T.

C ESK EH R OSMANGAZ N VERS TES Yayn No: 130

FEN EDEB YAT FAKLTES F Z K BLM

HAZIRLAYANLAR
M. Selami KILIKAYA Salih KSE Ferhunde ATAY Vildan B LG N dris AKYZ

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

T.C ESK EH R OSMANGAZ N VERS TES Yayn No: 130

FEN EDEB YAT FAKLTES F Z K BLM

HAZIRLAYANLAR M. Selami KILIKAYA Salih KSE Ferhunde ATAY Vildan B LG N dris AKYZ

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Eskiehir Osmangazi niversitesi Yaynlar No: 130

Bu Youn Diskin basm, yaym ve sat haklar Eskiehir Osmangazi niversitesine aittir. Btn haklar sakldr.

Bu Youn Diskin tm ya da blm/blmleri Eskiehir Osmangazi niversitesinin yazl izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da dier yollarla baslamaz, oaltlamaz ve datlamaz.

Copyright 2006 by Eskiehir Osmangazi University All rights reserved.

No part of this CD may be printed, reproduced or distributed by any electronical, optical, mechanical or other means without the written permission of Eskiehir Osmangazi University.

Bu Youn Diskteki (YD) bildirilerin sorumluluu yazarlarna aittir.

ISBN: 975-7936-45-6

Eskiehir, 2006

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

NSZ
Enerji insanolunun ve dier canllarn yaam boyunca ihtiya duyduu en nemli unsurlardan birisidir. Gnmzde bir toplumun kalknml kii bana tkettii enerji ile llmektedir. Bu balamda sanayilemi lkelerde enerji tketimi olduka fazladr. Bu lkeler enerji ihtiyalarnn byk bir ksmn fosil yakt olarak bilinen kmr, petrol ve doalgazdan temin etmektedir. Alnan son verilere gre tahmini olarak kmrn 250, petroln ise 30 yl gibi bir rezervinin kald belirtilmektedir. Teknolojinin gelimesi, enerji kaynaklarnn verimli kullanm ile dorudan ilikilidir. Hepimizin bildii gibi fosil yaktlarn ar derecede ve bilinsiz olarak kullanm, btn canllarn yaamn olumsuz ynde etkileyen evre kirlilii oluturmaktadr. lk zamanlar, fosil yakt kullanm sonucunda oluan hava kirlilii, kresel snma ve rezerv tkenmesi gibi sorunlar lkelerin dikkatini pek ekmemitir. Ancak 1973-1974 ylarnda btn dnyay zellikle, sanayilemi lkeleri etkileyen petrol krizi ile birlikte fosil yaktlara alternatif olarak, evreyi kirletmeyen yenilenebilir temiz enerji kaynaklarna ihtiya duyulmu ve bu ynde aratrma ve gelitirme almalarna nem verilmeye balanmtr. Yenilenebilir temiz enerji kaynaklarnn byk bir ksm lkelerin kendi snrlar ierisinde mevcuttur. rnein gne ve kayna su olan hidrojen enerjisi her lkede mevcuttur. Bugn dnyada enerji zengini devletlerin ou kmr, petrol ve doalgaz olarak bilinen fosil yaktlar kullanmaktadr. Gelecek iin enerji retim ve kullanm planlamas yapamayan, enerji bilgi birikimini ve teknolojilerini gelitiremeyen toplumlar ve kurumlar modern aa ayak uyduramayacak, bu a geriden izlemek zorunda kalacak ve enerji bakmndan daima da baml olacaktr. Doal ve alternatif enerji kaynaklarn bilinli olarak kullanan toplumlar daima ileri giderek fertlerinin refah dzeyini ykselteceklerdir. Bugn ve gelecekte lkeler, enerji ihtiyacnn byk bir ksmn, fosil yaktlara alternatif olan yenilenebilir, temiz ve evre kirlilii yaratmayan enerji kaynaklarndan salamay planlamaktadrlar. Yenilenebilir temiz enerji kaynaklarnn banda gne, rzgar, hidrojen, biyogaz, biyoktle, jeotermal, hidro-elektrik, gel-git ve dalga enerjileri gelmektedir. Hem dnyada hem de Trkiyede bu temiz enerji kaynaklar ile ilgili ok eitli almalarn yapldn biliyoruz. lkemizde de bu enerjilerin nemini vurgulamak iin her yl bata niversitelerimiz olmak zere, kamu kurulular ve zel kurulular tarafndan temiz enerji kaynaklar ile ilgili kongre, sempozyum, konferans, seminer gibi etkinlikler dzenlenmektedir. Bu etkinliklerin zellikle gen aratrmaclarmzn alma azmini artraca kanaatindeyim. Kurulduu gnden beri halkmzn ve lkemizin karlar dorultusunda bilimsel esaslar erevesinde her konuya olduu gibi enerji konusuna da, Eskiehir Osmangazi niversitesi olarak byk nem vermekteyiz. Bugn niversitemizde dzenlenmekte olan I. Ulusal Gne ve Hidrojen Enerjisi Kongresinde lkemizin farkl niversite, kurum ve kurulularndan konusu ile ilgili sekin bilim insanlar tarafndan sunulacak bildiriler, uygulayclara referans kayna salayacaktr. Kongre sonucunda ortaya kacak sonularn niversitelere, reticilere ve ilgili kamu, zel kurum ve kurululara bir mesaj olarak ulaaca inancn tamaktaym. Deerli alma ve sunumlar ile bizleri konularnda aydnlatacak tm katlmclara, kongre dzenlenmesinde emei geenlere, maddi ve manevi katk salayan tm kii, kurum ve kurululara en iten teekkrlerimi sunar, sizleri Eskiehirde arlamaktan gurur duyar, kongrenin baarl gemesini diler, sevgi ve selamlarm sunarm.

Prof. Dr. Necat A. AKGN Eskiehir Osmangazi niversitesi Rektr

4

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

DESTEKLEYEN KURULULAR

ESK EH R OSMANGAZ N VERS TES AKOS E T M ARALARI MOB LYA KOLTUK METAL SAN.T C.LTD.T . ATAYURT OKULLARI AFEN E T M KURUMLARI DETSAN K MYA SAN. VE T C. LTD. T . GEL M OKULLARI GLOBAL ANAL T K LAB. C HAZ. SAN. VE T C. LTD. T . SARAR TOYOTA TEMEV TEPEBAI BELED YES TMMOB MMO ESK EH R UBES

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

DZENLEME KURULU

Prof. M. Selami KILIKAYA (Kongre Dzenleme Kurulu Bakan) Ali ET N Derya PEKER smail ZKAN Mehmet PEKER mer ZBA Salih KSE adan KORKMAZ Tevfik NALDI

YRTME KURULU

Abdullah ALIN Deniz KORKMAZ Emel ALIN Erol TAAL Gkhan SAVAROLU Gne KRKOLU lker CEN K Mehmet ZKAN Sadiye .OLAK Sema KURTARAN Serta EROLU Sinem AYDEM R Tamer AKAN Zerrin KIRCA
6

