KRALN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki

ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvme lenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri

souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan

Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi

devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki

zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor

ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha

fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork

ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad.

"At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar."

"Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN

Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt.

123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir

ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan

Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi

geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da

kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann

gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd.

Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grims-

r 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm

Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi

hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum.

Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt.

"len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulundu-

u tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu.

"Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari.

Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm."

"Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150

KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu

olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin

ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi

eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit ha-

lFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden

daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar.

Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza-

163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un

karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz

sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler.

Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey

yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt

Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE

plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn

hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve

Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar

aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri

ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi,

daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da

fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm

edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan

nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu.

Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119

ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi.

Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln

sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu.

"Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI

abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi!

Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun

yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm

verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular.

"Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i.

BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan

DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun."

"Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi

geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN

c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi.

IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam

yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini

hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da

grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz."

Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir

komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer

yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157

156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum."

"Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu

brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN

"yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la

sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar

Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la

konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de

ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di

ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim

iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo,

ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol

Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum."

"Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan

kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond

koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular.

Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna

kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar

unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de

allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN

"Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler

veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki

Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu

zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken

grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim.

Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini,

Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde

toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133

PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk

byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri

136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle

geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar

zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve

Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu

engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle

dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken."

Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn

gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd;

onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana

gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann

kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak!

Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha

az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde

baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece

doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas.

Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda

konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE

166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt.

'"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim

nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE

Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz."

"Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep

oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek

ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107

GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu

getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand.

Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin-

112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde

brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?"

"Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip gee-

bileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul."

"Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da

ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate

ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu.

Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn

126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle.

"Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor,

ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi

bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard.

Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de

yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi

"Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken

Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN

"Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru

yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen

Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry.

"Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi

bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?"

Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn

yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp

savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi

"Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar

gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi:

"Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da,

tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek."

Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu."

"Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi.

"Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok

daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak

olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN

bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye

ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara

brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar."

Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!"

"Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr."

Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat

ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN

BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad

iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine

hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN

dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar

aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol

eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a!

Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat

dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseli-

yordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda,

"emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi.

Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o

ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek.

Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve

gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok."

"Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard

Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan

kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek

iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu

zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna

mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli,

dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149

148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu

konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk

yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde,

kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!"

"Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?"

"ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise

ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten

KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn

baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak

Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden

nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama

yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi

salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier

eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar

temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi. BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk

alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN

arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu.

Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna

izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki

yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt.

Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve

aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok."

"Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi.

"Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri

gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir

yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok

oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN

olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine

bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat

Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele.

Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir

haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn

olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah

rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n

yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde

hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141

DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar

kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu."

"Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi."

"Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin

btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki.

Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri."

Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152

KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu:

154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini.

"Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak;

ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten."

"Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie

eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz

hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon

Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn

byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun."

"Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil.

"imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En

azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular.

Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu,

artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt.

"Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn

ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al

kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya

alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece.

Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle

huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve

117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde

uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi

bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan!

Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden

braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan."

Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini

at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn

balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130

PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar

oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata

pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey

olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'"

nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139

DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasna-

soktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k

daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu

yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya

kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu

kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca

adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir."

"Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf.

Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?"

"Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!"

Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN

ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara

Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile."

"Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164

KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan!

Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan

bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava

iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse

'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek."

"Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden

zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat

orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava

yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye."

Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip

onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta

atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde

korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan.

"Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden

ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer.

"Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu.

Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI

BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu.

Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye

balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul

alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan

129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra

durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne

serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr

134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi "

Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN

yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre

iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin

ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber

sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall

Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie

gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti.

Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN

yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk

yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir

bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler

hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir

Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan

sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard.

"Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna

ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt

vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara

kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G-

168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey

ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan

nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn

ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu.

Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor."

"Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini

braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi.

108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen

Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar.

Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank.

Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd.

O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir

gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."'

"Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum

sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn

adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde

ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti.

owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier

adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa

geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran

rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk

ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR

Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok

nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?"

"Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn."

Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN

c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER!

145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin

ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?"

"Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn

Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese

yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay

yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor.

"Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve

hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar

konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi

lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne

aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz."

"Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda

Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve

vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve El-

rond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda

bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak

tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup

bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar

yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd.

Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip gider-

ken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da

devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda.

Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve

113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar

size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar

gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok

varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa

tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti,

denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu

hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan

cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd."

"Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan

kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin

ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI

Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou

yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN

iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi

geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli

bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler

yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum.

"Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt.

"Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d

olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve

onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim.

Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir."

loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad.

nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas

sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt

silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin

tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu.

Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl

dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda

Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN

"Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece

geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya

Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa

"Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?"

"Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini

yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm

olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi; "nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI

korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de

ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi. Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard.

 kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112

KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun, Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt.

"Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!" "Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz,

gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek."

"Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd, "izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden

dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt.

Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e

doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald. Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu.

"Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126

KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..." Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya

baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn

nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin. Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar

gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi! WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve

Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve

erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa." "Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha

fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad;

yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve

benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn-

143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular. Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni,

komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz."

Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad

nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN " ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?"

mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim! nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim

soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!"

Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi

"Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti. Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi:

"omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana

izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin." "Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar

dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160 BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam

sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz." "Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi

birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite!

Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da."

"Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim."

"Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir." "O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o

nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim "

"Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana

tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) KRALIN DN mis, ekilsizlemi, kimi zalimce kesilip biilmiti ama yine de ou kendini belli eden zelliklerini tayordu ve sanki ac ekerek lmlerdi; her biri Kapaksz Gz iaretiyle dvmelenmiti. Fakat istedikleri kadar ekilleri bozulmu ve aalanm olsunlar, bylelikle, insanlar bu yolla bir kez daha bir zamanlar batan aa silahlarla marurca yryen, tarlalar sren veya tepelerdeki yeil vadilerinden bayram gnleri iin aalara inen tandklar birini grm oluyorlard. Bou bouna sallyorlard yumruklarn Cmlekaps'nn nnde kaynaan acmasz dmanlarna. Lanetlere kulak astklar, Batl insanlarn dillerinden anladklar yoktu; kaba sesleriyle hayvanlar veya le kargalar gibi lklar atyorlard. Fakat ksa bir sre sonra ayaa kalkp Mordor ordularna kar koyabilecek yree sahip ok az kii kalmt. nk alktan daha tez bir silah vard Karanlk Kule'nin Efendisi'nin: Korku ve mitsizlik. Nazgl bir kez daha geldi; artk Karanlklar Efendisi byd ve btn gcn ortaya dkt iin, sadece onun iradesini ve garazn syleyen sesleri ktlk ve dehet doluydu. l insanlarla karnlarn doyurmay uman akbabalar gibi durmadan dndler durdular ehir'in zerinde. Hem gr, hem de at menzili dnda uuyorlard ama varlktan hep oradayd, lmcl sesleri havay yrtyordu. Gitgide daha da dayanlmaz bir hal aldlar her yeni lkla. Sonunda, en yiit adamlar bile gizli tehlike zerlerinden geerken kendilerini yere atmaya baladlar; veya zihinlerine bir karanlk basar, artk sava hakknda dnemez olup da sadece gizlenmeyi, emekleyip bir yere sinmeyi ve lm dnr hale gelirken silahlar sinirleri boalm ellerinden dyor, ylece dikilip kalyorlard. Btn o kara gn boyunca Faramir, aresiz bir ate iinde rpnarak Ak Kule'deki odada yata zerinde yatt; lyor, dedi biri, ksa sre sonra surlardakj ve sokaklardaki adamlarn hepsi "lyor" diyorlard. Babas yannda oturuyor, hibir ey sylemiyor ama seyrediyor ve artk savunma konusuna hi aldr etmiyordu. Bylesine karanlk saatlerin varln hi bilmemiti Pippin, Uruk-hai'nin penelenndeyken bile. Hkmdar'n hizmetinde beklemekti onun grevi ve bekliyordu da, ama grne gre onu, kendi korkularn elinden geldiince bastnrken, aydnlatlmam odann kapsnn yannda ayakta unutmulard. Ve bakarken ona yle geldi ki Denethor sanki gzleri nnde gitgide yalanyordu; sanki o marur iradesini GONDOR KUATMASI bir ey kapatvermi, kat akl yenilmiti Elem yapmt bunu, belki bir de vicdan azab. O acmasz yzde gzyalar gryordu; bu hiddetten daha dayanlmazd. "Alamayn beyim," diye kekeledi. "Belki de iyileir. Gandalfa sordunuz mu?" "Beni byclerle avutma!" dedi Denethor. "Ahman umudu suya dt. Dman onu buldu, artk gc artyor; dncelerimizi teker teker biliyor, ne yaparsak yapalm bouna. "Olumu nankrce, kutsamadan gereksiz bir tehlikeye yolladm; ve ite burada damarlarnda zehirle yatyor artk. Yo, yo, artk savata ne olursa olsun benim soyum tkeniyor; Vekilharlar Slalesi dahi baaramad. Tepelerde hrsz gibi saklanan insanlann krallarndan ka-lanlan da kt insanlar ynetecek ta ki birer birer avlanncaya kadar." Kapya, ehir'in Hkmdan'n aran adamlar dayand. "Hayr, aaya inmeyeceim," dedi. "Olumun yannda kalmalym. Her ey bitmeden nce hl konuma ihtimali var. Fakat buna

da bir vakit kalmad. Kimi isterseniz onu izleyin, hatta umutlan suya dm olsa da Gri Aptal' bile izleyebilirsiniz. Ben burada kalacam." Bylece Gondor ehri'nin son savunmasnn kumandasn Gan-dalf almt. Nereye gitse adamlarn yrekleri hafifliyor, kanatl glgelerin hatras siliniyordu. Yorulmak nedir bilmeden gitti geldi Hisar' dan Cmlekaps'na, surlar boyunca kuzeyden gneye; onunla birlikte Dol Amroth Prens'i de gidiyordu, prl prl zrhlar iinde. nk Nmenor soyunu bozulmadan devam ettiren prens ve silanrleri, beyliklerini muhafaza ediyorlard. Onlar gren adamlar yle fslda-yordu: "Ayn eski hikyelerin anlatm olduu gibi; o halkn damarlarnda elf kan var, nk Nimrodel halk bir zamanlar oralarda uzun sre yaamlar." Sonra karanlk iinde biri Nimrodel'in arksndan veya Anduin Vadisi'ne ait, yitip gitmi yllardan gelen dier arklardan birka beyit okuyordu. Yine de onlar uzaklatklarnda glgeler yeniden adamlarn zerine abanyor, yrekleri souyor ve Gondor'un bahadrl kl oluyordu. Ve byle byle, korkularla dolu lo gnden, aresiz gecenin karanlna getiler. Yangn artk ehir'in ilk dairesinde denetimsiz bir ekilde ykseliyordu; d surlardaki garnizonun daha imdiden geri ekilme yollar kesilmiti. Fakat orada, grev yerlerinde kalm olan sadk kiilerin says ok azd; ou ikinci kapnn gerisine kamt. 105 OONDOR KUATMASI 104 KRALIN DN arpmann ok gerisinde Nehir zerine aceleyle bir kpr kurulmu, btn gn boyunca byk bir sava gc ve malzemesi akmt bu kpr zerinden Sonunda, gecenin yarsnda saldn balad. nc kollar, ate dolu siperler arasnda braklm birok dolambal yoldan geti. Yaklatka uradklar kayb hie sayarak durmadan ilerlediler, hl bir arada, sr gibi okularn menziline girdiler. Fakat artk gerekten de onlara byk bir zarar verebilecek ok az kii kalmt surlarda; geri yangnlarn Gondor'un bir zamanlar vnd cinsten okular iin birok hedefi gzler nne seriyordu. Sonra e-hir'in yiitliinin oktan krlm olduunu fark eden gizli Komutan gcn ortaya koydu. Yava yava, Osgiliath'ta ina edilmi olan kocaman kuatma kuleleri karanln iinden ilerledi. Ak Kule'dek odaya haberciler geldi yine; Pippin onlan ieri ald, nk ok aceleleri vard. Denethor yzn yava yava Faramir'in yznden evirdi ve onlara sessizce bakt. "ehir'in ilk dairesi yanyor beyim," dediler. "Emirleriniz nedir? Hl Hkmdar ve Vekilharsnz. Herkes Mithrandir'i izlemiyor. Adamlar surlardan kap, surlar korumasz brakyor." "Neden? Neden kayor ahmaklar?" dedi Denethor. "Madem eninde sonunda yanacaz bir an nce yanmakta yarar var. enlik ateinize geri dnn! Ben mi? Ben imdi cenazemi yakmak iin hazrlanan odun ynnn zerine gideceim. Kendi ynmn zerine! Denethor ile Faramir'in mezar olmayacak! Mezar yok! Mumyalanm lmn uzun ve yava uykusu yok artk. Bat'dan buraya gemiler gelmeden nceki barbar krallar gibi yanacaz. Bat kaybetti. Gidin geri, yann!" Haberciler selam ve cevap vermeden dnp katlar. Artk Denethor ayaa kalkm ve biraz nce elinde tuttuu Faramir'in ateli elini brakmt. "Yanyor, daha imdiden yanyor," dedi hznle. "Ruhunun evi ufalanyor." Sonra yavaa Pippin'e doru giderek, ona bakt. "Elveda!" dedi. "Elveda Paladin olu Peregrin! Hizmet sren ksa oldu ve artk sonuna yaklayor. Kalan o az sreden de azat ediyorum seni. Git artk verence en uygun ekil naslsa yle l. Ve kiminle istersen onunla 61, hatta ahmakl seni bu lme getirmi olanla bile. Hizmetkrlarm yolla bana ve git. Elveda!" "Ben elveda, demeyeceim beyim," dedi Pippin diz kerek. Sonra aniden yine hobbitvari bir ekilde ayaa kalkt ve yal adamn gzlerinin iine bakt, "izninle ayrlacam beyim," dedi;

"nk gerekten de Galdalf grmeyi ok arzu ediyorum. Ama o bir ahmak deildir; onun yaamdan umudu kesilmedike benim lmeye hi niyetim yok. Fakat ne kendi szmden, ne de senin hizmetinden azat edilmek istemiyorum, sen yaadka. Ve en sonunda Hisar'a gelirlerse burada senin yannda bulunmay ve belki de bana verilen silahlan da hak etmeyi dnyorum." "Nasl istersen yle yap Efendi Buukluk," dedi Denethor. "Ama benim hayatm paraland artk. Hizmetkrlarm yolla bana!" Tekrar Faramir'e dnd. Pippin onu brakarak hizmetkrlar ard; hizmetkrlar geldi: Ev halkndan alt adam, gl ve zarif; yine de ar karsnda titriyorlard. Fakat Denethor sakin bir sesle Faramir'in yatann zerine scak rtler rtmelerini ve yata yukar tamalarn buyurdu. Onlar da yle yaptlar, yata kaldrarak odadan karttlar. Yava yava attlar admlarn, ateli adam mmkn olduu kadar az rahatsz etmek iin. Artk iki bklm halde bir bastona dayanan Denethor onlan izledi; en son Pippin gidiyordu. Ak Kule'den kp yrdler; sanki bir cenaze tarm gibi, zerlerinde asl duran bulutun aadan gelen donuk krmz ate taprO-lanyla aydnlatlm olduu karanla doru. Yava yava getiler byk avluyu ve Denethor'un tek bir szyle Kuru Aa'n yannda durdular. Herkes sessizdi, aadaki ehir'deki sava grltleri hari; suyun l dallardan karanlk havuza hznl hznl damlayn duyabiliyorlard. Sonra, nbetinin hayret ve keder dolu baklar altnda Hisar kapsndan geip gittiler. Batya dnUnce sonunda altnc dairenin geri surlanndaki bir kapya vardlar. Fen Hollen deniyordu buraya, nk cenaze dnda hep kapal tutulurdu ve sadece ehir'in Hkmdar veya llerin evlerine bakanlar ve mezarlara yadigrlar getirenler bu yolu kullanabilirdi. Kapnn gerisinde birok kavisle dolanarak aada, Mindolluin'in sarp kayalarnn glgesi altnda Krallarn ve Vekilharlarnn kaanelerinin bulunduu dar bir araziye inen bir yol uzanyordu. Yolun kenarnda, kk bir evde bir kapc oturuyordu; gzlerinde 106 KRALIN DN 107 GONDOR KUATMASI korku, elinde bir lambayla ilerledi. Hkmdarn buyruuyla kapy at ve sessizce geriye dayad; onlarda kapcnn elinden lambay alarak kapdan getiler. Lamba yla bir saa bir sola sallanan kadim surlar ve yol kenarndan ykselen ok stunlu korkuluklarn arasndan yukar doru trmanan yol karanlkt. Rath Dinen'e yan Sessiz Cadde'ye gelinceye kadar aa, aa doru indike ar ayak sesleri solgun kubbeler, bo salonlar, oktan lm adamlarn suretleri arasnda yanklanp durdu; sonra Vekilharlarn Evi'ne girerek yklerini braktlar. Burada Pippin etrafna huzursuz huzursuz baktka, minik lambann kefenli duvarlarna drd koca glgelerle rtlm gibi duran tonozlu geni bir odada olduunu grd. Mermerden oyulmu bir sr masa dizisi zorlukla seilebiliyordu; her masa zerinde, elleri kavuturulmu, ba taa yaslanm uyuyan ekiller vard. Fakat yaknda duran bir masa bombotu. Denethor'un bir iaretiyle Faramir ile babasn yan yana yatrdlar ve ikisini de tek bir rtyle rttler; sonra da l yatann yannda yas tutan insanlar gibi boyunlar bkk durdular. Sonra Denethor alak sesle konutu. "Biz burada bekleyeceiz," dedi. "Fakat mumyaclara haber yolla-maym. Bize abuk tutuan odun yollayn, etrafmza ve altmza yn. Ve emir verdiimde bir meale atn. Byle yapn ve bir daha benimle konumayn. Elveda!" "izninizle beyim!" dedi Pippin ve dnerek bu lm dolu evden dehet iinde kat. "Zavall Faramir!" diye dnd. "Gandalf bulmalym. Zavall Faramir! Gzyandan ok ilaca ihtiyac olduu kesin. Ah, Gandalf nerede bulacam? lerin sarpa sard yerde herhalde, onun da len ya da ldran birine ayracak zaman olmayacaktr." Kapda, orada nbet beklemek iin kalan hizmetkrlardan birine dnd. "Efendiniz kendinde deil," dedi. "Yava olun! Faramir hayattayken buraya odun getirmeyin! Gandalf gelirceye

kadar bir ey yapmayn!" "Minas Tirith'in efendisi kim?" diye cevap verdi adam. "Hkmdar Denethor mu, Gri Gezgin mi?" "Ya Gri Gezgin, ya da hi kimse, grne gre," dedi Pippin; ayaklarnn onu tayabildii hzla geriye, yukar doru dne dne trmanan yola kotu, akn kapcy geerek kapdan kt ve Hisar'n kapsna yaklancaya kadar yoluna devam etti. Kapdan geip giderken nbeti onu selamlad; o zaman Beregond'un sesini tand. "Ne yana kouyorsun Efendi Peregrin?" diye seslendi. "Mithrandir'i bulmaya," diye cevap verdi Pippin. "Hkmdar'n ii acildir ve benim seni oyalamamam gerekir," dedi Beregond; "ama eer mmknse abuk abuk anlat: Neler oluyor? Hkmdarmz nereye gitti? Nbeti imdi devraldm ama onun Kapal Kap'ya doru gittiini duydum; adamlar nnde Faramir'i tayor-larm." "Evet," dedi Pippin, "Sessiz Cadde'ye." Beregond gz yalarn gizlemek iin ban edi. "lyor olduunu sylemilerdi," diye i geirdi, "ld demek." "Hayr," dedi Pippin," daha deil. Ve hl lmnn engellenebileceini zannediyorum. Fakat ehir'in Hkmdar, Beregond, ehri ele gemeden dt. Akln kard, artk tehikeli biri." abuk abuk Denethor'un garip szlerini ve ilerini anlatt. "Hemen Gandalf bulmam gerek." "O halde atmaya inmen lazm." "Biliyorum. Hkmdar bana izin verdi. Fakat Beregond eer elinden gelirse, olacak olan korkun eyleri engelle." "Hkmdar, siyah ve gm giyenlerin kendi emri olmadan grev yerlerinden ayrlmalarna izin vermez." "Eh o halde Faramir'in yaam ile emirler arasnda bir seim yapman gerekecek," dedi Pippin. "Emirlere gelince, bence muhatabnz bir deli, bir bey deil. Gitmem gerek. Eer gelebilirsem geri dneceim." Komaya devam etti aaya, aaya d ehire doru. Yangndan kaan adamlar onu getiler; onun niformasn gren bir ksm adam dnp ona seslendi ama o hi kulak asmad. Sonunda gerisinde surlar arasnda koca alevlerin ykseldii tkinci Kap'dan gemiti. Yine de ona garip bir biimde sessiz geldi her ey. Ne atmann grlts ve haykrlar, ne de silahlarn akrts duyuluyordu. Sonra aniden korkun bir lk ve byk bir sarsnt ve derin, yankl bir gmbrt duyuldu. Neredeyse onu dizlerine kadar sarsan bir korku ve dehet rzgrna kar koymak iin kendini zorlayarak, Cmlekaps'nn arkasndaki geni bir yere alan keyi dnd Pippin. Orada olduu yere akld kald. Gandalf bulmutu; ama geri ekilip bir glgeye sindi. 108 KRALIN DN 109 GONDOR KUATMASI Gece yarsndan beri byk taarruz devam ediyordu. Davullar gmbrdyordu. Kuzeyden ve gneyden, dman bl zerine dman bl surlara yklenip duruyordu. Dzensiz al kta tpk hareket eden evler gibi grnen kocaman hayvanlar gelmiti; yani Ha-rad'n ateler arasndaki yollardan koskoca kuleler ve makinalar eken mmak'\an. Yine de komutanlar bu hayvanlarn yaptklarna da telef olabileceklerine de pek aldr etmiyordu: Onlarn btn amac savunmann gcn snamak ve Gondor'un adamlarn birok yerde megul etmekti. En ok Cmlekaps'na yklenilecekti. Kap elik ve demirden yaplm, inat ta kuleler ve burlarla korunuyor olabilirdi ama btn o yksek ve almaz surun en zayf noktas, kilidiydi.

Davullar daha da yksek sesle vurdu. Alevler ykseldi. Kocaman makinalar alanlardan ilerledi; tam ortada kocaman bir ahmerdan vard; muazzam zincirlerin ucunda sallanan, uzunluu yzlerce ayaa varan, ormandan kesilmi bir aa. Uzun zamandr Mordor'un demirhanelerinde dklp duruyordu bu ahmerdan ve kara elikten dklm olan iren kafasna kudurmu bir kurt biimi verilmiti; zerinde de ykm byleri vard. Grond koymulard ismini, eskinin Yeralt Tokma'nn bir hatras olarak. Kocaman hayvanlar ekiyorlard ahmerdan, etrafn orklar sarmt; geriden de ahmerdan kullanacak olan da devleri yryordu. Fakat Cmlekaps civarnda mukavemet hl kuvvetli idi; burada Dol Amroth silahrleri ile garnizonun en etin adamlar saldrmak iin hazr bekliyorlard. Her yandan ok yayordu; kuatma kuleleri birer meale misali aniden atrdyarak alev alveriyordu. Cmlekap-s'nn her iki yannda surlarn nnde yer dkntler ve cesetlerle dolup tamt; yine de sanki zvanadan km gibi daha da ok sayda dman geliyordu. Grond yoluna devam eti. Grond'un iskeleti ate almyordu; arada bir ahmerdan ekmekte olan kocaman hayvanlardan biri delirip, ahmerdan koruyan saysz ork arasnda tepinip onlan yere serse bile, bunlarn cesetleri yoldan ekiliyor ve dierleri onlarn yerine geiveriyordu. Grond yoluna devam etti. Davullar deliler gibi gmbrdyordu. Cesetlerin oluturduu tepeciklerin zerinden korkun bir suret belirdi: Bir atl, uzun boylu, kukuletal, kara bir pelerine brnm. Yava yava, lenlerin zerine basarak, oklar umursamadan ileri doru srd atn. Durdu ve uzun, soluk klcn kaldrd. Ve o tam bunu yaparken herkesin iine, hem ehri savunanlarn, hem de dmann iine byk bir korku dt; adamlarn kollan iki yanlarna dt, artk yaylarn telleri akmyordu. Bir an iin her ey durdu. Davullar gmbrdeyerek takrdad. Grond byk bir hamleyle, kocaman eller tarafndan ileriye savruldu. Kapya ulat. Salland. Bulutlar iinde gezen gkgrlts gibi derinden bir bum sesi btn e-hir'de gmbrdedi. Fakat demirden kaplar ve elikten destekler bu darbeye dayand. Kara Kumandan zengisi zerinde dorularak, unutulup gitmi bir dilde, hem yrei hem de ta paralayacak, g ve dehet kelimeleri sylerek korkun bir sesle bard. kere bard. kere bumlad koca ahmerdan. Ve aniden son darbede Gondor'un Cmlekaps krld. Sanki ok tesirli bir byye kaplm gibi infilak ederek paraland: Gzleri kr eden bir imek akt ve kaplar yarlm paracklar halinde yere ykld. Nazgl Efendisi atn ieri srd. Gerideki alevlerin nnde, muazzam bir mitsizlik tehdidi halinde byyen, kocaman kara bir suret olarak ykseldi. Srd atn ieri Nazgl Efendisi, daha nce hibir dmann geememi olduu kemer altndan; yzn gren herkes kat. Biri hari herkes. Orada, Cmlekaps'nn nndeki alanda sessiz ve hareketsiz bekleyen Gandalf, Glgeyele'nin zerinde oturuyordu: Dnyann btn hr atlan iinde bu dehete kprdamadan, Rath Di-nen'deki oyulmu bir heykel gibi sabit bir ekilde katlanabilecek tek at olan Glgeyele'nin zerinde. "Buraya giremezsin," dedi Gandalf; koca glge durdu. "Sen kendin iin hazrlanm olan cehenneme geri dn! Geri dn! Seni ve Efendini bekleyen hilie d. Git!" Kara Svari kukuletasn geriye itti; o da ne! Banda krallara ait bir ta vard; yine de ta grnen hibir ba zerine oturtulmamt. Tacn ve rtl geni, kara omuzlannn arasndan al al alevler parlyordu. Grnmeyen azndan lmcl bir kahkaha duyuldu. "Yal ahmak!" dedi. "Yal ahmak! Bu benim saatim. Grdnde lm' tanmaz msn sen? Geber; lanetlerin bouna artk!" Bunu der demez klcn yukanlara kaldrd; kltan aaya alevlerindi. 110 KRALIN DN BLM V

ROHRRM'N GEL Gandalf kprdamad. Ve tam o anda, ehir'in avlularndan birinde bir horoz tt. Tiz sesiyle net bir biimde tt; ne bycle ne de savaa kulak asyor, sadece lmn glgelerinin ok yukarsnda, gkyznde, afakla gelen sabah karlyordu. Ve ona karlk verircesine uzaktan baka bir ses duyuldu. Borular, borular, borular. Karanlkta Mindolluin'in yanlarnda donuk donuk yanklandlar. Kuzey'in koca borular deliler gibi fleniyordu. Rohan gelmiti sonunda. Hava karanlkt ve Merry battaniyeye sarlm bir halde yerde yatarken hibir ey grmyordu; yine de gece havasz ve rzgrsz olsa bile, etrafndaki btn aalar yava yava ah etmekteydi. Ban kaldrd. Sonra yine o sesi duydu: Ormanlarla kapl tepelerdeki ve da basamaklanndaki davullarn belli belirsiz gelen sesiydi sanki. Titreim aniden kesiliyor ve sonra belki de baka bir noktada yeniden balyordu; bazen daha yakn, bazen daha uzak. Nbetilerin bunu duyup duymadklarn merak etti. Merry onlar gremiyordu ama etrafnda Rohirrim blklerinin olduunu biliyordu. Karanlkta atlarn kokusunu alabiliyor, nbet deiimlerini ve am ineleriyle kapl yerdeki yumuak ayak seslerini duyabiliyordu. Ordu, byk Dou Anrien yolunun yannda uzanan Druadan Orman'nn uzun srtlarndan ayn ve yksek bir tepe olarak ykselen Eilenach Iaretkulesi etrafnda kmelenmi am omanlan iine geici bir ordugh kurmutu. ok yorgun olmasna ramen Merry uyuyamyordu. Drt gndr kesintisiz at binmiti; durmadan koyulaan karanlk da yava yava iini karartyordu. Geride kalmak iin kendisine gayet iyi bir gereke verildii ve hatta beyinin emri olduu halde, gelmek iin neden bu kadar can atm olduunu merak etmeye balamt Ayn zamanda yal Kral'n emrine kar gelindiini bilip bilmediini ve kzgn olup olmadn merak etti. Belki de yle olmamt. Saklmifer ile birlikte at srdkleri atanlara kumanda eden Elfmiferi'nin arasnda bir anlama var gibiydi. Hem o, hem de btn adamlar Merry'yi grmezlikten, konutuunda da duymazlktan geliyorlard. Sanki Saklmifer'in tad torbalardan biriydi o. Saklmifer de iini rahatlatmyordu: Kimseyle konumuyordu hi. Merry kendini kck, istenmeyen, yalnz biri gibi hissediyordu. Endie zamanyd ve ordu tehlike iin112 KRALIN DN deydi. Minas Tirith'in kasaba topraklarn kuatan d surlarna bir gnlk yolculuktan biraz az kalmt. ncler yollanmt. Kimi geri dnmedi. Dierleri, yolun onlara kar tutulmu olduu haberiyle geri geldi. Bir dman ordusu, Amon Dn'in mil batsnda yolun zerinde konaklamt ve insanlardan oluan bir kuvvet yol boyunca ilerliyordu; uzaklklar da fersahtan fazla deildi. Orklar yol kenarndaki tepelerde ve ormanlarda dolanp duruyorlard. Kral ile Gmer gece nbeti srasnda bir toplant yaptlar. Merry konuacak birini aryordu; Pippin'i dnd. Ama bu huzursuzluunu arttrmaktan baka bir ie yaramad. Zavall Pippin, tatan koca ehir iine hapsolmutu, yalnz ve korku iinde. Merry Gmer gibi uzun boylu bir Svari olmu olmay diledi; boru falan f-leyebilmeyi ve Pippin'i kurtarmak iin drt nala at srebilmi olmay geirdi iinden. Artk daha yakndan gelen, tekrar almaya balayan davullar dinleyerek dorulup oturdu. Derken fslduan sesler duydu ve aalar arasndan yan rtlm, yan aydnlk lambalarn getiini grd. Yakndaki adamlar, karanlk iinde ne yapacaklarn bilemeden kprdanmaya baladlar. O srada tepesinde beliren uzun boylu bir ekil, aa kklerine kfretti. Merry, Komutan Elfmiferi'nin sesini tand. "Ben aa kk deilim Beyim," dedi Merry, "torba da deilim; incinmi bir hobbitim sadece. Bir ey yapmak istiyorsanz en azndan bana nelerin dnmekte olduunu anlatabilirsiniz." "Bu eytani karanlkta ne olabilirse o," diye cevap verdi Elfmife-ri. "Fakat beyim herkesin tetikte olmasn buyurdu: Ani bir hareket iin bir buyruk gelebilir." "O halde dman geliyor mu?" diye sordu Merry endieyle. "Bunlar onlarn davullar m? Bunlar kendi kendime hayal ediyorum diye dnmeye balantm, kimse kulak asmad iin." "Yo, yo," dedi Elfmiferi, "dman yolda, tepelerde deil. Sen V/oslar duyuyorsun,

Ormanlann Vahi Insanlar'nr Onlar byle konuurlar uzaktan uzaa kendi a/alarmda. Hl Druadan Orman'nda dolatklar sylenir. Az saydadrlar ve gizlenerek yaarlar; hayvanlar gibi yabani ve rkek, gemi bir zamann kalntlardrlar. Ne Gon-dor'la, ne de Yurt'la savaa gitmezler; fakat imdi karanln ve orkla-nn geliiyle tedirgin olmular: Karanlk Yllar'n geri gelmesinden korkuyorlar, grne gre de bu hi uzak bir olaslk deil Bizi avla-madklanna kredelim: nk zehirli oklar kullandklar sylenir ve 113 ROHlRRlM'lN GELii ei benzeri bulunmayan birer tahta ustasdrlar. Thdoden'e hizmet etmeyi nermiler. imdi, u anda balarndan biri krala gtrld, teden gidiyor klan. Bu kadarn duydum, daha fazlasn deil. imdi beyimin buyruklann yerine getirmem gerek. Kendini toparla Efendi Torba!" Glgeler iinde kayboldu Elfmiferi. Merry vahi insanlar ve zehirli oklar muhabbetini sevmedi ama -bundan ayn olarak zerinde korkunun byk bir yk vard. Beklemek dayanlmaz bir eydi. Nelerin olacan bilmeyi ok istiyordu. Ayaa kalkt, ksa bir sre sonra aalar arasnda kaybolmadan nce son lambann peinden gitmeye balad. Derken, byk bir aacn altna kral iin kurulmu kk bir adrn bulunduu ak bir alana geldi. zeri rtl, kocaman bir lamba bir dala aslmt ve altna soluk bir halka halinde k sayordu. Orada oturuyordu Thdoden ile Eomer, nlerinde garip, tknaz grnl bir adam yere oturmutu; tpk yal bir ta gibi yamru yumruydu ve seyrek sakal topak enesinden kurumu yosunlar gibi sarkyordu. Ksa bacakl, kaln kollu, tknaz biriydi ve zerinde sadece beline dolanm otlar vard. Merry'ye sanki onu daha nce bir yerlerde grm gibi geldi ve aniden Dunharov/daki Koncoloslar geldi aklna, ite o kadim suretlerden biri canlanmt; belki de ok ncelerin unutulmu us-talan tarafndan kullanlm modellerin sonsuz yllar arasndan gelen gerek soydalanndan bir yaratkt. Merry yaklarken sessizlik vard; sonra Vahi insan konumaya balad, bir soruya cevap veriyordu herhalde. Sesi derin ve grtlaktan bir sesti; yine de Merry'yi hayretler iinde brakarak Ortak Lisan'da konutu; geri duraksaya duraksaya konuuyordu ve konumasna baz kaba szckler karmt. "Hayr At Adamlar'n babas," dedi, "biz dvmezik. Avlank srf. Ormanda grgn ldrrk, ork halkndan nefret ederik. Siz de gor-gn'dan nefret edersiz. Elden geldike yardm yapark. Vahi Insan-lar'n uzun kulaklan, uzun gzleri var; btn patikalan bilir. Vahi insanlar Ta Evler'den nce burda yaard, Uzun Boylu insanlar Su'dan kmadan nce." "Ama bize, cenkte yardm gerek," dedi Eomer. "Siz ve halknz bize nasl yardm edeceksiniz?" "Haber getiririk," dedi Vahi insan. "Tepelerden bakank. Byk daa trmanr, aa bakank. Ta ehir kapal. Orda darda ateler 115 1.14 KRALIN DN yanyor; ierde de. Oraya gitmek istiyor musunuz? O zaman abuk olun. Ama grgn ve adamlar ta uzakta," ksa boum boum kolunu douya doru sallad, "at yolu zerinde oturur. ok adam, At Adam-lar'danok." "Bunu nereden biliyorsun?" dedi Gmer. Yal adamn ablak yz ve kara gzleri bir ey belli etmedi ama sesi memnuniyetsizlikle huysuzlamt. "Vahi insanlar vahi, hr ama ocuk deil," diye cevap verdi. "Ben byk bakan Ghn-buri-Ghn. ok ey sayarm: Gkteki yldzlar, aalardaki yapraklar, karanlkta insanlar. Yirmi kere yirmiyi on be kere sayacak adamnz var. Onlarn daha ok var. Byk dv; kim kazanacak? Sonra ok daha fazlas da Ta Evler'in surlar etrafnda yryor." "Heyhat1 ok akllca konuuyor," dedi Theoden. "Sonra bizim izcilerimiz de yol zerine hendekler kazp kazklar koyduklarn syledi. Onlar ani bir saldn ile sprp atamayz." "Ama yine de ok acele etmemiz gerekiyor," dedi Eomer. "Mund-burg yanyor!"

"Brak Ghn-buri-Ghn szn bitirsin!" dedi Vahi insan. "Birden fazla yol biliyor. Sizi hi ukur olmayan yollardan gtrecek; hi grgn yrmez orda, srf Vahi insanlar ve hayvanlar. Yollarn ou Ta Ev Halk daha glyken yaplm. Avclarn hayvan eti kestikleri gibi keserlerdi dalan. Vahi insanlar onlann ta yediklerini dnr. Koca yk arabalanyla Druadan'dan Rimmon'a giderlerdi. Artk gitmiyorlar. Unutuldu Yol, ama Vahi insanlar unutmad. Tepenin zerinden ve gerisinden gider hl, otlarn ve aalann altndan; orada Rimmon gerisinde ve aaya Dn'e sonra yeniden At Adamlar'n yoluna dner. Vahi insanlar size o yolu gsterecek. Sonra siz gor-gn'u ldrp parlak demirle kt karanl sreceksiniz ve Vahi insanlar y ine vahi ormatlarda uyuyacak." Gmer ile kral kendi dillerinde konutular. Sonunda Theoden Vahi Insan'a dnd. "nerinizi kabul edeceiz," dedi. "nk bir ordu dman geride braksak da ne fark eder? Eer Ta ehir decek olursa, bizim de dnmz olmaz. Eer ehir kurtulursa o zaman ork ordularnn kendiliinden yolu kesilmi olacak. Eer sadk biriysen Ghan-buri-Ghn, o zaman sana zengin armaanlar veririz ve sonsuza kadar Yurt'un dostluunu kazanrsn." "l adamlar yaayanlarn dostu olamaz ve onlara armaan veremez," dedi Vahi insan. "Ama eer Rara-nlk'tan sonra yaarsan Vahi ROHtRRtM'lN GELii Insanlar' ormanlarda rahat brak ve bir daha onlar hayvan gibi avlama. Ghn-buri-Ghn seni tuzaa ekmeyecek. O kendi de At Adamlar'n babasyla birlikte gidecek; eer sizi yanl yere gtrrse, onu ldrn." "yle olsun!" dedi Thoden. "Dman ap yola dnmemiz ne kadar zaman alr?" diye sordu Eomer. "Yayan gitmemiz gerekecek eer bize siz nclk edecekseniz; sonra yolun dar olduundan da kukum yok." "Vahi insanlar hzl gider yayan," dedi Ghn. "Yol, oradaki Taa-raba Vadisi'nde drt atn gidecei kadar geni. Vahi insanlar buradan Dn'e afaktan akama kadar yrr." "O halde nclere en az yedi saat vermeliyiz," dedi Eomer; "fakat herkes iin bir on saati hesaba katmak gerekir. Gzden kaan eyler bizi oyalayabilir; ordumuzun hepsi yoladizilirse, tepelerden ktmzda onlan yeniden dzene sokmak ok vakit alabilir. imdi saat ka?" "Kim bilir?" dediTh6oden. "Her yer gece imdi." "Her yan karanlk ama her yer gece deil daha," dedi Ghn. "Gne ktnda onu hissederiz, gizli olduunda bile. Daha imdiden Dou dalanndan trmanyor. Gk tarlalarnda gnn al vakti." "O zaman en ksa zamanda yola kmalyz," dedi Gmer, "yle olsa bile Gondor'un yardmna bugn yetimeyi mit edemeyiz." Merry daha fazla dinlemeyi gereksiz bulup, harekt iin hazrlanmaya gitti. Bu atmadan nceki son safhayd. Ona, atmadan pek fazla insan kurtulabilecek gibi gelmiyordu. Fakat Pippin'i ve Minas Tirith'teki alevleri dnnce kendi korkusunu bastrd. O gn her ey yolunda gitti; onlan pusuya drecek dmann ne sesini, ne soluunu duydular. Vahi Insanlar'n dikkatli avclarndan bir blk dmana kar siper vazifesi grmt, bylece ne orklar ne de dolaan dmanlar tepelerdeki hareketten haberdar olacaklard. Onlar-kuatlm ehre yaklatka k gitgide daha da lolat; Svariler uzun sralar halinde, insanlarn ve atlann kara glgeleri misali geip gittiler. Her blk bir vahi orman adam tarafndan ynlendiriliyordu; fakat yal Ghn kraln yannda yryordu. Harekete geileri umduklarndan daha yava olmutu nk bir yandan yryp bir yandan atlann eken Svariler'in, konakladklar yerin gerisinde ve gizli Taaraba Vadis^jre inerken sk aal srtlarda yollarn bulmas zaman ald. ncler, Amon Dn'in dou yakasnn ardnda uzanan ve 117 116 ROHlRRtM'lN GELii KRALIN DN

dizi dizi tepeler arasnda Nardol'dan Dn'e, doudan batya uzanan byk bir boluu rten geni gri allklara vardklarnda gn akama kavuuyordu. ok nceleri bu boluktan oktan unutulmu olan araba yolu geiyordu ve tekrar, ehir'den kp Anrien'den geen ana at yoluna balanyordu; fakat artk, birok insan nesli boyunca aalar burada diledikleri gibi bymler ve yol saysz yllarn yapraklan altnda ufalanm, gmlp yok olmutu. Yine de allklar Svariler'e, ak atmaya girmeden nce son bir gizlenme midi veriyorlard; nk bunlarn dousunda ve gneyinde kvrm kvrm tepelerin bir araya gelip, kale burlar gibi st ste trmanarak Mindol-luin srtlarnn koca ktlelerini oluturduklar plak ve kayalk tepeler vard; telerinde ise Anduin yolu ve ovalan uzanyordu. n blk durmutu; dierleri de Taaraba Vadisi uurumundan dizi dizi karak etrafa yayldlar ve gri aalar altndaki kamp yerlerine getiler. Kral komutanlar toplantya ard. Eomer, yolu kolaan etsinler diye izciler yollad; ama yal Ghn ban sallad. "At Adam yollamann faydas yok," dedi. "Vahi insanlar, kt havada grlebilecek her eyi grd zaten. Biraz sonra gelip, bana burada anlatacaklar." Komutanlar geldi; sonra aalar arasndan yal Ghn'a, Merry'nin onlan birbirinden ayramayaca kadar ok benzeyen, koncolos biimli adamlar dikkatle kt. Garip, grtlaktan gelen bir lisanla Ghn'a bir eyler sylediler. Ghn hemen krala dnd. "Vahi insanlar ok ey sylyor," dedi. "nce, dikkatli olun! Hl Dn'in gerisinde kampta ok adam var, buradan bir saatlik yolda," kolunu batya, kara iaret kulesine doru sallad. "Fakat Ta Halk'n yeni surlar ile buras arasnda grnrde bir ey yok. Surlarda ok faaliyet var. Surlar ayakta deil artk: Surlar grgn yergrltsyle ve kara demirden sopalarla ykm. Dikkatli deillermi, etraflarnn K'ktmyorlarm. Arkadalar btn yollar koruyor samyokmn; .^onra Ghn garip, gargara yapar gibi bir ses kard; sanki glyor gibiydi. "Gzel haberler!" diye haykrd Eomer. "Bu Karanlkta bile mit yeniden prldyor. Dmanmzn tertipleri onun elinde olmadan bizim iimize yaryor. Bu lanet olas karanlk bile bizim iin bir rt oldu. Ve imdi de, Gondor'u harap etme ve ta ta stnde brakmama arzusu iindeki orklar, benim en byk korkumu da ortadan kaldrm oldular. D surlar uzun sre bize kar dayanabilirdi. imdi esip geebileceiz - eer o kadar ileriye gidebilirsek." "Bir kez daha sana teekkr ederim ormann Ghn-buri-Ghn'," dedi Theoden. "Hem getirdiin haberler, hem de ettiin klavuzluk iin bahtn hep ak olsun!" "ldrn gorgn'ul ldrn ork halkn! Baka hibir sz Vahi tnsanlar' mutlu edemez," diye cevap verdi Ghn "Kt havay ve karanl parlak demirle kovun gitsin!" "Bunlar yapabilmek iin srdk atlarmz bunca rak yola," dedi kral, "kalktmz ey bu. Fakat neler baarabileceimizi sadece yarn gsterecek bize." Ghn-buri-Ghn yere melip, diken diken kalarn topraa de-dirdi, veda ettiinin bir gstergesi olarak. Sonra, ayrlmak istercesine ayaa kalkt. Fakat aniden, deiik bir havay koklayan bir orman hayvanym gibi aalad. Gzlerine bir k geldi. "Rzgr deiiyor!" diye bard; ve bununla birlikte sanki gz ap kapayncaya kadar hem o, hem de arkadalar, bir daha Rohan Svarileri tarafndan grlmemek zere karanlklar iinde kayboldular. ok gemeden uzakta dou tarafnda davullar yeniden uzaktan uzaa gmbrdedi. Yine de ordunun iinde kimsenin gnlne, garip ve sevimsiz grnl olsalar da Vahi insanlarn onlara ihanet edecekleri korkusu dmedi. "Artk klavuza ihtiyacmz yok," dedi Elfmiferi; "nk ordunun iinde ban gnlerinde Mundburg'a at srm olanlar var. Ben bunlardan biriyim. Yola vardmzda, yol gneye doru yn deitirip kasaba topraklarnn surlarna varmadan yedi fersah daha nmzde uzanacak. O yolun byk bir blmnde, yolun her iki yannda da bol bol imenlik vardr. Gondor'un ulaklan, en byk hzlarn bu uzantda yapmay hesaplarlar. Bu mesafeyi byk bir grlt koparmadan abucak aabiliriz." "O halde, madem kt olaylar bekliyoruz ve btn gcmze ihtiyacmz var," dedi Eomer, "imdi dinlenip buradan gece ayrlmamz, bylece gidiimizi yann hava aydnlanaca kadar aydnlandnda ya da beyimiz bize iaret ettiinde varacak ekilde ayarlamamz neririm." Kral buna rza gsterdi ve komutanlar ayrld. Fakat ksa bir sre sonra Elfmiferi geri dnd,

