N TELER KONULARI 1. Szckte Anlam 1.

Szckte Anlam Temel Anlam, Yan Anlam, Mecaz Anlam, Terim Anlam , Deyim Anlam , Ataszleri, kilemeler 2. Anlam zelliklerine Gre Szckler Somut ve Soyut Anlaml Szckler, E ve Yak n Anlaml Szckler, Kar t Anlaml Szckler, Seste Szckler, zel ve Genel Anlaml Szckler, Nicel ve Nitel Anlaml Szckler, Anlam Daralmas , Anlam Geni lemesi, Ba ka Anlama Gei , Deyim Aktarmalar , Ad Aktarmalar , Argo 2. Cmlede Anlam 1. Yarg lar na Gre Cmleler 2. Anlat mlar na Gre Cmleler 3. Anlamlar na Gre Cmleler 4. eriklerine Gre Cmleler 5. Anlam li kilerine Gre Cmleler 3. Paragrafta Anlam 1. Paragrafta Anlam Paragraf n Yap s , Ba lay c eler, Paragrafta Konu, Ana D nce, Yard mc D nce, Paragrafta Tema, Paragrafta Ba l k, Konular na Gre Paragraflar, Anlat m n Temel Nitelikleri 2. Anlat m Biimleri A klay c Anlat m, Tart mac Anlat m, Betimleyici Anlat m, ykleyici Anlat m, D nceyi Geli tirme Yollar , Tan mlama, rnekleme, Kar la t rma, Benzetme, Tan k Gsterme, li ki Kurma 4. Ses - Biim - Noktalama - Yaz m Konular 1. Ses Bilgisi 2. Biim Bilgisi 3. Noktalama aretleri 4. Yaz m Kurallar 5. Szck Trleri 1. Eylemlerde Kip ve Ki i 2. Eylemlerde at ve Eylemsi 3. Adlar 4. Zamirler 5. S fatlar 6. Zarflar 7. Edat - Ba la - nlem 6. Cmle Bilgisi 1. Cmlenin eleri Cmlenin Tan m , Yklem, zne, Nesne, Dolayl Tmle, Zarf

Tmleci, Edat Tmleci, e zmlemesi 2. Cmle Trleri Kurulu lar na Gre Cmleler, Yklemine Gre Cmleler, Yap lar na Gre Cmleler, Anlamlar na Gre Cmleler 7. Anlat m Bozukluklar 1. Anlat mla lgili Anlat m Bozukluklar Gereksiz Szck ve Ek Kullan m , Yanl Anlamda Kullan lan Szckler, Yanl Yerde Kullan lan Szckler, Anlamca eli en Szckler, Mant ksal Tutars zl k, Deyim ve Atasz Yanl l klar , Kar la t rma Yanl l klar 2. Dilbilgisi Kurallar yla lgili Anlat m Bozukluklar Yklem Yanl lar , zne Yanl lar , Nesne Yanl lar , Tmle Yanl lar , Tamlama Yanl lar , Yap lar Yanl Olan Szckler, Yanl Ek Kullan m , Noktalama Yanl lar

Szckte Anlam
Szckte Anlam icindekiler:
y y

Szckte Anlam Anlam zelliklerine Gre Szckler

Szckte Anlam Szck Nedir? Szck : Bir kavram birimidir. Bir varl canlanabilmesi iin onu kar layan bir gsterimdir. Szcklerin Anlam A l mlar Temel Anlam : lk Anlam (Temel Anlam)
Bir szck sylendi inde akl m za ilk gelen, kavray m zda ilk uyand rd szc n biimlenmesinde, kurulu unda esas olan anlamd r. rnek :  Bo az mda bir yanma var. (Temel Anlam)  i enin bo az k r lm .  anakkale Bo az nda mthi bir tipiye yakaland k.  Babam yedi bo aza bakmaya al  Ali, bo az na d kn bir ocuktur. yordu. anlamd r. K sacas , bir n, bir nesnenin ya da bir durumun zihinde

Bir szc e temel anlam n n d soyutla t grlr. rnek :

nda yeni yeni anlamlar ykledike anlam n n da derece derece

 Trende, Kurdeleyi kyn muhtar kesti. (Somut temel anlam)  Patates do rarken parma n kesti (Somut yan anlam)  Oyun ka d n ortadan kesti. (Somut yan anlam)  Onunla olan btn ili kisini kesti. (Soyut mecaz anlam) Bir szck tek ba na kullan ld uzakla abilir. rnek : nda temel anlam n korur. Ancak cmle iinde temel anlam ndan

Kamak szc nn temel anlam bir yerden gizlice ve abucak uzakla makt r.  Ben al maktan hibir zaman kamam. cmlesinde temel anlam ndan uzakla m t r.

Szcklerin Temel Anlamlar yla lgili Dikkat Edilecek Noktalar :

Temel anlam somut olan szckler, ncelikle somut ve mecaz anlamlar kazan r. rnek : ate szc , temel anlam yla d nld nde bir nesnenin etrafa s ve biiminde a klanabilir, temel anlam somuttur.  Genler, kumsalda byk bir ate yakm lard . (Temel anlam)  Hastan n ate i sabaha kadar d m t. (Somut yan anlam)  u ya an kar bile yre imdeki ate i sndremez. (Soyut mecaz anlam) k yayarak yanmas

Yan Anlam :
Szcklerin ilk konulu anlam na ba l olarak zaman iinde kazand klar yeni anlamlard r. Bu anlama, kullan l anlam ya da yan anlam ad verilir. rnek :  ocuk kap y sessizce at . (amak : Bir eyi kapal durumdan kurtarmak.)  Gmle inin d melerini yar ya kadar at . (amak : Sar lm , katlanm , rtlm , buru mu veya iliklenmi olan eyleri bu durumdan kurtarmak.)  Okulun kar s na bir bfe daha at .(amak : Bir kurulu , bir i yerini i ler duruma getirmek.)  Annem ok gzel baklava aar. (amak : Kal n bir nesneyi yayarak ince duruma getirmek.)  Kom umuz t kanan lavaboyu at . (amak : T kal bir eyi, bu durumdan kurtarmak.)

Szcklerin Yan Anlamlar yla lgili Dikkat Edilecek Noktalar :

 Her szc n genel olarak tek temel anlam varken, birden ok yan anlam olabilir.  Bir szck, temel ya da yan anlam verecek biimde kullan ld nda gerek anlam yla kullan lm olur. O halde gerek anlam, hem temel hem de yan anlam kapsayan genel bir add r.

 Yan anlamlar n bir blm mecazs z, somut anlam ta rken (l yan anlam) bir blm de mecazl , soyut anlam ta r.

Mecaz Anlam :
Szcklerin cmle, dize veya deyim iine girdiklerinde, gerek anlamlar ndan tamamen s yr larak ba ka bir szck ya da kavram yerine kullan lmas yla kazand anlama mecaz (de i mece) anlam denir. Mecaz anlam, Szc n srekli olmayan, kullan m iinde geici olarak stlendi i anlamd r. rnek :  M teriden para s zd rmak iin elinden geleni yapard .  Sat c n n o ince ve tiz sesi kulaklar m zda patl yordu.  Bugnlerde havas ndan yan na var lm yor.  Bu hay rs z evlat iin insan kendisini ate e atar m ?

Mecaz Trleri Benzetme (Te bih) :

Aralar nda benzerlik bulunan iki varl ktan (kavramdan) niteli i zay f olan n, niteli i stn, belirgin olana benzetilmesidir. Benzetme, Sz daha etkili ve gzle grnr k lmak amac yla kullan lan bir mecaz trdr. Benzetmenin drt esi vard r : 1- Benzeyen (niteli i zay f olan) 2- Benzetilen (niteli i, stn, belirgin olan) 3- Benzetme yn (benzerlik ilgisi gsteren) 4- Benzetme edat (gibi, kadar, sanki, misali) rnek : K z n deniz gibi masmavi gzleri vard . Benzetilen Benzetme Benzetme Benzeyen Edat Yn

Benzetmeyle lgili Uyar lar :

Benzetmenin olu abilmesi iin benzeyen ve kendisine benzetilenin kullan lmas Bunlar, benzetmenin temel eleridir. Drt esinin drdnn de kullan ld benzetme edat n n olmad benzetmelere ayr nt l benzetme, benzetme, artt r.

benzetmelere k salt lm

yaln zca temel elerin kullan ld rnek :

benzetmelere te bih-i beli denir.

Sular yle temiz ki annemin yz gibi. (Ayr nt l Benzetme) Benzeyen Benzetme Benzetilen Benzetme Yn Edat Adam cesurlukta asland . (Peki tirilmi Benzetme) Benzeyen Benzetme Benzetilen Yn Bin Atl o gn dev gibi bir orduyu yendik. (K salt lm Benzetilen Benzetme Benzeyen Edat Gider oldum kmr gzlm elveda. (Te bih-i beli ) Benzetilen Benzeyen benzetme)

E retileme ( stiare) :
stiare : Arapa bir szck olup bir eyi i reti, dn alma anlam ndad r. Ya benzeyenle ya da benzetilenle yap lan benzetmedir. rnek :  Aslan gibi gl bir adamd . (benzetme)  Soruyu do ru yan tlay nca Aslan be! dedi. (e retileme) E retileme e ittir. A k E retileme : e retilemedir. rnek : Yaln zca kendisine benzetilenin kullan lmas yla yap lan

 Havada bir dost eli ok uyor tenimizi. Benzeyen:Rzgar(yok) Benzetilen:Bir dost eli  Kurban olam kurban olam Be ikte yatan kuzuya Benzeyen : Bebek, ocuk (yok) Benzetilen : Kuzu Kapal E retileme : Yaln zca benzeyen ile yap lan, benzetilenin de bir zelli inin belirtildi i (genel olarak benzetme yn) e retilemedir. rnek :  O lu byynce yuvadan uup gitti. Benzeyen : O ul Benzetilen : Ku (yok) Benzetme yn : Uup gitmek  Ay zeytin a alar n n aras ndan yere daml yordu.

Benzeyen : ay Benzetilen : su (yok) Benzetme yn : yere damlamas Yayg n (Temsili) E retileme : Benzetmenin temel eleriyle birlikte, birden ok benzetme ynnn bulundu u e retilemedir. Yayg n e retilemede bir gizleme vard r. A ka sylenmeyen ya da sylenmek istenmeyen szler, benzetme yoluyla ve szlk anlam na gizlenerek sylenir, airler bunu o u kez gzel ve etkili bir anlat m iin kullan rlar. rnek : Art k demir almak gn gelmi se zamandan Mehule giden bir gemi kalkar bu limandan E retileme Yollar nsana zg kavramlar n, do aya (d rnek : nsan Derinden derine rmaklar a lar. Kapal E retileme Benzetilen Benzeyen Do aya zg kavramlar n insana aktar lmas yla; rnek : Askerin lm Bir hilal u runa ya Rab ne gne ler bat yor. A k E retileme Benzeyen Benzetilen Do adaki bir varl a ait zelli in, bir ba ka varl a aktar lmas yla; rnek : Bulut Yce da ba nda bir top pamuk var. Kapal E retileme Benzeyen Benzetilen Bir duyuya ait bir kavram n bir ba ka duyuya aktar lmas yla; rnek : S cak bak lar yla s t rd iimizi. Kapal E retileme dnyadaki varl klara) aktar lmas yla;

Ad Aktarmas : (Mrsel Mecaz)

Bir sz benzetme amac gtmeden bir ba ka sz yerine kullanmakt r. Szcklerin yeni anlamlar yklenmesinde bir etken de ad aktarmas d r. rnek :  Sinema iin beyaz perde  seime kat lmak yerine sand k ba na gitmek Ad aktarmas u ili kiler erevesinde kurulabilir :

 Sanat verilir, yap t anlat l r. rnek : Ya ar Kemali lise y llar mda okudum. (Ya ar Kemalin romanlar n )  teki varl k verilir, d ndaki anlat l r ya da d taki varl k verilir iindeki anlat l r. rnek : Haberi duyunca btn ev aya a kalkt . (Evin iindeki insanlar) Aya n karmadan ieri girme. (Ayakkab n )  Para verilir, btn anlat l r ya da btn verilir, para anlat l r. rnek : Bu ac l haberi ona hangi dil syleyebilir? ( nsan) Gemi Mersine yana t . (Mersin Liman )  Bir yer ad verilir, o yerde ya ayan insanlar anlat l r. rnek : Btn ky meydanda topland . (ky halk ) Erzurum, Mustafa Kemale kucak at . (Erzurum Halk )  Bir yn ad verilir, o yndeki blgeler ya da lkeler anlat lmak istenir. rnek : Bat bu duruma mdahale etmedi. (Bat lkeleri)  Bir e ya ad verilir, onu kullananlar anlat lmak istenir. rnek : Ko tu, yoku a a bir apka. ( nsan)

 Soyut bir ad verilip, somut bir varl k anlat l r. rnek : Bu sonucu Trk genli ine arma an ediyorum. (Gen insanlar) Gurbet eken gnller ku atm t oca . (insanlar)  Sonu verilir, bunun nedeni kastedilir. rnek : Gkten sicim gibi bereket ya yor. (bereket, sonutur, nedeni ya mur anlat lm t r)

Kinaye

(Dolayl Sz Syleme) : Szcklerin ok anlaml olarak kullan lmas nda kinayenin de byk bir nemi vard r. Kinaye bir szn hem gerek hem de mecaz anlam n d ndrecek bir biimde kullan lmas d r. Kinayede gerek anlam verilir, mecaz anlam kastedilir. rnek :
 Bu ocu un elinden tutsan ne kaybedersin?  Bulmad m dnyada gnle mekan Nerde gl bitse etraf diken  u kar ma g s geren Ta ba rl da lar m s n?

Tariz (Ta lama) : Bir kimseyi i nelemek, onunla alay etmek amac yla bir sz
gerek anlam n n tam kar t bir anlamda kullanmakt r. rnek :  Randevuna sad km s n, beklemekten kk sald k.  O kadar ok konu tu ki sylediklerinden hibir ey anlamad k.  Biraz daha h zl yrrsen kar ncalar bile bizi geecek.

Te his - ntak (Ki ile tirme - Konu turma) :

nsana zg nitelikleri insan d ndaki varl klara aktarmaya ki ile tirme denirken, bu varl klar n insan gibi konu turulmas na da konu turma denir. rnek :  Gne nda ya murunu dken bulutlar sanki glyordu. (Te his)

 Ufukta gnn boynu bkld. (Te his)  Dal, bir gn dedi ki tomurcu una : Tenimde bir yara i ler gibisin. ( ntak)

Abartma (Mbala a) :
Bir durumu oldu undan ok ya da az gstermektir. rnek :  Btn gn al maktan i ne ipli e dnd.  Alem sele gitti gzm ya ndan  Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazs n? Gmelim gel seni tarihe desem s mazs n.

Szcklerin Terim Anlam : Bilim, Sanat, Meslek ve bir spor dal yla ilgili kesin anlam olan
zel bir kavram gsteren gerek anlaml szcklere terim denir. rnek :  Bu s n fa yirmi s ra yerle tirelim Toplumsal s n flar aras ndaki eli kileri inceliyor.  Bu ie in kk tamamen kurumu . Szck kklerini ve gvdelerini tan yal m.

kilemeler : Anlam ve anlat m glendirip peki tirmek amac yla ayn ya da sesleri birbirine benzeyen szcklerin art arda yinelenmesiyle olu an sz gruplar na ikileme denir.
kilemelerin anlamsal zellikleri yle s ralanabilir:  Anlam glendirip peki tirmek, anlam abartmak. rnek : Gzel mi gzel k z

Demet demet iek uval uval f nd k t r t r simit A laya s zlaya bir hal olmak Gle gle lmek Var n yo unu ortaya kartmak  yle byle, yakla k olma anlam vermek. rnek : yi kt (bilmek) A a yukar (anlamak)

Hemen hemen (bitirmek) kilemelerin Kurulu (Yap l ) zellikleri :  Ayn szc n tekrar yla olu an ikilemeler. rnek : ri iri - Koca koca - Yava yava - Uslu uslu  Yak n anlaml szcklerin tekrar yla olu anlar. rnek : Brek rek - Derli toplu - Sorgu sual - Do ru drst - Sa salim  Biri anlaml di eri anlams z szcklerin bir araya gelmesinden olu anlar. rnek : al rp - Konu kom u - Y rt k p rt k - E ri b r  Her ikisi de anlams z szcklerin yan yana gelmesiyle olu anlar. rnek : Iv r z v r - Abur cubur - Eci bc - Dang l dungul  Kar t anlaml szcklerden olu anlar. rnek : yi kt - Er ge - D e kalka - leri geri  Yans ma szcklerin tekrarlanmas yla olu anlar. rnek : VzrvzrUYARI kilemeler daima ayr yaz l r ve ikilemelerin aras na virgl i areti KONULMAZ. rl r l - T k r t k r - Horul horul

Deyim Anlam :
Belli bir durumu, belli bir kavram gstermek iin kullan lan z anlam ndan az ok ayr bir anlam ta yan, kal pla m , halk n ortak dil rn olan szlere deyim denir. rnek :

 ine ate d mek  Pabucu dama at lmak  Yre i a z na gelmek  ki gz iki e me Deyimlerin zellikleri  Deyimler, kal pla m szlerdir. Szcklerin yerleri de i tirilemez ve bir szc n yerine e anlaml s getirilemez. rnek : Szgelimi Ay kla pirincin ta n yerine Se pirincin ta n denmez ya da Pirincin ta n ay kla gibi deyimi olu turan szcklerin yerleri de i tirilemez.  Deyimler, de i ik kip ve ki i ekleriyle ekime girebilirler. rnek : Kendini naza ek(mek) Kendini naza ek(iyor) Kendimi naza ek(tim) Kendilerini naza ek(erler)  Deyimi olu turan szcklerin aras na ba ka sz gruplar girebilir. Bu tip kullan mlarda deyim gzden ka r lmamal d r. rnek : Gz vitrinde duran k rm z elbiseye tak ld .  Deyimler genel kural bildirmez, yol gsterip t vermez. Yaln zca bir durumu en k sa yoldan ve en etkili bir biimde anlatmaya yarar. Deyim, bu ynyle atasznden ayr l r. rnek : leyen demir ldar.

