Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

IFES2009
January28th29th,2010|2829Ocak2010

TableofContents|indekiler
Session1 1.Oturum
1EVREYNETMSSTEMUYGULAMALARI(27),H.BerivanBODUROLU,.BaakGLEKEN,M.Erhan KOL 2DKMHANELERDEKKARARVERMESRECNDEEVRESELVERBAZLIBRYAKLAIMOLARAK YELVERMLLK(35),zlemDURMU,zlemKIRICI 3REACHTZVEEVREVEORMANBAKANLII'NCAYAPILANALIMALAR(45),HaydarHAZER,eref YILMAZ,TacimALINCAK 4AMBALAJATIIYNETM(53),HlyaAKIR 5TRKYEDEBYKENDSTRYELKAZALARKONUSUNDAYAPILANALIMALAR(62),KemalDA,AyePnar AKLAN

Session2 2.Oturum

1BRHURDAAKGERDNMTESSDEERLENDRMES(108),M.TalhaGNLL,AhmetEKERM, KamilB.VARINCA 2STANBULDABRMETALSANAYNGERDNMALIMASI(121),M.TalhaGNLL,Ahmet EKERM,YaarAVAR 3ATIKDKMKUMLARININYOLNAATINDAALTTEMELveDOLGUMALZEMESOLARAKKULLANILMASI (136),AbdulgaziGEDK,AbdullahHilmiLAV,MusaffaAyenLAV 4DKMSEKTRREHBERDKMAN(398),WilfriedDENZ,SalihEMNOLU,SerapSZEN,ErhanKOL 5SANAYDEENERJTASARRUFUTEDBRLERBLDRGES(352),TangrSARP,MehmetBNGL

Session3 3.Oturum
1SPACEANDENERGYSAVINGFILTERTECHNOLOGYINTHEFOUNDRYINDUSTRY(66),HelmutKURZ 2MECHANICALANDTHERMALRECLAMATIONOFCHEMICALLYBONDEDSANDS(70),ChrisWILDING 3DEMRDKMLERNRETMNDEGELTRLMENERJVERMLL(384),HalilGNENBABA 4ENVIRONMENTALISSUEOFSANDRECLAMATION(392),OktayKURUTA 5ENERGYSAVINGPROGRAMSINTHEFOUNDRYINDUSTRYTHEPERSPECTIVEOFAFOUNDRYDESIGNER (428),JanVanVIJK

Session4 4.Oturum
1LOWEMISSIONFOUNDRYFOUNDRYANDNATURE(228),MauroFAVINI 2EVRENENUYGUNKRERETMTEKNOLOJLERNNARATIRILMASI(178),M.TalhaGNLL,Ahmet EKERM,NamkAK 3AIRPOLLUTIONCONTROLSYSTEMSFORMETALCASTINGINDUSTRY(91),S.LeventKUZU,FerruhERTRK 4SAFETY&HEALTHATWORK(434),FeyziDEMR,EricPIEGAY

1 1

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

Session5 5.Oturum
1BEYAZDKMEDEMRDENRETLMMADENKIRICILARININMEKANKZELLKLERNEBORKATKISININVE ISILLEMNETKS(147),HavvaKAZDALZEYTN,HakanYILDIRIM,BanuBERME,SelimDUDUOLU,Grkan KAZDAL,SleymanDUDUOLU,AdemDENZ 2METALMATRSLKOMPOZTRETMNSiCERKLNEKLRETM(162),AlptekinKISASZ,Gne TANDOAN,MuratLU,AhmetKARAASLAN,NilgnKUKONMAZ 3BESLEYCSZDKMYNTEMLEDKLENBRKRESELGRAFTLDKMEDEMRDKMN NCELENMES(167),RamazanKAYIKCI,MuratNERGZ 4TRKYENNRZGRENERJSTRBNHTYACIVEKALINKESTLRZGRTRBNROTORGBENN SFERODKMDENRETLMESNNPRENSPLER(442),alarYKSEL,zkanEN

Session6 6.Oturum
1KURUNSUZBAKIRALAIMLARI(74),TuhanZAMSIRTI,FevziYILMAZ 2YKSEKBASINLIDKMKALIPLARINDABLGSAYARDESTEKLTASARIMVEMHENDSLK UYGULAMALARININKULLANILMASI(209),SonerzdenERTRK,LeventCenkKUMRUOLU,AhmetZEL 3KRESELGRAFTLDKMEDEMRDKMLERNDESMLASYONTEKNLEBESLEYCTASARIMIVE UYGULAMALARI(218),MuratOLAK,SelukRN,RamazanKAYIKCI,zkanBLGN

