NDEKLER:

HEMA DL SANAY VE TCARET A............................................................1 HEMA DL RNLER...................................................................................2 HEMA DLDE MALYET SSTEM................................................................4 HEMA DLDE RETM PLANLAMA..............................................................8 HEMA DL TARHES..................................................................................9 HEMA DLDE DAR BRMLER..................................................................10 GR...............................................................................................................18 HEMA DLDE RETMN SEYR: DL HAZIRLAMA BLM..........................................................................19 DKM PARALARI VE FREZELER BLM............................................20 TALAMA BLM........................................................................................20 KONK DL KESME BLM......................................................................21 DZ DL KESME BLM..........................................................................22 ISIL LEM BLM......................................................................................22 HEMA DLDE ENERJ RETMNDE KULLANILAN SSTEMLER: KOMPRESR LETMES VE BAKIMI...........................................................26 KAZAN LETMES.........................................................................................26 KAZAN BAKIMI................................................................................................27 KAZAN DARES ISITMA KAZANLARI............................................................27 SU SOUTMA KULES LETM...................................................................27 ARITMA TESS LETMES...........................................................................28 HEMA DLDE KALDIRMA VE LETME MAKNALARI.................................29 HEMA DLDE YARDIMCI SSTEMLER.......................................................36 GVENL VE SALII....................................................................41 HEMADA EVRE BLNC..............................................................................42 HEMA DLDE KALTE KONTROL...............................................................43 SONU............................................................................................................45 EKLER.............................................................................................................46

HEMA DL SANAY VE TCARET A..

Kuruluun yeri: Ankara Polatl Karayolu 55. Km. Organizasyon emas: Ek 1 de verilmitir. Genel yerleim plan:Ek 2 de verilmitir. Fabrika genel yerleim plan esas olarak 7 ana imalat blmnden oluur. Bu blmler yledir: 1. Dkm Para leme Blm 2. Dili Hazrlama Blm 3. Dili Kesme Blm 4. Konik Dili Kesme Blm 5. Talama Blm 6. anzman ve Diferansiyel Montaj ve Test Blm 7. Isl lem Blm Genel yerleimde, imalat atlyelerinde tezgah gruplamas esas alnmtr. Fabrikadaki toplam personel dalm yledir:

Erkek ST YNETC MDR DOKTOR BAMHENDS Makine Endstri Metalurji Kimya Y.Tek . Okulu MHENDS Makine Metalurji Elektronik evre EF Makine Metalurji 1 1 12 1 1 13 1 1 1 2 4 8 1

Bayan

Toplam: 4

9 1

13 1 1 1 2 18

12 1 1 2 2 16

1 1 2 2 17

dari ef MAVR UZMAN FORMEN TEKNK RESSAM MEMUR SEKRETER MEMUR TOPLAMI FORMEN YRD. TEKNSYEN TEKNSYEN TOP. YAPICI TOPLAMI GENEL TOPLAM

14 1 26 7 66 19 11 161 5 17 22 518 540 701 5 5 41 36 2

14 3 3 26 7 85 11 197 5 17 22 523 545 523 545 742

HEMA DL RNLER
Hema Dili rnleri balca komple anzman, diferansiyel ayrca bu iki ana ksmn olumasn salayan dili ve aftlardr.

570 SMS, 475 SMA, 475 SMO Modeli, Senkromeli ve 5 Hzl anzmanlar

Teknik zellikleri:
3

DLLER 570 SMS 475 SMA 475 SMO 5 1.00 1.00 0.82 4 1.65 1.47 1.00 3 2.806 2.38 1.84 2 4.85 3.98 3.36 1 8.03 6.92 6.30 GER 7.65 6.81 5.60

16220, 17220 ve18220 2 Hzl Diferansiyeller

Teknik zellikleri: Tip Nominal Kapasite Max. Ykl Arlk (GVW) Max. Katar Arl (GVW) Takviye Kumandas (Elektrikli veya Haval) ki Hzl 9200 Kg ki Hzl ki hzl

10.000 Kg 11.000 Kg

13.000 Kg 14.000 Kg 17.000 Kg 20.000 Kg 26.000 Kg 28.000 Kg 16.220 17.220 18.220

Ayrca rnler arasnda; EATON/HEMA 475 SMA anzmanlar, EATON/HEMA 542 SMJ, 570 SMS anzmanlar, EATON/HEMA 16220 serilerinden diferansiyeller EATON/HEMA 18220 serilerinden 25 tonluk kamyon diferansiyelleri vardr.

HEMA DLDE MALYET SSTEM

Kurulu maliyet sistemi olarak standart maliyet sistemini kullanmaktadr. Bu sistemin seilme nedeni Hema Dilinin ok fazla mamul para retmesi ve retim yapsnn ok kapsaml ve karmak olmasdr. Bu maliyet sisteminde ana aamalar olarak tahmini sat adetlerinin tespiti, buna dayal tahmini malzeme almlarnn karlmas, tahmini sat adetlerinden retim zamanlarnn karlarak tezgah ve iilik kapasitesi ynnden deerlendirilmesi, retim adetleri ve retim zamanlarna dayal olarak fabrika btesinin hazrlanmas, bteye gre blmlerin maliyet katsaylarnn karlmas saylabilir. TAHMN SATI ADETLERNN BELRLENMES: Hema Dili genellikle ayn firmalarla almakta, alc firmalar ok nadir deimektedir. Buna dayal olarak bte almalar genellikle bir sonraki yl iin aralk ay iinde yaplmaktadr. Sat tahminleri de bu ay iinde yaplr. Sat Mdrl alc firmalardan bir yllk tahmini al adetlerini aylk bazda ister. Btn firmalardan gelen sat adetleri bir n inceleme yaplarak sisteme girilir. RETM ZAMANLARININ TESPT: Tahmini sat adetlerine gre karlan hedef retim adetleri retim Ynetimi Mdrlnce karlr. Hedef retim adetleri, sistemde bulunan para zamanlar ile arplarak tezgah grubu baznda retim saatleri karlr. Fabrikada bulunan tezgahlar retim amalar benzerlikleri gznnde bulundurularak 70 grupta snflandrlmtr.malat Mhendislii Mdrl operasyon sayfalarnda, Muhasebe Mdrl de maliyet hesaplama sisteminde bu 70 tezgah grubunu baz alarak ilem yapmaktadr. 70 tezgah grubuna gre kartlan retim zamanlar tezgah doluluk oranlar ynnden gzden geirilir. Doluluk oranlar %100 aan gruplar incelemeye alnr. Buradaki retim saatlerinin kapasitenin altna ekilebilmesi iin; retim alternatif tezgahlara yklenebilir, sat ve dolaysyla retim adetleri azaltlabilir. Bazen de karl grlmesi halinde tezgah almna gidilerek kapasite artrlabilir.Hesaplanan retim zamanlaryla iilik kapasitesi de karlatrlr. ilik kapasitesinin yeterli olmamas durumunda ii almna gidilerek iilik kapasitesi de artrlabilir. FABRKA BTESNN HAZIRLANMASI: Hedeflenen retim adet ve zamanlar daha nceki aamalarda karlr. Bu retimin gerekletirilmesi iin malzeme, iilik, genel retim giderleri (GG) , genel ynetim giderleri (GYG) , pazarlama sat giderleri (PSG)

ve finansman giderlerinin tespiti gerekmektedir. Bu giderlerin tahmini yaplrken mdrlk baznda almalar yaplr. Her mdrlk kendi btesini yapar. Gider tahminleri aralk ay fiyatlar ile bir yllk olarak ay baznda kartlr. Satnalma Mdrl ay baznda malzeme almlarn kartr. Muhasebe Mdrlklerden gelen bilgileri dzenli bilgiler haline getirir. Bir yllk tahmini enflasyon ve kur deeri belirlenir. Belirlenen enflasyon deerine gre bte eskale edilir. Enflasyona bal olarak atmayan eitli giderler(ii cretleri gibi) var ise bunlar kendi art oranlar ile artrlr. Bylece irketin genel btesi km olur. Bte ayn zamanda gider kalemlerini izlemek, kontrol ve disipline etmek amacn da gder. Bte yl iindeki %3 aan retim zamanlar oynamalar, yine bu oran aan enflasyon ve kur saptamalar durumunda revize edilmektedir. Buna bal olarak yeni maliyet katsaylar da dzenlenir. MALYET KATSAYILARININ BULUNMASI: Btede belirlenen gider kalemleri 70 tezgah grubundaki sarfiyat lara gre datlr. Ancak datlamayan giderler (GYG, PSG gibi) retim saati baz alnarak datlr. Bylece 70 adet gider havuzu oluturulur. Yani irketin btesindeki toplam giderler 70 havuza datlm olur.her bir tezgah grubunda birken tutarlar da kendi iinde snflandrlr. Bunlar; abcdefghilik giderleri Deiken GG Deiken GYG Deiken PSG Sabit GG Sabit GYG Sabit PSG Finansman giderleri

Bu alt gruplardaki biriken tutarlar o tezgah grubuna ait retim zamanna blnr. kan rakam bir saatlik retim mal,yet katsaysdr. rnek: 1. grubun tahmini retim saati 20.000 saattir. 1 saatlik katsaylar aada hesaplanmtr. GDER ADI *************** ilik : Deiken GG: Deiken GYG: Deiken PSG: Sabit GG: BRKEN MALYET TUTARI TL: ********************** 10.000.000.000 15.000.000.000 6.000.000.000 8.000.000.000 12.000.000.000
6

RETM SAAT *********** 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000

1 SAATLK KATSAYI *************** 500.000 tl/saat 750.000 tl/saat 300.000 tl/saat 400.000 tl/saat 600.000 tl/saat

Sabit GYG: Sabit PSG: Finansman: TOPLAM:

4.000.000.000 1.000.000.000 9.000.000.000 65.000.000.000

20.000 20.000 20.000 20.000

200.000 tl/saat 50.000 tl/saat 450.000 tl/saat 3.250.000 tl/saat

Yukardaki rnekte bir tezgah grubu iin maliyet katsaylar karlmtr. Bu 70 tezgah grubu iin ayn ekilde yaplmaktadr. MALYETLERN HESAPLANMASI: Herbir tezgah grubu iin bulunan maliyet katsaylar, o gruptaki retim zamanlaryla arplarak maliyet tutarlar bulunur. Bulunan toplam retim maliyetine o paraya ait malzeme tutar eklenir ve toplam para maliyeti bulunmu olur. RETM ZAMANLARI
************************* GDER 1. TEZ. GRUBU 1 2 ....... 70 TOPLAM TOPLAM ADI KATSAYISI: ZAMAN TUTAR *************** ******************* ***** ***** ****** ***** *********** ********* ilik: 500.000 saat/tl 0.005 0.051 ....... 0.015 1.580 790.000 Deiken GG: 750.000 saat/tl . . . 1.185.000 Deiken GYG: 300.000 saat/tl . . . 474.000 Deiken PSG: 400.000 saat/tl . . . 253.165 Sabit GG: 600.000 saat/tl . . . 948.000 Sabit GYG: 200.000 saat/tl . . . 316.000 Sabit PSG: 50.000 saat/tl . . . 31.645 Finansman: 450.000 saat/tl . . . 284.810 TOPLAM: 3.250.000 saat/tl 4.282.620

Bylece A paras maliyetleri yukarda hesaplanmtr.Bu hesaplamalara gre maliyet tablosu da yledir: ilik : 790.000 TL Deiken giderler toplam:1.912.165 TL Sabit giderler toplam : 1.295.645 TL Finansman gideri toplam: 284.810 TL Malzeme : 2.500.000 TL MARJNAL MALYET = Malzeme+ilik+De. Gid.Toplam=5.202.165 STANDART MALYET = Malzeme+ilik+De. Gid. Toplam+Sabit gid.toplam=6.497.810 TOPLAM MALYET = Standart maliyet+Finansman=6.782.620