Akacak kan damarda durmaz Ataszdr, kural bildirir. Mum dibine k vermez.

Armut pi , a z ma d . Ne kokar, ne bula r. Deyimdir, kural bildirmez. At alan skdar geti. Deyimler Anlamlar ve Kurulu lar (Biimleri) ynnden iki gurupta incelenir. Anlamlar na Gre Deyimler  Gerek Anlaml Deyimler Baz deyimlerde szckler gerek anlaml d r. Deyimin iletmek istedi i durumu, deyimi olu turan szcklerin anlamlar yla d nrz. Bu tr deyimlerde anlat m gzelli i d nlmez. Bunlar, Bir kavram belirtir. rnek :

Alan raz satan raz - Ne var ne yok? - Olur ey de il! - Nerde ak am orda sabah. smi var cismi yok - Ykte hafif pahada a r.  Mecaz Anlaml Deyimler Deyimlerde genel olarak deyimi olu turan szcklerin o u ya da tm gerek anlam ndan uzakla arak tamamen farkl bir durumu ya da kavram anlatmak zere kullan l r. Dilimizde deyimler genel olarak mecaz anlam ta r. Mecaz anlaml deyimler iki ekilde kar m za kabilir. 1. li tirme Anlaml Deyimler: Deyimi olu turan szcklerden bir ya da ikisiyle, deyimin iletti i durum aras nda dolayl bir ba lant vard r. Byle deyimlere ili tirme anlaml deyimler denir. rnek : Diline dolamak (srekli ayn eyi sylemekle, dil aras nda bir ba lant var.)

Kulak misafiri olmak (dinlemek) Gz gezdirmek (bakmak) Ayaklar na kara sular inmek (yrmekten yorulmak) 2. Yummaca Anlaml Deyimler: Deyimi olu turan szcklerin anlamlar ile deyimin iletmek istedi i durum aras nda hibir anlam ba lant s olmayabilir. Bu tip deyimlere yummaca anlaml deyim denir. rnek : Ba gz etmek (evlendirmek) Burnu srtlmek (ta k n davran lar n cezas n ekip l ml olmak) Can damar na basmak (bir eyin en nemli noktas zerinde durmak) Burnunun dire i s zlamak (ok zlp ac mak) amur atmak (Bir kimseyi lekelemeye al mak) Ya tahtaya basmak (tedbirsizlik edip sonu tehlikeli i e giri mek) Yap lar na (Biimleni lerine Gre) Deyimler Deyimler kal pla m t r. Belli bir syleyi biimi kazanm lard r. Bir deyimin syleni i her yerde ayn d r. Hem biimce hem anlamca son syleyi biimini alm lard r.  Kimi deyimler yarg (cmle) biiminde ya da ikili yarg l olarak kurulmu tur. rnek : At alan skdar geti. Hamama gider kurnaya, d ne gider zurnaya a k olur. Hem sulu hem gl Geti Borun pazar , sr e e ini Ni deye

 Kimi deyimler ykck ya da konu ma biimindedir. rnek : Deveye, Boynun e ri demi ler, Nerem do ru ki! demi . Tencere dibin kara Seninki benden kara  Deyimler genel olarak mastar biimindedir. rnek : Gnl koymak - i burkulmak - Kap d ar etmek - Murad na ermek - d patlamak kzn alt nda buza aramak

 Baz deyimler, szck be i (tamlama) biiminde kal pla m t r. rnek : Kara al - Pskll bela - Para canl s - Para babas - Elinin kr - mr trps  Deyimler, genel olarak birden ok szc n kal pla mas ndan olu ur. Ancak tek szckten olu an deyimler de vard r. rnek : Ak amc - gedikli - k lkuyruk - ka arlanm  Kimi deyimler ise ikileme biiminde kurulurlar. rnek : Abur cubur - A k sa k - A r aksak - Ak pak - Apar topar - Az ok - Bata ka

Ataszleri : Uzun deneyimler ve gzlemler sonucu olu mu , yol gsterici, genel kural
biiminde kal pla an, toplumca benimsenen ve anonim bir nitelik ta yan zl szlerdir. Ataszlerinin Biim zellikleri :  Deyimler gibi ataszleri de kal pla m t r. Szcklerin yerleri de i tirilmez ve bir szc n yerine e anlaml s getirilemez. rnek : Ak ake kara gn iindir. - K z be ikte, eyiz sand kta.  Ataszleri k sa ve zldr, az szle geni bir d nce ifade edilir. rnek : A ay oynamaz. - Su yata n bulur. - Ba kes, ya kesme. - Bo az k rk bo umdur. ivi iviyi sker.  Ataszleri genel olarak bir yarg (cmle) biiminde kurulmu tur. rnek : t rr kervan yrr. - yilik eden, iyilik bulur. - lm e ek kurttan korkmaz. Karde karde i b aklam , dnm yine kucaklam . - Kavgada yumruk say lmaz.  Ataszleri genel olarak geni zaman kipinin nc tekil ki isiyle ya da emir kipinin ikinci tekil ki isiyle ekimlenmi tir. rnek : nce d n, sonra syle. (II. tekil ki i emir kipi) Pilav yiyen ka n yan nda ta r. (Geni zaman kipi, III. tekil ki i)

 Ataszlerinde genel olarak uyakl ve uyumlu sesler ve szckler vard r. rnek : Pekmezi kpten, kad n kkten al. - Sabreden dervi , murad na ermi . Sen dede ben dede, bu at kim t mar ede? Ataszlerinin Anlam zellikleri  Ataszlerinin bir blm gerek anlaml d r. Yani atasznn iletmek istedi i d nceyi onu olu turan szcklerin anlamlar d ndrr. rnek : ok ya ayan bilmez, ok gezen bilir. - Allah bilir ama kul da sezer. Al mal n iyisini ekme tasas n . - Bugnn i ini yar na b rakma. - At, yi idin yolda d r.  Ataszlerinin bir blm mecaz anlaml d r. Yani ataszlerinin iletmek istedi i anlam, szcklerin gerek anlamlar ndan tamamen ba ms zd r. rnek : Mum, dibine k vermez. - Alt n, eli b ak kesmez. - Kaynayan kazan kapak tutmaz.

G dn topal e ek ne geer. - Etle t rnak aras na girilmez. E e i dama kartan yine kendi indirir.  Baz ataszleri iletti i yarg ynnden kar tl k ya da eli ki gsterir. rnek : yilik eden iyilik bulur. kar tl k yili e iyilik olsayd , koca kze b ak olmazd . yi insan laf n n stne gelir. eli ki ti an oma haz rla.

 Ataszlerinde ahenk ve sz sanatlar da vard r. rnek : Alet i ler, el vnr. (mrsel-mecaz) Gvenme varl a, d ersin darl a (tezat-kar tl k) Elin a z torba de il ki bzesin. (benzetme) El eli y kar, iki elde yz y kar. (tekrir) Dkme suyla de irmen dnmez. (kinaye)

Anlam zelliklerine Gre Szckler Somut ve Soyut Anlaml Szckler :

Bir szck, duyu organlar ndan biri yoluyla alg lanabilen bir varl gsterirse somut anlaml , duyu organlar yoluyla alg lanamay p da zihinde var olan kavramlar gsterirse soyut anlaml szck ad n al r. rnek :  A a, ta , hava, ses, koku, iek. (somut anlam)  Mutluluk, Sevgi, korku, kin, dostluk, insanl k. (soyut anlam) Somut ve Soyut Anlamla lgili Uyar lar :  Bir szck temel anlam yla somutken cmlede kazand anlam yla soyut olabilir.

Bu yzden szckler somutluk soyutluk ynnden de erlendirilirken cmle iinde kazand anlama gre de erlendirilir. rnek : Szgelimi hava szc dokunma duyusuyla ilgili somut bir anlam ta rken Eski e yalar salona ayr bir hava vermi . cmlesinde soyut bir anlam kazanacak ekilde kullan lm t r.  Aktarma yoluyla somut anlaml bir szck bir somut anlam daha kazanarak kullan labilir. rnek : Organ ad olan somut anlaml ayak szc , s ran n aya , masan n aya , kprnn aya gibi kullan mlarda yeni bir somut anlam kazanm t r.  Soyut bir kavram n gzle grnr k l nmas iin somut anlaml bir szckle anlat lmas sz konusu olabilir. Bu duruma somutlama denir. rnek : Bu szlerin onu k rm . (zmek,k rmak la somutla t r lm t r.) Sanki bak lar yla bizi eziyordu. (a a lay p, kmsemek,ezmek le somutla t r lm t r.) Kanunlar i nemek sutur. (ihlal edip, uymamak, i nemek szc yle somutla t r lm t r.)  Deyimlerimizin bir blm somutlamaya rnektir. rnek : kz alt nda buza aramak (Akla uymayan bahanelerle su ve sulu bulma abas )

p baban n elini (beklenmedik bir durum) rmcek kafal (geri d nceli, yenilikleri kabul etmeyen)  Soyut anlaml bir szck cmle iinde bir soyut anlam daha kazanarak kullan labilir. rnek : Karn m henz doymu de il. (soyut-temel anlam) mr boyunca okudu, hala okumaya doydu diyemem. (Soyut-mecaz anlam)

E ve Yak n Anlaml Szckler :

E Anlaml Szckler (Anlamda Szckler) Ayn varl , nesneyi ya da kavram gsteren szcklerdir. Asl nda hibir dilde birbirinin t pat p ayn s olan e anlaml szck yoktur. Bu tr szcklerin ilk bak ta anlamlar n n ayn oldu u

san l r. Fakat ok ince bir anlam ayr l vard r. Bugn dilimizdeki evirmek, dndrmek, yollamak, gndermek, b kmak, usanmak szckleri grn te e anlaml say labilir. Fakat asl nda bu szler ayr kklerden tremi ve anlamca birbirine ok yakla m olan szcklerdir. rnek : ri - byk - kocaman / Bitmek - tkenmek / Cihan - dnya - alem znt - gam - keder / Diyar - lke Yak n Anlaml Szckler Anlamca ayn de il de birbirine benzer ve yak n olan szcklerdir. Dilimizde e anlaml l ktan ok yak n anlaml l k daha yayg n bir kullan ma sahiptir. E anlaml szcklerde anlam e itli i varken (seste -e sesli, u ra mak-didinmek vb.) yak n anlaml szcklerde anlamca yak n olma zelli i vard r. rnek: Szn onaylamad m iin bana dar ld . Toplant ya a r lmazsa bize gcenir. UYARI Szcklerin e ya da yak n anlaml olup olmad klar cmle iindeki kullan mlar yla belirlenir. rne in, ak-beyaz ve siyah-kara szckleri tek ba lar na kullan ld klar nda e anlaml d rlar. Fakat Ak ake kara gn iindir. gibi bir kullan mda ak ve kara szcklerinin e anlaml s beyaz ve siyah de ildir.

Kar t (Z t) Anlaml Szckler :

Anlamlar birbirine kar t olan kavramlar bildiren szcklerdir. Birbirine kar t yarg lar verilirken kar t anlaml szcklerden yararlan l r. Bu a klamadan u anlam kar. Kar tl n olu abilmesi iin, szcklerin u noktalarda bulunma zorunlulu u vard r. Szgelimi ya am - lm iki u noktada bulundu u iin kar t anlaml yken zay f - dolgun yakla k kar l gsterir ve uzak anlaml olarak kabul edilir. rnek : Glmek - a lamak / Dar - geni / Er - ge / Alak - yksek / Sert - yumu ak UYARI  Bir szc n olumsuz kullan lm ekli onun kar t anlam n olu turmaz.

Szgelimi oturmak szc nn kar t oturmamak de il kalmak t r.  Bir szc n kar t anlaml s n o szc n cmle iinde kazand zor - kolay Midesinden zoru var. (Bu cmlede kolay n kar t de ildir.) Bu ders olduka zormu . (Bu cmlede kolay n kar t d r.)  Kar t anlaml l k ili kisi ad, s fat, zarf ve eylem trndeki szckler aras nda olabilir. anlam belirler.

Seste (E Sesli) Szckler :

Yaz l lar ve okunu lar ayn oldu u halde, anlamlar tamamen farkl olan szcklere seste szckler denir. rnek :

Yznde kan lekesi vard . - Sen hala onun sylediklerine kan. Aya bu ay yeni bir uzay arac gnderilecekmi . - Yzn asma, br s navda yz al rs n. Gl sen, gln olay m. - Kyn ortas ndan geen ay, ay bahelerini suluyor. Seste Szcklerle lgili Uyar lar :  Seste , szcklerde kimi zaman yaln zca anlam ayr l tr ayr l sz konusu olur. rnek : , kimi zaman da hem anlam hem de

Sa ndaki k r ekti i ac lar gsteriyor. Hem anlam, hem de tr Elindeki barda d rp k rd . farkl l sz konusudur.

Ayakkab s n n ba

zlm . Yaln zca anlam farkl l

Ba a girdik, zm toplad k. sz konusudur.  E seslilik o u kez ok anlaml l kla kar t r lmaktad r. Oysa seste likte, szc n kazand her farkl anlam temel anlam olup bu temel anlamlardan birine ba l olarak ortaya kan yan ya da mecaz anlamlar seste lik de il ok anlaml l k olarak adland r l r. rnek : Gemideki tayfalardan biri kara grnd diye ba rd . Kara gecede bir tek y ld z bile yoktu. Cmlelerinde geen kara szckleri e seslidir. Kara yaz m gene de i medi cmlesinde kara szc bunlar n seste i de il, renk kara ya ba l olarak yap lm bir ok anlaml l kt r.  E sesli szcklerle ortak kkler kar t r lmamal d r. nk ortak kkler aras nda bir anlam yak nl varken, seste szckler aras nda hibir anlam yak nl yoktur. rnek : boya Renkli boya, Duvar boyad . Al bir ata binmi ti. eski Eski elbise, Araba eskidi. Ortak kk Bana da gmlek al. Seste Bar Bar yap ld , Yak nda bar rlar. K r at yar maya giremedi.

unu da pe at.  Seste bir szc n iki farkl anlam n da d ndrecek biimde kullan lmas yla olu an sanata tevriye denir. rnek : Ak gerdana bir ben gerek. (Siyah nokta, I. Tekil ki i) Ulusun, korkma nas l byle bir iman bo ar. (Yce - byk, ba r p ulumak)  Seste szcklerin bir arada kullan lmas yla olu an sanata cinas denir. rnek : Getike bembeyaz giyinenler er be er Grdm ki ahiret denilen yerdedir be er.

zel ve Genel Anlaml Szckler :

Szcklerin zel ve genel anlaml kar lad klar kavramlar n kapsaml l yla ilgilidir. Anlamlar s n rl olan, kavramlar tek tek ya da kk paralar halinde gsteren szckler zel anlaml yken, aralar ndaki ortak zelliklere gre daha ok varl gsteren, ayn trden kavramlar topluca d ndren szckler genel anlaml d r. UYARI Genel anlaml bir szck, cmle iinde genel anlam yla da dar anlam yla da kullan labilir.  ocu un bilinlenmesinde kitap nemlidir. (genel anlaml )  Elinde kal n bir kitap vard . (dar anlaml )

Nicel ve Nitel Anlaml Szckler :

 Bir szck, herhangi bir eyin, say labilen, llebilen, art p azalabilen durumunu bildirirse nicelik anlaml olur. Szgelimi Elinde byk bir paket vard . cmlesinde byk szc paketin llebilen durumunu gsterdi i iin nicel anlam ta r. rnek : Bu i ten iyi para kazand . (Paran n miktar n gsterir, nicel anlaml d r.) Evin geni bir salonu vard . (Salonun llebilen zelli ini gsterir.) Bahede byk bir kalabal k vard . (Kalabal n say labilen durumunu gsterir.)

 Bir szck herhangi bir eyin nas l oldu unu, ne durumda bulundu unu zelli ini gsterirse nitel anlaml olur. rne in : Kap da k rm z bir araba vard . cmlesinde k rm z szc araban n say labilen, llebilen durumunu de il denas l oldu unu, rengini, zelli ini gsterir, nitel anlam ta r. UYARI Ayn szck farkl cmlelerde nicelik ya da nitelik gsterebilir. Bu de i me ok anlaml l bir sonucudur.  Kap y kk bir k z at . (nicel anlaml )  Beni kk d rmekle ne kazand n? (nitel anlaml )  Derin bir kuyudan su ekerdik. (nicel anlaml )  Edebiyat m z n derin bir yazar yd o. (nitel anlaml ) n

Anlam De i imlerine Gre Szckler Anlam Daralmas :

Szckler, anlamda daralma ya da geni leme yoluyla ba ka bir anlama geerek yan anlamlar kazanabilir.

Szc n eskiden anlatt anlam daralmas denir.

eyin ancak bir blmn, bir trn anlat r duruma gelmesine

Szgelimi o ul szc ba lang ta k z ve erkek anlamlar n ierirken sonradan yaln zca erkek ocuklar iin kullan larak anlam daralmas na u ram t r. Erik szc , eftali, kay s , zerdali anlam n ierirken, sonradan bir tr meyve iin kullan larak anlam daralmas na u ram t r.

Anlam Geni lemesi :

Bir varl n bir trn ya da tekini anlatan, kullan m alanlar dar olan eyleri gsteren szcklerin zamanla o varl n btn trlerini birden anlat r duruma gelmesine anlam geni lemesi denir. rne in ; alan szc , dz ve a k yer anlam n ierirken anlam geni lemesine u rayarak i , meslek, ara t rma-inceleme anlamlar n da kazanm t r.