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Kongre Sekreterleri

:Salih KSE, Ferhunde ATAY, Vildan B LG N, dris AKYZ

Web sorumlular

:Gkhan SEVER, Gkhan KILI, Murat KELLEGZ

Sayman Ulam

:Mehmet PEKER, Mustafa AKARSU :Suat PAT, lker CEN K

ULUSAL B L M KURULU

Ahmet ECEV T, ODT Demir NAN, TEMEV .Engin TRE, Mimar Sinan niv. Ercan ATAER, Gazi niv. Ertun ARAL, ESOG-Fizik Bl. Grbz ATAGNDZ, YTE H.Hseyin ERKAYA, ESOG-Elk.Elkt.B. lker GRKAN, MMO-Eskiehir ubesi Kemal TANER, ESOG-Mak.Mh.B. M.Celalettin BAYKUL, ESOG-Fizik Bl. Muhsin ZOR, A-Fizik Bl. Necdet ZBALTA, Ege niv. GEE Nejat VEZ ROLU, USA Naci EKEM, ESOG-Fizik Bl. nder ORHUN, A-Fizik Bl. Sddk L , E-Gne Enerj.Enst. ener OKT K, M-Fizik Bl. Zekeriya ALTA, ESOG-Mak.Mh.B.

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

ARILI KONUMACILAR

ARILI KONUMA KONUSU Temiz Tkenmez Enerjilerde Son Gelimeler ve Trkiyenin Potansiyeli Gne Enerjisi ile Hidrojen retimi Fotovoltaik Dnmn Elektrik Enerjisi retimindeki Yeri Organik Gne Pilleri Trleri ve Nanoteknoloji retim Yntemleri Hidrojen ve Yakt Pili Teknolojileri Aratrma Alanlar lkemizdeki Genel Enerji Politikalar Gne Enerjisinin Depolanmasnda Baz Minerallerimizin Kullanlabilirlii Trkiyede Gne ve Hidrojen Enerjisi almalar ve Uygulamalar eker Pancarndan Alternatif Yakt Kayna Olarak Biyoetanol retimi: Eskiehir eker-Alkol Fabrikas rnei

ARILI KONUMACI Prof.Dr. Demir NAN Prof.Dr. Engin TRE Prof.Dr. ener OKT K Prof.Dr. Sddk L Do.Dr. Fehmi AKGN Mak. Mh. R.Erhan KUTLU Prof.Dr. Erturul YRKOULLARI Prof.Dr. Grbz ATAGNDZ Prof.Dr. Nazmi ORU

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

SZL B LD R LER

SZL B LD R N N BALII Fotovoltaik Piller ve Fotovoltaik Pillerin Tarm Alanlarnn Sulanmasnda Kullanlmas Kk lekli Bir Fotovoltaik Sistemin Maliyet Analizi Ev Yapm Bir Pan-Tilt Mekanizmas ve PIC16F877 Mikrodenetleyici Yardmyla Gne In Takip Eden Panel Tasarm Hidrojen Enerjisinin Konutlarda Uygulanabilirliinin Aratrlmas Gne Pilleri Konusunda Dnyadaki Gelimeler ve E Ede Gnmze Kadar Yaplan almalar Geni Bant Aralkl inko Oksitte Oksijen Eksikliinin Sourmaya Etkisi Gne Evleri

YAZARLAR Halil Gngr, lkan Kavlak Ali Kemal Yakut, Sefer Kutlu, Arzu encan, Kemal Gler, M. Ziya Yakut Mehmet Z. Baykara, Anl Grol Ve Tanl zkan Ali Kemal Yakut, Kemal Gler, Arzu encan, M. Ziya Yakut, Gamze Durmaz F. Birsen Alaakr Emre Gr, S. Tzemen ve A. Ate Canan Dadeviren Ouz Ertrk, Aye Yldrm, Ekmel Uygur, Ferudun Kuru, M.Zeynep Alper, R.Serdar Rodoplu, Erkan Kartalolu Elif Terken, Ferhunde Atay, Salih KSE, dris Akyz ve Vildan Bilgin Hakan Gaan, Nedret Aydnbeyli ve Osman Nuri elik Aye smet al ve Koray lgen Rt Eke, ener Oktik, Metin olak 23

Sayfa

30

40

47

58

66 72

Hidrojen Enerjisinin Bugn, Gelecei ve AB Mevzuatndaki Yeri

78

Gne Pili Uygulamalarnda Kullanlabilecek CdO Filmlerinin retim ve Karakterizasyonu Hidrojenin Metal Hidrrler eklinde Depolanmas Kaya Yatakl Ayrmlanm Kazan Sistemlerinin Mimari Uygulamalar letme Koullarnda Gne Pili Parametrelerinin Belirlenmesi

86

91

98 104
9

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Kimyasal Depolama Yntemiyle Elde Edilen CdSe Filmlerinin Elektriksel Karakteristikleri Gne Pillerinin Tarmsal Amal Kullanm Saydam letken ZnO Filmlerinin Fiziksel zellikleri zerine Flor Katksnn Etkisi

H. Metin, S. Erat Blent Eker ve Canan Perdah Vildan Bilgin, . Akyz, S. Kse ve F. Atay

110 116 122 128 133

Anadolu niversitesi ki Eyll Kampusundeki Fatih Onur Hocaolu, Gne Enerjisi almalar Mehmet Kurban Kimyasal Hidridlerin Hidrolizi le Hidrojen retimi Trkiyedeki niversitelerde Lisans Dzeyinde Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Mhendislii Blmlerinin Kurulmas Eik Yzeye Gelen Gne Inm Deerlerinin Deneysel Olarak ncelenmesi Fotovoltaik Panel Gcne Etki Eden alma Parametrelerinin Aratrlmas Enerji Sistemi Asndan Hidrojenin Alternatif Yakt Olarak Tamaclkta Kullanlmas ZnO:Al Filmlerinin Fotovoltaik Gne Pillerinde Saydam letken Kontak Olarak Kullanm Potansiyelinin Aratrlmas Bir Haval Gne Kolektrnn Tasarm, malat ve Deneysel Analizi Hidrojen/Oksijen Beslemeli Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin Baz Elektriksel zellikleri Dk G Tketimli Sulama Ve Soutma Uygulamalarnda Fotovoltaik Sistemlerin Kullanm Dzlemsel Gne Kolektr Tasarmnda Yeni Bir Yaklam Adsorpsiyonlu Gne Enerjili Sistemlerde Ekserji Analizi Muhittin Bilgili, .Ercan Ataer Salih Kse Hsamettin Bulut, A. Fatih Durmaz ve Blent Yeilata Yusuf Iker, Blent Yeilata ve Hsamettin Bulut Sevim Yolcular, zden Olgun Ferhunde Atay, Vildan Bilgin, dris Akyz ve Salih Kse Hsamettin Bulut ve A. Fatih Durmaz Murat Kellegz, smail zkan Yusuf Iker ve Blent Yeilata Erkan Kaan ve Koray lgen Volkan Cokun, Abdulcelil Buutekin, A.Korhan Binark