AYNA VE MAHRUT PARALARININ MALYET HESAPLARI: PARA ADI: AYNA PARA NO: 19204 MALAT ZAMAN: 0,718833 DREKT LK: 1.078.250 G..G DE.: 1.437.666 G..G. SABT: 6.469.497 G.Y.G. DE.: 18.000 G.Y.G. SABT: 1.725.199 PAZ. DE.: 10.782 PAZ. SABT: 28.753 FNANS: 86.260 MALYET: 10.854.407

MALZEME: 17.559.971 DE. GD. TOP.: 1.466.448 SAB. GD. TOP.: 8.223.450 MARJNAL MALYET: 20.104.669 STANDART MALYET: 28.328.119 TOPLAM MALYET: 28.414.378 PARA ADI: MAHRUT PARA NO: 19205 MALAT ZAMAN: 0,556166 DREKT LK: 834.249 G..G. DE.: 1.112.332 G..G. SABT: 5.005.494 G.Y.G. DE.: 15.000 G.Y.G. SABT: 1.334.798 PAZ. DE.: 8.342 PAZ. SABT: 22.247 FNANS: 66.740 MALYET: 8.399.202 MALZEME: 3.915.673 DE. GD. TOP.: 1.135.674 SAB. GD. TOP.: 6.362.539 MARJNAL MALYET: 5.885.596 STANDART MALYET: 12.248.136 TOPLAM MALYET: 12.314.875 ** Mahruti parasnn teknik resmi ek 3de verilmitir.
8

HEMA DLDE RETM PLANLAMA

Hema Dili de retimin ilk aamasn D Ticaret Mdrl oluturur. Mteriden gelen sipari yani yar mamul resim burada n incelemeye tabi tutulur. Alnan bu sipari fabrikada daha nce imal edilmi ise bu siparile ilgili ariv aratrmas yaplr. Siparie ait dokmanlar kartlp in- celenir. Bu incelemelerden sonra eer para bu birimden onay alrsa ma-ml mhendislii mdrlne geer. Mamul Mhendisliine gelen parann maliyet analizi yaplr. Eer para daha nceki bir sipari deilse yeniden resmi izilir. Artk parann gidecei yer, maliyet hesab ve teknik resimle- riyle birlikte malat Mhendisliidir. Bu birim esas karar merkezidir. Sipari bu birimde deerlendirilip yaplp yaplamayacana karar verilir.malat M-hendislii olumlu karar verirse sipariin ilem sras ve operasyon sayfas hazrlanr. Bu projeler de malat Mhendislii tarafndan yaymlandktan sonra ynetime gnderilir. Ynetim de projeleri inceleyip kabul ya da red karar verir. Eer siparie kabul karar verilirse sipariin resimleri Mamul Mhendislii Mdrl tarafndan yaymlanr. Bundan sonraki ilemler artk sipariin imali iin gerekli ilemlerdir. Bu ilemlerin banda parann tolerans kontrollerinin yaplmas gelir. Tolerans kontrolleri de malat Mdr- l tarafndan yaplr. Parann dvme ya da dkm resmi izilir. Daha sonra kesici takm siparii verilir. Fabrikada genel ilemler iin kullanlan kesici takmlar yledir: Azdrma aks, raspa aks, bro, stanley aks, syken aks, kalite kontrol iin spline ve dili mastar. malat Mhendislii daha nce hazrlanm bulunan ilem sras ve operasyon sayfalarna gre para hamgi tezgahlarda ileme tabi tutulacak ise kesici takm ve aparatlar Takm Dizayn blmne sipari eder. stenilen takm burada mevcut ise ilemler iin bu takm kullanlr deilse dardan satn alnr.bundan sonra fabrikaya gelen taslaa gre ncelikle 100 adet numune imalat yaplr. Para maml oluncaya gre bylece takip edilir. Eer parann verilen sipari dorultusundaki standartlara uygun olduuna karar verilirse numune Kalite Kontrol Mdrlne gnderilir. Buradan da kabul oyu karsa eer parann seri imalatna bylece balanr.

HEMA DL TARHES
Hema Dili Sanayi ve Ticaret A.. 1974 ylnda 100.000.000 T.L. sermaye ile merkezi Ankarada olmak zere kurulmutur. Kurulu amac; ihracata dayal otomotiv dili retimini Trkiyede yapmak zere kapsaml bir tesis kurmaktr. Bu amala dili retmek zere EATON firmas ile anlama yaplr. irketin kuruluundan sonra 1974 ylnda 1387 # yatrm tevik belgesi alnd. 1977 ylnda, tesisi kurmak zere, Ankara-Polatl karayolu 55. Kmde yaklak 1.000.000 metrekarelik arazi satn alnd. Tesisin projesi yaplarak 1978 ylnda inaata baland. Tesis ana fabrika binas ve sosyal tesisleriyle birlikte 55.000 metrekarelik kapal alan kapsar. EATON firmasnn danmanl ile tezgah seimleri yapldktan sonra almlarla ilgili d kaynak kredileri temin edildi. Tezgahlarn yapmc firmalar ile anlamalar yaplarak bir taraftan tezgahlar imal edildi. 1980 ylnda inaat bitimi ile tezgah montaj yaplmaya balanm, ayn yl sonunda deneme imalatna balanmtr. 1981 yl sonunda OTOSAN, BMC, CHRYSLER firmalarna sevkyat balam, ilk yllarda talebe bal olarak, kamyon arlkl komple anzman diferansiyel retimi devam etmekte iken, kamyon tonajlarnn ykselmesi ile birlikte daha byk boyut ta anzman diferansiyel retimine geilmi, sonraki yllarda talebe bal olarak traktr dililerinin yeniden arlkl imalat yaplmtr. 1996 ylndan itibaren eskimekte olan tezgahlarn yerine yeni teknolojinin fabrikaya girmesine karar verilmi ve genelde artmakta olan ihracat taleplerini karlamak zere yeni CNC tezgah yatrmna gidilmi, Alman ve Japon tezgahlar olmak zere 20 adet tezgah 1997 ylnda devreye sokulmutur. Hema Dili Sanayi ve Ticaret A.. bnyesini kuvvetlendirmek zere Grup irketlerde Trsav Ar Makine Sanayi Ticaret ve Turizm A.. ile birleerek 1997 ylnda sermayesini 2.166 Trilyon TLye karmtr. 1997 ylnda Trsav Ar Makine Sanayi ve Ticaret Turizm A.., Hama Dili Sanayi ve Ticaret A.. ve Hattur A.. Trsav Ar Makine Sanayi ve Ticaret Turizm A.. ad altnda birleti. Trsav Ar Makine Sanayi ve Turizm A.. 14.12.1997 tarihinde isim deiiklii yaparak Hema Dili Sanayi ve Ticaret A.. adn ald. Tesiste imdi yaklak 900 tezgah bulunmakta olup yllk olarak 15000
10

Ton dvme, 3000 ton elik ubuk ve 3500 ton dkm malzeme ileme kapasitesine sahiptir. Hema Dili buna bal olarak 25000er adet kamyon anzman ve diferansiyeli ile 65000 setlik traktr anzman ve diferansiyel dili aft retebilmektedir. Bnyesinde bulunmayan fakat yakn bir zamanda faaliyete gemesi iin yaplandrma almalarna balanan dkm blmnn eksikliini yerli yan sanayiinden Hema Dili bu bakmdan da yerli sanayiine geni i olanaklar salamaktadr. Kurulu sahas seilirken ncelikle Konyada kurulmasna karar verilmi fakat o dnemde hkmetin Polatl ve civarn sanayileme plan kapsam iine almas sebebiyle verilen tevik kredilerinden yararlanmak ama cyla fabrikann bugn kurulu olan yerinde kurulmasna karar verilmitir. Bugn fabrikann kurulu gc 6600 kwdr. Ayrca fabrika zel bir enerji hatt ile 20 km mesafedeki bir ana trafodan beslenmektir ve fabrika iine datlm 5 adet trafo merkezi de vardr.

HEMA DLDE DAR BRMLER

MAL VE DAR LER GENEL MD. YRD. Personel dari ler Mdrl: e alma, terfi, fabrika iinde yer deitirme, iten karma emeklilik ve istifa ilerini yrtr. Personelle ilgili bilgileri tutmak. Personel eitimi iin gerekli eitim programlarn hazrlar, eitim almalarn organize eder ve uygular. Meslek eitimi kanunu uyarnca alnan rencilerin ve stajyerlerin eitim almalarn dzenler ve yrtr. Fabrikann yerli ve yabanc yaynlar temin eder ve kitapl ynetir. Acil yardm ve dzenli kontrol salar. Gerekiyorsa hasta personeli hastaneye sevk eder, personelin salk kaytlarn tutar, bulac hastalklara kar nlem alr. Fabrikann gvenliini salar, yangndan koruma hizmetlerini dzenler. Fabrika temizlik hizmetlerini denetler. Muhasebe ve Bte Hazrlama Mdrl: Bilano, kar-zarar tablolarn periyodik olarak dzenler. Muhasebe defterleri ve dier kaytlar tutar ve saklar. irketin demekle ykml olduu borlar zamannda der. Personel cret ve maa bordrolarn tanzim ederek demeleri zama11

nnda yapar. Nakit deme ve tahsil ilerini yrtr. Yllk bteyi hazrlar. Lisans cretlerini hazrlar. Finansman Mdrl: irketin finansman ihtiyalarn belirler, kredi ilemlerini yrtr. Yatrm projeleri iin finansman kaynaklar aratrr. TCAR LER GENEL MD. YRD. D Satn Alma Mdrl: thal edilen para, malzeme ve mallar iin sipari ilerini yrtr. thal edilen mallarn nakliye ve sigorta ilerini yrtr. Gmrk ilerini yrtr. Satn Alma Mdrl: retim planlarna uygun olarak ihtiya duyulan malzemenin zaman baznda satn alma programlarn yapar. Malzeme almnda kaynaklar belirler, alternatif firma bulma almalarn yrtr ve teklif alr. Teknik ve genel artnamelere uygun olarak yllk siparileri balantl firmalara bildirir. Satc firmalarn fiyat artlarn deerlendirir ve yeni proje almalarnda maliyet hesaplamalar iin fiyatlarn Proje Mhendisliine bildirir. Sat Mdrl: Hema Diliye gelen yurtii ve yurtd talepleri yaplabilirlii asndan deerlendirilmesi iin Szlemenin iin geirilmesi prosedr ne uygun bir yaz ile teklifi Proje Mdrlne gnderir. Proje Mhendislii Mdrlnden gelen deerlendirmeleri baz alarak hazrlayc teklifi uygun olarak alc firmaya bildirir. Firma baznda sevkyat programlarn retim Ynetim Mdrlne bildirir. Mterilerin talep edecei ambalajlama, etiketleme, yalama ve iaretleme ekillerini mteri firma ile szleme yaparak belirler ve bununla ilgili bilgileri malat Mhendislii Mdrlne, Kalite Teminat Mdrlne ve retim Ynetim Mdrlne aktarr. Mteri firmalardan herhangi bir nedenle oluacak iade paralar

12

alr ve hasar grmeden geri dnnn salanmasn szlemelerde belirtir.

retim Ynetim Mdrl: Gelen talepleri inceleyerek teyit miktarlarn bilgisayara girer. Sevkyat ktlarn alarak stok kontrol ve Sat Mdrlne datmnn yaplmas ve dosyalanmas ileriyle ilgilenir. Paralarn malzeme ihtiya planlarn yaparak sisteme girer ve Satnalma Mdrlne i yazma, istek fii ve bilgisayar ktlar ile bildirir. Dvme, dkm, ubuk paralarn imalat programlarn sisteme girerek malat Mhendislii Mdrlne bildirir. Paralarn verilen emirler dorultusunda gelip gelmediini kontrol eder, gelen paralarn ilemlerini yaparak giri muayeneye sevk eder. TEKNK GENEL MD. YRD. malat Mdrl: retim Ynetimi Mdrlnce hazrlanan retim programna gre tezgah programn hazrlar. Bu programlara gre ykleme tarihlerinde ayarclara teminat talimatlar verir. Operatrlerin doldurduu verimsizlik kartlarndan yararlanarak verim analizlerini yapar. Yeni proje kapsamnda deneme imalatn yapar. lenen paralarn ilem sayfalarnda belirtilen dizim ekillerine uygun olarak yerletirilmesini salar. Tezgah doluluk oranlarndan yola karak kapasite hesaplar yapar. malat Mhendislii Mdrl Yeni proje analizinde parann tezgah ilem tanm ve iilik zamanlarnn bulunduu ilem zet formunu hazrlar. Karl fakat fabrikada yaplmas mmkn olmayan projelerin yaplabilmesi iin retim Ynetim Mdrlne yazl istekte bulunur. Yeni proje kapsamnda takm imal ve bileme atlyesinde yaplan (takm, aparat, mastar gibi malzemelerin imal sreleri ve yurtdndan temin edilen kesici takmlarn fiyatlarn hazrlar.
13

 Fabrika yerleim plan erevesinde uygun depolama sahas belirler.