Ba ka Anlama Gei (Anlam Kaymas )

Szc n eskiden yans tt kavramdan btnyle farkl , yeni bir kavram kar lar duruma gelmesine ba ka anlama gei denir. rne in : sak nmak szc Eski Trke de d nmek, zerinde durmak, yaslanmak, kederlenmek anlam n ierirken sonralar tehlikeden uzak durmak anlam na gemi tir. Ba ka anlama gei in bir tr de anlam iyile mesi ya da anlam ktlenmesidir. Kt anlam olan bir szc n zamanla iyi bir anlam kazanmas na anlam-ktlenmesi denir. rnek : Kt yi . Mare al (nalbant) Mare al (Ordudaki en yksek rtbe) yi Kt . Canavar (Canl ) Canavar (cana k yan, yaban hayvan , ac mas z)

Deyim Aktarmalar
Aralar nda e itli ynlerden ilgi bulunan iki ey aras nda benzerlik ili kisi yoluyla, birinin ad n di erine veren anlamland rmaya deyim aktarmas denir. Deyim Aktarmas u yollarla yap l r :

1. Vcut paralar ve organ adlar n n do aya aktar lmas yla. rnek :  Ba (vcut paras , organ ad temel anlam) Yoku un ba - Toplu i nenin ba - ki ba so an - Da ba - Ba a gre mek

2. nsanla ilgili zelliklerin insan d  A lamak (gzya

ndaki varl klara aktar lmas yoluyla. rnek :

dkmek temel anlam)

Gkyzndeki bulutlar, a l yordu bu lme. 3. Do ayla ilgili zelliklerin insana aktar lmas yla. rnek :

 De nek (bir tr sopa temel anlam) K yman a zal mlar k yman Kr kar n n bir de ne i (o ul) 4. Do ayla ilgili zelliklerin yine do aya aktar lmas yoluyla. rnek :  Minik fare kkredi. (Aslana ait kkreme zelli i fareye aktar lm .) Deniz btn gece kudurdu. (Kpe e ait kudurma zelli i denize aktar lm .) 5. Duyu aktarmas yoluyla. rnek :  Ac (tad a z yakan, tatma duyusuna ait olan) ac so uk (dokunma duyusuna aktar lm ) ac l k (i itme duyusuna aktar lm ) s cak (dokunma duyusuyla ilgilidir) s cak bak (grme duyusuna aktar lm )

s cak konu ma (i itme duyusuna aktar lm )

Ad Aktarmas
Bir szck ya da szn, benzetme amac gdlmeden, anlamca ilgili oldu u ba ka bir szck ya da sz yerine kullan lmas d r. Bu mecaz trne, dz de i mece de denir. rnek :  Beyaz Saray bu olaya s cak bakm yor. (Amerika Birle ik Devletleri Ba kanl  Soba yand ( indeki odun - kmr)  ankaya bu yasay onaylamaz (Cumhurba kanl  Okul geziye gitti. (Okuldaki renciler)  Mozart severim. (Mozart n bestelerini)  Do u kan a l yor. (Do u ynndeki blgeler) ) )

Argo
Genel dilin szcklerine yan anlamlar kazand rarak genel dilden ayr lan, bir meslek ya da topluluk aras nda kullan lan zel dile argo denir. Argo, tek szckten olu abilece i gibi sz bekleri ve deyimlerden de olu abilir. rnek :  Okutmak (elden kar p - satmak)  racon (adet - usl)  abanl k (aptall k - sersemlik)

 keklemek (kand rmak - aldatmak)

The image part w ith relationship ID rId6 w as not found in the file.

11 Yorum

Cmlede Anlam
May 23rd, 2006 by Cmlede Anlam icindekiler: y y y y y Yarg lar na Gre Cmleler Anlat mlar na Gre Cmleler Anlamlar na Gre Cmleler eriklerine Gre Cmleler Anlam li kilerine Gre Cmleler osym kpss

Cmlede Anlam

Yarg lar na Gre Cmleler : E Anlaml (Anlamda ) Yarg lar : Anlam ynnden birbirine uyan, de i ik szckler kullan lmas na ra men ayn d nceyi, ayn yarg y aktaran cmlelere e anlaml cmleler denir. E anlaml yarg bildiren cmleleri bulabilmek iin, her cmleyi ayr ayr de erlendirmek ve Bu cmle okuyucuya ne demek istiyor? sorusuna cevap aramak gerekir.
rnek :   a da Trk iiri bizim yurdumuzun, bizim  insan m z n sesini yans tmad srece geli me gsteremez. iirimizin sanatsal ynden geli ebilmesi, her  eyden nce ulusal de erlerimizi yans tabilmesiyle mmkn olacakt r. Duygu ve d ncelerini birka szck ile syleyebilmek, ancak yksek insanlara d er. Az szle ok ey anlatabilmek ancak yetenekli insanlar n i idir.

Yak n Anlaml Yarg lar : Cmlelerin iletti i yarg lar, anlamca birbirinin zde i olmasa da yak n anlaml l k zelli i ta yabilir. Yak n anlaml cmleleri belirlemek, cmleleri do ru yorumlamaya ve cmleden iletilen mesaj kavramaya ba l d r.
rnek :   Ayd n insan, toplumu d nrken, toplumun  pe inden gitmek zorunda olmayan biridir. Halk iin al mak demek, onu her zaman  onaylamak demek de ildir. Dalkavukluk, hibir zaman yksek ruhlu kimselerde grlmez. Dalkavukluk, a a l k ruhlu kimselere zgdr.

zel ve Nesnel Yarg l Cmleler :

znel Yarg l Cmleler : znede, yani sz syleyen ki ide olu an; nesnelerin gere ine de il, ki ilerin duygu ve d ncelerine ba l olan, bu nedenle de ki iden ki iye de i ebilen

yarg lard r. znel anlat mda ki i, cmleye kendi duygular n katar, bir yorum yapar. Bu tr yarg lar, bence, bana gre anlam ta r. Nesnel Yarg l Cmleler : znenin, yani sz syleyen ki inin d nce ve duygular na de il, nesnenin, varl n kendi gere ine dayanan, dolay s yla ki ilere gre de i meyen yarg lard r. Bu tr yarg lar n, yorum ve de erlendirme iermeme, kan tlanabilir zellikte olma, herkes iin ayn anlam ta ma, akla ve mant a dayal olma gibi zellikleri vard r. rnek Cmleler :      Dostlu un olmad yerde insanca hibir de erin geli ebilece ine inanm yorum. Dostluk, insan n ve insanl n en byk, ne yce de erlerinden biridir. airin, sesini daha geni kitlelere duyurabilmesi iin dergilerde daha s k grlmesinde yarar var. En iyi yap lan tatil, ormanda yap lan tatildir.     Oyunda drt kad n, erkek oyuncu rol alm . yknn yan s ra birok iir yazm , bunlardan baz lar bestelenmi tir. Kyden kente yap lan gler her y l biraz daha artmakta, bu nedenle kentlerde konut sorunu ciddi boyutlara ula maktad r. Fatih Sultan Mehmet, stanbulu ald nda 21 ya ndayd . Trkiye Avrupa Toplulu una girebilmek iin e itli giri imlerde bulundu.

yi bir romanc , iir yazamaz; ama iyi bir air,  roman yazabilir.

Genel ve zel Anlaml Cmleler : Aralar ndaki ortak zelliklere gre, daha ok varl kapsayan, ayn kavramlar topluca d ndren szcklere genel; anlamlar s n rl olan, kavramlar teke tek d ndren szcklere zel anlaml szckler denir. Buradan hareketle genel anlaml szcklerin kullan ld cmleler, genel, zel anlaml szcklerin kullan ld cmleler ise zel anlaml yarg ierir.
rnek :     Geri kalm lkelerde spora hi nem verilmez. (Genel Anlaml ) (zel Anlaml ) (Genel Anlaml ) (zel Anlaml )

Hindistan, futbola hi nem vermeyen bir lkedir. Dnyada en ok satan kitaplar, romanlard r. lkemizde en ok satan kitap tr, polisiye romanlard r.

Anlat mlar na Gre Cmleler : Do rudan ve Dolayl Anlat ml Cmleler

Do rudan (Dolays z) Anlat m : Sylenenleri biimsel bir de i ikli e u ratmadan, ki ilerin syledi i ya da szn sylendi i biimde, oldu u gibi aktaran cmlelerin anlat m na denir. Dolayl Anlat m: Bir szn ki i, zaman, anlat c de i iklikleriyle aktar lan biimidir. Bu anlat m biimiyle kurulan cmlelere daha ok roman, yk gibi anlat msal trlerde, olaylar n yazar taraf ndan anlat lmas nda rastlan r. rnek :    En iyi romanlar, bir bunal m dneminde yaz l r, der Dostoyevski. En iyi romanlar n bir bunal m dneminde yaz laca n sylyor Dostoyevski (Do rudan) (Dolayl )

Turgut Uyar : Nobel dln kazanan bu yazar , en iten dileklerimle kutlar m. Diyor. (Do rudan)

Turgut Uyar, bir yaz s nda , Nobel dl kazanan bu yazar en iten dilekleriyle kutlad belirtiyor. (Dolayl )

Yorumlama Bildiren Cmleler : Yorumlama, grlp duyulanlardan anlat c n n

kendince bir anlam karmas , a klama yapmas d r. Yorumlama, bu zelli iyle ki isel, znel bir de erlendirmedir. rnek :    Edip Canseverin iirleri srekli bir a l m ve geli im iinde grlyor. E itim bir okul sorunu de ildir, o insan n kendisinde ta d bir eylemdir.

Ne zaman yzne baksam gzlerini ka r yor, sanki benden bir eyler sakl yor.

De erlendirme Cmleleri : De erlendirme zelli i ta yan cmlelerde anlat c ; bir yap t ,

bir sanat , bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz belirlemeleri anlat r. rnek :    Yazar n bu roman nda ok etkileyici bir anlat m var. Yazar, srekli gerilimler yaratarak okurun ilgisini hep canl tutuyor. Son sergideki resimlerinde, ye il tonlar k rm z tonlardan daha ok kullanm .

Tan m Cmleleri : Tan mlama; bir kavram , bir durumu nitelik ve zellikleriyle belirleme,
i levini gsterme ya da onu benzerlerinden ay ran ay r c ynlerini gstermeye denir. Bu amala kurulan cmlelere de tan m cmlesi denir. Bir kavram n, bir varl n anlat ld cmleye Bu nedir?, Bu ey nedir? sorusunu yneltti imizde yan t alabiliyorsak bu cmle bir tan m cmlesidir. rnek :    Roman, olmu ya da olabilecek olaylar anlatan uzun bir edebiyat eseridir. Sanatsal yarat m n temeli, do ay taklit etmek de il, yeniden biimlendirmektir. Cahillik ve bilgisizlik bir toplumu iten ie kemiren bir kurttur.

Kar tl k Bildiren Yarg lar : Baz cmlelerde birtak m olay ya da olgular n kar t zellikleri
verilir. Kar tlara yer vermek, anlat m belirgin k lar. rnek :    D ar s gnlk gne lik, halbuki burada paltolar m z bile bizi s tmaya yetmiyor. A lar m hat ra geldike gl tklerimiz. Bir vard , bir yok oldu; byledir dnyan n hali.

Anlamlar na Gre Cmleler Olumlu Cmle : Yklemin bildirdi i anlam, eylemin yap lmas do rultusundaysa bu tr
cmlelere olumlu cmle denir. rnek :    Ne kadar geriye bakarsan z, o kadar ileriyi grrsnz. (Olumlu eylem cmlesi)

z gerek ya am dayal tiyatro yap tlar , do rudur ve gzeldir. (Olumlu ad cmlesi) Satt n z mallar n dkmn kar p kar hesaplayal m. (Olumlu eylem cmlesi)

Olumlu Cmleler kiye Ayr l r : Biimce ve anlamca olumlu cmleler : Bu tr cmlelerde olumsuzluk bildiren hibir dil birimi kullan lmaz, yklemin yans tt anlamda olumlu olur. rnek :  Ne zamand r gelmenizi bekliyorduk.

Biimce olumsuz, anlamca olumlu cmleler : Bu tr cmlelerde cmlenin kurulu u olumsuz, anlam ysa olumludur. rnek :   Seni srekli ele tiren ve senin kuyunu kazan bu insan nas l bilmezsin? Bu kadar ok dversen hangi ocuk yaramaz olmaz? (bilirsin)

(yaramaz olur)

Olumsuz Cmle : Bir eylemin gerekle medi ini, gerekle meyece ini ya da bir eyin
yoklu unu bildiren cmlelerdir. rnek :    Arad n z ki i burada yok. (Olumsuz ad cmlesi) (Olumsuz eylem cmlesi) (Olumsuz eylem cmlesi)

Dnk davran lar n z hi tasvip etmedim. Kimse olay n nedenini bilmiyor.

Olumsuz Cmleler kiye Ayr l r : Biimce ve anlamca olumsuz cmleler : Bu tr cmlelerde yklem ya olumsuz bir eylemdir ya da yarg bildiren ad soylu bir szcktr. rnek :   Mutlulu unu herkesle payla san da yaln zl n payla amazs n.

Ba ar , zannedildi i kadar kolay elde edilen bir ey de ildir.

Biimce olumlu, anlamca olumsuz cmleler : Bu tr cmlelerde olumsuzluk anlam ta yan ek ya da szck kullan lmad halde cmleler olumsuzluk bildirir. rnek :   Kim demi onu ok sevdi imi? (sevmiyorum) O kadar sinirli ki ona paray kaybetti ini syle syleyebilirsen. (syleyemezsin.)

Soru Cmlesi : Bir i in yap l p yap lmad n sormak, bir eyin nedenini renmek, durumla
ilgili bilgi edinmek ya da ku kuyu gidermek gibi amalarla kurulan cmlelere soru cmlesi denir. rnek :     Karde in eve geldi mi? Daha ok hangi kitaplar okuyorsunuz? Olanlar sana kim anlatt ? Buraya nas l geldin?

Soru eleri kullan larak soru cmleleri kurulabildi i gibi, bu yolla cmleye de i ik anlam zellikleri de kat labilir. Bu a dan soru cmleleri ikiye ayr l r :

Gerek Soru Cmlesi : Yan t gerektiren, soruyu soran n yan t bekledi i soru cmleleridir. Gerek soru cmleleri u amalarla kurulabilir :

 Cmlenin elerinden birini ya da birka n renmek iin, rnek :

Bu elbiseyi mi ald n z? Hangi kitab ne zaman okudunuz?  Eylemin yap l p yap lmad Ismarlad  n sormak iin, rnek :

m kitaplar alacak m s n?

Anla lmayan bir d nceyi, bir duyguyu sormak iin, (Yineletme amal sorular) rnek : retmen gelmeyecek mi dediniz?

Anla lmayan bir soruyu anlamak iin, rnek : Buraya neden mi geldim?

Szde Soru Cmlesi : Yan t gerektirmeyen, cmleye a ma, kmseme, inanmay , beklenmezlik, zlem vb. anlamlar katmak iin kurulan soru cmleleridir. rnek :      nne baksan kr msn? Bugn retmen gelir mi ki? Bu yksek notu almak sana m kald ? Nerde o gnler? O zavall kime ktlk edecek ki? (Azarlama) (Olas l k) (Kmseme) (zlem) (Onaylatma)

Dilek (istek) Cmlesi : Bir dile i, bir iste i, bir arzuyu, bir temenniyi bildiren cmlelere,
anlamlar ynnden dilek veya istek cmlesi denir. rnek :

 Yar n bizde toplan p bir gzel yemek yiyelim.  ocuk tek kazans n da neresi olursa olsun.  Umar m i leriniz yolunda gidiyordur.  Ah u bahar bir gelse, ocuklar ne e iinde ko up oynasa. 
  n allah btn d lerin bir gn gerek olur. Allah sana uyuz versin de t rnak vermesin. Gzn kr olsun.

Emir (Buyruk) Cmlesi : Emir kipiyle kurulan ya da gelecek zaman kipinin emir anlam yla
kullan ld cmlelere, anlamlar ynnden emir cmlesi denir. rnek :

    

Sandalyeyi ek, sessizce oturup bekle. retmeniniz izinli, grlt etmeden ders al n.

Herkes devlerini nmzdeki hafta getirecek, not alacak. uraya da bir hal ser, ortal Sen de al topla.

ve para kazan art k.

nlem Cmlesi : Korku, ac ma, a rma, sevinme, k zma gibi ans z n beliren duygular
anlatmaya yarayan cmlelere, anlamlar ynnden nlem cmlesi denir. rnek :      Ah, elim yand ! Kap y at m ki bir de ne greyim! Oh, okul bitti, rahat bir nefes alal m! O kimler gelmi , kimleri gryorum! Elimi cebime att m ki czdan yok!

eriklerine Gre Cmleler Varsay m eren Cmleler : Varsay m, gerekte olup olmad na, olmayaca na
bak lmaks z n bir olay ya da durumu bir sre iin var kabul etmektir. Varsay m anlam ta yan yarg larda genellikle tutal m ki, diyelim ki, farz edelim, d n ki gibi ifadelere yer verilir. rnek :     Byk ikramiye sana kt diyelim, bana ne al rs n? Tut ki puan n yetmedi ve niversiteye giremedin. u anda kap n n al nd n ve o lunun geldi ini farz edelim.

Gzlerini kapa ve s ms cac k bir odada d ar da ya an kar seyrederek ay iti imizi d n.

nyarg Bildiren Cmleler : Bir eylem henz sonulanmadan, o eylemin nas l

sonulanaca    konusunda fikir yrten cmlelerdir. rnek : Bizi grr grmez yine ba r p a racak. Ben zaten onun sulu oldu unu ba tan biliyordum. Greceksiniz, son iirlerinde de ayr l k ve lm zerine konu up bizleri hayal k r kl u ratacak. Bu ocu un bir baltaya sap olamayaca ba tan belliydi. na

neri Bildiren Cmleler : Bir sorunu zmek, herhangi bir konuda yol gsterip bilgi ve
fikir vermek amac yla, ne srlen gr , d nceyi ve teklifi ieren cmlelere neri bildiren cmleler denir. rnek :  Kitab n sonuna bir de kaynaka konsa iyi olur.

  

Konuyu iyice anlamak istiyorsan, nce tekrar et, sonra da bol bol soru z. Oyunda gnlk ya am n derinli ine fazlaca girilmeseydi, oyun daha derli toplu olurdu. Siyah ete in stne mavi desenli gmle ini giyersen sana daha ok yak r.

slupla ilgili Cmleler : Bir yazar ya da bir eserin dil ve anlat m zelliklerine slup denir.
slubun iki boyutu vard r. Biri yazar n tekni i, kurgusuyla; di eri dil ve anlat m zellikleriyle ilgilidir. Herhangi bir metne yneltti imiz Nas l anlat lm ? sorusuna dil ve anlat mla ilgili bir yan t al r z ve ald m z bu yan t, yazar n slubunu ortaya koyar. rnek :   lk kitab nda Halk edebiyat syleyi iyle yazd kk iirler vard .