PostersP PosterlerP
1Mg6AlALAIMININSIKITIRMADKMYNTEMYLERETLMES,YNTEMNSMLASYONNCELEMESVE SONULARINKARILATIRILMASI(256),SonerzdenERTRK,L.CenkKUMRUOLU,HseyinEVK,ehzat AIKGZ,AhmetZEL,S.CanKURNAZ 2BESLEYCGMLEKLERNNRETMNEVREYEDUYARLIYENBRYNTEM(266),KeremAltuGLER, ElifGN,zkanEN,MustafaDEM 3MENTOBALAYICILIGENLEEBLENDERECELHASSASDKMKALIBITOZURETM(279),IlKUTBAY, KeremAltuGLER,MustafaDEM 4PRODUCINGOFEUTECTICSINGLECRYSTALAl16Ti5O34CERAMICWITHTHEOXYHYDROGENFUELLEDNON CRUCIBLECASTINGTECHNOLOGY(297),SerkanABALI,AhmetEKERM 5ASSESSMENTOFHARMFULNESSOFGREENSANDWITHADDITIONSOFDUSTFROMDRYDEDUSTING(306), MariuszHOLTZER,ArturBOBROWSKI 6MAGNEZYUMALAIMLARININBASINLIDKMNDEPROSESPARAMETRELERNNNCELENMES(316),Ali SerdarVANLI,HseyinSNMEZ 7STUDIESOFBIOPOLYMERICCOMPOSITIONSASBINDERSFORMOULDINGSANDS(327),Beata GRABOWSKA 8POLYACRYLATESASECOLOGICALBINDERSFORMOULDINGSANDS(335),BeataGRABOWSKA,Mariusz HOLTZER,RafaDAKO,ArturBOBROWSKI 9SIVIFAZDACuOTOZULAVESYLEINSITUAl2O3TAKVYELAlMATRSLKOMPOZTRETM(341),Yaman ERARSLAN,zgrZELK,ErgnKELEOLU 10RECLAMATIONOFUSEDFOUNDRYSANDSASAPROCESSDECREASINGNEGATIVEINFLUENCEOFFOUNDRY PLANTSFORTHENATURALENVIRONMENT(100),RafaDAKO 11MICROSTRUCTUREEVALUATIONBYCOMPUTERSIMULATIONOFALUMINIUMDIECASTINGS(192), Dr.S.SHAMASUNDAR,GaneshBABU,RajeevCHAKRAVARTHY

2 2

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

IFES2009
January28th,Thursday|28Ocak,Perembe

SymposiumProgram(Day1)|SempozyumProgram(1.Gn)
REGISTRATION|KAYIT AILIVEPROTOKOLKONUMALARI,A.Ekerim,Y.Gnay,C.Kk,.Yksek OPENINGPRESENTATION|AILIBLDRS,Y.Gnay LAUNCHBREAK|YEMEKARASI SESSION1|1.OTURUM ChairmanofSession|OturumBakan:TursenDemir Papers|Bildiriler 13:1013:30 1 13:3013:50 2 13:5014:10 3 14:1014:30 4 14:3014:50 5 14:5015:10 COFFEEBREAK|KAHVEMOLASI 15:1016:50 SESSION2|2.OTURUM ChairmanofSession|OturumBakan:UurKocaolu Papers|Bildiriler 15:1015:30 1 15:3015:50 2 15:5016:10 3 16:1016:30 4 16:3016:50 5 16:5017:00 COFFEEBREAK|KAHVEMOLASI 17:0018:45 PANEL Panelists|Panelistler:lhanBaltac,OsmanDemiralay,CanZambak,ahinYavuz Title:CastingIndustryandEcology|Konu:DkmSanayisiveEkoloji 18:4520:00 COCTAILPARTY|KOKTEYL(YldzatRestaurant) 13:1018:45PosterSessions|PosterOturumlar 09:3010:30 10:3011:10 11:1012:10 12:1013:10 13:1014:50

3 3

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

IFES2009
January29th,Friday|29Ocak,Cuma

SymposiumProgram(Day2)|SempozyumProgram(2.Gn)
09:3011:00 SESSION3|3.OTURUM ChairmanofSession|OturumBakan:OsmanDemiralay Papers|Bildiriler 09:3009:50 1 09:5010:10 2 10:4011:00 3 11:0011:20 COFFEEBREAK|KAHVEMOLASI 11:2011:40 4 11:4012:00 5 12:0013:00 LAUNCHBREAK|YEMEKARASI 13:0014:50 SESSION4|4.OTURUM ChairmanofSession|OturumBakan:ErgunAtaman Papers|Bildiriler 13:0013:20 1 13:2013:50 2 13:5014:10 3 14:1014:30 4 14:3014:50 COFFEEBREAK|KAHVEMOLASI 14:5015:00 SESSION5|5.OTURUM ChairmanofSession|OturumBakan:HasanDal Papers|Bildiriler 14:5015:10 1 15:1015:40 2 15:4016:00 3 16:0016:20 4 16:2016:40 COFFEEBREAK|KAHVEMOLASI 16:4016:20 SESSION6|6.OTURUM(HB) ChairmanofSession|OturumBakan:CanAkbaolu Papers|Bildiriler 16:4017:00 1 17:0017:20 2 17:2017:40 3 09:3017:40PosterSessions|PosterOturumlar