139

143 150 156

162

168

176

183

189

195

10

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Model Bir Gne Havuzunun Yaltm Parametrelerinin Scaklk Dalm zerindeki Etkisi Haval Gne Kollektr Tasarm Ve malat Nafion 115 Proton Deiim Zar Kullanml Hidrojen/Oksijen Beslemeli Yakt Hcresinin Performans Deerleri Gne Enerjisi Potansiyelini Belirlemede Kullanlan statistiksel Yntemler ve Uygulama

smail Bozkurt ve Mehmet Karaklk Gkhan zdemir, Hatice Atmaca Gven, Ercan Kse Samet Bilalolu, Murat Kellegz, smail zkan Mehmet Kurban, Yeliz Mert Kantar ve Fatih Onur Hocaolu

201

210

217

223

Gne Enerjili Aydnlatma Sistemlerinin Optik Testlerinin Uluslararas Standartlara Uygun Murat Durak Olarak Gerekletirilmesi Ultrasonik Kimyasal Pskrtme Teknii le retilen Zn Katkl Bakr Oksit Filmlerinin Karakterizasyonu Gne Inmnn 200-1100 nm Arasnda Spektral Analizi Yoluyla Mula Atmosferinde NO2, SO2 Ve Ozon Gazlarnn Miktarlarnn Belirlenmesi Gne Enerjili Kereste Kurutma Frnnn Bilgisayar Denetimli Olarak Otomatik altrlmas ve Denetim Sreci Verilerinin Deerlendirilmesi Gne Inn Spektroradyometrik zellikleri ve Uluslararas Yeri Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin retimi Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanm Derecesi, Yntemi Ve Yaygnl zerine Bir Aratrma Eskiehir Blgesinin Gne Enerjisi Potansiyeli Asndan Trkiyedeki Durumunun ncelenmesi Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Ve Hava Tamacl M.Engin, F.Atay, S.Kse, V.Bilgin, .Akyz

230

237

Volkan imek, ener Oktik ve Kerem Cankoak lhan Tarmer, zer Aker, Kadir Cengiz

242

248

A.Kamuran Trkolu, Yusuf alkn Murat Kellegz, smail zkan Kamil B. Varnca ve M. Talha Gnll mmhan Baaran, Mehmet Kurban Vildan Korul

255 261

270

276

284
11

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Gne Modlleri Sistemleri Hidrojen Enerjisi ve Yakt Hcreleri Teknolojisi Gne Pillerinin evre Dostu Ve Enerji Kayna Olarak Kullanlmas

Orhan Zeybek ve Sebahat Akn Hakan uhadarolu, Gkin Snmez ve Ylmaz Uyarolu rfan Bayuk ve Orhan Zeybek

290 296 301

12

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

POSTER B LD R LER

POSTER B LD R N N BALII Pskrtme Yntemiyle Elde Edilen Katksz ve Sn Katkl ZnO nce Filmlerinin Gne Pili Karakteristiklerini Etkileyen Faktrler inko Oksit Yariletken nce Filmlerinin Gne Pili zelliklerine ndiyum Katksnn Etkisi Pskrtme Yntemiyle Elde Edilen ZnO:Al nce Filmlerinin Fotovoltaik Gne Pili zellikleri Gne Enerjili Kasis Uyar I

YAZARLAR

Sayfa

Seval Aksoy, Yasemin alar 308 Bar Demirci ve Saliha Ilcan Olcay Eren, Mjdat alar Gksan Gl, Demir nan

314 318 323 326

Porfirin Esasl Gne Pillerinde, Ik Kaynann A. Levent nceli, Gne Rengi le retilen Enerji Arasndaki likinin Parlakgl ve Burak elik ncelenmesi Binalarda Gne Pili le Enerji Kazanm Olanaklar Gne Pili Uygulamalarnda Kullanlan ZnO Filmlerinin zelliklerinin In Katks le yiletirilmesi Tolga Uzun dris Akyz, Salih Kse, Ferhunde Atay ve Vildan Bilgin

332

336

Ultrasonik Spray Pyrolysis Tekniiyle Elde Mehmet Peker, M.Selami Edilen CdS nce Filmlerinin Elektriksel ve Optik Klkaya, Derya Peker ve zellikleri Salih Kse Spray Pyrolysis Yntemiyle Elde Edilen CuInS2 Yariletken nce Filmlerin Optik ve Elektriksel zelliklerinin ncelenmesi Elektrokimyasal Empedans Spektroskopi Yntemi le Yakt Hcre Parametrelerinin ncelenmesi Metan Plazmas le Hidrojen Enerjisi Kullanmlarna Uygun Hidrokarbon Ve Karbon retimi Bor Termiyonik Vakum Ark Dearjda Gaz Depolama Etkisinin ncelenmesi Derya Peker, Muhsin Zor, Salih Kse ve Mehmet Peker . Askerolu, G. ankaya, S. Sayg Naci Ekem, Suat Pat, M. Zafer Balba, M. lker Cenik Tamer Akan, Geavit Musa Naci Ekem, M. Zafer Balba,Tamer Akan, Erdin Karaka, Suat Pat, M. lker Cenik, Geavit Musa

342

348

355

365

370

13

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Bor Nanoyaplarn Hidrojen Depolanmasnda Kullanlmas Hidrojen Enerji Teknolojilerinin evreye Etkisi Borhidrrlerin Yakt Pillerinde Tayc Olarak Kullanlmas Gnlk Hayatmzda Hidrojen Enerjisinin Kullanlmas Yakt Hcreleri Proton Deiim Zarl Yakt Hcresi Antalyaya Gelen Gne Inlarnn Analizi

Orhan Zeybek Orhan Zeybek Ve Selami Klkaya Orhan Zeybek Orhan Zeybek Samet Bilalolu, Murat Kellegz, smail zkan Selda Cenik, Murat Kellegz, smail zkan Blent Cerit, Asl elenli

377 384 390 396 402 408 416

14

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

UGHEK 2006 21 Haziran 2006-aramba

09:00-10:00 10:00-10:30 10:30-11:00 11:00-11:30 11:30-13:00 13:00-13:30 KAYIT + AILI Protokol Konumalar ESOG Fen Edebiyat Fakltesi Konferans Salonu Kahve aras Temiz Tkenmez Enerjilerde Son Gelimeler ve Trkiyenin Potansiyeli Gne Enerjisi ile Hidrojen retimi LE YEME Fotovoltaik Dnmn Elektrik Enerjisi retimindeki Yeri Fotovoltaik Piller ve Fotovoltaik Pillerin Tarm Alanlarnn Sulanmasnda Kullanlmas Kk lekli Bir Fotovoltaik Sistemin Maliyet Analizi Ev Yapm Bir Pan-Tilt Mekanizmas ve PIC16F877 Mikrodenetleyici Yardmyla Gne In Takip Eden Panel Tasarm Hidrojen Enerjisinin Konutlarda Uygulanabilirliinin Aratrlmas Kahve aras Organik Gne Pilleri Trleri ve Nanoteknoloji retim Yntemleri Gne Pilleri Konusunda Dnyadaki Gelimeler ve E Ede Gnmze Kadar Yaplan almalar Prof.Dr. Sddk L Prof.Dr. ener OKT K Prof.Dr. Demir NAN Prof.Dr. Engin TRE

I. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. ener OKT K) 13:30-13:45 Halil Gngr, lkan Kavlak Ali Kemal Yakut, Sefer Kutlu, Arzu encan, Kemal Gler, M. Ziya Yakut Mehmet Z. Baykara, Anl Grol Ve Tanl zkan Ali Kemal Yakut, Kemal Gler, Arzu encan, M. Ziya Yakut, Gamze Durmaz

13:45-14:00

14:00-14:15

14:15-14:30 14:30-15:00 15:00-15:30

II. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Demir NAN) 15:30-15:45 F. Birsen Alaakr

15

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

15:45-16:00 16:00-16:15

Yakt Pili G retim nitesinde Temel Kayplarn Belirlenmesi Geni Bant Aralkl inko Oksitte Oksijen Eksikliinin Sourmaya Etkisi Gne Kollektrleri in Siyah Cam Yapm Kahve aras ebeke Balantl Fotovoltaik G Sistemlerinin Yaygnlatrlmas: Ege niversitesi Gne Enerjisi Enstits rnei Gne Evleri

Mete ubuku Emre Gr, S. Tzemen ve A.Ate Sadiye etinkaya olak, Ertun Aral, Gkhan Kl, Seluk Birdoan

16:15-16:30 16:30-17:00

III. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Engin TRE) 17:00-17:15 17:15-17:30 Mete ubuku Canan Dadeviren Ouz Ertrk, Aye Yldrm, Ekmel Uygur, Feridun Kuru, R.Serdar Rodoplu, M.Zeynep Alper, Erkan Kartalolu Elif Terken, Ferhunde Atay, Salih KSE, dris Akyz ve Vildan Bilgin

17:30-17:45

Hidrojen Enerjisinin Bugn, Gelecei ve AB Mevzuatndaki Yeri

17:45-18:00

Gne Pili Uygulamalarnda Kullanlabilecek CdO Filmlerinin retim ve Karakterizasyonu

19:00

Al Kokteyli + Halk Bilim Aratrma ve Uygulama Merkezi (HAMER) Etkinlikleri

16

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

UGHEK 2006 22 Haziran 2006-Perembe

09:00-09:30 Hidrojen ve Yakt Pili Teknolojileri Aratrma Alanlar Do.Dr. Fehmi AKGN I. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Naci EKEM ) 09:30-09:45 Hidrojenin Metal Hidrrler eklinde Depolanmas Kaya Yatakl Ayrmlanm Kazan Sistemlerinin Mimari Uygulamalar letme Koullarnda Gne Pili Parametrelerinin Belirlenmesi Kimyasal Depolama Yntemiyle Elde Edilen CdSe Filmlerinin Elektriksel Karakteristikleri lkemizdeki Genel Enerji Politikalar Gne Pillerinin Tarmsal Amal Kullanm Saydam letken ZnO Filmlerinin Fiziksel zellikleri zerine Flor Katksnn Etkisi Anadolu niversitesi ki Eyll Kampusundeki Gne Enerjisi almalar Kimyasal Hidridlerin Hidrolizi le Hidrojen retimi Gne Enerjisinin Depolanmasnda Baz Minerallerimizin Kullanlabilirlii Hakan Gaan, Nedret Aydnbeyli ve Osman Nuri elik Aye smet al ve Koray lgen Rt Eke, ener Oktik, Metin olak H. Metin, S. Erat

09:45-10:00 10:00-10:15

10:15-10:30 10:30-11:00 11:00-11:30

Kahve aras Mak. Mh. R.Erhan KUTLU

II. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Grbz ATAGNDZ ) 11:30-11:45 11:45-12:00 Blent Eker ve Canan Perdah Vildan Bilgin, dris Akyz, Salih Kse ve Ferhunde Atay Fatih Onur Hocaolu, Mehmet Kurban Muhittin Bilgili, .Ercan Ataer

12:00-12:15 12:15-12:30 12:30-14:00

LE YEME Prof.Dr. Erturul YRKOULLARI

14:00-14:30

17

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

III. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Sdk L ) Trkiyedeki niversitelerde Lisans Dzeyinde Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Mhendislii Blmlerinin Kurulmas Eik Yzeye Gelen Gne Inm Deerlerinin Deneysel Olarak ncelenmesi Fotovoltaik Panel Gcne Etki Eden alma Parametrelerinin Aratrlmas Enerji Sistemi Asndan Hidrojenin Alternatif Yakt Olarak Tamaclkta Kullanlmas ZnO:Al Filmlerinin Fotovoltaik Gne Pillerinde Saydam letken Kontak Olarak Kullanm Potansiyelinin Aratrlmas Bir Haval Gne Kolektrnn Tasarm, malat ve Deneysel Analizi

14:30-14:45

Salih Kse

14:45-15:00

Hsamettin Bulut, A. Fatih Durmaz ve Blent Yeilata Yusuf Iker, Blent Yeilata ve Hsamettin Bulut

15:00-15:15

15:15-15:30

Sevim Yolcular, zden Olgun

15:30-15:45

Ferhunde Atay, Vildan Bilgin, dris Akyz ve Salih Kse Hsamettin Bulut ve A. Fatih Durmaz

15:45-16:00 16:00-16:30

Kahve aras Hidrojen/Oksijen Beslemeli Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin Baz Elektriksel zellikleri Dk G Tketimli Sulama ve Soutma Uygulamalarnda Fotovoltaik Sistemlerin Kullanm Dzlemsel Gne Kolektr Tasarmnda Yeni Bir Yaklam Villa Tipi Bir Evin Gne Enerjisi Destekli Bir Is Pompas le Istlmas Ve Soutulmas

IV. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Yksel BEKTRE ) 16:30-16:45 Murat Kellegz, smail zkan

16:45-17:00

Yusuf Iker ve Blent Yeilata

17:00-17:15

Erkan Kaan ve Koray lgen Emin Fuad Kent, brahim Necmi Kaptan
18

17:15-17:30

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

17:30-17:45

Adsorpsiyonlu Gne Enerjili Sistemlerde Ekserji Analizi Model Bir Gne Havuzunun Yaltm Parametrelerinin Scaklk Dalm zerindeki Etkisi

Volkan Cokun, Abdulcelil Buutekin, A.Korhan Binark smail Bozkurt ve Mehmet Karaklk

17:45-18:00 19:00

Akam Yemei

UGHEK 2006 23 Haziran 2006-Cuma

09:00-09:30 Trkiyede Gne ve Hidrojen Enerjisi almalar ve Uygulamalar Haval Gne Kollektr Tasarm Ve malat Nafion 115 Proton Deiim Zar Kullanml Hidrojen/Oksijen Beslemeli Yakt Hcresinin Performans Deerleri Gne Enerjisi Potansiyelini Belirlemede Kullanlan statistiksel Yntemler ve Uygulama Gne Enerjili Aydnlatma Sistemlerinin Optik Testlerinin Uluslararas Standartlara Uygun Olarak Gerekletirilmesi eker Pancarndan Alternatif Yakt Kayna Olarak Biyoetanol retimi: Eskiehir eker-Alkol Fabrikas rnei Prof.Dr. Grbz ATAGNDZ