Mamul Mhendislii Mdrl: Yeni proje kapsamnda dizayn ve resim hazrl almas yapar. Paralar veya malzemeler iin gerekli artnameleri hazrlar. Aratrma-gelitirme (AR-GE) almalarn yrtr. Proje Mhendislii Mdrl: Sat Mdrlnden gelen projenin deerlendirilmesini yapar. Komple rnler iin deerlendirme yaparken, tezgah yatrm gerekiyor ise gerekli almay yaparak, yatrm tutarn belirler. HEMA DLDE BAKIM-ONARIM FAALYETLER Bakm-onarmn amac: Tezgah vetezgah donanmlar gibi direk retim aralar ile lme ve kontrol tezgahlar, kaldrma makinalar, para tama aralar, yardmc tesis niteleri v.b. indirek retim aralarn muhtemel arzalarn minimuma indirilmesi, giderilmesi ve retim srekliliinin salanmas ile tezgah verimlilii ile rn kalitesinin artrlmas, hurda ve kayplarn azaltlarak bakm kalitesinin ykseltilmesi. Uygulama alanlar: Hema Dilide bulunan tm direk ve indirek retim aralar. Bakm-Onarmla ilgili baz tanmlar: Direk retim arac: Tala kaldrarak, presle basarak, sl ilem uygulayarak vs. paraya ekil veren retim aralar. ndirek retim arac: Tezgah ve tezgah donanmlar dnda retime katkda bulunan lme kontrol tezgahlar,kaldrma makinalar, para tama aralar, yardmc tesis niteleri vs. Bakm: Direk ve indirek retim aralarnda beklenmeyen arzlar gidermek, nlemek ve tezgah dokmantasyonlarnda belirtilen deerlerde almasn salamaya ynelik ilem ve faaliyetlerdir. Planl ve koruyucu bakm: Direk ve indirek retim aralarnn salkl alma srelerini artrmak, rasgele arzalarla karlama olasln azaltarak daha verimli almalarn salayan nceden planlayarak yaplan yenileme, gelitirme, yalama, onarm gibi bir dizi ilem ve faaliyetlerin btndr.
14

Revizyon bakm: Direk ve indirek retim aralarnn genel olarak incelenerek tamamnda yada ksmi olarak dokmanlarda belirtilen tezgah spesifik deerlerine getirilmesi iin para ve aksanlarn yenilenmesi ile yaplan ilem ve faaliyetlerdir. Periyodik bakm: Direk ve indirek retim aralarnn niteliine gre bir plan dahilinde, nceden tanmlanan ksmlara belirlenmi periyotla yaplan iyiletirme ve yeniletirme faaliyetleridir. Yalama bakm: Direk ve indirek retim aralarnn belirli bir planla, belirli periyotlarla yaplan yalama ve kontrol faaliyetlerinin kayt altna alnmasdr. Arza: Direk ve indirek retim aralarnn normal alma fonksiyonlarn yerine getirememe durumudur. Arza bakm: Direk ve indirek retim aralarnda planl koruyucu bakm faaliyetleri dnda meydana gelen arzalarn giderilmesi iin yaplan ilem ve faaliyetlerdir. Prosedr: Bakm-Onarm Mdrl: Hema Dilide bulunan tm direk ve indirek retim ara ve tehizatn iyi durumda hizmete hazr olabilmeleri iin etkin bir plan ve program erevesinde bakm ve onarm faaliyetlerini gerekletirir. Planl koruyucu bakm: 1.Revizyon Bakm: Bakm Onarm Mdrl:Yllk revizyon bakm plan hazrlama talimat na gre yllk revizyon bakm programn kalite planlamas formuyla taslak olarak hazrlar. Taslak planlar planlanan takvim ylnda belirlenen tarihten en ge bir hafta nce malat Mdrl , retim Ynetim Mdrl, malat Mhendislii Mdrl ve Kalite Gvence Mdrlklerine i yazma ile gnderir. malat Mdrl: Yllk revizyon bakm plann retim programna gre nceler, bakma ve imalata alnacak retim aralar bakm zamanlarnn uygun olup olmadn inceler , retime uygun deilse uygun olduu zaman Bakm Onarm Mdrlne kalite cevabn yaz ile bildirir. Bakm Onarm Mdrl: lgili blmlerden gelen grler dorultusunda bakm programn revize eder ve ilgili blmlere gnderir. Revizyon bakm hazrlk talimat na gre hazrlklarn yapar. Gerekli olan yedek para ihtiyacn karlamak zere Satn Alma stek Fii ile / d Ticaret Mdrlnce sipari aar. Programa gre bakm zaman gelen retim aracn ilgili blmlerden Planl Bakm Bildirim Formu ile bakma balamak zere teslim alr.Revizyon Bakm Talimatna gre bakmn yaparak ilgili blme teslim eder. Bakm faaliyetlerini, Revizyon Bakm Formu ve Planl Bakm Test Formunu tanzim ederek, tezgah yetenek test almalarnn yaplmas iin i yazma ile malat Mdrl, malat
15

Mhendislii Mdrl ve Kalite Gvence Mdrlklerine gnderir. Bir nshasn Revizyon Bakm dosyasna dier nshasn da ilgili retim aracnn dosyasna koyarak dokmante eder. / D Ticaret Mdrl: Bakm Onarm Mdrlnn sipari etmi olduu yedek paray Satn Alma Prosedrne gre temin eder. malat Mdrl, malat Mhendislii Mdrl, Kalite Gvence Mdrl: Bakm Onarm Mdrlnn ilgili blme teslim etmi olduu retim aracna tezgah yetenek testi, Tezgah Yetenek Testi Prosedrne gre uygular. 2. Periyodik Bakm: Bakm Onarm Mdrl: Direk ve indirek retim aralarnn bakm kataloglar, tezgahlarn arza nedeniyle durularn belirleyen dokman ve grafikleri referans alarak planl ve koruyucu bakm sreleri belirleme talimat erevesinde; gnlk, aylk, 3 aylk, 6 aylk Periyodik Bakm uygulama talimatn hazrlar. Bu talimatlar Periyodik Bakm uygulama Talimatlar Numaralandrma Sistemi Talimatna gre numaralandrr ve dokmante eder. Periyodik Plan Hazrlama Talimatna Yllk Periyodik Bakm Programna Periyodik Makine Bakm Program Formu ile hazrlar. malat Mdrl, malat Mhendislii Mdrl retim Ynetimi ve Kalite Gvence Mdrlklerine i yazma ile gnderir. malat Mdrl:Tezgahlar zerinde asl olan Gnlk Bakm Talimat Na gre gnlk bakm ilemlerini yapar ve Tezgah Gnlk Periyodik Bakm Kontrol Formu iler.Uyumsuzluklar Bakm-Onarma bildirir. Bakm-Onarm Mdrl: Periyodik Bakm Hazrlk Talimatna gre bakma alnacak retim aralar ile ilgili hazrlklar yapar. Gerekli olan yedek para ihtiyalarn Satn Alma stek Fii ile / D Ticaret Mdrlne bildirir. Periyodik Makine Bakm Programna gre bakm tarihi gelen retim aracn ilgili blmden Planl Bakm Bildirim Formu ile teslim alr. Periyodik Bakm Bildirim Formu ile teslim alr.Periyodik bakm talimatna gre bakm gerekletirir ve retim aracn ilgili blme teslim eder. Yaplan periyodik bakm iin Periyodik Bakm formunu tanzim eder. Bir nshasn periyodik bakm dosyasnda bir nshasn da ilgili retim aracnn dosyasnda dokmante eder. / D Ticaret Mdrl: Bakm-Onarm Mdrlnn sipari ettii yedek paralar Satn Alma Prosedrne gre temin eder. malat Mdrl: Bakm Onarm Mdrlnn teslim etmi olduu retim aracn iletmeye alr.

16

Qs-9000 artlar: nleyici Bakm: Bakm-Onarm Mdrl: Kilit proses ekipmanlarn tanmlayarak makina / tehizat bakm iin uygun kaynaklar salayp etkili planlanm bir nleyici sistemi gelitirmitir. Bu sistem u zellikleri iermektedir: Programl periyodik bakm faaliyetleri Kestirimci bakm metodlar: a) Ya analizleri b) Titreim analizleri (tezgahlarda belirlenen noktalarda) CNC tezgahlara ait kritik yedek paralar (Elektronik yedek paralar) ilgili firmalardan genel servis szlemeleri erevesinde temin edilir. Servis ve bakm konusunda gerekli olacak yurtii ve yurtd kaynaklar / D Ticaret Mdrlne bildirerek Hizmet Alm Yapan Firmalar listesine kaydn alr. 3. Yalama Bakm: Bakm-Onarm Mdrl: Direk ve indirek retim aralarnn bakm kataloglarna ve mevcut fiili durumlarna gre Yalama Diyagram Formunu hazrlar. Hazrlam olduu yalama diyagramlarna gre Periyodik Yalama Kartn hazrlar. Ve yalama diyagram ile birlikte retim aralar zerindeki yerlere koyar. Periyodik Yalama Talimatna gre yalama, Ya kmal Talimatna gre de ya ikmal ilemlerini yapar. Ya ve Solsyon temini iin satn alma istek fii / D Ticaret Mdrlne sipari aar. Temin edilen ya ve solsyonlar Ya Depolama ve Kabul Talimatna gre teslim alr ve depolar.retim aralarnda kullanlan emlsiyonlarn kontroln Emlsiyon kmal Takip ve Kontrol Talimatna gre yapar. malat Mhendislii Mdrl: retim aralarnda kullanlacak en uygun kesme ya ve solsyonlarn belirler. Gerekli bilgilerle birlikte yazl olarak Bakm-Onarm Mdrlne bildirir. / d Ticaret Mdrl: Bakm-Onarm Mdrlnn sipari etmi olduu ya ve solsyonlar Satn Alma Prosedrne gre temin eder. 4. Arza Bakm: malat Mdrl, malat Mh. Mdrl, Kalite Gv. Mdrl, retim Ynetimi Mdrl: Direk ve indirek retim aralarnda meydana gelen arzay Arza Bildirim Formunu tanzim ederek BakmOnarm Mdrlne bildirir. Bakm-Onarm Mdrl: Arza Bildirim Formundaki bilgiler paralelinde gnlk i plann hazrlar. Plan dorultusunda Arza Bakm Talimata gre arza giderme ilemine balar. Arza giderilmise retim
17

aracn ilgili blme teslim eder. Arza giderilmiyorsa giderilmeme nedenleri, yapt faaliyet ve ihtiya yedek para hakknda ilgili blme ve Teknik Genel Md. Yrd.a bilgi verir. htiyac olan yedek paralar Satn alma istek fii ile / D Ticaret Mdrlne bildirir. Eer teknik yardm talebi gerekiyorsa, Teknik Genel Md. Yrd.nn gr ve onayn alarak, yaz ile /D Ticaret Mdrlnden talepte bulunur. /D Ticaret Mdrl teknik yardm talebi ve gerekli yedek paralar temin ettiinde bakm almalarn yaparak, retim aracn ilgili blme teslim eder. Arza Kayt ve Takibi Talimat erevesinde ilgili kaytlar tutar, Aylk Duru Sreleri Formu ile ekinde grafikleri kararak btn mdrlere gnderir. / D Ticaret Mdrl: Bakm-Onarm Mdrlnn ihtiyac olan yedek para ve teknik eleman ihtiyacn Satn Alma Prosedrne gre temin eder.