4 4

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

IFES2009
Committees
Chairman|SempozyumYrtmeKuruluBakan
Prof.Dr.AhmetEKERMYldzTeknikniversitesi

Coordinator|SempozyumKoordinatr
KubilayDALTrkiyeDkmSanayicileriDernei HseyinSAVATMMOBMetalurjiMhendisleriOdas

ExecutiveCommittee|YrtmeKurulu
CemAKAYldzTeknikniversitesi,BCACT BurcuORBACIOLUYldzTeknikniversitesi,BCACT FeyziDEMRTMMOBMetalurjiMhendisleriOdas OsmanDEMRALAYDemisaDkmEmayeMamlleriA.. TalhaGNLLYldzTeknikniversitesi,BCACT KeremAltuGLERYldzTeknikniversitesi,BCACT YaylalGNAYTrkiyeDkmSanayicileriDernei M.ErhanKOL ErkuntSanayiA.. rfanKAPTITMMOBMetalurjiMhendisleriOdas AhmetKARAASLANYldzTeknikniversitesi,BCACT MuratLUYldzTeknikniversitesi,BCACT GkhanZERYldzTeknikniversitesi,BCACT merSARAOLUCevherDkmSan.A.. SerapSZENComponenteDktaDkmclkTic.veSan.A.. zkanENYldzTeknikniversitesi,BCACT ZeynepTALIUKURYldzTeknikniversitesi,BCACT

5 5

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

AdvisoryCommittee|DanmaKurulu
CanAKBAOLUAkmetalMetalurjiEndstrisiA.. NiyaziAKDAAkdaDkmSan.veTic.A.. M.ErbilAKSELCevherDkmSan.A.. TunaARMAANErkuntSanayiA.. YldrmAVCIMetaMetalurjiMak.San.veTic.Ltd.ti. YaarAVARYldzTeknikniversitesi HacerAYGNArpekA.. AynurAYHAN AyhanMetalPresDkmA.. lhanBALTACIComponenteDktaDkmclkTic.VeSan.A.. AknAydnCERENDemisaDkmEmayeMamlleriA.. MustafaMahmutAVUOLUFerroDkmSan.veTic.A.. SerhanINARUnikonMetalurjiveKimyaLtd.ti. MustafaDEMYldzTeknikniversitesi,BCACT HasanDALIGSAMhendislik,TemsilcilikDanmanlkLtd.ti. TrsenDEMRukurovaKimyaEndstrisiA.. efikDOANMetaMetalurjiMak.San.veTic.Ltd.ti. CahitENSARMetekMhendislikMmessillikveTic.Ltd.ti. AdnanERDEMErdemMakineSanveTic.Ltd.ti SadettinERGNTiryakioluMetalSan.veTic.A.. SerdarAliEROLAveksveDTicaretA.. TomrisERTNTrkiyeimentoMstahsilleriBirlii NiyaziERUSLUYalovaniversitesi HalukGLDRHeraeusElektroNiteA.. AliKALKANLIOrtaDouTeknikniversitesi AhmetKARAASLANYldzTeknikniversitesi,BCACT EypSabriKAYALIstanbulTeknikniversitesi UurKOCAOLUTrakyaDkmSan.Tic.A.. NilgnKUKONMAZYldzTeknikniversitesi,BCACT CemalettinKKTMMOBMetalurjiMhendisleriOdas AbdullahHilmiLAVstanbulTeknikniversitesi ErdoanNAS ErkuntSanayiA.. HseyinNERMarmaraMetalMamulleriTic.A.. KayaZERENTMMOBMetalurjiMhendisleriOdas AlaattinAyferZYURTukurovaKimyaEndstrisiA.. M.NezihiSARIDEDEYldzTeknikniversitesi EkremSELUKOrtaDouTeknikniversitesi HseyinSNMEZYldzTeknikniversitesi BlentRNComponenteDktaDkmclkTic.VeSan.A.. ServetTMURstanbulTeknikniversitesi KazmTURAtlmniversitesi MuhsinTFEKBMCSan.veTic.A.. FevziYILMAZArelniversitesi

ScientificCommittee|HakemKurulu
Prof.Dr.AhmetEKERMYldzTeknikniversitesi Prof.Dr.NiyaziERUSLUYalovaniversitesi Prof.Dr.AliKALKANLIOrtaDouTeknikniversitesi Prof.Dr.EypSabriKAYALIstanbulTeknikniversitesi Yrd.Do.Dr.KazmTURAtlmniversitesi Prof.Dr.FevziYILMAZArelniversitesi