"izciler gri ormann gerisinde rapor edecek bir ey bulamamlar beyim," dedi, "iki adamdan gayri: ki l adam ve iki l at." , 118 KRALIN DN "Ee?" dedi Eomer. "Ne olmu?" "u beyim. Bunlar Gondor'un ulaklarym, biri Hrgon olabilir. En azndan elinde hl Kzl Ok varm ama kafas kesilmi. Ve bir ey daha var. iaretlere gre ldrldklerinde bat ynne doru ka-yorlarm Okuyabildiim kadaryla dman daha o zaman d surda bulmular, ya da geri dndklerinde surlara saldrrken - bu da iki gece nce anlamna gelir, eer detleri olduu zere asken menziller-deki atlar kullanmlarsa. ehir'e varp geri dnm olamazlar." "Eyvah!" dedi Th6oden. "O halde Denethor bizim geliimizi haber almam, gelmemizden midi kesmi olabilir." "Skann gecikmeye tahamml olmaz ama hi yoktansa ge olmas yedir," dedi Eomer. "Sonra belki de bu dar zamanda, insanlar azlaryla konumaya balayal beri kullandklar bu eski atasznn doruluu ilk defa tam anlamyla ortaya kacaktr." Geceydi. Rohan ordusu yolun iki yannda da yava yava ilerliyordu. Mindolluin'in eteklerinden geen yol artk gneye doru dnyordu. Uzakta, neredeyse tam nlerinde kara gkyznn altnda al al bir lt vard ve koca dan yamalar bunun nnde kapkara ykseliyordu. Pelennor'un Rammas'larna yaklayorlard; ama gn henz gelmemiti. Kral nden giden bln ortasnda sryordu atn, etrafnda hanedanndan adamlarla. Elfmiferi'nin atanlar onlar izliyordu; Merry Saklmifer'in artk yerini terk ettiini ve sonunda tam kraln muhafzlarnn arkasna varncaya kadar karanlkta durmadan ileri gittiini fark etti. Aniden durdular. Merry nnde, insanlarn fsltyla konutuklarn duydu. Neredeyse surlara kadar gitmi olan ncler geri dnmt. Krala gittiler. "ok byk yangnlar var beyim," dedi bir tanes. "ehir olduu gibi alevler iinde ve tarlalar dmanlarla dolu. Fakat hepsi saldrya gitmi. Tahmin edebildiimiz kadaryla d surlarda ok az dman braklm; onlar da hibir eyi umursamyor, etraf yakp ykmakla megul." "Vahi Insan'n szlerini hatrlyor musun beyim?" dedi bir bakas. "Bar gnlerinde ben ak bozkrlarda yaardm; adm Widfara' dr, hava bana da haberler tar. Daha imdiden dnmeye balad rzgr. Gney'den taze bir nefes geliyor; iinde denizin yosun kokusu var, belli belirsiz de olsa. Sabah yeni eyler getirecek. Siz surlar ge119 ROHlRRtM'lN GELii liginizde bu fena kokunun zerinde afak skecek."' "Eer doruyu sylyorsan Widfara, bugnlerin gerisindeki yllarda huzur iinde yaayasn!" dedi Th6oden. Yaknnda olan hanedan mensuplarna dnerek, ilk atanlar arasndan da birok kiinin duyabilecei ekilde net bir sesle konutu: "Artk zaman geldi Yurt'un Svarileri, Eorloullan! nnzde dman ve ate var; yurtlarnz ise rak, geride. Yine de, ellerin cephesinde cenk etseniz de, orada semeresini greceiniz zafer sonsuza kadar sizin olacaktr. And itiniz: imdi yerine getirin bunlar beyiniz, topranz ve dostluun birlii adna!" Adamlar mzraklarn kalkanlarna vurdular. "Eomer, olum! Sen ilk atanlan ynet," dedi Theoden; "onlar kraln sanca arkasndan, tam ortadan gidecek. Elfmiferi sen, surlar getikten sonra bln saa ynelt. Grimbold kendi bln sola gtrsn. Geriden gelen blkler de bu bl izlesinler ellerinden geldiince. Dman nerede toplarsa oray vurun. Baka planlar yapamayz, nk henz cephede neler olduunu bilmiyoruz. imdi ileri; karanlktan korkaym demeyin!" n eken blktekiler ellerinden geldiince hzla srdler atlarn nk Widfara nceden ne hissederse hissetsin ortalk hl zifiri karanlkt. Merry atta, Saklmifer'in arkasndayd, sol eliyle tutunmaya alrken sa eliyle de kn iindeki klcn kurtarmaya alyordu. imdi yal kraln szlerinin doruluunu ac ac hissediyordu: yle bir savata sen ne yapacaksn

Meriadoc ? "Sadece bunu," diye dnd: "Bir atlya yk olacam ve en iyi artlarda, drtnala giden atlarn ayaklar altnda ezilmeden oturduum yerde oturmay mit edeceim!" D surlarn olduu yere bir fersah kadar kalmt. Ksa bir sre sonra surlara vardlar; Merry iin ok ksa bir sre olmutu bu. Vahi lklar koptu, silahlarn angrts duyuldu ama ok ksa srd. Surlarda eyleen orklar hem azd, hem de armlard; abucak ldrldler veya savuturuldular. Rammas'n kuzey kapsnn ykntlarnn nnde kral bir kez daha durdu, ilk atan grubu kraln arkasna ve her iki yanna yaklat. Elfmiferi'nin bl sa tarafta olduu halde Sak-lmifer krala yakn bir yerde durdu. Grimbold'un adamlar yana dnerek, surlarn dou tarafnda biraz uzaktaki bir yarktan dolanp girdi. 120 KRALIN DN Merry Saklmi-fer'in arkasndan bakyordu. ok uzakta, belki on mil, belki daha uzak bir mesafede byk bir yangn vard fakat bu yangn ile Svariler arasnda, en yakn noktas bir fersahtan daha uzak olan bir mesafede geni bir yarm ay eklinde alevler ykseliyordu. Karanlk cephede bir eyler daha seebiliyordu ama yine de ne sabahn umudunu grebilmi, ne de, ister deimi olsun ister deimemi, bir rzgr hissedebilmiti. Artk Rohan ordusu sessizce Gondor cephesinde ilerliyor, ayn insanlarn gvenli zannettikleri bir bentin gediklerinden geip kabaran bir sel gibi yava yava ama muntazaman akyordu. Fakat Kara Ko-mutan'n btn akl ve iradesi tamamen dmekte olan ehre eilmiti ve henz ona planlarnda bir atlak olduuna dair ikazda bulunan bir haber ulamamt. Bir sre sonra kral adamlarm biraz douya doru ynlendirdi, kuatmann ateleri arasna ve d cephesine gidebilmek iin. Hl onlara meydan okuyan olmamt ve hl Theoden bir iaret vermemiti. Sonunda bir kez daha durdu. ehir artk daha da yakndayd. Havada bir yank kokusu ve lmn ar glgesi vard. Atlar huzursuzland. Fakat kral Karyele zerine oturmu, hareketsiz, Minas Tirith'in can ekimesini seyrediyordu; aniden byk bir kedere veya korkuya kaplm gibi. Sanki.bzlm, yalanp klmt. Merry de zerine dehet ve kukunun byk arlnn ktn hissetti. Kalp atlar yavalamt. Zaman sanki tereddtle asl kalmt. ok ge kalmlard! ok ge kalm olmak, hi olmamasndan da ktyd! Belki de Theoden ylacak, yal ban eecek ve tepelerde saklanmak iin svacakt. Sonra aniden *Merry de, nihayet, kuku duymayacak biimde hissetti: Bir deiim. Rzgr yzn okuyordu! Ik prldyordu. ok, ok uzakta, Gney'de yuvarlanan, srklenen bulutlar, rak gri suretler eklinde belli belirsiz grlyorlard: Sabah bunlarn gerisinde uzanyordu. Fakat ayn anda bir imek akt, sanki ehir'in altndaki topraktan bir yldrm ykselmi gibi. Kr edici bir an iin, uzakta siyah ve beyaz, gz kamatrarak durdu, en u noktas prldayan bir ine gibi ykseldi; sonra karanlk yeniden kapanrken, tarlalarn zerinden koca bir bum sesi koptu. Bu sesle kraln bklm sureti aniden doruldu. Yeniden uzun ROHlRRlM'tN GELii 121 boylu ve marur grnyordu; zengileri zerinde dorularak yksek bir sesle bard, orada bulunanlarn lml bir adamdan daha nce duymadklar bir berraklkla: Uyann, uyann, Theoden 'in Svarileri! Ktlkler kapmzda: Ate ve katliam! Mzrak savrulacak, kalkan paralanacak, kl gn geldi, kzl gn geldi daha gne domadan! Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Bu szlerle birlikte sancaktan Guthlftan byk bir boru ald ve ona yle byk bir gle fledi ki boru paralara ayrld. Ve derhal, ordudaki btn borular birlikte kaldrlp akdlar; o anda Rohan'n borularnn flenmesi ovada bir frtna, dalarda bir gk grlts gibiydi. Srn atlarnz, srn! Haydi Gondor'a! Kral aniden Karyele'ye seslendi ve at ok gibi ileri frlad. Arkasndan sanca, yani yeil ovadaki beyaz atl bayrak havada dalgaland fakat kral onu geride brakt. Arkasndan

hanedannn svarileri imek gibi akt ama kral hep onlardan ok ilerdeydi. Gmer nden gidiyordu, miferindeki beyaz atkuyruu hzndan uuyordu; atanlann ndeki ilk blm sahilde patlayan kpk kpk dalga gibi kkredi ama The"oden'e yetiemiyordu. Delirmi gibiydi adeta; ya da babalarnn cenk lgnl damarlarnda akmaya balamt; Karyele'nin zerinde eskilerin tanrlar gibi duruyordu, tpk dnya daha genken olan Valar savandaki Muhteem Orome gibi. Altn kalkan ortaya kmt ve o da nesi! Gne'in sureti gibi parlyor, imenler kheyla-nnn ak ayaklarnda yeil alevler oluturuyorlard. nk sabah ermiti, denizden gelen yel ve sabah erimiti; karanlk geri ekilmiti; Mordor'un ordular alayordu, dehet sarmt her yanlarn; katlar ve ldler, hiddetin nallan zerlerinden geti. Sonra btn Rohan ordusu bir arkya balad, bir yandan bitiler, bir yandan ark sylediler nk engin keyfini kartyorlard; zarif ve korkun olan arklarnn sesi ehir'e bile varmt. 123 PELENNOR AYIRLARI SAVAI BLM VI PELENNOR AYIRLARI SAVAI Fakat Gondor'a yaplan saldry yneten ne bir ork komutanyd ne de birekiya. Karanlk ok erken blnmeye balamt, Efendisi'nin tayin ettii tarihten daha nce: O an iin talih ihanet etmi, dnya kar gelmiti; tam elini uzatm tutacakt ki zafer elleri arasndan kayp gidivermiti. Ama onun kolu uzundu. Hl komuta ondayd, byk gleri kullanyordu. Kral, Yzktayf, Nazgl Efendisi olarak bir sr silah vard. Cmlekaps'n brakarak gzden yok oldu. Yurt'tn Kral Theoden, Cmlekaps'ndan Nehir'e uzanan yola varm, ehir'e doru dnmt ve artk ehirden bir mil kadar uzaktayd. Hzn biraz azaltm yeni dmanlar aryordu; silahrleri etrafna topland; Saklmifer bunlarn arasndayd, ilerde, surlara daha yakn yerlerde Elfmiferi'nin adamlar muhasara aletlerinin arasnda dmanlarn ate ukurlarnn iine doru biiyor, kesiyor, sryordu. Hemen hemen Pelennor'un btn kuzey yars istila edilmi, kamplar atee verilmiti, orklar avclarn nndeki srler gibi Nehir'e doru kayorlard; Rohirrim ise, gnllerinin dilediince bir o yana, bir bu yana gidiyordu. Fakat henz kuatmay alaa edememi, Cmleka-ps'na ulaamamlard. Kapnn nnde ok dman vard; stelik ovann dier yarsnda henz dvlmemi ordular bulunuyordu. Gneyde, yolun gerisinde Haradrim'in ana gc bulunuyordu ve burada onlarn atllar kendi bakanlarnn sanca altnda toplanmt. Bakanlar bakt ve artmakta olan kta kraln sancan grd; sancak az ilerideydi ve etrafnda az sayda adam vard. Bunun zerine kzl bir fkeyle yksek sesle haykrd, al zerine kara ylan olan sancan gstererek bir yn adamyla yeil zerindeki ak atn zerine geldi; Gneyliler'in palalarn ekii yldzlarn pnltlarn andrmt. Sonra Theoden onun farkna vard; saldrsn beklemeden Karyele'ye seslenerek dosdoru onu karlamak iin hcum etti. Karlamalarnn grlts muazzam oldu. Fakat Kuzeyliler'in ak iddeti daha bir yanyordu; stelik uzun mzraklanyla gsterdikleri hner daha fazla ve daha acmaszd. Daha azdlar ama Gneyliler arasndan ormandaki ate topu gibi yarp getiler. Kuatmann ortasndan dalp geti Thengel olu Theoden; bakanlarn yere sererken mzra titremiti. Savruluverdi klc ve sancaa doru mahmuzlad atn, gnderi ve sancaktan biti; kara ylan dt. O zaman ldrlmeden braklm olan svarilerin hepsi dnerek uzaklara kat. Fakat o da ne! Aniden hametinin tam ortasnda kraln altn kalkan karard. Yeni doan sabaha gkyznden bir leke dt. Etrafna karanlk kt. Atlar gerileyerek kinedi. Eyerlerinden yere den adamlar yerde srndler. "Buraya! Buraya!" diye bard Theoden. "Kalkn Eorloullan! Korkmayn karanlktan!" Fakat dehetle ldran Karyele aha kalkt, bolua tekmeler savurup byk bir lkla yana dt: Kara bir ok delip gemiti onu. Kral atn altnda kald.

Koca glge, den bir bulut gibi alald. Ve bakn hele! bu kanatl bir yaratkt: Eer bir ku idiyse, o zaman btn dier kulardan daha byk ve plakt, ne ty ne dikeni vard ve geni kanatlan da boynuzlu parmaklar arasna gerilmi deriden alara benziyordu; ok pis kokuyordu. Belki de daha eski bir dnyann yaratyd; cinsi Ay'n altnda unutulmu souk dalarda eylemi, bu gnlere kadar gelebilmi ve iren yuvasnda, erre meyilli bu zamansz son yavrusunu yetitirmiti. Karanlklar Efendisi onu alm, sonunda uan btn dier eylerin ok tesinde byynceye kadar kt etlerle beslemiti; sonra da onu hizmetkrlarna binek olarak vermiti. Alald, alald, sonra parmakl an katlayarak atlak bir lk att, Karyele'nin bedeni zerine kondu, penelerini batnp uzun ve plak boynunu uzatt. zerinde bir ekil oturuyordu, siyah pelerinli, kocaman ve tehdit-kr. elikten bir ta tayordu fakat cbbesiyle, tacn kenan arasnda, gzlerinin lmcl prltsndan baka hibir ey grnmyordu: Nazgl Efendisi. Havaya dnm, karanlk bozulmadan nce bineini arm ve sonra tekrar geri dnmt, etrafa felaket saarak, midi mitsizlie, zaferi lme evirerek. Kocaman kara bir topuz kullanyordu. Fakat Thdoden tamamen yzst braklmamt. Hanedanndan T 125 PELENNOR AYIRLARI SAVAI 124 KRALIN DN olan silahrler ya etrafnda katledilmi olarak yatyordu ya da ldran kheylanlar gemi azya alp onlar uzaklara tamlard. Yine de hl orada duran biri vard: Gen Saklmifer, sadakati korkusuna baskn km, alyordu nk beyini babas gibi severdi. Btn saldn boyunca Merry onun arkasnda hi yaralanmadan tanmt, ta ki Glge gelinceye kadar; o zaman Yeltay iine dt dehetle onlar atm imdi de ovada deliler gibi koturuyordu. Merry afallam bir hayvan gibi emeklemeye balad; zerinde yle byk bir dehet vard ki etraf gremiyor, midesi bulanyordu. "Kraln adam! Kraln adam!" diye haykryordu ierden kalbi. "Onun yannda kalmalsn. Sizi babam sayyorum, demitin ona." Fakat iradesi hi cevap vermedi, bedeni titredi. Gzlerini ap, yukar bakmaya cesaret edemedi. Sonra aklna dm karanln arasndan Saklmifer'in sesini duyduunu sand; ama o anda ses bir tuhaf gelmiti, tand baka bir sesi artryordu. "Ykl karmdan le kargalarnn ba, iren yaratk! lleri rahat brak!" Souk bir ses cevap verdi: "Nazgl ile avnn arasna girme! Yoksa seni sran geldiinde ldrmem. Alr, btn karanlklarn gerisinde etlerinin yenip bitirilecei, kuruyarak bzen aklnn Kapaksz Gz nnde plak braklaca feryat evlerine tarm." Bir kl sakrdad knndan ekilirken. "Ne istersen onu yap; ama buna engel olacam eer elimden gelirse." "Engel olmak m? Seni ahmak seni. Hibir lml adam bana engel olamaz!" Sonra Merry, o saatte duyduu seslerin en garibini duydu. Sanki Saklmifer glyordu; berrak sesi eliin akrts gibiydi. "Ama adam deilim ki ben! Karnda bir kadn var! Eomund'un kz owyn' im ben. Sen benim ile beyim, hmm arasnda duruyorsun. Ykl, eer lmsz deilsen! Yoksa canl da olsan, kara bir lmemi de olsan bierim seni, eer ona dokunursan." Kanatl yaratk kza doru bir lk att ama Yzktayf hi cevap vermedi; sessizdi, sanki ani bir kuku duyarm gibi. Bir an iin hayretin ta kendisi baskn kt Merry'nin korkusuna. Gzlerini at ve birden karanlk k'alkverdi gzleri zerinden. Orada, ondan birka adm ileride koca hayvan oturuyordu ve etrafndaki her ey karanlk gibiydi; zerinde Nazgl Efendisi mitsizliin glgesi gibi ykseliyordu. Biraz sol tarafta, yz onlara dnk Merry'nin Saklmifer dedii kii duruyordu. Fakat

kendini gizledii mifer dmt bandan; bandan kurtulmu parlak salar soluk altn ltsyla omuzlarnda prldyordu. Deniz gibi gri olan gzleri sert ve insafszd; yine de yanaklarnda gzyalar vard. Elinde bir kl vard; kalkann dmannn gzlerinin dehetine kar kaldrmt. Eowyn idi bu; hem de Saklmifer. nk Merry'nin aklnda, Dun-harrovv'dan ayrlrken grd yzn ans imek gibi akt: Hi umudu olmadan, lm aramaya giden birinin yz. Gnln acma duygusu ve byk bir merak ald ve aniden soyunun o yava tutuan cesareti uyand. Ellerini skt. Bu kadar zarif, bu kadar umutsuz olan bu kz lmemeliydi! En azndan tek bana, yardm grmeden lmeyecekti. Dmann yz ona dnk deildi ama o hl, ya o lmcl gzler zerine derse korkusuyla hareket etmeye pek cesaret edemiyordu. Yava yava yan tarafa doru emeklemeye balad; fakat kuku ve garazla tm dikkatini nnde duran kadna vermi olan Kara Komutan, ona amur iinde debelenen bir solucandan fazla bir nem vermedi. Aniden koca hayvan iren kanatlarn rpt; yarattklan rzgr pis kokuluydu. Tekrar havaya srad ve sonra hzla, lk atarak gagas ve peneleriyle saldrarak Eowyn'in zerine inmeye balad. Yine de rkmedi Rohirrim'in kz, krallarn ocuu, ince ama elik bir bak gibi, zarif ama korkun Eowyn. Hzla bir darbe indirdi, ustaca ve lmcl. Uzanm boynu ikiye ayrd ve kesilen kelle bir ta gibi dt. Koskoca ekil arpp yklrken geriye doru srad, geni kanatlar gerildi; topraa kt; onun dyle glge geip gitti. Kzn etrafna klar dkld ve sa gne nda parlad. Yknt iinden Kara Svari uzun boyuyla doruldu, tehdit edercesine, kzn zerinde ykseldi. Kulaklar zehirin kendisiymiesine sran bir nefret hayknyla topuzunu indirdi. Kzn kalkan bin paraya blnd, kolu da krlmt; tkezlenip dizleri zerine dtU. Kara Svari zerine bir bulut gibi eildi, gzleri prldyordu; topuzunu ldrmek iin kaldrd. Fakat aniden o da can acsndan bararak ileriye doru tkezledi; darbesi boa gitti ve yere savruldu. Merry'nin klc onu arkadan vurmutu, kara pelerinini yrtp zrhl yeleinin altna girerek o koca dizinin arkasndaki kirii paralamt. "Eovvyn! Eovvyn!" diye bard Merry. Kz sendeleyerek, btn 126 KRALIN DN 127 PELENNOR AYIRLARI SAVAI abasyla ve son gcyle klcn ta ile pelerin arasna indirdi, o koca omuzlar nnde eilmiken. Kl kvlcmlar saarak parampara oldu. Ta, bir takrtyla yuvarland gitti. owyn ne, dmannn zerine devrildi. Ama o da ne! Pelerin ve zrhl yelek botu. Artk biim-sizce yrtlm ve atlm bir halde uzanyordu yerde; derken tyler rpertici bir lk ykseldi, tiz bir uluma sesi halinde azalarak rzgrla birlikte geip gitti; lp giden bedensiz, ince ses yutulup yok oldu ve bu dnyann o anda bir daha da hi duyulmad.. Orackta, lenlerin ortasnda duruyordu hobbit Meriadoc, gn -ndaki bir bayku gibi gzlerini krptra krptra, nk gzyalar kr etmiti onu; buular arasndan, orada uzanm hi kprdamadan yatmakta olan Eowyn'in zarif salarna bakt; sonra zaferinin tam ortasnda dm olan kraln yzne de bakt. nk Karyele can ekiirken yuvarlanarak kraln zerinden kalkmt; ama yine de sahibinin felaketine neden olmutu. Bunun zerine Merry eilerek pmek iin kraln elini kaldrd ve o da ne! Theoden gzlerini at; gzleri berrakt ve zorlanarak da olsa sakin bir sesle konutu. "Elveda Efendi Holbitla!" dedi. "Bedenim krld. Atalarma gidiyorum. Ve artk, onlarn o kudretli topluluklarnda bile utanmayacam. Kara ylan drdm. mitsiz bir sabah, mutlu bir gn ve altn bir gn batm!" Merry konuamad, yine gzyalarna boulmutu. "Affet beni beyim," dedi sonunda, "emirlerine uymadysam ve seninle ayrlrken alamaktan baka bir hizmet sunamadysam sana..."

Yal kral glmsedi. "zlme! Affedildin. Yrekli kiilere dizgin vurulamaz. Artk kutlu bir yaamn olsun; aznda piponla huzur iinde otururken beni hatrla! Artk seninle Tekev'de oturamayacam sz vermi olduum gibi, veya senin ot bilimini dinleyemeyeceim." Gzlerini kapatt, Merry onun yannda boynunu eerek selama durdu. Sonra kral yeniden konutu. "Gmer nerede? nk gzlerim kararyor, gitmeden nce onu grmek isterim. Benden sonra kral o olmal. Sonra Eowyn'e de haber yollamak istiyorum. O, benim ondan ayrlmam istememiti, artk onu gremeyeceim, benim iin kzmdan da stnd." "Beyim, beyim," diye balad Merry kekeleyerek, "o..." fakat tam o anda byk bir grlt koptu; etraflarnda borular, borazanlar tp duruyordu. Merry etrafna baknd: Sava ve yanndaki btn dnyay unutmutu; aslnda ksack bir sre nce olduu halde kraln dt yere atn sreli saatler gemi gibi geliyordu ona. Fakat imdi, ok yaknda balayacak byk bir arpmann tam ortasnda yakalanma tehlikesi iinde olduklarn grd. Dmann yeni gleri Nehir'deki yoldan byk bir hzla ilerliyor, surlarn altndan da Morgul alaylar geliyordu; gney ynnden nde atllar, arkada piyadeler Harad'llar geliyor, bunlarn arkasnda da zerlerinde sava kuleleriyle mumcularn koca srtlan ykseliyordu. Fakat kuzeyden Eomer'n ak sorgucu, tekrar bir araya getirip kumanda ettii koca Rohirrim cephesinin ban ekiyordu; ehir'deki btn insan gc dar kmt, Dol Amroth'un gm kuusu ncler tarafndan tanyor ve dman Cmlekaps'ndan sryordu. Bir an iin u dnce Merry'nin aklndan szlp geti: "Gandalf nerede? Burada deil mi? Kral ve Eowyn'i kurtaramaz myd?" fakat tam o srada Gmer aceleyle srd atn; yannda hanedandan hayatta kalan silahrler de vard ve artk atlarna hkim olabiliyorlard. Kt hayvann orada yatan leine hayretle bakakaldlar; kheylanlan yaknna gitmiyordu. Fakat Eomer eyerinden atlad; kraln yanma gelip sessizce durduunda zerine bir keder ve yeis kmt. Sonra silahrlerden biri kraln sancan orada lm yatan bayraktar Guthlf in elinden alarak havaya kaldrd. Thoden gzlerini yava yava at. Sanca grerek onun Eomer'e verilmesi gerektiini anlatt iaretle. "Selam sana Yurt'un Kral!" dedi. "imdi zafere sr atn! owyn'e benim iin veda et!" Ve bylece ld, Eovvyn'in yannda yatmakta olduunu bilmeden. Yaknda olanlar alamaya baladlar yle haytara-rak: "Thfoden Kral! Theoden Kral!" Fakat Eomer onlara yle dedi: Yas tutmayn ok! Kudretliydi len, anna yakr oldu sonu. Hy ykseldiinde alayacak kadnlar ardndan. imdi cenk aryor bizi! Yine de kendisi de alyordu konuurken. "Silahrleri burada kalsn," dedi, "ve atma zerinden gemesin diye bedenini an ile alandan tasnlar! Evet, burada yatan kraln dier adamlarn da." Katledilmi olanlara bakt isimlerini bir bir sayarak. Sonra aniden kzkarde128 KRALIN DN i ovvyn'i grd yatt yerde, onu tand. Bir an iin, tam haykracakken bir ok ile kalbi paralanan bir adam gibi durdu; sonra yz l gibi bembeyaz kesildi; iinde souk bir hiddet ykseldi, yle ki bir sre istese de konuamad. zerine cin arpm gibi bir hal geldi. "owyn, Eowyn!" diye bard en sonunda. "owyn nasl vardn buraya? Bu ne biim bir delilik, ne biim bir eytanlk? lm, lm, lm! lm alsn hepimizi!" Sonra kimseye danmadan, ehir'den gelen adamlarn yaklamasn beklemeden dmanlarnn koca ordusunun n cephesine dosdoru mahmuzlad atn ve saldrnn balamas iin yksek sesle haykrd. Sava alannn zerinde berrak sesi gmbrdetti arsn: "lm! Srn, srn atlarnz ykma ve dnyann sonuna!" Bununla birlikte ordu harekete geti. Fakat Rohirrim artk ark sylemiyordu. Tek bir sesle, olanca gleriyle, korkun bir biimde lm.'.diye hay kryorlard; sava byk bir aknt gibi hz kazanarak gm krallarnn etrafndan toparlanp geti ve gneye doru grledi. Ve hobbit Meriadoc hl orada durmu, gzyalar arasnda gzlerini krptryordu; kimse onunla konumamt; aslnda ona kulak asan yok gibiydi. Gzyalarn aceleyle silerek

Eovvyn'in ona vermi olduu yeil kalkan almak iin eildi; kalkan arkasna ast. Sonra elinden den klcna baknd; nk darbesini indirirken kolu uyumutu ve artk sadece sol elini kullanabiliyordu. Ama o da ne! Silah orada duruyordu da keskin ksm atee srlm kuru bir dal gibi ttyordu; o bakarken kl bzt, bzt ve yok oldu. Byle yok olup gitti Hyk Yaylalan'nn klc, Batelli'lerin eseri. Ama klcn kaderini, Dnedain henz genken ve dmanlarnn en belli bal korkular Angmardiyan ile bu diyarn byc kral olduu zamanlarda, Kuzey Krallfnda uzun sre nce yava yava yapm olan kii bileydi, mutlu olurdu. Baka hibir kl, isterse ok daha kudretli eller tarafndan kullanlm olsun, o dmanda yle ac bir yara aamaz, lmsz etini yaramaz, onun iradesinin grnmeyen gcn dokuyan byy bozamazd. Adamlar kral kaldrmlard artk; mzrak sopalarnn arasna pelerinlerini sererek onu ehir'e doru tayacak bir sedye yaptlar ida-reten: dierleri de Eowyn'i kibarca kaldrd ve onu da kraln ardndan 129 PELENNOR AYIRLARI SAVAI tad. Fakat kraln hanedanna mensup adamlar henz sava alanndan getiremiyorlard; nk kraln silahrlerinin yedisi dmt orada, balar D6orwine de aralarndayd. Bylece onlar dmanlarndan ve o kt hayvandan ayr bir yere uzatp etraflarna mzraklar yerletirdiler. Daha sonra, her ey olup bittikten sonra geri dnerek orada bir ate yakp hayvann leini yaktlar; fakat Karyele iin bir mezar kazarak, mezara zerinde Gondor ve Yurt dillerinde u yazlarn kaznm olduu bir ta diktiler: Sadk bir hizmetkrd ama efendisinin felaketi oldu yine de, Tezayan tay, hzl Karyele. Uzun ve yeil bitti Karyele'nin mezar zerindeki otlar, ama o hayvann yakld yerdeki toprak hep kara ve plak kald. Artk yava yava ve hznle yryordu Merry tayclarn yannda; atmaya kulak asmyordu. Yorgundu, ac iindeydi ve elleri, kollan, bacaklar sanki yormu gibi tir tir titriyordu. Denizden byk bir yamur geldi; sanki her ey Thoden ve Eowyn iin alyor, ehir' deki yangn gri gzyalaryla sndryordu. Derken puslar arasndan Gondor'lulann nclerinin gelmekte olduunu grd. Dol Amroth Prensi Imrahil srd atn ve onlarn nnde dizginlerini ekti. "Yknz nedir Rohan'n insanlar?" diye bard. "Theoden Kral," diye cevap verdiler. "ld. Fakat EomerKral ynetiyor artk cengi: Ak sorgucu rzgrda dalgalanan o." Bunun zerine prens atndan inerek krala ve kraln byk saldrsna hrmeten tabutunun yannda diz kp alad. Sonra ayaa kalkarak Eowyn'e bakt ve aknlklar iinde kald. "Burada bir kadn var galiba?" dedi. "ihtiyacmz karsnda Rohirrim kadnlar da m savaa geldi?" "Hayr! Bir teki sadece," diye cevap verdiler. "Hanm ovvyn'dir o, Eomer'n kzkardei; bu saate kadar onun geldiinden haberimiz yoktu, imdi kahroluyoruz bu yzden." Sonra prens, yz solgun ve souk da olsa onun gzelliini grerek, daha yakndan bakmak iin eilirken kzn eline dedi. "Rohan' llar!" diye bard. "Aranzda hi hekim yok mu? lmcl bir yara ile yaralanm olabilir ama kanmca hl yayor." Kolundaki parlatlm kol zrhn kzn souk dudaklarna gtrd: zrhn zerinde an131 130 PELENNOR AYIRLARI SAVAI KRALIN DN o ak grlebilen minik bir buu olumutu. "Artk aceleye ihtiya var," dedi ve birini hemen ehir'e geri yollad yardm getirmesi iin.

Kendisi ise lm olana eilerek veda etti ve atma atlayarak savaa gitti. Artk atma Pelennor tarlalarnda btn iddetiyle artmaya balamt; silahlarn grlts ara varyordu adamlarn haykrlar ve atlarn kinemeleriyle. Borular ttrlyor, borazanlardan kulaklar trmalayan sesler kyor, mmak'lar savaa srlrken briiyorlard. ehir'in gney surlar altnda Gondor'un piyadeleri, hl burada byk bir g halinde toplanm bulunan Morgul alaylaryla karlamlard. Fakat svariler douya omer'n imdadna gittiler: Anahtarlar Muhafz, Lossarnach Beyi Uzun Hurin, Yeil Tepeler'den Hirluin ve etrafnda silahrleriyle zarif Prens Imrahil. Rohirrim onlarn yardmna ok abuk gelemedi; nk ans o-mer'e kar dnm, hiddeti kendisine zarar vermiti. Saldrsmdaki o byk hiddet dmanlarnn n safn hemen hemen tamamen alaa etmi ve Svarilerin gen eklinde ilerleyen byk kmesi Gneyli-ler'in saflarndan geerek atllarn malup etmi, piyadelerini mahvetmiti. Fakat mmak'lann gittii yere atlar gitmiyor, rkyor, yoldan sapyorlard; byk canavarlarla dvlmemiti, onlar savunma kuleleri gibi duruyorlar, Haradrim onlarn etrafnda toplanyordu. Ve eer Rohirrim saldrrken Haradrim'den kere daha az sayda idiyse bile, ksa bir sre sonra durumlar daha da kt oldu; nk artk Os-giliath'tan sava alanna yeni gler akmaya balamt. Bunlar buraya ehir'i ve Gondor'u yamalamak iin toplanm ve komutanlarnn emrini bekliyorlard. Komutanlar artk yok edilmiti; fakat Mor-gul'un vekili Gothmog onlar bu karkln iine atmt; baltalaryla Doulular, Khand'n Variag'lan, allar iinde Gneyliler, Uzak Harad' dan beyaz gzl, krmz dilli yan deve benzeyen kara renkli adamlar. Kimisi imdi Rohirrim'in ardndan aceleyle gidiyor, dierleri Gondor'un glerini durdurmak ve Rohan'a katlmalarna mani olmak iin bat tarafn tutuyorlard. Gn byle balayp Gondor'un aleyhine dnm, mitleri azalrken ve len zamanlarnda artk byk bir rzgr eser, yamur kuzeye koar ve gne parlarken ehir'den yeni bir haykr iitildi. O berrak havada surlardaki gzcler dehet veren yeni bir grntye tank oldular ve son umutlan da kendilerini terk etti. nk Anduin, Harlond'daki kvamndan yle akyordu ki ehir'den bakan adamlar birka fersah boyunca nehiri uzunlamasna grebiliyorlard; gzleri keskin olan biri, gelen herhangi bir gemiyi yaklarken grebilirdi. Ve o yne bakarak dehetle banyorlard; pml pm\ akarsu zerinde kapkara bir filonun rzgrla geldiini grmlerdi: Kadrgalar ve bir sr krekli ar gemi ve meltemde bel bken kara yelkenler. "Umbar Korsanlar!" diye bant adamlar. "Umbar Korsanlan! Bakn! Umbar Korsanlan geliyor! Demek ki Belfalas dm, Ethir de; Lebennin de gitti. Korsanlar zerimize geldi! Bu kr talihin son darbesi!" ehir'de kumanda edecek kimse kalmad iin, kimisi geliigzel anlara koarak alarm verdi; kimisi askerlerin geri ekilmesi iin borazanlar fledi. "Surlara geri gelin!" diye bardlar. "Surlara geri gelin! Her yer baslmadan geri gelin!" Fakat gemilere hz kazandran rzgr onlann btn feryatlarn uzaa tad. Geri Rohirrim'in ne haberlere, ne de alarma ihtiyac vard. Hepsi kendiliklerinden kara yelkenleri gayet iyi grebiliyorlard. nk Eo-mer artk Harlond'dan ancak bir mil kadar uzaktayd ve arkasndan yeni dmanlar kaynaarak gelip onlann Prens'le balantsn keserken, karlat ilk dmann byk basks onunla liman arasnda kalmt. imdi Nehir'e bakyordu; iindeki btn mit ld ve biraz nce kutsad rzgra imdi lanet etmeye balad. Fakat Mordor'un ordulan yreklenmilerdi; yeni bir heves ve taknlkla dolarak bara ara saldrya getiler. omer'in ruhu sertlemi ve akl bir kez daha almt. O tarafa gelebilecek btn adamlan sanca altnda toplayabilmek iin borula-n aldrd; nk en azndan byk bir duvar oluturmay dnyordu; dayanabildii kadar burada kalp, dnceye kadar yerde savamay, Bat'da son Yurt Kral'n hatrlayacak hibir adam kalmayaca halde, Pelennor krlarnda arklara geecek iler baarmay dnyordu. Bylece yeil tepecie srerek atn buraya sancan dikti ve Ak Atl sancak rzgrda rpnmaya balad. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcm ekip geldim gnete ark syleyerek. Umudun bittii kalplerin krld yere srdm atm: Gazaba, ykma ve kzl bir guruba vardm imdi!

WF 9 132 KRALIN DN 133 PELENNOR AYIRLARI SAVAI Bu msralar okudu ama yine de bunlar sylerken gld. nk bir kez daha savan arzusunu duyuyordu iinde; henz yaralanma-mt, genti ve krald: Dm bir halkn kral. Ama daha mitsizliine glmesi sona ermeden bir kez daha kara gemilere bakt ve onlara meydan okuyarak klcn kaldrd. Sonra bir hayrettir ald Eomer'i; byk de bir coku; klcn gnee doru frlatt ve tekrar yakalarken arklar syledi. Btn gzler onun bakn izledi ve o da ne! En ndeki gemide byk bir bayrak ald, gemi Harlond'a doru dnerken rzgr bu bayra gzler nne serdi. Ak Aa iek amt bayrakta, Gondor iin; fakat etrafnda Yedi Yldz vard ve zerinde bir ta, yani Elendil'in saysz yldr hibir hkmdarn kullanmad nian. Ve yldzlar gne nda alev alevdi nk Elrond'un kz Arvven tarafndan' deerli talarla ilenmiti; ta da sabah nda parlak grnyordu nk mithril ve altndan yaplmt. Byle varmt Isildur'un varisi Arathorn olu Aragorn llerin Yolu'ndan Gondor krallna, Deniz'den gelen yelle tanarak; Rohir-rim'in cmb bir kahkaha seli ve kllarn imei; ehir'in neesi ve aknl ise borazanlann mzii ve anlarn sesi olmutu. Fakat Mordor'un ordularn bir delilik sarmt ve kendi gemilerinin dmanlaryla dolu olmas onlara bir eit by gibi gelmiti; kaderin gelgitlerinin kendi aleyhlerine dndn ve sonlarnn yakn olduunu anlaynca zerlerine kara bir korku dt. Douya srdler atlarn Dol Amroth'un silahrleri, nlerinde dman srerek: Dev adamlar, Variag'lar ve gne ndan nefret eden orklan. Gneye ilerledi Gmer; adamlar onun gz nnde katlar ve rs ile eki arasna ksldlar. nk artk adamlar gemilerden Harlond iskelelerine atlyorlar ve kuzeye doru bir yldrm gibi esiyorlard. Legolas ve elinde baltas ile Gimli de geldi; ve Leben-nin, Lamedon ve Gney tmarlarndan bahadr halkn yneten sanca-yla Halbarad ve Elladan, alnnda yldzlaryla Elrohir ve Kuzeyin Kolcular, ar elli Dnedain. Fakat hepsinin nnden yeni tututurulmu bir ate gibi parlayan Batnn Alevi Anduril, yani en az eskisi kadar lmcl dvlm Narsil ile Aragorn gidiyordu ve alnnda Elendil'in Yldz vard. Ve bylece sonunda Eomer ile Aragorn savan ortasnda bulutular; kllarna yaslanarak birbirlerine baktlar; memnundular. "Aramzda Mordor'un btn ordular olduu halde byle bulutuk ite yine," dedi Aragorn. "Borukent'te byle sylememi miydim?" "yle konumutun," dedi Eomer, "fakat umut insanlar genellikle kaldrr ve o zamanlar ben senin uza gren bir kii olduunu bilmiyordum. Yine de beklenmedik anda gelen bir yardm iki kere kutlu olsun; dostlarn karlamas daha nce hi byle nee dolu olmamtr." Ve birbirlerinin ellerini kavradlar. "Daha iyi bir zamanda da olamazd," dedi Eomer. "ok da erken gelmedin arkadam. ok kayp ve zntler geldi bamza." "O halde, haydi bunlarn cn alalm bu konuda konumadan nce!" dedi Aragorn, ve birlikte savaa srdler atlarn. Hl nlerinde zorlu bir dv ve uzun bir ura vard; nk Gneyliler hem cesur hem de salam insanlard ve aresizlikleri iinde hiddetliydiler de; Doulular da gl, savata pimi, aman dilemeyen insanlard. O yzden, kh burada, kh orada, yanm bir mtemilat veya ambarn yannda, bir tepecikte veya toprak yn zerinde, surlarn altnda veya alanda hl bir araya toplanmaya devam ettiler, saldrdlar ve gn geip gidinceye kadar dvtler. Sonra, sonunda Gne Mindolluin'in ardndan batt ve btn gkyzn byk bir yangnla doldurdu, bylece tepeler ve dalar kanla boyanm gibi oldu; Nehir'den ate akyordu ve gece kerken Pelen-nor otlar al al uzanyordu. Ve tam o saatte Gondor Meydan Sava bitmiti; Rammas'n emberi iinde canl tek bir dman kalmamt. lmne veya Nehir'in

kzl kpnde boulmak iin kaanlar hari hepsi kltan gemiti. ok az douya doru Morgul veya Mordor'a gidebilmiti; Haradrim lkesine ise uzaktan bir masal ulamt sadece: Gondor'un hiddetinin ve dehetinin bir sylentisi. Aragorn, Eomer ve mrahil ehir Cmlekaps'na doru geri srdler atlarn; artk yorgunluktan ne sevinecek, ne zlecek durumdaydlar. Bu hi yara almamt; nk byleydi onlann yazglar ve bileklerinin gc ile hneri; gerekten de ok az kii onlara dayanabilmi veya hiddetleri srasnda yzlerine bakabilmiti. Fakat dierlerinin ou yaralanm, sakatlanm veya sava alannda lmt. Baltalar atndan inmi tek bana dven Forlong'u bimiti; okularn canavarlarn gzlerini vurmalar iin ynetirken mmaklan. saldrnca hem Morthond'lu Duilin, hem de kardei inenerek lmlerdi. Ne zarif Hirluin dnebilmiti Pinnath Gelin'e, ne Grimbold Grimsr 134 KRALIN DN lade'e, ne de bklmez bilekli Halbarad Kuzey topraklarna. n olmayan, isimsiz az insan gmedi, ister komutan-olsun, ister er; nk bu ok byk bir savat ve bu savata btn olup bitenleri anlatan hibir yk yazlmamtr daha. Sonradan, ok zaman sonra Rohan'da bir destanc Mundburg Hykleri'nden sz etti trksnde: Tepelerde nlayan borular duyduk, Gney krallnda parlyordu kllar. Kheylanlar sabah rzgr gibi Dald Stoningland'a. Cenk oldu. Orada dt Bakomutan Theoden, kudretli Thengelolu, dnmedi bir daha altn saraylarna ve Kuzey krlarndaki yeil otlaklara. Harding ve Guthldf, Dnhere ve Deonvine, yiit Grimbold Herefara ve Herubrand, Horn ve Fastred dvp dtler orada, o uzak lkede: Mundburg Hykleri altnda, kfler iinde yatyorlar imdi yoldalar Gondor bey teriyle. Ne zarif Hirluin dnebildi deniz kysndaki tepelere, ne de yal Forlong dnd zaferle Arnach'a, lkesinin iekli vadilerine; Derufn ve Duilin, uzun boylu okular, dnemediler kara sulara, dalarn glgesindeki Morthond gllerine. Beyler ve erler kabul ettiler sabah vakti ve gn sonunda lm. Uzun zamandr uyurlar imdi Ulu Nehir kysnda, Gondor'un imenleri altnda. imdi gzyalar gibi, parlayan gm gibi akan su, oO gn kpkzl gdyordu: Gnbattmyla alevlenmiti kana boyaliKpkler; iaret kuleleri gibi yanyordu dalar akam vakti; Rammas Echor'a al al dyordu i. BLM VII DENETHOR'U YAKMAK N ATILAN ODUNLAR Cmlekaps'ndaki kara glge ekildikten sonra bile Gandalf kprdamadan durdu. Fakat Pippin, sanki zerinden byk bir yk kalkm gibi ayaa kalkt; borular dinleyerek ayakta durdu ve kalbinin mutluluktan infilak edebileceini hissetti. Bir daha hibir zaman, uzaktan gelen bir boru sesini gzleri yaarmadan dinleyemedi. Fakat o anda birden grevi geldi aklna ve ileri doru koturdu. Ayn anda Gandalf kprdad ve Glgeyele'yle konutu; tam Cmlekaps'ndan geip gitmek zereydi. "Gandalf, Gandalf!" diye bard Pippin; Glgeyele durdu. "Burada ne aryorsun?" dedi Gandalf. "Siyah ve gm giyenlerin, efendileri izin vermedike Hisar'dan ayrlmamalar ehir'in bir kural deil mi?" "zin verdi," dedi Pippin. "Beni salverdi. Ama ben korkuyorum. Orada ok korkun bir ey olabilir. Hkmdar akln kaybetti, diye dnyorum. Korkarm hem kendini, hem de Faramir'i ldrecek. Bir eyler yapamaz msn?" Gandalf alan kapdan bakt; daha imdiden sava alannda artmaya balayan atma seslerini duyabiliyordu. Yumruklarn skt. "Gitmem lazm," dedi. "Kara Svari ortalarda; hl bize zarar verebilir. Hi vaktim yok." "Ama Faramir!" diye bard Pippin. "O lmedi, onu canl canl yakacaklar eer biri onlar durdurmazsa."