Tasvir blmlerinde dili iyice a rla m ; yazar sz oyunlar na s k s k ba vurarak s fatl , mecazl ve sanatl bir anlat m kullanm t r. K sa ve zl bir anlat m, devrik cmleler, eserine en belirgin zelli idir.

Olas l k - Olabilirlilik Cmleleri : Olas l k, kesinli i olmaks z n bir olay ya da durumun

ortaya kmas n n beklenilmesidir. Bu tr yarg lar kesinlik anlam ta maz. rnek :     Yar n i e biraz ge gelebilirim. imdi bizim oralara da bahar gelmi tir. S nav zaman yakla t , herhalde dzenli bir al ma yap yordur. Durumu ok iyi, bu ocu a kk bir yard mda bulunur san yorum.

E itli in Sz Konusu Olup Olmad n Bildiren Cmleler : Kimi cmleler, herhangi bir eyin ortadan ya da e it biimde blnd anlam ta r. Bu tr yarg larda e itlik sz konusudur. Ancak kimi cmlelerde herhangi bir eyin ortadan veya e it olarak blnmedi i anlam vard r ya da e itli in oldu una dair herhangi bir ipucu verilmemi tir. Bu tr cmleler de e itlik sz konusu de ildir. rnek:
    Harl klar n karde pay yaparak birka gn idare ettiler. Bir elmay yar yar ya payla p yediler. (E itlik Anlam ) (E itlik Anlam )

Karde ler, mirastan paylar na d eni al p, sessizce ayr ld lar. (E itlik sz konusu de il) irketin kar n hisseleri oran nda payla t lar. (E itlik sz konusu de il)

Gerekle memi Bir Beklentiyi Dile Getiren Cmleler : Beklenti, bir olgunun sonunda gerekle mesi beklenen sonu, bireyin, belli art ve durumlar n alaca biimler veya kendisinden beklenenler konusundaki n gr anlam na gelir. Bu tan mlamaya ba l olarak kimi cmlelerde bir beklentinin gerekle medi i ynnde bir anlam ve yarg grlr. rnek :  Ankaraya geldi inde beni arar sanm t m.  Bizi bu sefer daha s cak kar layaca n d nm tk.  Y l boyunca al p didindi ini grnce iyi bir okula girece ini zannediyordum.

 Bu i ten daha ok para kazanaca m z ummu tuk. Gerekte Var Olmay p yle San lma Anlam Ta yan Cmleler : Kimi cmleler,
herhangi bir olgu gerekte var olmad anlam n ta r. rnek :    halde, ki inin bu olgunun var oldu unu zannetmesi

Ben onun karde i de il, d man yd m sanki. Adama bak, sanki para vermi de kar l Arkada n bekliyor.

sorular zdke, kendisi zyor gibi seviniyordu.

Hay flanma - zlme Anlam Ta yan Cmleler : Hay flanma cmleleri bir olay,
durum ve ki i kar s nda zlme ya da yerinme anlamlar n ta r. rnek :     Ku lar g ediyor, ne yaz k ki k geliyor.

O gzelim k z, birka y lda kp ya land . Yre inin ac s n , y llar n izini ta yordu yzndeki derin izgiler. Zavall adam, ocuklar n yeti tirebilmek iin ne ac lar ekti.

Sitem - K zg nl k Anlam Ta yan Cmleler : Sz ya da hareketleriyle, birinin, bir kimseyi k rd n , zd n veya gcendirdi ini fkelenmeden dile getiren cmleler sitem anlat ml ; sz syleyenin bir ki iye k zd n anlatan cmlelerse k zg nl k anlaml cmlelerdir. rnek :
    Her hafta sonu toplan p k ra gidersiniz de beni a rmazs n z. nsan, kendisine bunca eme i geen insan bir kere de olsa aray p sorar. Dediklerimi yapma da greyim seni! Sen kim oluyorsun da bana kar byle konu uyorsun!

Yap t n Konusuna De inen Cmleler : Bir anlat mda verilmek istenen z, d nce ve
duygu btnne ierik ad verilirken kimi cmleler, herhangi bir yap t n konusuna ya da zn ne oldu una yani ieri ine de inir. rnek :     Cahit S tk n n iirlerinde genel olarak lm ve yaln zl k temas ele al n yor. Romanda kent insanlar n n bireyci ya amlar ve bunun yaratt bunal mlar anlat lm .

mer Seyfettin, kimi yklerinde ocukluk ve askerlik an lar n i liyor. Ziya Osman Saba, yal n ve iten bir anlat mla yoksul ya amlara kar anlat r bu iirinde. duydu u ezikli i

A amal Bir Durumu Bildiren Cmleler : A amal bir anlam ieren cmlelerde, bir
durumun gitgide ilerlemesi anlam vard r. rnek :

 Zavall kad n srekli zay fl yor, her geen gn biraz daha klyordu.

 Uak nce havaland , sonra yava yava bulutlar n aras nda kayboldu.  Hastam z gnden gne iyiye gidiyor.  Kur un s rt ndan girince, asker nce dizlerinin zerine kt, sonra boylu boyunca yere
y ld .

Be enme - Takdir Etme Anlam eren Cmleler : Be enme, takdir etme anlam ieren cmleler, herhangi bir eye ynelik be eniyi, vgy dile getiren cmlelerdir. rnek :
    A kolsun delikanl ya, rakibinin s rt n bir hamlede yere getirdi. Her trl rezaletin ya and bu evrede drst ve tertemiz bir insan olarak yeti ti.

Eserlerinde yapayl a kamadan iten ve yal n bir syleyi le dile getirir duygular n . Bozk r n ortas nda a lm sapsar bir iektir bu iirler.

Anlam li kilerine Gre Cmleler : Bile ik ve s ral cmlelerde birden ok yarg , nerme bulunur. Genellikle Bu yarg lar aras nda ya da tek yarg l anlat mlarda de i ik amalarla de i ik anlam ili kileri kurulabilir. Ba lalar, ilgeler ya da di er dil birimleriyle kurulan anlam ili kilerinin ba l calar unlard r: Neden - Sonu li kili Cmleler : Bir cmlede ifade edilen yarg lardan birinin neden,
di erinin sonu olabilecek biimde kullan lmas yla ortaya kan cmleler, neden sonu anlam ta r. Bir cmlede neden sonu ili kisi genellikle iin, ile, den dolay , den tr ilgeleriyle kurulabilece i gibi den / dan eki ya da kimi ba la ve szcklerle de kurulabilir. Byle cmlelerde neden bildiren k s m ba ta ya da sonda olabilir. rnek :

 Yo un kar ya

yznden Ankara - stanbul seferleri iptal edilmi .

 Elindeki i i bitiremedi inden bir hafta kadar yeni bir i alamayaca n syledi. 
Derslere srekli ge gelmesi ve devlerini zaman nda yapmamas retmenini ok k zd r yordu.

UYARI : -den ekiyle dolay ve tr ilgelerinin birlikte kullan lmas genellikle gereksiz szck kullan m ndan kaynaklanan anlat m bozuklu u yarat r. Ancak anlat m bozuklu u olmayan kullan mlar da vard r. rnek :   Sizi sevdi imden dolay byle davran yorum. (dolay ilgeci gereksiz kullan lm ) Bundan dolay ak am size gelemeyiz. (anlat m bozuklu u yok)

Ama - Sonu li kili Cmleler : Sonu bildiren bir yarg yla o sonucun hangi amala
yap ld n anlatan bir ba ka yarg dan olu an cmlelerdir. Bu ili ki -mek / -mak iin, -mek / -mak zere ilgeleri ya da -e , -a ekiyle kurulur. rnek :   Biraz hava almak ve dinlenmek iin arkada lar yla Pazar gn pikni e gideceklermi . Onunla bu durumu btn ayr nt lar yla de erlendirmek zere tekrar bir araya gelece iz.

Okula onu grmeye gittim.

A klama li kili Cmleler : A klama, bilinmeyeni bilinir k lmakt r. Bir kavram, durum ya
da olguyla ilgili bilgi vermek amac yla kurulan cmleler, a klama nitelikli cmlelerdir. A klama belirten cmlelerde yarg lar aras ndaki ba lant ba lalarla kurulur. rnek :   Bugn okula gitmeyece im; nk hastay m. Yznden d en bin para, anla lan zgnsn.

Ko ul li kili Cmleler : Bir durumun, yarg n n olu mas n , gerekle mesini, bir di er
yarg ile, anlat lan ko ulun olmas na ba layan cmlelerdir. Bu ili ki genellikle -se / -sa dilek ko ul kip ekiyle, ise ek-eylemi ya da ba lalarla sa lan r. rnek :      Annem sana bakt ka genlik y llar n an msad n sylyor.

Sinemaya gideceksin; ancak nce devlerini bitir. stedi in her eyi al r m, yeter ki s n f n ge. Git; ama saat on ikiden nce evde ol. Buraya gelirse gr ebiliriz.

Kar la t rma Cmleleri : Kar la t rma, birbirleriyle ili kili iki varl k, iki kavram ya da
herhangi iki eyi, ortak olan ya da olmayan ynleriyle anlatmakt r. Kar la t rma cmlelerinde; kar la t rma ili kisi gibi, kadar, daha, en gibi ba la, ilge ve belirtelerle kurulur. rnek :    Haber alma gereksinimini en iyi kar layan ileti im arac televizyondur. Hibirimiz onun kadar duyarl ve ho grl de ildik. Kendi ya t insanlardan daha gen ve daha diri bir grn vard .

Cmle Tamamlama : Kimi zaman bir yarg btnl nden bir szck yada szck be i
kar lm olabilir. Yarg n n anlamsal ve anlat msal btnl gz nnde bulundurularak bu eksik tamamlan r. Tamamlanacak ve tamamlayacak cmleler ya da szler aras nda;    Anlamsal ili ki do ru kurulmal d r. Zaman ve ki i ynnden uyum olmal d r. Cmleleri anlamca ba lamak iin uygun ba lalar kullan lmal d r.

rnek : nsanlar bilerek ya da bilmeyerek do an n dengesini bozuyorlar, sonra ayn do ay korumak iin sempozyumlar dzenleyip, dernekler kuruyorlar; nk   Do an n kendileri iin ya amsal de erini biliyorlar. Yanl yapt klar n n bilincindeler.

 

Kendilerini affettirmek istiyorlar. Do ay taklit etmek istiyorlar.

The image part w ith relationship ID rId11 w as not found in the file.

5 Yorum

Paragrafta Anlam
May 23rd, 2006 by Paragrafta Anlam icindekiler: y y Paragrafta Anlam Anlat m Biimleri osym kpss

Paragrafta Anlam

Paragrafta Anlam : Paragraf n Yap s : Paragraflar genel olarak blmden olu ur.
Giri Blm : Giri Cmlesinin zellikleri : Giri cmlesinde konu ve konuya bak a s belirtilir. Giri cmlesi:     K sa ve ilgi ekici bir cmledir. Ba lay c elerle ba lanmaz. Paragrafta ele al nacak konuyu tan t r; yazar n konuya nas l bir yakla m getirece ini sezdirir. Genelden zele (tmden gelim) yaz lm paragraf n ana d ncesidir. paragraflarda, paragraf n giri cmlesi ayn zamanda

Tan mlama, a klama, soru cmlesi biiminde kurulabilir.

Paragraf giri cmlelerine rnek:    Herhangi bir halk iiri antolojisini ba ndan sonuna okumay hi denediniz mi? iir, ne syledi inden ok, nas l sylendi i ile ekicili e ula r Softal k, bir d nce, bir bilgi kanseri diye anlat labilir

Geli me Blm :

Geli me Blmnn zellikleri :  Geli me blm; konuyu a klayan, ana d ncenin ortaya kmas na katk da bulunan yard mc d nceleri ierir. Konu, bu blmde a l r. Bunun iin de rneklerden benzerliklerden, kar tl klardan, tan k gstermelerden yararlan l r. Ayr nt lar, geli me cmlelerinde birbirini tamamlayarak, birbirine, ba lay c elerle ba lanarak s ralan r. Geli me blmndeki cmlelerden her biri, dil ve d nce ynnden kendisinden nceki ve sonraki cmleye ba l d r. Tme var m yntemiyle kurulan paragraflarda an d nce, geli me cmlelerinden biri olabilir.

Paragraf geli me blmlerine rnek 1: Yazarken, kitaplar bir yana b rak r, akl mdan kar r m; kendi gidi imi aksat r diye. (giri cmlesi) Gerektende iyi yazarlar stme fena aban r, yreksiz ederler beni. Hani bir ressam varm , kt horoz resimleri yapar ve u aklar na, dkkana hi canl horoz sokmamalar n s k s k tembih edermi , ben de yle Hatta alg c Antigenidesin buldu u are benim daha ok i ime gelirdi Antigenides bir ey alaca zaman, kendinden nce ve sonra halka uzun sre kt ark lar dinletirmi (geli me blm) Paragraf geli me blmlerine rnek 2: Tiyatronun grevi yeni kelimeleri tan tmak ve dile yerle tirmek de ildir blm) Bu grev televizyon gibi yay n aralar na d er. zellikle gereki oyunlarda yeni tretilen ve halk n henz kullanmad kelimelerin kullan lmas na kar y m. inasi : Tiyatroda ki ilerin, ki iliklerine gre konu mas gerekti ini sylerken en do ru ilkeyi gstermi ti. Al lmam kelimeler sahnede kullan ld nda halkta tepki yarat yor. Bugn Trkeyi ok iyi kullanan yazarlar n yan s ra, a r ve z Trke kelimelerle dolu eserlerle de kar la yoruz. Tiyatro eserlerinde bunu yapamazs n z. Tiyatroda rol alan her oyuncu, kahraman n mensup oldu u toplum kesimine uygun biimde konu ur (geli me blm) Sonu Blm : Sonu cmlesi, belli bir bak a s do rultusunda geli tirilen konunun a kland amalanan sonuca ula t r ld , konunun bir yarg ya ba land cmledir. Sonu Cmlesinin zellikleri :   Dil ve d nce ynnden kendinden nceki cmleye ba l d r. K sa bir biimde kurulan bu cmle toparlay c ve zet niteli inde olan ba lay c elerle (k saca, zetle, denilebilir ki) ba layabilir. Tme var m yntemiyle yaz lm paragraflarda, ana d nce cmlesi niteli i ta r. , (giri

yk, roman, an gibi trlerde anlat lan olay n biti durumunu ierir.

Sonu blm iin rnek : Bir Kurban bayram daha 1930 lar ok ok gerilerde kald . O gnlerin ocu u da ld gitti. San l r ki, ki i bir kez lr. yle de il oysa! Ki i, ya am boyunca pek ok kez lr. Bakar m zaman zaman eski resimlere: te Phobus Foto rafhanesinde ekilmi resimler. Golf pantolonlu, ya da k sa pantolonlu bir ocuk Ne oldu ona? ld gitti. Daha sonra ilkokul, ortaokul, lise s ralar ndaki ocuklar, genler Hepsi yok oldular. Yok olmak de il mi lmek? yle ise boyuna lyoruz, biimden biime giriyoruz, bamba ka bir insan oluyoruz zamanla. Altm ndaki ki iyle sekiz, on, on be ya lar n ki isi nas l olur da ayn insan olur, olabilir? Zaman n bir oyunu bu bize. Hep lyoruz, le le byyor, de i iyoruz, son lme do ru gidiyoruz.

Paragrafta Ba lay c eler : Paragraf ncelikle, onu olu turan cmlelerin anlamsal
btnl dr. Ancak anlamsal btnl n olu abilmesi iin anlat m btnl n de sa lamak gerekir. Bunun iin de cmlelerin hem anlam, hem de biim olarak ba lan lar na dikkat etmek ve bu ba lant elerini do ru olarak saptamak gereklidir. Paragraf olu turan cmleler aras ndaki ba lay c eleri do ru saptayamazsak, ne okudu umuz paray btn olarak anlayabiliriz ne de paragraf olu turan temel ve yard mc d ncelerin neler oldu unu tam olarak alg layabiliriz. Biimsel Ba lant eleri : Paragraf olu turan cmlelerin anlamca kayna mas n sa lamak iin kullan lan szck, sz be i ve cmlelere, biimsel ba lay c e denir. Ama, fakat, nk, lakin, geri, ayet, zira, me er, belki, stelik, hatta, sanki, oysa, yoksa, yle ki, nitekim, k saca, bununla birlikte, gel gr ki gibi szck ya da sz bekleri cmle ba ba lay c eleri olarak kullan labilir. rnek : Yabanc dilde yaz lm romanlar zgn biimleriyle okumak istiyordum. Ama yabanc dil bilmiyordum ve renmek iinde gerekli olanaklardan yoksundum. Bu nedenle romanlar szlklere baka baka okumaya al t m. Ba lang ta okuduklar m anlamad m., bir ok yanl yapt m ama y lmad m. Sonunda yabanc dille yaz lm bir roman szlksz okuyabilir duruma geldim. Anlamsal Ba lant eleri : Kimi paragraflarda cmleler, biimsel ba lant eleri kullan lmadan, anlamca birbirlerini btnleyerek de paragraf olu turabilir. Bu tr paragraflarda cmleler aras ndaki anlam ili kisi olabildi ince fazlad r. Bu cmleler, aralar na herhangi bir biimsel ba lant esi almadan da birbirlerinin anlamlar n btnleyici niteliktedir. Biimsel ba lant esi olmayan paragraflarda anlam btnl daha belirgindir. Ana d nce ile yard mc d nceler i iedir. Oysa biimsel ba lay c elerle kurulmu paragraflarda cmleler aras ndaki anlam ili kisi daha zay ft r. rnek : Karagz oyunu Osmanl Trk toplumunun, yzy llarca ya am sanat dallar ndan biridir. Tanzimattan bu yana, zellikle Cumhuriyet dneminde yerini, Bat dan gelen sinema ve tiyatroya b rakm t r. Bu sanat dal , bugn bize ok uzak ve yabanc gelen slam uygarl dneminde, halk n dilini, inanlar n , geleneklerini, zanaatlar n , siyasal ve toplumsal olaylar kar s ndaki d nsel ve ruhsal durumunu yans tan zengin bir kaynakt r. Gemi i tan mak ve renmek isteyenler bu kayna de i ik a lardan de erlendirebilirler.