6 6

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

BR HURDA AK GER DNM TESS DEERLENDRMES

M. Talha GNLL*, Ahmet EKERM**, Kamil B.VARINCA*
* YT evre Mhendislii Blm ** YT Metalrji ve Malzeme Mhendislii Blm

zet Kurun esasl olan aklerin bertaraf evre asndan ok nemlidir. Ayrca kullanlabilir kurun metali yeryznde en az kalm metallerden biridir. Kurun kullanm da otomotiv sektrnn giderek gelimesi nedeniyle de giderek artmaktadr. Aklerden kurunun geri dntrlmesi bu nedenlerle ok n plana km durumdadr. Kurunun evre ve insan sal asndan tehlikeli bir materyal olmas nedeniyle bu metalin atklar tehlikeli atk gibi dnlmektedir. Bu bakmdan, ak atklarn kontrol iin 2004 ylnda bir ynetmelik yrrle girmitir. Ak atklarn dntren tesislerin evre ve Orman Bakanlndan lisans alabilmesi iin yaplan bu aratrmada tesisteki teknolojik durum, eitli evre kirlenme biimleri ve ii sal asndan deerlendirilmitir. Anahtar Kelimeler: Ak, geri kazanm Abstract Lead-based disposal of the accumulators is very important in terms of the environment. Also available at least up to lead metal in the earth is one of the metals. Use of lead in the automotive sector is increasing due to increasing development. From the recycling of lead accumulators come to the fore many of these reasons has been introduced. Environment and human health in terms of lead due to a hazardous material, such as the metal of the waste is considered hazardous waste. In this regard, in 2004 a regulation to control accumulator wastes came into force. In this research, which plants of the converts waste accumulators to receive a license from the Ministry of the Environment and Forests, was evaluated technological situation facility, various forms of environmental pollution and workers' health. Keywords: Accumulator, recycling

89 108

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

1. GR
Akler otomobillerde kullanldktan sonra bertarflar konusu evre iin olduka nemli konulardan biridir. Bu sebeple, bu tr atklarn ynetimi konusunda T.C. evre ve Orman Bakanl tarafndan 31/08/2004 tarih ve 25569 sayl Resmi Gazetede Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii yaynlanarak yrrle girmitir.

2. MUTLU AK KTAHYA-GEDZ HURDA AK GER KAZANMA TESS

Mutlu Ak ve Malzemeleri Sanayi A. . Ktahya-Gediz Hurda Ak Geri Kazanma Tesisi, 1973 ylnda hizmete girmi, halen tesisteki ergitme frnlar faaliyette ise vardiya, ergitme frnlar faaliyette deil ise bir vardiya olarak 27 alan ile hizmet vermekte olan bir ak geri kazanma tesisidir. Tesis, 6.212 m2si kapal, 46.038 m2si ak olmak zere toplam 50.250 m2 alana kurulmutur. Tesissin kurulu kapasitesi 14.400 ton kle kurundur. Tesisin dtan genel grnm ekil 1de verilmitir. Tesis, Mutlu Ak ve Malzemeleri Sanayi A. .ye ait stanbul Tesisi ve irkete ait Trkiyedeki datm andan toplanarak gelen hurda akleri ileyerek, kle kurun retimi yapmaktadr. Tesise ekil 2de gsterilen szdrmasz zel kamyonlarla gelen defolu ve hurda akler, geri kazanma sistemine beslenmek zere ekil 3deki beton ile kaplanm alanda paletler zerinde forklift vastasyla istif edilmektedir. Hurda ak stok alan, ak krma nitesi ats altnda yer almakta olup st kapal durumdadr. Stok halindeki defolu veya hurda haldeki akler ilk nce ekil 4deki ak krma nitesinin ilk ksm olan krma makinesine verilir. Eer stokta ak yoksa tesise gelen ak dorudan krma makinesine beslenmektedir. Akler krma makinesinin hurda ak tayc bandnn nne getirilerek, bant zerine el ile tek tek bant zerinde belirlenmi aralklarla beslenmektedir. Bundan sonra makinedeki tm ilemler el demeden otomatik olarak gerekletirilmektedir. Tesise ait iletme akm emas Ek-1de verilmitir.

ekil 1. Tesisin dtan genel grnm

ekil 2. Hurda aklerin tesise tand szdrmasz lisansl kamyon

91 109

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

ekil 3. Hurda aklerin dizildii zemini beton kapl alan

ekil 4. Ak krma nitesi genel grn

Akler bantla kapak kesme nitesine tanr. Ak burada yan evrilerek kapak ksm kesilir. Bu vesileyle kapak ksmndaki kutup balar da alnm olur. Kapak ksm bir bant zerine drlrken, geri kalan ak gvdesi bir trommele beslenir. Trommelde ak gvdesi iindeki ak plakalar, gvdeden ayrlarak aaya bir hazne iine drlr. Su ile ykanan ak plakalar asidinden ykanlarak bir bant ile tanp ayr bir ksmda stoklanr. Trommelden kan ak kaplar ve iindeki ak amurlar ile ilk bata kesilen ak kapak ksm beraberce bir bant zerine gelir ve bu komponent karm bu tayc bant yardm ile ekili krcya sevk edilir. ekili krcda kk paralara ayrlan karm, su ile tasnif edilmek zere iinde su bulunan bir blmeye beslenir. Bu blmenin tabanndan kutup balar, onun stnden ak amuru ve onun da stnden plastik ksmlar ykanm halde alnarak ayr noktalarda biriktirilir. ekil 5da ayrlm ak plakalar ve ekil 6de ayrlm ve ykanm plastik kutu ve kapak krntlar grlmektedir.

ekil 5. Ayrlm ak plakalar yn

ekil 6. Ayrlm ve ykanm plastik kutu paralar yn

Krma nitesi ktlar olan; plakalar, kutup balar ve anot amuru kurunundan yararlanmak zere ergitme frn ksmna beslenmektedir. Seperatr kalntlar ve krlm ak kutu paracklar, tekrar ak kutusu yapm iin stanbula gnderilmektedir. Bir ksm ise piyasada sala uygun olmayan kullanm alan ihtiva etmeyen ilerde kullanlmak zere satlmaktadr.