I. OTURUM (Oturum Bakan: Do. Dr. M. Celalettin BAYKUL ) 09:30-09:45 Gkhan zdemir, Hatice Atmaca Gven, Ercan Kse Samet Bilalolu, Murat Kellegz, smail zkan

09:45-10:00

10:00-10:15

Mehmet Kurban, Yeliz Mert Kantar ve Fatih Onur Hocaolu

10:15-10:30 10:30-11:00

Murat Durak

Kahve aras

11:00-11:30

Prof.Dr. Nazmi ORU

19

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

II. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Ali Kemal YAKUT ) 11:30-11:45 Binaya Entegre Edilmi Olan 5 Kwlk Gne Pili Sisteminin Etkin Kullanm Ultrasonik Kimyasal Pskrtme Teknii le retilen Zn Katkl Bakr Oksit Filmlerinin Karakterizasyonu Ktahya li Gne Potansiyeli Ve Dzlemsel Kolektr Optimizasyonu Nafion 1035 Proton Deiim Zar Kullanml Hidrojen/Hava Beslemeli Yakt Hcresinin Performans Deerleri . gl, Murat ztrk, Ramazan enol, Nuri zek Melek Engin, Ferhunde Atay, Salih Kse, Vildan Bilgin ve dris Akyz Ouz Arslan, Hale Cengiz ve Ramazan Kse Selda Cenik, Murat Kellegz, smail zkan

11:45-12:00

12:00-12:15

12:15-12:30 12:30-14:00

LE YEME Gne Inmnn 200-1100 nm Arasnda Spektral Analizi Yoluyla Mula Atmosferinde NO2, SO2 Ve Ozon Gazlarnn Miktarlarnn Belirlenmesi Gne Enerjili Kereste Kurutma Frnnn Bilgisayar Denetimli Olarak Otomatik altrlmas Ve Denetim Sreci Verilerinin Deerlendirilmesi 25,6 kWp Bina Entegreli Fotovoltaik G Sisteminin evre Koullar Altndaki Performans Gne Inn Spektroradyometrik zellikleri Ve Uluslararas Yeri Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin retimi Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanm Derecesi, Yntemi Ve Yaygnl zerine Bir Aratrma

III. OTURUM (Oturum Bakan: Yrd. Do. Dr. mer ZBA ) Volkan imek, ener Oktik ve Kerem Cankoak

14:00-14:15

14:15-14:30

lhan Tarmer, zer Aker, Kadir Cengiz

14:30-14:45

Cem Tozlu, ener Oktik

14:45-15:00 15:00-15:15

A.Kamuran Trkolu, Yusuf alkn Murat Kellegz, smail zkan

15:15-15:30

Kamil B. Varnca ve M. Talha Gnll

20

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

15:30-16:00

Kahve aras Eskiehir Blgesinin Gne Enerjisi Potansiyeli Asndan Trkiyedeki Durumunun ncelenmesi Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Ve Hava Tamacl Gne Modlleri Sistemleri Hidrojen Enerjisi ve Yakt Hcreleri Teknolojisi Gne Pillerinin evre Dostu Ve Enerji Kayna Olarak Kullanlmas

IV. OTURUM (Oturum Bakan: Yrd. Do. Dr. adan KORKMAZ) 16:00-16:15 mmhan Baaran, Mehmet Kurban Vildan Korul Orhan Zeybek ve Sebahat Akn Hakan uhadarolu, Gkin Snmez, Ylmaz Uyarolu rfan Bayuk ve Orhan Zeybek

16:15-16:30 16:30-16:45 16:45-17:00 17:00-17:15

21

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

SZL B LD R LER

22

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanm Derecesi, Yntemi ve Yaygnl zerine Bir Aratrma
Kamil B. Varnca ve M. Talha Gnll
Yldz Teknik niversitesi evre Mhendislii Blm, stanbul, kvarinca@yildiz.edu.tr , gonul@yildiz.edu.tr

zet
Enerji bugn sahip olduumuz medeniyetin temel talarndan birini oluturmaktadr. Kalknmann ve gelimiliin bir gstergesi durumundadr. Ancak son dnem enerji retim ve tketim yntemleri ile yerine yenisi konulamayacak enerji kaynaklarmz tketilmekte bunun sonucunda da tabiat zerinde geri dnsz bir tahribata sebep olunmakta ve evre kirlilii meydana getirilmektedir. Hem fosil kaynaklarn kstll hem de retimde meydana getirilen evre kirlilii ile enerji retiminde hem yenilenebilir ve snrsz hem de evreyle uyumlu kaynaklarn aratrlmas ve gelitirilmesi gerekmektedir. Aralarnda Gne enerjisinin de bulunduu yenilenebilir enerji kaynaklar bu frsatlar ilerinde barndrmakta ve gelitirilmeyi bekleyen yegne enerji kaynaklardr. Gne enerjisi, sahip olduu potansiyel ve kullanm kolayl ile dier yenilenebilir enerji kaynaklarna kyasla daha kolay bir ekilde yaygnlaabilecek bir frsata sahiptir. Trkiye ise hlihazrda Gne kuanda olmasna ramen sahip olduu potansiyeli yeterli derecede etkin ve yaygn bir ekilde kullanamamaktadr. Bu almada, yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda hem sahip olduu mevcut potansiyel hem de retim teknolojileri bakmndan farkl ve nemli bir yeri olan gne kaynakl enerji retim sistemleri, Trkiyenin gne enerji potansiyeli ve bu potansiyeli kullanma derecesi ve yntemi aratrlmtr. Sonuta Trkiye iin gne enerjisinden etkin ve yaygn bir ekilde faydalanmak iin nerilerde bulunulmutur.