"Canl canl m yakacaklar?" dedi Gandalf. "Neymi bu hikye byle? abuk abuk anlat!" "Denethor Mezarlar'a gitti," dedi Pippin, "Faramir'i de gtrd ve hepimizin yanacan sylyor; beklemeyecekmi, odunlar atp kendini yaktracak, Faramir'i de. Adamlar odun ve ya getirmeleri 136 KRALIN DN iin gnderdi Bunu Beregond'a syledim ama korkarm o bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemeyecek Nbetteydi Sonra zaten o ne yapabilir ki7 Byle kt Pppn'n yks azndan, bir yandan uzanp titreyen ellerle Gandalf m dizine dokunurken "Faramr' kurtaramaz msn'1 "Belki kurtarabilirim,' dedi Gandalf, "ama eer onu kurtarrsam dierleri lecek korkarm Evet, gelmem lazm geliyor, baka hibir yardm ona ulaamaz Fakat bu i, ktlk ve hzne neden olacak Kalemizin iinden bile vurabiliyor Dman bizi nk u anda ibanda olan onun iradesi " Sonra kararn verdikten sonra hzla harekete geti Pppn yakalayp nne yerletirerek tek bir szle Golgeyele'y dondurdu Mnas Trth m trmanan caddelerinden takrdayp getiler arkalarndaki sava seslen ykselirken Her yerde adamlar yeislerinden ve korkularndan kurtularak silahlarn kapyorlar, birbirlerine yle sesleniyorlard Rohan geldi1" Komutanlar haykryor, blkler toplanyordu, ou Cumlekaps'ndan kmaya balamt bile Prens tmrahl ile karlatlar, Prens onlara seslendi Ne yana imdi Mthrandr'' Rohrrm Gondor krlarnda dvyor1 Bulduumuz butun gc bir araya getirmeliyiz " "Daha da fazlasna ihtiyacnz var," dedi Gandalf "Elinden geldiince tez git lk frsatta geleceim Fakat Hkmdar Denethor iin vapmam gereken acil bir i var Hukumdar'n yokluunda kumanday sen al1 Yollarna devam ettiler, trmanp Hsar'a yaklatka yzlerine arpan rzgr ve gney gnde artmakta olan bir hissettiler, uzaktaki sabahn prltsn yakaladlar Fakat nlerinde ne gibi bir ktln olduunu bilmediklerinden ve ok ge kalm olmaktan korktuklarndan bu onlara ok az bir mit getirdi "Karanlk geiyor," dedi Gandalf, "ama ehir in u/erne hl tm arl) la km duruyor" Hisarn kapsnda nbetiye rastlamadlar Demek ki Beregond sztm, dedi Pppm biraz daha fazla mitle Dnerek Kapal Kap ya giden yol boyunca h/ld ilerlediler Kap azna kadar ak duyo du kapc yere serilmiti Kapc ldrlerek anahtar alnmt Dman in 1 dedi Gandalf 'Byle ilere baylr Dostu dosta drmek, gonullerdek kargaa yznden blnen sadakat' Attan DENETHOR U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 137 inerek Glgeyele'ye ahrna dnmesini syledi ' nk dostum," dedi, "sen ve ben ok nceleri krlarda komalydk, fakat baka iler beni alkoydu Yine de eer arrsam abucak gel'" Kap'y geip dolambal dik yoldan inmeye baladlar Ik artmaya balamt, yolun yanndaki uzun stunlar ve yontular gri hayaletler gibi yava yava geiyorlard Aniden sessizlik bozuldu, altlarndan bar seslen, akrdyan kllar duydular Byle sesler ehr'n ina edildii zamanlardan beri kutsal yerlerde hi duyulmamt Sonunda Rath D'nen'e vardlar ve koca kubbesi altnda alacakaranlkta ykselen Vekilharlar Evi'ne doru seyrttler "Durun1 Durun'" diye bard Gandalf kaplarn nnde bulunan ta merdivene doru srayarak "Durdurun bu delilii'" nk orada, ellerinde kllar ve mealelerle Denethor'un hizmetkrlar vard, fakat sundurmann en st basamanda Beregond tek bana durmutu Nbetilerin siyah ve gm renklen iinde, kapy onlara kar savunuyordu Daha imdiden ks, kutsal yerleri kanlaryla kirleterek onun klcyla dmt, dierleri de onu lanetliyorlar, yasalara kar gelmekle ve efendisine hamlk etmekle suluyorlard Tam Gandalf ile Pppn ileri koarken ller evinin iinden Denethor'un yle bardn duydular "abuk, abuk1 Size emrettiimi yapn1 Bu ham oldurun benim iin1 Yoksa bunu

kendim mi yapmam gerekiyor9" Bunun zenne Beregond'un sol eliyle kapal tuttuu kap zorla evrilerek ald, tam arkasnda uzun boyu ve tm ktlyle ehr'n Hkmdar duruyordu, gozlennde alev gibi bir k vard ve elinde knndan ekilmi bir kl tutuyordu Fakat Gandalf basamaklardan srad, adamlar onun nUnden kaarak gozlenn kapadlar, nk onun gelii, karanlk bir yere giren beyaz bir k gibiydi, stelik byk bir fkeyle geliyordu. Elini kaldrd ve bu darbesiyle Denethor'un klc havaya uup elinden kurtularak arkasna, evin glgeleri iine dutu, Denethor, Gandalf m nnde hayretlere dm biri gibi geriledi "Nedir bu beyim9" dedi buyucu llerin evlen yaayanlar iin deildir Ve neden adamlar burada, Kutsal Yerlerde dvyorlar, Cumlekaps nn nnde yeterince atma varken0 Yoksa dmanmz Rath Dnen e kadar bile geldi m9 "Ne zamandan beri Gondor Hkmdar sana kar sorumlu oldu9" dedi Denethor 'Yoksa kendi hizmetkrlarma emir veremeyecek m138 KRALIN DN yim?" "Verebilirsin," dedi Gandalf. "Fakat delilik veya ktle dnerse iraden, bakalar sana kar kabilirler. Olun Faramr nerede?" "ieride yatyor," dedi Denethor, "yanyor, daha imdiden yanyor. Etlerini tututurmular. Fakat ksa bir sre sonra her ey yanacak. Bat kaybetti. Her ey byk bir yangna dnecek ve her ey bitecek. Kl! Rzgrda savrulan kl ile duman!" O zaman, ondaki delilii gren Gandalf, kt bir ey yapm olmasndan korktu ve Denethor ierdeki masann yannda duruncaya kadar gerilerken o da ileriye doru bir hamle yapt, arkasnda Bere-gond ve Pippin ile. Fakat burada Faramir'i yatakta, hl ateler iinde hayaller grrken buldular. Masann altna ve etrafna yukarlara kadar odun istiflenmi ve her ey ya ile slatlmt, hatta Faramir'in giysileri ile rtleri bile; fakat henz hibiri tututurulmamt. Sonra Gandalf tpk gcnn gri pelerininin iinde nasl gizliyse iinde yle gizli kalm kuvveti ortaya kartverdi. nce odunlarn zerine zplad, hasta adam kaldrarak yine kolaycack yere srad ve onu kapya doru tad. Fakat o bunu yaparken Faramir homurdanarak ryasnda babasna seslendi. Denethor trans halinden kurtulan biri gibi irkildi; gzndeki alev snd ve alamaya balad; yle dedi: "Olumu benden ayrmayn! Bana sesleniyor." "Sesleniyor," dedi Gandalf, "fakat sen henz onun yanna varamazsn. nk lmn eiindeyken onun ifa aramas gerek, bula-masa da. Senin grevine gelince, senin ehir'inin savana kman lazm, orada lm seni bekliyor olabilir. Bunun byle olduunu sen de gnlden biliyorsun." "Bir daha uyanmayacak," dedi Denethor. "Sava bouna. Neden daha fazla yaamay isteyelim? Neden lme yan yana gitmeyelim?" "Hkm sana verilmemi Gondor'un Vekilharc, kendi lmnn saatini tesbit etmen iin," diye cevap verdi Gandalf. "Ve sadece Karanlk G'n etkisi altndaki kfir krallar byle yaparlar, kibir ve yeisle kendilerini yok edip kendi lmlerini kolaylatrmak iin akrabalarn ldrrler." Sonra kapdan geerek Faramir'i bu lmcl evden kard; Faramir'i buraya tam olan ve o anda sundurmada duran sedyeye yatrd. Denethor onu izleyip, yznde oluna duyduu hasret, titreyerek durdu. Ve bir an iin herkes elem iindeki Hkmdar sessiz ve hareketsiz seyrederken o duraksad. 139 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR "Haydi!" dedi Gandalf. "Bize ihtiyalar var. Senin yapabilecein ok ey vardla." Sonra aniden gld Denethor. Yeniden uzun boyuyla marur bir biimde dikildi ve arabuk geriye, masann yanna srayarak, bann altna yastk etmi olduu eyi ald. Sonra kapya gelerek rty ekti ve o da ne! Elleri arasnda bir palanrir tutuyordu. Bunu yukan kaldrdka, seyredenlere krenin ii iten gelen bir alevle parlyor gibi geldi, yle ki Hkmdar'n ince yz sanki kzl bir atele aydnlatlyordu; siyah glgelerle kesin hatlara

sahip yz sert bir tatan kesilmi gibi soylu, marur ve korkun duruyordu. Gzleri parlad. "Kibir ve yeis!" diye haykrd. "Ak Kule'nin gzlerinin kr olduunu mu zannetmitin? Hayr, senin bildiinden daha ounu grdm Gri Ahmak. nk senin umudun cahillikten baka bir ey deil. Git o halde, ifa bulmaya al! Git de dv! Kibir. nk bir gnlne, sava alannda azck bir yerde bir zafer kazanabilirsin. Fakat u anda uyanmakta olan G'e kar zafer kazanlamaz. Bu ehir'e sadece elinin ilk parma ulamtr. Btn Dou hareket halinde. u anda sizi umutlandran rzgr bile sizi arkadan vuruyor, Anduin'den kara yelkenli bir filoyu srklyor. Bat kaybetti. Esir olmak istemeyenlerin ayrlma vakti geldi." "Bu tr nasihatlerin Dman'n zaferini kesinletireceine kuku yok," dedi Gandalf. "Umutlanmaya devam et o halde!" diye gld Denethor. "Seni tanmaz mym ben Mithrandir? Sen, benim yerime hkm srmeyi; kuzeyde, gneyde veya batda bulunan btn tahtlarn arkasnda olmay umuyorsun. Senin akln ve aklnn takip ettii yolu okudum. Buradaki bu buuklua sessiz kalmas iin emirler verdiini bilmiyor muyum? Onu buraya, benim odamda casusluk etsin diye getirdiini? Yine de birlikte konuurken yol arkadalarnzn hepsinin isimlerini ve amalarn rendim. Byle ite! Sol elinle beni bir sre iin Mor-dor'a kar kalkan gibi kullanrken sa elinle Kuzeyli bu Kolcuyu beni yerimden etmek iin getireceksin. "Fakat sana sylyorum Gandalf Mithrandir, ben sana alet olmayacam! Ben Andrion Hanedan'nn Vekilharc'ym. Bir zpktnn bunak terifats olmak iin aaya adm atmam, iddias bana kantlanm olsayd bile, yine de sadece sildur'un soyundan geliyor, o kadar. Ben yle birine, hkmranlk ve asaletten ok nce yoksun kalm dzensiz bir hanedann son yesine boyun emem." 141 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 140 KRALIN DN "Ne yaparsn o zaman," dedi Gandalf, "eer isteine karlmayacak olsayd?" "Her eyin, yaamm boyunca olduu gibi olmasn isterdim," diye cevap verdi Denethor, "ve benden nceki atalarmn zamannda, bar iindeki bu ehir'in Hkmdar olmak ve tahtm kendi kendinin efendisi olan, bir bycnn ra olmayan oluma brakmak isterdim. Fakat eer kader bunu bana vermiyorsa o halde hibir ey istemiyorum: ne snk bir yaam, ne blnm bir sevgi, ne de eksilmi bir onur." "Bana, sadakatle grevini teslim eden bir Vekilhar ne sevgi, ne de onurda alalmaz gibi geliyor," dedi Gandalf. "Ayrca en azndan, lm hl kesin deilken olunun elinden seeneini alm olmazsn." Bu szlerle Denethor'un gzleri yeniden alevlendi; Ta' kolunun altna kstrarak bir bak ekti ve tabuta doru yrd. Fakat Bere-gond ileri doru atlarak kendini Faramir'in nne srd. "Demek yle!" diye haykrd Denethor. "Daha imdiden olumun sevgisinin yarsn kazanmtn. imdi de silahrlerimin kalplerini alyorsun ki sonunda onlar beni olumdan tamamiyle mahrum braksnlar. Fakat en azndan u konuda benim isteime kar koyamayacaksn: Kendi sonuma hkmetme isteime." "Buraya gelin!" diye bard hizmetkrlarna. "Gelin, hepiniz de alak deilsiniz ya, gelin!" Bunun zerine ikisi, merdivenlerden onun yanna kotu. abucak birisinin elindeki mealeyi kaparak eve geri srad Denethor. Gandalf ona engel olamadan sopay yakacaklarn arasnasoktu ve odunlar hemen trdayarak alevle grledi. Sonra Denethor masaya srayarak orada durdu ve ate ile duman etrafnda elenk olurken o, ayaklarnn dibinde duran vekilharlk asasn alp dizinde krd. Paralan alevlere atarak eilip masann zerine uzand ve palantir'i her iki eliyle iyice kavrayarak gsnn zerine koydu. Ve derler ki, ondan sonra Ta'a kim bakarsa baksn, eer baka bir amaca evirmek iin byk bir iradesi yoksa, sadece alevler iinde buruup yok olan iki yal el grrm. Gandalf ac ve dehetle yzn evirdi ve kapy kapatt. Bir sre iin dnceler iinde

durdu sessizce eikte, dierleri ieriden gelen atein agzl grleyiini dinlerken. Sonra Denethor'dan byk bir haykr duyuldu; daha sonra bir daha ne konutu, ne de lml insanlar arasnda grld. "ite bylece gelip geti Ecthelion olu Denethor," dedi Gandalf. Sonra Beregond'a ve Hkmdar'n donakalm hizmetkrlarna dnd. "Ve bylece bitiyor Gondor'un sizin bildiiniz haliyle gnleri; ister iyi, ister kt olsun o gnler geride kald. Burada kt eyler yapld; fakat gelin artk aranzdaki btn husumeti bir kenara brakn, nk bu husumet Dman tarafndan tertip edilmiti ve onun isteklerine hizmet ediyordu. Kendi dokumadnz sava grevlerinin anda skm buldunuz kendinizi. Ama dnn, siz, Hkmdar'n kr krne itaat eden hizmetkrlar; eer Beregond hainlik etmemi olsayd. Ak Kule'nin komutan Faramir de yanm olacakt. "len yoldalarnz bu uursuz yerden tayn. Biz de Gondor Vekilharc Faramir'i huzur iinde uyuyabilecei ya da yazgs o ise lebilecei bir yere tayalm." Bunun zerine sedyeyi kaldran Gandalf ile Beregond, arkalarnda ban nne emi Pippin ile ifa Evleri'ne doru tamaya baladlar Faramir'i. Fakat Hkmdar'n hizmetkrlar arplm gibi l evinde duruyorlard; tam Gandalf Rath Dfnen'in sonuna varmt ki byk bir grlt koptu. Arkalarna baktklarnda evin kubbesinin abrdadn ve iinden duman pskrdn grdler; sonra bina, hzla ve talarn byk grltsyle, telala yanan atein iine kt; fakat azalmayan alevler hl ykntnn etrafnda dans etmeye, oynamaya devam ediyordu. Bylece hizmetkrlar korku iinde kaarak Gandalf izlediler. Zamanla Vekilhar'n Kaps'na vardlar ve Beregond hznle kapcya bakt. "Bu iten hep pimanlk duyacam," dedi; "fakat zerime acele etmek iin bir delilik gelmiti; o ise beni dinlemiyordu ve bana kl ekmiti." Sonra len adamdan dverek ald anahtar kartarak kapy kapatt ve kilitledi. "Bu artk Hkmdar Faramir'e verilmeli," dedi. "Hkmdarn yokluunda Dol Amroth Prensi komutay ald," dedi Gandalf; "fakat o da burada olmadna gre, onu ben kendim almalym. Anahtar alp koruman emrediyorum, ehir yeniden bir dzene girinceye kadar." Artk sonunda ehir'in yksek dairelerine gemilerdi ve sabah nda ifa Evleri'ne doru yollarna devam ettiler; bunlar, fena surette hasta olanlar iin ayrlm zarif evlerdi fakat imdi atmalarda yaralanan ve lmekte olanlar tedavi etmek iin hazrlanyordu. Altn143 DENETHOR'U YAKMAK iiN ATILAN ODUNLAR 142 KRALIN DN c dairede, Hisar Kapsfndan ok uzakta olmayan bir yerde, tam gney surunda bulunuyorlard ve evlerin etrafnda, ehirde baka hibir yerde bulunmayan bir bahe, aalarla dolu bir imenlik vard. Burada, ifa verecek ya da tedavi edenlerin hizmetinde bulunabilecek yetenekte olduklar iin Minas Tirith'te kalmasna izin verilmi olan kadnlar oturuyordu. Fakat tam Gandalf ile arkadalar sedyeyi Evler'in ana kapsna tayp getirdikleri srada Cmlekaps'nn nndeki alandan byk bir haykrn tiz bir ekilde ykselerek kulaklar yrtarcasna ge vardn, getiini ve rzgrda yitip gittiini duydular. Haykr o kadar korkuntu ki bir an iin hepsi kprdamadan durdu; ama ses geip gittikten sonra Dou'dan karanlk geleli beri tatmadklar bir umutla gnlleri ferahlad; onlara yle geldi ki, sanki k daha bir belirginlemi ve gne bulutlar arasndan grnmt. Fakat Gandalf in yz sert ve zgnd; Beregond ile Pippin'e Fa-ramir'i ifa Evleri'ne gtrmelerini emrederek yakndaki surlarn tepesine gitti; orada, yeni doan gne altnda ak bir heykel gibi durarak etrafa baknd. Ve kendisine bahedilmi olan gr kuvveti ile olup biteni grd; Eomer enginin n saflarndan gelip sava alannda yatanlarn yannda durduu zaman i geirerek yeniden pelerinine sa-nnd ve surlardan aaya indi. Beregond ile Pippin dar ktklarnda onu Evler'in nnde dncelere dalm buldular.

Ona baktlar; bir sre sessiz kald. Sonunda konutu. "Dostlarm," dedi, "ve bu ehrin ve btn Bat lkelerinin btn ahalisi! Byk zntye ve ana yol aacak eyler meydana geldi. Sevinecek miyiz, zlecek miyiz9 Hi umulmadk bir biimde dmanlarmzn komutan yok edildi; sizler de onun yeisinin son yanksn duydunuz. Fakat giderken eleme ve byk kayplara neden oldu. Ve eer Denethor'un delilii olmasayd ben bunu engelleyebilirdim. Dmanmzn eli ok uzad! Heyhat! Fakat artk onun iradesinin ehir'in kalbine kadar nasl girebilmi olduunu biliyorum. "Vekilharlar bunun sadece kendileri tarafndan bilinen bir sr olduuna hkmetmi olduklar halde ok nce, Yedi Gren Ta'n en nemsizlerinden birinin burada Ak Kule'de saklandn tahmin etmitim. Dirayetli gnlerinde, kendi gcnn snrlarn bildii iin Denethor ta kullanmaya veya Sauron'a meydan okumaya cesaret etmemiti. Fakat irfan tkendi; ve korkarm lkesinin iinde bulunduu tehlike arttka o da Ta'a bakt ve kandrld: Herhalde Boromir ayrldndan beri olduka sk bakt. Karanlk G'n iradesine boyun emeyecek kadar byk biriydi; bununla beraber sadece G'n grmesine izin verdii eyleri grebildi. Elde ettii bilgiler, kukusuz, genellikle iine yaryordu; yine de ona gsterilmi olan Mordor'un byk kudretinin grnts onun gnln mitsizlikle doldurmutu, ta ki sonunda akln alaa edinceye kadar." "imdi bana bu kadar garip gelen eyin ne olduunu anladm!" dedi Pippin konuurken aklna gelenlerle rpererek. "Hkmdar Fara-mir'in yatt odadan aynlmtr, onun deitiini, yalandn, krldn ilk o zaman, geri dndnde dnmtm." "Tam Faramir'in Kule'ye getirildii saat, biroumuz en st odada garip bir k grdk," dedi Beregond. "Fakat bu daha nce de grmtk; uzun zamandr ehir'de, Hkmdar'n zihninde Dman ile grebildii sylentileri dolanyordu." "Heyhat! O halde doru tahmin etmiim," dedi Gandalf. "Bylece girmi Sauron'un iradesi Minas Tirith'e; ben de bylece alkonuldum burada. Ve burada kalmaya zorlanmaya da devam edeceim nk ok yaknda baka ilerim de olacak, sadece Faramir deil. "imdi gidip, gelenleri karlamam lazm. Sava meydannda kalbime ok dokunan bir ey grdm; daha byk zntler de meydana gelebilir. Benimle gel Pippin! Fakat sen Beregond, Hisar'a geri dnp Muhafz bana olanlar anlatmalsn. Seni muhafzlktan almak, onun grevi olacak korkarm; fakat ona, eer benim fikrimi dinleyecek olursa, seni, komutannn muhafz ve hizmetkr olman ve uyandnda -tabii bu mmkn olursabaucunda bulunman iin ifa Evleri'ne yollamasn syle. nk onu ateten kurtaran sen oldun. Git imdi! Ksa bir sre sonra dneceim." Bunlar syledikten sonra ayrlarak Pippin ile birlikte alt ehre doru inmeye balad. Onlar aceleyle yol alrlarken rzgr gri bir yamur getirdi ve nlerinden byk bir duman ykseldi. IFA EVLER! 145 BLM VIII FA EVLER Merry'nin gzlerinde yalardan ve yorgunluktan bir buu vard, Mi-nas Tirith'in yklm Cmlekaps'na yaklatklarnda. Ykntlara ve etraftaki katliama pek kulak asmad. Havada ate, duman ve le gibi bir koku vard; nk orada burada byk Gneyli canavarlarn yan yanm, mancnklarla oralar buralar krlm veya Morthond'un cesur okular tarafndan gzlerinden vurulmu leleri yatarken, sava aletlerinin ve katledilenlerin de ounluu yanm ya da ate ukurlarna atlmt. Uuan yamur bir ara durmu ve gne her eyin zerinde prldamt; fakat btn aa ehir hl ttmekte olan pis bir kokuyla sarlmt. Daha imdiden adamlar muharebenin ykntlarndan bir yol amaya alyorlard; o anda da Cmlekaps'ndan sedyeler tayan birileri girmiti. Kibarca yatrdlar Eowyn'i yumuak minderler zerine; fakat kralh bedenini altndan byk bir rtyle rttler ve etrafna mealeler getirdiler; gne nda soluk meale alevlen rzgrla dalgaland. Bylelikle Theoden ile Eowyn Gondor ehri'ne gelmi oldu; onlar gren herkes balarn

aarak boyunlarn bkt; onlar ise yanm dairenin kl ve dumanndan geerek ta caddelerden yukan doru gtrldler Merry'ye tnnan asrlar srm gibi geldi, sanki sevilmeyen bir ryadaki, hatralarn kavrayamad karanlk bir sona doru durmadan giden anlamsz bir yolculuk gibi. Yava yava nndeki mealelerin klar titreerek snd, o bir karanlkta yryordu; yle dnd: "Bu mezara uzanan bir tnel; sonsuza kadar orada kalacaz." Fakat aniden ryasnn iine canl bir ses dt. "Olur ey deil Merry! krler olsun seni buldum!" Ban kaldrp bakt ve gzlerinin nndeki bulanklk biraz aldi. Pippin oradayd ite! Dar bir yolda yz yze gelmilerdi fakat onlarn dnda her yer bombotu. Gzlerini ovuturdu. "Kral nerede?" dedi. "Ya Eowyn?" Sonra sendeledi, eie oturarak yeniden alamaya balad. "Onlar Hisar'a ktlar," dedi Pippin. "Galiba sen ayakta uyuyakalmsn ve yanl bir yola sapmsn. Onlarla olmadn grnce Gan-dalf seni bulmak iin beni yollad. Zavall Merry'cik! Seni bir kez daha grdme yle memnunum ki! Fakat ok yorulmusun, seni konuarak rahatsz etmeyeceim. Ama syle bana bir yerin acyor mu, yaral msn?" "Hayr," dedi Merry. "Yo hayr, zannetmiyorum. Ama sa kolumu kullanamyorum Pippin, onu bakladmdan beri kullanamyorum. Sonra klcm da bir odun paras gibi yand bitti kl oldu." Pippin'in yz endieliydi. "Bir an nce benimle gelsen fena olmayacak," dedi. "Keke seni tayabilseydim. Daha fazla yryecek halde deilsin. Seni hi yrtmemeliydiler; ama onlar mazur grmen lazm. ehir'de o kadar korkun eyler olup bitti ki Merry, savatan gelen zavall bir hobbit rahatlkla gzden kaabilirdi." "Gzden kamak her zaman talihsizlik olmuyor," dedi Merry. "Biraz nce o da beni gznden kard... Yo yo, onun hakknda konuamayacam. Yardm et bana Pippin! Yine her yer kararmaya balad ve kolum da ok souk." "Yaslan bana Merry olum!" dedi Pippin. "Haydi! Adm adm. Uzak deil." "Beni gmecek misin?" dedi Merry. "Elbette ki hayr!" dedi Pippin, ii korku ve acma duygusuyla bu-rulduu halde neeli grnmeye alarak. "imdi ifa Evleri'ne gidiyoruz." Yksek evler ile drdnc dairenin d surlan arasnda giden yoldan ayrlp karak Hisar'a doru trmanan ana yola dndler. Merry uykuda gibi sallanp mrldanrken adm adm ilerliyorlard. "Onu oraya gtremeyeceim," diye dnd Pippin. "Bana yardm edecek kimse yok mu? Onu burada brakamam." Tam o anda, hayretle bir ocuun arkasndan geldiini grd; tam yanlarndan geerken Beregond'un olu Bergil'i tand. "Hop Bergil!" diye seslendi. "Nereye gidiyorsun? Seni tekrar ve canl olarak grdm iin ok memnun oldum!" tFA EVLERi 147 146 KRALIN DN "ifaclar iin haber tayorum," dedi Bergil. "Oyalanamam." "Oyalanma," dedi Pippin. "Fakat onlara de ki yanmda hasta bir hobbit var, sava:; alanndan gelmi bir penan, unutma. Oraya kadar yryebileceini zannetmiyorum. Eer Mithrandir orada ise bu haberi duyduuna memnun olacaktr." Bergil komaya devam etti. "En iyisi burada bekleyeyim," diye dnd Pippin. Bylece Merry'yi gne alan bir yere, yolun zerindeki demenin zerine yavaa brakt, ban kucana yatrarak. Yava yava Merry'nin bedenine ve kollarna dokundu ve arkadann ellerini kendi ellerine ald. Sa eli, dokununca buz gibi gelmiti ona. Gandalf in bizzat onlar aramaya gelmesi ok srmedi. Merry'nin zerine eilerek alnn

okad; sonra dikkatle kaldrd onu. "Bu ehre erefle tanmalyd," dedi. "Benim gvenimi fazlasyla hakl kard; nk eer Elrond benim dediklerimi hrmeten kabul etmi olmasayd ikiniz de yola kamayacaktnz; o zaman bu gnn ktlkleri ok daha hzn verici olacakt." iini ekti. "Yine de bana bir i daha kt ite, bir yandan sava da hep dengede dururken." Bylece sonunda Faramir, Eowyn ve Meriadoc ifa Evleri'ne yat-nlmlard; orada gzel gzel baklyordu onlara. O son gnlerde btn irfanlarda eski zamanlann yetkinliinden bir d olduu halde Gondor'un hekimlik zanaat hl ferasetliydi, yaralanmlar berelen-mileri ve Deniz'in dousunda lmllerin maruz kaldklar btn hastalklar iyi etme konusunda hnerliydiler. Yallk hari. Bunun iin hi areleri yoktu; gerekten de mrleri artk dier insanlarn mrlerinden biraz fazla da olsa, azalmt ve elden ayaktan kesilmeden elli ya geenlerin hikyeleri de azalmaya balamt artk - saf bir kana sahip birka slale hari. Fakat imdi sanatlar ve bilgileri aciz kalmt; nk iyiletirilemez bir illetten hastalanm birok hasta vard; onlar buna Kara Glge diyorlard nk Nazgl'den kaynaklanyordu. Buna tutulan herkes yava yava, durmadan derinleen bir ryaya dalyor ve sonra sessizlie gmlp lmcl bir ekilde soumaya balayarak lyordu. Bu hastalara bakanlara Buukluk ile Rohan'n Hanm'nda da ayn illet var gibi gelmiti. Yine de sabah vakti ilerlerken zaman zaman konuuyorlar, ryalarnda mrldanyorlard; onlara bakanlar, belki hastalklarna bir faydas olacak bir ey duyarz umuduyla btn sylediklerini dinliyordu. Fakat ksa bir sre sonra karanla batmaya baladlar, gri glgeler yzlerinden geerken gne batya doru dnyordu. Yine de Faramir hafiflemeyen bir atele cayr cayr yanyordu. Gandalf endie iinde bir birine, bir dierine gidip duruyor, hastalarn bandaki nbetilerin btn duyduklar kendisine anlatlyordu. Dardaki byk sava deien umutlarla ve garip haberlerle devam ederken, bylece geti gn; Gandalf, kavuan kzl gne btn g doldurup, pencerelerden geen k hastalarn kl rengi yzlerine dnceye kadar orada bekleyip gzlemeye devam ederek bir yere ayrlmad. Yaknlarda duranlara bu parlak k iinde hastalarn yzleri, sanki salklar geri geliyormuasna hafife pembelemi gibi geldi bir ara, ama bu umudun oynad bir oyundu sadece. Sonra ebe loreth, o evde hizmet eden en yal kadn, Faramir'in zarif yzne bakarak alad nk herkes onu ok severdi. Ve yle dedi: "Eyvah! Ya lrse. Ah, Gondor'da krallar olayd, bir zamanlar olduu sylendii gibi! nk eski bir tekerlemede yle denir: Kraln elleri, bir ifacnn elleridir. Bylece ne zaman olursa olsun hak sahibi kraln kim olduu anlalabilirmi." Bunun zerine yaknda duran Gandalf yle dedi: "insanlar uzun sre senin szlerini hatrlayabilirler loreth! nk szlerinde umut var. Belki de bir kral gerekten de Gondor'a dnmtr; yoksa sen e-hir'e gelen garip haberleri duymadn m?" "Btn o bana ara kulak veremeyecek kadar meguldm," diye cevap verdi kadn. "Btn mit ettiim o katil eytanlarn bu Ev'e gelip hastalan rahatsz etmemeleri." Sonra Gandalf aceleyle aynld; daha imdiden kl rengi akam krlardan emekleyip gelirken, gkyzndeki ate snmeye balam, ttmekte olan tepeler soluyordu. Gne aalara indiinde Aragorn, Eomer ve Imrahil, komutanlar ve silahrleriyle ehir'e iyice yaklamlard; Cmlekaps'na vardklarnda Aragorn yle dedi: "Byk bir yangnn iine batan Gne'e bakn! Bu birok eyin sonu ve d, dnya akntlarnda deiiklik anlamna geliyor. Fakat bu ehir, Vekilharlann ynetiminde uzun yllar dinlendi ve korkarm davet edilmeden buraya girersem, sava srasnda yaanmamas gereken kukular ve tartmalar kabilir. Galip olann biz mi Mor-dor mu olduu kesinlemeden ieri girmeyeceim, bir talepte de bulunmayacam. Adamlar adrlanm sava alanna kurarlar; burada iFA EVLERi 149 148 KRALIN DN

" ehir'in Hkmdan'nn beni karlamasn bekleyeceim." Fakat Eomer yle dedi: "Krallarn sancan atnz ve Elendil hanedanlarnn nianlarn gsterdiniz bile. Bunlara itiraz edilmesine izin mi vereceksiniz?" "Hayr," dedi Aragorn. "Fakat zamann daha ermediini dnyorum; ayrca Dman ve onun hizmetkrlarndan baka kimseyle didimeye niyetim yok." Prens tmrahil de yle dedi: "Szleriniz akllca efendim, eer Hkmdar Denethor'un bir akrabasnn bu konuda fikir yrtmesine izin verecek olursanz. Denethor gl bir iradeye sahip, marur biridir ama yaldr; olu yaralandndan beri hareketleri de bir garipleti. Yine de ben olsaydm, kapdaki bir dilenci gibi burada kalmazdm." "Bir dilenci deil," dedi Aragorn. "ehirlere ve tatan evlere alk olmayan Kolcularn bir komutan diyelim." Ve sancan toparlamalar iin emir verdi; Kuzey Krallnn Yldz'n saklayarak bunu El-rond'un oullarna emanet etti. Sonra Prens mrahil ile Rohan'h Eomer onu braktlar, ehir'i ve insanlann yaygarasn geerek Hisar'a trmandlar ve Vekilhar' bulmak iin Kule Binas'na geldiler. Fakat taht bo buldular ve krsnn nnde Yurt Kral Th6oden'in naann katafalka konmu olduunu grdler; etrafnda on iki meale vard; hem Rohan, hem de Gondor silahrlerinden on iki de muhafz. Katafalkn rtleri yeil beyazd ama gsne kadar altndan byk bir rt rtlmt, bunun zerinde knndan km klc ve ayak ucunda kalkan duruyordu. Mealelerin ak salannda, fskiyenin pskren sularnda oynaan gne gibi prldyordu, ama yz, genliin ulaamayaca bir huzurun varl bir yana braklacak olursa, gen ve zarifti; uyuyordu sanki. Kraln yannda bir sre sessizce durduktan sonra mrahil dedi ki: "Velikhar nerede? Ya Mithrandir nerede?" Muhafzlardan biri cevaplad: "Gondor Vekilharc ifa Evleri'n-de." Fakat Eomer yle dedi: "Eowyn Hanm, kz kardeim nerede, nk onun da kraln yannda uzanyor olmas, en az onun kadar sayg grmesi gerekmiyor mu? Ne yana koydular onu?" Ve mrahil yle dedi: "Ama onu buraya tadklarnda Eowyn Hanm daha yayordu. Bilmiyor muydunuz?" mit yle beklenmedik bir ekilde geldi ki Eomer'in gnlne ve mitle birlikte endie ve korkusu iini kemirmeye yle bir balad ki, daha baka bir ey sylemedi ama dnerek hzla binadan kt; Prens de onu izledi. Dar ktklarnda akam km, bir sr yldz gkyzn sarmt. Gandalf yayan olarak kageldi, yannda da grilere brnm biri vard; ifa Evleri'nin nnde karlatlar. Gandalf selamlayarak dediler ki: "Vekilhar' aryoruz, onun Ev'de olduunu sylediler. Yaraland m acaba? Sonra Eowyn Hanm, o nerede?" Gandalf cevap verdi: "Hanm ierde yatyor, lmedi ama lme ok yakn. Fakat Faramir Bey kt bir okla yaralanm sizin de duymu olduunuz gibi; artk Vekilhar da o; nk Denethor yok artk, evi kller iinde." Bunun zerine onlar Gandalf in anlatm olduu hikyeyle keder ve merak iinde kaldlar. Fakat mrahil yle dedi: "yleyse bu zafer mutluluu eksik ve pahalya mal olmu bir zafer, eer ayn gnde hem Gondor'u, hem de Rohan' hkmdarlarndan mahrum ettiyse. Eomer Rohirrim'i ynetiyor. Bu arada ehir'i kim ynetecek? Hl Hkmdar Aragom'u armayacak myz?" Pelerinli adam konutu ve dedi ki: "Geldi." Kapnn yanndaki lambann na bir adm atnca adamn, zrhlarnn zerine Lrien'in gri pelerinini giymi olan ve stnde Galadriel'in yeil tandan baka hibir nian tamayan Aragorn olduunu grdler. "Geldim nk Gandalf gelmem iin yalvard," dedi. "Fakat imdilik Amor'lu Dne-dain'in Komutan'ym; Faramir uyanncaya kadar ehir'i Dol Amroth Hkmdar ynetecek. Fakat nmzdeki gnlerde ve Dman ile yapacamz btn ilerimizde hepimizi Gandalf in ynetmesini neririm." Bu konuda hepsi hemfikir oldular. Sonra Gandalf dedi ki: "Gelin kapda elenmeyelim, zamanmz ok skk. Gelin girelim!

nk Ev'de yatan hastalar iin tek mit Aragorn'un gelmesindedir. Byle syledi oreth, Gondor'un arif kadn: Kraln elleri, bir if acnn elleridir ve bylece hak sahibi kraln kim olduu anlalabilecektir." nce Aragorn girdi ieri, dierleri de onu izledi. Kapda Hisar'n zel niformas iinde iki muhafz duruyordu: Biri uzun boyluydu fakat dieri ancak bir olan ocuu boyundayd; onlar grdnde hayret ve sevinle yksek sesle bard. " Yolgezer! Ne harika! Biliyor musun, o kara gemilerle gelenin sen olduunu tahmin etmitim. Fakat herkes korsanlar diye barp duru151 iFA EVLERi 150 KRALIN DN yordu, beni dinleyen yoktu. Nasl basardn bunu?" Aragorn glerek hobbitin elini tuttu. "Gerekten de ho bir karlama!" dedi. "Fakat henz seyyahlarn hikyelerine ayracak zaman yok." Fakat trnrahil Eomer'e yle dedi: "Krallarla byle mi konuulur? Ama belki de otacn baka bir isimde giyecektir!" Onu duyan Aragorn dnd ve dedi ki: "ok doru, nk eskinin yce lisannda ben Elessar\m yani Elfta; ayn zamanda da Envinya-tar'\m yani Yenileyici": gsnde duran yeil ta kaldrd. "Fakat hanedanmn ismi Yolgezer olacak eer kurulabilecek olursa. Yce lisanda bu o kadar kt durmuyor, Telcontar olacam ben ve bedenimin varisleri." Bu szle birlikte Ev'e getiler; onlar hastalarn tedavi edildii odalara doru giderken Gandalf Eowyn ile Meriadoc'un yaptklarn anlatt. "nk," dedi, "uzun zamandr onlarn yannda duruyorum; ilk balarda lmcl karanla kmeden nce ryalarnda ok konutular. Ayrca bana uzaktaki eyleri grmek de bahedilmitir." Aragorn nce Faramir'e gitti, sonra Fx>wyn Hanm'a ve en son olarak da Merry'ye. Hastalarn yzne bakp da hastalklarn grnce i geirdi. "Burada bana bahedilmi olan btn gc ve beceriyi ortaya koymam gerekecek," dedi. "Keke Elrond burada olsayd nk o bizim soyumuzun en yahsdr ve en byk gce sahiptir." Onun ok zgn ve yorgun olduunu gren Eomer dedi ki: "nce dinlenmen, en azndan biraz bir eyler yemen gerekmez mi?" Fakat Aagorn yle cevap verdi: "Hayr, nk bu ve en ok da Faramir iin zaman sona ermek zere. Elimizden geldiince acele etmeliyiz." Sonra oreth'e seslendi ve dedi ki: "Bu Ev'de ifal otlar stoku var m?" "Evet beyim," diye cevap verdi kadn; "ama yeterince yok tahmi-nimce, ihtiyac olan herkese yetecek kadar yok. Fakat dahasn nerede bulabileceimizi bilmediimizden eminim; nk bu korkun gnlerde atelerle yangnlarla, bu kadar az haber getirip gtren delikanllarla, tkanan yollarla her ey karman orman oldu. Baksanza Lossar-nach'tan pazara bir tayc gelmeyeli ka sene oldu! Fakat biz Ev'de elimizdekilerle, elimizden geleni yapyoruz beyefendi hazretleri, sizin de bildiiniz gibi mutlaka." "Ancak grdkten sonra varabilirim bu hkme," dedi Aragom. "Az bulunan bir ey daha var; o da konuacak zaman. Athelas var m?" "Bilmiyorum beyefendi emin olun," diye cevap verdi kadn, "en azndan o isimle bilmiyorum. Gidip ifal otlar ustasna soraym; o btn eski adlan bilir." "Kralfoyas da denir," dedi Aragorn; "belki bitkiyi bu isimle tanrsnz; nk kyller son gnlerde bu ismi kullanyor." "H o mu!" dedi loreth. "Eh beyefendi hazretleri batan yle syleseydiniz size cevap verebilirdim. Hayr, ondan hi olmadndan eminim. Tuhaf, bu bitkinin byk bir tesiri olduunu hi duymamtm; hemirelerle yetitii ormanlarda ona rast geldiimizde sk sk yle derdim: 'kralfoyas,' derdim, 'garip bir isim, acaba neden byle bir isim taklm; nk eer ben bir kral olsaydm bahemde ok daha parlak bitkiler yetitirirdim.' Yine de

ezildiinde ho bir koku kartr, yle deil mi? Tatl, yerinde bir deyim olabilir mi: Tekin, belki de daha yaklak bir szck." "Tekin, gerekten," dedi Aragorn. "Ve imdi hatun kii, eer Hkmdar Faramir'i seviyorsan, dilin gibi seri ko da bana kralfoyas getir, eer ehir'de bir yaprakk bile varsa." "Eer yoksa," dedi Gandalf, "toreth'i arkama alp Lossarnach'a srerim atm; beni ormana gtrr, kz kardelerine deil. Glgeyele de ona acele etmenin ne demek olduunu gsterir." loreth gittiinde Aragorn dier kadnlara suyu iyice stmalarn syledi. Sonra Faramir'in elini eline ald, dier elini de hasta adamn alnna koydu. Aln terden srlsklamd; fakat Faramir ne kprdad, ne de bir harekette bulundu; zorlukla nefes alp veriyor gibiydi. "Hemen hemen tkenmi," dedi Aragorn Gandalf a dnerek. "Fakat bu yaradan kaynaklanmyor. Bakn! Yara iyileiyor. Sizin zannettiiniz gibi Nazgl'n bir okuyla vurulmu olsayd, o gece lrd. Bu yara Gneyli bir okla alm tahminim. Kim kartt oku? Ok sakland m?" "Ben kardm oku," dedi mrahil, "ve kann durdurdum. Fakat oku alkoymadm, nk yapacak ok iimiz vard. Ok, hatrladm kadaryla, ayn Gneylilerin kullandklar cinstendi. Yine de ben onun yukardaki Glgelerden gelmi olduunu zannettim, nk atei ve hastal baka trl aklanmyordu; yani yara fazla derin ve nemli olmad iin. O halde bu meseleyi nasl aklyorsun?" "Yorgunluk, babasnn durumuna duyduu znt, yara ve hepsi153 lFA EVLERi 152 KRALIN DN nin zerine Kara Nefes," dedi Aragorn. "Hl kuvvetli bir iradeye sahip, nk d surlarda savamaya gitmeden nce Glge'nin ok altna yaklamt. O mevkiini korumaya alp savarken yava yava karanlk zerine km olmal. Keke daha nce buraya varabilseydim!" Bu srada ifal otlar ustas geldi. "Beyefendi hazretleri kralfoyas istemi, kyllerin deyimiyle," dedi; "ya da soylu dilde veya iyi kt biraz Volinarca bilenler iin athelas..." "Ben biliyorum," dedi Aragorn, "ve u anda buna asea aranion mu dersin kralfoyas m umurumda deil, yeter ki sende biraz bulunsun." "Affedersiniz beyim!" dedi adam. "Gryorum ki siz bir irfan us-tassnz, sadece savata bir komutan deil. Fakat heyhat! Beyim, biz bu eyi sadece ok ar yarallarn veya hastalarn bakld ifa Evle-ri'nde bulundurmuyoruz. nk bizim bildiimiz kadaryla, kt havay yumuatmak ya da gelip geici bir arl uzaklatrmaktan baka bir tesiri yok. Tabii eer, bizim iyi yrekli toreth'imiz gibi kadnlarn hl anlamadan tekrarladklar, eski gnlerden kalma tekerlemelere kulak asyorsanz o baka. Tm klar snnce lm glgesi byynce fleyince kara nefes gel athelas, gel athelas! ifa kraln ellerinden Hayata dner len! Bu sadece, korkarm, eski ebelerin hafzalarnda zamanla bozulmu, pek nemi olmayan ufak bir iir. Anlamn, takdir etmeniz iin size brakyorum, tabii eer bir anlam var ise. Fakat eskiler hl otun ayn ba arsna kar ierler." "O halde kral adna gidin de daha az irfan sahibi ama akl daha banda olan, evinde hl biraz bu ottan bulunduran yal bir adam bulun!" diye bard Gandalf. Aragorn Faramir'in yanma diz km, bir elini alnna koymutu. Onu izleyenler byk bir mcadelenin yaanmakta olduunu hissettiler. nk Aragorn'un yz yorgunluktan kl gibi olmutu; arada srada Faramir'in ismini sesleniyordu fakat sanki Aragorn da onlardan uzaklamt, sesi rak karanlk vadinin birinde, kaybolmu birine ses-leniyormu gibi her seferinde kulaklarna biraz daha belirsiz geliyordu. Sonunda Bergil koarak ieri girdi, bir bezin iinde alt tane yaprak tayordu. "Kralfoyas

Beyim," dedi; "ama taze deil korkarm. En azndan iki hafta nce toplanm. Umarm bir ie yarar Beyim!" Sonra Faramir'e bakarak gzy aslan na bouldu. Fakat Aragorn glmsedi, "ie yarayacak," dedi. "En kts geti. Kal burada, iin rahatlasn!" Sonra iki yaprak alarak bunlar elleri zerine koydu ve zerine nefes verdi, sonra yapraklan ufalad; bunun zerine hemen btn oday bir canllk kaplad, sanki havann kendisi uyanm da kprdayormu, neeyle parldyormu gibi. Sonra yapraklar, kendisine getirilen duman tten suyla dolu kaselere koydu ve koyar koymaz btn yrekler ferahlad. nk herkesin burnuna gelen rayiha; ilkbahardaki zarif dnyann kendisinin de gelip geici bir hatra olduu bir lkedeki glgesiz bir gnein dourduu ebnemli sabahlarn hatrasna benziyordu. Fakat Aragorn canlanm olarak ayaa kalkt; kseyi Faramir'in hlyalar iindeki yzne doru tutarken gzlerinin ii glyordu. "Olur ey deil! Kim inanrd?" dedi loreth yannda duran bir kadna. "Ot benim tahmin ettiimden de iyi. Gen kzlmdaki mloth Melui'nin gllerini hatrlatt; hibir kral da bundan fazlasn isteyemez." Aniden Faramir kprdad, gzlerini at ve zerine eilmi olan Aragorn'a bakt; gzlerinde bir bilgi ve sevgi tututu ve yava yava konutu. "Efendim beni siz ardnz. Geldim. Kralmz ne buyuruyorlar?" "Artk glgelerde dolanma, uyan!" dedi Aragom. "ok yorgunsun. Biraz dinlen, bir eyler ye ve geri dndmde hazr ol." "Olacam efendim," dedi Faramir. "Kral dndnde kim aylak aylak yatmak ister!" "O halde bir sre iin hoa kal!" dedi Aragorn. "Bana ihtiyac olan dierlerine gitmem gerek." Sonra Gandalf ve tmrahil ile blmeyi terk etti; fakat Beregond ile olu mutluluklanna hkim olamadan arkada kaldlar. Gandalf takip eden Pippin kapy kapatrken loreth'in yle bardn duydu: 154 KRALIN DN 155 iFA EVLERi "Kral! Duydunuz mu? Dememi miydim? Bir ifacnn elleri demitim." Ve ksa bir sre iinde kraln gerekten de aralarna gelmi olduu ve savatan sonra ifa datt haberi Ev'den her yana yayld, btn ehir'i doland. Fakat Aragorn Eowyn'in yanna giderek yle dedi: "Burada keder verici bir yara ve ar bir darbe var. Krlm olan kol byk bir hnerle tedavi edilmi ve zamanla iyileecek, eer yaayacak kadar gc olursa. Sakatlanm olan kalkan tutan kolu. ama asl ktlk klc tutan kolundan kaynaklanyor. u anda krk olmad halde hi hayat yok gibi grlyor. "Heyhat! nk kendi zihin ve beden gcnn ok tesinde bir dmanla kar karya gelmiti. Ve yle bir dmana kar kl ekenlerin elikten daha sert olmalar gerekir, tabii yaadklar aknln kendisi onlar mahvetmez de klc ekebilirlerse. Onu bu yola sokan kt bir yazgym. nk o ok zarif bir kz, kralielerin kt bir hanedana mensup gzel bir hanm. Yine de onunla nasl konumam gerektiini bilmiyorum. Ona ilk baktmda mutsuzluunu hissettim; dimdik duran, bir zambak kadar biimli, marur ak bir iek grmtm sanki, ama yine de elf zanaatlar tarafndan elikten yaplm gibi sert olduunu biliyordum. Belki de zn buza evirmi olan bir krayd; yle duruyordu, tatl-sert, yine de grn ok zarifti ama ksa bir sre sonra decek veya lecek ekilde yaralanm gibi miydi desem? Onun derdi bugnden ok nce balamt, yle deil mi Eomer?" "Bana sormanza hayret ettim beyim," diye cevap verdi Eomer. "nk ben sizi, dier btn konularda olduu gibi susuz buluyorum; yine de kzkardeim Eowyn'in size ilk bakt ana kadar buz kesmi olduunu fark etmemitim. Endiesi ve korkusu vard ve bunu benimle paylayordu Solucandil'li gnlerde ve kraln bylenmi olduu zamanlarda, krala artan bir korkuyla hizmet ediyordu. Ama bu sonucu douran o deildi!" "Dostum," dedi Gandalf, "senin atlarn vard, silahlarla yaptn iler ve ak krlarn; fakat bir kzn bedeniyle dnyaya gelen Eovvyn, en az seninkine denk bir ruha ve cesarete sahipti.