92 110

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

Krma nitesinin dier bir kts ise kuvvetli asidik zellikte olan ykama atk sulardr. Bu atk sular, tesiste kurulu atksu artma tesisinde artldktan sonra kuyudan ekilen sularla takviye edilerek tekrar tesisteki ak krma, yer ykama vb. ilemlerde kullanlmaktadr. Atksu artma tesisi genel grnm ekil 7de, ekil 8de ise artlm atksularn tekrar kullanlmak zere tesisin en yksek kotundaki (ve iinde balklarn yzd) havuzdan bir kesit grn bulunmaktadr.

ekil 7. Atksu artma tesisi genel grn

ekil 8. Artlm atksuyun tekrar kullanlmak zere depoland havuz

Ergitme frnna beslenenler; ak plakalar, kutup balar, anot amuru ve hava kirlenme kontrol ekipmanndan tutularak gelen kendi oksidi olarak ifade edilen kurun oksittir. Kendi oksidi, hlihazrda, yurt dna iyi bir deerle satldndan frna beslenmemektedir. Ergitme frnna beslenen kurun ieren hammaddelere ilave olarak kurun rafinasyonunu salamak ve safszlklar ayrabilmek iin aadaki katk maddeleri de beslenmektedir: Soda (Na2CO3) Demir tala (Fe) Silis (SiO2) Mee kmr (C) ve/veya kmr tozu (C) Kire (CaO)

Katk maddelerinin oran frna beslenen kurunlu hammaddenin durumuna gre belirlenir. Frnda ergitme iin enerji, brlrlerde fuel oil (4 nolu) yaklmas ile temin edilmektedir. Brlr ile ergime iin takriben 6 saat stma ile 1.100 C scaklk salanr. Eriyik kurun ve cruf ayrlarak frndan alnr. Boalan frn tekrar yeni arj ile ayn ileme tabi tutulur. Eriyik kurun, n potaya alndktan sonra kalplara soutulmak zere dklr. ekil 9dan da grld zere her biri 1,5 ton arlndaki kalplanm metal kullanlmak zere stanbula sevk edilir. Cruf ise tesiste tahsis edilmi bir alanda depolanmaktadr. ekil 10da ise oluan cruf ve cruf depolama alan grlmektedir. Elde edilen kurun %99 saflkta elde edilmektedir.

93 111

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

Frndan kurun buharlar yanma gazlar ile birlikte uzaklamaktadr. Bu gaz karm, cehennemlikten sonra siklonlardan geerken bir ksmn toz halinde brakrken ayn zamanda ksmen souma imkn bulmu olur. Siklondan sonra kire tozu ile beraber torbal filtrelerde toz halinde tutularak kendi oksidi ismiyle biriktirilerek satlmaktadr.ekil 11de oluan bu kurun oksidin filtreden alnarak big bag tipi 1 tonluk torbalara doldurulmas gsterilmitir.

ekil 9. 1,5 ton arlnda dklen kurun bloklar

(a) (b) ekil 10. Oluan cruf (a) ve biriktirildii alandan grnt (b)

(a) (b) ekil 11. PbO Yan rn; (a)-Dolum yaplrken, (b) Filtreden karken

94 112

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

3. TESSTE UYGULANAN MALAT TEKNOLOJSNN DURUMU

Tesisin urat konuyla ilgili gnmz dnyasndaki mevcut teknoloji, dner frn esasna dayal bir ergitme olup bu uygulamalar daha ok bu ergitme prosesi sonrasnda oluan emisyonlarn evreye zarar vermesini kontrol edecek ilave donatlarn ve filtrelerin adaptasyonu eklindedir. retim esnasnda, modern ve akll kontrol donanmlarnn kullanlyor olmas gerekmektedir. Atk aklerin krlarak, komponentlerine ayrlmas da otomatik olarak yaplmaktadr. Modern ak krma ve komponent ayrma niteleri ile bir atksu artma tesisinin birlikte bulunmas da gerekmektedir. Modern hurda ak geri kazanma tesislerinden yukarda beklenen zelliklerin Mutlu Ak-Gediz tesisinde mevcut olduu grlmtr. Tesis iinde hemen her nitede otomasyona arlk verildii ve ayrca retimin birok kritik noktasnda deiik amal sensrlerin yerletirildii de tespit edilmitir. Tesiste hava kirliliini nlemek iin siklonlar sonrasnda otomatik donanml ve kire tozu injeksiyonlu torbal filtreler kullanlmakta ve atmosfere partikl ve kirletici gazlarn kamas nlenmektedir. ekil 12de filtre knda toz lmn otomatik olarak lp kontrol eden sistemin gstergesi grlmektedir.