18

GR
Is ve i makineleri staj bir nceki ders ylnda alnan imal usulleri ve dier derslerin pratikteki uygulamalarn gzlemini kapsar. Bu dorultuda staj yaplan sre iinde Hema Dili San. ve Tic. A..de enerji retimde kullanlan buhar makineleri, trbinleri, kazanlar ve gaz trbinlerinden bulunanlar gzlenerek enerji retiminde kullanlan sistemler bal altnda rapora geilmitir.Ayrca mamul, yar mamul ve hammaddelerin bir yerden bir yere naklini salayan kaldrma ve iletme makineleri ile dier cihazlarn kullanm amalar alma prensipleri, bakm ve onarmlar ve Hemadaki rol incelenmi, gzlenmi ve rapora ilenmitir. Ayrca fabrikadaki imal usulleri, retim teknikleri de deerlendirilmi ve bunlara ait bilgiler raporda sunulmutur. Fabrikadaki organizasyon, mhendislerin rol, fabrikann asl alma konusu da staj sresi iinde irdelenerek rapora ilenmitir.

19

HEMA DLDE RETMN SEYR

DL HAZIRLAMA BLM Dili hazrlama grubunu oluturan torna tezgahlarna gelen malzeme girdisi dvme, dkm, ubuk ve yar mamulden olumaktadr. ubuk malzemeler 6 milli ve tek milli revolver tezgahlarnda seri bir ekilde ilenmektedir. Parann tornalama ilemlerinin bir operasyonda tamamlanmas ve bu tornalarda kullanlan zel form kalemleri sayesinde de paralarn birbirlerine gre lsel zdelii salanmaktadr. Ayrca, 6 milli torna tezgahlarnda zel bir aparat ile kresel yzey ilemek ve bu yzeye ezme yaparak kabul edilebilir talama yzey kalitesinden daha iyi bir yzey kalitesi elde edilebilir. ubuktan kesilmi veya dvme malzemeden oluan uzun ve kompleks paralar kopya torna ncesi face&center tezgahlarnda aln yzey ilenerek boy tamamlamas yaplr ve punta delikleri alr. Daha sonra iki punta arasnda kopya tornalarda kopya ablonu yardmyla ilenen bu aft tr paralarda ap llerinin konsantiriklii salanm olur. Bu operasyon ile paralarn zde olmas ve seri bir ekilde retimi salanmaktadr. Dvme ve dkm malzemelerin bir ou da otomatik 5 istasyonlu torna tezgahlarnda paralarn n ve arka yzeyleri ayr ayr ilenerek fini torna ncesi tamamlanmaktadr. Ayrca bu tezgahlarda ta boluu amak, kopya ilemi yapmak mmkndr. Bu operasyonlardan sonraki torna operasyonu fini tornadr. NC torna tezgahlarnda yaplan fini operasyondan parann geometrik ve lsel toleranslara girmesi salanr. Ayrca iki eksenli torna tezgahlarnda ve dik torna tezgahlarnda diferansiyel ve anzman kutularnn delikleri ilenir. Btn bu tornalama ilemlerinde en son teknolojiye sahip TIN, TIC ve ALO3, kapl takma ulardan oluan birok zel form kalemleri kullanlmaktadr. Kaplamal ular sayesinde fini tornalarda 300-350 m/dk. Kesme hznda ve 0.30 mm/dv. lerleme ile kesme yaplabilmektedir. Ayn anda ok kesici ile kesme ilemi yaplan dier torna tezgahlarnda ise ortalama 200 m/dk. Kesme hz ve 0.30-0.25 mm/dv. lerleme ile kesme ilemi tamamlanmaktadr. Her operasyon kendine ait takm yerleim planlarna gre setlenerek operasyonun belirlenen zamanda tamamlanmas salanr.

20

DKM PARALARI VE FREZELER BLM Frezeleme: Hema Dilideki freze tezgahlarnda 500, 400, 260, 125, 80lik freze kafalar ve H.S.S. freze aklar kullanlmaktadr. Yzey ileme hassasiyeti 63 ilenebilmektedir. Frezelerde birden fazla freze aks kullanlmaktadr ve seri imalat artlarnda almaktadr. Freze tezgahlar yatay, dey, niversal, splayn aan freze tezgahlar ve zel freze tezgahlardr. Splayn freze tezgahlar iki paray ayna anda ileyebilen tezgahlardr. 0.03 hassasiyetle alabilmektedir. Ayrca ok seridir. Modl freze aklar kullanlmaktadr. Kama kanallar aan freze tezgah ise tek operasyonda birden fazla kama kanal aabilmektedir. Dier yatay freze tezgahlar ise parann durumuna gre eitli freze aklar kullanlmaktadr. Matkap Tezgahlar: Tek milli ve ok milli tezgahlardr. Kullanlan takmlar, matkap, rayba, klavuz, maa matkab, aln temizleyici takmlar, vida taraklar v.s.dir. ok milli matkaplarda, eitli tip ve zelliklerde 15 adet takm kullanlmaktadr ve bir-iki dakika gibi ksa bir zamanda delme ilemi bitmektedir. Raybalama ileminde ise 0.012-0.03 gibi l toleranslarnda almaktadr. Tek milli matkap tezgahlarnda imalat artlarna gre birden fazla takm kullanldndan, tezgah mili durdurulmadan takmlar seri ekilde deitirilebilmektedir. Ayn tezgahlarda seri ekilde eitli tip ve llerde klavuz ekilebilmektedir. Derin delik delme tezgahnda ise 25-55lik ve uzunluu 1000 mm. olan paralara tek operasyonda delik deliniyor. TALAMA BLM Talama Atlyesinde i silindirik, d silindirik, sath talama, vida talama, spline talama tezgahlar olmak zere toplam 34 adet tezgah vardr. D silindirik talama tezgahlarnn 13 adedi seri i talama tezgah olup, kopyal bileme tertibatlar, Marposs ap lme tehizat ile donatmldr. Bu tezgahlarda ap kontrol hassasiyeti 1 , uzunluk kontrol 10 toleransla salanmaktadr.

21

Talama sonras elde edilen yzey kaliteleri Ra 0.30 (seri ilemede); Ra 0.20 (zel durumlarda) olabilmektedir. niversal silindirik talama tezgahlarnda da ayn ekilde 1 hassasiyetli Marposs ap l cihazlar ile tehiz edilmilerdir. Talanabilen ap lleri 450 mm., bot lleri ise 1,5 mye kadar olabilmektedir. Salanabilen geometrik tolerans deerleri yaklak 2 civarndadr. ap talama tezgahlarnda ap l kontrol hassasiyeti 2,5 dur. Bu tezgahlar da seri i tezgahlardr. Talama aynalar diyafram tipli olup, parann balanmasnda seri ve hassas alma imkan vermektedir. Ayrca geometrik toleranslar 1 civarna inebilmektedir. Dililerin talanmasnda deerlerinin tutturulabilmesi iin zel pimler kullanlmakta, dilerin P.D. aplarndan skma yaplmaktadr. Dililerin salg deerleri 0.03 mm. civarnda salanmaktadr. Yzey kalitesi Ra 0.2 civarnda olabilmektedir. Her iki tezgah grubunda operasyon esnasnda haval tampon mastarlar ve snap gagelerle retim %100 l kontrolne tabi tutulmaktadr. Sath talama tezgahlarnda l hassasiyeti 2 civarndadr. Miller zerindeki baz standart vidalar sl ilem sonrasnda seri bir ekilde vida talama tezgahlarnda almaktadr. Ayrca , bu tezgahta deiik vida trlerinin hassas bir ekilde talanmas mmkn olabilmektedir. Ayrca, indeksli profil talama tezgahnda millerin zerinde bulunan eitli profillerdeki kama kanallarnn (spline) talanmas da mmkn olmaktadr. KONK DL KESME BLM Dz, spiral ve hipoid konik dililer en son Gleason teknolojisi ile imal edilmektedir. Konik dili blmne gelen yar mamul taslaklara, taslak kontrol tezgahnda yaplan hassas lmlerle, kaliteli konik dili elde edilmesi salanr. Bu blmde di alan ayna dililer, sl ilem blmndeki sementasyon frnlarndan ktktan sonra sl ilem deformasyonlarn yok etmek ve kesim kalitesine sahip ayna dili oluturmak iin sulama preslerinde su verilerek sertletirme ilemi uygulanr. Isl ilem sonras elde edilen aynalarn kontak durumlarna gre mahruti kesimi yaplmaktadr. Mahruti kesimi srasnda son teknolojiye sahip test tezgahlarnn yardm ile yaplr. Kontak almalar sonucunda, sl ilemden gelen mahrutiler, ayna dililerle yeniden test tezgahlarnda eletirilirler. Elenen ayna mahruti takmlarna, ses ve kontak kalitesini daha da artrmak iin lepleme tezgahlarnda lepleme ilemi uygulanr. Daha sonra uygun montaj mesafelerinde alabilirliini tespit etmek amacyla ayna mahruti takmlar tekrar test tezgahlarnda kontrol edilir.

22

Ayna dililere 1 kaba-1 fini olmak zere iki kesimde di alrken, mahrutilere ise 1 kaba-2 fini kesim metodu ile di alr. Ayrca dz konik dilileri Revacycle ve Coniflex metodu ile de imal edilmektedir. DZ DL KESME BLM Dz dili kesme blmnde max.10 modl (2.54 D.P.)e kadar olan dz ve helis dilileri aan Azdrma Tezgahlar ve Raspa (tralama) , ayrca azdrma tezgahlarnda almayan kpek dileri amak iin FELLOW tipi kesme yapan tezgahlar; yuvarlatma ve chamfer tezgahlar ile apak alma tezgahlarndan olumaktadr. Tezgahlarn hepsi otomatik kesme yapmakta olup, CNC azdrma tezgahlar da mevcuttur. Seri retime balamadan nce paralar azdrma tezgahnda, mastar dili ile blm dairesi salgs 0.05 mm.yi; raspa tezgahnda 0.03 mm.yi gememek kaydyla kesilir. Azdrma tezgahnda kesilen ve raspalanan paralarn istikamet, profil ve l kontrol yaplarak sl ileme test paras olarak gnderilir. Isl ilemden gelen paralarn tekrar istikamet, profil, l ve salg kontrolleri yaplr. Isl ilem deformasyonuna gre istikamet, profil ve ller ayarlanarak seri imalata geilir. l ve salg kontrolleri tezgahta alan operatr tarafndan mastar ve dili mikrometresi ile %100 kontrol edilir. stikamet ve profil kontrol her azdrma aks deitiinde, raspa tezgahlarnda her vardiya balangcnda kontrol edilerek kalitenin artmas salanr. Azdrma tezgahlarnda 1 veya 2 sayklda kesme yaplabilir. ISIL LEM BLM Isl ilem blmnde genel olarak yaplan ilemler yledir. Tavlama ilemleri, Normalizasyon zotermik tavlama Frnda soutma Sterolatrma Parlak tavlama