Anahtar Kelimeler: Yenilenebilir enerji kaynaklar; Gne enerjisi; Trkiye gne enerjisi potansiyeli; Trkiye gne enerjisi kullanm

1. Giri
Dnyann en nemli enerji kayna gnetir. Gnein nm enerjisi, yer ve atmosfer sistemindeki fiziksel oluumlar etkileyen balca enerji kaynadr. Dnyadaki madde ve enerji aklar gne enerjisi sayesinde mmkn olabilmektedir. Rzgr, deniz dalgas, okyanusta scaklk fark ve biyoktle enerjileri, gne enerjisini deiim geirmi biimleridir. Gne enerjisi, doadaki su dngsnn gereklemesinde de rol oynayarak, akarsu gcn yaratmaktadr. Fosil yaktlarn da, biyoktle niteliindeki materyallerde birikmi gne enerjisi olduu kabul edilmektedir. Doal enerji kaynaklarnn pek ounun kkeni olan gne enerjisinden, stma ve elektrik elde etme gibi amalarla dorudan yararlanlmaktadr. Gne enerjisi evre asndan temiz bir kaynak zellii tadndan da fosil yaktlara alternatif olmaktadr. Yeryzne her sene den gne nm enerjisi, yeryznde imdiye kadar belirlenmi olan fosil yakt haznelerinin yaklak 160 kat kadardr. Ayrca yeryznde fosil, nkleer
270

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

ve hidroelektrik tesislerinin bir ylda reteceinden 15.000 kat kadar daha fazladr. Bu bakmdan gne enerjisinin bulunmas sorun deildir. Asl sorun bunun insan faaliyetlerine uygun kullanlabilir bir enerji trne dntrlebilmesindedir [1, 2]. Gne enerjisi hem bol, hem srekli ve yenilenebilir hem de bedava bir enerji kaynadr. Bunlarn yan sra geleneksel yaktlarn kullanmndan kaynaklanan evresel sorunlarn ounun gne enerjisi retiminde bulunmay bu enerji trn temiz ve evre dostu bir enerji yapmaktadr. Fosil yakt kullanmnn dayand yanma teknolojisinin kanlmaz rn olan karbondioksit (CO2) yaylm (emisyonu) sonucunda, atmosferdeki CO2 miktar, son yzyl iinde yaklak 1,3 kat artmtr. nmzdeki 50 yl iinde, bu miktarn, bugne oranla 1,4 kat daha artma olasl vardr. Atmosferdeki CO2 neden olduu sera etkisi, son yzyl iinde dnya ortalama scakln 0,7 C ykseltmitir. Bu scakln 1 C ykselmesi, dnya iklim kuaklarnda grnr deiimlere, 3 C dzeyine varacak artlar ise, kutuplardaki buzullarn erimesine, denizlerin ykselmesine, gllerde kurumalara ve tarmsal kurakla neden olabilecektir. O halde, bu durumda enerji kullanmndan vazgeilemeyeceine gre, gne gibi doal ve alternatif olabilecek kaynaklara ynelinmesi gerekecektir [1, 3]. Yakt sorununun olmamas, iletme kolayl, mekanik ypranma olmamas, modler olmas, ok ksa zamanda devreye alnabilmesi (azami bir yl), uzun yllar sorunsuz olarak almas, temiz bir enerji kayna olmas vb gibi nedenlerle dnya genelinde fotovoltaik elektrik enerjisi kullanm srekli artmaktadr. Avrupa Birlii 2010 ylnda fotovoltaik elektriin elektrik retimi iindeki paynn %0,1 olmasn hedeflemitir [4].

2. Gne Enerjisi ve Teknolojileri

Gne 1,4 milyon km apyla dnyann 110 kat byklnde ve dnyadan 1,5x1011 m uzaklkta yksek basnl ve yksek scaklkl bir yldzdr. Yzey scakl yaklak 6.000 K olup i blgelerindeki scakln 8x106 K ile 40x106 K arasnda deitii tahmin edilmektedir [3, 5, 6]. Doal ve srekli bir fzyon reaktr olan gnein enerji kayna 4 Hidrojen atomunun 1 Helyum atomuna dnmesinde gizlidir. 4 hidrojen atomu 4,032 birim arlkta, hlbuki 1 Helyum atomu 4,003 birim arlktadr. Bu olay sonucu 0,029 birim arlk Einsteinn madde-enerji bants sonucu enerjiye dnmektedir. Yani gnete her saniyede 564 milyon ton hidrojen, 560 milyon ton helyuma dnmekte ve kaybolan 4 milyon ton ktle karl 3,86x1026 J enerji aa kmakta ve bu enerji nm eklinde uzaya yaylmaktadr. Toplam enerji rezervi 1,785x1047 J olan bu yldz daha milyonlarca yl masn srdreceinden Dnya iin sonsuz bir enerji kaynadr. Dnyann apna eit bir dairesel alan zerine arpan gne gc, 178 trilyon kW dzeyindedir. Gne enerjisi uzaya ve gezegenlere elektromanyetik nm (radyasyon) biiminde yaylr Dnyaya gneten gelen enerji, Dnyada bir ylda kullanlan enerjinin 20 bin katdr [3, 5, 6]. Gne enerjisinden yararlanma konusundaki almalar zellikle 1970'lerden sonra hz kazanm, gne enerjisi sistemleri teknolojik olarak ilerleme ve maliyet bakmndan dme gstermi, gne enerjisi evresel olarak temiz bir enerji kayna olarak kendini kabul ettirmitir [5, 6]. Gne enerjisi gnmzde konut ve i yerlerinin iklimlendirilmesi (stma-soutma), yemek piirme, scak su temin edilmesi ve yzme havuzu stlmasnda; tarmsal teknolojide, sera stmas ve tarm rnlerinin kurutulmasnda; sanayide, gne ocaklar, gne frnlar, piiricileri, deniz suyundan tuz ve tatl su retilmesi, gne pompalar, gne pilleri, gne havuzlar, s borusu uygulamalarnda; ulam-iletiim aralarnda, sinyalizasyon ve otomasyonda, elektrik retiminde kontroll olarak kullanlmaktadr [3, 7]. Gne enerjisi teknolojileri yntem, malzeme ve teknolojik dzey asndan ok eitlilik gstermekle birlikte iki ana gruba ayrlabilir:
271

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Isl Gne Teknolojileri : Bu sistemlerde ncelikle gne enerjisinden s elde edilir. Bu s dorudan kullanlabilecei gibi elektrik retiminde de kullanlabilir. Gne Pilleri: Fotovoltaik piller de denen bu yar-iletken malzemeler gne n dorudan elektrie evirirler.

3. Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli

lkemiz, corafi konumu nedeniyle sahip olduu gne enerjisi potansiyeli asndan birok lkeye gre ansl durumdadr. Gneten dnyaya saniyede yaklak olarak 170 milyon MW enerji gelmektedir. Trkiye'nin yllk enerji retiminin 100 milyon MW olduu dnlrse bir saniyede dnyaya gelen gne enerjisi, Trkiye'nin enerji retiminin 1.700 katdr.Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnde (DM ) mevcut bulunan 1966-1982 yllarnda llen gnelenme sresi ve nm iddeti verilerinden yararlanarak E E tarafndan yaplan almaya gre Trkiye'nin ortalama yllk toplam gnelenme sresi 2640 saat (gnlk toplam 7,2 saat), ortalama toplam nm iddeti 1.311 kWh/m-yl (gnlk toplam 3,6 kWh/m) olduu tespit edilmitir. Trkiye, 110 gn gibi yksek bir gne enerjisi potansiyeline sahiptir ve gerekli yatrmlarn yaplmas halinde Trkiye ylda birim metre karesinden ortalama olarak 1.100 kWhlik gne enerjisi retebilir [6, 8, 9]. Tablo 1'de Trkiye gne enerji potansiyeli ve gnelenme sresi deerleri aylara gre dalm verilmitir.