ekil 12. Filtre k toz lm sistemi gstergesi

Tesiste hava kirlilii ekipmannda kazanlan tozlar ise yurtd bata olmak zere alclara yan rn olarak satlmaktadr. Tesiste oluan atksularn artlarak evreye verilmesi yerine artlm suyun tekrar retimde proses suyu olarak kullanlmas salanmaktadr. Tesisin imalat teknolojisi gncel, proses koullar iin yeterli ve muhtemel deiimleri karlayabilecek esnek retim sistemi olarak deerlendirilmitir. Antimuan metalurjisinden kurun metalurjisine geilmi olup yeni ilave edilecek olan potalarla gelimeler srekli hale dntrlmekte ve her geen gn yeni ve faydal ilaveler yaplmaktadr. ki pota frnnn ilavesi bunun bir gstergesidir. Havaya su zerrecikleri atan bir pulveriazatr yardmyla i ortamda asl kat partikllerin iletme iinde kertilmektedir.

95 113

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

4. TESS EVRE KRLL VE NLEME TEKNOLOJLERNN DURUMU

Tesisin muhtemel evre kirlenmesi potansiyeli su, hava, toprak ve grlt gibi kirlenme biimleri ve bunlarn kontrol bakmndan incelenmi ve aada sunulmutur: Su Kirlilii ve Kontrol Asndan Tesisin Durumu Tesiste prosese dayal atksu kaynan temel olarak ak krma makinesi oluturmaktadr. Ak krma makinesine alma prensibi gerei su beslenmekte ve ak iinde kalm olan svlarla beraber bu sular kuvvetli asidik (H2SO4) zellikte bir atksu akm oluturmaktadr. Proses atksular, ya ve kat maddelerin ayrlmasn salayan bir havuza verilir. Bu havuza hurda aklerin krma makinesine beslenmezden nce biriktirildii alanda oluan ak svs szntlar da ykanarak kanallar ile verilir. Bu seperatr niteliindeki havuz atksularda bulunan sspanse haldeki kurun oksitlerin kerek ayrlmasna imkn salar. indeki kebilen ve yzen kat maddeleri bu seperatr havuzda brakan atksu 12 gn bekletme sreli bir dinlendirme (dengeleme) havuzuna cazibeyle beslenir. letme ii ykanmas esnasnda oluan sular ise daha kk bir dinlendirme havuzunda biriktirilir. Tesiste oluan atksularn artld tesise ait akm emas Ek-2de verilmitir. Her iki dinlendirme havuzundan alnan atksular, kirele ntralizasyonun yapld hzl kartrma ve yava kartrma nitelerinden geirildikten sonra oluan floklar ktrlmekte ve tekrar iletmede kullanlmak zere bir havuzda biriktirilmektedir. Artma tesisine ait grn ekil 7de mevcuttur. Artma tesisinde pH deeri 6,57,5 arasna getirilen su herhangi bir ekilde evre sularna kartrlmamakta ve iletmede tekrar kullanlmak zere tesisin en yksek kotundaki su deposuna baslmaktadr. Kire ile ntralizasyon srasnda kmenin daha verimli olmas iin polielektrolit de dozlanmaktadr. Tesise dozlanan kire, kartrcda bulundurulan pH elektrodu vastasyla otomatik olarak gerekletirilmektedir. Artma tesisinde amur younlatrma havuzunda koyulatrlan amuru filtrepreste susuzlatrlmaktadr. Filtrepres sznts tekrar amur younlatrmaya terfi edilir. Ergitme frn kapal alan ve dier ak ksmlarn sular ise tesisin en dk kotunda ina edilmi ve fotoraf ekil 13de verilmi bir havuzda toplanarak tesiste kullanlmakta ve bu suretle tesis alanndan kesinlikle evreye su ak olmamas salanmaktadr. Dolaysyla tesis alanndan yamur sularnn evreye yaylmas da nlenmekte ve bu sulardan proses suyu olarak yararlanlmaktadr. Tesise gelen kamyonlarn tayabilecei kontaminasyonun nne gemek zere de fotoraf ekil 14de verilmi bir ara lastii ykama havuzu da ina edilmitir. Bu havuzun suyu srekli deitirilmekte ve atksu artma tesisine beslenmektedir. Tesiste buharlama eklinde su kayplar olduka, yakn bir alandaki kuyulardan mevsimine gre gnde 15 m3 su baslarak kayplar telafi edilmektedir. letme ime

96 114

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

ve kullanma suyu ise tesise tama suretiyle getirilmektedir. Banyo ve tuvaletlerden kaynaklanan shhi kullanm atksular, betondan szdrmasz fosseptik ukurlarnda biriktirilmekte ve dolduka vidanjr yardmyla ekilip Gediz Belediyesinin evsel atksu artma tesisine gnderilmektedir.