Yine de babas gibi sevdii yal bir adama hizmet etmeye ve onun kt, erefsiz bir bunaklk iine dmesini seyretmeye mecbur kalmt; ve ona, kendi oynad rol, yal adamn dayand asadan bile daha erefsiz geliyordu. "Solucandil'in zehrinin sadece Theoden'in kulaklar iin olduunu mu sanyordun? Bunak! Eorl'un kona, ekyalarn pis kokular iinde itii, veletlerinin itlerle yerde yuvarland bir yer deil de ne? Bu szleri daha nce duymam miydin? Saruman, Solucandil'in hocas sylemiti bunlar. Geri evde Solucandil'in bunlarn manalarn daha zekice terimlerle sarp sarmaladna hi kukum yok. Beyim, eer kzkardeinizin size olan sevgisi ve hl grevine ynelmi bulunan iradesi dudaklarn mhrlemi olmasayd, bu tr szlerin o dudaklar arasndan da katn duymu olurdunuz. Fakat Eowyn tek basnayken, gece boyunca sren o ac nbetlerde, btn yaam eriyip gidiyormu gibi gelirken, kulbesinin duvarlar, vahi eyleri tuzaa drmek iin kullanlan kafesler gibi stne stne gelirken karanlklara neler sylediini kim bilebilir?" Bunun zerine Eomer sessizleerek, sanki birlikte gemi olan yaamlarna ait gnler hakknda yeniden dnrm gibi kzkardeine bakmaya balad. Fakat Aragorn yle dedi: "Ben senin grm olduunu da grdm Eomer. u dnyann kr aclar arasnda bu kadar zarif ve cesur bir hanmn karlk veremeyecein akn grmek kadar ac ve utan veren baka ok az keder vardr bir erkek iin. Onu Dun-harrovv'da aresizlikten deliye dnm bir halde brakp llerin Yo-lu'na gittiimden beri hzn ve acma duygusu yakam brakmad; ve o yol zerinde hibir korku, onun bana gelebileceklerin korkusu kadar baskn deildi. Ama yine de korner, sana unu syleyeyim ki seni benden daha byk bir samimiyetle seviyor; nk seni hem seviyor, hem biliyor; ama bende sadece bir glgeyi ve bir dnceyi seviyor: Bir ann ve byk eylemlerin, Rohan'dan uzaktaki lkelerin midini. "Belki benim onun bedenini iyiletirme, onu karanlk vadiden geri arma gcm vardr. Ama uyannca ne halde olacak: mitli mi, unutmu mu, mitsiz mi bilemem. Eer mitsizlik iinde uyanrsa, benim veremediim baka bir ifa bulmazsa o zaman lr. Heyhat! Yaptklar onu byk an sahibi kralielerin yanna katt." Sonra Aragom eilerek kzn yzne bakt; gerekten de yz bir zambak gibi beyaz, kralar gibi souk ve yontulmu bir ta gibi sertti. Fakat eilerek kz alnndan pt ve ona hafife seslenerek yle dedi: "omund kz Eowyn, uyan! nk dmann gp gitti!" Kz kprdamad ama artk derin derin nefes almaya balamt, gs beyaz ketenden rts altnda inip kalkyordu. Aragom bir kez 157 156 KRALIN DN daha iki athelas yapran ezerek kaynar suya att; kzn alnn ve rtlerin zerinde souk ve hissiz yatan sa kolunu bununla ykad. Sonra, Aragorn gerekten Bathlar'n unutulmu baz glerine sahip olduundan m, yoksa onun Hanm Eovvyn iin syledii szlerin zerlerindeki etkisinden miydi bilinmez, ifal otun tatl etkisi oda iine yaylrken, etrafta duranlara pencereden sert bir yel esmi ve bu yel hi koku tamad halde daha nce canl hibir ey tarafndan solunmam tamamen taze, temiz ve diri bir havaym, yldzlardan bir gk-kubbe altnda ykselen karl dalardan veya kpkten denizler tarafndan ykanan uzaklarn gm kylarndan yeni olumu da gelmi gibi geldi. "Uyan Eovvyn, Rohan'n Hanm!" dedi Aragorn bir kez daha; kzn sa elini eline aldnda can gelerek sndn fark etti. "Uyan! Glge gitti ve btn karanlk ykanp temizlendi!" Sonra kzn elini Eomer'in eline vererek kzn yanndan uzaklat. "Seslen ona!" dedi ve sessizce odadan kt. "Eowyn, Eovvyn!" diye seslendi Eomer gzyalar arasnda. Fakat kz gzlerini aarak dedi ki: "Gmer! Bu ne byk mutluluk byle? nk senin ldrlm olduunu sylemilerdi. Yo, bu sadece r-yamdaki karanlk seslerdi. Ne zamandr rya soruyorum?" "ok uzun sre deil kzkardeim," dedi Eomer. "Ama daha fazla dnme bu konuda!" "Garip bir ekilde yorgunum," dedi Eovvyn. "Biraz dinlenmem gerek. Fakat syle bana

Yurt'un Hkmdar'na ne oldu? Heyhat! Bana onun da bir rya olduunu syleme; nk yle olmadn biliyorum. Tpk nceden sezmi olduu gibi ld." "ld," dedi Eomer, "ama bana, onun iin kzndan da kymetli olan Eovvyn'e veda etmemi syledi. Artk Gondor'un Hisar'nda byk bir gururla yatyor." "Bu keder verici," dedi kz. "Yine de, Eorl Hanedan'nn herhangi bir oban slalesinden daha az bir erefle kp gidecekmi gibi grnd o karanlk gnlerde umut etmeye bile cret edemediim kadar gzel. Peki ya kraln silahtan Buukluk'a ne oldu? Eomer onu At-anyurt silahoru yap, bunu hak ediyor!" "O da bu Ev'de, yaknlarda bir yerde yatyor, imdi ona gideceim," dedi Gandalf. "Eomer bir sre burada kalacak. Fakat henz tamamen iyilemeden savatan ve dmanlardan konumayn. Yeniden shhat ve mit iinde uyanm olman ne byk bir mutluluk yiit halFA EVLERi mm!" "Shhat iinde mi?" dedi Eovvyn. "Olabilir. Benim yerini doldurabileceim, dm olan bir Svari'nin bo eyeri olduu srece yaplacak iler var demektir. Ama mit? Onu bilemiyorum." Gandalf ile Pippin Merry'nin odasna gittiler ve Aragorn'u yatan yannda dururken buldular. "Zavall Merry'cik!" diye haykrd Pippin ve yatan yanna kotu nk ona arkada daha da ktym gibi gelmiti; yz kl rengiydi, znt dolu yllarn arl zerine kmt adeta; aniden Pippin'i bir korku ald, sanki Merry lecekmi gibi. "Korkma," dedi Aragorn. "Tam zamannda geldim ve onu geri ardm. imdi ok yorgun ve kederli; Eovvyn Hanm gibi bir yara alm o korkun eye vurmaya cesaret etmekle. Fakat bu ktlkler iyi-letirilebilir; iinde yle gl ve neeli bir ruh var ki. Kederini hi unutmayacak; ama bu onun gnln karartmayacak, tersine ona bir bilgelik verecek." Sonra Aragorn elini Merry'nin bana koyarak hafife kahverengi bukleler arasnda gezdirdi, gzkapaklanna dokundu ve ismini seslendi. Ve athelas'n kokusu, bir mey va bahesinin veya zeri anlarla dolu gne altndaki bir fundaln kokusu gibi odaya yaylnca, Merry aniden uyanarak yle dedi: "Kamm ackt. Saat ka?" "Yemek vaktini geti artk," dedi Pippin; "geri sannm sana bir eyler getirebilirim, eer bana izin verirlerse." "Elbette verirler," dedi Gandalf. "Srf yiyecek deil, adnn eref listesinde olduu Minas Tirith'te bulunan Rohan'h bu Svari'nin istedii her eyi getirebilirsin hem de." "l!" dedi Merry. "O halde nce yemek istiyorum, ondan sonra da pipo." Birden yz bulutland. "Hayr, pipo istemiyorum. Bir daha pipo iebileceimi hi zannetmiyorum." "Nedenmi?" dedi Pippin. "ey," diye cevap verdi Merry yava yava. "O ld. Bana onu hatrlatt. Benimle pipoluk otlar konusunda konuamad iin ok zgn olduunu syledi. Hemen hemen syledii son szler bunlard. Bir daha onu, atn Isengard'a srd o gn ve ne kadar kibar biri olduunu dnmeden pipo iemem Pippin." "O halde hem piponu i, hem onu dn!" dedi Aragorn. "nk o FA EVLER! 159 158 KRALIN DN ok iyi yrekliydi, byk bir krald ve szn tutuyordu; son gzel sabahn grmek iin glgelerden kmt. Ona hizmetin ksa srm olsa bile mrnn sonuna kadar memnuniyetle ve erefle hatrlayacan bir an olacak." Merry glmsedi. "Eh o halde," dedi, "eer Yolgezer ihtiyacmz olan eyleri tedarik eder ise ben de pipomu ier dnrm. Saru-man'n en iyi otlan dengimdeydi ama sava srasnda bana neler geldiini bilmediim kesin."

"Efendi Meriadoc," dedi Aragorn, "eer dalardan, Gondor lkesinden ve elimde klla ateler iinden eyasn oraya buraya atan dikkatsiz bir askere otlar getirmek iin geldiimi zannediyorsan yanlyorsun. Eer dengin bulunmadysa bu Ev'in ifal otlar ustasn art. O da sana senin istediin otun bir faydas olduunu bilmediini ama o ota halk arasnda batladamotu, soylular arasnda galenas dendiini, daha byk irfana sahip baka dillerde baka isimler verildiini syleyecek, anlamn anlayamad yan yanya unutulmu birka tekerlemeden sonra zlerek sana Ev'de bundan kalmadn haber verecek ve senin dillerin tarihi hakknda dncelere dalmana neden olacaktr. Ve artk benim de bunu yapmam gerek. nk Dunharrovv' dan ayrldmdan beri byle bir yatakta yatmadm ve afaktan nceki karanlktan beri de yemedim." Merry onun elini tutarak pt. "ok ok zgnm," dedi "Hemen git! Edoras'taki o geceden beri hep sana yk olduk. Fakat bu tr zamanlarda hafif szckler kullanp, sylediklerinden daha azn kastetmek benim halkmn bir zellii. ok sz sylemeye korkuyoruz. aka yerinde olmaynca bizi kelimelerden yoksun brakyor." "Bunu ok iyi bilirim, yoksa size ayn ekilde davranmazdm," dedi Aragorn. "Shire solmadan sonsuza kadar yaasn!" Ve Merry'yi perek dan kt; Gandalf da onunla birlikte gitti. Pippin geride kald. "Onun gibi biri daha gelmi midir dnyaya acaba?" dedi. "Gandalf hari, tabii ki. Herhalde onlarn arasnda bir ba vardr. Eek kafal, dengin yatann zerinde ya; stelik seninle karlatmda da srtndayd. Dengi bandan beri gryordu mutlaka. Sonra benim de kendime ait biraz bir eylerim var. Haydi! Uzun-dip Yapraklan bunlar. Ben gidip azck yiyecek bir eyler bakarken sen de doldur pipolar. Sonra biraz kendimize zamanayralm. Aman cann! Biz, Took'lar ve Brandybuck'lar uzun sre ykseklerde yaayamayz zaten." "Yok," dedi Merry. "Ben yaayamam. imdilik en azndan. Fakat hi olmazsa onlar grebiliyoruz imdi Pippin, ve takdir ediyoruz. Sanrm, ilk bata en iyisi kiinin sevmesi uygun olan birini sevmesi: Bir yerlerden balayp baz kklerinin olmas gerek; Shire'n topra da derindir. Yine de daha derin ve daha yksek eyler var; onlar olmayayd babalklardan hibiri bahesini huzur dedii ey iinde ekip biemez-di, onlan tamsa da, tanmasa da. Ben onlar, biraz da olsa tandm iin ok memnunum. Ama neden byle konutuumu bilmiyorum. Yapraklar nerede? Sonra, krlmadysa pipomu da kar dengimden." Aragorn ile Gandalf ifa Evleri'nin ifacbas'na gidip Faramir ve Eovvyn'in orada kalmas ve daha uzun bir sre ihtimamla baklmalar gerektii hakknda talimat verdiler. "Eowyn Hanm," dedi Aragorn, "ksa bir sre sonra ayaa kalkarak aynlmak isteyecek; lkin buna izin verilmemesi gerekir, eer elinizden gelirse en az on gn geinceye kadar onu brakmamz gerekir." "Faramir'e gelince," dedi Gandalf, "en ksa zamanda babasnn lm olduunu renmesi lazm. Fakat Denethor'un deliliinin btn ayrntlar anlatlmamal ona iyice iyileip, yapacak ilerinin bana geinceye kadar. Dikkat edin de Beregond ile orada bulunan penan ona bu konuda bir eyler sylemesinler daha!" "Ya benim gzetimimde olan dier perian Meriadoc, ona ne olacak?" diye sordu ifacba. "Yann ayaa kalkmas muhtemeldir ama ksa bir sre iin," dedi Aragorn. "Eer isterse brakn kalksn. Arkadalarnn gzetiminde biraz yryebilir." "Olaanst bir soy onlarnki," dedi ifacba ban sallayarak. "ok dayankl dokular var tahminimce." Evler'in kaplarnda daha imdiden birok kii Aragorn'u grmek iin toplanmt, onun peinden gittiler; sonunda yemeini yedikten sonra yanna giderek yaralandklan veya Kara Glge'nin altnda bulunduklar iin hayatlar tehlike iinde olan akrabalarn ve arkadalarn iyiletirmesi iin ona yalvardlar. Aragorn ayaa kalkarak dan kt, Elrond'un oullanna haber yollad ve hep birlikte gece ge saatlere kadar altlar. Ve btn ehir'i bir sylentidir ald: "Gerekten KRALIN DN 160

BLM IX SON MZAKERE de Kral geri dnm." Ve tad yeil tatan dolay ona Elfta adn taktlar; bylece doumunda ilerde tayaca kehanetinde bulunulan ismi, ona kendi halk tarafndan verilmi oldu. Artk daha fazla alamayacak hale gelince pelerinine sarnarak ehir'den dar szld ve afaktan hemen nce adrna giderek biraz uyudu. Sabah, mavi sular zerindeki kuu gibi beyaz bir gemi olan Dol Amroth sanca Kule'de dalgalanyordu; adamlar yukar bakarak Kral'n geliinin bir rya olup olmadn merak etmeye baladlar. Sava gnnn ertesinde sabah olmutu, stelik hafif bulutlar ve batya dnen rzgrla ho bir sabaht bu. Legolas ile Gimli erkenden ortalkta dolanp ehir'e kmak iin yalvardlar; nk Merry ile Pippin'i grmeyi ok arzu ediyorlard. "Onlarn hl hayatta olduklarn renmek ok ho," dedi Gimli; "nk Rohan'dan geiimizde bize ok zahmet vermilerdi; o abalarn hepten boa gitmesini istemezdim dorusu." Elf ile cce birlikte Minas Tirith'e girdiler; onlar gren halk byle iki arkadan gemekte olmasna ok hayret ettiler; nk Legos insanlarn llerini ok aan bir yz zarafetine sahipti ve sabah vakti berrak sesiyle bir elf arks sylerken Gimli yannda sakaln svazlayp etrafna baknarak azametle yryordu. "Burada baz yerlerde gzel ta iilii var," dedi surlara bakarken; "ama baz yerlerde o kadar iyi deil, sonra caddeler daha gzel tertip edilebilirdi. Aragorn layk olduu mevkie eriince ona Dalar' m taustalannn hizmetinden yararlanmasn teklif edeceim ve bu ehri vnlecek bir yer haline sokacaz." "Daha ok baheye ihtiyalar var," dedi Legolas. "Evler l ve burada yeerip de halinden memnun olan ok az ey var. Eer Aragorn layk olduu mevkie eriirse Orman halk ona ark syleyen kular ve lmeyen aalar getirecek." Sonunda Prens tmrartU'in yanna vardlar; Legolas prense bakarak yerlere kadar eildi; nk karsnda damarlarnda gerekten de elf kan tayaa biri olduunu grmt. "Selam sana beyim!" dedi. "Nimrodel halk Lrien ormanlarndan ayrlal ok oldu ama anlalan hepsi Amroth'un limanndan denizi aarak batya gitmemi." "Byle deniyor benim lkemin irfan kitaplarnda da," dedi Prens; KRALIN DN "yine de unutulmu yllardan beri oralarda zarif halktan kimse grlm deil. Ve imdi burada, zntler ve savan ortasnda onlardan birini grdm iin hayretler iindeyim. Ne aryorsunuz burada?" "Ben, Mithrandir ile birlikte tmladris'ten yola kan Dokuz Yolar-kada'ndan biriyim," dedi Legolas; "ve dostum olan bu cce ile birlikte Hkmdar Aragorn'la geldik. Ama imdi bize sylendiine gre sizin gzetiminiz altnda olan arkadalarmz Meriadoc ile Peregrin'i grmeyi arzuluyoruz." "Onlar ifa Evleri'nde bulabilirsiniz; sizi oraya ben gtrrm," dedi tmrahil. "Bizi oraya gtrecek birini bulmanz yeterlidir beyim," dedi Legolas. "nk Aragorn size u mesaj yollad. Bu vakitte tekrar e-hir'e girmek istemiyor. Yine de komutanlarn bir an nce toplant yapmas gerekiyor; sizin ve Rohan'l Eomer'in ilk frsatta onun adrna gitmenizi rica ediyor. Mithrandir oraya gitti bile." "Geleceiz," dedi Imrahil; saygl szlerle birbirlerinden ayrldlar. "O insanlarn adil bir hkmdar ve byk bir komutan," dedi Legolas. "Eer snd bu gnlerde byle adamlara sahipse, Gondor'un ykselme gnlerinde ihtiam ok byk olmal." "Ve belli ki iyi ta iilii eskiye ait ve ehir ilk ina edilirken ya-plm," dedi Gimli. "insanlarn baladklar btn iler byledir: Ya baharda don olur, ya da yazn samyeli eser ve onlar da szlerinde duramaz."

"Yine de tohumlar pek yabana gitmez," dedi Legolas. "Ve hi umulmadk bir zamanda ve zeminde yeermek iin tozun, kfn iinde gizlenirler, insanlarn yaptklar bizden daha ok yaayacak Gimli." . "Yine de sonunda 'kcke'lcrdcn baka bir ey olmayacak tahtni-nimce," dedi cce. "Bu sorunun cevabn elfler bilmiyor," dedi Legolas. Bu szle birlikte prensin hizmetkr gelerek onlar ifa Evleri'ne gtrd; orada arkadalarn bahede buldular; kavumalar ok neeli oldu. Bir sre iin ehir'in yksek ve rzgrl dairelerinde, sabahn altnda huzur ve skn dolu ksa bir zaman boyu konutular, yrdler. Sonra Merry yorulunca, arkasnda ifa Evleri bulunan imenlerin kenarndaki surlara giderek orada oturdular; nlerinde, gneyde tza163 SON MZAKERE a, Legolas'n bile gr alannn dna, Lebennin'in ve Gney Ithili-en'in engin kumsallarna ve yeil pusuna doru aktka gnete prldayan Anduin vard. Dierleri konuurken Legolas sessizlemi, gnee doru bakyordu; baktka Nehir'den yukan kanat rpan beyaz deniz kularn grd. "Bakn!" diye bard. "Martlar! Karann ok ilerine kadar umular. Benim iin hayret verici bir ey; gnlm huzursuz ediyorlar. Btn hayatm boyunca, Pelargir'e vanncaya kadar onlarla hi karlamamtm; orada da gemilerin savana doru giderken onlarn lklarn havada duymutum. Sonra kprdamadan durmutum Orta Dnya'daki sava unutarak; nk onlarn o szlanan sesleri banaDe-niz'i anlatmt. Deniz! Heyhat! Henz denizi grmedim. Fakat benim soyumdan gelen herkesin gnlnde, derinlerde bir yerde deniz hasreti vardr ve bunu harekete geirmek de ok tehlikelidir. Eyvah ki eyvah martlara! Artk ne kayn, ne karaaa altnda huzur bulamam." "Byle deme!" dedi Gimli. "Daha Orta Dnya'da grecek saysz ey, yapacak byk iler var. Ama btn zarif halk Limanlar'a giderse, burada kalmaya mecbur olanlar iin ok skc bir dnya olur bu." "Hem skc, hem kasvetli olur gerekten de!" dedi Merry. "Limanlar'a gitmemelisin Legolas. Her zaman iin sana ihtiyac olan halklar bulunacaktr bykl kkl, hatta Gimli gibi birka bilge cce bile... En azndan yle olacan umuyorum. Yine de bu savan en kt ksmnn daha balamadn hissediyorum. Sonulanm olmasn, iyi sonulanm olmasn o kadar ok isterdim ki!" "Bu kadar karamsar olma!" dedi Pippin. "Gne parlyor ve burada en az bir iki gn birlikteyiz. Ben sizin hakknzda daha ok eyler duymak istiyorum. Haydi Gimli! Legolas'la sen, Yolgezer'le yaptnz o garip yolculua en azndan on kere deinmisinizdir sabahtan beri. Ama bu konuda bana hibir ey anlatmadnz." "Gne burada parlyor olabilir," dedi Gimli, "ama o yolla ilgili yle anlarm var ki karanlklardan kartp hatrlamak istemiyorum. Eer nmde ne olduunu bilseydim, hibir dostluk uruna llerin Yolu'nu tutmazdm." "llerin Yolu mu?" dedi Pippin. "Aragorn'un da bunu sylediini duydum ve ne demek istiyor diye merak ettim. Bize biraz daha bir eyler anlatamaz msnz?" "isteyerek deil ama," dedi Gimli. "nk o yol zerinde ok SON MZAKERE 165 164 KRALIN DN utan duydum: Ben, kendini insanlardan daha sert ve yer altnda btn elflerden daha dayankl sanan Glin'in olu Gimli. Fakat her ikisinin de doruluunu kantlayamadm; ancak Aragorn'un iradesiyle kalabildim yolda." "Ve ona duyduun sevgiyle ayn zamanda," dedi Legolas. "nk onu tanyan herkes onu

kendine gre seviyor; hatta o souk Rohirrim kz bile. Biz Dunharrow'dan ayrlmadan, sen oraya gelmeden nceki sabahn erken vaktiydi Merry ve halkn zerinde yle bir korku vard ki kimse bizim ayrlmz seyredemedi, imdi aadaki Ev'de yaral yatan Eowyn Hanm'dan baka. Ayrlrken byk keder yaand, seyrederken ok mteessir oldum." "Heyhat! Ben sadece kendim iin hisleniyordum," dedi Gimli. "Yo! O yolculuk hakknda konumayacam." Sessizleti; fakat Pippin ile Merry bir eyler renmek iin o kadar hevesliydiler ki sonunda Legolas: "Huzur bulmanz iin yeterince ey anlatacam; nk ben deheti hissetmedim, onlar gsz ve zayf addettiim iin insanlarn glgelerinden korkmadm," dedi. Sonra abuk abuk dalarn altndaki hayaletli yolu, Erech'teki randevuyu, oradan Anduin zerinde Pelargir'e yaptklar doksan ve fersahlk byk yolculuu anlatt. "Drt gn ve geceyi aan bir sre boyunca yolculuk yaptk Kara Ta'tan," dedi. "Ve o da ne! Mordor'un karanl iinde midim artt; nk o karanlk iinde Glge Ordu gitgide gleniyor, baklmayacak kadar korkunlayor gibiydi. Kimisinin ata bindiini, kimisinin yrdn ama yine de hepsinin ayn hzda ilerlediklerini grdm. Sessizdiler ama gzlerinde bir prlt vard. Lamedon tepelerinde bizim atlarmza yetitiler, etrafmz evirdiler ve eer Aragorn men etmeseydi bizi geip gideceklerdi de. "Onun emriyle geri kaldlar, 'insanlarn glgeleri bile onun iradesine boyun eiyor,' diye dndm kendi kendime. 'Ona yardmc olabilirler!1 "Ikl bir gn devam ettik yolumuza, sonra afaksz gn geldi, biz yine yolumuza devam ettik ve Ciril ile Ringl'yu getik; sonra nc gn Gilrain'in aznn biraz zerindeki Linhir'e vardk. Ve burada La-medon'lular, nehir yukar gelmi olan Umbar ve Harad'n zalim halk ile ekiiyorlard nehir geitlerini korumak iin. Fakat hem dmanlar hem de geitleri koruyanlar biz gelince, llerin Kral zerimize geliyor diye katlar. Sadece Lamedon Hkmdar Angbor tahamml edebildi bize; ve Aragorf kendisine, eer cesaret edebilirlerse, Gri Ordu geip gittikten sonra halkn toplayp arkasndan gelmesini emretti. "'Pelagir'de Isildur'un Varisi'nin size ihtiyac olacak,' dedi. "Bylece, Mordor'un mttefiklerini bozguna uratarak, nmzden srerek Gilrain'i getik; sonra biraz dinlendik. Fakat ksa bir sre sonra Aragorn ayaa kalkarak yle dedi: ite! Minas Tirith'e saldrld bile. Yardmna koamadan dmesinden korkuyorum.' Bylece gece geip gitmeden yeniden atlarmza binerek, atlarmzn tahamml edebildii en byk hzla Lebennin ovalarndan getik." Legolas durarak iini geirdi ve gzlerini gneye doru evirerek hafife ark syledi: Celos'tan Erui'ye gm akar rmaklar Lebennin'in yeil krlarnda! Uzun olur otlar. Denizden esen rzgrda Salnr ak zambaklar, Mallos ve alfrin'den dklm altn ngraklar alar Lebinnin'in yeil krlarnda! Denizden esen rzgrda! "Yeildir o krlar halkmn arklarnda; fakat biz geerken karanlktlar, nmzdeki siyahlkta gri, orak topraklar vard. Ve o engin arazi zerinde, otlan ve iekleri, hi dikkat etmeden ezerek, sonunda Ulu Nehir'in ac nihayetine varncaya kadar dmanlarmz bir gn ve bir gece boyu avladk. "O zaman Deniz'e yaklatmz gnlden hissettim; nk karanlkta su engin duruyordu ve saylamayacak kadar ok deniz kuu kylarnda lk atyordu. Ah o martlarn szlan! Hanm bana onlara dikkat etmem gerektiini sylememi miydi? Ve artk onlar unutamyorum." "Bana soracak olursanz, ben onlara hi kulak asmadm bile," dedi Gimli; "nk o zaman, sonunda ciddi olarak savaa varmtk. Orada Pelargir'de Umbar'n ana filosu duruyordu: Elli byk gemi ve saysz kk tekne. Peine dtmz dmann ou limanlara bizden nce vard ve korkularn da yanlarnda gtrd; gemilerin bazilan Ne-hir'den aa doru kap uzak sahile varmak iin yola koyuldu; kk teknelerin ou tututuruldu. Fakat artk

kyya kadar kovalanm olan Haradrim skp kalm ve aresizlik iinde deliye dnmt; bize baktklarnda gldler nk hl ok byk bir orduydular. 167 SON MZAKERE 166 KRALIN DN "Fakat Aragorn durarak yksek sesle haykrd: 'imdi gelin! Kara Ta'n adna aryorum sizi!' Ve aniden, en arkada kalm olan Glge Ordu gri bir sel gibi geldi ve nndeki her eyi sprd. Uzaktan lklar, belli belirsiz ten borular ve bir mrlt, sanki uzaktaki saysz sesten geliyormu gibi bir mrlt duydum: ok eskiden kalma unutulmu bir muharebenin yanks gibi. Soluk kllar ekildi; ama bu kllarn hl ie yarayp yaramadklarn bilmiyorum, nk l-ler'in artk korkudan baka bir silaha ihtiyalar yoktu. Kimse onlara kar koyamazd. "Kydaki btn gemilere ktlar; sonra suyun zerinden akta demirli olan gemilere gittiler; gemiciler, kreklere zincirlenmi kleler hari, korkudan delirmi gibi gvertelerden aa atlyorlard. Kaan dmanlarmz arasndan umursamazca yrdk, onlar yapraklar gibi srkledik kyya varncaya kadar. Sonra kalan her byk gemi iin Aragorn bir Dnedain yollad, onlar gemide bulunan tutsaklar avuttular; korkularn bir yana atmalarn, artk zgr olduklarn sylediler. "O karanlk gn bitmeden bize kar koyacak hi dman kalmamt; hepsi ya boulmu ya da kendi lkelerini yayan bulabilecekleri umuduyla gneye kamlard. Mordor'un planlarnn byle korkularn ve karanlklarn hayaletleri tarafndan bozulmas bana hem ok tuhaf, hem de harika geldi. Kendi silahyla vurulmutu!" "Tuhaf gerekten de," dedi Legolas. "Tam o saatte Aragorn'a bakarak, eer Yzk' kendisine alkoysayd ne kadar ulu ve ne kadar korkun bir Hkmdar olurdu diye dndm. Mordor bou bouna korkmuyor ondan. Fakat onun ruhu, Sauron'un anlayabileceinden ok daha soylu; nk o Lthien'in ocuu deil mi? O soy hi yok olmayacak, yllar saylmayacak kadar uzasa da." "Byle kehanetler ccelerin gr menzillerinin dnda kalyor," dedi Gimli. "Fakat gerekten ok kudretliydi Aragorn o gn. Bir grseydiniz! Btn kara filo avucunun iindeydi; kendisi iin en byk gemiyi seti ve gemiye kt. Sonra dmandan ele geen btn borazanlar ttrtt ve Glge Ordu kyya ekildi. Orada sessizce, yanan gemilerin ltsn yakalayan gzlerindeki kzl k hari belli belirsiz durdular. Aragorn yksek sesle l Insanlar'la konutu ve yle seslendi: "'imdi Isildur'un Varisi'nin szlerini dinleyin! Sznz yerine getirdiniz. Dnn artk ve vadiyi bir daha hi rahatsz etmeyin! Ayrln ve huzur bulun!' "Bunun zerine llerin Kral ordunun nne kt, mzran krarak yere att. Sonra eilerek selam verdi ve arkasn dnd; btn gri ordu hzla hareket ederek an bir rzgrla dalan gri bir sis gibi yok oldu. Bana bir uykudan uyanyormuum gibi geldi. "O gece, dierleri alrken biz dinlendik. nk serbest braklan bir sr tutsak ve Gondor'a yaplan saldrlar srasnda yakalanp esir edilmi bir sr adam vard; sonra ksa srede Lebennin ve Ethir' den bir sr adam kagelip topland; Lamedon'lu Angbor da bir araya toplayabildii kadar atlyla geldi. Artk ller'in korkusunu stlerinden atm olduklarndan bize yardm etmek ve tsildur'un Varisi'ni grmek iin geldiler; nk o ismin sylentisi karanlkta yangn gibi yaylmt. "Bu da hemen hemen bizim ykmzn sonu oluyor. nk btn o akam ve gece boyunca birok gemi hazrlanaak mrettabat bindirildi; filo sabah yola kt. imdi ok gemi gibi geliyor ama dnden nceki gnn sabahyd, Dunharrow'dan kmzn altnc sabah. Ama yine de Aragorn hl ok ge olmasndan korkuyordu. "Talargir'den Harlond'daki iskelelere krk ve iki fersah var,' dedi. 'Yine de yarna kadar

Harlond'a varmamz gerek yoksa tamamen kaybederiz.' "Krekler artk zgr insanlar tarafndan ekiliyordu ve insanca abalyorlard; yine de Ulu Nehir'i yava yava getik nk akntya kar gitmeye abalyorduk, Gney'de aknt ok hzl olmad halde rzgr bize yardmc deildi. Eer Legolas aniden glmeseydi limanlarda kazandmz zafere ramen gnlm ok ar olacakt. '"Sakalnla ok yaa Durin'in olu!' dedi. 'nk yl denmiti: mit doar genellikle, her ey mitsizletiinde ' Fakat uzaktan ne gibi bir mit grdn sylemiyordu. Gece geldiinde karanl derinletirmekten baka bir ie yaramad; gnllerimiz kor gibiydi nk Kuzey'de bulutlarn altnda kzl bir parlaklk gryorduk ve Aragorn yle demiti: 'Minas Tirith yanyor' "Fakat geceyars gerekten de midimiz yeniden belirdi. Ethir'in deniz ustas adamlar, gneye doru bakarak Deniz'den esen serin bir rzgrla gelen bir deiiklikten sz ettiler. Gn ermeden ok nce direkli gemiler yelkenlerini at ve hzmz artt, ta ki afak vakti pruva-lardaki kpkleri aklatrncaya kadar. Ve bylece, sizin de bildiiniz gibi sabahn nc saatinde mutedil bir rzgrla, rts alm G168 169 SON MZAKERE KRALIN DN ne altnda geldik ve savata byk sancamz atk. Bu ok byk bir gn, ok byk bir saatti, bundan sonra ne olursa olsun." "Arkasndan ne gelirse gelsin byk olaylarn ehemmiyetini azaltmaz," dedi Legolas. "Bu konuda, gelecek gnlerde arklar yakp syleyecek kimse kalmasa bile Gondor'da, llerin Yolu'ndan gemek byk bir olayd." "Ve kalmayabilir de," dedi Gimli. "nk Aragorn ile Gandalf in yzleri ask. Orada, aadaki o adrlarda ne gibi bir fikir alveriinde bulunuyorlar ok merak ediyorum. Bana soracak olursanz, Merry gibi ben de, zaferimizle savan bitmi olmasn dilerdim. Yine de bundan sonra her ne yaplacaksa. Yalnz Da'n halknn erefi iin, onda bir rolm olmasn isterim." "Ve ben de Byk Orman'n halk adna," dedi Legolas, "ve Ak Aa'n Hkmdan'na olan sevgimden dolay." Bunun zerine arkadalar sessizleti ama bir sre orada, o yksek yerde, Komutanlar aada tartrken her biri kendi dncelerine dalm halde oturdu. Prens tmrahil Legolas ile Gimli'den ayrldktan sonra hemen Eo-mer'i artt; Gmer de ortunla birlikte ehir'den aaya indi ve Ara-gorn'un sava alanna, Kral Thdoden'in dm olduu yere yakn bir yere kurulmu adrlarna gittiler. Ve burada Gandalf, Aragorn ve Elrond'un oullaryla fikir alveriinde bulundular. "Efendiler," dedi Gandalf, "Gondor'un Vekilharc'nn lmeden nceki son szlerini dinleyin: Pelennor ovalarnda bir gn iin zafer kazanabilirsiniz ama artk uyanm olan G'e kar bir zafer kazanmak mmkn deildir. Ben, onun yapm olduu gibi mitsizlie kaplmanz sylemiyorum size, ama bu szlerdeki gerekler hakknda dnmenizi istiyorum. "Gren Talar yalan sylemez; Barad-dr Hkmdar bile bunu yaptramaz. Belki, kendi iradesiyle daha zayf akllarca grlmesi gerekenleri seebilir veya onlarn grdklerini yanl anlamalarna neden olabilir. Her eye ramen Denethor, Mordor'da kendisine kar hazrlanan ve hazrlanmaya devam eden.byk gleri grnce gerekleri grm oldu. "ilk byk saldry karlamaya ancak yetti gcmz, ikincisi daha byk olacaktr. Bu sava iin, Denethor'un da sezmi olduu gibi, kesin bir mit yok o halde. Zaferi silahla kazanamayz^ burada oturup btn kuatmalara dayanabilsek veya Nehir'in gerisine baskn yapmak iin yrsek bile. Ktler arasnda bir seim yapmanz lazm; ve akl- selim daha nce yapm olduunuz gibi salam yerleri daha da kuvvetlendirmenizi ve burada hcumu beklemenizi emreder; nk ancak bylelikle sonumuzun biraz gecikmesi salanabilir."

"O halde bizim Minas Tirith'e, Dol Amroth'a veya Dunharrovv'a ekilip orada, dalgalarn gelip kumdan kalelerini ykmasn bekleyen ocuklar gibi beklememizi mi neriyorsunuz?" dedi tmrahil. "Bu yeni bir nasihat olmazd," dedi Gandalf. "Denethor zamannda bu ve bunun gibi eyler yapmadnz m hep? Lkin hayr! Ben bunun akl- selim olduunu syledim. Ben akl- selim nermiyorum. Size zaferin silahlarla kazanlamayacan syledim. Ben hl bir zafer olacan mit ediyorum ama silahlarla deil. nk tam bu tedbirlerin ortasnda ortaya Barad-dr'un temelini oluturan ve Sauron'un btn midi olan G Yz kyor. "Bu ey hakknda efendiler, hem bizim hem de Sauron'un iinde bulunduumuz kt durumu kavrayacak kadar bilgisi var hepinizin. Eer onu yeniden ele geirirse sizin btn yiitlikleriniz boa gider ve onun zaferi hem hzlanr hem de mkemmel olur: O kadar mkemmel olur ki, bu dnya ayaktayken kimse bu zaferin nihayetini gremez. Eer bu ey yok edilirse, o zaman o decektir; o kadar aaya decektir ki kimse bir daha onun yeniden dorulusunu gremeyecektir. nk balangcnda kendisi iin tabii olan gcn en mkemmel ksmn kaybetmi olacak ve o gle yaplm veya balam olan her ey ufalanacak, o sonsuza kadar sakat kalp kendi kendini glgelerde kemiren nemsiz bir ruh halini alacak, ama bir daha ne byyebilecek ne de bir biimi olacaktr. Ve bylece bu dnyann byk bir ktl ortadan kaldrlm olacak. "Gelebilecek baka ktlkler de var; nk Sauron kendisi de bir hizmetkr veya gizli bir casustan baka bir ey deildi. Yine de dnyann btn gelgitlerine hkim olmak deil bizim rolmz; bizim rolmz iine braklm olduumuz yllan skntdan kurtarmak iin elimizden geleni yapmak, bizden sonra yaayanlar ilemek iin temiz bir toprak bulabilsinler diye bildiimiz tarlalardaki ktl kknden skp atmak. Ama onlarn ne bulacaklar bizim hkmmze bal deil. "imdi, Sauron btn bunlar ve kaybetmi olduu bu kymetli eyin yeniden bulunmu olduunu biliyor; ama henz nerede olduunu 171 170 KRALIN DN bilmiyor, ya da umarm yledir O yzden u anda byk bir kuku iinde nk eer bu eyi biz bulmu olsaydk, aramzda onu kullanabilecek gce sahip bazlamz var Bunu da biliyor o nk Ara gorn, senin kendini Orthanc Ta ile ona gsterdiim tahmin etmekte haklym deil m"7" Borukentten atm srmeden nce yle yapmtm diye cevap verdi Aragorn Zamann geldiine ve Ta'n da sadece bu maksatla bana ulam olduuna kanaat getirmitim O zamanlar Yzk Tay cs, Rauros tan douya gdel on gn olmutu ve Sauron un Gz, di ye dnmtm, kendi lkesinden uzaklara evnlmel Kule'sne dndnden ben ok nadiren ona meydan okuyan olmutu Geri cevap vermek iin bu kadar abuk bir saldrda bulunacan nceden tahmin edebilmi olsaydm, belki kendimi gstermeye cret etmezdim Szn yardmnza gelebilmem iin ucu ucuna zamanm oldu " 'Fakat bu nasl olur"7' diye sordu Gmer "Her ey bouna, diyorsunuz eer Yuzuk'u ele geirirse Eer yzk bzdeyse neden bize saldrmann bouna olduunu dnmesin17" 'Henz emin deil," dedi Gandalf, ' ve sonra bizim yaptmz gibi, dmanlar kendilerini emniyete alncaya kadar bekleyerek oluturmad gcn Ayrca biz de onu tm gcyle kullanmasn bir gnde renemezdik Gerekten de o sadece tek bir k tarafndan kullanlabilir, birka k tarafndan deil, o da aramzdaki byklerden b-rnn kendisini hkim klp dierlerini susturaca bir didime zaman n kollayacak yle bir zamanda Yzk ona yardmc olabilir, eer derhal hareket edebilirse 'Kolluyor ok ey gryor ve ok ey duyuyor Nazgller hl ortalkta Gne domadan nce bu alann zerinden getiler, geri yorgun ve uykuda kiilerin ok az onlar fark etti iaretlen okuyor Onu yeniden yapt hazmeden mahrum eden Kl, bizim lehimize donen kaderin arklar ve ilk saldrsnda beklenmedik bir yenilgi, byk komutannn olumu "Biz burda konuurken bile onun kukusu artyor Gz u anda, hareket eden butun dier eylere kar kor, butun gcyle bize doru donuyor Yan gzn bizden ayrmamasn salamamz lazm Butun midimiz orada Benim dm udur bu durumda Yzk bizde deil

Ya byk bir ariflik ya da byk bir ahmaklk sonucu yok edilmesi m yolland, o bizi yok etmesin diye Yzk olmazsa onun gu cunu, sadece g ile yenemeyz Fakat her ne pahasna olursa olsun SON MZAKERE Goz'u kendisine ynelen gerek tehditten uzak tutmalyz Zaferi silahlarla kazanamayz ama silahlarla Yzk Taycs'na tek bir ans o tanyabiliriz, az bir ihtimal de olsa "Aragorn'un balatm olduu gibi devam etmeliyiz Sauron'u son at m zorlamalyz Gzh kuvvetim ortaya kartmalyz ki bylece o da topraklarn boaltsn Onu karlamak m bir an nce yrye gemeliyiz Onun dilen zerimize kapansa bile kendimizi yem yapmalyz mitle ve agzllkle o yemi yutacak, nk bylesi bir crette yeni Yzk Efends'nn gururunu grecek Ve yle diyecek' 'Demek yle1 Boynunu ok abuk ve ok lenye uzatt Brakaym gelsin de onu kaamayaca bir tuzaa duureym Orada onu ezenm, onun kstahlkla ele geirmi olduu ey yeniden, sonsuza kadar benim olacak' "O tuzaa gzlerimizi drt ap girmeliyiz, cesaretle ama kendimiz m pek bir ey ummadan nk efendiler, biz kendimiz, yaayan topraklardan ok uzakta bir yerde, kara bir savan iinde tamamen yok olabiliriz, bylece Barad-dr yklsa bile, yeni bir a grecek kadar yaamayabiliriz Ama bu, kanaatimce, bizim grevimiz. Yine de, bou bouna yok olmaktan ve olurken yem bir an hibir zaman balamayacan bilmekten daha iyidir bu, eer burada oturur-sak bamza gelecek olan da budur " Bir sure iin sessiz durdular Sonunda Aragorn konutu "Baladm gibi devam edeceim In tam kysna, mit ile mitsizliin karde olduklan yere geldik Sendelemek dmek anlamna gelir. Gelin hibirimiz, sonunda Sauron a kar olan uzun gayretlerinin snanma vakti gelen Gandalf m nashatlarna kar kmayalm Eer o olmasayd her ey oktan yitip gitmiti En azndan ben imdilik insanlar ynetmek m bir talepte bulunmuyorum Dierleri diledikleri seimi yapsnlar" Bunun uzenne yle dedi Elrohr 'Kuzey den bu gaye ile geldik ve pederimiz Elrond'dan da ayn tlen getirdik Gen dnmeyeceiz " "Bana gelince," dedi Gmer, "bu derin konular hakknda benim ok az bilgim var, ama bilgiye ihtiyacm da yok Dostum Aragorn benim ve halkmn imdadna yetiti, ne zaman isterse ben de onun yardmna giderim, bunu biliyorum ve bu bana yetiyor Gideceim " "Bense," dedi Imrahl, "ben Hkmdar Aragorn'u, tab olduum 173 172 KRALIN DN hkmdamn olarak addediyorum, kendisi bunu talep etse de etmese de. Onun ricas benim iin emirdir. Ben de gideceim. Yine de bir sre iin Gondor Vekilharc'nn yerine bakyorum, o yzden ncelikle onun halkn dnmek benim ilk grevimdir. Akl- selime de biraz hak tannmal, tster iyi, ister kt her trl ihtimale kar hazrlanmamz icap eder. Bakarsnz zaferi biz kazanrz ve bu konuda hl bir mit varken Gondor korunmaf. Arkamzdan harabe haline sokulmu bir ehir'e ve tahrip edilmi topraklara zafer kazanm olarak dnmek istemem. Rohirrim'den kuzey cenahta hl savamam bir ordu olduunu reniyoruz." "Bu doru," dedi Gandalf. "Size btn ehir'i savunmasz brakmanz tlemiyorum. Aslnda douya ynlendireceimiz gcn, bir sava balatacak kadar byk olmas yeterli, Mordor'a ciddi bir saldrda bulunacak gte olmasna gerek yok. En ksa zamanda harekete gemesi gerek. O yzden komutanlara unu soruyorum: En kt ihtimalle iki gn iinde ne byklkte bir g toplayp yola kartabiliriz? Ve bunlarn, iinde bulunduklar tehlikeyi bilen, gitmeye kendiliklerinden gnll, dayankl adamlar olmalar gerek." "Hepsi yorgun ve ounun hafif olsun acl olsun, yaralar var," dedi Eomer. "Atlarmzn ounu kaybetmi olmann acsn da ekiyoruz ve bu katlanmas zor bir durum. Eer ksa bir sre sonra hareket edeceksek, iki bin adam toplamay bile mit edemem ama en az bir o kadarn ehri savunmak iin brakabilirim." "Sadece bu cephede savaanlar hesaba katmak zorunda deiliz," dedi Aragorn. "Kylar temizlendii iin Gney topraklarndan yeni kuvvetler yoldadr, iki gn nce drt bin kiiyi Pelargir'den, Lossar-nach zerinden yola karttm; Korkusuz Angbor da onlarla birlikte o

geliyor. Eer iki gn sonra yola kacaksak biz ayrlmadan onlar buraya gelmi olur. stelik ok daha fazlas, bulabildikleri teknelerle beni izleme emri aldlar; bu rzgrla ksa bir sre sonra burada olurlar, aslnda daha imdiden birka gemi Harlond'a vard bile. Kanaatimce yedi bin atl ve yaya kartabiliriz yola ve buna ramen ehir'i saldr balad zamandan daha iyi bir mdafaa ile brakm oluruz." "Cmlekaps ykld," dedi Imrahil, "onu yeniden yapacak ve yerine yerletirecek hner kimde?" "Din Krall'nda, Erebor'da byle bir hner mevcut," dedi Aragorn, "ve eer btn mitlerimiz boa kmazsa zamanla G16in olu Gimli'yi Da'n ustalarn armas iin yollanr. Fakat insanlar kaSON MZAKERE plardan daha nemli ve eer onlar terk ederse Dman'a hibir kap dayanmaz." Bu beylerin mzakeresinin sonu olmutu: O gnden sonraki ikinci gnn sabahnda, eer bir araya getirebilirlerse yedi bin kiilik bir gle yola kacaklard; gitmeleri gereken topraklarn ktl yznden bu gcn byk bir blm piyade olacakt. Aragorn Gney'den iki bin kii toplamaya alacakt; ama tmrahil bin be yz; Gmer atsz kalm ama kendileri son derece kymetli sava olan be yz Rohirrim'i bir araya getirecek, be yz atlya da kendi kumanda edecekti; ayrca aralarnda Dnedain ile birlikte Elrond'un oullarnn ve Dol Amroth'un svarilerinin bulunduu atl be yz kiilik bir blk daha oluturulacakt: Hepsi toplam alt bin piyade ve bin atl demek oluyordu. Fakat Rohirrim'in atl kalan ve savaabilen ana gc, Elfmiferi'nin kumandas altndaki bin kiilik bir g Annen' de bulunan dmana kar Bat Yolu'nu bekleyeceklerdi. Hzl srcler hemen kuzey taraflarndan, Osgiliath'n dousundan ve Minas Morgul'a giden yoldan haber toplamak iin yola koyuldular. Btn glerini hesaplayp, yapacaklar yolculuklar ve seecekleri yollar hakknda dndkten sonra mrahil aniden bir kahkaha att. "Muhakkak," diye haykrd, "bu btn Gondor tarihindeki en byk latifedir: Dalara ve Kara lke'nin devrilmez kapsna saldrmak iin yedi bin kiiyle, yani ancak onun ykseli devirlerinde kulland nc kolu kadar bir kalabalkla yola koyulalm! Bir ocuk da zrhlara brnm bir silahre yeil st aacndan yay ve okuyla ancak byle kafa tutabilirdi! Eer Karanlklar Efendisi, senin dediin kadar ok ey biliyorsa Mithrandir, korkacana tebessm edip de kendisini sokmak isteyen bir sinee yapaca gibi sere parmayla ezmez mi bizi?" "Hayr, sinei tuzaa drp inesini almaya alacaktr," dedi Gandalf. "Ve aramzda her biri bin zrhl silahre bedel bir sr isim var. Hayr, glmsemeyecek." "Biz de yle," dedi Aragorn. "Eer bu bir latifeyse bile glnmeyecek kadar ac bir latife. Yo, ok zor bir durumda yaplan son hamle bu; ya o taraf ya da bu taraf iin oyunun sonunu getirecek." Sonra Andril'i ekip prl pnl parlarken gnee doru tuttu. "Son sava olup bitinceye kadar sen tekrar knna girmeyeceksin," dedi.