Tablo 1. Trkiye'nin toplam gne enerjisi potansiyelinin aylara gre dalm [6, 8]

Aylar
Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Toplam Ortalama

Aylk Toplam Gne Enerjisi (kcal/cm2-ay) (kWh/m2-ay) 4,45 51,75 5,44 63,27 8,31 96,65 10,51 122,23 13,23 153,86 14,51 168,75 15,08 175,38 13,62 158,40 10,60 123,28 7,73 89,90 5,23 60,82 4,03 46,87 112,74 1311,00 308,0 cal/cm2-gn 3,6 kWh/m2-gn

Gnelenme Sresi (saat/ay) 103,0 115,0 165,0 197,0 273,0 325,0 365,0 343,0 280,0 214,0 157,0 103,0 2640 7,2 saat/gn

Trkiye'nin en fazla gne enerjisi alan blgesi Gneydou Anadolu Blgesi olup, bunu Akdeniz Blgesi izlemektedir. Tablo 2' de Trkiye gne enerjisi potansiyeli ve gnelenme sresi deerlerinin blgelere gre dalm verilmitir.

272

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Tablo 2. Trkiye'nin yllk toplam gne enerjisi potansiyelinin blgelere gre dalm [6, 8]

Blge

Toplam ortalama gne enerjisi kWh/m2yl

1.460 1.390 1.365 1.314 1.304 1.168 1.120

En ok gne enerjisi (Haziran) kWh/m2

1.980 1.869 1.863 1.855 1.723 1.529 1.315

En Az gne enerjisi (Aralk) kWh/m2

729 476 431 412 420 345 409

En ok En az Ortalama gnelenme gnelenme gnelenme sresi sresi sresi (Haziran) (Aralk) saat/yl
2.993 2.956 2.664 2.628 2.738 2.409 1.971

saat
407 360 371 381 373 351 273

saat
126 101 96 98 165 87 82

Gneydou Anadolu Akdeniz Dou Anadolu Anadolu Ege Marmara Karadeniz

Buna gre genel olarak Trkiyenin en ok ve en az gne enerjisi retilecek aylar sras ile Haziran ve Aralk olmaktadr. Blgeler arasnda ise ncelikle Gneydou Anadolu ve Akdeniz sahilleri gelmektedir. Gne enerjisi retiminin yok denecek kadar az olduu Karadeniz blgesi dnda ylda birim metre kareden 1.100 kWhlik enerji retilebilir ve toplam gneli saat miktar ise 2.640 saattir. Buna gre Trkiyede toplam olarak yllk alnan enerji miktar ise yaklak 1015 kW saat kadardr [8]. Ancak, bu deerlerin, Trkiyenin gerek potansiyelinden daha az olduu, daha sonra yaplan almalar ile anlalmtr. 1992 ylndan bu yana E E ve DM , gne enerjisi deerlerinin daha salkl olarak llmesi amacyla enerji amal gne enerjisi lmleri almaktadrlar [6]. E Enin l yapt 8 istasyondan alnan yeni lmler ve DM verileri yardm ile 57 ile ait gne enerjisi ve gnelenme sreleri deerleri hesaplanarak bir kitapk halinde baslm ve E Ein internet sitesinde sata sunulmutur.

4. Trkiyede Gne Enerjisinin Kullanm Gne Kolektrleri

Trkiyede gne enerjisinin en yaygn kullanm scak su stma sistemleridir.Halen lkemizde kurulu olan gne kollektr miktar 2001 yl iin 7,5 milyon m2 civarndadr. ou Akdeniz ve Ege Blgelerinde kullanlmakta olan bu sistemlerden ylda yaklak 290 bin TEP s enerjisi retilmektedir. Sektrde 100'den fazla retici firmann bulunduu ve 2000 kiinin istihdam edildii tahmin edilmektedir. Yllk retim hacmi 750 bin m olup bu retimin bir miktar da ihra edilmektedir. Bu haliyle lkemiz dnyada kayda deer bir gne kollektr reticisi ve kullancs durumundadr [6, 9]. Gne kollektrlerinin rettii sl enerjinin birincil enerji tketimimize katks yllara gre Tablo 3de verilmitir.

273

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

Tablo 3. Trkiye'nin yllara gre gne enerjisi retimi [6]

Yllar
1998 1999 2000 2001

Gne Enerjisi retimi (bin TEP) 210 236 262 290

Gne Pilleri Fotovoltaik Sistemler

Gne pilleri, halen ancak elektrik ebekesinin olmad, yerleim yerlerinden uzak yerlerde ekonomik ynden uygun olarak kullanlabilmektedir. Bu nedenle ve istenen gte kurulabilmeleri nedeniyle genellikle sinyalizasyon, krsal elektrik ihtiyacnn karlanmas vb. gibi uygulamalarda kullanlmaktadr. lkemizde halen telekom istasyonlar, Orman Genel Mdrl yangn gzetleme istasyonlar, deniz fenerleri ve otoyol aydnlatmasnda kullanlan gne pili kurulu gc 300 kW civarndadr [6]. lkemizde gne enerjisi kullanmnda kaynak anlamnda bir sorun olmamakla beraber elektrik retiminde uygulanacak yntem asndan baz blgesel farkllklar bulunmaktadr. Fotovoltaik sistemler ile bulutlu veya ak her trl hava artlarnda elektrik retilebilirken, younlatrc sistemlerde (termik ve mekanik dnm) direk nm, yani ak hava, gerekli olmaktadr. Bu nedenle, termik ve mekanik dnml reteler iin Gneydou Anadolu ve Akdeniz blgelerinin tercih edilmesi gerekirken, fotovoltaik reteler iin Dou Karadeniz Blgesi dndaki tm blgeler uygun olmaktadr [6].

5. Sonu ve neriler
lkemiz gne enerjisi potansiyeli bakmndan iyi durumda olmasna ramen ne yazk ki bu potansiyeli yeterince etkin ve yaygn kullanamamaktadr. Bunun sebebi olarak kurumlar aras koordinasyon eksiklii ve imdiye kadar devletin bu konuda bir tevik uygulamam olmas gsterilebilir. Ancak buna ramen lkemizde Gne enerjisi hakkndaki almalar olduka uzun zamandr yaplmaktadr. Kamu kurum ve kurulularnda, niversitelerimizde, konu ile ilgili kurulmu vakf ve derneklerde gne enerjisinden etkin biimde faydalanmak iin almalar srdrlmektedir. TSE gne enerjisi ile standartlar karmaya balam olup ayrca TB TAK tarafndan dzenlenen ilk gne arabalar yar getiimiz sene yaplm olup ikincisi bu sene dzenlenecektir. Ve konu ile ilgili olarak ilk kanun 10.05.2005 tarihinde 5346 say ile Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanun [11] olarak karlmtr. imdiye kadar yaplm almalarn ve edinilen tecrbelerin uygulamaya aktarlmas ve bir dzen erevesinde yaplabilmesi iin gne enerjisi ile ilgili bamsz bir st koordinasyon kurulunun kurulmas ve bu kurulun bu konuda alan ve faaliyet gsteren taraflar bir araya getirip bilgi alveriini salamas ve gerekli kanuni dzenlemelerin yaplmasn salamasnn gereklilii ortadadr. Trkiyede gne enerjisinin kullanm (scak su elde edilmesi dnda) genelde bilinmemekte, tantm yaplmamakta ve devlete tevik edilmemektedir. Dolaysyla, bu konuda hizmet verecek mhendislik, mavirlik ve mteahhitlik firmalar ve ilgili sanayi geliememektedir. lk yatrm giderleri yksek olan, ancak yakt masraflarnn olmamas nedeniyle iletme masraflar bulunmayan evre ile uyumlu, gne kaynakl enerji retim sistemlerinin gerekletirilmesi iin gerekli uzun vadeli
274