Paragrafta Konu : Bir yaz ya temel olan duygu, d nce, durum,yarg ya da olaya konu denir. Bir paragrafa yneltilen; Bu paragrafta ne anlat lm t r? sorusuna al nan yan t, konuyu verir.
rnek :

Deneme ve ele tiri, edebiyat n en az de erlendirilen, buna kar n en gerekli alanlar ndand r. San ld kadar kolay olamayan , engin bir bilgi birikiminin yan s ra; sentez yetene i, sa duyu ve hatta sezgi gerektiren alanlard r. Hele hele bir ele tiri yazar n n cesaretli olmas gerekir. evresindekilerin ne diyeceklerinden korkmayacak, neye inan yorsa onu ekinmeden syleyecek. Bu cesareti kendinde bulamayanlar ise, ne kadar ele tiri yapt n sanarsa sans n, ba kalar na vgler dizmekten teye gidemeyeceklerdir. rnek 2: Trk k rsal kesimini ilk kez ykye, romana sokmu , masalc l atm t r. Nabizade Naz m, edebiyat m zda Gerekilik ak m n n ncleri aras ndad r. Bat tekni ini lkemize ta m , ruhsal analizlere yer vermi , dildeki karga ay gidermek iin aba gstermi nemli bir yazar m zd r.

Paragraf n Ana D ncesi : Ana d nce, bir yaz n n ya da yap t n olu turulmas n n temel nedeni, amac ve yaz da ya da yap tta ne srlen, savunulan gr tr. Bir konunun belli bir gr a s ndan ele al nmas yla ortaya kan genel bir yarg cmlesidir. Paragraf n konusu saptand ktan sonra; Bu konudan hangi sonu kar l r? ya da Bu parada hangi d nce savunulmaktad r? sorular na al nacak yan t ana d nceyi verir.
rnek : Ben gnlmce yazabilmek iin evime ekiliyorum. Kimsenin bana el uzatamayaca , benden sz edemeyece i yabanc bir memlekette oturuyorum. yle bir yer ki, tan d m hi kimse okudu u duan n Latincesini bilmez, hele Frans zcas ndan hi anlamaz. Ba ka yerde yazsam daha iyi yazard m, ama yazd m ey daha az benim olurdu. Oysaki benim yaz mda as l arad m tam anlam yla kendimin olmas d r. rnek 2: Medyan n toplum zerinde kurdu u egemenlik, gnlk hayat , bireysel ya ant y her gn daha derinden etkiliyor. zel ya ant lara, bireye dnk alanlara dek uzanan medya, yabanc la man n ve uzakla man n en nemli nedenini olu turmakta, kurdu u tek ynl ileti im a yla sa rla t r c l n ve krle tiricili ini yo un ve etkin bir biimde srdrrken, toplumun bireyleri aras ndaki payla c ileti imi h zla kesmektedir.

Paragrafta Yard mc D nceler : Her biri ana d ncenin bir ynn olu turan, onu ortaya
kar p destekleyen d ncelere (yarg lara) yard mc d nce denir. SS de ok kullan lan sorular olan Bu paragrafta a a daki yarg lardan hangisine de inilmemi tir? gibi sorular, paragraftaki btn yard mc d ncelerin dikkate al nmas yla do ru olarak zlr. rnek : Gelecekte mzi in, her trl romantik a la madan ve kendini be enmi likten, dizginsiz duygulardan ve gsteri li propagandadan kurtulaca n , dinleyicisinin ne ok heyecanl ve sinirli ne de duyguca tembel olaca n , etkisinin a rt c olmaktan ok, dzen getirici bir nitelik ta yaca n , d ncelere bulan kl k de il, ayd nl k getirece ini umabiliriz.

Paragrafta Tema (Ana Duygu) : Tema, edebiyat trlerinden zellikle iirde; verilmek istenen,
geli tirilen, seilen ve i lenen konuya yklenen duygu ve anlamd r. rnek : Akan suyu severim ben I ldayan kar severim

Bir ye il yaprak, bir telli bcek Gne i grsem sevin dolar iime

Paragrafta Ba l k : Bir yaz ya verilen ada ba l k denir. Kitab n ad , blmn ad , konunun ad , paragraf n ad birer ba l kt r.
Ba l k, bir yaz n n neyi anlatt n , ya da bu yaz n n yaz lma gerekesini sezdirecek bir zellik gsterir. K saca konuyu tan tan, ana d nceyi birka szckle yans tan szdr. Ba ka bir deyi le ba l k; konu ana d nce uyumunu yans tan bir zellik gsterir. Bu paragrafa en uygun ba l k hangisi olabilir? eklindeki sorularda, bu a klamalar dikkate al narak ba l k saptanmal d r.

Konular na Gre Paragraf e itleri : Paragraflarda ok de i ik konular i lenebilir.

Kimilerinde bir olay ya da duygu anlat labilir. Her yaz tr, konusuna uygun paragraflardan olu ur. Makalede yer alan paragraflar d nce a rl kl yken, an da yer alan paragraflar, gerek bir ya ant dan kaynakland klar iin duygu a rl kl olurlar. Paragraflar, ierdikleri konunun zelli ine gre de i ik adlar alabilir.

D nce Paragraf : Belli bir konu zerinde belli bir bak a s olan, bu bak a s n ortaya koyan, bunu savunan ve tart an bir paragraf trdr. K saca, bir d ncenin ba kalar na ula t r lmas amac yla olu turulan paragraflara d nce paragraf denir. Daha ok makale, f kra, deneme gibi yaz trlerinde d nce paragraflar kullan l r. D nce paragraflar , genellikle a klay c ve tart mac anlat m biimleriyle kurulur. Bu paragraflarda bir ana d nce ve bu ana d nceyi destekleyen yard mc d nceler yer al r.
rnek : Ki isel gzlemlerin ne kt yaz lar n getirdi ini, bilimsel ara t rmalar getiremez. Ayd nlar iin ok nemli olan bilimsek ara t rmalar, yazarlara yetmez; onlar iin ki isel saptamalar ok daha nemlidir. nsan n insandan alabildi ini; deneylerin say lar n almas olanaks zd r.

Olay Paragraf : Olmu ya da olabilecek trdeki olaylar , ki i, yer ve zaman gstererek anlatan cmlelerden olu mu paragraflard r. Bu paragraflarda belli bir olay yer al r. Olay paragraflar na, roman, yk, masal gibi edebiyat trlerinde rastlan r. Bu paragraflarda temel ama okuru olay iine ekmek, olay iinde ya atmakt r. Olay paragraflar genellikle ykleyici anlat m biimi kullan larak kurulur.
rnek : lk dinledi im konserdi bu. alg c lar ynetenin mzik retmenimiz Suat Bey oldu unu grmeyeyim mi? Hem de smokin giymi ti. Penguen gibi bir grn vard . Elindeki ef de ne i ile sahnedeki alg c lar de il de, sanki dnyay ynetiyormu gibiydi. Nas l oluyor da byle bir adam, bizim gibi bacaks zlara mzik dersi vermeye geliyor. Biz de onunla alay etmeye kalk yorduk.

Duygu Paragraf : Olay anlatan ki inin i dnyas n n, duygular n n ne kt

bir paragraf e ididir. Yazar duygular n , kimi zaman ykleyici, kimi zaman da betimleyici anlat m biimlerini kullanarak okura ula t r r. Bu tip paragraflarda ki inin i dnyas na ynelik zellikler, tutkular, davran lar, a rl k kazan r. rnek : Daha elli ya na gelmemi tim; zengindim, nlydm; sa l m yerindeydi, akl ba nda ocuklar m vard . Birdenbire hayat m duruverdi. Soluk alabiliyor, yiyip iiyor, uyuyordum. Ama ya amak de ildi bu. Hibir ey istemiyordum art k. stenecek bir ey olmad n biliyordum. Hayat, birinin yapt sama bir aka gibi geliyordu bana. K rk y l boyunca al didin, ilerle; sonra da ortada hibir ey olmad n gr.

Betimleme Paragraf : Bir olay , bir varl , durumu, evreyi ya da bir kavram gz nnde canland racak biimde anlatan paragraflara betimleme paragraf denir. Gzlemlenen her varl n, tasarlanan her kavram n duyu organlar m z ve duygular m z zerinde b rakt iz betimlenebilir. Bu tr paragraflar o unlukla roman, yk, gezi ve an gibi yaz trlerinde kullan l r.
rnek : Akakavaklar n, di budaklar n aras ndan geerek ye il am orman na giriyorum. Yo un bir reine kokusu duyuyorum. evrem ye ilin de i ik tonlar yla donanm . Az ileride kal n gvdeli, ya l bir am a ac gryorum. Alt na oturuyorum. Kekik kokular geliyor burnuma.

Anlat m n Temel Nitelikleri : zllk : Duygunun, d ncenin ya da gere in en k sa yoldan anlat m na zllk denir. K saca zllk az szle geni bir d nceyi ifade etmektir. Gereksiz szcklerden ar nm , gereksiz ayr nt lara inilmemi olan paragraflarda zllk vard r. Sz gelimi; zdeyi ve ataszleri zl anlat m n en gzel rneklerini olu tururlar.
rnek : Adam ba ile do ruldu. Daha bir saat olmu tu. Bitmek bilmeyen saatler geecekti. Nas l geecekti? Ba n cama dayad . Kk bir insan istiyordu. Ona yaln zl n unutturacak bir ocuk. Herkese uygun grlen ans neden ona glmemi ti. Hangi suun cezas n ekiyordu? ay barda n verirken yenisini istedi. Daha kimbilir ka ay, ka sigara iecekti?

Yal nl k : Duygunun, d ncenin ya da gere in sade, sssz ve gsteri e kamadan iletilmesine

yal nl k denir. Roman, yk gibi sanatsal yaz lardan ok, bilimsel retici yaz lar yal nl a dayan r. nk bunlarda temel ama, bir d nceyi ne srp savunmak, bir gr ne srmek ya da okura herhangi bir konu zerinde bilgi vermektir. rnek : Okuma, ok ynl ileti imsel bir etkinlik, al kanl a dayanan bir yetidir. Bu yetinin kazan lmas , geli tirilmesi, al kanl a dayanan bir davran biimine dn trlmesi g bir i tir. G oldu u kadar srekli bir i tir de. Ya am n belli bir a amas nda ba lay p, belli bir a amas nda biten bir i de ildir. Geothenin ya am n n son y llar nda, 1830 larda syledi i bir sz an msayal m: Okumay renmek sanatlar n en gcdr. Hayat m n seksen y l n bu i e, do ru drst okumay renme i ine verdim, yine de kendimden memnun oldu umu syleyemem.

Ak c l k : Duygunun, d ncenin ya da gere in anlat m nda dildeki przlerin, okumay ve anlamay gle tiren unsurlar n ortadan kald r lmas na ve cmlelerin syleni ve okunu undaki kolayl k ve rahatl na ak c l k denir.
Cmlede seilen szcklerin ses zellikleri ve cmlenin kurulu undaki zen ak c l sa lar. Ayr ca, anlat lan d nce ve duygular n kolayca sezilebilir trden olu u, ak c l a yard mc olur. Ak c olmayan paragraflarda anlat lmak istenen d nce ve duygu belirsizle ir, tam olarak anla lamaz. rnek : Her zaman k ve temiz giyinen, nazik, insanlar oldu u gibi kabul etme olgunlu una sahip bir yazard r. Beyo lu civar ndaki evi, kk bir mze grnmndedir, birok sanat n n u rak yeridir. Sanat dnyas na ad m atmaya abalayan genlere kap s n ve yre ini amaktan ka nmam , alakgnll bir beyefendidir. Bu nitelikleri, tkenmekte olan bir neslin ba l ca zelliklerini ki ili inde bir araya getirmi tir.

Do all k : Duygunun veya d ncenin hibir yapmac a kamadan iten, s cak, oldu u gibi
anlat lmas na do all k denir. Do all kta sanatsal bir kayg gdlmez. Kendi kendine oluyormu gibi s cak ve iten bir anlat m vard r. rnek : Bugn, sen belki hat rlamazs n ama, senin lmnden bu yana tam iki y l geti. Bu sre iinde ben daha iyi ve ak ll olamad m; bu f rsat da kullanamad m. Oysa y llar nce, baz zamanlar sen olmasayd n birok ey yapabilece imi d nrdm. imdi art k suun kendimde oldu unu grmek zorunday m. Evet babac m, belki hat rlamazs n; ama bugn sen leli tam iki y l oluyor. Kimseye as l amac m belli etmeden seni ya atmaya al yorum.

zgnlk : Duygunun, d ncenin, kavram n ya da gere in anlat m n n, anlat c ya zg zellikler ta mas d r. zgn yap tlarda ba kalar n taklit etme ve onlardan etkilenme yoktur. Sanat btnyle kendi yetenekleri, zevkleri ve be enileri do rultusunda, ba kalar n n yap tlar ndan farkl rnler ortaya koyar.
Bir sanat y anlat m ndaki biim, konuya yakla m ekli, kulland yapar. dil ve kurdu u cmleler zgn

nand r c l k : Anlat lanlar olmu ya da olabilir oldu una okuyucuyu inand rabilen anlat m zelli ine inand r c l k denir. Bir anlat m n inand r c olabilmesi iin akla ayk r olmamas , ki isellik ve duygusall ktan s yr l p nesnel yarg lar iermesi gerekir. Makale gibi retici yan a r basan trlerde bu anlat m zelli i n planda tutulur.
rnek : slamiyetin kabulnden nce Trklerin, ba ka hibir toplumun etkisinde kalmam bir dilleri ve edebiyatlar vard . Her ilkel edebiyatta da iirle by birlikte yrmekte ve dinsel trenler nemli bir yer tutmaktayd . Bunun yan s ra ozan, baks , aman gibi adlarla an lan airlerde ola anst gler bulundu una inan l rd . o u ortak ve szl rnlerden olu an bu edebiyat n en nemli blmn destanlar olu turmaktayd .

Anlat m Biimleri

Anlat m Biimleri: Anlat m Biimleri : Bir d nceyi, bir duyguyu, bir tasar y , bir olay szle ya da yaz yla ifade
etmeye anlat m denir. Birbirinden farkl konular , olaylar , gzlem ve izlenimleri anlat rken kullan lan yntemlere ise anlat m biimi denir.

A klay c Anlat m : Bu anlat m biiminde temel ama, okura herhangi bir konu zerinde bilgi verme, iyice anla lmayan ya da yanl anla lan bir sz, bir d nceyi a kl a kavu turmakt r. Bu anlat m biiminde temel ama bilgi vermek oldu u iin belirtilen yarg tart lmaz; konuyla ilgili kar t gr lere yer verilmez. Anlat m olduka ciddi, kuru ve reticidir.
A klaman n yap labilmesi, bir bilginin tam ve eksiksiz olarak verilmesi iin tan mlamalardan, rneklemelerden, kar la t rmalardan ve say sal verilerden yararlan l r.

F kra, makale, deneme, gezi, ele tiri, rportaj gibi yaz trlerinde a klay c anlat m biimi yo un olarak grlr. rnek : a da e itim, bireyi bilgi ile donatmaktan ok, ona kendi kendine bilgi edinme yollar n retmeyi amalar. Bireyde, sa l kl d nme, do ru anlama, toplum iinde trl durumlara olumlu uyum sa layabilme yeteneklerinin geli tirilmesini ister. Sa l kl d nme, ncelikle dilin i leyi dzeninin kavranmas na ba l d r. Bu sebeple ki inin e itimi ile ana dili aras nda do rudan bir ba lant vard r.

Tart mac Anlat m : Bu anlat m biiminde birbirine kar t d nceleri, bir konuyla ilgili kan lar de i tirmek, rtmek ya da onlar n yerine yenisini koymak amalan r.
Tart mac anlat mda yazar, inand r c l sa layabilmek iin ciddi ve a rba l bir anlat m yerine sohbete varan rahat bir anlat m kullan r. Yazar n s k s k sorular sorup bunlara yan tlar vermesi, bu anlat m n ay rt edici bir ba ka zelli idir. Tart mac anlat m, bilimsel inceleme ve ara t rmaya dayal yap tlar ba ta olmak zere ele tiri, f kra, deneme, makale, rportaj gibi yaz trlerinde de s k s k rastlanan bir anlat m biimidir. rnek : Gene bir eski zlemdir, gidiyor. Yeniye kt kt bak yorlar, mana yokmu , gzel de ilmi , d nmekten, al maktan ka nan kimselerin ne yapt klar n bilmeden ortaya att klar eylermi . Gemi in byk eserlerini inceleyip de onlardan rnek almal ym z. Oysa ki as l, yeni zordur; yeninin manas n anlamak, gzelli ini duymak zordur. Bunun iin al kanl klar m z a mak, dikkatimizi i letmek gerekir.

Betimleyici Anlat m : Varl klar n kendilerine zg ay r c niteliklerini, bu niteliklerin duyu organlar m z zerindeki etki ve izlenimlerini grnr k lmaya, onlar szckler arac l yla resimlendirmeye betimleme denir.
Bir anlat m n betimlemelere dayand r lmas ve betimlemenin ama olarak kullan lmas ile olu turulan anlat m biimine betimleyici anlat m denir. Betimlemede, grme, i itme, tatma, dokunma ve koklama duyular na ynelik bir anlat m vard r. Herhangi bir varl n, nesnenin, olay n veya evrenin, duyu organlar m z zerinde b rakt izlenimler belirli bir plana gre okura aktar l r. Betimleyici anlat m biimi, amac na gre iki e ittir: A klay c Betimleme : Bu tr betimlemelerde ama bilgi vermektir. Betimlenen varl k yada nesne tan t c ve ay r c zellikleriyle nesnel bir tutumla okura aktar l r. Sanatsal Betimleme : Bu betimlemede temel ama, izlenim kazand rmakt r. Anlat mda, genel ayr nt lardan, ay r c ayr nt lara do ru gidilir. K saca gzlemlenen varl k ya da nesnenin anlat c zerinde b rakt etki yans t l r. rnek : Burada mthi karasinek vard . Hele kebap n n bulundu u yerde Bir dkkanda ve etraf nda bu kadar sinek olmas n n bir hikmeti vard r, elbette

ykleyici Anlat m : Tasarlanan, gzlemlenen ya da ya anan bir olay yer, zaman ve ki i kavramlar na ba layarak anlatan anlat m biimine ykleme denir. O halde yklemede drt temel kavram bulunur:

   

yklemede, konuyu geli tiren olgu ya da olgular vard r ki buna olay denir. yklemede, olay n geti i evre ya da yer kavram bulunur. Olay n ak iinde akl m zda yaratt m z kavram, zaman esini olu turur.