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) BLM V VEKLHAR LE KRAL Gondor ehri zerine kuku ve byk bir korku kmt. Gnleri pek az umut tayan ve her sabah bir kyamet haberi bekleyen insanlara havann gzelleip gnein amas anlamsz bir aka gibi gelmiti. Hkmdarlar lm, yaklmt; Rohan Kral hisarda l yatyordu; gece gelen yeni krallar ise hibir kudretin veya yiitliin zaptedeme-yecei kadar karanlk ve korkun glerle savamak iin gitmiti. Ve hi haber gelmemiti. Ordu Morgul Vadisi'ni terk edip de dalarn glgesindeki kuzey yolunu tuttuktan sonra hibir haberci gelmemiti geri; beklemekte olan Dou'da ne olduuna dair hibir sylenti yaylmamt. Komutanlar gideli ancak iki gn olmutu ki Hanm Eowyn ona bakan kadnlara esvaplarn getirmesini sylemi, ne dendiyse kendisine \ dinletilememi ve ayaa kalkmt;

giydirildikten ve kolu pamuklu bezden bir askya alndktan sonra fiowyn, ifa Evleri'nin ifacba-s'na gitti. "Beyim," dedi, "byk bir rahatszlk iindeyim, artk daha fazla aylaklk edemem." "Hanmefendi," diye cevap verdi adam, "henz iyilemediniz ve size zel bir ilgi gstermem emredildi bana. Daha yedi gn yataktan kmamalydnz; bana byle emir verdiler. Size geri dnmeniz i<,m yalvaryorum." "Ben iyiletim," dedi kadn, "en azndan bedenim iyileti, sol kolum dnda; o da rahat artk. Ama eer bir eyler yapmazsam yeniden hastalanacam. Cenkten hi haber yok mu? Kadnlar bana bir ey demiyor." "Hi haber yok," dedi ifacba, "bir tek Beylerin Morgul Vadisi1 ne at srdklerini biliyoruz; Kuzey'den gelen yeni komutann onlara bakanlk ettii syleniyor. Byk bir bey o adam ve bir hekim; bana 264 KRALIN DN o kadar hnerli bir hekim elinin yle kl kullanmas tuhaf geliyor. Bu Gondor'da byle deildir, geri bir zamanlar yle imi, eer eskiden anlatlan ykler doruyu sylyorsa. Fakat uzun yllardr biz hekimler kl kullanan adamlarn atklar yaralara ifa vermeye baktk. Geri artk bu yaralar yetmeli: Dnya, savalar olmadan da yeterince aclara ve talihsizliklere sahip." "engin olmas iin tek bir dman yeterlidir, Efendi ifacba, ift deil," diye cevap verdi Eowyn. "Ve klc olmayanlar da klla lebilir. Karanlklar Efendisi ordularn toplarken, siz Gondor halknn sadece ifal ot toplamasn m tercih ederdiniz? Ayrca her zaman insann bedeninin iyilemi olmas o kadar ho olmuyor. Ya da bir cenk srasnda lmek de her zaman o kadar kt deil; ac iinde bile olsa. Bu kara saatte seme ansm olsayd ikincisini seerdim." ifacba ona bakt. Tm endamyla duruyordu orada, gzleri ak yznde parlyordu; Dou'ya alan pencereden bakmak iin dnerken yumruunu skt. Adam iini ekerek ban sallad. Bir sre du-raksadktan sonra kz tekrar adama dnd. "Yapabilecek bir ey yok mu?" dedi. "ehir'de imdi kim hkm srer?" "Tam olarak bilemiyorum," diye cevap verdi adam. "Bu tr eyler henz beni pek ilgilendirmiyor. Rohan Svarileri'nin banda bir komutan varm; bana sylendiine gre Hurin Bey de Gondor'lu adamlara kumanda ediyormu. Fakat Hkmdar Faramir hakk icab e-hir'in Vekilharc oldu." "Onu nerede bulabilirim?" "Bu evde hanmefendi. ok fena yaralanmt ama artk iyileme yolunda. Fakat bilemiyorum..." "Beni ona gtrmeyecek misiniz? O zaman bilirsiniz." Hkmdar Faramir, ifa Evleri'nin bahesinde tek bana yryordu; gne onu stmt, yaamn yeniden damarlarnda akmaya baladn hissediyordu; fakat gnl ard ve surlardan douya doru bakyordu. ifacba yaklaarak ona seslendi; dnnce Rohan' h Hanm owyn'i grd; ii byk bir merhametle doldu, nk kzn yaral olduunu fark etti, ayrca keskin baklar kzn hznn ve huzursuzluunu da yakalamt. "Beyim," dedi ifacba, "Rohan'l Hanm Eovvyn burada. Kralla birlikte srmt atn ve ok kt biimde yaralanmt; u anda da 265 VEKLHAR LE KRAL benim nezaretim altnda kalyor. Fakat halinden memnun deil, e-hir'in Vekilharc'yla konumak istiyor." "Szlerini yanl bellemeyin beyim," dedi Eowyn. "Beni zen bana gsterilen ilginin azl deil, iyilemeyi dileyenler iin bu evlerden daha iyisi bulunmaz. Ama ben tembel tembel, isiz gsz, kafese kapatlm yatamam. Cenk alannda lm aradm ben. Ama lmedim ve cenk devam ediyor." Faramir'in bir iaretiyle ifacba eilip selam vererek ayrld. "Ne yapmam arzu edersiniz

hanmefendi?" diye sordu Faramir. "Ben de hekimlerin bir tutsaym." Kza bakt; acma duygularyla derinden etkilendii iin, kzn o hznn iindeki gzelliinin kalbini parampara edeceini hissetti. Ve kz da ona bakarak gzlerinde arbal bir efkat grd; yine de cenk eden adamlar arasnda yetitirilmi olduundan, karsnda hibir Yurtlu Svari'nin bir savata boy lemeyecei birinin durduunu biliyordu. "Ne diliyorsunuz?" dedi adam yine. "Eer benim gcm dahilin-deyse yaparm." "Bu ifacba'na emredip beni brakmalarn sylemenizi," dedi kz; fakat szleri hl marur olsa da gnl duraksad; ilk kez olarak kendinden o kadar emin deildi. Bu uzun boylu adamn, hem sert hem de yumuak olan bu adamn, onun, tpk skc bir iin sonuna kadar gidecek sabr olmayan bir ocuk gibi, tamamen dikbal biri olduunu sanabileceini dnd. "Ben de ifacba'nn gzetimi altndaym," diye cevap verdi Faramir. "Henz ehir'deki yetkilerimi de stlenmi deilim. Ama yle olmu olsayd bile, yine de onun tlerini dinler ve mesleiyle ilgili konularda istekleriyle Gelimezdim, ok fazla gerekmedike." "Ama ben iyilemek istemiyorum," dedi kz. "Aabeyim Gmer ya da Kral The'oden gibi atm cenge srmek istiyorum, nk o ld ve hem erefe, hem de huzura kavutu." "Artk komutanlar izlemek iin ok ge hanmefendi, gcnz yerinde olsayd bile," dedi Faramir. "Fakat savata lmek daha hepimize nasip olabilir, istesek de istemesek de. Hl zaman varken He-kim'in dediklerini yaparsanz, lm kendi usulnzce karlamak iin daha hazrlkl olursunuz. Siz ve ben, bu bekleyi saatlerine sabrla birlikte katlanmalyz." Kz cevap vermedi, fakat adam ona bakarken iinde bir eylerin yumuam olduunu hissetti, sert buzlarn baharn ilk belli belirsiz VEKLHAR LE KRAL 267 266 KRALIN DN iaretine boyun emesi gibi. Kzn gznde yalar belirip yanandan aa szld, prltl bir yamur damlas gibi. Marur ba biraz eildi. Sonra sessizce, sanki kendi kendine konuurmu gibi: "Ama hekimler beni daha yedi gn yatakta yatracaklarm," dedi. "Sonra benim pencerem douya bakmyor." Sesi artk gen ve mahzun bir gen kznki gibiydi. Yrei merhametle dolu olsa da Faramir glmsedi. "Pencereniz douya bakmyor mu?" dedi. "Bunun aresine bakabiliriz. Bu konuda ifacba'na emir verebilirim. Eer evde, bizim gzetimimizde kalrsanz hanmefendi, o zaman dilerseniz gne olduu zamanlar bahede yryebilirsiniz istediiniz gibi; btn mitlerimizin gitmi olduu yere, douya bakabilirsiniz. Beni de burada bulacaksnz, yrrken, beklerken ve sizin gibi douya bakarken. Eer benimle konuursanz veya bir sre benimle yrrseniz, iimi rahatlatm olursunuz." O zaman kz ban kaldrarak yeniden adamn gzlerinin ta iine bakt; ve solgun yzne bir renk geldi. "Sizin iinizi nasl rahatlatabilirim beyim?" dedi. "stelik ben yaayan insanlarn muhabbetini istemiyorum." "Benim samimi cevabm duymak ister misiniz?" dedi adam. "isterim." "O halde Rohan'l Eowyn size ok gzel olduunuzu syleyeyim. Tepelerde vadilerimizde zarif ve parlak iekler ve bu ieklerden de zarif gen kzlarmz vardr; fakat bu gne kadar Gondor'da bu kadar gzel ve bu kadar hznl ne bir iek, ne bir gen kz grdm. Belki de dnyamza karanlk kmesine sadece birka gn kalmtr; o gn gelip attnda buna metanetle kar koymay mit ediyorum; fakat Gne daha parldarken sizi hl grebileceimi bilmek iimi rahatlatrd. nk hem siz, hem ben Glge'nin kanatlan altndan getik ve ayn el bizi geri ekip ald." "Heyhat, beni deil beyim!" dedi kz. "Glge hl benim zerimde. Benim iyileeceimi zannetmeyin! Ben cengver bir kzm ve ellerim nazik deildir. Fakat size en azndan u konuda teekkr edebilirim, artk odamda kalmak zorunda deilim. ehir'in Vekilharc'nn alicenapl sayesinde darda yryebileceim." Eilerek ona selam verdi ve eve geri

yrd. Fakat Faramir uzun bir sre bahede yalnz bana yrmeye devam etti; baklar artk doudaki surlardan ziyade eve doru kayyordu. Faramir odasna geri dndnde ifacba'n artt ve Hanm Eovvyn hakknda btn bildiklerini anlattrd. "Fakat beyim hi kukum yok ki," dedi ifacba, "bizimle burada bulunan Buukluk'tan ok daha fazlasn renebilirsiniz; nk o kralla birlikte gelmiti ve sonuna kadar da Hanm'la olduu syleniyor." Bylece Merry Faramir'e yolland ve gn boyunca birlikte uzun uzun konutular; Faramir ok, hatta Merry'nin sze dkmedii kadar ok ey rendi; artk Rohan'l owyn'in znts ve huzursuzluu hakknda baz eyler anlamaya baladn dnd. Latif akam saatlerinde Faramir ile Merry bahede yrdler ama kz gelmedi. Sabah tam Faramir Evler'den kyordu ki, surlarn zerindeki kz grd; tamamen beyazlara brnmt ve gnete parlyordu. Adam kza seslendi, kz indi; birlikte, bazen sessizlik iinde, bazen konuarak, kh imlerin zerinde yrdler, kh yeil aacn altna birlikte oturdular. Sonra her gn ayn eyi tekrarladlar. Penceresinden seyreden ifacba'nn ii mutluluk doluydu, nk o bir hekimdi ve endiesi azalyordu; o gnlerin korkusu ve kt bir eyler olaca endiesi insanlarn gnlleri zerine ar bir biimde km olduu halde, bakm altnda olan iki kii iyileiyor ve her geen gn kuvvetleniyordu. Bylece Hanm Eowyn'in Faramir'e ilk gidiinin zerinden be gn geti; bir kez daha ehir'in surlarnda birlikte durmu bakmyorlard. Henz bir haber gelmemiti, btn gnller kararmt. Ve hava da eskisi kadar parlak deildi artk. Souktu. Gece km olan rzgr artk Kuzey ynnden iddetle esiyor ve iddeti gitgide artyordu, ama etraftaki topraklar kuruni renkli ve daha korkun grnyordu. Kaln giysiler giymiler, ar pelerinlere sarnmlard ve hepsinin zerine Hanm Eowyn derin bir yaz akam renginde byk, mavi, kolsuz bir manto giymiti; mantonun kenarlar ve yakas gm yldzlarla bezenmiti. Faramir kendi kaftann getirtip onunla da kz gzelce sarp sarmalamt; yannda dururken onun gerekten de son derece zarif bir kralie gibi durduunu dnyordu. Manto zamansz len annesi Amroth'lu Finduilas iin yaplmt ve onun iin uzak gnlerin tatl, ilk zntsnn de ac bir ansyd; kaftan Eovyyft'in gzelliine ve hznne uyan bir giysi gibi grnyordu. Fakat imdi yldzl mantonun altnda titriyordu kz; kuzeye, beri yandaki gri topraklarn zerine, uzakta gkyznn sert ve ak olduu yerdeki souk rzgrn ta gzbebeine bakyordu. 268 KRALIN DN "Neye bakyorsunuz owyn?" dedi Faramir. "Kara Kap o tarafta deil midir?" dedi kz. "Ve o artk o tarafa varm deil mdr? Ayrlal yedi gn oluyor." "Yedi gn," dedi Faramir. "Lkin size yle dersem benim hakkmda kt dncelere kaplmayn: O gnler bana, hibir zaman aklmn kesine gelmeyen bir sevin ve ac getirdiler. Sizi grme sevinci; acya gelince, artk bu kt zamanlarn korkusu ve kukusu gerekten iyice karard. Eowyn, bu dnyann imdi bitmesini ya da bulduum eyi bu kadar abuk kaybetmek istemezdim." "Bulduunuz eyi kaybetmek mi beyim?" diye cevap verdi kz; fakat ona temkinli bir tavrla bakyordu ve gzlerinde mfik bir ifade vard. "Bu gnlerde, kaybedebileceiniz ne gibi bir ey buldunuz bilemiyorum. Fakat haydi dostum, gelin bundan sz etmeyelim! Gelin hi konumayalm! Ben korkun bir eyin kysnda duruyorum, ayaklarmn nnde tamamen karanlk bir ukur var ama arkamda bir k var mdr, yok mudur bilemem. nk henz arkama dnemem. Bir hkmn verilmesini bekliyorum." "Evet bir hkmn verilmesini bekliyoruz," dedi Faramir. Ve baka bir ey sylemediler; onlara yle geldi ki sanki onlar surun zerinde beklerken rzgr durdu, k zayflad, Gne karard ve hem ehir' deki hem de civardaki topraklardaki btn sesler sustu: Ne bir rzgr, ne bir insan sesi, p.e bir ku cvlts, ne kprdayan bir yaprak, ne de kendi nefes sesleri duyulabiliyordu; kalp atlar dahi susmutu. Zaman duraksad.

Ve onlar bylece dururken elleri birleti ve kenetlendi, onlar farknda olmasalar da. Ve hl neyi beklediklerini bilmeden bekliyorlard. Sonra hemen, uzaktaki dalarn zirvelerinin gerisinde, karanlktan oluan baka bir koca da ykselmi, btn dnyay kaplayan bir dalga halinde kabarm gibi geldi onlara; dan etrafnda imekler akyordu; sonra toprakta bir titreme geldi geti ve ehir'in surlarnn sarsldn hissettiler. Etraflarndaki topraklardan bir i ekme sesi ykseldi; kalpleri aniden yeniden atmaya balad. "Bu bana Nmenor'u hatrlatt," dedi Faramir ve konutuunu duyunca kendi kendine hayret etti. "Nmenor mu?" dedi Eowyn. "Evet," dedi Faramir, "Batilliler'in o ken lkesini, yeil topraklarla zerlerindeki tepelere trmanan koca kara dalgay ve yaklaan kanlmaz karanl. Sk sk bunu canlandrrm hay alimde." 269 VEKLHAR LE KRAL "O halde siz Karanlk'n geldiini dnyorsunuz?" dedi owyn. "Kanlmaz Karanlk'n?" Birden adama sokuldu. "Hayr," dedi Faramir, kzn yzne bakarak. "Bu zihnimdeki bir resimdi sadece. Neler olduunu bilmiyorum. Uyank zihnim bana byk bir ktln ktn ve son gnlerimizi yaadmz sylyor. Fakat gnlm hayr, diyor; kollarm bacaklarm hafifledi ve zerime yle bir mit ve sevin geldi ki hibir akl bunu inkr edemez. 6owyn, owyn, Rohan'n Ak Hanm, u saatte hibir karanln dayanabileceine inanmyorum!" Ve eilerek kz alnndan pt. ylece durdular Gondor ehri'nin surlar zerinde; sert bir rzgr karak esti; birinin kuzguni, dierinin sar salar rzgrda akarak birbirine kart. Ve glge ayrld, Gne'in peesi ald, k dan urad; Anduin'in sulan gm gibi parlad ve ehir'in iindeki evlerden insanlar gnllerinde biriken, kaynan bilemedikleri bir neeyle arklar sylediler. Ve Gne le vaktini ok gemeden Dou'dan uan byk bir Kartal grld; kartal Batl Komutanlar'dan umulmayan haberler tayor, syle baryordu: Syleyin arklarnz, Anor Kulesinin insanlar, nk Sauron'un Hkm ebediyen sona erdi, Karanlk Kule de devrildi. ark syleyin, kutlayn, Muhafz Kulesi'nin insanlar, nk boa kmad nbetiniz, Kara Kap ykld, Kralnz geti kapdan ve zaferi kazand. ark syleyin, mutlu olun Bat 'nn ocuklar, nk Kralnz yeniden geliyor, aranzda yaamaya, hayatnz boyunca. Ve kuruyan Aa yeniden boy verecek, Kral aac ykseklere dikecek, ve kutsanacak ehir. ark sylesin herkes! Ve insanlar ehir'in btn yollarnda arklar sylediler. KRALIN DN _^ \ Bunu izleyen gnler altn rengiydi; bahar ile yaz birbirine kart ve Gondor krlarnda birlikte cmb etti. Artk hzl svariler, btn olup bitenler hakknda Cair Andros'dan haberler getiriyor ve ehir Kral'n geliine hazrlanyordu. Merry arlmt ve eya gtren yk arabalaryla Osgiliath'a, oradan da gemiyle Cair Andros'a gitmiti; fakat Faramir gitmedi nk artk iyilemi olduu iin, ksa bir sre iin bile olsa yetkilerini ve Vekilhartk grevini stlenmiti; grevi de yerine geecek kii iin hazrlklar yapmakt. Eovvyn de gitmemiti, aabeyi ona haber yollayp Cormallen alanna gelmesi iin rica ettii halde. Faramir bu ie ard ama ok ii olduu iin onu ok az grebiliyordu; kz hl ifa Evleri'nde kalyor, bahede tek bana geziniyordu, yz yine solmutu ve grne gre ehir'de skntl ve zgn olan tek kii oydu. ifa Evleri'nin ifacba-s zlyordu ve Faramir'le konutu. Bunun zerine Faramir gelerek kz arad ve bir kez daha birlikte surlarda durdular; yle dedi Faramir: "Eowyn neden buralarda oyalanyorsunuz da Cair Andros'un gerisindeki, aabeyinizin sizi bekledii Cormallen'e gidip neelenmiyorsunuz?" Kz ise yle dedi: "Bilmiyor musunuz?" Fakat o yle cevaplad: "Bunun iki nedeni olabilir ama hangisi doru bilmiyorum."

Kz ise yle syledi: "Bilmecelerle uramaya hi niyetim yok. Daha ak konuun!" "Madem yle istiyorsunuz hanmefendi," dedi adam: "gitmiyorsunuz nk sizi aran yalnzca aabeyiniz ve artk Elendil'in varisi Hkmdar Aragom'a bu zafer gnnde bakmak sizi mutlu etmeyecek. Ya da ben gitmediim iin ve siz de benim yanmda kalmak istediiniz iin gitmiyorsunuzdur. Ya da belki de her iki neden de geerlidir ve belki siz kendiniz de bunlar arasnda bir seim yapamyorsu-nuzdur. Eowyn, beni sevmiyor musunuz, ya da beni sevmeyecek misiniz?" "Ben bir bakas tarafndan sevilmeyi arzu etmitim," diye cevap verdi kz. "Fakat hibir erkein bana acmasn istemem." "Bunu biliyorum," dedi adam. "Hkmdar Aragorn'un sevgisini istiyordunuz. nk o yce ve kudretliydi; siz de an, eref ve dnyada srnen kt eylerin ok zerinde olmak istiyordunuz Ve gen bir askere byk bir komutan nasl grnrse, o da ylece kazand siVEKlLHAR LE KRAL 271 zin gnlnz. nk o yle biri, insanlar arasnda bir hkmdar ve gnmzn en byk hkmdar. Fakat o size sadece anlay gsterip acynca o zaman savata yiite lmekten baka hibir ey istemediniz. Bana bakn Eovvyn!" Ve Eovvyn Faramir'e uzun uzun ve gzlerini karmadan bakt; Faramir yle dedi: "Kibar bir yrein armaan olan acma duygusuna kzmayn Eovvyn! Ama ben size acmyorum. nk siz hem yce, hem yiit bir hanmsnz, hem de kendi banza uzun yllar unutula-mayacak bir n kazandnz; sonra ok gzel bir hanmsnz, bence elf lisannda bile kelimelere smayacak bir gzelliiniz var. Ve ben sizi seviyorum. Bir kez hznnz karsnda size acmtm. Fakat imdi, hi mahzun olmam olsaydnz dahi, Gondor'un hibir eyden korkmayan, hibir eksii olmayan neeli Kraliesi olmu olsaydnz dahi, sizi yine severdim. Eovvyn, beni sevmiyor musunuz?" Bunun zerine Eovvyn'in kalbi deiti ya da en sonunda o da anlad. Ve aniden k geiverdi, iinde gne parlad. "Minas Anor'da, Gne Kulesi'nde duruyorum," dedi; "ve bakn! Glge gitti! Artk cengver bir kz olmayacam, byk Svariler'le de yarmayacam ve sadece kltan geirilenlerle ilgili sarklan dinleyip zevk almayacam. Bir hekim olacam ve yetien, ksr olmayan her eyi seveceim." Yine Faramir'e bakt. "Artk kralie olmak istemiyorum," dedi. O zaman Faramir neeyle gld. "Bu iyi," dedi; "nk ben bir kral deilim. Yine de Rohan'l Ak Hanm'la evlenirim, eer onun da istei bu olursa. Ve eer isterse, gidip Nehir'i geelim ve daha mutlu gnlerde zarif thilien'de yaayp orada kendimize bir bahe yapalm. Orada her ey neeyle byyecektir eer Ak Hanm gelirse." "Yani ben kendi halkm brakmak zorunda m kalacam Gon-dor'lu adam?" dedi kz. "Sonra marur halknzn sizin iin, 'Bakn ite Kuzeyli vahi bir cengver kz ehliletirmi bir bey! Nmenor soyunda kadn m kalmamt?' demelerini mi istersiniz?" "isterim," dedi Faramir. Ve kz kollarna alarak gnele aydnlanm gn altnda pt, stelik birok kiinin onlar grebilecei ekilde surlarn tepesinde olmalarn da hi umursamad. Ve gerekten de birok kii onlar ve surlardan inip de ifa Evleri'ne el ele giderken etraflarnda parlayan grd. Faramir ise ifa Evleri'nin ifacbas'na yle dedi: "te Roban' l Hanm Eovvyn, artk tamamen iyileti." VEKlLHAR tLE KRAL 273 272 KRALIN DN facba ise yle dedi "O halde onu gzetimimden kartyorum ve ona hayrl gnler diliyorum, umarm bir daha ne yaralanr, ne de hastalanr Onu aabeyi gelinceye kadar ehr'n Veklharc'na

emanet ediyorum " Fakat Eowyn yle dedi "Ancak imdi ayrlmak iin iznim olduu halde kalmay diliyorum nk bu Ev, tm dier evler arasnda bana en kutlu gelem oldu ' Ve Kral Eomer gelinceye kadar da orada kald Artk ehirde her ey hazr edilmiti, byk bir izdiham yaanyordu nk Mn-Rmmon dan Pnnath Gelin e ve denizin uzak kylarna kadar Gondor'un drt bir yanna yaylmt haberler, ehr'e gelebilecek olan herkes de oraya varmak iin acele ediyordu Bylece ehir yeniden ieklerle bezenmi, evlerine donen kadnlarla, ocuklarla dolmutu, ayrca Dol Amroth'tan butun lkenin en iyi harplan da gelmiti, vyol algclar, flt algclar, gm boru algclar ve Lebennn vadilerinden berrak sesli arkclar da vard Sonunda surlardan bakldnda krlarda adrlarn grlebildii bir akam geldi ve insanlar afa beklerken butun gece ateler yand Ve gne artk uzennde glgeler olmayan Dou'dak dalar zerinden berrak sabah iinde ykseldiinde btn anlar ald ve sancaklar alarak rzgrda dalgaland, Ak Kule'nn hisarnn uzennde Vekilharlarn bayra, gneteki kar gibi, parlak gm gibi, hibir alamet veya nian tamadan son kez olarak Gondor zerine ekildi Batl Komutanlar ordulann ehr'e gtryorlard, halk onlarn saflar halinde, gne nda imekler akarak ve kvlcmlar saarak, gm dalgacklar gibi yaklatn grd Bylece Gn'e vararak surlardan k yz metre kadar bende durdular Henz yeni kaplar yaplmamt ama ehr'n gnne bir barikat konmutu, gm rengi ve siyahlar iinde uzun kllan ekilmi adamlar duruyordu burada Bankatn nnde Vekilhar Faramr, Anahtarlarn Bekisi Hunn, Gondor'lu dier komutanlar, Yurttan birok silahor ve Bakumandan Elfmfen ile birlikte Rohan Hanm ovvyn duruyordu, Cumlekap-s'nn her k yannda rengrenk gy silen ve iek buketlen iinde zanf bir halk kalabal vard Mnas Trth in surlannn nnde geni bir alan vardr, bu alan imdi Gondor ve Rohan'l askerler, slahorler ve ehir ile lkenin drt bir yanndan gelen ahali tarafndan evrelenmiti Ordunun mden gm ve gri renklere brnm Dnedam knca bir sessizlik oldu, nlerinde yava yava yryen Hkmdar Aragom ilerliyordu. Gm ile bezenmi siyah ksa bir zrh ve uzaktan bile parlayan kocaman yeil bir ta ile boynundan tutturulmu saf beyaz, kolsuz bir manto giyiyordu, fakat ba, alnndaki yldz tayan ince gm bir bant hari, plakt Yannda Rohan'l Gmer, Prens tmrahl, tamamen beyazlar giymi olan Gandalf ve birok insann hayretle bakt drt kk ekil vard "Hayr kuzen, onlar olan ocuu deil, dedi oreth, mloth Me-lu den gelen yanndaki akrabasna 'Onlar Penam, buukluklann uzaktaki lkelerinden geliyorlar, sylendiine gre oralarda nl birer prensmler Biliyorum tabu, nk bir tanesini Evler'de tedavi ettim Kkler ama ok yiitler Bir tanesi yannda tek bir hzmetk-ryla Karanlk Ulke'ye gitmi ve tek bana Karanlklar Efendisi'yle savap Kulesini atee vermi, dnebiliyor musun kuzen1 En azndan ehr'de anlatlan yk bu Bu bizim Elfta ile birlikte yryen olsa gerek Duyduuma gre arkadamlar Hayret venc biri u Elfta Bey Konumas pek yumuak deil, uyaraym sem, ama altndan bir kalbi var derler ya, aynen yle, elleri nsanlan iyi ediyor 'Kraln ellen bir facnn ellendir,' dedim ben her ey de yle ortaya kt Mthrandr bana yle dedi 'oreth, insanlar uzun sure senin szlenn hatrlayacaklar,' ve " Fakat loreth'n kyden gelen akrabasna daha fazla aklama yapmasna frsat kalmad nk tek bir borazan ald ve bunu mutlak bir sessizlik izledi Sonra Cumlekaps ndan yannda Anahtarlann Hunn' inden ve arkalannda Hisarn miferli ve zrhl drt adamndan baka kimse olmayan Faramr kt, adamlar gmle balanm kocaman siyah lebethron'dan bir kutu tayorlard Faramr orada toplananlar arasnda duran Aragorn'u karlayarak nnde diz oktu ve yle dedi ' Gondor un son Vekilharc grevim iade etmek iin izin istiyor" Ve beyaz bir sopa uzatt, fakat Aragom sopay tutup tekrar geri verdi ve yle dedi Bu grev henz sona ermedi, bu grev senin ve soyun devam ettike torunlannn olacaktr imdi grevim yenne getir1" Bunun uzenne Faramr ayaa kalkarak net bir sesle konutu "Gondor nsanlan bu Ulke'nn

Veklharc'na kulak venn' Bakn1 Sonunda Kral, kralln almaya geldi te Arathom olu Aragom, Ar-nor'lu Dnedan'n reisi, Bat Ordusu'nun Komutan, Kuzey Yld274 KRALIN DN z'nn taycs, Yeniden Dvlen Kl'n kullancs, savan galibi, elleri ifalar datan, Elfta, Valandil soyundan Elessar, sildur'un olu, Nmenor'lu Elend'in olu. Kral olup ehir'e girsin ve burada yaasn m?" Btn ordu ve btn halk tek bir ses olup evet diye bard. Ve loreth akrabas kadna dedi ki: "Bu bizim ehir'de hep yaptmz bir eit tren kuzen; sana demin anlattm gibi o zaten ehir'e girmiti; ve bana dedi ki..." Yine susmak zorunda kalmt nk Fa-ramir yeniden konutu. "Gondor insanlar, irfan sahipleri kraln tac lmeden nce babasndan almasnn det olduunu sylemilerdir; eer bu mmkn olmazsa tek bana giderek, tac babasnn mezarndan, braklm olduu yerden almaldr. Fakat imdi durum farkl olduundan, Vekilhar-lk yetkilerimi kullanarak bugn Rath Dnen'den eski dedelerimiz zamannda saltanat srm olan son kral Ernur'un tacn getirdim." Bunun zerine muhafzlar ne ktlar ve Faramir kutuyu aarak kadim tac havaya kaldrd. Ta, daha azametli olmas bir yana, Hisar' in muhafzlarnn miferlerinin eklindeydi, tamamen beyazd ve her iki yanndaki kanatlar inci ve gmle deniz kular kanatlarna benzetilerek yaplmt, nk bu Deniz'i aarak gelen krallarn bir alametiydi; tacn iine yedi adamantin ta oturtulmutu ve tam tepesinde, yukarya bir alev gibi kan tek bir ta vard. Bunun zerine Aragorn tac alarak havaya kaldrd ve yle dedi: Et Erello Endorenna utlien. Sinome maruvan ar Hildinyar tenn' Ambar-mettaf Bunlar Elend'in rzgrn kanatlan zerinde Deniz'den geldiinde syledii szlerdi: "Engin Deniz'den Orta Dnya'ya geldim. Bu yerlerde ikmet edeceim; hem ben, hem varislerim, dnyann sonuna kadar." Sonra ou kimseyi hayretler iinde brakarak tac bana koymayp Faramir'e geri verdi ve yle dedi: "Birok kiinin uralar ve yiitlikleri sayesinde mirasma kavutum. Bunun bir gstergesi olarak tac Yzk Taycs'nn bana getirmesini, eer kabul ederse Mith-randir'in bama koymasn isterim; nk btn bu olanlarn balatcs odur ve bu onun zaferidir." Bunun zerine Frodo ileri karak tac Faramir'den alp Gandalf a tad; ve Aragom diz kt, Gandalf da Ak Tac onun bana yerleti275 VEKtLHAR LE KRAL rerek yle dedi: "Artk Kral'n gnleri geldi, Valar'n hkimiyeti devam ederken o gnler kutlu olsun!" Fakat Aragorn ayaa kalkarken onu gren herkes sessizlik iinde seyretti, nk onlara yle gelmiti ki Aragorn'u ilk kez gerekten gryorlard. Eski zamanlarn deniz krallar gibi upuzun durdu yaknda-kilerin yannda; yaa byk gibi grnd ama yine de erkekliinin verimli andayd; alnnda bir bilgelik vard, ellerinde g ve ifa ve etrafnda bir k. Ve o zaman Faramir bard: "ite Kral!" Ve tam o anda btn borazanlar tt ve Kral Elessar ilerleyerek barikata geldi, Anahtarlarn Hurin'i barikat at; harplarn, viyolalarn, fltlerin ve berrak seslerin ezgileri eliinde Kral ieklerle bezenmi caddelerden geerek Hisar'a vard ve ieri girdi; en st kulede Aa ve Yldzlarn bayra ald ve Kral Elessar'n hkmranl balad birok arknn da anlatt gibi. Onun zamannda ehir o gne kadar, hatta ilk aaal zamanlarnda dahi olmad kadar gzel olmutu; aalarla, emelerle dolmu, kaplan mithril ve elikten yaplm, caddeleri beyaz mermer denmiti; bu ilerde Da'n Ahalisi almt ve Orman'n Ahalisi de buraya

geldikleri iin ok memnun olmulard; her ey iyiletirilmi, gzelletirilmi, evler, adamlar, kadnlar ve ocuklann kahkahalaryla dolmutu, hibir pencere kr deil, hibir avlu bo deildi artk; Ve dnyann nc a'nn sona erip yeni bir aa gemesiyle geip giden o yllarn ihtiam kald akllarda. Ta giymesini izleyen gnlerde Kral, Krallar Odas'ndaki tahtna oturarak hkmlerini bildirdi. Birok lkeden ve halktan eliler geldi, Dou'dan, Gney'den, Kuyutorman snrlanndan, batdaki Dunland' dan. Kral teslim olan Doulular' affedip serbest brakt ve Harad halkyla ban yapt; Mordor'un klelerini de serbest brakarak Numen Gl kysndaki topraklan onlara verdi. Aynca nne yaptklar yiitliklerden dolay takdirini ve verecei armaanlan almak iin getirilenler oldu; en son olarak da muhafzlarn komutan yarglanmas iin Beregond'u getirdi. Kral Beregond'a yle dedi: "Beregond, senin klcn ile kan dklmesi yasak olan Kutsal Yerler'de kan dkld. Aynca grev yerini de Hkmdar'n veya Komutan'n izni olmadan terk etmitin. Eskiden 276 KRALIN DN ilediin bu sularn cezas lmd. O yzden imdi senin hakknda bu hkm vermem lazm gelir. "Savata gsterdiin yiitlikten, ayrca da Hkmdar Faramir'e olan sevginden dolay yaptklarn yz suyu hrmetine cezalarn affe-dilmitir. Yine de Hisar'n Muhafz alayndan ayrlman ve Minas Ti-rith ehri'nden uzaklaman gerekiyor." Bunun zerine Beregond'un yznden kan ekildi, kalbinden yaralanmt, boynunu edi. Fakat Kral yle dedi: "Bunun byle olmas gerekir, nk Ak Blk'e, Ithilien Prensi Faramir'in Muhafz olarak atandn; bln komutan olup erefinle huzur iinde Emyn Arnen'de, lmden kurtarmak iin her eyini riske attn kiinin hizmetinde yaayacaksn." Ve Kral'n merhametini ve adaletini gren Beregond memnuniyetle diz kp elini pt ve nee iinde, rahatlayarak yanndan ayrld. Aragorn Faramir'e Ithilien prensliini verdi ve ehirden grnen Emyn Arnen tepelerine yerlemesini buyurdu "nk," dedi, "Morgul Vadisi'ndeki Minas tthil tamamen yok edilecek; zamanla buras temizlense bile uzun yllar hibir insann yaamasna izin verilmeyecek." Sonunda Aragorn Rohan'l Eomer'i kabul etti, kucaklatlar ve Aragorn yle dedi: "Aramzda almak, vermek veya armaan gibi eylerin laf olmaz; nk biz kardeiz. En mutlu saatte srd Eorl atn Kuzey'den; insanlarn kurduu baka hibir ittifak daha kutlu olamaz, nk hibir taraf dierine ihanet etmedi ve etmeyecektir de. imdi, bildiiniz gibi anl Thoden'i Kutsal Yerler'deki mezara yatrdk ve orada Gondor Krallar arasnda yatmaya devam edecek eer izin verirseniz. Veya eer arzu ederseniz, biz Rohan'a gelip, onu kendi halk arasnda son istirahatine getiririz." Ve Eomer yle cevap verdi: "Yaylalarn yeil imenleri arasndan karma ktnz gnden beri sizi seviyorum ve bu sevgi hibir zaman azalmayacaktr. Fakat imdi bir sre iin, iyiletirilmesi ve yoluna koyulmas gereken birok eyin bulunduu kendi lkeme ekilmem gerek. Yalnz, Den'e gelince, her ey hazrlandnda onu almak iin geri dneceiz; ama brakn bir sre burada uyusun." Ve Eowyn de Faramir'e yle dedi: "imdilik kendi lkeme dnp! oraya bir kez daha bakmam, aabeyime ilerinde yardmc olmam ge-1 rek; fakat uzun zamandr z babam gibi sevdiim kii huzura kavutu-' rulduktan sonra geri geleceim." 277 VEKLHAR LE KRAL Bylece mutlu gnler gelip geti; Mays'n sekizinci gnnde Ro-han Svarileri hazrlanp Kuzey Yolu'ndan yola ktlar; yanlan sra Elrond'un oullan da gitmiti. ehir'in Cmlekaps'ndan Pelennor surlarna kadar btn yol boyunca insanlar dizilerek onlara sayg gsterdi, vgler yadrd. Sonra uzaklarda oturanlar sevin iinde yuvalarna dndler; fakat ehir'de yeniden ina etmek, yenilemek, savan izlerini ve karanln hatrasn silmek iin

yardm etmek isteyenlere bir sr i vard. Hobbitler Legolas ve Gimli ile birlikte hl Minas Tirith'teydiler, nk Aragorn yol arkadalnn zlmesi konusunda pek gnlszd. "Sonunda btn bu tr eylerin bir son bulmas gerekir," dedi, "lkin ben sizin biraz daha beklemenizi arzu ediyorum: nk paylatnz ilerin sonu henz gelmedi. Btn erkeklik am boyunca beklediim gn yaklamakta ve o gn gelip attnda siz dostlarmn yanmda olmanz istiyorum." Byle diyordu ama o gn hakknda baka bir ey sylemiyordu. O gnlerde Yzk Yoldalar Gandalf ile birlikte zarif bir evde hep birlikte oturuyorlard ve gnllerince dolayorlard. Frodo Gandalf a yle dedi: "Aragorn'un szn ettii bu gnn ne olduunu biliyor musun? nk burada ok mutluyuz, ben de gitmek istemiyorum ama gnler akp geiyor ve Bilbo bekliyor; stelik benim yuvam Shire." "Bilbo'yu soruyorsan," dedi Gandalf, "Bilbo da ayn gn bekliyor ve seni neyin alkoyduunu biliyor. Gnlerin akp gitmesine gelince, henz mays ayndayz, daha yazn ortas olmad; sanki dnyann bir a geip gitmi, her ey deimi gibi grnse de aalar ve otlar iin siz aynlal daha bir yl oldu." "Pippin," dedi Frodo, "sen, Gandalf artk eskisine nazaran daha az az sk demedi miydin? O zamanlar ilerinden yorgun dmt galiba. imdi toparlanyor." Gandalf ise yle dedi: "ounluk oturmadan nce sofrada nlerine neyin konulacan bilmek ister; ziyafeti hazrlamak iin uraan-larsa bunu bir sr gibi saklamak dileindedirler; nk merak, yaplacak vglerin daha yksek sesle yaplmasn salar. Aragorn kendisi de bir iaret bekliyor." Sonunda bir gn Gandalf ortalklardan yok oldu ve yol arkadalar bunun altndan neler kacan merak etmeye baladlar. Gandalf, KRALIN DN 27S VEKLHAR LE KRAL 279 Aragorn'u gece karmt ehir'den ve onu Mindolluin Da'nn gney eteklerine gtrmt; orada asrlar nce yaplm, artk kimsenin gitmeye cesaret edemedii bir yol buldular. nk yol, dadan karak sadece krallarn gitmesi det olan, yksekteki kutsal bir yere gidiyordu. Sonunda yksek zirveleri kaplayan karlarn aasnda yksek bir krla varncaya kadar dik yollardan getiler; buras ehir'in gerisindeki uuruma bakyordu. Burada durarak topraklar gzden geirdiler nk artk sabah olmutu; ok aalarda ehir'in kulelerini gnnn aydnlatt kalemler gibi grdler, Anduin Vadisi de bir bahe gibiydi, Glge Dalar altn renkli bir pusla rtlmt. Bir tarafta grleri Emyn Muil'e kadar uzanyordu ve Rauros'un parlts uzakta gz krpan yldzlara benziyordu; dier yanlarnda Nehir'i Pe-largir'e uzanan bir kurdela gibi grdler, bunun gerisinde, gkyznn kenarnda Deniz'i haber veren k vard. Gandalf yle dedi: "Buras senin lken ve gelecekteki daha byk lkenin kalbi. Dnyann nc a sona erdi, yeni bir a balad; an balangcn bir nizama sokup saklanabilen eyleri saklamak senin grevin. Birok ey kurtarlm olduu halde, birok ey de geip gidiyor; Yzk'n gc de bitti artk. Ve btn grdn bu topraklar ve bu topraklarn etrafnda uzananlar, insanlarn yaayacaklar yerler olacak. nk artk insanln Hkimiyeti balyor ve Kadim Soy ya solacak, ya da ayrlacak." "Byle olacan biliyorum sevgili dostum," dedi Aragorn; "lkin yine de senin nasihatlarna ihtiyacm var." "Artk bu pek uzun sremeyecek," dedi Gandalf. "nc a benim am idi. Ben Sauron'un dmanydm; artk iim kalmad. Yaknda gideceim. Yk senin ve akrabalarnn omuzlarna yklenmeli." "Ama ben leceim," dedi Aragorn. "nk ne olursam olaym, kanm hi karmadan Bat soyundan da gelmi olsam, dier insanlardan daha uzun yaayacak da olsam ben lml bir insanm. mrm ksa bir sre olacaktr, ne zaman ki imdi kadnlarn rahimlerinde olanlar

doup, byyp, yalanp lecekler, ben de yalanacam. O zaman Gondor'u kim ynetecek, kralielerine bakar gibi bu ehir'e kim bakacak eer benim arzum yerine getirilmeyecekse? Kaynak Av-ksu'ndaki Aa hl kuru ve plak. Bunun aksinin iaretini ne zaman greceim?" "Yzn yeil dnyadan evir ve her eyin plak ve souk olduu yere bak!" dedi Gandalf. Bunun zerine Aragorn dnd, arkasnda karl eteklerden aaya inen tal bir yama vard; bakarken, bu bo yerin ortasnda tek bana yetimekte olan bir ey olduunu fark etti. Oraya trmand ve tam karlarn kenarnda ayaktan daha uzun olmayan bir aa fidannn fkrm olduunu grd. Fidan daha imdiden st kara, alti gm renkli uzun ve biimli yapraklar srmt ve krpe tepesinin tam zerinde, zerine gne vurmu kar gibi parlayan beyaz ieklerden minik bir bek vard. Bunun zerine Aragorn yle haykrd: "Ye! utvienyes! Buldum onu! ite! En Yal Aa'n yavrusu burada! Lkin buraya nasl gelmi? nk kendisi henz yedi yanda bile grnmyor." Ve yukar gelip fidana bakan Gandalf yle dedi: "Gerekten de zarif Nimloth'un soyundan gelen bir fidan; o da Galathilion'un bir f-desiydi ve o da birok ismi olan En Yal Aa Telperion'un birmey-vasyd. Kim onun buraya, tam bu anda nasl geldiini syleyebilir? Fakat buras kadim zamanlarn kutsal yeri ve krallar daha yenilmeden veya avludaki Aa kurumadan buraya bir meyva braklm olmal. Aa'n meyvas ok nadiren olgunlasa bile iindeki yaamn uzun yllar uykuya dalabilecei ve kimsenin onun ne zaman uyanacan nceden bilemeyecei sylenir. Bunu hep hatrla. nk eer bir meyvas olgunlaacak olursa mutlaka dikilmeli, soy dnya zerinden silinmesin diye. Burada dan iinde gizlenmi yatyordu, tpk Elen-dil'in soyunun Kuzey'deki ssz topraklarda gizlendii gibi. Yine de Nimloth soyu, sizin soyunuzdan ok daha eskidir Kral Elessar." Bunun zerine Aragorn elini kibarca fidann zerine koydu ve o da ne! Fidan sanki topraa hafife tutunuyormu gibi hi hasar grmeden sklverdi; Aragorn onu Hisar'a geri gtrd. Sonra kurumu aa skld ama byk bir hrmet ile; bu aac yakmadlar, Rath Dfnen'in sessizliinde dinlenmesi iin braktlar. Ve Aragorn yeni aac avludaki kaynan bana dikti; byk bir hzla ve memnuniyetle bymeye balad fidan; haziran ay geldiinde gelin gibi iek amt. "iaret geldi," dedi Aragorn, "artk o gn de pek uzak saylmaz." Ve surlara gzcler dikti. Amon Dn'den ehir'e bir haberci geldiinde Yazortas'na bir gn kalmt; Kuzey'den zarif halkn gelmekte olduunu ve Pclennor sur 280 KRALIN DN larna yaklatklarn sylediler. Ve Kral yle dedi: "Sonunda geldiler. Haydi, ehir'in hazrlklar balasn!" Tam Yazortas Arifesi'nde, gkyz safirler kadar maviyken, Do-u'da beyaz yldzlar ayor olsa da Bat altn rengiydeyken ve hava serin ve mis kokuluyken, svariler Kuzey'den kp Miras Tirith kaplarna vardlar, tik nce Elrohir ile Elladan geldiler gmten bir bayrak ile; sonra Glorfindel, Erestor ve btn Yarmavadi hanedan; onlarn ardndan ak kheylanlara binen Galadriel Hanm ile Lothlrien'in Hkmdar Celeborn geliyordu, yanlarnda da lkelerinin zarif halkndan birok kimse vard, salarnda beyaz talar, zerlerinde gri pelerinlerle; en son olarak hem insanlar, hem de elfler arasnda kudretli olan, Annminas'n asasn tayan Efendi Elrond geldi, yannda gri, kk bir ata binen kz Arwen, halknn Akamyldz vard. Ve Frodo kz alnnda yldzlar ve etrafnda mis kokularla akam vakti parldarken grnce byk bir hayranlkla Gandalf a yle dedi: "Sonunda neden bu kadar beklediimizi anladm! Bu son. Artk sadece gnler gzel olmakla kalmayacak, geceler de gzel ve kutlu olacak ve btn korkulan geecek!" Derken Kral konuklarn karlad, onlar da atlarndan indiler; Elrond asay teslim etti, kznn elini Kral'n eline brakt, hep birlikte Yksek ehir'e ktlar ve gkyzndeki btn yldzlar

kemale erdi. Ve Aragorn, yani Kral Elessar, Arwen Undmiel'le, Krallarn ehir' inde, Yazortas gn evlendi ve uzun sren bekleyileri ve abalan bylece nihayete erdi. BLM VI NCE AYRILIKLAR enlik gnleri getikten sonra, Yolarkadalar kendi evlerine dnmeyi dnmeye baladlar en sonunda. Frodo, kaynan yannda Kralie Anven ile oturmakta olan Kral'n yanna gitti; Kralie, Aa byyp iekler aarken bir Valinor arks syledi. Frodo'yu hoa karlayp, ayaa kalktlar; Aragorn yle dedi: "Ne sylemeye geldiini biliyorum Frodo: Yurduna dnmeyi arzu ediyorsun. Evet sevgili dostum, aalar en iyi atalannn topraklarnda yetiip serpilir; lkin sana btn Bat topraklan her zaman iin kucak aacaktr. Halknn byk efsanelerde ad pek gemese de, artk yerinde yeller esen geni lkelerden ok daha byk anlan olacak." "Shire'a geri dnmeyi istediim doru," dedi Frodo. "Fakat ilknce Yarmavadi'ye gitmem gerek. nk bylesi kutlu bir zamanda bir ey dilenecek olsa, Bilbo'yu ok zlediimi sylerdim; Elrond'un ev halk arasnda onu grmeyince ok zlmtm." "Bunun nedenini mi merak ediyorsunuz Yzk Taycs?" dedi Anven. "Artk yok edilmi olan eyin gcn biliyorsunuz; o g ile yaplm her ey de geip gidiyor. Lkin akrabanz bu eyi sizden daha uzun sre alkoymutu. Artk yllar zerinde ok birikti, kendi cinsi iin; o sizi bekliyor nk artk uzun yolculuklara kamayacak; biri hari." "O halde bir an nce ayrlmak iin izin istiyorum," dedi Frodo. "Yedi gn iinde yola kacaz," dedi Aragorn. "nk uzun bir sre, hatta Rohan lkesine kadar ayn yolda ilerleyeceiz. gn sonra Gmer, Thoden'i, Yurt'ta yatmas iin alp gtrmeye gelecek buraya; biz de, lene saygmz gstermek iin onunla birlikte sreceiz atmz. Lkin gitmeden nce Faramir'in sana sylemi olduu szleri teyit etmek istiyorum; Gondor lkesinde sonsuza kadar serbestsin; bu, btn arkadalarn iin de geerlidir. Ve yaptn ilere la283 NiCE AYRILIKLAR 282 KRALIN DN yk olabilecek, arzu ettiin herhangi bir armaan var ise bunlar vermek isterim; neyi arzu edersen yanna alabilirsin. erefle sreceksin atn, lkenin bir prensi gibi." Fakat Kralie dedi ki: "Ben bir armaan vereceim size. nk ben Elrond'un kzym. Limanlara giderken onunla birlikte ayrlmayacam buradan; nk benim seimim Lthien'in seimi gibi, ben de onun yaptn yaptm, hem tatl hem acy setim. Lkin benim yerime siz gidebilirsiniz Yzk Taycs, eer dilerseniz, zaman geldiinde. Eer yaralarnz hl size sknt veriyorsa ve yknzn hatras hl arsa o zaman Bat'ya geebilirsiniz, yaralarnz ve yorgunluunuz iyiletirilinceye kadar. Fakat bunu yaamlarnzn birlikte rlm olduu Elfta ve Akamyldz iin takn!" Ve gsndeki gm bir zincirin ucuna aslm yldz ekilli beyaz bir ta alarak, Frodo'nun boynuna ast. "Korku ve karanln hatras sizi rahatsz ettiinde," dedi, "bu sizin yardmnza koacaktr." gn sonra, Kral'n da sylemi olduu gibi Rohan'l Eotner geldi ehir'e, yannda Yurt'un en cesur silahrlerinden oluan bir atan vard. Eomer ehirde ho karland; lenlerin Byk Salonu Me-rethrond'da masaya oturduklarnda etrafndaki hanmlarn gzelliini grerek hayretler iinde kald. Dinlenmeye ekilmeden nce de cce Gimli'yi arttrd ve ona yle dedi: "Glin olu Gimli, baltan hazr m?" "Hayr beyim," dedi Gimli, "ama abucak alveririm eer ihtiya varsa." "Kararn sen ver," dedi Eomer. "nk hl aramzda Altn Or-man'n Hanm hakknda sylenmi birka sert sz var. Artk onu kendi gzlerimle de grdm."