23

 Yzey sertletirme ilemleri: a. Endogaz ve Propan ile sementasyon b. Endogaz, propan ve NH3 ile karbonitrrleme c. ndksyonla yzey sertletirme ndksiyonla tavlama ilemleri: Normalizasyon ve temperleme Islah Taslak malzeme tavlama ilemleri sonras ve mekanik ileme ncesi yzey tufalleri kumlama ile alnr. Sementasyon ve karbonitrrleme paralar sertletirme ilemleri 400 2000 C aras ya scaklklarnda su verme tanknda veya Pres altnda yaplr. Solsyonla ykama ve temperleme ilemleri sonras para yzeyi kumlama ilemi temizlenir. ndksiyon, dorultma ve kritik olan su verme ilemleri Magnaflux ile %100 atlak kontrolnden geirilir. Frn atmosfer kontrolleri, lml infra-red CO2 analizrleri ve Alnor dew pointmeter ile yaplmaktadr. Para yzey gerilimlerini almak iin shot peen tezgah kullanlr. Isl ilem operasyonlar srasnda mmkn olan en az deformasyon ve malzeme kullanmnda gerekli metalurjik deerlerde sl ilem yaplr. Isl ilem blmnde stma iin LPG gaz bunun yannda karbon verici eleman olarak da propan gaz kullanlmaktadr. Hema dilide yllk LPG tketimleri 5400 ton, Propanda ise 1250 tondur. Fabrikadaki sl ilem merkezi ana binaya bitiik olarak 5000 metrekarelik bir alanda kurulmu durumdadr. Isl ilem atlyesinde i gren tezgahlar yledir: ki adet izotermel tavlama frn bulunmakta olup, her birinin kapasitesi 1 ton/saat dir. Bu frnlar yllk toplam 12.000 dvme malzeme ilenmektedir. Paralar frna srmek, onlar tamak ve muhafaza etmek iin kullanlan i sepetleri 1015x915x200 mm. ebatlarndadr.

24

 Fabrikada drt adet srekli sementasyon yani gaz karbrleme frn vardr. Bu frnlarn kapasitesi ise 300 kg/saatdir. Bu frnlarda en fazla ykseklii 400 mm. ve arl ise 100 kg. olan paralar ilenebilmektedir. Bu frnlarn tm proses kontrol otomatiktir. Frndaki operasyonlar srasyla yledir: stma, karbrleme, dengeleme, su verme, ykama ve menevileme. Ayrca Hema Dili Isl lem Atlyesi bnyesinde iki adet kesintili sementasyon frn barndrr. Bu frnlarn kapasitesi ise 800 kg. yk ve 762 mm.dir. Bir de bu frn grubuna bal olan bir adet ykama makinesi vardr. Bu makineden bir de hava sirklasyonlu menevileme frnnda mevcuttur. Bu frnlarn da tm proses kontrol de otomatiktir. tane 105 m3/saat kapasiteli, otomatik kontroll endogaz jeneratr mevcuttur. ndksiyon sertletirme grubunda ise; a. Bir adet 200 kw, 3kHz kl, su soutmal solid jemeratr ve dikey i balanabilen otomatik kontroll tezgah; b. Bir adet 200 kw, 10 kHz kl, su soutmal solid state jeneratr ve dikey i balanabilen otomatik kontroll tezgah; c. Bir adet 80 kw, 300 kHz kl valf jeneratr, bu jeneratre bal olarak dikey i balanabilen HTU-7 model tezgah; d. Bir adet 25 kw, 450 kHz kl valf jeneratr ve HTU-10 model dikey i balanabilen tezgah mevcuttur. Ayrca bir adet tamburlu kumlama makinesi mevcuttur. Bu makinenin kapasitesi 2 ton/saatdir. Ayrca iki tane dner tablal ince kumlama makinesi vardr. Bunlarn kapasitesi ise 500 kg/saatdir. Bir tane de Magnaflux marka DRC-523 model atlak kontrol cihaz bulunur. Atlyede drt tane de 60 ton kapasiteli pres cihazlar mevcuttur. Hema Dili Isl ilem atlyesi kapasitesi bakmndan olduka kapsaml bir tesis olup fabrikann ihtiyalarn tamamen kendi bnyesinde karlamaktadr. Bunun yansra yurtii yan sanayilerin ihtiyalarn ve yurtd talepler de bu atlye tarafndan karlanmaktadr. **Yukardaki retim tekniklerine gre retimi gerekletirilen hz tahrik mili parasnn teknik resmi Ek4de verilmitir.

25

HEMA DLDE ENERJ RETMNDE KULLANILAN SSTEMLER

Fabrikada enerji retimine ilikin ncelikle iki adet buhar kazan bulunmaktadr. Bu kazanlarn zelliklerini yle sralayabiliriz: 300.000 kkal s kapasitesine sahiptirler. 2,5 bar iletme basnc ile alrlar. Kazanlar yarm silindirik kazanlardr. Kazanlardaki kzgn su scakl 100 oCdir. Kapal devre olarak alrlar. Ykama makineleri, gaz stma eanjr dairesi, sosyal bina eanjrleri ve fabrikadaki dier stlacak yerler iin kullanlrlar.

Fabrikada ayrca 3 adet alev borulu kzgn su kazan bulunur ve onlarn zellikleri de kazan dairesi operatrnden alnan bilgilere gre yledir: 2.000.000 kkal s kapasitesine sahiptirler. 5 bar iletme basnc ile alrlar. Tam silindirik kazanlardr. Kazanlardaki kzgn su scakl 120-135 oCdir. Gnde 3 ton olmak zere 6 numara fuel-oil tketir. Fabrika atlyeleri ve idari binalarn stma ihtiyalarn karlar.

Bu kazanlara bal 8 adet klima santrali bulunmaktadr. Bunlara bal olarak da 8 adet stcl klima bulunmaktadr. Kapasiteleri ise 35.000 m3hdr. Ayrca havalandrmayla ilgili olarak da stcsz klima cihaz bulunur. Ayn ekilde bu cihazn da 35.000 m3h kapasitesi mevcuttur. Scaklk hassasiyeti istenilen mahallerde split klima kullanlr ve 15.400 Btuden 42.700 Btuye kadar kapasiteleri mevcuttur. Basnl hava sisteminde de kompresrler mevcuttur. Bu kompresrler kapasitelerine gre 3 adet 22 m3 dak, 1 adet 27 m3 dak ve 1 adet 4 m3 dak olmak zere ayrlabilirler. Bu kompresrler pistonlu ve double screw kompresrlerdir. Ayrca kompresr hakknda 5 m3 rezervatan, kurutucu ve hassas filtre (partikl tutucu) bulunur. Elektrojen grubu olarak 2000 kva kapasiteli jeneratr mevcuttur. Mazot yakan bu jeneratr enerji kesintisinde devreye girerek ncelikli olarak sl ilem atlyesini besler.
26

Kompresr iletmesi, kazan iletmesi ve temizlenmesi, artma tesisi iletme ve bakm, soutma kuleleri periyodik bakm gibi ilemler Tesis ve Bakm-Onarm Mdrlnce hazrlanan talimat formlarna gre formenler kontrolnde kazan dairesi operatrlerince uygulanr. Yaplan bu ilemlerdeki ama Hema Dilide kalite planlamasnn yaplabilmesi verimsizliin minimuma indirilebilmesidir. KOMPRESR LETMES: Operatr ncelikle iki kompresrn de iletmede olduunu kontrol eder. Ayrca yedek kompresr gerekli ilemler iin mevcuttur. Mevcut hava ve su giri-k vanalar da kontrol edilir. Bu vanalarn ak olmasna dikkat edilmelidir. Sistem basnc 6-7 At olmas artyla kontrol edilir. Ya seviyesi ve kurutucu hava giri-k scaklnn uygunluu da operatr tarafndan kontrol edilir. Ayrca yalama periyodu da bir dakikada 9-12 damla olmaldr. Sistemin uygun almas iin bir de hava tanklarna biriken su boaltlmaldr. KOMPRESR BAKIMI: Kompresrlerin emniyetli bir ekilde ilemde kalmasn salamak amal periyodik olmak zere 3 ayda bir bakmlar yaplr. Bakm ilemi periyodik bakm mhendisleri kontrol ve sorumluluunda dizel grubu operatrleri tarafndan yaplr. Bakm esnasnda ilk olarak kompresrlerin zerindeki basn, yalama, vs. gstergeleri kontrol edilir. almayanlarn yerine yenisi taklr. Hava emi filtresi temizlenir ve gerekirse deitirilir. Rotor ve stator temizlenir. Yalama ayar kontrol edilir ki yalama dakikada 9-12 damla civar olmaldr. Soutma nitesi kontrolden geirilir. Dzgn soutma yaplmyorsa nite sklr ve asite yatrmak suretiyle temizlenir. Krank yata sklerek yataklarda dklme olup olmad kontrol edilir. Bu kontrol periyodik bakmn aksine 6 ayda bir yaplr. Yksek basn, alak basn valfleri kontrol edilir ve gerekirse deitirilir. Bu kontrol de krank kontrol gibi 6 ayda bir yaplr. KAZAN LETMES: letmenin balatlmas iin operatr kazan suyu genleme tank su seviyesini kontrol eder. Uygun olmayan su seviyesi su besleme pompas kontrol edilerek ve eer almyorsa su emniyet valfn aarak uygun hale getirilir. Basn 5 At olmal eer dkse azot gaz verilerek uygun hale getirilir.

27

Daha sonra devirdaim pompalar altrlr. Pompalardaki basncn 4 At olmas artyla su basnc kontrol edilmeli. Genel kazan iletmesi iin Brlr meme ve hava trblatr de temizlenmeli. Yakt giri-k vanalar eer kapal ise alr. Yakt n stcs altrlarak yakt stlr ve yakt basnc 3 At olacak ekilde ayarlanr. Kazan atelenir ve alev turuncu renk aldktan sonra alak alevde 10 dakikada altrlr, sonrasnda yksek aleve geilir. Kazan su scakl 105-135 oC olmal. KAZANLARIN BAKIMI: Kazanlarda iyi bir yanma ilemi salayp gerekli randman alabilmek iin ayda bir olmak zere periyodik bakmlarnn yaplmas gerekir. Bakm ilemini operatr gerekli gvenlii saladktan sonra kazan soukken yapar. Bakm esnasnda borular temizlenir. Bu ilemde borularn aplarna ve boylarna uygun fralar kullanlr. Daha sonra kazan iine inen kurumlar elektrik sprgesi kullanmak suretiyle yaplr. Temizleme ileminde kapak contas ve alev emniyet kapa yaylar da kontrol edilir ki eer eskimilerse operatr tarafndan deitirilirler. KAZAN DARES ISITMA KAZANLARI: Bakma balarken ilk olarak su borularnn giri ve k vanalar kapatlr. Su tahliye vanasndan su verilerek borularn karp karmadna baklr. Karan boru varsa formenler kontrolnde operatrler tarafndan deitirilir. Kazan ii ve brlr boaz tulalar kontrol edilir ve gerekirse sklp yeni tula ile rlr. Periyodik olarak ylda bir yaplan bakmlarnda ilk olarak st kapak contas deitirilir. Alev emniyet kapa ve yay ve cvatalar da kontrolden geer. Kazan zerindeki manometreler sklp testleri yaplr. Is gstergesi ve termostat da scak su ierisinde teste tabi tutulur. Fuel-oil pompas her bakmda mazotla temizlenir. Gerekirse fuel-oil filtresi deitirilir. Brlr memesi ve V kay kontrolden geirilir ve gerekirse deitirilir. Eer brlr Johnson brlrse makine solmastra ya deposu temizlendikten sonra yeni ya ile doldurulur. Kazan suyu emniyet ventili de temizlendikten sonra arlk topu yerine yerletirilir. SU SOUTMA KULES LETM: letimin ilk safhas soutma kulelerindeki su seviyesinin kontrol edilmesidir. Daha sonra sistemin ierdii kimyasallarn yani H2SO4 ve
28