ekil 13. Tesis alanndan yzeysel akan sularn biriktirildii havuz

ekil 14. Tesise gelen kamyonlarn lastiklerinin giri ve ktan ykand s havuz

Hava Kirlilii ve Kontrol Asndan Tesisin Durumu Tesisteki temel ve yegne hava kirletici kaynak olarak ergitme frn belirtilebilir. Frnda yakt olarak 4 nolu fuel oil kullanlmakta ve bu frna ait yanma gazlar iinde yakttan kaynaklanacak kkrtoksitleri, azotoksitleri, karbonmonokside ilave olarak frnda ilenen hammaddelere ait tozlar ve metal buharlar da bulunacaktr. Frn ve cehennemlikten sonra yanma gazlar iindeki tozlar ekil 15de gsterilen siklonlarda ktrlmekte ve atk gazn ksmen soumas da salanmaktadr. Siklonlardan sonra atk gazlar kire tozuna beslenerek ekil 16daki torbal filtrelerden geirilmektedir. Toz filtreleri otomatik olarak altrlmaktadr. ekil 17de ise otomatik silkelemeyi yapan donatlardan bir grnt bulunmaktadr. Filtrede artlan gaz akmndaki toz miktar ekil 12deki sensrler yardmyla tespit edilerek filtre almas otomatik olarak kontrol edilmektedir. Bu suretle tesis bacasndan toz kamasnn nne geilmektedir. Torbal tipteki toz giderme sistemi Donaldson Dust Collection Group (ngiltere) firmas yapm Series DLM 15 tipindedir.

97 115

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

ekil 15. Siklon toz seperatrleri

ekil 16. Torbal filtreler

ekil 17. Torbal filtre otomatik silkeleme donats grnts

Torbal filtre ncesinde kire tozu enjeksiyonu bacadan kkrtoksitlerinin evreye yaylmadan tutulmasn salamaktadr. Tesisteki yksek (1.100 C) scaklk CO oluumunu nlemektedir. Keza bu scaklk olmas muhtemel dioksin ve furanlarn olumadan dekompozisyonu iin de ok yararl olmaktadr. alma ortam atmosferine zeminden kalkarak geen muhtemelen kurun ierebilecek tozlar, tesiste bu ie tahsis edilmi bir personelin kulland havaya pulverize su zerreleri pskrten bir makine yardmyla yere ktrlerek ortamn zararszlatrlmas salanmaktadr. Keza, tesis ii zemini srekli ykanarak zeminde zararl maddelerin birikmesi de nlenmektedir. Bu suretle i ortam havasna zararl partikllerin geii kontrol altna alnm olmaktadr. Kat Atklar ve Kontrol Asndan Tesisin Durumu Tesis kendisi yap itibariyle kat atklar ortadan kaldrmak, faydal hale getirmek zerine kurulmu bir tesistir. Doal olarak tesisin hammaddesi kat atktr. Hurda akler ilenip ekil 9da gsterildii biimde tekrar kullanlabilecek kurun kleler (1,5 tonluk bloklar halinde) ve ekil 6da gsterildii biimde plastik krklar (50 kglk uvallara konuluyor) elde edilmektedir. Hava kirlilii kontrol ekipmannda tutulan kurun oksitten ibaret tozlar ise 1.000 kglk Big-Bag olarak ifade edilen plastik elyaf dokumal torbalara (bkz. ekil 11 ve ekil 15) doldurularak satlmak zere az kapal olarak istiflenmektedir.

98 116

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

Tesiste oluan ve yukarda ifade edilen geri kazanlan atklar dnda kalan belli bal kat atklar; Ergitme frnndan kan cruf: Ylda 1.500 ton civarnda olumaktadr. %3e kadar kurun ierebilmektedir. eriini oluturan dier bileenler; (%2740), (%3045) ve CaO (%12) eklindedir. Bu atk fabrika snrlar iinde bir sahada dzenli olarak stoklanmaktadr. Atksu artma tesisinde oluan CaSO4 esasl filtre pres amuru: Ylda ortalama 50 ton amur olumaktadr. Bu atk da fabrika snrlar iinde bir sahada dzenli olarak stoklanmaktadr.