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

finansman imkn salandnda bu teknolojiler geliecek ve enerji darboazlarnn konuulduu lkemizde bu kaynaktan en st seviyede faydalanmann yolu alm olacaktr. Ayrca Devlete, sadece gne pillerinin deil dier gne enerjisinden faydalanma yntemlerinin de tantlmas, tevik edilmesi ve gerekli kanuni dzenlemelerin yaplmas gereklidir.

6. Kaynaklar
[1] ltanr, M.., 21. Yzyln Eiinde Gne Enerjisi, Bilim ve Teknik, Say: 340, S: 50-55, Mart 1996. [2] en, Z., Temiz Enerji ve Kaynaklar, Su Vakf Yaynlar, stanbul, 2002. [3] Varnca, K. B., Varank, G., Gne Kaynakl Farkl Enerji retim Sistemlerinde evresel Etkilerin Kyaslanmas ve zm nerileri, Gne Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi, el, 2425 Haziran 2005. [4] Devlet Planlama Tekilat (DPT), Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan Elektrik Enerjisi zel htisas Komisyonu Raporu, DPT: 2569 K: 585, Ankara, 2001. [5] Yldz Teknik niversitesi Gne Enerjili Sistemler Kulb, Gne Enerjisi, www.gesk.yildiz.edu.tr, eriim: nisan 2006. [6] Elektrik leri Ett daresi Genel Mdrl Resmi internet sayfas, www.eie.gov.tr, eriim: nisan 2006. [7] Tsoutsos, T., vd., Environmental Impacts From The Solar Energy Technologies, Energy Policy, 33, 289-296, 2005. [8] en, Z., Trkiyenin Temiz Enerji mknlar, Mimar ve Mhendis Dergisi, Say: 33, NisanMays-Haziran, 6-12, 2004. [9] Trkiye evre Vakf, Trkiyenin evre Sorunlar 2003, Ankara, 2003. [10] Binark, A. K., lkemizdeki Gne Enerjisi Uygulamalar iin neriler, Mimar ve Mhendis Dergisi, Say: 33, Nisan-Mays-Haziran, 80-82, 2004. [11] Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanun, Tarih: 10.05.2005, Say: 5346.

275

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

KONGRES

SZL B LD R LER KATILIMCI L STES

A. Ate, 66 A.Fatih Durmaz, 143, 168 A.Kamuran Trkolu, 255 A.Korhan Binark, 195 Abdulcelil Buutekin, 195 Ali Kemal Yakut, 30, 47 Anl Grol, 40 Arzu encan, 30, 47 Aye smet al, 98 Aye Yldrm, 78 Blent Eker, 116 Blent Yeilata, 143, 150, 183 Canan Dadeviren, 72 Canan Perdah, 116 Ekmel Uygur, 78 Elif Terken, 86 Emre Gr, 66 Ercan Kse, 210 Erkan Kaan, 189 Erkan Kartalolu, 78 F. Birsen Alaakr, 58 Fatih Onur Hocaolu, 128, 223 Ferhunde Atay, 86, 122, 168, 237 Ferudun Kuru, 78 Gamze Durmaz, 47 Gkhan zdemir, 210 Gkin Snmez, 296 H. Metin, 110 Hakan uhadarolu, 296 Hakan Gaan, 91 Halil Gngr, 23 Hatice Atmaca Gven, 210 Hsamettin Bulut, 143, 150, 168
425

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

KONGRES

dris Akyz, 86, 122, 162, 237 lhan Tarmer, 248 lkan Kavlak, 23 rfan Bayuk, 301 smail Bozkurt, 201 smail zkan, 176, 217, 261 Kadir Cengiz, 248 Kamil B. Varnca, 270 Kemal Gler, 30, 47 Kerem Cankoak, 242 Koray lgen, 98, 189 M. Talha Gnll, 270 M. Ziya Yakut, 30, 47 M.Zeynep Alper, 78 Mehmet Karaklk, 201 Mehmet Kurban, 128, 223, 276 Mehmet Z. Baykara, 40 Melek Engin, 237 Metin olak, 104 Muhittin Bilgili, 133 Murat Durak, 230 Murat Kellegz, 176, 217, 261 Nedret Aydnbeyli, 91 Ouz Ertrk, 78 Orhan Zeybek, 290, 301 Osman Nuri elik, 91 .Ercan Ataer, 133 zden Olgun, 156 zer Aker, 248 R.Serdar Rodoplu, 78 Rt Eke, 104 S. Erat, 110 S. Tzemen, 66 Salih Kse, 86, 122, 139, 162, 237 Samet Bilalolu, 217
426

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

KONGRES

Sebahat Akn, 290 Sefer Kutlu, 30 Sevim Yolcular, 156 ener Oktik, 104, 242 Tanl zkan, 40 mmhan Baaran, 276 Vildan Bilgin, 86, 122, 162, 237 Vildan Korul, 284 Volkan Cokun, 195 Volkan imek, 242 Yeliz Mert Kantar, 223 Ylmaz Uyarolu, 296 Yusuf alkn, 255 Yusuf Iker, 150, 183

427

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

KONGRES

POSTER B LD R LER KATILIMCI L STES

A. Levent nceli, 326 Asl elenli, 416 Bar Demirci, 314 Burak elik, 326 Blent Cerit, 416 Demir nan, 323 Derya Peker, 342, 348 Erdin Karaka, 370 Ferhunde Atay, 336 G. ankaya, 355 Geavit Musa, 365, 370 Gksan Gl, 323 Gne Parlakgl, 326 . Askerolu, 355 dris Akyz, 336 smail zkan, 402, 408 M. lker Cenik, 365, 370 M. Zafer Balba, 365, 370 M.Selami Klkaya, 342, 384 Mehmet Peker, 342, 348 Muhsin Zor, 348 Murat Kellegz, 402, 408 Mjdat alar, 318 Naci Ekem, 365, 370 Olcay Eren, 318 Orhan Zeybek, 377, 384, 390, 396 S. Sayg, 355 Salih Kse, 336, 342, 348 Saliha Ilcan, 314 Samet Bilalolu, 402 Selda Cenik, 408 Seval Aksoy, 308 Suat Pat, 365, 370
428

UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R

KONGRES

Tamer Akan, 365, 370 Tolga Uzun, 332 Vildan Bilgin, 336 Yasemin alar, 308

429