Alfloksun seviyeleri kontrol edilir. Kontrolleri yaplan bu seviyelerin yardan aaya dmemi olmas gerekmektedir. pH metrdeki deer de 7,2-8 arasnda olmal. Konduktivitemetre 2400-2600 aras bir deer gstermeli. 15 gnde bir yaplan periyodik bakmlar srasnda ncelikli olarak fan alterlerinin kapatlmas gereklidir. Ayrca su giri-k vanalar da bakm srasnda kapal tutulmal. Tanktaki su tamamen blf edilmi olmal ki tank dibindeki tortular operatr tarafndan rahatlkla temizlenebilsin. Daha sonra kule seperatrleri basnl su ile temizlenir. Bakm ileminin bir sonraki safhasnda fan rulmanlar yataklar greslenir. Tasfiye edilmi su ile kulenin doldurulmas ilemi ile bakm bitirilir. ARITMA TESS LETMES: Operatr ilk olarak kimyasal artma sistemi devreye alnrken atksu terfi haznesinin su olup olmadn kontrol eder. Artma tesisi iletmesinin salkl yrtlebilmesi iin zelti tanklarnda yeterli seviyede zelti olmaldr. Tesis, almasna mimik diyagraml kontrol panosundan start verilmesiyle balar. Dozlama pompalar devreye girer ve pH kontrolnden sonra koogulasyon ve flokulasyon tanklarndan numune alnarak floklama kontrol edilir. Biyolojik palet niteden alnan numuneyle de amur younluu kontrol edilir. Filtre presi kek olmu ise kek boaltlr ve plaka temizlenir. Sistemin almas otomatik pano zerinden kontrol edilir. Kimyasal atk su bittiinde kimyasal artma tesisi durdurulur ve hazne dolduunda tekrar iletme balatlr. Bakm 3 ayda bir yaplr. ** Enerji retiminde kullanlan sistemlere ilikin Kazan Dairesi Yerleim Plan ek 5de verilmitir.

29

HEMA DLDE KALDIRMA VE LETME MAKNALARI

Hema Dilide btn byk fabrikalarda olduu gibi gider harcamalarn azaltmak ve yapc ii gcnden daha verimli ekilde faydalanmak amal kaldrma, iletme ve tama sistemlerinden yararlanlmaktadr. Fabrikann atlye ksmnda tama ve kaldrma amal olarak cereskal, vinler ve forkliftler kullanlmaktadr. Cereskal ve vinler tezgah banda alan iinin tezgaha balayaca ve tezgahtan skecei ar paralar kaldrma ve iletme amal kullanlrlar. Bu vinler elektrik motoru ve iten yanmal motorlarla almaktadrlar. Bunlarla ilgili bilgiler u safhada verilen n bilgiden sonra verilmektedir. Hema Dili A.. daha nce de belirtildii gibi seri retim yapan bir kurulutur. Dolaysyla tezgahlar arasnda srekli bir iletim sz konusudur. Fakat fabrikann atlye ksmnda bu i iin kullanlan elevatr, konveyr ve yryen bant gibi tayclar bulunmamaktadr. Buna sebep bu tayc sistemlerin fabrikadaki retim seyrine uygun olamamasdr. Hemada tezgahlar aras tama iini gerekletiren aralar forkliftlerdir. Ayrca tezgahlardan kan paralarn zerinde kalan tala temizlemek iin kullanlan pnmatik tabancalardaki basnl hava fabrika tavanndaki borularla tanmaktadr. HEMA DLDE KALDIRMA VE LETMDE KULLANILAN VNLER VE ZELLKLER: Tiger Brand: zellikleri: Az yer kaplar ve normalden daha az arla sahiptir. malatnda bugnn en iyi mhendisliiyle birlikte yksek kalitede elik kullanlmtr. Arlnn az olmas ve daha kk bir yapya sahip olmas tanmas ve yerletirilmesi asndan avantaj salar. Sper yk zinciri yksek kalitede metal alam iermekle birlikte daha dayankl olmas ve daha uzun sre kullanlmas asndan s testine tabi tutulmutur. Yk zinciri durdurucusu, kapasitenin zerindeki ykleri indirirken herhangi bir kazay nlemek iin devreye girer. Emniyet freni operasyon durdurulduunda hemen devreye girer ve yk emniyetli bir ekilde tutar.
30

Fren ve el zinciri tekerlei ift kaplamaldr. Bylece bu nemli ksmlar andrc baz elementlere ve kendilerine alma artlarndan dolay kolayca ulaabilecek amur ve tozdan korunmu olmaktadr. Vincin kendi etrafnda da dnebilen kancas yksek kaliteli elikten yaplm olup dayankll artrmak amal s ve darbe testine tabi tutulmaktadr. stelik st ve alt taraftaki engeller emniyet kilitleriyle donatlmtr. Vinler teslimden nce kapasitesinin %50 fazlasyla yklenerek test edilir. Aada bu vinlerin fabrika tarafndan verilen kataloglarndan alnm resimler kapasiteleriyle birlikte grlmektedir.

31

Atlas Corpo: zellikleri: Pandantif kontroller operasyon alann vinten itibaren 10 metreye kadar uzatabilir. Farkl gereksinimlere uyabilmesi iin Atlas Corpo 3 tip pandantif kontrol kolu gelitirmitir. Meyil ubuu kontrol dzeni zel ilgi gerektiren yksek dzeydeki uygulamalar iin gelitirilmitir. Operasyon alann artrmak ve daha fazla esneklik salamak iin boumlu balant oluturmak iin meyil ubuu kontrol dzeni,uzatma takm ile donatlabilir. Atlas Corpo yk asansrlerinde ayrca kapasitenin zerindeki yklere kar koruma aygt mevcuttur. Bu sistem otomatik olarak devreye girerek kastl olmayan fazla yklemeden doabilecek hasarlar nler. lave bir emniyet iin emniyet kancalar mevcuttur. ton; 1 ton; 2,5 ton 5 ton arlklarnda yk kapasiteleri mevcuttur. Atlas Corpolarn da aada kataloglarndan alnm resimleri mevcuttur.

32

Ingersoll-Rand: zellikleri: Hemada bu markann BU7A-E modeli bulunmaktadr. Buna gre zellikler yledir: Olaanst durum durdurucu valf, egzost susturucu iermekle birlikte, ayrca BU7A-E Avrupa Makineler Ynergesine uyan CE paketiyle donatlmtr. CE zelliklerini yandaki resmin da yardmyla aklarsak; 1. D ksm kir ve toza korunumludur. Haraketli paralar yalama garantili olup bu yan darya szmamas contalar sayesinde salanmtr.

2. Vin iine yerletirilen rulmanlar sayesinde srtnme engellenmitir. 3. Yk indirip kaldrrken gvenli band fren eidi bulunmakta. 4.Gevetici debriyaj bulunmadr ki bu para sistemdeki halatn rahat hareketini salar. 5. Gl radyal pistonlu hava motoru, kesin kontrol iin pozitif balang verir. 6. Fazla yklerde ksma valfi braklmak suretiyle devreye sokularak iyi bir kontrol salanr. 7. Tersinir motor, eki annda ksma valfi sayesinde tam bir kontrol salar. 8. Vin almaz durumdayken ksma valfi, hava szntsn elimine edici ekilde dizayn edilmitir. Ingersoll-Rand vinlerinin 25 tona varan kaldrma kapasiteleri mevcuttur.
33

Aadaki resim Ingersoll-Rand marka vinlerden birinin resmidir ki bu resim de yine fabrika tarafndan verilen kataloglardan alnmtr.

34

Daha nce Hemada tezgahlar aras para ve paralarla yklenmi sepetlerin iletimleri forkliftlerle salanmaktadr. Buna gre Hema bnyesindeki forkliftlerin markalar yledir: 1 Tane Yale Byk Forklift 3 Tane Linde Diesel Catalli stifleyici (H 30) 3 Tane Lifter Tpe 20 Forklift 3 Tane Hyster Forklift (H3,OXM) 2 Tane ukurova CF40 Forklift Yanda atlye iinde foklifte yaplan tamalardan birisi grlmektedir.

Hema Dili Bakm-Onarm Mdrlnden alnan bilgilere gre fabrika bnyesindeki vinlere ve forkliftlere uygulanan bakm faaliyeti aadaki operasyonlar kapsar: Vin Bakm: Fabrikadaki vinlere,srekli ve emniyetli bir ekilde iletmede tutulmasn salamak amal 3 ayda bir periyodik bakm yaplr. Bakm,Periyodik bakm mhendisleri kontrol ve sorumluluunda periyodik bakm operatrleri tarafndan yaplr. Bakm operatrlere verilen test kartlar nda yaplr. lk olarak kpr tekerlek balantlar (cvata, somun, rondela) kontrol edilir. Cereskal sklerek kaldraca yk kapasitesi test edilir ve cereskal arabas tekerlek balantlar kontrol edilir. Cereskal kanca, zincir ve para tutma aparat kontrol edilir. Pnmatik hortum balants da kontrolden getikten sonra test kart doldurularak periyodik bakm bitirilmi olur. **rnek bir periyodik bakm test kart Ek 6da verilmitir. Forklift Bakm: retim aracnn verimliliinin artrlmas iin periyodik olarak ayda 1 kere bakm ve kontrol yaplr.

35

Bakm esnasnda fren merkez silindir ve kelepeleri ayrca fren balatalar kontrolden geer ve gerekli grlrse deitirilir. Fren hidrolik ya kontrol edilir, gerekirse tamamlanr yada komple deitirilir. Fren kampanalar kontrol edilir. Fren pedal boluu ayarlanr. Lastik ve bijon somunlar kontrol edilir. Lastikler eskimi ise deitirilir, piston keeleri deitirilir. Kaldrma kollar ve direksiyon pistonlar ve balantlar kontrol edilir. Kaldrma bom makaralar ve balantlar da bakm esnasnda kontrolden geirilir. Gerekli grlrse makara rulmanlar deitirilir. Bom kzaklar istikamet makara alma yzeyleri kontrol edilir. Makara yuvalar ls makara apnda 5 mmden fazla olmamal. n ve arka perno boluklar kontrol edilir. Boluk varsa pernolar sklerek rulman, burlar ve yaylar kontrol edilir. atallar ve kilit pimleri, zincir, zincir tespitleri kontrolden geer. Kontak ve kumanda sistemi, geri vites ikaz lamba ve sireni, diferansiyel ya kontrol edilir. Eer egzost gaz temizleyicisi varsa sklr, sabunlu su ile ykanarak temizlenir. Ayrca forkliftler kullanrken emniyetli tama kapasitesinin 2200 Kg olduu unutulamamaldr. **Hema Dilide bulunan Linde Forkliftin bulunabilen bir teknik resmi Ek7de verilmitir.