Olay n iinde yer alan veya bu olay yaratan elere ki i ad verilir.

ki farkl ykleme biimi vard r: A klay c ykleme : Birtak m bilgileri zamansal olu uma (kronolojiye) gre anlatan ve sanatsal bir kayg n n gdlmedi i bir ykleme biimidir. Temel ama herhangi bir eyi tarihsel geli imi iinde okura aktarmak, bu konuda onu bilgilendirmektir. Sanatsal ykleme : Bu yklemede bilgilendirme amac yoktur. Temel ama bir olay anlat p okuru o olay n iine ekmek, onun iinde ya at p okuru duyguland rmakt r. yk, roman gibi yaz nsal trlerin kullan ld yklemeye sanatsal ykleme denir. rnek : Hamdi amcam en son 1960-1961 y llar nda grdm. Bir i nedeniyle Ankaraya gelmi ti. Beni grmeden gitmeyi iine sindirememi , telefon edip gelece ini sylemi ti. T pk ocuklu umda babam bekledi im gibi, camdan cama ko up geli ini bekledim. Uzun y llar sonra birbirimizi grp konu acakt k. Amca ye en birbirimize sar ld k. Hem sevinten hem de annemi babam an msay p a lad k. ocuklar m kuca na ald . Onlar pp pp sevdi. Karde im Leman Han m, bunlar grseydi, dedi. O gn onu son gr m oldu. ld n duydu um zaman ne yapaca m a rd m

D nceyi Geli tirme Yollar (Anlat mda Ba vurulan Yollar) : Bir d ncenin, bir konunun, bir a klaman n tam olarak anlat labilmesi iin yararlan lan ynteme d nceyi geli tirme yolu ya da anlat mda ba vurulan yol ad verilir. Bir paragrafta d nceyi geli tirme yollar ndan yaln z biri kullan labilece i gibi, bunlar n birka da kullan labilir.
D nceyi Geli tirme Yollar :

Tan mlama : Bir varl n, bir nesnenin ya da bir kavram n zel ve de i mez niteliklerini s ralayarak onu tan tmakt r. Tan mlama, genellikle, paragraf n giri blmnde yer al r. Geli me ve sonu blmlerinde tan mlamalara pek rastlanmaz. Tan mlama, daha ok a klay c ve tart mac anlat m biimlerinde kullan lan bir d nceyi geli tirme yoludur.
rnek : Roman, insanlar n ba ndan geen ya da geebilecek trdeki olaylar yer ve zaman belirterek anlatan uzun yaz trdr. Yazar n stn bilgisi, sa lam gzlemi, duygusu roman n ba ar l olmas n sa layan en nemli etkendir.

rnekleme : Genellikle soyut bir d nceyi ya da kavram somutlamak; onu grnr, bilinir k lmak iin bir yap t , bir ki iyi, bir olay paragrafa aktarmaya rnekleme denir. rnekleme, d nceyi somut k laca iin onun hem daha kolay anla lmas n , hem de inand r c l k kazanmas n sa lar. rnek olarak verilen ey, anlat m somutlayacak nitelikte genel ve bilinir bir ey olmal d r. rnekler, bir paragraf n daha ok geli me blmnde yer al r. nk bu blmde konu a lacak ve ona somutluk ve inand r c l k kazand r lacakt r.
rnek : Kltr, bir toplumun ya ama biiminde, davran lar nda belirginle ir, giyini ine, yiyip imesine, al mas na, hatta jestlerine yans r. Bir Trk hay r anlam nda ba n yukar kald r r. Amerikan

kltrnde ise ayn ama iin ba iki yana hareket ettirilir. ki erke im kol kola girip gezmesine Anglosakson lkelerinde rastlayamazs n z.

Kar la t rma : Nesneler, kavramlar, olay ya da durumlar aras ndaki benzerlik veya farkl l klar n dile getirilmesidir. Dolay s yla kar la t rma, yaln zca iki kavram aras ndaki kar tl klar gsterme de ildir. Benzerlikleri gsterirken de kar la t rmalardan yararlan labilir. Bylece sz edilen kavram daha grnr, daha somut bir zellik kazanm olur.
rnek : Hayvanlar n ko ullanmaya ve denem yan lma etkinli ine dayanan renmeleri yan nda, insan renmesinin ayr bir niteli i vard r. nsan n her reni a amas bedence belirli bir olgunla may gerektirir. Sz gelimi; konu may renmek yaln z ses karmak de ildir.

Benzetme : Bir durumu, bir kavram a klarken bilinen ve ondan daha etkin benzerinden
yararlanmaya benzetme denir. rnek : Bo b rak lm topraklar, gbreli ve bereketli ise, yz bin e it otla dolar. Yararl olabilmeleri iin onlara kazma vuruyor, i e yarar tohumlar ekiyoruz. Ruhlar da byledir. Onlar bir fikirle u ra t r p dizginlerini tutmazsan z, usuz bucaks z bir hayal dnyas nda ba bo , teye beriye dola p dururlar. Bir amaca ba lanmayan ruh, yolunu yitirir.

Tan k Gsterme : Anlatma somutluk ve inand r c l k kazand rmak amac yla ba kalar n n d nce
ve szlerinden yararlanmaya tan k gsterme denir. Ancak tan k gsterilen ki i, bilinen ve kabul gren bir zellikte olmal d r. Yoksa s radan bir insan n tan k gsterilmesi, d nceyi inand r c k lmaktan uzak d er. Tan k olarak seilen, ki i de il de bir sz ise bu, t rnak iine al narak verilmelidir. Ayr ca hem ki i ad kullan l p hem de onun konuyla ilgili szleri verilecekse, bu szler t rnak iine al nmal d r. rnek : Jan Paul Sartre yle der: nsan baz eyleri sylemeyi seti i iin yazard r. Bu gr e kat lmamak mmkn m? Sz sanat s dedi in, herkesin sylemek isteyip de syleyemedi i szleri, kendine zg biimler aras ndan seerek syleyivermeli ve okuyucuya : Benim sylemek istedi imden daha gzel dedirtmeli.

li ki Kurma: Paragrafta ortaya konan d ncenin a klanmas iin, herhangi bir durumun ya da olay n ortaya k n , onun nedenini gemi te olan bir ba ka duruma veya olaya dayand rarak a klamakt r. Bu anlat m yolunda gemi teki bir olay an msat larak as l anlat lmak istenen daha net ve inand r c bir biimde ortaya konmu olur.
rnek : Ben, hasta ruhlar ve sinirli insanlar daima yzlerinin tebessml olup olmamas yla te his ederim. Sinirli adamlar n yzleri glmez. Tebessmden mahrum bir ehre grd m zaman, derhal bunun bir sinir hastas na ait oldu unu anlar m. Tebessm, ruhun sa laml kadar, saadetin de mjdecisidir.

Say sal Verilerden Yararlanma : Bir d nceyi aktarabilmek iin anlat lmak istenen nesnenin ya da kavram n nicelik zelliklerinden yararlanmad r. Bu d nceyi geli tirme yolu, daha ok tekni e ve istatisti e dayal bilgilerin anlat m nda kullan l r.
rnek :

 rencilerin al rken ara verip dinlenmeleri gerekti ini d nenlerdenim. Mola verilmeden yap lan uzun soluklu bir al ma, verimi d rr. Elli er ki iden olu an iki ayr gruba yz soruluk bir test uygulan r. Grubun biri, testi hi ara vermeden yan tlarken, di er gruba elli sorudan sonra 15 dakikal k dinlenme verilir. Dinlenme almayan grubun ba ar s , alan grubun ba ar s ndan % 30 d k kar.
The image part w ith relationship ID rId13 w as not found in the file.

1 Yorum

Ses - Biim - Noktalama - Yaz m Kurallar

May 23rd, 2006 by osym kpss

Ses - Biim - Noktalama - Yaz m Kurallar icindekiler: y y y y Ses Bilgisi Biim Bilgisi Noktalama aretleri Yaz m Kurallar

Ses - Biim - Noktalama - Yaz m Ses Bilgisi : Dil ve Ses : Dil, seslerden olu an bir i aretler dizgesi olup duygu, d nce ve istekleri
aktarmaya yarayan arat r. Trkenin Sesleri : Kula n duyabildi i titre imler ses olarak adland r l rken seslerin yaz daki hallerine harf denir. Trkenin yaz dilinde 29 harf vard r. Bu harfler, ses zellikleri ynnden nl ve nsz harfler olmak zere iki grupta incelenir. nller (sesliler) : Ses yolunda herhangi bir engele u ramadan kan seslerdir. nller tek ba lar na sylenebilen, tek ba lar na hece ya da szck olabilen seslerdir. Trkede btn nller ayn de erdedir. Uzun ya da k sa nl olmaz. Bu nedenle iinde uzun nl bulunan szckler Trke olamaz. nller, kal n-ince, dz yuvarlak, geni -dar olma zelliklerine gre a a daki emada oldu u biimde grupland r l r. Dz Yuvarlak

Byk nl Uyumu : nl harflerin, kal nl k-incelik ynnden uyumudur. lk hece a, ,o,u e,i,, rnek : Uyan Kal n nce a a iek Di er heceler a, ,o,u e,i,,

Uymayan Domates Srahi vcut insan

Byk nl Uyumuyla lgili Kurallar :  Byk nl uyumuna uymayan ok az Trke szck vard r.

rnek : ana (anne), alma (elma), kang (hangi), kar nda (karde )  Byk nl uymuna ayk r szckler genellikle yabanc kkenlidir.

rnek : Silah, gazete, mevcut, insan  Szcklere eklenen ekler de genellikle bu kurala uyar Ancak Trkedeki alt ek byk nl uyumuna uymaz.

rnek : ak l-l , imen-ler, ocuk-da, eviniz-de, yr-yor, bakar-ken, ak am-ki, sabah-leyin, ye ilimtrak, turun-gil  Bile ik szcklerde byk nl uyumu aranmaz. rnek : Atakule, Kad ky

Kk nl Uyumu : Bir szckteki nllerin dzlk-yuvarlakl k ynnden uyumudur. Trke bir szc n ilk hecesinde dz nllerden (a,e, ,i) biri bulunuyorsa, di er hecelerdeki nllerde dz olur. lk hece a,e, ,i Di er heceler a,e, ,i

rnek : bilge, slak, azg n, incirler Trke bir szc n ilk hecesinde yuvarlak nllerden (o,,u,) biri bulunursa ikinci ve di er hecelerde ya dz-geni (a,e) ya da dar-yuvarlak (u,) nller yer al r. lk hece o,,u, Di er heceler a,e,u,

rnek : oduncu, glmsemek, kmrlk, renci Kk nl Uyumuyla lgili Kurallar :  Dilimizde o, yuvarlak nlleri yaln zca ilk hecede kullan labilir.

rnek : Uymayanlar : doktor, motor, otobs Uyanlar  : zm, kmr, soba

Yuvarlak nllerden biriyle ba layarak bir hecede a,e dz nllerine geen bir szck, dz nlden sonra dz nl gelir kural na gre ,i dz nllerine de geebilir.

rnek : by-le-si-ni, oy-ma-c -l k

Trke szcklerin ncelikle byk nl uyumuna uymas gerekir. Byk nl uyumuna uymad halde kk nl uyumuna uyan szckler Trke szck olmaz.

rnek : misafir, tasvir, kalem  Byk nl uyumuna uymayan -ki eki, yuvarla arak kk nl uyumuna uyar.

rnek : dnk, bugnk UYARI : ki heceli olup orta hecelerinde b,m,v nszleri bulunan kimi Trke szckler, bu nszlerin yuvarlakla t r c etkisiyle kk nl uyumuna ayk r d er. rnek: Ya mur, amur, kabuk, tavuk, kavun nszler (Sessizler) : Tek ba lar na sylenemeyen, ancak bir nlnn yard m yla sylenebilen seslere nsz denir. Trkede 21 nsz vard r. nsz Harflerin zellikleri :  Trkede normalden kal n ya da ince okunan bir nsz yoktur.

rnek : rzgar, kagir, laz m   Yans malar n d nda Trke szcklerin ba nda c, ,l,m,n,r,z nszleri bulunmaz.

Trke szcklerde j,f nszleri hi kullan lmaz.

rnek : fare, jambon, jilet  Trke szckler iki nszle ba lamaz.

rnek : krem, spor, tren, plak, trafik  Bile ik szckler ve zel isimler d nda Trke szcklerde n-b sesleri yanyana gelmez.

rnek : stanbul, Safranbolu, Sonbahar, Ambar, Kumbara, Per embe nszler kar l rken ses tellerinde titre imli olmalar na kar n, kimi nszlerin k nda titre im olmad grlr. Bu a dan de erlendirildi inde nszler, sert ve yumu ak nszler olmak zere iki grupta incelenir. nsz Benze mesi Kural : Sert nszlerin (f,s,t,k,, ,h,p) biriy e biten szcklere c,d,g yumu ak nszlerinden biriyle ba layan bir ek getirildi inde, bu eklerin ba ndaki C, ye D,T ye G,K ye dn r. nsz sertle mesi kural na ayk r yaz mlar yaz m yanl rnek : Giri -gen Dost-dur Arap-ca giri ken dosttur Arapa yarat r.

1)

nsz sertle mesi, zel adlara ve say lara getirilen eklere de uygulan r. Yanl Sinopda Mehmet-cik 1970 den 1923 de De i im d,t ye c, ye d,t ye d,t ye Do ru Sinopta Mehmetik 1970 ten 1923 te

rnek:

rnek : Bekledi imiz otobs Ulusdan kalk p, K z laydan geecek. Bu saatte oraya oktan varm d r. 2) Szck biiminde olan de / da ba lac , nsz sertle mesi kural ndan etkilenerek, te / ta biiminde yaz lmaz. Yanl Hi te Olup ta 3) Do ru hi de olup da

rnek :

nszlerin benze mesi kural na ayk r olan baz ekler vard r. Yanl - ken ocuk - a z Do ru - gen ocuk - ca z

rnek :

nsz Yumu amas (De i imi) Kural : Bir szck p,,t,k sert nszlerinden biriyle biterken, bu szc e nlyle ba layan bir ek getirildi inde, sert nszler yumu ayarak; p,b ye - ,c ye - k, ye - t,d ye dn r. rnek : Bal k Kitap A a Ka t bal kitaba a ac ka d n

nsz Yumu amas yla lgili Kurallar : 1) Kimi Trke ve Trkeye girmi szcklerde yumu ama grlmez. Konut Ta t konutun ta ta (Trke) (Trke) hilafet barikat hilafeti (Yabanc ) barikat n (Yabanc )

rnek :

2)

Tek heceli szcklerde de genellikle yumu ama olmaz. sa Ka sa m kaa

rnek :

3)

zel adlar n sonuna gelen p,,t,k set nszleri yaln zca okunurken yumu at l r. Bu yumu ama yaz mda gsterilmez. Okunu Ayval a Ahmedin Yaz l Ayval ka Ahmetin

rnek :

Trkede Meydana Gelen Ses Olaylar :

Ses D mesi : Kimi szcklerin ekimleni inde veya treyi inde, bir sesin d t grlr. a) nl D mesi : ki heceli olan kimi szckler nlyle ba layan bir ek ald klar nda ikinci hecelerinde bulunan nly d rrler. Buna orta hece d mesi de denir.