"O halde beyim," dedi Gimli, "imdi ne diyorsun?" "Heyhat!" dedi Eomer. "Onun yaayan en zarif hanm olduunu sylemeyeceim." "O halde ben gidip baltam alaym," dedi Gimli. "Fakat nce u zrm syleyeyim," dedi Eomer. "Eer onu bakalarnn yannda grm olsaydm, arzuladn eyi derdim. Fakat imdi Kralie Anven Akamyldz'n ilk sraya koyuyorum ve artk kendi adma bunu inkr edecek herkesle dvmeye hazrm. Klcm getirttireyim mi?" Bunun zerine Gimli yerlere kadar eildi. "Hayr, benim amdan affedildin beyim," dedi. "Sen Akam' setin, ama benim sevgim Sabah'a verildi. Ve gnlm yaknda onun ebediyen geip gideceini sylyor." --_ Sonunda ayrlma gn gelip att ve ehr'den kuzeye doru at srmesi iin byk ve cesur bir blk hazrland. Sonra Gondor ve Rohan Krallar Kutsal Yer'e giderek Rath Dnen'deki mezarlara vardlar ve Kral Thdoden'i altndan bir tabut ile tadlar. ehirden sessizlik iinde getiler. Sonra tabutu Rohan Svarileri'nin evresini sard byk bir arabaya koydular; bayra nden gidiyordu ve Merry The'oden'in silahtan olduu iin arabaya binmi kraln silahlarn tayordu. Grup'un dier yeleri iin endamlarna gre kheylanlar ayarlanmt; Frodo ile Samwise Aragorn'un yannda gidiyordu, Gandalf da Glgeyele'ye binmiti, Pippin ise Gondor'lu silahrlerle birlikteydi; Legolas ile Gimli de her zamanki gibi Tiz'in zerindeydiler. Bu yolculua Kralie Anven, Geleborn, Galadriel, zarif halklar, Elrond ile oullan, Dol Amroth ve Ithilien prensleri ve birok komutan ve silahor de kyordu. Thengel olu Thdoden dnda hibir Yurt kralna toplulukla Yurt topraklarna gitmek nasip olmamt. Hi acele etmeden, bar iinde getiler Anrien'i, Amon Dn'in altndaki Gri Orman'a vardlar; burada tepelerde alan davullann seslerini duydular, yaayan canl bir ey grnmese de. O zaman Ara-gorn borazanlan ttrtt; ve tellallar bard: "ite Kral Elessar geldi! Druadan Ormam'n Ghn-buri-ghn'a ve halkna bahediyor, sonsuza kadar; bugnden sonra onlann*zni olmadan kimse buraya girmesin!" Bunun zerine davullar daha gl vurdular ve sustular. Nihayet, on be gn sren bir yolculuktan sonra Kral Thoden'in arabas yeil Rohan ayrlann geerek Edoras'a vard; burada hepsi dinlendiler. Altn Salon zarif duvar kumalan ile donatlm, klarla doldurulmutu ve ina edildii gnden beri ei emsali yaanmam bir lene tank oluyordu. nk gn sonra Yurtlu insanlar Theoden' in cenazesi iin hazrlk yapmt; silahlan ve kendisine ait olan birok baka zarif eya ile ta bir eve yatrlp zerine yeil imenler ve ak hephatrlalarla rtl byk bir tepecik ykseltilmiti. Artk Hykkn'nda yan yana sekiz hyk ykseliyordu. Sonra Kral Hanendan'ndan Svariler ak atlara binerek hyn NiCE AYRILIKLAR 285 284 KRALIN DN etrafnda dndler ve ozan G16owine'in Thengel olu Theoden hakknda yakt trky sylediler; G16owine bir daha trk yakmad. Svarilerin ar sesleri, o halkn dilini bilmeyenlerin bile iine dokundu; fakat trknn szleri, Kuzey'deki atlarn gkgrlts gibi nal akrtlarn ve Eorl'un Celebrant Krlan'nda savan zerinden haykran sesini yeniden duyururken Yurt halknn gzleri ldamt; krallarn yks devam etti, Mifer'in borazan dalarda yksek sesle nlad. Karanlk gelinceye ve Kral Thdoden kalkp Glge'den geerek yangna atn srnceye ve tpk, hi umulmazken geri dnp sabah Mindolluin zerine parlayan Gne gibi, an iinde lnceye kadar. Kukudan, karanlktan kp gnn douuna klcn ekip geldi gnete ark syleyerek. Umut n tututurdu yeniden, umut iinde bitti lmden, kasvetten ve kyametten geerek

kayptan, hayattan kp upuzun bir ana gitti. Fakat Merry yeil hyn ayakucunda durarak alad ve ark bittiinde kalkarak yle seslendi: "Th6oden Kral, Theoden Kral! Hoa kal! Ksa bir sre iin de olsa babam gibiydin. Hoa kal!" Defin ileri bitip kadnlarn gzyalan dinince ve Theoden sonunda hynde tek bana braklnca, halk len iin Altn Salon'da topland ve zntlerini bir yana brakt; nk Theoden dolu dolu yaamt ve en ulu atalarndan hi de geri kalmayacak bir erefle lmt. Sonra Yurt detlerine gre krallarn ansna iilecei zaman gelip att; gne gibi altn, kar gibi ak renkli Rohan Hanm Eowyn ileri kt ve dolu bir kupay Eomer'e gtrd. Sonra irfan sahibi bir ozan kalkarak btn Yurt Hkmdarlarn srasyla isimlendirdi: Gen Eorl; Sarayn Yapcs Brego; Bahtsz Baldor'un kardei Aldor; ve Frea ve Fr6awine ve Goldvvine ve D6or ve Gram; ve Yurt istila edildiinde Mifer Dibi'nde saklanan Mifer ile bat yakasndaki dokuz hyk bitiyordu nk tam bu srada bu soy bitmiti, bundan sonra dou tarafndaki hykler geliyordu: Mifer'in kzkardeinin olu Frdalaf ve L6ofa ve Walda ve Folca ve Fole-wine ve Fengel ve Thengel ve son olarak Theoden. Th6oden'in ad sylenince Gmer btn kupay boaltt. O zaman Eowyn, hizmet edenlere kupalar doldurmalarn syledi; orada toplananlarn hepsi kalkarak yeni kral iin iti ve yle bard: "Selam olsun Gmer, Yurt Kral!" Sonunda len bitmek zereyken omer kalkarak yle dedi: "Bu Thdoden Kral'n cenaze leni; fakat ayrlmadan nce mjdeli haberler vermek istiyorum, nk o, kzkardeim Flowyn'in babas saylr, bu yzden byle yapmam onu kzdrmazd. Dinleyin konuklarm, daha nce bu salonda hi toplanmam olan birok lkenin zarif halk! Gondor Vekilharc, Ithilien Prensi Faramir, Rohan Hanm owyn'in ei olmasn diliyor ve owyn de bunu tm kalbiyle kabul ediyor. O yzden hepinizin huzurunda nianlanacaklar." Faramir ile owyn ne ktlar, elleri kavuturuldu; orada bulunan herkes onlar iin kadeh kaldrarak mutlu oldu. "Bylece," dedi Gmer, "Yurt ile Gondor yeni bir ba ile balanm oluyor; buna daha da ok seviniyorum." "Demek ki hi pinti biri deilsin Eomer," dedi Aragorn, "(likendeki en zarif eyi Gondor'a verdiine gre." Bunun zerine Eovvyn Aragorn'un gzlerinin iine bakarak dedi ki: "Bana mutluluk dileyin hkmdarm ve hekimim!" Ve Aragom yle cevap verdi: "Seni ilk grdm andan beri sana mutluluk diliyorum. Seni imdi mutluluk iinde grmek gnlm onaryor." len bittikten sonra yola koyulacak olanlar Kral omer'den izin istediler. Aragorn ile silahrleri, Lrien ve Yarmavadi halk atlarn srmek iin hazrlandlar; fakat Faramir ile Imrahil Edoras'ta kald; Arwen Akamyldz da kald ve olan kardeleri ile vedalat. Onun babas Elrond ile son karlamasn kimse grmedi nk tepelere karak orada uzun uzun, tek balarna konutular; dnya hallerinin tesinde bir tahamml gerektiren ayrllar ok ac olmutu. Sonunda konuklar yola koyulmadan nce Eomer ve Iovvyn Merry' ye gelerek yle dediler: "Hoa kal Shire'l Meriadoc ve Yurtlu Hold-wine! iyi bir kadere sr atn ve ksa bir sre sonra hoa karlanmak zere geri dn!" Ve fomer yle dedi: "Eski zamanlarn krallar seni Mundburg'da yaptklarndan dolay bir yk arabasnn tayamayaca armaanlara boarlard; yine de sen, sana verilen silahlardan bakasn almayacan sylyorsun. Benim kederim de bu, nk gerekten de sana laNiCE AYRILIKLAR 287 KRALIN DN 286 yk olan bir armaanm yok ama kzkardeim senden, Saklmifer'in ve sabahn geliinde

Yurt'ta alnan borularn bir ans olarak bu minik eyi kabul etmeni rica ediyor." Bunun zerine Eowyn Merry'ye, zarif gmten byk bir ustalkla yaplm yeil kayl kadim bir boru verdi; sanatlar boruya, azlndan tepesine kadar dolana dolana giden bir dizi atl kabartmas yapmlar, ayrca byk tesirleri olan rnler kazmlard. "Bu bizim evimizin yadigrdr," dedi Eowyn. "Cceler tarafndan yaplm; Solucan Scatha'nn hazinesinden alnmt. Gen Eorl onu Kuzey'den getirmi. Bunu ihtiya annda alan biri dmanlarnn gnllerine korku, dostlarnn gnllerine de nee salarm, bylece dostlar da onu duyar ve gelirmi." Bunun zerine Merry boruyu ald nk bu reddedilemezdi; Eovvyn'in elini pt; onlar da ona sarldlar ve bu defalk ayrldlar. Artk konuklar hazrd, ata bindikten sonra veda kadehlerini kaldrdlar, vglerle ve dostlukla ayrldlar; sonunda Mifer Dibi'ne vardlar ve burada iki gn dinlendiler. O zaman Legolas Gimli'ye verdii sz tutarak onunla birlikte Prltl Maaralar'a girdi; geri dndklerinde sessiz kald ve ancak Gimli'nin bu maaralar hakknda syleyecek szler bulabileceini syledi. "imdiye kadar hibir cce, bir elf karsnda szcklerle yaplan bir msabakada stnlk kazanamamt," dedi. "O yzden, haydi imdi de Fangorn'a gidelim de durumu eitleyelim." Dip Vadisi'nden Isengard'a srdler atlarn ve entlerin bo durmam olduklarn grdler. Tatan halka olduu gibi yklarak temizlenmi, iinde kalan topraklar meyva aalan ve fidelerle dolu bir bahe haline getirilmiti ve bu bahenin ortasndan da bir dere akyordu; fakat her eyin tam ortasnda berrak suyla dolu bir gl vard, gln de tam ortasndan tm hametiyle, zaptedilmez Orthanc Kulesi hl ykseliyor ve kara kaya gle yansyordu. Yolcular bir sre, bir zamanlar Isengard'm kaplarnn olduu yerde oturdular; imdi ise burada iki uzun aa nbeti gibi Orthanc'a giden yeille snrlanm yolun banda duruyorlard; hayret iinde yaplm olan ie bakakaldlar ama ne uzakta, ne yaknda hibir canl grnmyordu. Derken hemen hum-ham, hum-ham seslerini duydular; Aasakal, yannda Tezmertek ile birlikte koca admlarla onlar karlamaya geliyordu. "Orthanc'n Aaavlu'suna sefalar getirdiniz!" dedi. "Geliiniz hakknda malumatm var idi lkin vadide de iim vard; hl yapacak ok i var. Lkin iittiim kadaryla sizler de gneyde ve douda pek bo durmamsnz; btn iittiklerim pek gzel eyler, pek gzel." Sonra Aasakal, hepsi hakknda tam bilgisi olduu anlalan tm maceralarn vd ve son olarak da durup Gandalf a bakt. "Eh haydi!" dedi. "En kudretli olduunu ispat ettin ve btn emeklerin de iyiye kt. Nereye gidiyorsun acaba? Ve ne iin buraya vasl oldun?" "Sizin ileriniz nasl gidiyor diye grmek iin dostum," dedi Gandalf, "ve btn baarlan ilerde bize verdiiniz yardm iin size teekkr etmek iin." "Hum, evet bu ziyadesiyle ho," dedi Aasakal; "nk mutlaka entler kendi zerlerine den vazifeyi ifa ettiler. Ve sadece orada ikmet eden, hum, o lanet olas aakatiliyle deil. nk o, burarum, o kemgzl - karaelli - eribacakl - takalpli - peneparmakl - piskannl -kanasusamlann, morimaitesincahonda, hum -madem sizler aceleci kiilersiniz onlarn isimlerinin tamamn telaffuz etmek sizler iin yllarca sren bir eziyet gibi olacandan ksa kesip o muzr orklar diyeyim- onlarn hcumu yaand; Nehir'i de ap geldiler ve Laurelindrenan ormann kuattlar; ama burada bulunan Ulu'lara krler olsun ki iine giremediler." Lrien Hanm ile Hkmdar'na eilerek selam verdi. "Ve ayn kt mahluklar bize Dnya zerinde tesadf ettikleri iin hayretler iinde kaldlar nk bizi daha nce hi iitmemiler; geri ayn ey daha iyi olan ahali iin de sylenebilir. Ve pek ou da har-layamayacak bizi, nk elimizden canl kurtulan pek olmad, kurtulanlarn ounu da Nehir ald. Lkin bu sizler iin iyi oldu nk eer bize tesadf etmemi olsa idiler, o zaman ayrlk yerlerin kral fazla ilerleyemeyecekti veyahut geri dnebilecei bir yuvas olmayacakt." "Bunu gayet iyi biliyoruz," dedi Aragorn, "ve bu ne Minas Tirith' te, ne Edoras'ta hi unutulmayacak." "Hi benim iin dahi ok uzun bir sre," dedi Aasakal. "Sizin krallnz boyunca demek istediniz herhalde; fakat bunun da endere uzun gelmesi iin hakikaten uzun srmesi lazm

gelir." "Yeni a balyor," dedi Gandalf, "ve bu yeni ada, insanlarn krallklar seninkini bile geebilir dostum Fangorn. Fakat imdi anlat bana: Sana verdiim i ne oldu? Saruman nasl? Daha Orthanc'tan bk288 KRALIN DN mad m? nk herhalde penceresinden baktnda sizin yaptklarnz pek takdir etmiyor olsa gerek." Aasakal Gandalf a uzun uzun bakt; kurnazca bir bak, diye dnd Merry. "H!" dedi. "Laf buraya getireceini biliyordum. Ort-hanc'tan bkmak m? Nihayet bkt; lkin kuleden, benim sesimden bkt kadar bkmamtr. Hum\ Ona biraz, uzun uzun masallar anlattm, daha dorusu sizin lisannzda uzun saylacak masallar anlattm." "Madem yle, neden dinlemek iin burada kald? Orthanc'a girdiniz mi?" diye sordu Gandalf. "Hum, yo, Orthanc'a girmedik!" dedi Aasakal. "Lkin o penceresine gelerek dinledi zira baka bir vesileyle havadis alamyordu; havadisler ona hi ho gelmedii halde hrsla renmek istiyordu onlar; ben de hepsini duymasn saladm. Lkin havadislere, onun zerinde kafa yormasnn faydal olacan dndm birok ey de ilave ettim. Sonunda bkknlk geldi. Her zaman ok aceleciydi zaten. Bu da onun ykm oldu." "Gryorum ki sevgili Fangorn," dedi Gandalf, "byk bir dikkatle oturuyordu, idi, geldi, diyorsun. imdiki zamana ne oldu? ld m yoksa?" "Yo hayr, lmedi, en azndan benim bildiim kadaryla," dedi Aasakal. "Lkin gitti. Evet, yedi gn nce gitti. Onu braktm. Srnerek dar ktnda ondan pek eser kalmamt; o solucan mahlukuna gelince, o da soluk bir glge gibiydi. imdi bana onu alkoymak iin sana sz vermi olduumu syleme Gandalf; bunu biliyorum. Lkin o zamandan bu zamana her ey deiti. Ve onu tehlike geinceye kadar alkoydum, onun bir zarar verme tehlikesi geinceye kadar. Sen benim, canl eylerin kafese konmasndan her eyden ok nefret ettiimi bilirsin; ok byk bir ihtiya olmadktan sonra bu tr mahluklar bile kafes arkasnda tutmam. Zehirli dii olmadktan sonra ylan istedii yere gidebilir." "Hakl olabilirsin," dedi Gandalf; "ama bu ylann hl bir dii salam kald galiba. Sesinin zehiri vard ve sanrm seni, seni bile etkiledi Aasakal, kalbinin yumuak noktasn bularak. Eh, gitmi, syleyecek baka bir ey de yok. Fakat Orthanc Kulesi artk ait olduu yere, Kral'a geri verilecek. Onun buraya ihtiyac olmasa bile." "ihtiya olup olmad daha sonra anlalacaktr," dedi Aragorn. "Fakat ben tm bu vadiyi entlere veriyorum, dilediklerini yapmalar iin, Orthanc'a gzclk ettikleri ve benim iznim olmadan kimseyi 289 NiCE AYRILIKLAR sokmadklar srece." "Kule kilitli," dedi Aasakal. "Saruman'a kuleyi kilitlettim ve anahtarlar aldm. Anahtarlar Tezmertek'te." Tezmertek rzgrda esneyen bir aa gibi eilerek selam verdi ve elik bir halkaya tutturulmu iki kocaman, kara ve girintili kntl anahtar Aragorn'a uzatt. "imdi sana bir kez daha teekkr ediyorum," dedi Aragorn, "ve veda ediyorum. Ormann yeniden huzur iinde bysn. Bu vadi dolduunda dalarn batsnda, bir zamanlar yrm olduun yerlerde de yeterince yer var." Aasakal'n yz hznlendi. "Ormanlar byyebilir," dedi. "Ormanlar yaylabilir. Lkin entler hari. Hi entik yok." "Yine de belki artk aratrmalarnzda daha fazla mit olabilir," dedi Aragorn. "Uzun zamandr size kapal olan dou topraklan da nnzde alacak." Fakat Aasakal ban sallayarak yle dedi: "Oras gidilemeyecek kadar uzak. stelik bu gnlerde orada ziyadesiyle fazla miktarda insan var. Lkin nezaket kurallarn unutuyordum!

Burada biraz oya-lalanp, biraz istirahat etmek ister misiniz? Sonra belki aranzda Fangorn Orman'ndan geip de evlerine giden yolu ksaltmaktan memnuniyet duyacak olanlar vardr?" Celeborn ile Galadriel'e bakt. Fakat Legolas hari herkes msaade isteyip gneye veya baaya gitmek iin ayrld. "Haydi Gimli," dedi Legolas. "Artk Fangom'un msaadesiyle Entorman'nn derinliklerini ziyaret edip Orta Dnya1 nn hibir yerinde olmayan aalan greceim. Sen de benimle gelip szn tut; ve bylece Kuyutorman ve gerisindeki kendi lkelerimize doru yolculuk yapm olacaz." Gimli buna raz oldu, geri grne gre ok da gnll saylmazd. "Burada, en azndan Yzk Kardelii bir son buluyor," dedi Aragorn. "Yine de ok vakit gemeden topraklanma, szn vermi olduunuz yardmla dnmenizi umut ediyorum." "Geleceiz, eer hkmdarlanmz izin verirlerse," dedi Gimli. "Evet, hoa kaln sevgili hobbitlerim! Artk emniyet iinde kendi evlerinize gitmelisiniz; ben de artk sizin iinde olduunuz tehlikeleri dnp uykusuz kalmayacam, ilk frsatta haber yollanz ve bazlarmz zaman zaman toplanabilir de; ama korkanm bir daha hepimiz asla bir araya gelemeyeceiz." NiCE AYRILIKLAR 291 KRALIN DN 200 Soma Aasakal teker teker hepsine veda etti ve Celcbon ile Ga ladnel in kadsnda u kere >ava yava ve byk bu hrmetle eildi B aa veya bir kaya banda karlamaya! ok olmutu, A \a mar \ammalwn nostar1' dedi "Sadece en sonunda byle karla mam/ne hu/unlu 7a dnya deiiyor Bunu suda topakta hisse deblyo havadan kokusunu alabiliyorum Bir daha kalaablete mz zannnda deilim Ve C eleborn yle dedi Bilemiyorum En Yal Fakat Caladcl dedi ki Orta Dunya'da deil, en azndan su altndaki topraklar yem den yukselthnceye kadar O zaman Tasarnan'n sout ayrlarnda bahar vakti karlaabiliriz Hoa kal'" En son olarak Merry ile Pppn vedalat yal entle, ent onlara bakarken daha da keyiflendi "Evet benim neeli ahalim, dedi, 'gitme den nce benimle bir iki daha ier msnz9' Elbette ieriz, dediler, o da onlar aalarn glgesinde, yan tarafta bir yere gtrd, burada byk tatan bir srahinin bulunduunu fark ettiler Aasakal u kse doldurdu ve itiler, ve onun garip gz lernn ksesinin kenarndan kendilerine baktn grdler 'Dikkat edin, dikkat edin'" dedi "nk sz son grdmden bu yana bile bymsnz " Ve kahkahalar atarak kselerini boalttlar 'Evet, elveda1' dedi "Ayrca topraklarnzda enthanmlarla ilgili herhangi bir havadis iitecek olursanz bana haber yollamay unutmaynz " Sonra butun toplulua o koca ellerim sallad ve aalarn arasna doru uzaklat Artk daha hzl yolculuk ediyorlard, Rohan Geidi ne doru yol tutmulard, sonunda Aragorn, Pppn m Orthanc Ta'na bakm olduu yere ok yakn bir yerde dierlerinden izin istedi Hobbtler onun ayrlmasna ok kederlenmlerd, nk Aragorn onlar hi b rakmamt ve birok tehlikeden geerken hep rehberlik etmiti "Keke butun arkadalarmz grebileceimiz bir Ta imiz olsay di,' dedi Pppn, ve keke onlarla uzaktan da konuablseydk' 'Artk kullanabileceiniz tek bir Ta kald,' dedi Aragorn 'nk Mnas Tnth tann size gstereceklerim grmek istemezsiniz Fakat Orthanc Palant'r'n Kral alkoyacak, lkesinde neler olup bittiini, hizmetkrlarnn neler yaptn grmek iin nk unutma ki Pereg-nn Took sen bir Gondor silahorusun ve sem hizmetimden azat etmi deilim imdi izne gidiyorsun ama her an arabilirim seni Sonra unutmayn Shre'l sevgili dostlar, benim lkem Kuzey'de ayn zamanda, bir gn oraya da geleceim " Sonra Aragorn Celeborn ve Galadrel'den de izin istedi, Hanm ona yle dedi "Elfta,

karanlklardan geerek midine vardn, artk istediin her eye sahipsin Gnleri iyi kullan'" Fakat Celeborn yle dedi "Hoa kal akrabam1 Senin kaderin benimkinden farkl olsun ve hazinen sonuna kadar seninle kalsn1" Bunlar syleyerek ayrldlar, artk gnein kavuma vakti gelmiti, bir sure sonra durup gen baktklarnda Bat Kralfnn, etrafnda s-lahorlen, atnn uzennde oturuyor olduunu grdler, devrilen Gne zerlerinde parlyor ve koum takmlarn altn gibi yakyordu, Aragorn'un beyaz pelerini bir aleve dnmt Sonra Aragorn yeil ta alarak havaya kaldrd ve elinden yeil bir ate fkrd Ksa bir sure sonra eksilen grup, sen' izleyerek batya dnd ve atlarn Get'ten srerek gendeki bo topraklara geti, sonra da kuzeye dnerek Dunland snrlarndan geti Dunlular kaarak gizlendiler nk aslnda daha nce lkelerine ok az elf gelmi olduu halde, elflerden korkmulard, fakat yolcular onlara pek kulak asmad, nk hl hatr saylr bir gruptular ve yeterince tedarikliydiler, diledikleri gibi devam ettiler yollarna, istedikleri zaman adrlarn kurarak. Kral'dan ayrldktan sonraki altnc gn, artk sa taraflarnda uzanan Dumanl Dalar'n etendek tepelerden yukar doru trmanan bir ormanda ilerliyorlard Yeniden gne batarken ak topraklara geldiklerinde, bir asaya yaslanm olan yal bir adama yetitiler, adam gri ve krl beyaz renkte paavralara brnmt ve ayaklarnn dibinde serseri gibi yryp zrlayan bir dilenci daha vard "Ee Saruman'" dedi Gandalf "Nereye gidiyorsun9" "Sana ne7" diye cevap verdi Saruman "Hl benim nereye gidip geleceimi sen m tayn edeceksin, benim mahvolmam sana yetmedi mP" ' Sorularn cevaplarn biliyorsun, dedi Gandalf "hayr ve hayr. Fakat her halkrda, benim abalarm sona eriyor Yk Kral stlendi Eer Orthanc'ta bekleyeydn onu grebilirdin, o da sana irfann ve merhametim gostenrd" "ite bir an nce ayrlmam iin bir neden daha," dedi Saruman; "nk ondan hibir ey istemiyorum Gerekten de ilk soruna bir cevap bekliyorsan syleyeyim, bu diyardan dan kmak iin bir yol aryorum " NiCE AYRILIKLAR 293 KRALIN DN 292 "O halde bir kez daha yanl yol zerindesin," dedi Gandalf, "stelik ben senin yolculuunda hibir umut da grmyorum. Ama bizim yardmmz hakir mi greceksin? nk sana yardm elimizi uzatyoruz." "Bana m?" dedi Saruman. "Yo, ltfen bana glmseyerek bakmayn! Ben sizin atk kalarnz tercih ederim. Ve oradaki o Hanm'a gelince, ona gvenmiyorum: O her zaman benden nefret etti ve senin adna tertipler kurdu. Benim sefilliim ile alay etmek zevkini tatmak iin sizi b taraftan getirdiine hi phem yok. Sizin beni izleyeceiniz konusunda uyarlm olsaydm size bu zevki tattrmazdm." "Saruman," dedi Galadriel, "bizim seni avlamaktan daha acil grnen grevlerimiz ve endielerimiz var. ansnn yaver gitmi olduunu sylesen daha doru olur; nk imdi son bir ansn daha var." "Eer bu gerekten son ans ise ok sevindim," dedi Saruman; "bylelikle bir kez daha reddetme zahmetine girmem gerekmeyecek. Btn mitlerim ykld ama sizinkileri paylaacak deilim. Tabii midiniz varise." Bir an iin gzlerinde bir ate tututu. "Gidin!" dedi. "Ben bu hususlarda bou bouna uzun uzun almalar yapmadm. Kendi sonunuzu kendiniz hazrladnz ve bunu biliyorsunuz. Benim evimi harap ettiinizde kendinizinkini de ykm olduunuzu bilmek beni biraz rahatlatacak. imdi sizi o kadar geni bir denizden hangi gemi tayacak?" diye alay etti. "Gri bir gemi olacak, hayaletlerle dolu." Kahkaha att ama sesi atlak ve korkuntu. "Kalk ayaa seni aptal seni!" diye bard yere oturmu olan dier dilenciye; asas ile vurdu

ona. "Dn! Eer bunlar bizim ynmzde gidiyorlarsa o zaman baka bir yn tutacaz. Devam et yoksa sana akam yemeinde ekmek kabuu vermem!" Dilenci dnerek yanlarndan geti zrlayarak: "Zavall Grima! Zavall Grirna! Hep dayak yiyor, hep lanetleniyor. Ne kadar nefret ediyorum ondan! Keke onu brakabilseydim!" "O halde brak!" dedi Gandalf. Fakat Solucandil sulu gzlerinden dehet iinde bir bak frlatt Gandalf a, sonra da hzla Saruman'n arkasna geti. O sefil ift gruplarnn yanndan geiyorlard ki hobbitlere vardlar, Saruman durarak onlara bakt; fakat hobbitler ona acyarak baktlar. "Demek ki siz de halimle alay etmeye geldiniz afacanlar ha?" dedi. "Bir dilencinin neyi eksikmi, neyi deilmi umurunuzda deildir, deil mi? nk sizin btn istedikleriniz elinizde; yiyecek, gzel gzel giyecekler, pipolarnz iin en iyi otlar. A, evet biliyorum! Pipo otlarnz nereden bulduunuzu biliyorum. Dilencinin birine bir pipo dolusu ot vermezsiniz deil mi?" "Eer bende olsayd verirdim," dedi Frodo. "Bende kalan alabilirsin," dedi Merry, "eer biraz beklersen." Aaya inerek torbasnn iini aratrd. Sonra Saruman'a deri bir kese uzatt, "iindekileri al," dedi. "istediin gibi kullanabilirsin, sen-gard'daki su basknndan kmt." "Benim, benim, evet, ne pahalara satn alnmt!" diye bard Saruman keseye yaparak. "Bu yaplan geri deme bir belirti aslnda; nk hi kukum yok ok daha fazlasn aldnz. Yine de dilenciler mteekkir olmal, bir hrsz kendisine ait eylerden bir lokma verecek bile olsa. Eh, eve vardnzda Gney Topraklan'n beklediinizden daha kt bulunca bunun karln grm olacaksnz. lkeniz pipo yaprandan uzun sre yoksun olsun!" "Teekkr ederim!" dedi Merry. "Madem ki yle, o zaman hi de senin olmayan ve uzun bir sredir benimle yolculuk yapan kesemi geri rica edeyim. Otlan kendi paavralarndan birine sar." "Hrsz hrsz hak edermi," dedi Saruman ve arkasn Merry'ye dnerek Solucandil'i tekmeledi ve ormana doru uzaklat. "Eh, bu pek houma gitti!" dedi Pippin. "Hrsz ha! Peki ya bizim pusuya drlmemiz, yaralanmamz, orklann bizi Rohan boyunca srklemesinin hesab ne olacak?" "Ah!" dedi Sam. "Bir de 'satn alnmt' diyor. Nasl alnm merak ediyorum. Sonra Gney Topraklan hakknda sylediklerini de beenmedim. Geri dnmemizin zaman geldi." "Evet bence de," dedi Frodo. "Ama daha abuk gidemeyiz, eer Bilbo'yu grmek istiyorsak. Ben nce Yarmavadi'ye gideceim, ne olursa olsun." "Evet, bence de yle yapsanz daha iyi olacak," dedi Gandalf. "Fakat Saruman'a ne yazk! Korkarm onun iin baka bir ey yaplamaz. Tamamen kurumu. Her neyse, ben Aasakal'n hakl olduundan pek emin deilim: Hl ufak tefek de olsa ktlkler yapabileceine inanyorum." Ertesi gn, yeil ve ho bir lke olduu halde artk hibir insann yaamad kuzey Dunland'n ilerine girdiler. Eyll ay altndan gnler ve gmten gecelerle geldi; onlar da Kuuflosu nehrine varnca294 KRALIN DN ya kadar rahat rahat at srdler ve nehrin aniden aadaki topraklara dklverdii elalelerin dousundaki eski geit yerini buldular. Batda, uzakta bir pus iinde nehrin aralarndan dolanp Grisel'e doru yolland gller ve minik adalar uzanyordu: Bu kam lkesini saysz kuu kendisine yuva yapmt. Bylece Eregion'u getiler ve sonunda gzel bir afak skt, prldayan sisin zerinden titreerek; alak tepe zerindeki kamp yerlerinden bakan yolcular, uzakta, douda gnein gkyznde yzen bulutlar arasndan km olan zirveyi yakaladn grdler: Caradhras, Celebdil ve Fanuidhol. Moria Kaplar'na yaklamlard. Burada yedi gn daha oyalandlar nk gnlszce yaplacak baka bir ayrlk daha gelip atmt. Ksa bir sre sonra Celeborn, Galadriel ve halk douya dnecekler, Kzlboynuz Kaps'ndan geip Bulankdere Basamaklan'ndan inerek Gmdamar'na ve kendi lkelerine

gideceklerdi. Bu bat yollarndan gitmilerdi nk Elrond ve Gandalf ile konuacak ok eyleri vard ve burada hl dostlaryla sohbet ederek oyalanyorlard. Genellikle hobbitler oktan uykuya daldktan sonra onlar yldzlarn altnda birlikte oturup geip gitmi olan alan, dnyada yaptklar hizmetleri, mutluluklarn anyor veya gelecek gnler hakknda fikir alveriinde bulunuyorlard. Eer herhangi bir gezgin geecek olsa ok az ey grr \c>a duy aidi, una sadece ta zerine kazlm gri suretler, artk insansz kalm topraklarda kaybolup gitmi, unutulmu eylerin hatralarn grm gibi gelirdi. nk ne kprdyorlar, ne de azlaryla konuuyorlar, zihinden zihne bakyorlard; sadece parlak gzleri kmldyor, dnceleri bir ileri bir geri giderken iten ie tutuuyordu. Fakat zamanla her ey sylendi ve yine bir sre iin ayrldlar, Yzk'n geip gidecei zamana kadar. Lrien'in kayalar ve glgeler arasnda hzla solan gri pelerinli halk dalara doru srd atn; Yar-mavadi'ye gidenler tepede oturarak sonunda toplanmakta olan pustan bir imek akncaya kadar seyrettiler onlar; ondan sonra da baka bir ey gremediler. Frodo Galadriel'in veda iareti olarak yzn havaya kaldrdn biliyordu. Sam dnerek iini ekti: "Keke ben de Lrien'e geri dnseydim!" Sonunda bir akam yksek avlaklara vardlar, yolculara her zaman olduu gibi onlara da derin Yarmavadi'nin kysna aniden gelivermiler gibi geldi; uzakta, aalarnda Elrond'un evinin parlayan lambalarn grebiliyorlard. Aa indiler, kpry getiler ve kaplara 295 NiCE AYRILIKLAR vardlar; Elrond'un eve dnmesi erefine btn ev kla ve neeli arklarla dolmutu. Her eyden nce, daha bir eyler yemeden, ykanmadan, hatta pelerinlerini bile zerlerinden atmadan, hobbitler Bilbo'yu aramaya balad. Onu bir bana kendi minik odasnda buldular. Oda ktlarla, kalemlerle, kurunkalemlerle darmadankt; fakat Bilbo kk parlak bir atein nnde oturuyordu. ok yal ama huzur dolu ve uykulu grnyordu. Onlar ieri girerken gzlerini aarak bakt. "Bakn hele, bakn hele!" dedi. "Demek geri dndnz? Yarn da benim yagniim. Sizi gidi akll eyler sizi! Biliyor musunuz yz yirmi dokuz yanda olacam? Eer nasip olur da bir yl daha yaayabilirsem Yal Took'a yetieceim. Onu gemek isterdim; ama greceiz bakalm." Bilbo'nun doumgn kutlamalarndan sonra drt hobbit birka gn daha Yarmavadi'de kald; yemek vakitleri hari zamannn ounu odasnda geiren eski dostlaryla bol bol oturdular. deti olduu zre hl ok dakikti ve zamannda uyanmayp yemek vakitlerini kard ok enderdi. Ate banda oturarak yolculuktan ve maceralar hakknda hatrladkladklarn herkes srasyla anlatt. Bilbo ilk balarda not alyormu numaras yapyordu; fakat sk sk uyuyup kald; uyand zaman da yle diyordu: "Ne mkemmel! Ne ahane! Ama nerede kalmtk?" O zaman onlar da ykye Bilbo'nun uyuklamaya balad noktadan devam ediyorlard. Onu gerekten harekete geiren ve dikkatini eken blm Ara-gorn'un ta giymesi ve dn merasimi olmutu sanki. "Ben de dne davetliydim tabii ki," dedi. "stelik bu dn iin de uzun zamandr bekliyordum. Fakat her nedense, i oraya vannca, burada yapacak ok iim olduunu fark ettim; sonra toparlanmak da ok byk dert." Neredeyse iki hafta gemiti ki Frodo penceresinden baknca gece don yapm olduunu grd; rmcek alan da ak renkli balk alarna benziyordu. O zaman aniden gitme ve Bilbo'ya veda etme zamannn geldiini anlad. Hava insanlarn hatrladklar en gzel yazlardan birinden sonra hl sakin ve hotu; fakat ekim gelmiti ve yaknda hava bozacak, yeniden yamur yamaya, rzgr esmeye balayacakt. stelik daha gidecekleri uzun bir yollan vard. Yine de onu asl harekete geiren hava olmamt aslnda. Shire'a geri dnme zamannn 296 KRALIN DN geldiini hissediyordu. Sam de bu fikri paylayordu. Daha bi gece nce yle demiti: "Evet Bay Frodo, uzaklara gittik, ok eyler grdk, yine de buradan daha iyi bir yere

rastladmz syleyemem. Burada her eyden bir para var, bilmem anlatabildim mi: Shire'dan, Altn Orman'dan, Gondor'dan, krallarn saraylarndan, hanlardan, ayrlardan ve dalardan her ey burada karm. Yine de, her naslsa, zaman geirmeden gitmemiz gerektiini hissediyorum. Babalk iin endieleniyorum, dorusunu sylemek gerekirse." "Evet, her eyden bir para var Sam, Deniz hari," diye cevap verdi Frodo; imdi de kendi kendine tekrarlyordu: "Deniz hari " O gn Frodo, Elrond ile konutu ve ertesi sabah ayrlmalar kararlatrld. Gandalf in da yle demesi onlar ok memnun etti: "Galiba ben de geleceim. En azndan Bree'ye kadar. Kaymakprz'n grmek istiyorum." Akam, veda etmek iin Bilbo'nun yanna gittiler. "Eh, gitmeniz gerekiyorsa, gitmeniz gerekiyordur," dedi. "zgnm. Sizi zleyeceim. Sizin buralarda olduunuzu bilmek ok hotu. Ama ok uykucu olmaya baladm." Sonra Frodo'ya mithril zrh ile Sting'i verdi, zaten vermi olduunu unutarak; deiik zamanlarda kendi incecik el yazs ile yazm olduu ve al renkli srtlarn Elfe'den eviriler, B.B. diye etiketlemi olduu irfan kitabn da verdi. Sam'e kk bir kese altn verdi. "Hemen hemen Smaug haatnn son damlas," dedi. "Eer evlenmeyi dnyorsan iine yarayabilir Sam." Sam kzard. "Sizlere verebileceim pek bir ey yok genler," dedi Merry ile Pippin'e, "nasihatten baka." Ve bu konuda onlara hatr saylr bir rnek verdikten sonra son maddeyi de Shire usul ekledi: "Balarnz apkalarnza smayacak kadar bytmeyin! Fakat bir an nce bymeyi kesmezseniz apka ve giysilerinizin ok pahalya kacan greceksiniz." "Ama madem sen yal Took'u gemek istiyorsun," dedi Pippin, "biz neden Boakkreten'i gemeye almayalm anlayamyorum." Bilbo gld ve cebinden inciden azlktan olan, ince ilenmi gmlerle tutturulmu iki gzel pipo kartt. "Bunlar kullandnzda beni hatrlayn!" dedi. "Elfler bunu benim iin yapmlard ama ben artk ot imiyorum." Sonra aniden ba derek ksa bir sre uyuklad, sonra yeniden uyandnda yle dedi: "imdi, nerede kalmtk? A, 297 NiCE AYRILIKLAR evet, armaan veriyorduk. Dedim de aklma ne geldi' Alp gtrdn yze ne oldu Frodo?" "Kaybettim onu Bilbo'cuum," dedi Frodo "Ondan kurtuldum, biliyorsun ya." "Ne fena!" dedi Bilbo. "Bir daha grmek isterdim onu. Ama yo, ne aptalm! Zaten bu yzden gitmitin yle deil mi: Ondan kurtulmak iin? Fakat kafam ok kartryor, bir sr baka olay da ona karm gibi: Aragorn'un ileri, Ak Divan, Gondor, Svariler, Gneyliler ve fuller -gerekten de ful grdn m Sam?- sonra maaralar, kuleler, altn aalar ve daha neler neler. "Belli ki ben yolculuumdan biraz fazla dz bir yoldan geri dnmm. Gandalf bana etraf biraz gsterebilirdi. Ama o zaman ben geri dnmeden ak arttrma bitmi ve bama daha da fazla sorun alm olurdu. Her neyse, artk ok ge zaten; sonra burada oturup olan biteni dinlemenin daha rahat olduunu dnyorum. Ocak ba burada ok rahat, yemekler ok gzel ve ne zaman arasanz etrafta elf buluyorsunuz. Daha ne istenir ki? Yol hi bitmez, uzar gider Balad kapdan Az gittik, uz gittik, vardk uzaa Ama artk bakas devam etsin yola! Balasn yepyeni bir yolculuk Ama ben yorgun bacaklarmla Dneceim kl hana Dinlenip akam uykumu almaya. Ve Bilbo son szleri mrldanrken ba nne dt ve derin derin uyumaya balad. Akam, odada koyulat, ocak atei daha canl yanmaya balad; Bilbo'yu uyurken seyrettiklerinde yznde bir tebessm olduunu grdler. Bir sre sessizlik iinde oturdular; sonra odada evresine ve duvarda oynaan glgelere bakan Sam yavaa dedi ki: "Biz yokken fazla bir eyler yazm olduunu zannetmiyorum Bay Frodo. Artk bizim hikyemizi yazamaz." Bu sz zerine Bilbo gzlerini at, sanki duymu gibi. Sonra doruldu. "Gryorsunuz ya ok

uykucu oldum," dedi. "Yazacak zaman KRALIN DN 298 bulunca sadece iir yazmaktan holanyorum. Sevgili Frodo'cuum, acaba diyordum gitmeden nce biraz ortal toplamak ister miydin? Btn notlarm ve ktlarm topla, gnlm de, hepsini yanna al eer istersen. Gryorsun ya bir seim yapp, yazacaklarm ayarlayacak pek vaktim olmad. Sam de sana yardm etsin; ileri yoluna sokunca geri gel, ben bir kontrol edeyim. ok tenkiti olmam." "Tabii yaparm bunu!" dedi Frodo. "Ksa sre sonra da gen gelirim mutlaka: Artk tehlike yok. imdi gerek bir kral var; ksa sre sonra yollan da gzelce dzenleyecektir." "ok teekkr ederim dostum!" dedi Bilbo. "Bu stmden by\ik bir yk kaldrd." Ve bu szle birlikte yeniden derin bir uykuya daldA Ertesi gn Gandalf ile hobbitler dars souk olduundan odasna gidip Bilbo'ya hoa kal dediler; sonra da Elrond ile ev halkna veda ettiler. Frodo eikte dururken Elrond ona iyi yolculuklar diledi ve onu kutsayarak yle dedi: "Frodo, belki de geri dnmek zorunda kalmayabilirsin, eer ok abuk geri dnmezsen. Yln tam yapraklarn dmeden nce altn olduu bu zaman, Shire'daki ormanlarda Bilbo'yu ara. Ben de onunla olacam." Bu szleri baka kimse duymad ve Frodo da kendine saklad. BLM VII MEMLEKET YOLU Sonunda hobbitlerin yz memleketlerine dnmt. Artk yeniden Shire' grmek iin sabrszlanyorlard; fakat ilk balarda yava gittiler nk Frodo'nun iinde bir huzursuzluk vard. Bruinen Geitle-ri'ne geldiklerinde duraksad, derenin iine girmeye gnlsz gibiydi; ve bir sre iin gzlerinin onlan ve etrafndaki eyleri grmediini fark ettiler. Btn o gn boyunca sessiz kald. Ekim'in altsyd. "Istrabn m var Frodo?" dedi Gandalf sessizce Frodo'nun yannda at srerken. "Evet, var," dedi Frodo. "Omuzum. Yara aryor ve karanln hatras zerime ok ar bindi. Bugn tam bir yl oluyor." "Heyhat! Her zaman, tam manasyla iyiletirilemeyen yaralar olmutur," dedi Gandalf. "Korkarm benimki yle olacak," dedi Frodo. "Aslnda geriye dn diye bir ey yok. Shire'a varsam bile hibir ey eskisi gibi olmayacak; nk ben ayn olmayacam. Bir bak, zehirli bir ine, bir di ve uzun bir ykle yaralandm ben. Huzuru nerede bulacam?" Gandalf cevap vermedi. Ertesi gnn sonunda strap ve huzursuzluk geti; Frodo yeniden neelendi, bir gn ncesinin siyahln hi hatrlamyormuasna neeliydi. Bu olaydan sonra yolculuklar gzel devam etti; gnler abuk geiyordu; nk hayvanlarn rahat rahat sryorlar ve gz gneiyle sararan ve kzaran yapraklaryla, o gzel ormanlk alanlarda oyalanyorlard. Sonunda Frtnatepesi'ne vardlar; akam yaklamaya balamt ve tepenin glgesi yol zerine kopkoyu dyordu. O zaman Frodo onlara acele etmeleri iin yalvard; ne olursa olsun tepeye doru bakmyordu; glgesinin iinden ba nne eik, pelerinine sk sk sarnm bir halde geti. O gece hava deiti; Bat'dan ya300 KRALIN DN mur ykl bir rzgr esti; rzgr grltyle ve serin serin esti; sar yapraklar havada kular gibi dndler. Tokay Orman'na vardklarnda dallarn hemen hemen plaklam olduunu grdler, kaim bir yamur perdesi Bree Tepesi'ni gzlerden saklyordu. Yani bylece ekim aynn sonlarna doru, frtnal ve slak bir akamn sonuna yaklarken be yolcu yukar trmanan yolu karak Bree'nin Gney Kaps'na vardlar. Kap sk sk kapanm, kilitlenmiti; yamur yzlerine gzlerine geliyor, kararan gkyznde bulutlar aceleyle geiyordu; ileri biraz skld nk daha iyi bir karlama bekliyorlard.