36

HEMA DLDE YARDIMCI SSTEMLER

Hava: Daha nce bahsedildii gibi kazan dairesinde tane kompresr bulunmaktadr. Bu kompresrler ak havadan aldklar tesisat yardmyla nem alcya basarlar. Nem alc kompresrde skma ve srtnmeden dolay scakln artmas ve youma sonucunda oluan suyu alr ve dar atar. Bu aamadan sonra nemi alnm hava tesisatlar vastasyla fabrika iindeki kullanm yerlerine (hava tabancalarna, hava ile alan el aletlerine v.s.) ulatrlr. Su: Hema Dili fabrikasnn gnlk su sarfiyat 250 tondur. Kullanlma yerleri ise, ebeke hatlar, tezgahlarda soutma emlsiyonlarnda, ime suyu ve kullanma suyudur. Su fabrikaya 5 Km mesafede bulunan bir kuyudan temin edilmekte ve borularla fabrikaya ulamaktadr. Fabrikaya gelen su kazan dairesinde bulunan 500 tonluk depoya alnmaktadr. Buradan da ihtiyaca gre tesisata datlmaktadr. Kuyudan karlan suyun FR sertlii 32 derecedir. Fabrikann kulland su 60 m derinlikten dalg pompa ile karlmaktadr. Bu pompann kapasitesi saniyede 12 litredir. Bu deerin daha kk bir deerde olmas durumunda fabrikann ihtiyalarnn karlanamayaca yetkililerce belirtilmektedir. Kullanlan dalg motoru 30 Kw gcndedir ve 16 amper ile almaktadr. Fabrikada atk suyun kimyasal ve biyolojik olarak artld sistemde mevcuttur. Ayrca ime suyu UVE nndan geirilmektedir. 500 tonluk depoya ulaan su ihtiyaca ve kullanm yerine gre ilem grmektedir. Yangn suyu direk kullanlmakta, ime suyu dezenfekte edilmekteyken tezgah sular artlmaktadr. (artlm su 5 seviyesindedir) suyun tezgahlar iin artlmasnn sebebi iletkenliinin alnmasdr. nk iletkenlii alnmam suyun tezgahlarda kullanlmas sakncaldr. me sular dezenfekte edildikten sonra piyasada satlan kaynak sular kalitesine ulamaktadr. Artma ve dezenfekte ilemlerinde kullanlan sistem otomatiktir. Kullanlan ila tozlar el demeden ayarlanmaktadr. Istma ve Soutma: Fabrikada bulunan klimalar stma ve soutma ilemini salarken idari ksmda kalorifer petekleri de mevcuttur. Fabrika bnyesinde klk ve yazlk klimalar mevcuttur.Klk klimalar yazn kullanlabilir ancak yazlklar kn kullanlamaz. Kn, kazan dairesinde bulunan 3 kazan 110oCye stlm suyu klimalara gnderir ve stma grevini yapan su souyarak geri dner. Depolama: Hema Dili fabrikasna drt tip malzeme gelmektedir. Bunlar dvme, dkm, elik ubuk ve standart paralardr. Bunlar fabrika dnda depolanmaktadr. Bunlar ilenmeden nce baz ilemlere (kumlama, sl ilem v.b.)tabi tutulur.Daha sonra operasyon talimatna gre malzemeler ihtiya olan

37

tezgaha ulatrlr ve ilenir. Bir malzeme bir tezgahta ilendikten sonra sandklara yerletirilir ve o tezgahn blmne ait bekleme sahasna alnr. Bu sahalar dili hazrlama, dili kesme, konik dili kesme, talama, ykama, sl ilem ve montaj bekleme sahas olarak snflanr. rnein A paras sandk iinde forkliftle dili hazrlama blmne gelir. Burada ilenir, sonra yine forkliftle bu blmn bekleme sahasna alnr. Bu ekilde dili kesme, talama, ykama ve sl ilemde ilem gren para (dili) mamul ambarna alnr. Mamul ambarnda sar, mavi v.b. alt renk kart taklr. Her renk bir aya tekabl eder. Bu kodlamann amac mamul ambarna erken giren parann mteriye yada montaja ilk gnderme mantn gtmektedir. Hema stratejisine gre mamul paralar fabrikada uzun sre tutulmamaldr. Ayrca para uzun sre ambarda kalmak zorunda ise yalama, koruyucu fosfatlama gibi ilemler tabi tutulur. Fabrikann depolama Mdrlne baldr. ve paketleme blm retim-Ynetimi

G Kaynaklar: Hema Dilinin zahiri gc 31500 ve 74 MWAdir. Bu fabrikann kurulu gcdr. Ancak ekilen g cos deerine baldr ki bu deer 0,95dir. Buna gre zahiri g, ekilen g ile cos deerinin arpmna eittir. Ve bu deer kullanlabilecek maksimum deerdir. Bununla birlikte fabrikann btn birimleri ayn anda elektrik gcnden yararlanamamaktadr. rnein sl ilem blmndeki btn frnlar ayn anda faaliyette deildir. Bu kavram diversiteyi yani ortalama gc ortaya koyar. Fabrikada ekilen ortalama g %60tr. Yani 0,60x7,125=4,275 MW Bulunan bu deer fabrikann eitli blgelerine datlm olan alt adet trafo ile ekilmektedir. Bu blgeler ve trafo kapasiteleri yle sralanmaktadr: Isl lem Blm; kapasite 2500 KW Talama Blm; kapasite 1250 KW Konik Dili Kesme Blm; kapasite 1250 KW Torna ve Frezeler Blm; kapasite 1250 KW Endksiyon Blm; kapasite 1250 KW Mhendislik Test Blm; kapasite1250 KW

Jeneratr: Fabrika iinde yalnzca sl ilem blmnde ve Kompresrlerde kullanlmaktadr. Ancak acil olan ksmlar da beslemektedir. (k kaps v.s.) jeneratrn zahiri gc 2000 KWAdir. Jeneratr dizel motoru ile tahrik edilirse yakt olarak motorin kullanlarak elektrik retilir. Jeneratr maliyeti yksek olduundan tezgahlarda v.s. kullanlmamaktadr. Kullanlan jeneratrn 1999 yl fiyat 60 Milyardr. Ayrca fabrikann eitli ksmlarnda bulunan bilgisayarlarn da g kaynaklar vardr.

38

Aydnlatma: Fabrikann atlye ksmnda 325 Lmen, l yaplan ksmlarda 500 Lmen (daha aydnlk olmas asndan) kapasitelerindeki aydnlatma kullanlyor. Lambalar snm ile s transferi yoluyla stma salamak iin denemitir. Ancak bu yol yksek bir maliyete neden olmutur. Bylece bu yoldan vazgeilmi ve fuel-oil kullanlmtr. Lambalarn stma vastas olarak kullanlmas durumunda 360.000 KW/saatlik g ihtiyac olamaktadr. Doalgaz: Hema Dili doalgaz gcnden de yararlanmaktadr. Bu yzden svlatrlm petrol gaz (LPG) ve propan kullanlmaktadr. Ayrca daha nce bahsedildii gibi stma amal olarak da fuel-oil kullanlmaktadr. LPG: Fabrika dnda bulunan 50-60 ton kapasitesindeki iki tankta depolanmaktadr. Isl ilem frnlar stmada kullanlmaktadr. Tankn tamam dolu deilken tamamen de bo deildir, kullanma ve ihtiyaca gre belirli zamanlarda takviye edilmektedir. Propan: Yine fabrikann dnda, LPG tanklarnn kapasitesindeki bir tek tankta depolanmaktadr. Isl ilem frnnn tipine gre tipine gre ya LPG yada propan gaz kullanlmaktadr. Ayrca propan karbon zenginletirici gaz olarak da kullanlmaktadr. Propandan endogaz retiminde de faydalanlmaktadr. Endogaz, propann hava ile 1/7 orannda (1 birim propan-7birim hava) kartrlp 1050oCde reaksiyon emberinden geirilerek elde edilir ve sl ilem frnlarnn stlmasnda kullanlr. LPG, Propan, aydnlatma, jeneratr, g kaynaklar, stma ve soutma ilemleri ve hava ve su konularyla Tesis Mdrl ilgilenmektedir. Mobilgrease Special: Moblx EP2 zelliinde gri renkli grestir. Molibden dislfit ierdiinden titreimli ve darbeli yk altnda alan yataklarda ekstra koruma salar. Damlama noktas 180oCdir. Mobil Almo Oil: Ar yk altnda alan modern haval aletlerde ve hava tabancalaryla matkaplarda kullanlr. Suyla ykanmasna karlk dayanklln artran, korozyonu ve anmay nleyen katklar ierir. Dk scaklkta akcln korur. Yapkanlk zellii vardr. Suya ve buzlanmaya kar dayankldr. Sis yapmazlar ve akma noktalar dktr. Alevlenme noktas 188oC, akma noktas 30oCdir. Mobil Vaktra Oil 2: takm tezgahlarnn yatay ve dey kzaklarnn yalanmasnda kullanlr. Her trl kzak, tabla malzeme kombinasyonlar ile uyumlu alr.

39

malat nerisiyle kzak ve hidrolik sistemi ayn yala yalanan tezgahlarda kullanlabilir. Suda ayrlabilme, srtnme performans ayarlanmtr. erdii zel katklar sayesinde fabrika tezgahlarnda tutuklu hareketi nler. Metal ileme ya emlsiyonlarndan kolay ayrlrlar. Filtre tkayan maddeler oluturmazlar. Yatay ve dey kzaklardan syrlmazlar. Mobil Delvac Mx 15W-40: Jeneratr dizel motorlarnda jeneratr ya olarak kullanlr. Vacmul AG: Ar form talama ilemlerinde, zellikle matkap ve klavuz retiminde kullanlr. Kesme basncnn yksek olduu btn ilemlerde nerilir. Metalde leke brakmaz. Anmay nleyici, talama ilemini kolaylatrc fosforlu ve kkrtl katklar ierir. Alevlenme noktas 188oCdir. Mobilcut 262: Su ile emlsiyon yapan yar sentetik ar hizmet metal ileme svsdr. elik, paslanmaz elik, sar metaller, alminyum ar tala kaldrma ilemlerinde stn performans salar. Yksek EP (ar basn katks) zellii sayesinde eliklerin i ve d di ama ile dili imalat ilemlerinde dz metal ileme yalarnn yerine nerilir. Bir kerede kaln paso alnan talama, torna, delme, kesme, freze, rayba gibi ilemlerde %5-10 konsantrasyonda kullanlr. Yar sentetiktir. Zmrt yeili renkli, yar effaf biyolojik kararl emlsiyon oluturur. Mineral ya oran dktr. Uzun takm mr ve yksek ileme performans iin EP ve yalayclk katklar ierir. Bakteriye kar mukavemetiyle uzun servis mr salar. Tezgahlar yapkan depozitler oluturmaz. Karan yalardan dolay emlsiyon bozulamsna dayankldr. Nitrit, fenol ve klorlu katklar iermez. Prorex 38: alevlenme noktas 160oC, akma noktas 10oCdir. Parafinik karakterde zel bir plastifiyon yadr. Ayrca pamuk endstrisinde harman ya olarak kullanlr. Ayrca bu ya ykama ya olarak da kullanlr. Hema Dilide tank temizleme svsdr. Ayrca tezgahlarn emlsiyon sistemlerinin temizlii iin ya zc deterjan zelliinde, sistemi korozyona kar korumada, almada olan emlsiyonu kpk oluumuna kar glendirmek iin emlsiyona belli oranlarda katlan metal ilemeye yardmc rnlerde Hema Dili fabrikasnda kullanlmaktadr. Yalar ve Kesme Svlar: Mobil DTE Oil 24: yksek basnl modern hidrolik tesisler de dahil olmak zere btn hidrolik uygulamalarda kullanlr. Ayn zamanda sirklasyon, banyolu, bilezikli yalama sistemi ile yalanan yataklar ve baz dili kutularnda kullanlabilir. Yksek kaliteli parafinink baz yalardan retilmi olup oksidasyonu, pas, kp, anmay ve yan sudan ayrlmasn hzlandrc katklar ierir. Bu ya Hema Dilide