Omuz um Kah r ol Ay r Yal n b) nt z

omzum kahrol ayr nt yaln z

o ul u seyir et syr k yan l

o lu seyret s yr k yanl

nsz D mesi : Baz szckler, e itli etkilerle birle irken szc n sonundaki nsz harf d ebilir. Bu olaya nsz d mesi ad verilir. yumu ac k yksel rasgelmek s cak c k kk l ast te men s cac k kl aste men

Yumu ak c k Yksek l

Rast gelmek

Baz bile ik szcklerin olu umunda bir hece veya ses d mesi meydana gelir. Ses Tremesi : Szckler kimi eklerle birle irken zaman zaman araya ba ka yeni sesler girer. Trkede ses tremesi olay na fazla rastlanmaz. Ses tremesi yaratan ba ca durumlar; a) nlyle biten szcklere, nlyle ba layan bir ek geldi inde, Trke szcklerde iki nl yan yana gelemeyece i iin bu nllerin aras na y, ,s,n nszlerinden uygun olan biri gelir. Bu ses tremesine kayna t rma da denir. rnek : Oku-y-an Baba-sokuyan babas

Yedi- -er Elma-n- n b)

yedi er elman n

Yard mc eylemle yap lan bile ik eylemlerde ad soylu szckte ses tremesi grlr. his etmek Red etmek hissetmek reddetmek

rnek :

Bu szcklere nlyle ba layan bir ek getirildi inde szcklerde ayn treme ortaya kar. rnek : AfHad-i c) aff haddi

Kimi szckler peki tirilirken ses tremesi meydana gelir. Yaln z Sa lam Dar-a-c k Bir-i-cik yap-a-yaln z sap-a-sa lam darac k biricik

rnek :

Ses Daralmas : a,e geni nlsyle biten szcklere -yor imdiki zaman eki getirildi inde, bu geni nller daral p de i erek ,i,u, olur. rnek : bekle-yor Oyna-yor bekliyor oynuyor

-ma,-me olumsuzluk ekleri de -yor ekiyle birle ti inde daralarak -m , -mi, -mu, -m olur. rnek : gelme-yor Bakma-yor gelmiyor bakm yor

Ulama : nsz harfle biten szc n son nsz harfinin kendisinden sonra gelen ve nl harfle ba layan szc n ilk hecesiyle birle tirilerek okunmas d r. rnek : Dnlmez ak am n ufkunday z vakit ok ge Bu son fas ld r ey mrm nas l geersen ge

Biim Bilgisi : Trkenin Szck Yap s : Dilimizde szckler ayr

yap lanma ad al r : 1) Kk durumunda olabilir (Basit Szck) ekilde yap l r ve farkl

2) 3)

Kklere ve gvdelere getirilen eklerle tretilebilir. (Tremi Szck) ki ya da daha ok szc n birle mesinden meydan gelebilir. (Bile ik Szck)

Kk : Bir szc n zerinde bulunan btn ekler at ld nda anlaml olarak kalabilen en
kk parad r. rnek : Bal, ka , gz, el Dilimizde szck kkleri genel olarak tek hecelidir; ancak iki ya da heceli olan szck kklerine de rastlan r. rnek : Otur, yr, iek, emek, sar , kelebek UYARI : Dilimizde, kkle ek aras nda anlam ilgisi bulunur. Bu nedenle, szc n kkn bulmak iin ek varsayd m z k s mlar att m zda, kalan kkle, szc n ilk ekli aras nda anlamca bir ba yoksa, at lan k s mlar ek de ildir. K sacas bu, kk halinde bir szcktr. rnek : y k - k glge kk ek kk Szck Kkleri Grupta ncelenir : 1) 2) 3) Ad (isim) Kkleri : rnek : el, oda, ot, bal k, pat, f s, c z rnek : ko -, git-, bak-, sus-, arnek : bar , gven, eski, boya, s va, damla bil - gi bal - k bal k gl - ge

kk ek

ek de il

kk

ek de il

Eylem (fiil) Kkleri : Ortak (ikili) Kkler :

rnek :

Bir damla su bile kalmad . Ad e me sabaha kadar damlad . eylem

UYARI : Ortak kkler aras nda bir anlam yak nl oldu una dikkat edilmelidir. Hem ad hem de eylem kk olup da anlamca ilgisiz olan szck kklerine seste (e sesli) kkler denir. rnek : Bu k z beni k zd r yor. Eylem (sinirlenmek)

Ad (gen kad n)

Sat rlar ma son verdim. Sat rla kolunu kesti. Ad (dz yaz da dize) Ad (kesici bir alet)

Ek : Szck kk ve gvdelerine getirildi inde onlar n anlamlar n de i tiren, kimi zaman

anlamlar yla birlikte trlerini de i tiren ya da szcklerin cmle iindeki grevini belirleyen hece ve seslerdir. Bir ekin szck zerinde farkl i levi vard r. Bunlar : 1) Eklendi i szc n anlam n de i tirmek,

2)

Eklendi i szc n anlam yla birlikte trn de i tirmek, (Addan-eylem, eylemden-ad gibi) Eklendi i szc n cmle iindeki grevini belirlemek. (Nesne, Yklem, Tmle gibi).

3)

levlerine gre ekler ikiye ayr l rlar: Yap m Eki : Eklendi i szc n kk anlam yla ba lant l bir biimde yeni anlamda bir szck tretmeye yarayan eklerdir. Yap m ekleri eklendi i szc n anlam yla birlikte kimi zaman trn de de i tirir. rnek: bal k bal k bal k bal Yap m Eki e itleri : Addan Ad Yap m Ekleri : Ekler rnekler Ekler rnekler rt rt rt rt

Addan S fat Yap m Ekleri : Ekler Addan Zarf Yap m Ekleri : Ekler -leyin,-lay n -ce,-ca -e-,a -ken -tan,-ten,-den,-dan - n,-in Addan Eylem Yap m Ekleri : Ekler -de,-da,-te,-ta -e,-a -el,-al -r,-ar -imsa,- msa -le-,-la -le -,-la -se,-sa -k r,-kir,-kur,-kr -r,-r Eylemden Ad Yapan Ekler : Ekler rnekler Ekler rnekler rnekler Grl-de, l-da Ya -a,tr-e Dz-el,az-al Kara-r,ya -ar Ben-imse,az- msa -ba -la,el-le Bir-le ,kat -la Su-sa,an m-sa F -k r,t-kr Deli-r,f-r rnekler Sabah-leyin,ak am-leyin Gizli-ce,usul-ca ok-a,yava -a Er-ken Sabah-tan,erken-den K - n,yaz- n rnekler Ekler rnekler

Eylemden Eylem Yapan Ekler : Ekler -t -ar,-er,- r,-ir -d r,-dir,-dur,-dr,-t r,-tir,-tur,-tr -l,- l -n,- n - ,-i,-u,- Yap m Ekleriyle lgili zellikler : 1) Yap m eki, bir szc n kkne getirildi inde o szc gvdeye dn trr. rnekler Uyu-t,y ka-t Pi -ir,kop-ar Bil-dir,in-dir Sar- l,yaz- l Giy-in,yaz- l A la- ,bekleKaz- ,sr-

rnek : Ba : Ad Kk Ba -la : Eylem gvdesi 2) Bir szck birden ok yap m eki alabilir. lk yap m eki, kk gvdeye dn trrken, di er yap m eklerinin gvdeye getirildi i kabul edilir. Ad Kk Ad Gvdesi Ad Gvdesi

rnek : Gz : Gz-lk : Gz-lk- : 3)

Bir szckte yap m eki ekim ekinden nce gelir.

rnek : ya - a - d k - lar - m z Yap m eki ekim eki 4) Seste ekler birbirine kar t r lmamal d r.

rnek : Yaz- -s- -n- ok be endik. ekim Eki : Eklendi i szc n anlam n de i tirmeyip, yaln zca cmle iindeki grevini belirleyen eklerdir. ekim ekleri, szckleri birbirine e itli grev ve anlam ilgisiyle ba lar ve cmleyi olu turur. rnek : Karde kitap kitap al. Adlara Gelen ekim Ekleri : Ekin ad o ul Ekleri : -ler, -lar Tamlama Ekleri : - n,in,-un,-n,- ,-i,-u,- Ad Durum Ekleri . -i,-e,-de,den yelik Ekleri : -im,-in,-i,-imiz,-iniz,-leri Ki i Ekleri : -im, -sin,-dir,-iz,-siniz,-dirler Ek eylemler : -dir,-idi,-imi ,-ise Eylemlere Gelen ekim Ekleri : Ekin ad rnek ekimler rnek ekimler Ev-ler, ocuk-lar,biz-ler Duvar- n,boya-s- , k z- n, salarKap -y- ,ev-e,masa-da,anta-dan Kalem-im,ak l- n,anne-si,okul-umuz Trk-m,Trk-sn,Trk-tr,Trk-z Gzel-idi,tatl -imi ,benim-ise

Bildirme Kipleri : -yor,-acak,-r(-z),-d ,-m Dilek Kipleri : -a,-e,-sa,-se,-mal ,-meli,-sin Ki i Ekleri : -im/-m,-i/-sin,-k/iz,-siniz/niz,-ler Olumsuzluk Ekleri : -ma,-me Ek eylemler : -dir, -idi, -imi

Oku-yor,bak-acak,yr-r,bitme-z,gel-di,anla-m Bak-a-l m,git-e-y-im,oku-sa,bil-se,yaz-mal Bak- -yor-um, bil-di-n,bekle-di-k,gel-i-yor-uz D n-me,bak-ma,konu -ma Bil-i-yor-dur,al-m -idi-m,syle-yor-imi

Gvde : Yap m eki alan szcklere gvde denir. Yap m eki bir szc n kkne getirildi inde o szc kk olmaktan kararak gvdeye dn trr.
rnek : nce Kk l yap m eki incel(mek) eylem gvdesi

Sz Kk

lk yap m eki

szlk ad gvdesi

Utan Kk

ga yap m eki

utanga s fat gvdesi

Gece Kk

leyin yap m eki

geceleyin zarf gvdesi

Yap lar Ynnden Szckler :

Basit Szckler : Herhangi bir yap m eki almam szcklere yap lar ynnden basit szck denir. rnek : Ku - lar - n o ul tamlayan Eki Eki Ku lar n kanad na yazd m a k m . kanat n a yaz d grlen gemi eki m . ya da bir szckle birle memi olan

tamlanan kayna t rma ynelme Eki nsz durum eki

1. tekil ah s

Zaman eki

A k -

m 1. tekil

belirtme

iyelik eki

eki olan szcklere

Tremi Szckler : Yap m ekleri alarak yeni bir anlam ve biim kazanm yap lar ynnden tremi szck denir. rnek : l m Eylemden ad Yap m eki eki - n lmn anlam de i ti birden. an - la addan eylem yap m eki m eylemden ad yap m eki de i

- ti bir - den. addan zarf yap m

eylemden eylem yap m eki

Bile ik Szckler : ki ya da daha ok szc n birle ip kayna mas ndan olu an szckler yap ca bile iktir. Kurulu lar na Gre Bile ik Szckler : a) Belirsiz ad tamlamas biiminde yap lanlar :

rnek : Buzdolab , rekotu, Aslana z , Dilbilgisi b) Tak s z ad tamlamas biiminde yap lanlar : rnek : Atatrk, Konutkent, Kad ky, An tkabir S fat tamlamas biiminde yap lanlar : rnek : Sivrisinek, Akdeniz, Yal nayak, Kocatepe Cmle biiminde kal pla anlar : rnek: Gecekondu, Klbast , Mirasyedi, mambay ld Bir ad, bir eylem kknn birle ip kayna mas ndan yap lanlar :

c) d) e)

rnek : Erol, enol, Seyret, Karn yar k f) ki eylem kknn birle ip kayna mas ndan olu anlar :

rnek : ekyat, Uyurgezer, Gelgit, Bierdver g) ki yans ma szc n birle ip kayna mas ndan olu anlar:

rnek : t t, G rg r, C rc r, P rp r h) Ses de i imiyle olu an bile ik szckler : Niin

rnek : Ne + iin

Pazar + ertesi Pazartesi Kahve + alt Kay n + ana Kahvalt Kaynana

Anlamlar na Gre Bile ik Szckler :

a)

Bile ik szcklerin byk o unlu unda, birle en her iki szck de kendi anlam n n d na kaym t r. rnek : Han meli, Aslana z , Ku ba , Kad nbudu Bile ik szc meydan getiren szcklerden biri kendi anlam nda, di eri kendi anlam n n d nda kullan lm olabilir. rnek : Ate bce i, Bas mevi, A ba , Ba avu Bile ik szc olu turan her iki szck de kendi anlam nda kullan lm rnek : Bilirki i, Uyurgezer, Buzdolab , Toplumbilim olabilir.

b)

c)

Noktalama

aretleri :
yerler unlard r :

Nokta ( . ): Nokta i aretinin kullan ld

A)   B)  Anlamca tamamlanm

cmlelerin sonunda : rnek :

teki sanat eserleri gibi, roman da sanat n n duydu u yaratma gereksiniminin rndr. Bir uzak sis iinde yrr gibiyim yorgun. Cmle de eri ta yan anlat mlar n sonunda : rnek : - Sen de benimle gelecek misin? - Mutlaka.

C)  D)  E)  F) 

Baz k saltmalardan sonra : rnek : Prof. (profesr), vb. (ve benzerleri) S ra gsteren say ve harflerden sonra : rnek : IV. Murat, 20. Yzy l Belli bir gn gsteren tarihlerin yaz m nda : rnek : 9.12.1986, 26.02.1995 Saat dakika gsteren rakamlar n aras nda : rnek : Ak am 17.20 de, sabah 9.05 te

G) Bir yaz n n alt blmlerini gsteren rakam veya harflerden sonra : rnek :  H)  1. , 5. , B. , H. Rakamlar aras nda arp i areti yerine : rnek : 21.10=210 yerler unlard r :

UYARI : Nokta i aretinin kullan lamayaca  Her szc n ilk harfinin al nd

, byk harfle gsterilen k saltmalarda : rnek :

TBMM, THY, TCDD, DMO  Gazete, kitap, yaz blm ba l klar sonunda : Kara Kitap (roman) , Yazko Edebiyat (dergi) , ehitler Destan ( iir)  Tabela ve levhalardaki yaz lardan sonra : rnek : K z l rmak Sinemas , Ziraat Bankas , Yksel Caddesi

Virgl ( , ): Virgl i aretinin kullan ld

A)    B)  C)   D)  E)  F)  

yerler unlard r :

Cmlede s ralanan e grevli szckleri ve szck gruplar n ay rmada : rnek : nce aya a kalkt , yava yava elini kald rd , konu maya ba lad . (eylemleri) Evini, arabas n , e yalar n , her eyini rehin verdi. (nesneleri) ocu un bymesi, topluma yararl bir birey olmas , gelece i yaratmas epeyce zor bir i . (e it sz gruplar n ) Anlama g katmak iin tekrarlanan szcklerin aras nda : rnek : Ona bir daha, bir daha sar l p ptm. Hitap szcklerinden sonra : rnek: Sevgili yavrum, Can m arkada m Seslenmelerden sonra : rnek : ocuklar, yerinize oturun. S ral cmleleri ay rmada : rnek : Babas iyi bir avukatt , ailenin gelecek korkusu yoktu. Cmlede vurgulanmak istenen eden sonra : rnek : So uk, olduka so uk bir gecede yola kt lar. Evimiz, her s k nt da s nd m z s cak bir yuvad r.

G) Ara szl cmlelerde, ara szn ba nda ve sonunda : rnek :   H)  Geen hafta, ar amba gn, yine toplant ya gelmemi tim. Annem, ya am mdaki en yak n arkada m, bana yz evirmi ti. Adla soyad n yer de i tirip, soyad n ba a yaz ld Gntekin, Re at Nuri. durumlarda : rnek :

)   J)   K)   L)  

Cmle ba nda onay bildiren evet ya da red bildiren hay r szcklerinden sonra : rnek : Evet, ben biliyorum. Hay r, seninle gelemem. Adla m s fatlar cmlede bir addan nce gelirse adla m s fat ay rmada : rnek :

Ya l , kad na bir eyler sylemek istedi. Tembel, arkada lar n kmsyordu. aret zamirlerinin bir addan nce geldi i cmlelerde, i aret zamirlerinin ard ndan : rnek : Bu, kitab n nszne eklenecek. u, duvara as lacak. Yaz da, t rnak iine al nmam , aktarma cmlelerde, kapama t rna Ben bu i i yapamazsam ok zlrm, diyordu. Yar n ak am bizde toplanal m, dedi. yerine : rnek :

M) Cmle ba nda kullan lan ba lalardan sonra . rnek :   N)  Kald ki, bu ehir onu mutsuz etti. Ne var ki, adam byle i lere al k de ildi.

Ondal k say larda kesirleri belirtmede : rnek : 15,300 - 10,50 yerler unlard r :

Noktal Virgl ( ; ): Noktal virgl i aretinin kullan ld

A)

Biimce ba ms z olmalar na kar n (ortak eleri olmayan) anlamca birbirine ba l olan cmleleri ay rmada : rnek : Eve bir sessizlik hakimdi; kimse kimsenin yzne bakm yordu. Elim aya m dola t ; ne diyece imi a rd m. Bir cmlede virglle ayr lm rnek kmeler, e it blmler aras nda : rnek :

  B)   C)

Roman, yk, an , yarat c yaz lara; makale, f kra, ele tiri d nce yaz lar na rnektir. Bir yanda ya l anas , babas ; br yanda kar s ve ocuklar vard . Ba ms z cmleleri, neden-sonu, kar tl k, tamamlama gibi zelliklerle ba layan ama, fakat, nk, yleyse, bylece, yle ki ba lalar ndan nce : rnek : ok arad m; ama senin gibisini bulamad m. ocu u okula gndermedim; nk ok hasta.

 

D) 

eleri aras na virgl konmu s ral cmlelerin aras nda : rnek : At lr, meydan kal r; yi it lr, an kal r. yerler unlard r :

ki Nokta ( : ): ki nokta i aretinin kullan ld

A)

Bir szck ya da cmleden sonra a klama yap laca n veya rnekler verilece ini gstermek iin : rnek : S fat : Ad n nne gelip onu niteleyen ya da belirten bir szck e ididir. nsz harfler iki grupta incelenir : 1. Sert nszler, 2. Yumu ak nszler. Bir ki iden ya da bir yerden al nm nce: rnek : bir szn yaz laca n belirtirken, t rnak i aretinden

  B)

Yahya Kemal kltrmzle ilgili yle der : Her eyin en iyisini yapmay bilmi iz de, bunlar ya atamam z. Yaz iinde bir ki inin konu aca n belirtmek iin kullan lan uzun izgi ( - ) i aretinden nce: Ya l kyl : - Yakla bakal m evlat! Osman : - Buyur day .

C)

D) 

Blme i lemlerinde blenle, blnen aras na konur : rnek : 100 : 4 = 25, 16 : 2 = 8

UYARI : ki nokta i aretinden sonra gelen blm bir cmle niteli i ta yorsa byk harfle ba lar. rnek ve sz be i biimindeyse kk harfle ba lamas uygun olur.   Bir annenin en nemli grevi : ocuklar n bedensel ve ruhsal ynden sa l kl yeti tirmektir. Pazarda ne yok ki : zm, so an, patates, marul yerler unlard r :

Nokta ( ): ki nokta i aretinin kullan ld

A)

Olaylar, nitelikler, adlar ve rnekler say ld ktan sonra, szn benzeri rneklerle srdrlebilece ini gstermek iin : rnek : Kyller, pazara, bir ok ey gtryordu : Tereya , yumurta, st, yo urt Herhangi bir nedenle tamamlanmam Ona yle k z yorum ki Cumartesi gnleri K z lay o kadar kalabal k ki.. Bir yaz da sylenmek istenmeyen szler ya da adlar yerine : cmlelerden sonra : rnek :

 B)   C)

  D) 

Ulan Buras baban n yaylas m ? Arkada , Ay kand r p sinemaya gtrr. Bir yaz dan al nan blmlerde atlanan yerleri gstermek iin . rnek : Klasik edebiyat n, a da edebiyata bir temel olu turdu unu asla d nemezsiniz.

UYARI : nokta ve s ra noktalardan sonra gelen blm, bir cmle zelli i gsteriyorsa byk harfle ba lat l r.