Birok kez bardktan sonra sonunda Kapc dar knca, elinde koca bir sopa tuttuunu grdler. Kapc onlara korku ve kukuyla bakt; fakat Gandalf ve yol arkadalarnn da hobbitler olduunu grnce, garip klk kyafetlerine ramen, yz aydnland ve onlar buyur etti. "Girin ieri!" dedi kapnn kilidini aarak. "Burada, bu souk, slak ve acmasz havada havadis duymak iin bekleyecek deiliz. Yal Arpa sizi Midillide, itenlikle karlayacaktr; orada lazm gelen her eyi de duyarsnz." "Ve orada bizim anlatacaklarmz, hatta fazlasn da duymak mmkn," diye gld Gandalf. "Harry nasl?" Kapc kalarn att. "Gitti," dedi, "Fakat Atpadam'a sorsan daha iyi. iyi akamlar!" "Sana da iyi akamlar!" diyerek ieri getiler; sonra yol kenarnda itin yanna uzun ve alak bir baraka ina edilmi olduunu grdler; ierden birka adam km, parmaklklarn zerinden onlara bakyordu. Bili Eyrelti'nin evine vardklarnda buradaki itin paralanm ve darmadank olduunu, pencerelerinde kalaslarn aklm olduunu grdler. "Onu o elmayla ldrm muundur acaba Sam?" dedi Pippin. "Ben senin kadar mitli deilim Bay Pippin," dedi Sam. "Ama o zavall midilliye ne oldu merak ediyorum. Hep aklmdayd; etrafta kurtlar uluyordu falan, yazk." Sonunda Srayan Midilliye vardlar; buras en azndan dtan baknca deimi grnmyordu; alt pencerelerde, krmz perdelerin ardndan klar szyordu. Zili aldlar, Nob kapya gelerek kapy azck aralad ve aralktan dar bakt; lambann altnda duranlar g301 MEMLEKET YOLU rnce hayretle bir lk att. "Bay Kaymakprz! Usta!" diy.e bard. "Geri geldiler!" "Sahiden mi? Ben onlara sorarm," diye geldi Kaymakprz'nn sesi ve ieriden frlarcasna geldi; elinde de bir sopa vard. Fakat onlarn kim olduunu grnce hemen durdu, yznn akl yerini bir hayrete ve memnuniyete brakt. "Nob, seni su katlmam ahmak seni!" diye bard. "Eski dostlarmz adyla haber veremez miydin? Byle zamanlarda beni yle korkutup durma. l, l! iyi de nereden ktnz siz? Bir daha iinizden birini greceimi hi tahmin etmiyordum, gerekten yle: Etrafnzda o Kara Adamlar, yannza Yolgezer'le Yabanellere gittiydiniz. Ama sizi grdme ok sevindim, en az Gandalf grdme sevindiim kadar. Girin ieri! Girin! Eski odalarnzda m kalacaksnz? Odalar bo. Aslnda bu gnlerde odalarn ou bo olduunu sizden saklamama gerek yok, zaten siz de greceksiniz. Bakalm akam yemei iin en ksa zamanda neler yapabilirim; fakat u anda elimde pek bir ey yok. Hey Nob, kan arabas seni! Bob'a haber ver! Ama bak yine unuttum, Bob gittiydi: artk hava kararnca ailesinin yanna gidiyor. Neyse konuklarn midillilerini ahrlara gtr Nob! Herhalde sen kendi atn ahra kendin gtrmek istersin Gandalf. Nefis bir hayvan, onu ilk grdmde de sylemitim ya. Evet, girin hadi! Rahatnza bakn!" Bay Kaymakprz en azndan konuma alkanlklarn deitirmemiti ve hl eski nefes nefese tela iindeydi. Geri etrafta pek kimse de yoktu, her yan sakindi; byk salondan ancak iki kiinin alak sesli mrlts duyuluyordu. Yakp tad iki mumun nda daha yakndan baknca, hancnn yznn olduka krm ve endieyle ypranm olduu kt ortaya. Onlan koridordan geirerek bir yldan uzun bir sre nce o garip gecede oturduklar salona gtrd; onlar da biraz endie iinde izlediler onu, nk belli ki Kaymakprz baz sorunlar rtbas etmek iin soukkanl davranmaya alyordu. Hibir ey eskisi gibi deildi. Yine de hibir ey sylemeden beklediler. Tahmin ettikleri gibi, akam yemeinden sonra Bay Kaymakprz salona gelerek yemei beenip beenmediklerini sordu. Gerekten beenmilerdi: En azndan Srayan Midilli'nin birasnda ve yiyeceklerinde bir deiiklik yoktu. "imdi, sizi bu gece byk salona davet edecek kadar cesur deilim," dedi Kaymakprz." Yorgunsunuzdur,

302 KRALIN DN zaten bu akam orada pek kimse de yok. Ama yatmadan nce bir yarm saatinizi bana ayrabilirseniz sizinle konumay gerekten ok arzu ederim, eskisi gibi." "Biz de bunu yapmak istiyorduk zaten," dedi Gandalf. "Yorgun deiliz. Kendimizi pek yormadan yol aldk. Islanm, m ve ackmtk ama sen onlara derman oldun zaten. Haydi, gel otur! Bir de pipo otun varsa sana duac oluruz." "ey, baka bir ey istemi olsaydnz daha memnun olurdurij," dedi Kaymakprz. "Ottan elimizde pek kalmad; yle olunca kendi yetitirdiklerimizle idare etmeye baladk ama o da yeterli deil. Bu gnlerde Shire'dan hi gelmiyor. Ama elimden geleni yaparm." l Geri geldiinde onlara bir iki gn yetecek kadar kesilmemi bir tutam yaprak getirdi. "Gneydingil," dedi, "elimizdeki en iyi yaprak; ama hep dediim gibi Gney Topraklar'nkiyle kabili kyas deil, geri bilirsiniz her konuda Bree'yi tercih ederim ama." Onu odun ateinin yaknndaki byk bir koltua oturttular, Gandalf ocak bann dier tarafna, hobbitler de aralarndaki taburelere oturdu; ve yann saat boyunca birok kez konuarak Bay Kaymakp-rz'nn duymak veya vermek istedii haberlerin alveriinde bulundular. Anlattklar eylerin ou evsahiplerini ya hayran brakyor, ya da dehete dryordu ve tahayyl dahi edemeyecei eylerdi; Bay Kaymakprz'nn kendi kulaklarna inanmadnn bir gstergesi olarak syledii "haydi canm!"lardan baka pek bir eletiri alamadlar azndan. "Haydi canm Bay Baggins, yoksa Bay Tepedibi mi desem? yle kafam kart ki. Haydi canm Efendi Gandalf! Yok canm! Kim bu zamanlarda byle eylerin olacan dnrd!" Fakat kendi yksne gelince epey konutu. Olanlar hi iyi deildi, diyordu, t ise yle byle deil, bal gibi ktyd. "Artk kimse Dardan Bree'ye gelmiyor," dedi. "Bural halk da genellikle evinde kalyor ve kaplarn srglyor. Her ey, sizin de hatrlayacanz gibi geen sene Yeil Yol'dan gelmeye balayan o yeni gelenlerden, o serserilerden kaynaklanyor; stelik sonradan daha ok gelen oldu. Kimisi, beladan kaan fukara kiilerdi; ama ou hrszlk ve yaramazlkla dolu adamlard. Sonra tam burada, Bree'de bir sr huzursuzluk oldu. Ne diyorsunuz, hakiki bir arpma yaand, lenler oldu, ldrlenler! inanr msnz bilmem." "tnannm," dedi Gandalf. "Ka kii?" "ki, tane," dedi Kaymakprz, hem byk, hem de kk 303 MEMLEKET YOLU halk kastederek. "Zavall Hasr Fundayakparma ve Krektik Elma-bce vard, sonra Tepe'den Tom Sivridiken; sonra yukan mahalden Willie Bank ve Staddle'daki Tepedipleri'nden biri: Hepsi iyi kiilerdi, yokluklar hissediliyor. Bat kapsnda duran Harry Keiyapra ile o Bili Eyrelti yabanclardan yana ktlar ve onlarla birlikte gittiler; bana soracak olursanz onlar ieri alanlar da onlard. Yani, dvn olduu gece demek istiyorum. Bu da, onlara kapy gsterip dan attktan sonra oldu: Yl bitmeden nce yani; kavga da Yeni Yl'n balarnda olmutu, o youn kar yandan sonra. "Artk haydut oldular ve darda yayorlar, Batokay'n ardndaki ormanlarda, kuzeyde, uzakta ssz topraklarda gizleniyorlar. O eski zamanlara ait kt hikyelere benziyor biraz, bence. Yollar artk gvenli deil, kimse uzaklamyor, millet erkenden kaplarn kilitliyor. Geceleri btn alit boyunca nbetiler ve kaplara da bir sr adam koymamz lazm." "Eh bizi kimse rahatsz etmedi," dedi Pippin, "biz hem yava yava geldik, hem de hi dikkat etmedik. Btn belay arkamzda braktmz zannediyorduk." "Ah brakmadnz Efendi, durum ok daha ac," dedi Kaymakprz. "Ama size bulamam olmalarna armamak lazm. Onlar, kllan, miferleri, kalkanlan falan olan silahl kimselere saldrmyor. Bu, onlarn bir kere daha dnmesine neden olur. iin dorusu ben bile sizi grdmde biraz ekindim." O zaman hobbitler insanlann onlara hayretle bakmalarnn nedeninin sadece dnm olmalanna armalar deil, daha ok zerlerindeki klk olduunu fark ettiler birdenbire.

Onlar savaa, iyi tertip edilmi ordularla birlikte at srmeye o kadar almlard ki, tuniklerinin altndan kan parlak zrhlann, Gondor ve Yurt miferlerinin, kal-kanlardaki zarif nianlann kendi memleketlerinde ok yabanc duraca akllanndan kmt. Sonra Gandalf da artk byk gri atna biniyor, mavi ve gml bir pelerinin altnda beyazlar giyiyor ve yannda da uzun klc Glamdring'i tayordu. Gandalf gld, "yi iyi," dedi, "eer sadece beimizden korkuyor-larsa, yolculuklanmz srasnda daha kt dmanlarla karlatk demektir. Ama en azndan biz burada olduumuz srece gece sizi rahat brakrlar." "Bu ne kadar srecek?" dedi Kaymakprz. "Sizi biraz buralarda grmekten memnun olacamz saklamam. Gryorsunuz ya ylesi KRALIN DN -,04 belalara altk artk sonra Kolcular da gitmi, milletin bana syledi me gre Sanrm imdiye kadar onlarn bize yapt iyilii tam ola rak anlayamamz nk etrafta hrszlardan da ktleri vard Ge en k kurtla itlerin dnda uluyup durdular Sonra ormanda kara suretler dnnce insann kann donduran korkun eyler vard Anlayacanz son derece rahatsz bir yld Sanrm yle imi dedi Gandalf Bu gnlerde hemen hemen butun lkeler huzursuz oldu ok huzursuz Fakat neelen Arpadam1 Byk belalarn kysndaydnz, daha fazla batmam olmanza se vndm Fakat daha iyi gnler geliyor Belki de hatrladnzdan! da iyi Kolcular gen dondu Onlarla birlikte geldik Ve artk yine bir/kral var Arpadam Ksa bir sure sonra bu taraflar da dnmeye balaya ak O zaman Yeil Yol yeniden alacak ve haberciler kuzeye gele tek geliler gidiler olacak ve kotu eyler ssz topraklardan surule ek Aslnda ssz topraklar zamanla ssz olmaktan kacak ve bir za manlar vahi yaamn hkm srd yerde insanlar ve tarlalar ola ak Bay Kaymakpuruzu ban sallad Yollarda birka doru drst saygn k olacaksa hi fena olmaz,' dedi Ama artk serseriler ya da canavar ruhlu insanlar istemiyoruz Sonra ne Bree de ne de Bree ev resinde yabanc istiyoruz Kendi halimizde olmak istiyoruz Bir suru yabancnn oraya kamp kurmasn, buraya yerlemesini krlklar ha rap etmesini istemem Kendi halinize braklacaksnz Arpadam dedi Gandalf isen ile Grsel arasnda veya Brendbades nn kys boyunca atla Bree den gnlerce mesafe uzakta, yeni lkeler iin yeterince yer var Sonra eskiden kuzeyde buradan yz milden daha uzakta Yeil Yol un dier ucunda yaayan ok k vard Kuzey Yaylalarda veya Evendm Go lu kysnda Ta orda, Oluadamlar Hendei nde m9 dedi Kaymakpuruzu, daha da kuku duyarak Oras iin hayaletl topraklar, derler Haydut lardan baka lemse gitmez oraya " Kolcular gidiyor, dedi Gandalf ' Oluadamlar Hendei diyorsun Evet, uzun zamandr yle deniyor oralara, ama onun esas ismi Arpadam, Fornost Eran, yan Krallarn Kuzeykabr dr Ve Kral bir gn oraya gelecek o zaman kibar halkn oraya yolculuk ettiini grecek siniz ' 305 MEMLEKET YOI U "Eh bu daha mit verici geliyor kulaa itiraf etmeliyim," dedi Kaymakpuruzu "Bu iler iin de hayrl olur kukusuz Bree'y rahat braksn da " ' Brakacak,' dedi Gandalf Buray iyi tanyor ve ok seviyor " "Haydi canm"7" dedi Kaymakpuruzu akl kararak "Ntden yle olsun ki anlamadm, o yzlerce mil tedeki koskoca kalesinde tahtna kurulmu olsun da Sonra altn kupalardan arap iiyorsa hi armam Mdll'y ne yapsn, ya da bir marapa biray9 Benim biram gi-zel deil diye demiyorum Gandalf Geen gz sen gelin de biraya uurlu szler sylediinden ben inanlmayacak kadar gzel O da bu kadar sorun iinde insan biraz rahatlatan bir eydi bunu da syleyeyim " "Ya1" dedi Sam "Ama o senin birann her zaman gzel olduunu sylyor" "Sylyor mu9'

"Elbette yle sylyor Kral, Yolgezer Kolcularn reisi Daha bunu kafan almad m7" Sonunda almt ve Kaymakpuruzu nn yz hayret konusunda inceleme yapmaya deecek bir haldeydi Ablak yzndeki gzlen yusyuvarlak olmu, az da bir kan almt, nefesi tkand "Yolgc-zer1" diye bard tekrar nefes alablnce O, tacyla, falanyla filany-la, altn kupalarla1 Daha bamza neler gelecek9' "Daha gzel gnler, Bree iin en azndan ' dedi Gandalf "yle olmasn umuyorum, herhalde, dedi Kaymakpuruzu "Eh bu pazartesi aylar iinde yaptm en ho sohbetti Sonra bu gece daha rahat ve iim daha ferah olarak uyuyacam da inkr edemem Bana dnecek bir suru ey verdiniz ama yarna kadar bunlar bir yana brakacam Yataa gidiyorum ve eminim sz de yataklarnzdan memnun kalacaksnz Hey Nob1" diye seslendi kapya giderek "Nob, kan arabas1" "Bak imdi1" dedi kendi kendine alnna vurarak "Bu bana neyi hatrlatt9 "Umarm unuttuun baka bir mektup yoktur Bay Kaymakpuruzu," dedMerry "Aman aman Bay Brandybuck, bana onu hatrlatp durma' Ama bak, kafam dattnz Ne diyordum9 Nob, ahr, hah, buldum1 Size ait bir ey var Bili Eyrelt ve at hrszlarn hatrlarsanz Onun midillisini satn almtnz han, ite midilli burada Kendi kendine gen geldi, 306 KRALIN DN geldi ya Fakat nerelerdeydi, herhalde benden daha iyi bilirsiniz Ya l bir kpek yb perian, elbise asks kada sska olmasna lanen canlyd Nob ona bakved Ne1 Benim Bili un m9' diye bard Sam F,h demek ki anam dan ansl domuum babalk ne derse desin Bak bu dileim d/ha gerekleti' Nerede1" Sam . Bili ahrda ziyaret etmeden \atiuimadi Far / Ertesi gn, yolcular gn boyunca Bree'de kaldlar, en azndan Bay Kaymakpuruzu ertesi akam yapt iten ikyet edemezdi Merak butun korkulan bastrmt, evi dolup tat Hobbtler akam, kibarlk larmdan bir sure iin byk salonu ziyaret ederek birok soruva cevap verdiler Bree'llern hafzalar kuvvetli olduundan Frodo ya bok kez kitabn yazp yazmad soruldu Henu/ yazmadm diye cevap verdi Frodo Artk, notlanm bir araya getirmek m eve gidiyorum " 'Uzakta gneyde ' olan ilgisiz ve pek de nemli olmayan olaylar biraz ilgin klmak iin Breedc olan hayret verici eyleri de kitaba katacana sz verdi Sonra genlerden bin ark istedi Fakat bunun uzenc bu sessiz lk oktu, gen kalar atlarak yerme oturtuldu \e bir daha bo\le bir istekte bulunmamas sylendi Belli ki byk salonda }em b esra rengz olay istemiyorlard Yolcular orada olduu surece ne gndz boyunca bir soun ne ge ce iinde bir ses Brcenn huzurunu bozdu, takat ertesi sabah erken den kalktlar nk hava hl yamurlu olduu iin Shea akam kmeden varmak istiyorlard ve nlerinde u/un bir yol vad Butun Bree halk onlarn ayrln grmek iin yollara dkld, bir yl nce kinden daha neeli grnyorlard, yabanclar silahlaryla grmemi olanlar hayretler iinde kald Mavi pelerini gnei rten bir bulut gibi sanki iinden gelen rtmeye alan, beyaz sakall Gandalf a ve neredeyse unutulmu masallardan frlam zel br'maceraya atlmaya hazr svarilere benzeyen hobbtlere bakakaldlar Kral ile ilgili ko numalara glenler bile belki de anlatlanlarda bir gerek pay vardr diye dnmeye balad "Eh, yolunuz ak olsun, memleketinize varnzda bahtnz ak olsun1" dedi Bay Kaymakpuruzu "Sz Shreda da gidiatn pek iyi olmad konusunda uyarmalym, eer duyduklarmz doru ise Tu hat eyler oluyormu, diyorlar Fakat bir ey bir baka eyi silip atve 307 MEMLEKET YOLL ryor insann kafasndan, kendi sorunlarmla o kadar meguldm ki Yine de cesaretimi mazur grn, yolculuklannzdan o kadar deimi geldiniz ki attk onunu/e kan sorunlar alt edebilecek kiiler gibi grnyorsunuz Ksa /aman sonra he eyi yoluna koyacanza

kukum yok iyi anslar1 Ne kadar sk gelirseniz beni o kadar mutlu edersiniz " Ona veda ederek aynldla ve Bat kapsndan geerek Shre'a doru yollandlar Midilli Bili de yanlarndayd ve eskisi gibi zerinde epey yk vard ama Sam in yan sra seirtiyor ve halinden memnun grnyordu "Acaba bizim Arpadam ne ima ediyordu17 dedi Frodo "Ben birazn tahmin edebiliyorum, dedi Sam karamsarca "Ay-na'da grdklerim Kesilen aalar falan, benim babalk da Sraevler' den karlm Daha abuk dnmeye almalydm 'Gney Topraklarda da bir eyler lers gidiyor belli ki," dedi Merry ' Genelde bir pipo otu a yaanyor 1 Her ne ise,' dedi Pppn, 'her eyin arkasnda Lotho vardr Bundan emin olabilirsiniz 'Bulamtr ama banda o yoktur dedi Gandalf "Saruman' unuttunuz O Mordordan nce Shre ile ilgilenmeye balamt " "Neyse yanmzda sen varsn, dedi Merv, van her ey yaknda yola girer Ben u anda sznleym, dedi Gandait ama yaknda yannzda olmayacam Shre a gelmiyorum Oradaki ilen kendiniz halledeceksiniz, bu i iin eitildiniz Hl anlamadnz m' Benim zamanm sona erdi Artk ileri yoluna koymak veva koymaya alanlara yardm etmek benim sm deil Ve size gelince benim sevgili dostlarm, szn yardma ihtiyacnz yok Artk bydnz Gerekten de boyunuz ok uzad, artk ulular arasndasnz ve artk hibiriniz adna korkmama gerek kalmad Ama merak ediyorsanz soyleyevm ksa bir sure sonra yoldan sapacam Bombadl ile uzun uzun konuacam Butun yaamm boyunca yapmaya frsat bulamadam kada u/un O hep yosun tuttu, ben ise kaderi hep yuvarlanmak olan bir ta oldum Fakat yuvarlanma gnlerim sona eriyor, artk birbirimize syleyecek ok eyimiz olacak " }08 KRALIN DN , / Ksa bir sre sonra Dou Yolu'nda, Bombadil'e giden yol ayrmna vardlar; onlar geerken Bombadil'in orada kavakta durmu bekliyor olmasn mit ediyorlar, hatta bunu biraz da bekliyorlard. Ama ortalkta ondan bir iz yoktu; stelik gney tarafndaki Hyk Yaylala-n'nda bir pus, uzaktaki Yal Orman zerinde de koyu bir rt vard. Durdular, Frodo gneye doru dalgn dalgn bakt. "O ihtiyar bir daha grmeyi ok isterdim," dedi. "Nasldr acaba9" "Her zamanki kadar iyidir, emin olabilirsin," dedi Gandalf. "Pek rahat kamamtr ve tahminimce, belki entlere yaptmz ziyaret hari, yaptklarmz veya grdklerimizle pek ilgilenmeyecektir. Belki sizin sonra gidip onu ziyaret edeceiniz bir zaman olur. Ama eer ben sizin yerinizde olsaydm imdi bir an nce eve gitmeye alrdm yoksa kaplar kapanmadan Brendibadesi Kprs'ne varamayacaksnz." "Ama orada kap yok ki," dedi Merry, "Yol'da yok; sen de bunu gayet iyi bilirsin. Bir Erdiyar Kaps vardr tabii ki; ama oradan benim her saatte gememe izin verirler." "Eskiden yoktu demek istiyorsun," dedi Gandalf. "Sanrm imdi kap bulacaksnz. Ve Erdiyan Kaps1 nda dahi tahmin ettiinden daha byk sorunlar yaayabilirsin. Ama siz halledersiniz. Hoa kaln sevgili dostlarm! Henz elveda demiyorum. Hoa kaln!" Glgeyele'yi yoldan kartt ve koca at, yolun kenarndaki hendekten bir sravta atlad; sonra da Gandalf in bir szyle gzlerden yok oldu, Hyk Yaylalan'na Kuzey'den gelen bir yel gibi eserek. "Evet, ite ba baa kaldk; ilk bata yola ktmz gibi sadece drdmz," dedi Merry. "Hepsini geride braktk, birbiri ardna. Sanki, yava yava kaybolan bir rya gibi." "Benim iin deil," dedi Frodo. "Benim iin yeniden uykuya dalmak gibi bir ey." BLM VIII SHIRE TEMZL Ancak akam ktkten sonrayd ki yolcular srlsklam ve yorgun argn Brendibadesi'ne vardlar ve yolun kapatlm olduunu grdler. Kprnn her iki ucunda koca ivili kaplar vard; nehrin te yanna da yeni baz evlerin ina edilmi olduunu grdler tki katl, dar, dz kenarl pencereli olan, plak ve lo, hepsi do kasvetli, hi Shire'vari olmayan evler.

D kapy yumruklayarak seslendiler fakat ilk bata hi cevap veren olmad; sonra onlar hayretler iinde brakan bir boru ttrld ve pencerelerdeki ldar snd. Karanlktan biri seslendi: "Kim o? Gidin! ieri giremezsiniz. Levhay okumadnz m; Gn kavutuktan, afak alncaya kadar girmek yasaktr, diyor." "Tabii ki karanlkta levha mevha okuyamyorum," diye bard Sam. "stelik eer Shire'l hobbitler byle bir gecede srlsklam darda braklacaklarsa, o levhay bulur bulmaz parampara edeceim." Bunu demesiyle birlikte bir pencere arpld ve bir yn hobbit, ellerinde lambalarla sol taraftaki evden dar boaldlar. Uzaktaki kapy atlar ve bir ksm da kprye kt. Yolcular grnce sanki korkmulard. "Haydi!" dedi Merry hobbitlerden bir ksmn tanyarak. "Eer beni tanmadysan Hob Samanl, tanman lazm. Benim, Merry Brandy-buck; buralarda neler olup bittiini, senin gibi bir Erdiyarl'nn buralarda ne aradn bilmek istiyorum. Sen Saman Kaps'nda dururdun." "Hayrdr! Bu gerekten de Efendi Merry, stelik bir dv iin giyinmi kuanm!" dedi yal Hob. "Yahu, sizin iin ld dedilerdi! Yal Orman'da kayboldu dediydi herkes. Ne olursa olsun sizi canl grdme sevindim!" "O zaman parmaklklarn arkasndan azn bir kar ak bakaca311 SHIRE TEMZL KRALIN DN 10 gna kapy a!" dedi Merry. "zgnm Efendi Merry ama emir var." "Kimin emri'1" "kn kmaz'ndaki efin." "ef mi? Ne efi? Bay Lotho mu yani?" dedi Frodo. "Sanrm Bay Baggins; ama bugnlerde sadece ef dememiz gerekiyor." "Ya demek yle!" dedi Frodo. "En azndan Baggins adn braktna memnun oldum. Ama galiba ailenin onunla ilgilenip, haddini bildirme zaman gelmi de geiyor." Kapnn ardndaki hobbitler sessizleti. "yle konumak doru deil," dedi bin. "Mutlaka kulana gider. Ve eer ok grlt yaparsanz efin Byk Adam'n uyandrrsnz." "Onu yle bir uyandracaz ki, hayretler iinde kalacak," dedi Merry. "Eer demek isteiniz, u kymetli efinizin yabanellerden alak adamlar tuttuu ise, o zaman biraz ge kalmz demektir." Midillisinden aaya atlad, lambalarn nda levhay grnce yerinden skp kapnn zerinden att. Hobbitler geri ekildiler ama kapy amak iin hi kprdamadlar. "Haydi Pippin!" dedi Merry. "ki kii yeter." Merry ile Pippin kapya trmannca hobbitler kat. Bir boru sesi daha duyuldu. Sa taraftaki daha byke evden, kapdaki n nnde iri, ar bir suret belirdi. "Neler oluyor," diye homurdand ilerlerken. "Kapdan zorla gemek isteyen biri mi var? ekilin ayaklarmn altndan yoksa o minik pis boyunlarnz krveririm!" Sonra durdu, nk kllarn prltsn grmt. "Bili Eyrelti," dedi Merry, "eer o kapy on saniye iinde amazsan, piman olacaksn. Eer dediklerimi yapma/san, sana elik kakmak /.orunda kalacam. Ve kaplar aar ama/, kp gideceksin ve bir daha da geri dnmeyeceksin. Sen vicdansz bir alak, yol kesen bir haydutsun." Bili Eyrelti ekinerek kapya doru srd ayaklarn ve kapy at "Anahtar ver bana!" dedi Merry. Fakat vicdansz adam anahtarlar onun kalasna atarak karanln iine doru kat Tam midillilerin yanndan geerken ilerinden biri bir ifte att ve kaan Kydti'yc isabet ettirdi. Kesik kesik havlayarak gecenin iine doru uzaklat adam ve bir daha ondan haber alan olmad.

"iyi i becerdin Bili," dedi Sam, midilliyi kastederek. "Aln ite Byk Adamnz," dedi Merry. "efle daha sonra ilgileniriz. Bu arada geceyi geirmek iin bir yere ihtiyacmz var, grdm kadaryla Kpr Han'n ykp yerine bu kasvetli yeri yaptnza gre bizi misafir etmeniz lazm." "Kusura bakmayn Bay Merry," dedi Hob, "fakat buna izin verilmiyor." "Neye izin verilmiyor?" "Dardan gelen halk byle ieri alp, fazladan yemek yedirmek falan,"dedi Hob. "Buraya neler oldu?" dedi Merry. "Kt bir yl m geirdiniz, ne oldu? Ho bir yaz ve iyi bir hasat oldu zannediyordum." "Yok hayr, gayet iyi bir yl oldu," dedi Hob. "Bissr yiyecek yetitirdik ama bunlara ne oldu bildiimiz yok. Hep bu, etrafta dolanp sayan, len ve saklamak iin gtren 'toplayclar' ve 'ortaklar' yznden galiba. Onlar ortaklktan ok toplayclk yapyor ve malmzn ounu bir daha gremiyoruz." "Aman hadi!" dedi Pippin esneyerek. "Bu gecelik beni ok yordu bunlar. knlarmzda yemek var. Yatmamz iin bir oda verin yeter. imdiye kadar grdm bir sr yerden daha iyidir herhalde." Kapdaki hobbitler hl huzursuz gibiydiler, belli ki yle veya byle birtakm kurallar inenmiti; fakat hepsi silahl ve iki tanesi anormal bir biimde iri ve gl grnen, bylesine hkim tavrl drt yolcuya itiraz edilemezdi. Frodo kaplarn yeniden kapatlmasn emretti. En azndan etrafta serseriler dolanrken nbet tutmakta bir anlam vard. Sonra drt arkada hobbitlerin muhafz evine gittiler ve ellerinden geldiince rahat etmeye altlar. Buras doru drst ate yaklamayan kk, kt bir oca olan, bo ve irkin bir yerdi. st odalarda sert yataklardan ksa ksa sralar vard ve her duvarda bir uyan ve Kurallar listesi bulunuyordu. Geri bira yoktu ve yemek ok azd; fakat yolcularn yanlarnda getirip paylatklaryla hepsi gzel bir yemek yemi oldu; Pippin de ertesi gnn odunlarnn ounu ocaa atarak 4. Kural' bozu verdi. "Evet, imdi bize Shire'da neler olduunu anlatrken biraz pipo tttrmeye ne dersiniz?" dedi. "Artk hi pipo otu yok," dedi Hob, "en azndan sadece efin adamlar iin var. Btn stok da yok oldu sanki. Yk arabalar dolusu \\2 KRALIN DN otun, Gney Topraklar'dan, Sarn Geitleri zerinden eski yoldan gitti-/ ini duyuyoruz. Bu, sizin "ittiiniz geen yln sonuydu. Fakat ondan/ nce de sessi/ sessiz gidiyormu, daha kk bir yoldan. O Lotho..." / "Sus artk Hob Samanl!" diye bard dierlerinden bazlar. "O tr konumalara izin verilmediini biliyorsun. efin kulana gider mutlaka, o zaman hepimizin ba derde girer." "Eer iinizden biri gammaz olmayayd duymazd." diye cevap verdi Hob hararetle. "Tamam, tamam!" dedi Sam. "Bu kadar yeter. Artk daha fazla bir ey duymak istemiyorum. Karlayan yok, bira yok, pipo yok; bir sr kural ile ork muhabbeti var onun yerine. Dinlenirim diyordum ama gryorum ki nmzde i ve dert var. Gelin uyuyup, yarna kadar her eyi unutalm!" Belli ki yeni "efin haber kaynaklan vard.-kn kmaz'ndan Kpr'ye rahat bir krk mil vard ama birisi aceleyle bir yolculuk yapmt. Yani Frodo ile arkadalarnn varl ksa bir sre sonra ortaya kmt. Her hangi bir plan yapmamlard ama ilk nce, hep birlikte u-kuray'a gidip orada biraz dinlenmek gemiti akllarndan. Fakat artk olanlar grnce, doruca Hobbitkoy'e gitmeye karar verdiler. Bylece ertesi gn Yol'a karak hzla ilerlemeye baladlar. Rzgr dinmiti ama gkyz kuruni renkliydi. Topraklar hznl ve yalnz grnyordu; ama zaten kasm gelmiti, yani gzn son demlen Yine de normalden fazla ate yanyor gibiydi etrafta, birok noktadan dumanlar ykseliyordu. Byk bir bek duman, Ormanlk U ynnden uzaklardan ykseliyor gibiydi. Akam yaklarken onlarda tam Yol'un zerinde olan, Kopr'den yirmi iki mil tede bulunan Frogmorton'a yaklayorlard. Geceyi orada geirmeyi planlyorlard; Frogmorton'daki Yzen Ktk han iyi bir hand. Kyn dou ucuna yaklarlarken zerinde YOL BiTTi yazan kocaman bir levhann olduu bir barikatla karlatlar; bunun gerisinde de ellerinde denekler,

keplerinde tyler, hem nemli hem de daha / vade korkmu grnen kalabalk bir Emniyet ifi takm vard. "Nedir btn bunlar?" dedi Frodo, iinden glmek gelerek. "Neyse o Bay Baggins," dedi Emniyet iflerinin ba, iki tyl bir hobbit: "Kapy Krmak, Kurallar Yrtmak, Kapclara Saldrmak, Hudutlar thlal Etmek, tzin Almadan Shire Binalarnda Uyumak ve 313 SHIRE TEMZL Muhafzlara Yiyecekleri Rvet Olarak V'emek sularndan tutuklusunuz." "E, baka?" dedi Frodo. "Bu yeterli, "dedi Emniyet ifi lideri. "Eer isterseniz ben biraz daha ekleyebilirim," dedi Sam. "efinize isimler Takmak, onun o banl Yz'ne Yumruk Atmay Arzulamak, Emniyet iflerinin Ahmak Olduunu Dnmek." "Tamam Beyim, bu kadar yeter. Sizin sessiz sedasz gelmeniz efimizin emridir. Sizi Suba'na gtrp efin Adamlan'na teslim edeceiz; o sizin davanza baktnda istediinizi syleyebilirsiniz. Ama Kilitlidelikler'de gereinden fazla kalmak istemiyorsanz, sizin yerinizde olsaydm, ksa keserdim." Emniyet iflerinin akn ve hezimete uram baklar altnda Frodo ile arkadalar kahkahalara bouldular. "Komik olmayn!" dedi Frodo. "Nereye istersem oraya giderim, canm ne zaman isterse. u anda da bir i iin kn kmazfna gidiyorum ama eer siz de gelmekte srar ederseniz bu sizin bileceiniz i " "Pekl Bay Baggins," dedi lider, barikat yana iterek. "Ama sizi tutuklam olduumu unutmayn." "Unutmam," dedi Frodo. "Hi. Ama seni affedebilirim. imdi, bugn daha ileriye gitmeyeceim; o yzden bana gzel gzel Yzen K-tk'e kadar refakat ederseniz size ok minnettar olurum." "Bunu yapamam Bay Baggins. Han kapand Kyn te yannda Emniyet ifi evi var. Sizi oraya gtrrm " "Tamam," dedi Frodo. "Sen git, biz izleriz." Sam Emniyet iflerini yukardan aaya szyordu ki ilerinde tand birini buldu. "Hey, Blbl Kksmak, buraya gel!" diye bard. "Seninle bir iki kelime konumak istiyorum." Hiddetli grnse de ie kanmaya cesaret edemeyen stne sklgan bir bak atan Emniyet ifi Kksmak geriye kalarak midillisinden inen Sam'in yanndan yrmeye balad. "Buraya bak Horoz-blbl!" dedi Sam. "Sen Hobbitky'de yetimi birisin, Bay Frodo'nun yolunu kesmeyecek kadar saduyun olmas gerekirdi. Sonra bu hann kapatlmas falan ne oluyor?" "Btn hanlar kapatld," dedi Blbl. "ef biray tasvip etmiyor. En azndan her ey yle baladyd. Fakat artk btn bira adamlarna gidiyor galiba. Sonra etrafta gezinen halk da tasvip etmiyor; o yzM / KRALIN DN den eer ge/cceklerse veya buna mecburlarsa Hmniyet iflerinin evi-/ ne ileek sla mi anlatmak /orundahu." / "Byle bir samala bulatn iin kendinden utanmalsn," ded|i Sam "Sen de eskiden hanlarn iini dndan daha ok scvcdin. G rev banda olsun olmasn, habire hanlara dalp dururdun." "Yine yle yapardm Sam, elimde olsayd. Ama bana ok yklenme. Ben ne yapabilirim ki Yedi yl nce nasl emniyet ifi olduumu bilirsin, btn bunlar balamadan nce. Bu i bana memleketi dolap halkla tanmak, havadisleri renmek ve iyi birann nerede bulunduunu kefetmek iin frsat vermiti. Ama imdi her ey deiti." "Ama bu ii brakabilirsin, madem artk saygn bir i deil, Emniyet iflii yapmay brak," dedi Sam. "Bunu yapmamza izin yok," dedi Blbl.

"u izin yok lafn ok duymaya baladm," dedi Sam, "tepem atacak artk." "Fena olmazd dorusu," dedi Blbl sesini alaltarak. "Ker hepimizin birden tepesi atarsa o zaman bir eyler olabilir. Ama u insanlar Sam, efin Adamlar ii bozuyor. Onlar her tarafa yolluyor ve eer biz minik halktan biri hakkmz aramak iin karlarna dikilecek olsak, onu Kilitlidelik'e tkyorlar. Bizim Untopa'n, sonra eski Belediye bakan Will Nebzeayak' gtrdler ilk nce, sonra daha bir sr kiiyi gtrdler. Son zamanlarda iler daha da ktleti Artk on-lan sk sk dvyorlar da." "O zaman neden onlarn ilerini yapyorsunuz?" dedi Sam hiddetle. "Seni Frognorton'a kim yollad?" "Kimse. Burada byk Fmniyet ifleri evinde kalyoruz. Biz ilk Gney Topraklar Bl'yz artk. imdi yzlerce Emniyet ifi var; bu yeni kurallarla bir sr daha istiyorlar. iflerin ou istemeye istemeye girdi bu ie, ama hepsi deil. Shire'da bile burnunu dier insanlarn ilerine sokmaktan ve byk konumaktan holananlu var. Daha da kts: ef ve Adamlar iin casusluk edenler de var." "Ha! Demek bizim hakkmzdaki haberleri byle duydunuz, yle mi?" "yle. B/im artk kullanmamza izin yok ama onlar eski Acele Posta servisini kullanyorlar ve deiik noktalarda, (izci koucular bulunduruyorlar Biri, dn gece Nebzekark'tan 'gizli bir mesaj' ile geldi ve bir dieri buradan alp gtrd. Ve sizin tutuklanp dorudan Kilitlidelik'e deil de Suba.sna gtrlmem/ emri de bu akamst geldi 315 SHIRE TEMZL ef sizi bir an nce grmek istiyor anlalan " "Bay Frodo'nun onunla ii bitince pek hevesi kalmayacak," dedi Sam. Frogmorton'daki Emniyet ifi evi, en az Kpr evi kadar ktyd. Bu ev tek katlyd ama ayn dar pencereleri vard ve kt bir ekilde dizilmi, irkin, soluk tulalarla ina edilmiti, ierisi rutubetli ve neesizdi; akam yemei haftalardr frralanmam uzun ve bo bir masann zerinde veriliyordu, ikram edilen yemek de daha matah deildi. Yolcular buradan ayrldklarnda memnun oldular. Subar'na daha on sekiz mil vardr ve sabah saat onda yola koyuldular. Daha erken de yola rkabilirlerdi ama oyalanlan Emniyet ifi liderini yle aka rahatsz etmiti ki... Batdan esen rzgr kuzeye dnmt ve daha da souyordu ama yamur dinmiti. Kyden ayrlan alay olduka komikti; geri yolcularn "kalkn" grmek iin dar kan az sayda kii de glmelerine izin olup olma-drrndan pek emin olamryordu. Bir dzine Emniyet ifinin "tutsaklara" refakat etmesi sylenmiti; ama Frodo ve arkadalar arkada midillilerine binerken Merry onlar nden yrtyordu. Emniyet ifleri yzleri aslm, nemli kiiler gibi grnmeye alarak de kalka yrrlerken, Merry, Pippin ve Sam rahat rahat oturmu glyorlar, konuuyorlar, arklar sylyorlard. Bununla beraber Frodo sessizdi ve daha ziyade hznl ve dnceli grnyordu. nnden getikleri son kii, itini budayan yal bir babalkt. "Bakn hele!" diye ta att. "imdi kim kimi tutuklam?" Emniyet iflerinin ikisi derhal gruptan ayrlarak ona doru ilerledi. "Lider efendi!" dedi Merry. "Hemen adamlarn eski yerlerine sok, eer onlarla benim ilgilenmemi istemiyorsan tabii!" Liderlerinden gelen sert bir szle iki hobbt yzlerini asarak geri dnd. "imdi devam edin!" dedi Merry ve yolcular ii hallettikten sonra midillilerini Emniyet iflerini nlerinde yrtebilecek hza ayarladrlar. Gne rkt; yryenler serin esen rzgra ramen ksa bir sre sonra oflayp puflamaya ve terlemeye baladlar. Metelik Kayas'nda pes ettiler. len vakti verdikleri tek bir mola ile neredeyse on drt mil gelmilerdi. Artk saat olmutu. Ackmrlard, ayaklan aryordu, bu hza dayanamayacaklard. "Eh siz de kendi vaktinizi kendiniz ayarlayp gelin!" dedi Merry. "Biz yolumuza devam ediyoruz."

16 KRALIN DN "Hoa kul Horoz-blbl!" dedi Sam. "Seni Yeil Ejdcrnar\\n nnde bekleyeceim, tabii eer yerini unutmadysan Yolda oyalan-mayn!" "Siz tutukluluk halinizi ihlal ediyorsunuz, evet byle yapyorsunuz," dedi lider skntyla, "ve bundan ben mesul olamam." "Daha ihlal edecek ok eyimiz var ve bundan da seni sorumlu tutmuyoruz," dedi Pippin. "Sana iyi anslar!" Yolcuk yollarna devam ettiler; gne batda, ufukta grnen Ak Yaylalar'a doru batarken geni gletin bulunduu taraftan Suba'na vardlar; burada ilk gerek ve ac oklarn yaadlar. Buras Frodo ile Sam'in kendi memleketleriydi; birden u anda buraya dnyadaki btn yerlerden daha ok nem verdiklerini fark ettiler. Bildikleri evlerin birounun yerinde artk yeller esiyordu. Kimisi yaklm gibi grnyordu. Glet'in kuzey kysnda eskiden bulunan o ho, dizi dizi hobbit oyuklar artk terk edilmi ve su kysna kadar tm parlaklyla inen minik bahelerinde ayrkotlan bitmiti. Daha da kts, Hob-bitky Yolu'nun su kysna yakn getii yerde, Glet boyunca bir dizi yeni ve irkin ev vard. Orada aalarla dolu bir cadde bulunuyordu eskiden. Artk hepsi gitmiti. Ve kederle kn kmaz'na giden yola baknca uzakta tuladan yksek bir baca grdler. Akam havasna kara bir duman kusuyordu. Sam kendini kaybetmiti. "Ben hemen gidiyorum Bay Frodo!" diye bard. "Neler oluyor bakacam. Babal bulmak istiyorum." "nce neler dnyor onu bir anlamamz lazm Sam," dedi Merry. "Herhalde 'ef bir grup vicdansz adamn hazr etmitir. En iyisi, bize burada olanlar anlatacak birini bulmak." Fakat Suba kyndeki evlerin ve ukurlarn hepsi kapalyd ve onlar karlayan olmamt. Buna ok hayret ettiler fakat ksa bir sre sonra bunun nedenini anladlar. Hobbitky tarafndaki son ev olan, artk cansz, krk pencereli Yeil Ejderha'ya vardklarnda yarm dzine irkin insann han duvarna aylaka dayanm olduklarn grdler; bunlar ksk gzl, soluk yzl adamlard. "Tpk Bree'deki Bili Eyrelti'nin arkada gibi," dedi Sam. "sengard'da grdklerimiz gibi," diye mrldand Merry. Vicdansz serserilerin ellerinde sopalan, bellerinde borular vard fakat grld kadaryla baka silahlar yoktu. Yolcular yaklarken 317 SH1RE TEMZL onlar da duvardan ayrlarak yolu kestiler. "Nereye gittiinizi zannediyorsunuz'1" dedi biri. ilerinden en irisi ve en kt grnls. "Sizin iin yol burada bitiyor. stelik o kymetli Emniyet ifleri nerede0" "Gzel gzel geliyorlar," dedi Merry. "Belki biraz ayaklan ar-yordur. Onlan burada beklemeye sz verdik " "Hah, demedim mi?" dedi vicdansz serseri arkadalanna. "Shar-key'ye* o ufak ahmaklara gvenmenin bir yarar olmadn sylemitim. Bizimkilerden gndermek lazmd." "iyi de bu neyi deitirecekti, acaba''" dedi Merry. "Biz bu memlekette yol kesen ekiyaya pek alk deilizdir ama nasl baa kacamz da biliriz." "Yol kesen ekiya ha?" dedi adam. "Yani siz bu telden teceksiniz ha? abuk deitirin yoksa ben deitiririm. Siz minikler pek bir kibirli olmaya baladnz. Patron'un yufka yreine fazla gvenmeyin. Artk Sharkey geldi ve o da Sharkey ne derse onu yapar." "Peki ne diyecekmi?" dedi Frodo sessizce. "Bu lke uyandrlp, dzene girmeyi bekliyor," dedi serseri, "ve Sharkey bunu baaracak; bunu da zorla yapabilir, eer mecbur ederseniz. Sizin daha byk bir Patron'a ihtiyacnz var. Ve yl kmadan da daha iyi biri gelecek banza, eer biraz daha sorun karsa. O zaman alrsnz dersinizi, sizi minik san halk sizi."