Tesiste oluan bu iki kat atk akm d evreye verilmemesi nedeniyle kontrol altnda olduklar ifade edilebilir. Toprak Kirlilii ve Kontrol Asndan Tesisin Durumu Tesiste toprak kirliliini nlemek amac ile nlemler alnmtr. Tesiste hurda ak stok sahas dhil fabrika iindeki tm alma ortamlarnn zemini beton ile kapldr. Beton zeminler iine kanallar alm olup kirli sularn topraa szmadan artma tesisine akmas salanmaya allmtr. Ayrca asidik nitelikteki atksularn andrc olumsuz tesir yapabilecei kanal ve havuz yzeyleri polyester ile kaplanm olup bu suretle de zemine zamanla kirleticilerin tanmas nlenmitir. Tesisten kan aralarn lastikleri fotoraf ekil 14de gsterilen szdrmasz s bir havuzda ykanarak evreye ar metal tanmasnn nne geilmektedir. Grlt Kirlilii ve Kontrol Asndan Tesisin Durumu Tesiste ok sayda 80 dBA zerinde grlt kayna bulunmaktadr. zellikle ak krma makinesi, ortamdan veya prosesten gaz/toz emii yapan fanlar, kaynak jeneratrleri, dner frn ve yakt brlrleri bunlarn banda gelmektedir. Bunlarn yannda almakta olan iilere kulaklk/kulak tkac verilmitir. Tesis yannda organize sanayi alan ina edilmekte olup yakn evresinde olumsuz ynde etkilenebilecek yerleim alan veya daha baka trde hassas alan bulunmamaktadr. Tesis evresi sk sral ekilde aalandrlmtr. Koku Asndan Tesisin Durumu Tesiste koku oluturacak organik/inorganik trden hammaddeler, yan rnler veya rnler olmad tespit edilmitir. Tesisin Genel evre Kirlenmesi, Uygulanan Kontrol Teknolojileri ve evre le lgili Ynetsel Kurumlarla Olan liki Asndan Genel Durumu Tesisin yakn evredeki su, hava ve toprak ortamlarna yrrlkteki mevzuata uymayan nitelikte herhangi bir zararl kirletici yaymad ve bunlarn kontroln salayacak akln ve fennin gerektirdii her tr tedbirin alnd belirlenmitir.

99 117

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

5. TESSN SALII VE GVENL YNNDEN DURUMU

Tesiste i sal ve gvenlii ile ilgili mevzuatta istenen her tr konunun deerlendirilip eksiksiz olarak yerine getirildii ifade edilmitir. Bu kapsamda; alan her iiye imza karlnda i elbisesi, elik burunlu i ayakkabs, i eldiveni, i gzl, kask ve maskeden oluan koruyucu malzemeler verilmektedir. Bu malzemeler eer kullanlma miadndan nce bozulursa, i grmez hale gelirse yenisi verilmektedir. allan ikolu gerei alan her ii ayda bir salk taramasndan geirilmekte, idrar numunelerinde limit deerden yksek kurun belirlenmesi halinde iinin meslek hastanesine yat salanarak vcudundaki Pb deeri drlmektedir. Bu kapsamda iilerin Pb almasnn nne gemek iin alma ortam srekli slatlmakta, ykanarak temizlenmekte ve havaya pulverize halde ince su zerrecikleri pskrtlerek ortam havasnn temizlenmesi salanmaktadr. Bunun yannda iilerin alma ortamnda yiyecek ve iecek yeme ve imeleri nlenmekte, istenen sklkta el, yz ve vcut temizlik yapmalar iin gerekli tedbirler gzetilmektedir. kazalarnn nne gemek iin iletmede gerekli yerlere uyar ve ikaz levhalar aslmtr. Tesiste alan hemen tm makineler otomasyon ile altndan i kazas olma riski olduka azdr. Yangn kmas muhtemel yerlere gerekli yangn uyar ve ikaz levhalar aslm ve tesis yangn sndrme cihazlar ile donatlmtr. Ayrca basnl su skabilmek iin gerekli noktalara santrifj su tulumbalar yerletirilmitir. Tesis personelinin yangn konusunda bilgi ve bilin salanmak zere eitildii belirtilmitir. Acil ilk yardm durumlar iin tesiste konu hakknda eitimli kiiler olduu, iletme ilk yardm malzemesi bulunan bir dolabn bulunduu ve tesis yaknnda Sosyal Sigortalar Hastanesi, Devlet Hastanesi ve Salk oca gibi salk kurulularnn bulunduu belirtilmitir.

6. SONU
Tesiste yaplan tm incelemeler sonucunda tesisin; retim ve evre kirlenmesi kontrol teknolojileri asndan kabul edilen en uygun teknolojilere sahip olduu, evre asndan kirletici zellik tamad, i sal ve gvenlii asndan gerekli tedbirlerin alnd, lgili merciler tarafndan kendisini kontrol ettirdii ve gerekli izin vb. evraklarna sahip olduu, stanbuldan tesise gelecek hurda akleri tamak iin szdrmasz ve ilgili standartlara uygun ara temin edildii ve uygun evsafta kullancnn tedarik edildii,

100 118

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

Tesisin lke asndan hurda aklerin oluturabilecei muhtemel Pb esasl evre kirlilii problemlerini azaltmada nemli yeri olduu

belirlenmitir.

KAYNAKLAR
[1]. T.C. evre ve Orman Bakanl, Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii, Resmi Gazete Tarih: 31/08/2004, Say: 25569.

101 119

Proceedingsof3rdInternationalFoundryandEnvironmentSymposium(IFES2009),January2829,2010,Istanbul,Turkey

102 120