S ra Nokta ( .. ): Bir al nt n n atlanm blmlerinin bulundu unu belirtmek iin kullan l r :

rnek :  .. kahramanlar , soylulardan u aklara dek de i ir. Komedinin yaln zca e lendirici de il, e itici olmas gerekti ini d nenlerdenim

Soru
A)   B)

areti ( ? ): Soru i aretinin kullan ld

yerler unlard r :

Soru bildiren cmlelerden ve soru anlam ta yan szcklerden sonra : rnek : Bu soruyu hangi yoldan zeyim? Nereye ? Verilen bilgilerin kesin olmad n , ku ku ta d kullan lan soru i areti ayra iine al n r : rnek : air ( ? - 1413 ) y llar aras nda ya am . Bir gecede be yz sor zd n ( ? ) sylyor. Cevap gerektirmeyen, szde soru cmlelerinin sonunda kullan l r : rnek : nne baksana kr msn? Bunca yk bir ba ma nas l s rtlan r m ben? n gstermekte kullan l r. Bu amala

  C)  

UYARI : Soru i areti u durumlarda kullan lmaz :  inde soru edat da olsa soru anlam ta mayan cmlelerin sonunda: Bunu anlad m anlamad m bilmem. O geldi mi sen gidersin.  Soru szc nn yan cmleye yneldi i bile ik cmlelerde : Beni niin arad n anlayamad m.

Gelecek gnlerin ne getirece ini kimse bilmez.

Kesme

areti ( ): Kesme i aretinin kullan ld

yerler unlard r :

A)  B)  C)  D)   E)  

zel adlara gelen ekim eklerini ay rmada : rnek : Atatrkn, K br sa, ukurovada K saltmalardan sonra gelen ekleri ay rmada : rnek : TRTye, TVde, AETnin Say lara gelen ekleri ay rmada : rnek : 1933 ten sonra, 13 n karesi Bir harfe ya da bir eke gelen ekleri ay rmada : rnek : An n kal n, dz, geni olmas -l k,-likin bir yap m eki oldu u Bir szck iinde bir nlnn d t n belirtmek iin : rnek : Naber (ne haber) Nolur (ne olur)

nlem
A)     B)

areti ( ! ): nlem i aretinin kullan ld

yerler unlard r :

nlemlerden, nlem anlam ta yan cmlelerden ve sesleni lerden sonra : rnek : Ay! Babam geliyor. Bir de bakt m ki ne greyim! Defol ! Hey kom u ! Birini kmseme, onunla alay etme gibi durumda parantez iinde nlem i areti ( ! ) kullan l r : rnek : nsan ancak ok al arak ( ! ) bu kadar zengin olabilir. Ne kadar drst oldu u ( ! ) ald r vetlerden belli. yerler unlard r :

 

T rnak
A)  B)

areti ( ): T rnak i aretinin kullan ld

Ba kas ndan aktar lan sz ya da yaz lar n ba nda ve sonunda : rnek : Ne demi atalar m z leyen demir ldar.

Cmle iinde zellikle belirtilmek istenen bir szck, bir terim, t rnak iinde gsterilir : rnek: Son gnlerde bir temiz toplum sz dola yor, herkesin a z nda.

C) 

Yaz ba l klar , kitap, iir, ark adlar n n ba nda ve sonunda : rnek : F. Nafizin Han Duvarlar ok uzun bir iirdir.

Uzun izgi


areti ( ): Yaz da kar l kl konu malarda kullan l r. Bu nedenle konu ma

izgisi ad n da al r : rnek : Sen misin Ali avu ? Benim komutan m, sessiz olal m. Saat ka oldu dersin? Gece yar s n epeyce gemi tir.

K sa izgi
A) 

areti ( - ): K sa izgi i aretinin kullan ld

yerler unlard r :

Sat r sonlar na s mayan szckleri hecelerden blerken: rnek : Bu i i senin yapaca na gnlden inan yorum.

B)   C)   D) 

ki szck ya da iki say aras ndaki ilgiyi belirtmede : rnek : Ural - Altay dilleri Ankara - stanbul Szckleri kk ve eklerine ay rmada . rnek : At - t r - an

Se - enek - ler - imiz Cmle iindeki ara szlerin ba nda ve sonunda : rnek : Gelecek - ki gelir san yorum - o zaman gr rz. olup, ara szleri

UYARI : D maddesindeki kullan mda virgl i aretiyle k sa izgi grevde ay rmada her ikisi de kullan labilir.  Gelecek, ki gelir san yorum, o zaman gr rz.

Ayra
A)  B) 

areti ( ( ) ): Ayra i aretinin kullan ld

yerler unlard r :

Cmle iinde bulunan, ancak cmle iinde grev almayan a klamalar, ayra iinde verilir: Ad soylu szckler de (s fat, zamir, zarf, edat, ba la, nlem) yklem grevi stlenir. Cmle iinde bir szc n e anlaml s ayra iinde verilebilir. rnek : Seste (e sesli) szcklerde birden ok temel anlaml l k vard r.

C)  D)  E)

Bir ki iden sz ederken do um ve lm tarihi ayra iinde verilir : rnek : Tevfik Fikret (1867 - 1915) Servet-i Fnun edebiyat n n nl bir airidir. Tiyatro yap tlar nda oyuncular n yapaca hareketler ayra iinde gsterilir : rnek :

Zlfikar (ellerini ovu turarak): - Buyur a am, beni emretmi sin! Maddelerin s ralanmas nda alt blmleri belirten say ve harflerden sonra kapama ayrac olarak kullan l r : rnek : 1) . A) . 2) B) . 3) . C) . bir a klama iin gereken yeni bir a klama, k eli

 

Ayra


areti ( [ ] ):Ayra iine al nm ayra iine al n r : rnek :

Divan airlerimizin ba nda (Fuzuli [16. yy] , Baki [16. yy] , Nedim [18. yy] gelir.

Yaz m Kurallar : ile Szc nn Ek Olarak Yaz m : ile szc kendinden nce gelen szc e
biti ik yaz l rsa u kurallara dikkat edilir : A) nszle biten bir szc e ile getirildi inde ba ndaki i sesi d er ve nl uyumuna uyar.

rnek : Okulla ev aras yar m saat sryor. (okul + ile okulla) Erzuruma kadar trenle gittim. (tren + ile trenle) B) nlyle biten bir szc e, ile getirildi inde, ba ndaki i sesi y ye dn r, yine nl uyumuna uyar. rnek : Buraya kendi aya yla geldi. (aya + ile aya yla) Silgiyle kalem istedi benden. ( silgi + ile silgiyle)

ki nin Yaz m : ki e er ba lasa;

A) Genel olarak iki cmleyi ba lama grevi yapar. rnek:

Hava o kadar gzeldi ki kendimi hemen soka a att m. 1. cmle 2. Cmle

Bir de bakt m ki ortal kta kimse kalmam . 1. cmle B) 2. Cmle

Ki i ve i aret zamirlerinden sonra gelen ki de ba la olup ayr yaz l r. rnek : Ben ki, Bizler ki, ki i zamiri Durum o ki

Ki i zamiri

i aret zamiri

C)

Baz ba lalarla birlikte kullan lmas na kar , kal pla m yle ki, yeter ki, kald ki

ki ayr yaz l r. rnek :

UYARI : ki, e er ba lasa daima ayr bir szck olarak yaz l r. Ayr ca kendinden nce gelen szc n nllerine uyum gsterip k olmaz. Kendinden nce gelen szc e biti ik yaz lan ki ler ise unlard r : A)  B)  C)  D)  de durum ekinden sonra gelip addan s fat yapan ki : rnek : evdeki hesap, kafamdaki plan, yoldaki insanlar lgi zamiri olan ki : rnek Seninki, s n f nki, bizimki Baz ba lalarla kal pla an ki : rnek : Oysaki, mademki, halbuki, sanki Zaman bildiren szcklerden sonra gelen ki : rnek : Dnk, ak amki, az nceki

de,da Ba lac n n Yaz m :

A) Genel olarak dahi, bile ba lalar yla ayn anlamdad r. Ba la olup olmad n anlamak iin cmleden karmay deneriz. Cmleden kar ld nda, cmle yap s bozulmazsa ba la oldu unu anlar z ve ayr bir szck olarak yazar z. rnek : Buraya kadar gelip de ona u ramamak olmaz. Sen de ok oldun art k! Bu ba la kendinden nce gelen szc n nllerine kal nl k-incelik ynnden uyar. rnek: Genli imizle birlikte umutlar m z da uup gitti. Onu grdyse de grmezlikten geldi. Kendinden nce gelen szck, sert nszle bitse bile, bu ba la sertle erek te,ta biiminde yaz lamaz. Yaz l rsa yaz m yanl ortaya kar. rnek : Bu i kk te sen gznde bytyorsun. (Yanl ) Bu i kk de sen gznde bytyorsun. (Do ru)

  B)

  C)

 

Ba la olan de, da ile, ad durum eki olan -de, -da kar t r lmamal d r. -de, -da e er ad ad durum ekiyse kendinden nce gelen szc e biti ik yaz l r. Cmleden kar ld nda cmlenin anlam da yap s da bozulur. rnek :  Bir sre sessizce yolda yrdk.

ieklerin kknde bir hastal k var.

ki de, da stste gelirse birincisinin ad durum eki, ikincisinin ba la oldu u dikkate al nmal d r. rnek : Telefon ettim evde de yokmu .

mi Soru Edat n n Yaz m :

A) mi soru edat , cmleye soru anlam katsa da katmasa da kendinden nce gelen szckten ayr yaz l r : rnek : O da bizimle gelecek mi? Grdn m imdi yapt n!

   B)

Konu maya ba lad m susmaz. mi soru edat , ayr yaz lmas na kar n kendinden nce gelen szc e, kal nl k-incelik ve dzlk-yuvarlakl k ynnden uyum sa lar. rnek : Okudun mu? Gzel mi? Ak ll m ? mi soru edat ndan sonra gelen zaman ve ki i eklentileri soru edat yla biti ik yaz l r. rnek :

   C)

 

Onunla s k s k gr yor musunuz? Olanlar bilir miydi de?

Tarihlerin Yaz m :
A)   B)   C)    Gn ve ay adlar , yanlar nda rakam olmadan yaz ld O lum aral k ay n n so uk bir gnnde do du. nmzdeki hafta, sal gn onu grmeye gidelim. Belirli bir tarihi gsteren ay ve gn adlar her yerde byk harfle ba lar. rnek : 1986 n n Mart ay nda ba lad greve. Cumhuriyet 29 Ekim 1923 te ilan edildi. Gn ve ay bildiren tarihler u ekilde yaz labilir : rnek : 4 Aral k 1996 2.12.1996 4/12/1996 nda, kk harfle ba lar. rnek :

kilemelerin Yaz m : kilemeler daima ayr yaz l r ve ikilemeyi olu turan szcklerin aras na hibir noktalama i areti konulmaz. rnek :
  Sorular d ne d ne zmelisin. (Do ru) Yava , yava yerinden do ruldu. (Yanl )

Peki tirmelerin Yaz m : S fatlar n ba na gelerek onlar n anlamlar n peki tirmeye

yarayan n ekler, daima s fata biti ik yaz l r. rnek :   Bembeyaz rt (Do ru) Yapa yaln z adam (Yanl )

Say lar n Yaz m : Say lar n rakamlarla gsterilmesi ya da yaz yla yaz lmas na ili kin ba l ca
kurallar unlard r : A) Herhangi bir anlat m trnde (roman, yk, deneme, mektup) kesinlik anlam nem ta mayan say lar, yaz yla gsterilir. rnek : Bu kitab yazal be y l oldu. Bahede drt be ocuk oynuyordu. Kesinlik anlam nem kazanan konularda, bilimsel yaz larda say lar rakamla gsterilir. Marmariste 2000 hektar orman yand . Bakt m, termometre 30 dereceyi gsteriyordu. ok s f rl say lar n ana say lardan sonraki basamaklar yaz ile gsterilebilir . rnek : 13 milyar, 20 trilyon

  B)   C) 

UYARI : ek ve senetlerde say basamaklar biti ik yaz l r.

K saltmalar n Yaz m :
A)  Tek heceli szckler, ilk harfleri al narak k salt l r. K saltman n sonuna nokta konur : Szck Zarf Test B)  k salt lm z. t. ekli

ok heceli szckler, genellikle ba tan iki ya da harf al narak k salt l r : rnek : Szck Cadde Doent k salt lm cad. do. ekli

Blk C)

bl.

zel adlar genellikle her szc n ilk harfi al narak k salt l r. K saltmada harfler aras na nokta konmaz : rnek : zel Ad Posta Telefon Telgraf Devlet Malzeme Ofisi K salt lm PTT DMO ekli

D) 

zel adlar n k saltmalar na getirilen ekler, kesme i aretiyle ayr l r : rnek : Do ru TVde DMOya ODTye Yanl TVda DMOne ODTne

Bile ik Szcklerin Yaz m :

A)  B)  Kurall (zel) bile ik eylemler daima biti ik yaz l r : rnek : Gidedur (mak), bak ver (mek), leyaz (mak) Yard mc eylemlerle kurulan bile ik eylemlerde : Birle tirme s ras nda ad soylu szckte herhangi bir ses d mesi veya ses tremesi olmuyorsa ayr yaz l r : rnek : Terk et(mek), pi man ol(mak) Birle tirme s ras nda ad soylu szckte bir ses d mesi ya da ses tremesi meydana gelirse biti ik yaz l r. rnek : seyir- seyret(mek), kah r- kahrol(mak), his-hisset(mek) ki ya da daha ok szckten olu mu yerle im merkezi adlar biti ik yaz l r : rnek : Bahelievler, Sivrihisar, anakkale Bir heceli szcklerin ba na geldi i bile ik szckler biti ik yaz l r : rnek : lkbahar, Akdeniz, nsz, lknur S fat ya da ad tamlamas biiminde olu mu ve ylece kal pla m biti ik yaz l r : rnek : Sivrisinek, Atakule, Topkap , Be evler olan bile ik szckler

C)  D)  E)

Deyimlerin Yaz m : Deyimler ka szckten olu ursa olu sun, deyimi olu turan her szck
ayr yaz l r. rnek :   Son gnlerde bu ark y diline dolad . Btn gece gzme uyku girmedi.

 

ok titizdir, her eyde ince eleyip s k dokur. Vurdumduymaz, kabaday , tk r ld m.

nlyle Biten Eylemlerin Yaz m : a ya da e geni nlsyle biten eylem kk ya da gvdelerine gene bu geni nllerle ba layan herhangi bir ek getirildi inde bu geni nllerde herhangi bir ses daralmas olmaz. rnek :
 Yanl Gelmiyen Bilmiyerek Anlam yan Do ru gelmeyen bilmeyerek anlamayan

Kesme i aretinin Kullan m :

A)  B)  C)  D) zel adlara gelen ekim ekleri kesme i aretiyle ayr l r : rnek : Hikmetten, Yard m Sevenler Derne ine K saltmalara getirilen ekleri ay rmada kullan l r. rnek : TRTye, TMOnun, ODTden Say lardan sonra gelen ekleri ay rmada kullan l r : rnek : 1963 ten, 3 n katlar , 5 inci kat zel adlara gelen ve adlara aile anlam katan -ler o ul eki, kesme i aretiyle ayr lmaz. zel adlara gelen ve benzerleri anlam katan -ler o ul eki kesme i aretiyle ayr l r : Ak am Ay eler bize gelecek. (aile anlam nda) Bu topraklar daha nice Atatrkler yeti tirir. (ve benzeri anlam nda) zel adlara gelen yap m ekleri kesme i areti ile ayr lmaz. rnek : Urfal , ince, Trklk zel adlara gelen yap m eklerinden sonra eklenen ekim ekleri kesme i aretiyle ayr lmaz. Ad yamanl lar, Frans zcadan, Atatrklerden

  E)  F) 

Byk Harflerin Kullan m :

A)   B) Her cmlenin ilk harfi byk yaz l r. rnek : Ona her konuda yard mc olduk. lkemizde yedi blge vard r. iirde her dizenin ilk harfi byk olur : rnek :

Bu ehirden gidiyorum Gzleri kr olmu k rlang lar gibi

C)   D)  E)       

Yaz ba l klar n n her szc byk olur : rnek : S fatlar n Genel zellikleri Ziraatte Yeni Bulu lar Belli bir tarihi gsteren ay ve gn adlar byk harfle ba lar : rnek : 17 May s, 1997, Sal Btn zel adlar byk harfle ba lar. Ba l ca zel adlar unlard r: Ki i ad ve soyadlar . rnek : Kemal Cantrk Hayvanlara verilen adlar. rnek : Tekir, Karaba Ulus, din, mezhep, tarikat adlar . rnek : Araplar, slamiyet, Alevilik lke adlar . rnek : spanya, Fransa l,ile,kasaba ve ky adlar . rnek : Manisa, Ayval k, Glck Bulvar, cadde ve sokak adlar . rnek : Atatrk Bulvar , i dem Mahallesi K ta, blge, okyanus, deniz, gl, rmak, da , ova ve orman adlar . rnek : Avrupa, Van Gl zel bir ada ba l olarak kullan lan yn adlar . rnek : Do u Karadeniz, Anadolu Kurum, kurulu , dernek, makam ve i yeri adlar . rnek : Trk Tarih Kurumu, Yap , yap t ve ren adlar . rnek : Ankara Kalesi, nce Minare Kitap, Dergi, Gazete, Yasa adlar . rnek : Nokta, Yeni Yzy l, Medeni Kanun Btn dil adlar . rnek : ngilizce, Farsa, Almanca Bir zel ada ba l olarak kullan lan nvan ve takma adlar. rnek : nce Memet, Uzun Hasan Tm gezegen adlar . rnek : Merkr, Vens, Mars zel adlardan treyen szckler. rnek : Trklk, Ad yamanl , Kemalizm Bankas

       

UYARI : Dnya, Gne ve Ay szckleri, gezegen anlam yla (co rafi terim) kullan l rsa byk harfle, mecaz anlamda kullan l rsa kk harfle ba lar.    Dnya Gne in uydusudur, Ay da Dnyan n Ba mda dnya kadar i var. Pencereden ieri gne girdi.

The image part w ith relationship ID rId15 w as not found in the file.

No Comments nceki Sayfa