40

hidrolik ya olarak kullanlmaktadr. Alevlenme noktas 200oC, akma noktas 18oCdir. Mobil DTE Oil Light: Buhar ve su trbinlerinin sirklasyonlu yalama sistemlerinde hidrolik sistemlerde, dili kutularnda, kompresrlerde, dz rulmanl yataklarn yalanmasnda ve 50 mikron cva stunu mutlak basncna kadar vakum pompalarda kullanlr. Kimyasal yaps dayankl, yksek viskozite indeksli, zel trbin baz yalarnda retilmi olup pas, kp, anmay, oksidasyonu nleyici katklar ierir. Hema Dilide hidrolik ve sistem ya olarak kullanlr. Alevlenme noktas 270oC, akma noktas 6oCdir. Mobil Velocite No 3: Ar yke maruz kalmayan yksek devirli makinalarda kullanlmaktadr. Ayrca Hema Dilide orta-yksek devirli yatak ya olarak Mobil Velocite No 4 ve dk devirli yatak ya olarak Mobil Velocite No 10 kullanlmaktadr. Alevlenme noktas 50oC, akma noktas 26oCdir. Mobil DTE Oil BB: Sirklasyonlu yalama sistemlerinde dili kutularnda, dz ve rulmanl yataklarn yalanmasnda kullanlr. Yksek kaliteli baz yalardan retilmi olup, oksidasyonu ve kp nleyici katk ierir. Ateleme ve akma noktalar srasyla 227oC ve 4oCdir. Bu ya da Hema Dilide kompresr ya olarak kullanlyor. Mobil Pyograd 53: Atee dayankl hidrolik sistem yadr. Hemada bu amala kullanlmaktadr. Madeni yalarn tehlikeli olduu sistemlerde, kompresr silindirlerinde ve buhar trbinlerinde kullanlr. Fosfat-ester esasl sentetik bir yadr. Oksidasyon ve anmaya kar stn koruyucudur. Havadan ayrma ve suda kelme zellii vardr. Ate almazken akma noktas 18oCdir. Mobil Gear 626: her tip kapal dili kutularnda kullanlr. Hem sirklasyon hem de arpmal yalama sistemi iin uygundur. zellikle ar artlarda alan yataklar iin nerilebilir. Ate alma noktas 204oC iken akma noktas 24oCdir. Yksek kaliteli parafinli baz yalardan retilmitir. Pasa, oksidasyona v.b. etkilere kar zel katklar ierir. lave olarak fosfor-kkrt tipi ar basn katks da bnyesinde yer alr. Mobilx EP2: Rulmanlarda, kaymal yataklarda, merkezi yalama sisteminde kullanlan ar basn katklar ieren, katkl ok amal sar grestir. Darbeli ve titreimli yklerde anmay nler. Yksek scakla ve suya dayankldr. Pasa kar mkemmel koruma salar. Damlama noktas 180oCdir. Mobiltemp 78: yksek scakln ve ar artlarn bulunduu endstriyel uygulamalar iin nerilen siyah grestir. erdii molibden dislfit sayesinde anmalara kar ekstra koruyuculuk salar. 0oC-170oC arasndaki scaklklarda kullanlr. Damlama noktas 260oCdir.

41

 GVENL VE SALII
Btn iyerlerinde iin retim baznda salkl olarak yrtlebilmesiyle ilgili oluan tehlikelerden yapc iinin ve personelin korunmasn ve salkl alma koullarnda retimi srdrmek amal yaplan almalara Gvenlii denir. Bir kuruluta, ii sal konusu, alanlar korumak, retim gvenliini salamak,iletme gvenliini salamak gibi balklara sahip konular ierir. Bnyesinde 545 yapc ii barndran Hema Dili ii sal ve i gvenlii konusunda ciddi almalar yrtmektedir. Bu dorultuda fabrika ierisinde i Sal ve Gvenlii Kurulu oluturulmutur. Bu kurul 1 hekim bakanlnda 2 ii ve 1 personel mdr yardmcsndan oluur. Fabrikadaki hekim dier personel gibi 8,5-5 saatleri aras alr. Fabrikadaki bu kurul ayda bir toplanarak salkl ortamn salanmas asndan kuruluta alnmas gereken nlemleri belirler. Yapt almalar bir defter tutarak dzenleyen kurul alma Blge Mfettiliinin teftilerine aktr. Bu balamda kurulun almalarna ve ald kararlara yle bir bakarsak; Fabrikadaki iilere verilen kurslar mevcuttur: ilk yardm kursu, forklift ve traktr kullanma kursu, yangnla mcadele kursu. Tesisat ve donanmda, alma aralar ve makinalarda, imalat yntemlerinde kiisel koruyucularda kanun ve ynetmeliklere uygunluu salama ynnde tavsiyelerde bulunur. Gzlem yapmak suretiyle olas kaza mahalleri ve aralar tespit ederek kazalarn minimuma indirilmesine yardmc olur. Btn retim birimleriyle ibirlii kurarak faaliyetlerini tm fabrikaya yayar. Aylk i kazas analiz tablolar oluturur. Fabrikadaki kazalar minimuma indirmek asndan kurul bir de kiisel koruyucu kullanma zorunluluu getirmitir. Buna gre kuruluta kullanlan kiisel koruyucular yledir: Gzlk, yz siperi, kulaklk, baret, emniyet kemeri, maske, eldiven, emniyet ayakkabs.

42

HEMADA EVRE BLNC

ncelikle bir kurulu iin evrenin ne demek olduuna bakarsak;evre, bir kuruluun faaliyet gsterdii hava, su, toprak, doal kaynaklar, flora, fauna, insan ve btn bunlarn ilikide olduu hereyi kapsayan ortama denir. Btn kurulular iin geerli olan bir evre ynetim sistemi vardr ki bu sistemin ierii yledir: Kuruluun her kademesinde evreyi korumaya ynelik bir taahht ve bilin. Kaliteli bir evre yaratmak iin organizasyon dizayn. Kontroll prosesler yardmyla planlama. evre ynetim sistemindeki gelimeleri periyodik denetimlerle kontrol. evre konularnda eitim ve motivasyon salama. Tm prosedr, dokman ve ekipmanlarn kontrol. Hatalarda ve ikayetlerden bireyler renen ve ayn zamanda bu hata ve ikayetlerin tekrar olumasn nlemek amacyla prosedrlerin deitirilmesini garanti eden bir sistem. Kayt sistemini oluturma. Hema Dilide bu sisteme bal kalmak koulu ile evre zerine eitli almalar srdrmektedir. Fabrikann gerekletirdii retim sonucunda ortaya bir takm biyolojik ve kimyasal atklar kmaktadr. Bu atklar evreden uzaklatrlmad srece zararl etkiler dourmaktadr. Hema Dilide bu sonular dnerek fabrika giriine bir biyolojik ve kimyasal atk giderme tesisi kurmutur. Ayrca doay koruma adna fabrikada bulunmaktadr. Bu tesisin aylk gideri 3-4 milyardr. bir de artma tesisi

Kurulu sahasnn 200.000 m2lik alann aa ve ss bitkileri kaplamaktadr. Bu bitkilerin says ise 40.000dir. Hema Dilide fabrika ii ve evresinde evre koruma sistemini gelitirmek ve uygulamak zere bir i yeri ekibi mevcuttur. Bu ekip periyodik olarak toplanmakta, kararlar almakta ve uygulamaktadr. Ayrca bu ekip alnan kararlar fabrika iinde duyurma grevini de stlenir. Ayrca Hema Dili evre konusunda yapt almalardan dolay Tema tarafndan dllendirilmitir.

43

HEMA DLDE KALTE KONTOL

Kalite kontrol ynetimi Hema Dili gibi byk bir kurulu iin byk nem tamaktadr. Hema bu alanda TSE-ISO 9002 kalite sistem belgesi iin 1995 ylnda almalarn balatm ve belgeyi 1997 ylnn Ocak aynda almtr. Kalite gvence sistemlerindeki ama mteri isteklerine uygun ve hatasz retimi gerekletirmektir. Kalite gvence sistemi yalnz Hema bnyesinde deil hammadde alm yaplan yan sanayi kurulular iinde de oluturulmutur. Bylece verilen siparilerde kaynandan hatasz rnn zamannda firmaya ulamas salanmtr. rnein; Giri Kalite Kontrolde sipari alm yaplan yan sanayi firmalar snflandrlp dosyalanmtr. Her bir dosyada sz konusu siparile ve firmayla ilgili bilgiler dorultusunda teknik artnameler bulunmaktadr. Hema, yan sanayiden ald mamullerde maksimum kalite arad gibi kendi rettii her rnn maksimum kalitede olmas iin retim blmlerine ilaveten bir de Kalite Kontrol Blm kurmutur. Hema Dilide kalite gvence sisteminin ierii yledir: statistiki proses kontrol, FMEA, Tezgah yetenek ve test almalar, Kurulu ii kalite tetkikleri, /D dzeltici ve nleyici faaliyetler, neri sistemi, Eitim ve kalite verilerinin llmesi.

Kalite kontrol blm Mhendislik Blm Mdrlne bal olarak almaktadr. Ayrca metalrji ve kimya ve laboratuarlar da Kalite Kontrol Blmne almalarnda yardmc olmaktadr. Kalite Kontrol Blm, Muayene Blm, 13 Kalite Kontrol stasyonu, 1 Dili Kontrol Laboratuar, Mastar odas, Standartlar Odasndan oluur.

44

Muayene Blmnde fabrikaya demir-elik fabrikalarndan gelen ubuk, dvme ve dkm gibi hammaddeler incelenmektedir. Burada mamuln ap ve boy llerine baklarak kabul yada ret kararlar verilmektedir. ncelenen sipari fabrikann talep ettii l standartlarnda olmal. Fabrikann metalurji laboratuarlarna giden parann kimyasal yaps incelenip eitli deneyler (ekme, basma, brinell-rockwell-vikers sertlik)yaplmaktadr. Kimyasal kontrollerde paradaki karbon, mangan v.s. gibi zelliklerin istenilen seviyede olup olmad kontrol edilir kabul yada red raporu 13 kalite kontrol istasyonunun onayna baldr. Paradan yaplan dzlemsellik, eksenel kaklk, ap ve ovallik gibi incelemeler dorultusunda kabul yada red raporu belli bir komitenin fikir birliine gre kyor. Red raporunda ok eitli deerlendirmeler olabilmekte; yle ki, tamir edilebilir, hurda veya alnan firmaya geri gnderme gibi kararlar alnabilir. Ayrca kabul raporu alm para ilenmek iin imalat blmne gemektedir. Dili kontrol laboratuarnda 2 adet elektronik istikamet ve profil lme tezgah bulunmaktadr. mastar odasnda ise 5000in zerinde mastar vardr. Yine giri kalite kontrolde birok kumpas ve mikrometre mevcuttur. Ayrca CMN (coordinat Measuring Machine) ad verilen cihaz, hava yastklar zerinde hareket eden bir sistemle alan ve 1/10.000lik hassasiyetle lm yapan makina kalite kontrol blmnde yer alan dier bir lm cihazdr. Ayrca Hema Dilide her trl dili kutusu, anzman, diferansiyel ve transfer kutularnn yk altnda performans ve mr testlerinin yapld AR-GE mhendislik test merkezi de mevcuttur. Bu merkezde de bilgisayar destekli 3 adet dinamometre ve puma nitesi yer almaktadr.

45

SONU
Is ve Makinalar Pratik almalar staj gereince Hema Dili Fabrikasnda yaplarda stma, havalandrma, soutma, klima sistemleri ile kaldrma ve iletme makinalar, fabrika yardmc sistemleri konular hakknda bilgi edinilmi ve rapora ilenmitir. Hema Dili Fabrikas alma konusu hakknda olduka kapsaml bir fabrika olup bnyesindeki stajyerlere edinecekleri meslekler hakknda yeni fikirler vermektedir. Bu balamda ben de fabrikada staj yaptm sre iinde yeni fikirler edindim. Ayrca fabrikada kullanlan retim tekniklerini de deneyerek ve gzleyerek tanma frsat yakaladm.

46

EKLER

47