"Demek yle! Sizin planlarnz duyduuma memnun oldum," dedi Frodo. "Ben de tam Bay Lotho'yu ziyaret edecektim, belki bunlar duymak onun da ilgisini eker." Vicdansz serseriler gld. "Lotho'ymu! O zaten biliyor. Hi merak etmeyin O, Sharkey ne derse onu yapar. nk eer patronlardan biri sorun karacak olursa yerine yenisini getiriveririz. Anladnz m? Ve eer minik ahali istenmedii yere girmeye alrsa, yapt yaramazln cezasn veriveririz. Anladnz m?" "Evet, anladm," dedi Frodo. "Ama tek bir ey var, grdm kadaryla siz burada zamann ve havadislerin gerisinde kalmsnz. Gney'den ayrldnzdan beri ok eyler oldu. Sizin devriniz kapand artk; dier vicdansz serserilerin devri de yle. Karanlk Kule dt ve artk Gondor'da bir Kral var. Sonra Isengard ortadan kaldnld; sizin u kymetli efendiniz de artk yabanellerde bir dilenci. Buraya ge1 Kpekbal anlamnda bir kelime, (.n.) T|S KRALIN DN U inken yold kaslastk Yeil Yoldan artk Kraln habercileri ek Istg d kabadaylar deil ' \tl.im ona bak u k slt Yabanellcrdc dilene lyms1 diye ala\ elli Oyk m ha'Aln atn minik baykularm atn Ama bu b/n s/n u/Lin /amand aylaklk ettiiniz bu minik iko lkede yasama m/a engel olmaz Sonra, -parmaklarn Frodonun suratnn nnde klatt- Kral m haberclerym' Hava alrlar1 Karma kacak olur larsa, gereken dikkati gsteririm onlara Bu kadar Pppn iin fazlayd Akl Cormallen Krlarna gitti imdi de burada ksk gzl bir rezil, Yzk Taycs na minik bay ku" diyordu Pelerinini gen savurdu, klcn ekip kartt ve midilli sm ilen doru srerken zerindeki Gondor'un gm ve samur renk ler parlad Ben Kral'n bir habercsym,' dedi Sizler Kral'n arkada ve Bat nn en anl adamyla konuuyorsunuz Sen zalim, vicdansz ah inan tekisin Yolun zerine diz kp af dile yoksa bu trol katlm sana saplarm1' Kl, batya donen gnete parlad Merry ile Sam de kllarn ektiler ve Pppn desteklemek iin midillilerini srdler, fakat Fro-do kprdamad Serseriler gerilediler Bree lkesi nn kyllerim korkutup dehete dm hobbtlere kabadaylk etmekti onlarn butun Parlak kll ve ask yzl korkusuz hobbtler onlar iin ok hayret vericiydi Ve bu yeni gelenlerin sesinde imdiye kadar duymam olduklar bir tn vard Korkuyla urpermelerne neden oluyordu Gdn' dedi Merry Eer bu koyu bir daha rahatsz edecek olur sanz piman olursunuz ' U hobbt ilerledi, bunun zerine serseriler dnerek Hobbtkoy Yolu na doru katlar ama kaarken de borula mu otturdule Evet, pek de erken gelmi saylmay/ dedi Mcv Hi erken gelmi saylmayz Belki de ok ge, kalms/dt en azndan Lothoyu kurtaramayacak kadar ge, dedi Frodo /\all ahmak, ama vne de onun iin zldm Lotho y u kurtarmak m9 Ne demek istiyorsun' dedi Pppn I n bitirmek derdim ben olsaydm Olanlar anladn pek zannetmiyorum Pppn dedi Podo Lotho hibir zaman n buraya varmasn arzulamamtr O ahma n tekiydi ama imdi tena yakalanm Bu vicdansz serseriler tepe sinde her eyi ele geiriyor, soyuyor, kabadaylk ediyorlar istedikle 319 SHIRE TEMlZL id r gibi dolanp istediklerini ykyorlar onun adn kullanarak Yaknda onun adn bile kullanmay bakacakla O da imdi kn kmaz nda tutsaktr ve ok korkuyordur sannn l lm/du geleni yapp onu kurtarmaya almalyz " "ty vallahi, sersem gibi oldum1' dedi Pppn Yolculuumuz iin dndm butun sonlar arasnda bu, aklma gelenlerin en sonuncusu olurdu Shre in iinde yan orklarla ve vicdansz serserilerle Lotho ban' kurtarmak iin dvmek1'

"Dvmek m9' dedi Frodo "Evet, sanrm i oraya da varabilir Fakat unu unutma Hi hobbt ldrlmeyecek kar tarafa geecek olsalar bile ldrlmeyecek Gerekten gemi olsalar bile, yani sadece korktuklan iin vcdanszlann szlerini dinlemekten te imdiye kadar Shre'da hibir hobbt bir baka hobbt kasten ldrmedi, imdi de balayacak deiliz buna Hi kimse ldrlmemek, eer mmkn olursa Sinirlerinize ve mmkn olan son ana kadar da ellerinize hkim olun1' "Ama eer bu vicdansz serserilerden ok varsa, dedi Merry, "bu mutlaka dvmek anlamna gelecektir Lotho yu veya Shre' sadece hayrete dp zgn grnerek kurtaramazsn sevgili Frodo'cuum " "Hayr," dedi Pppn Onlan bir daha korkutmak kolay olmayacak Gafil avlanmlard O boru sesim duydunuz mu, o boru sesini9 Belli ki etrafta baka vicdanszlar da var Bir araya toplandklarnda ok da cesur olacaklardr Gece bamz sokacak bir yer bulmalyz Sonu olarak sadece drt kyz, silahl olsak da 1 Benim bir fikrim var,' dedi Sam Haydi Gney Soka'ndak bizim Tom Pamuk'a gidelim' O yiit bindir Oullar da bemm arkadamd ' "Hayr1" dedi Merry Gidip saklanmann hi faydas yok Bu zaten halkn yapmakta olduu ve o vicdanszlarn bizim de yapmamz bekledii ey Zor kullanarak zerimize gelecekler veya bizi sktracaklardr, ya bizi dar srecekler ya da ierde yakacaklardr Hayr, hemen bir eyler yapmamz lazm ' Ne yapacaz7 dedi Pppn "Shre' ayaa kaldracaz1 dedi Merry Hemen1 Butun insanlar uyandracaz1 Hepsi butun bu olanlardan nefret ediyor, bunu grebilirsiniz Belki bir k rezil ve nemli bir k olmay arzu eden birka ahmak hari hepsi, ama neler olup bittiini anlayan yok Shre halk o kadar uzun zamandr o kadar rahat yaamaya alm ki, ne yapable=120 KRALIN DN ccn bilemiyor Bir tek kvlcma ihtiyalar vat geri, o /aman atc^ alacakla efin adamlar bunu biliyor olmal Onlar da zerimize basp bu an nce bizi sndrmeye alacak ok az bir zamanmz var Sam, sen Pamuk'lan iftliine koabilirsin styotsan O butala in elebadr ve yiit bindir Haydi1 Ben Rohan borusunu otturece m \e hi duymadklar bir ezgi dinleteceim onlara ' Koyun ortasna dondule tekra Burada Sam yana ay ilip, gneye, Pamuk'larm oraya giden dar yoldan drt nala surdu midillisini ok gitmemiti ki, ge nlayarak ykselen berrak bu boru sesi duydu Tepede uzaklada, tarlalarda yankland ses, o kadar davetkr bu a ryd ki neredeyse Sam kendi de gen dnecekti Midillisi "enleyerek kned "Devam olum1 Devam1" diye bard "Yaknda geri dneceiz ' Sonra Merry nn notay deitirdiini duydu ve Erdyan'nn an-s ykseldi, havay titreterek Uyann' Ucann' Dehet, Yangn, Dmanlar' U\ann' Yangn, Dmanlar' Uyann' Sam ardnda kalabalk sesler, koca bir patrt, arpan kap seslen duydu nnde, akam karanlnda klar peydahland, kpekler havlad, kouturan ayaklarn patrts duyuldu Daha yolun sonuna varmadan fl Pamuk ile u olu Gen Tom, Neeli ve Nck belrp ona doru gelmeye baladlar Ellennde baltalan vard ve yolu kapattlar Yok' Vicdanszlardan biri deil,' dediini duydu Sam iftinin 1 Boyuna pouna bakacak olursanz bir hobbt ama ok garip giyinmi Hey'1 diye bard ' Kimsin sen, nedir bu olup bitenler"7" 'Benim Sam, Sam Gamgee Geri dondum " ifti Pamuk yaklaarak alacakaranlkta ona bakt Hayret1' diye bard "Sesin tamam, yzn de eskisine gre daha kotu saylmaz Sam Ama o klk kyafette, sokakta yanndan geerdim de tanma/-dm Belli ki yabanc yerlere gitmisin Oldun diye korktuyduk " Ama lmedim ite'" dedi Sam 'Bay Prodo da lmedi Burada, arkadalaryla birlikte Olup biten bu ite Shre uyandryorlar Butun o vicdanszlar temizleyeceiz, o eflerini de tabu Balyoruz ' "Gzel, gzel' diye bard ifti Pamuk "Demek ki sonunda 321 SHIRE TEMtZLG! balad' Butun bu geen yl boyunca bir olay yaratmak iin kanp durdum ama kimse bana yardmc olmad Dnmem gereken bir karm ve Gl vard Bu vicdanszlar hibir eye

sarlmyor Fakat haydi ocuklar1 Suba ayaa kalkt1 Biz de dahil olalm1' "Bayan Pamuk ile Gul'e ne olacak17' dedi Sam ' Henz onlar yalnz brakacak kadar gvenlikli deil "Benim Nbs onlann yannda Ama eer istersen sen de gidip ona yardm edebilirsin, dedi ifti Pamuk srtarak Sonra oullaryla birlikte kye doru komaya balad Sam aceleyle eve gitti Geni avludan kan merdivenlerin tepesindeki kocaman yuvarlak kapdan Bayan Pamuk ile Gl bakyordu; onlennde Nbs bir yabay sk sk tutmu duruyordu "Benim ben1" diye bard Sam o tarafa seirtirken "Sam Gamgee' O yzden beni durtmeye kalkma Nbs Zaten uzenmde zrh var " Midillisinden aa atlad ve merdivenlerden kt Sessizce bakyorlard ona "ly akamlar Bayan Pamuk1 dedi Merhaba, Gl1" "Merhaba Sam1" dedi Gl Nerelerdeydin9 Senin iin ld ded-lerd, ama ben bahardan ben seni bekliyordum Pek acele etmedin deil m17" "Belki de etmemmdr,' dedi Sam mahcup olarak "Ama imdi acelem var O vcdanszlann deftenn duruyoruz ve benim Bay Frodo' nn yanna gen dnmem gerek Ama gelip Bayan Pamuk'un bir halini hatnn sorsam iyi olur dedim, birde senin Gl " "Gayet iyiyiz, teekkr edenm," dedi Bayan Pamuk "Ya da eer o hrsz, vicdansz sersenler olmasayd iyi olacaktk ' "Madem yle git haydi1" dedi Gl "Madem butun bu sre boyunca Bay Frodo'ya gz kulak oluyordun, imdi tam tehlike annda onu niye braktn"7" ite bu kadan Sam iin ok fazlayd Buna ya bir haftada cevap verilirdi, ya da hi verilmezdi Arkasn donup midillisine bindi Fakat tam hareket ediyordu ki Gl merdivenlerden aaya kotu "Bence ok iyi grnyorsun Sam," dedi "imdi git1 Ama kendine dikkat et ve o vicdanszlarn deftenn durer durmez doruca buraya gel" Sam gen dndnde butun koyun ayaa kalkm olduunu grd Daha imdiden, gen delikanllar bir yana, yzden fazla kuvvetli hobbt baltalanyla, uzun baklanyla ve kaln sopalanyla toplanm322 KRALIN DN 323 SHIRE TEMZL lard; birka tanesinin de av yaylan vard. Dardaki iftliklerden daha gelenler oluyordu. Ky halknn bir ksm byk bir ate yakmt, srf ii daha da canlandrmak ve ayn zamanda bu efin yasaklad eylerden biri olduu iin. Gece ktke ate daha parlak yanmaya balad. Dierleri, Merry'nin emrinde kyn her iki ucunda, yola barikatlar diziyordu. Emniyet ifleri aa taraftaki barikata gelince dilleri tutulmutu; fakat ilerin nereye vardn anlar anlamaz ou tylerini kartarak isyana katld. Dierleri svt. Sam, Frodo ile arkadalarn atein yannda yal Tom Pamuk ile konuurken buldu; Suba'ndan hatn saylr bir kalabalk etraflarn alm onlar seyrediyordu. "Evet, bir sonraki hareket ne?" dedi ifti Pamuk. "Bilemem," dedi Frodo, "biraz daha bilgi almam lazm. Bu vicdanszlardan ka tane var?" "Tam olarak bilemiyorum," dedi Pamuk. "Etrafta dolanp, gelip gidip dururlar. Bazen Hobbitky yolundaki barnaklarnda elli tane kadar olur; ama oradan kp dolanrlar, alarlar ya da 'toplarlar' kendi deyimleriyle. Yine de, onlarn dedii kadaryla, Patron'un yannda nadiren yirmiden az vicdansz bulunurmu. O, kn kmaz'nda, ya da yle idi; ama artk darlara pek kmyor. Aslnda iki haftadr onu gren de olmad ya; Adamlar kimseleri yaklatrmyor ki." "Tek meknlar Hobbitky deil, yle deil mi?" dedi Pippin. "Hayr, daha kt ya," dedi Pamuk. "Gneyde Uzundip'te ve Sarn Geitleri'nde de epey var diye duydumdu; kimisi de Ormanlk U'ta eyleip durur; sonra Yolkava'nda da barakalar var. Sonra Kilitlide-likler var, onlarn tabiriyle: Kendilerine kar koyanlar tkmak iin

hapishaneye evirdikleri Ulu Kazln'daki eski depo tnelleri yani. Yine de, anlatlanlara gre tm Shire'da yzden fazla yoktur, belki de daha azdr. Onlarla ba ederiz, eer birleirsek." _ "Hi silahlar var m?" diye sordu Menry. "Krbalan, baklar, sopalan var, pis ilerine yetecek kadar yani: imdiye kadar gsterdikleri bunlard en azndan," dedi Pamuk. "Ama tahminime gre i dve gelirse, baka silahlar vardr. Zaten kimisinin yay var. Halktan birikiini vurdular." "ite buyur Frodo!" dedi Merry. "Dvmemiz gerekeceini biliyordum. Eh, ldrmeyi onlar balatm." "Tam olarak deil," dedi Pamuk. "En azndan okla at onlar balatmad. Took'lar balatt. Yani senin baban Bay Peregrin; onun bu Lotho'ya hi tahamml yoktu, ta bandan beri: Eer bu saatten sonra birinin eflik edecei varsa bunun bir zpktnn deil Shire Rei-si'nin hakkj olduunu syledi. Lotho adamlarn yollad ama fikrini deitiremediler. Took'lar ansl; onlann Yeil Tepeler'de, Koca yin-ler'de falan derin delikleri var; o vicdanszlar oralara giremiyor; onlar da o vicdanszlarn topraklanna ayak basmasna izin vermiyor. Eer ayak basarlarsa Took'lar onlar avlyor. Took'lar tanesini gizli gizli dolamaktan ve hrszlktan vurdu. Bundan sonra vicdanszlar daha da ktleti. Ve Took lkesi'ni olduka yakndan gzlyorlar. Artk kimse oraya girip kamyor." "Aferin Took'lara!" diye bard Pippin. "Ama artk birileri ieri girecek, hem de hemen. Ben lyinler'e gidiyorum. Benimle Tkkaza-s'na gelen var m?" Pippin, midillilere binmi yarm dzine delikanl ile uzaklat. "Yaknda grrz!" diye seslendi. "Tarlalardan gidersek sadece on drt mil kadardr. Sabah size Took'lardan bir ordu getireceim." Merry onlar derinleen gecenin iine doru giderken arkalarndan borusunu fledi. Herkes neelenip tezahrat yapt. "Her neyse," dedi Frodo yaknnda duranlara, "ben kan dklmesini istemiyorum; hatta o vicdanszlann kannn bile, eer hobbitlere bir ziyan vermemeleri iin baka are kalmazsa o baka." "Tamam!" dedi Merry. "Ama Hobbitky gangsterlerinin bizi ziyaretleri an meselesidir artk herhalde. Olanlan konumaya gelmeyeceklerdir. Onlarla gzel gzel ba etmeye alrz ama en ktsne hazrlanmamz lazm. imdi, benim bir planm var." "ok iyi," dedi Frodo. "Sen ileri ayarla." Tam o srada, Hobbitky'e doru yollanm olan baz hobbitler koarak geldiler. "Geliyorlar!" dediler. "Yirmi kadar, ya da biraz fazlalar. Fakat iki tanesi batya, krlara gitti." "Yolkava'na herhalde," dedi Pamuk, "etelerinden bakalarn da toplamak iin. Eh, her iki tarafa da on be mil var. Henz onlar iin endielenmemize gerek yok." Merry emirler vermek iin aceleyle aynld. ifti Pamuk, ellerinde yle veya byle bir silah olan daha byk hobbitler hari herkesi evlerine yollayarak caddeyi boaltt. ok uzun beklemelerine gerek kalmad. Ksa bir sre sonra yksek seslerini ve sonra da ar ayak seslerini duymaya baladlar. Derken koca bir mfreze vicdansz yolSHIRE TEMZL 325 324 KRALIN DN dan yaklamaya balad. Barikatlar grerek gldler. Bu minik lkede onlarn yirmisine birden kar koyabilecek bir ey olabileceini hayal bile edemiyorlard. Hobbitler barikat aarak yana ekildiler. "Teekkr ederiz!" diye alay etti Adamlar. "imdi de sizi krbalamadan doru yataklarnza koun bakalm." Sonra cadde boyunca yryerek yle bardlar: "Sndrn o klan! ieri girip orada kaln! Yoksa elli tanenizi bir yllna Kilitlidelikler'e gtrrz, ieri girin! Patron'un sabr tamak zere." Kimse onlarn emirlerine kulak asmad; fakat vicdanszlar getike onlar da arkalarndan yaklap, sktryor ve onlar izliyorlard. Atein olduu yere vardklarnda, ifti Pamuk'u tek

bana ellerini atete strken buldular. "Kimsin sen; ne yaptn zannediyorsun!" dedi vicdanszlarn lideri. ifti Pamuk ona yava yava bakt. "Ben de tam sana ayn soruyu soracaktm," dedi. "Buras sizin lkeniz deil ve burada istenmiyorsunuz." "Eh, en azndan sen isteniyorsun," dedi lider. "Biz seni istiyoruz. Yakalayn onu ocuklar! Ona Kilitlidelikler yakr; sessiz kalmas iin de bir eyler yapn!" Adamlar ileri doru bir adm atarak donup kaldlar. Etraflarnda koca bir grlt kopmutu ve aniden ifti Pamuk'un yalnz olmadn fark ettiler. Etraflar evrilmiti. Ate nn snr dnda, glgelerden szlp gelmi halka halinde hobbitler duruyordu. Hemen hemen iki yz kadar vard ve hepsi de silahlyd. Merry ileri bir adm att. "Daha nce karlamtk," dedi lidere, "ve sizi geri dnmemeniz konusunda uyarmtm. Yine uyaryorum sizi: Tam k altnda duruyorsunuz ve etrafnz okularla dolu. Eer bu iftiye parmanz dedirecek olsanz hemen vurulacaksnz. Elinizdeki silahlan yere brakn!" Lider etrafna baknd. Tuzaa dmt. Ama korkmad, arkasnda yirmi kadar adamyla korkmazd. Hobbitleri, iinde bulunduu tehlikeyi anlayamayacak kadar az tanyordu. Aptalca savamaya karar verdi. Halkay yarmak kolay olacakt. "Yakalayn onlar ocuklar!" diye bard. "Haydi onlar haklayalm!" Sol elinde uzun bir bak, dier elinde bir sopayla ileriye kotu, geriye Hobbitky'e doru halkay yarmaya alarak. Yolunda duran Merry'ye acmasz bir darbe indirmek iin nian ald. Saplanan drt okla lp yere serildi. Bu dierlerine yetti. Pes ettiler. Silahlan ellerinden alnd, bir araya balanp kendilerinin ina etmi olduu bo kulbenin yolunu tuttular; burada elleri ve ayaklan baland, balarna nbeti braklarak ieri kitlendiler. l lider srklenerek gtrld ve gmld. "Her ey olup bittikten sonra ok kolaym gibi geliyor, deil mi?" dedi Pamuk. "Onlarla baa kabileceimizi sylemitim. Ama bir anya ihtiyacmz vard. Tam zamannda geldin Bay Merry." "Daha yapacak ok ey var," dedi Merry. "Eer hesaplann doruysa daha onda biriyle bile ba etmedik. Ama artk karanlk. Sanrm bir sonraki darbe yann sabaha kadar bekleyecek. O zaman efe arda bulunacaz." "Neden imdi deil?" dedi Sam. "Daha saat alty pek gemiyor-dur. Sonra ben babal grmek istiyorum. Ona ne olduunu biliyor musun Bay Pamuk?" "Ne ok iyi, ne ok kt Sam," dedi ifti. "knsamas Sraev-leri'ni kazdlar; bu onun iin ok zc bir darbe oldu. Yakp ykmak ve hrszlk etmekten baka iler de yaptktan zamanlarda efin adamlarnn yapm olduu o yeni evlerden birinde artk: Suba'nn bitiminden bir mil kadar uzakta. Fakat frsat bulduka bana geliyor, grdm kadanyla dier zavalllardan biraz daha iyi besleniyor. Tabii Kurallara aykn olarak. Onu yanma alacaktm ama buna izin verilmedi." "Yine de teekkrler Bay Pamuk, bunu hi unutmayacam," dedi Sam. "Ama onu grmek istiyorum. Szn ettikleri Patron ile o Shar-key sabah olmadan orada bir yaramazlklar yapabilirler." "Tamam Sam," dedi Pamuk. "Yanna bir iki delikanl se ve gidip onu alarak benim eve brak. Su'yun te yanndaki Hobbitky'e yaklamana gerek yok. Bizim Neeli sana yolu gsterir." Sam aynld. Merry btn kyn etrafna gzcler ve barikatlarn yannda nbetiler yerletirdi. Sonra o ve Frodo ifti Pamukla birlikte ayrldlar. Pamuk'un ailesiyle birlikte scack mutfakta oturdular, Pamuk'lar onlara kibarlk olsun diye yolculuklanyla ilgili baz sorular sordular ama cevaplan pek dinlemediler: Shire'da olup bitenlerle ok daha ilgiliydiler. 326 KRALIN DN "Her ey, ban'la -biz ona yle diyoruz- balad," dedi ifti Pamuk; "ve her ey siz gider gitmez balad Bay Frodo. ok komik fikirleri vard o ban'n. Her eyi kendi sahiplenmek, dierlerini de idare etmek istiyordu. Ksa bir sre sonra, aslnda gerektiinden fazla yere sahip olduu kt ortaya; hep daha fazlasna el uzatyordu, geri parann nereden geldii bir srd: Deirmenler, malthaneler, hanlar, yaprak tarlalar. Belli ki daha kn kmaz'na

gelmeden Kumluki-'nin deirmenini alm. "Tabii ki daha iin banda Gney Topraklar'nda, babasndan kalan ok fazla mal mlk vard; grne gre de en iyi yapraklarn ounu satyormu ve bir iki yldr bunlan sessiz sessiz uzaklara yol-luyormu Fakat geen yln sonlannda sadece yaprak deil bir sr baka ey de yollamaya balad. Her eyin sknts ekiliyordu artk, stelik k da geliyordu. Millet kzmaya balad ama onun cevab hazrd. Bir sr insan, ou da vicdanszn teki, koca yk arabalanyla geldiler; bir ksm mallan gneyden gtrd; geri kalanlan burada kald. Ve biz daha neye uradmz anlamadan btn Shire'a yayldlar; aalan kesiyorlar, kazyorlar, kendilerine canlarnn ektii gibi barakalar ve evler yapyorlard, lk balarda mallarn paras ve verilen zarar ban tarafndan deniyordu; fakat ksa bir sre sonra etrafta beylik satp istediklerini almaya baladlar. "O zaman biraz huzursuzluk kt ama yeterince deil. Bizim Belediye Bakan Yal Will protesto etmek iin kn kmaz'na yolland ama oraya hi varamad. Vicdansz serseriler onu ele geirdi ve Ul Kazln'daki bir delie tkt; hl da oradadr. Yeni Yl yeni gemiti ve artk bir Belediye Bakanmz yoktu; ban kendine Emniyet ifleri'nin efi dedi, ya da sadece ef, sonra da dilediini yapt; onla-nn deyimiyle biri 'kibirlenecek' olsa, o da Will'in peinden delie tkld. Bylece her ey gitgide ktleti. Adamlar'a verilen hari, hi pipoluk kalmamt; sonra ef kendi adamlar hari bira iilmesini de tasvip etmiyordu, bu yzden btn hanlan kapatt; bylece Kurallar dnda her ey azald, azald; ancak serseriler 'adil bir dalm' iin elinizdekini toplamaya geldiinde saklayabildikleriniz olursa o baka: 'Adil bir dalm'da da her eyi onlar alyordu, biz bir ey almyorduk, Emniyet ifleri evlerindeki artklar hari, tabii onu da mideniz kaldnrsa. Her ey ok ktyd. Fakat Sharkey geldiinden beri ak ak bir ykm balad." "Bu Sharkey kimin nesi?" dedi Merry. "O vicdanszlardan birinin 327 SHIRE TEMZL ondan sz ettiini duydum." "Grne gre etedeki en byk vicdansz," diye cevaplad Pamuk. "Son hasat zaman sralanyd, belki eyll ay falan, o zaman onun adn duymaya baladk. Onu hi grmedik ama kn kma-z'nda; sannm artk asl ef o. Btn vicdanszlar o ne dese yapyor: Kyyorlar, yakyorlar, ykyorlar; i ldrmeye de vard. Artk iin iinde iyi veya kt hibir anlam, neden kalmad. Aalan kesiyorlar, ylece brakyorlar lsn diye, evleri yakyorlar ve yenisini de ina etmiyorlar. "Kumlukii'nin deirmeni mesela. ban, hemen hemen kn kmaz'na gelir gelmez onu yktrd. Sonra bir sr pis grnl insan getirtip daha byk bir deirmen ina ettirdi ve iini bir sr arklar ve yabanc ii tertibatlarla doldurdu. O ahmak Ted ise bu iten memnun oldu; orada, bir zamanlar babasnn deirmenci ve kendi kendinin patronu olduu yerde, o insanlann arklann temizleyerek alyor. ban'n amac daha ok ve daha hzl un tmekti, ya da yle dedi. Buna benzeyen baka deirmenler de kurdu. Ama tmeden nce tlecek bir eyler olmas gerekir; yeni deirmenin eskisinin yaptndan fazla yapacak ii yoktu. Fakat Sharkey geldiinden beri artk hi dan tmez oldular. Durmadan ekiler alyor, duman ve kt kokular salyor; Hobbitky'de artk geceleri bile huzur yok. Sonra mahsus pislik aktp duruyorlar; btn aa Su'yu kirlettiler ve kirlilik Brendibadesi'ne doru gidiyor. Eer Shire' bir le evirmeyi arzuluyor iseler, doru yoldalar. Bunlarn o salak ban'n bann altndan ktn zannetmiyorum." "Doru!" diye atld Gen Tom. "Hatta ban'n yal annesini, o Lobelia'y bile aldlar; eer sevdii biri varsa, o da annesidir. Hobbit-ky sakinlerinin bir ksm bunu grm. Kadn eski emsiyesiyle yoldan iniyormu. Vicdanszlarn bir ksm da byk bir arabayla yukar gidiyormu. "'Nereye gidiyorsunuz acaba?' demi. '"kn kmaz'na/ demiler. '"Ne iin?' demi. '"Sharkey iin birka baraka kurmaya,' demiler.

'"Kim izin verdi size?' demi. "'Sharkey,' demiler. 'O yzden yolumuzdan ekilsen iyi olacak kocakan!' '"Ben size Sharkey'yi gsteririm sizi pis hrsz serseriler sizi!' de328 KRALIN DN mis kadn ve emsiyesini kaldrarak kendisinin iki misli olan vicdanszlar liderine saldrm. Bylece onu da almlar. Kilitlidelikler'e srmler, o yata. zlemini daha ok ektiimiz dierlerini de aldlar ama onun biroundan daha cesur davrand inkr edilemez." Tam bu konumann ortasnda Sam kageldi, babal ile birlikte ieri daldlar. Yal Gamgee ok yalanm grnmyordu ama biraz dahasarlamt. "iyi akamlar Bay Baggins!" dedi. "Sa salim geri dndn grdme sevindim hakikaten. Ama seninle paylaacak bir kozum var, yle derler ya, eer cesaretim olsayd. kn kmaz'n satmamaly-dn, hep dediim gibi. Btn bu yaramazlklar balatan ey o oldu. Siz yabanc yerlerde dolap dururken, Sam'in dediine gre Kara Adamlar dalarda takip ederken de -geri neden yle ettiinizi de pek aklamad ya- gelip knsamas Sraevleri'ni kazp benim pata-tislerimi mahvettiler!" "ok zldm Bay Gamgee," dedi Frodo. "Ama geri dndm ite, her eyi telafi etmek iin elimden geleni yapacam." "Eh bundan gzel konuamazdn," dedi babalk. "Bay Frodo Baggins gerek bir beyhobbit demiimdir hep, bu ismi tayan bakalar hakknda ne dnrseniz dnn, affedersiniz ama. Umarm Sam de oralarda terbiyesini taknp seni memnun etmitir?" "ok memnun etti Bay Gamgee," dedi Frodo. "Aslnda, ister inann ister inanmayn, artk btn topraklarda en anl kiilerden biri oldu; buradan Deniz'e kadar btn topraklarda ve Ulu Nehir'in ardnda adna arklar dzyorlar." Sam kzard ama minnettar bir edayla Frodo'ya bakt nk Gl'n gzleri parlyor ve ona glmsyordu. "inanmas azck zor," dedi babalk, "geri garip arkadalar edindiini grebiliyorum. Bunun cepkenine ne oldu? Benim aklm demirden eyalar giymeyi almaz, ister yaksn, ister yakmasn." ifti Pamuk'un ailesi ve konuklar ertesi sabaha kadar oturdular. Gece boyunca hibir ey duyulmad ama gn bitmeden bir eylerin olaca kesindi. "Belli ki kn kmaz'nda vicdanszlardan kimse kalmam," dedi Pamuk; "ama Yolkava'ndan gelecek olan ete neredeyse buraya varr." Kahvaltdan sonra Tookdiyan'ndan bir haberci midillisini srp geldi. Morali ok yerindeydi. "Reis btn lkeyi ayaa kaldrd," de329 SHIRE TEMZL di, "ve haber ate gibi her yana yaylyor. Bizim topraklan gzleyen vicdanszlar gneye kat, canl olarak kaabilenler yani. Reis onlarn peine dt, byk eteyi o taraftan uzak tutmak iin; fakat ayrabildii kadar kiiyle Bay Peregrin'i geri gnderdi." Bir sonraki haber pek iyi deildi. Btn gece darda olan Merry saat on sularnda geldi. "Drt mil tede byk bir grup var," dedi. "Yolkava'ndan gelen yol boyunca ilerliyorlar ama dalm vicdanszlarn birou onlara katld. Yz kadar vardrlar; ilerledike yangn kartyorlar. Lanet olascalar!" "Ya! Bu gelenler konumak iin durmayacaklardr, ellerinden gelirse ldrrler," dedi ifti Pamuk. "Eer Took'lar daha abuk gelmezlerse, saklanp hi tartmadan oklamaya balamamz lazm. Bu i yola girmeden biraz dv olmas gerekecek Bay Frodo." Took'lar daha nce geldiler. Ksa bir sre sonra ieri girdiler, balarnda Pippin vard, Tkkazas ve Yeil Tepeler'den yz kiilik bir gle. Merry'nin artk o vicdanszlarla baa kacak kadar yiit hobbi-ti vard, izciler gelenlerin birbirlerinden ayrlmadklarn syledi. Btn krlk yerlerin onlara kar ayaklandklarn biliyorlard ve belli ki isyan merkezinde, yani Suba'nda insafszca bastracaklard. Fakat ne kadar zalim olurlarsa olsunlar, ilerinde savatan anlayan bir liderleri olmad kesindi. Hi tedbir almadan geldiler. Merry abucak bir plan yapverdi.

Vicdanszlar Dou Yolu'ndan ar admlarla geldiler ve hi durmadan, bir sre zerlerinde ksa itlerin bulunduu yksek tepeler arasndan ykselen Suba Yolu'na dndler. Ana yoldan aa yukan iki yz metre kadar ileride bir dnemeci dnnce, eski ift arabalarnn ters evrilmesiyle yaplm salam bir barikatla karlatlar. Bu onlar durdurdu. Ayn anda, her iki yanlarnda da balarnn zerindeki itler boyunca hobbitlerin dizilmi olduunu grdler. Arkalarndan baka hobbitler tarlada saklanm baka arabalar ittiriyorlard, bylece geriye dn yollan da tkand. Yukardan bir ses onlara yle seslendi: "Evet, tuzaa dtnz," dedi Merry. "Hobbitkyl dostlannz da ayn eyi yapt; imdi biri ld geri kalanlar da hapiste. Silahlannz brakn! Sonra yirmi adm geriye giderek yere oturun. Kamaya alan vurulacaktr." Fakat serseriler artk kolay kolay korkutulacak gibi deildi. Birka 330 KRALIN DN tanesi sylenenleri yapt ama derhal arkadalar tarafndan yeniden kkrtldlar. Yirmi kadar geriye kap yk arabalarna saldrd. Alt tanesi vuruldu fakat geri kalanlar kat ve iki hobbiti ldrerek Ormanlk U istikametine dald. Kaarken iki tanesi daha devrildi. Merry yksek sesle borusunu ald; uzaklardan cevap veren borular oldu. "Uzaklaamazlar," dedi Pippin. "Btn o topraklar bizim avclarla dolu artk." Geride, yolda skm kalm seksen kadar Adam, hl tepelere ve barikatlara trmanmaya alyordu; hobbitler birounu vurmaya veya baltayla bimeye mecbur kaldlar. Fakat en gllerin ve en dehete dmlerin birou bat tarafndan kmay baardlar ve artk kamaktan ok ldrmeye meylettiklerinden dmanlarna iddetle saldrdlar. Birka hobbit dt, geri kalanlar da dou tarafnda bulunan Merry ile Pippin vanp vicdanszlara saldrncaya kadar duraksa-dlar. Merry iri bir orka benzeyen koca ksk gzl bir hayvan olan lideri kendi elleriyle biti. Sonra Adamlann son kalan artklarn geni bir oku halkasyla evreleyerek glerini geri ekti. Sonunda her ey bitmiti. Hemen hemen yetmi serseri alanda l yatyordu, bir dzine kadan da esir alnmt. On dokuz hobbit ldrlm, otuzu da yaralanmt. l serseriler yk arabalarna koyularak yaknlardaki eski bir kum ukuruna tand ve buraya gmld: Daha sonralar verilen adla Muharebe ukuru'na. len hobbitler hep birlikte tepe yannda, daha sonralan etrafna bir bahe yaplan koca bir kayann dikildii bir mezara yatnld. Bylece yukarda, uzakta Kuzey Topraklar'da yaplan 1147 ylndaki Yeilayrlar savandan sonra Shire'da yaplan tek sava olan 1419 ylndaki Suba Muharebesi de bylece bitmi oldu. Sonu olarak, seve seve verilen birka cana mal olsa da Krmz Kitap'ta koca bir blm tutar; ayrca savaa katlanlarn isimleri uzun bir Liste yaplarak btn Shire tarihileri tarafndan ezberlenmitir. Pamuk'lann nleri ve anlanndaki hatn saylr ykseli de bu zamana dayanr; fakat btn hikyelerde Liste'nin banda hep Komutanlar Meriadoc ile Peregrin'in ismi geer. Frodo da savaa katlmt ama klcn hi ekmedi; onun esas oynad rol, kayplarj karsnda hiddetlenen hobbitlerin silahlarn teslim etmi olan dmanlann ldrmelerini nlemek olmutu. Dv sona erip kalan iler de yoluna koyulduktan sonra Merry, Pippin ve Sam ona katldlar ve Pamuklarla birlikte geri gittiler. Ge bir le 331 SHIRE TEMlZLtt yemei yedikten sonra Frodo iini ekerek yle dedi: "Evet, sanrm artk 'ef ile ilgilenmenin zaman geldi." "Gerekten de yle, ne kadar abuk gitsek o kadar iyi," dedi Merry. "ok da kibar olma! Bu serserilerin buraya gelmelerinden ve btn yaptklar ktlklerden o mesul." ifti Pamuk iki dzine kadar gl kuvvetli hobbitten oluan bir refakati grubu toplad. "nk kn kmaz'nda hi serseri kalmam olduu sadece bir tahmin," dedi. "Emin deiliz." Sonra da yayan yola koyuldular. Frodo, Sam, Merry ve Pippin ba ekiyorlard. Bu hayatlanndaki en hznl saatlerden biriydi. Koca baca nlerinde ykseldi; Su'yu geip, yolun iki yanndaki yeni irkin ev sralan arasndan eski kye yaklatka, tm kasveti ve pis

irkinlii iinde yeni deirmeni grdler: Dumanlan tten ve le gibi kokan bir akntyla pislettii akarsuyu aparasna alm kocaman, tuladan bir bina. Btn Suba Yolu boyunca, ne kadar aa varsa hepsi kesilmiti. Kpry geip Tepe'den yukan baknca hepsinin nefesleri kesildi. Sam'in Ayna'da grd grntler bile onu bu grdklerine hazrl-yamamt. Bat tarafndaki Eski iftiler Birlii tamamen yklm ve yerine sra sra katranl barakalar yaplmt. Btn kestane aalar gitmiti. Tepeler ve alitler paralanmt. inenmekten ot bitmez bir tarlada yk arabalan gelii gzel braklmt. knsamas Sraevleri artk az ak duran bir kum ve akl oca olmutu. Geride kalan kn kmaz, bir yn iri kulbeden grnmyordu. "Kesmiler!" diye bard Sam. "Davet Aac'n kesmiler!" Altnda Bilbo'nun veda konumasn yapm olduu aacn durduu yeri iaret etti. Tarlann ortasnda kesilmi, l yatyordu. Sanki bu barda taran son damlaym gibi Sam gzyalanna bouldu. Bir kahkaha onlan durdurdu. Deirmen avlusunun alak duvanna uzanm, aksi bir hobbit grdler. Ask yzl ve kara elliydi. "Beenmedin mi Sam?" diye dudak bkt. "Ama sen hep yumuaktn. Ben de hep o atp tuttuun gemilerden biriyle yelken ap gittin sandydm. Ne halt etmeye geri dndn? Artk Shire'da yapacak ok iimiz var." "yle olduunu gryorum," dedi Sam. "Ykanacak zaman-bile yok ama duvarlann zerine sere serpe yatacak zaman var. Ama buraya bak Efendi Kumlukii, bu kyde hesaplamam gereken ok ey var; alay ederek bu ii fazla uzatma yoksa gcnn yetmeyecei kadar byk bir bedel demek zorunda kalrsn." 332 KRALIN DN Ted Kumlukii duvarn zerinden tkrd. "Hr!" dedi. "Bana dokunamazsn. Ben Patron'un arkadaym. Ama o sana bir gzel dokunur, eer biraz daha laf edecek olursan." "O ahmaa daha fazla nefesini tketme Sam!" dedi Frodo. "Umarm ortalkta byle hobbitlerden daha fazla kalmamtr. Bu, btn Adamlarn yapm olduklar zarardan ok daha kt bir sorun olurdu." "Sen pisin, kstahn tekisin Kumlukii," dedi Merry. "Sonra hesabn da ok amsn. Biz de tam Tepe'ye, senin u kymetli Patron'u-nu yerinden etmeye gidiyorduk. Adamlarnn hakkndan geldik." Ted'in az ak kald nk tam o anda Merry'nin bir iaretiyle kprden yryp gelen refakatileri grmt. Deirmene koarak elinde bir boruyla geri geldi ve yksek sesle boruyu fledi. "Nefesini bouna tketme!" diye gld Merry. "Bende daha iyisi var." Sonra gm borusunu kaldrarak fledi; borudan kan berrak ses btn Tepe'de nlad; Hobbitky'deki deliklerden, barakalardan, pejmrde evlerden hobbitler cevap verdi, akn akn dar ktlar ve tezahrat yapp yksek sesle bararak kn kmaz'na giden yolda grubu izlediler. Yolun en banda topluluk durdu, Frodo ve arkadalar yollarna devam ettiler; ve sonunda bir zamanlar ok sevdikleri yere vardlar. Bahe kulbeler ve barakalarla dolmutu; bazlar batdaki pencerelere o kadar yaklamt ki btn kesiyorlard. Her yanda sprnt ynlar vard. Kap izik iindeydi; zilin zinciri bo bo sallanyordu, zil almad. Kapy alsalarda bir cevap alamadlar. En sonunda kapy ittiler, ald, eri girdiler. Ev kokuyordu, pislikle dolmutu ve karmakarkt: Bir sredir hi kullanlmyor gibi duruyordu. "O sefil Lotho nerede saklanyor?" dedi Merry. Btn odalar aramlar ama sanlarla farelerden baka canl bulamamlard. "Dierlerine barakalar arattralm m?" "Buras Mordor'dan daha kt!" dedi Sam. "Bir anlamda ok daha kt. Nasl derler, sanki kendi evimizdi; nk buras yuvamzd ve mahvedilmeden nceki halini hatrlyoruz." "Evet, buras Mordor," dedi Frodo. "Onun marifetlerinden biri. Bu ii hep Saruman gryordu, kendi adna altn dnd zamanlar bile. Ayn ey Saruman'n kandrd, Lotho gibi kiiler iin de geerli."

333 SHIRE TEMlZLtt Merry keder ve tiksinti ile etrafna baknd. "Haydi, dan kalm!" dedi. "Eer neden olduu bu ktlkleri bilseydim kesemi San-man'n grtlana tkardm." "Kukusuz, kukusuz! Ama yle yapmadn ve ben de eve vardnzda sizi karlayabildim." Orada, kapda Saruman'n kendisi duruyordu, olduka bakml ve mutlu grnyordu; gzleri garaz ve zevkle parlyordu. Frodo'nun zihninde ani bir imek akt. "Sharkey!" diye bard. Saruman gld. "Demek ki bu ismi duydunuz, yle mi? Sanrm Isengard'da btn halkm bana byle diyordu. Byk bir ihtimalle bir sayg gsterisi olarak.* Ama belli ki siz beni burada grmeyi ummuyordunuz." "Ummuyordum," dedi Frodo. "Ama tahmin edebilirdim. Hl kt yolda, biraz yaramazlk yapacan yani: Gandalf beni senin hl o kadarna muktedir olduun konusunda uyarmt." "Olduka muktedirim," dedi Saruman, "az buz deil. Beni gldrdnz sizi hobbit efendicikleri sizi; o byk insanlarla birlikte srdnz atlarnz, emniyet iinde, minik varlklarnzla gurur duyarak falan. Btn bu iten ok krl ktnz dnmtnz; artk dolana dolana evinize dnp, lkenizde ho, huzurlu gnler bulacaktnz. Saruman'n evi enkaza evrilecek, Saruman kapnn nne konacakt ama kimse sizinkini ellemeyecekti. Yo, tabii! Gandalf sizin ilerinizle ilgilenirdi!" Saruman yeniden gld. "O bunu yapmaz! Aletleri ilerini bitirince onlan brakverir. Ama siz onun ardndan srnrsnz, oyalanarak, konuarak, gerektiinin iki misli uzun yol katederek. "Eh,1 diye dndm, 'madem o kadar ahmaksnz ben nden gideyim de unlara bir ders vereyim. Bir ktlk bir bakasn hak edermi.' Eer bana biraz daha zaman ve biraz daha Adam brakm olsaydnz daha gzel bir ders olacakt. Yine de yaamnz boyunca onarmay veya yeniden yapmay zor baaracanz eyler yaptm. Bunu dnmek ve grdm zararn bedeli olduunu kabul etmek bile pek ho." "Eh madem byle eylerden holanyorsun," dedi Frodo, "sana acyorum. Korkarm, bu sadece anlarda kalan bir honutluk olacak. Hemen git ve bir daha hi geri dnme!" Kyn hobbitleri Saruman'n kulbelerden birinden ktn gr* Byk bir ihtimalle kelimenin asl Orka'yd: Shark, "yal adam". 334 KRALIN DN mler ve hemen kn kmaz'na doru ylmaya balamlardi Frodo'nun emrini duyunca hiddetle mrldandlar: "Gitmesine izin verme! ldr onu! O bir hain, bir katil. ldr onu!" Saruman onlarn dmanca yzlerine, bakarak glmsedi. "ldr ha!" diye alay etti. "Eer gcnzn yeteceine inanyorsanz ldrn onu benim cesur hobbitlerim!" Kendini toparlayarak onlara siyah gzleriyle kara kara bakt. "Ama sakn mallarm kaybettiimde btn gcm de kaybettiimi zannetmeyin! Bana kim vurursa lanetle-necektir. Ve eer kanm Shire' boyayacak olursa Shire kuruyacak ve bir daha da hi iyilemeyecektir." Hobbitler irkildiler. Ama Frodo yle dedi: "Ona inanmayn! Btn gcn kaybetti, hl eer izin verirseniz sizi ayartp aldatabilecek sesi hari. Ama onun ldrlmesini istemiyorum. c, ile karlamak faydaszdr: Hibir eye iyi gelmez. Git Saruman, en hzl yoldan!" "Solucan! Solucan!" diye seslendi Saruman; yakndaki kulbeden Solucandil kt, neredeyse bir kpek gibi iki bklm. "Yeniden yollara dyoruz Solucan!" dedi Saruman. "Bu iyi beylerle efendicikler bizi yeniden yollara terk ediyor. Haydi gel!" Saruman gitmek iin dnd ve Solucandil de peine takld. Fakat tam Saruman Frodo'nun yaknndan geerken elinde bir bak parlad ve hzla ba saplad. Ban ucu gizli zrha denk geldi ve krld. Sam'in nclnde bir dzine hobbit nara atarak ileri atldlar ve ha in adam yere yatrdlar. Sam klcn ekti. , "Hayr Sam," dedi Frodo. "imdi bile ldrme onu. nk canm yakmad. Sonra her eye

ramen onun bu kt haleti ruhiye iinde ldrlmesini istemiyorum. Bir zamanlar byk biriydi, elimizi kaldrmaya cesaret edemeyeceimiz soylu bir kii. Artk dt ve onun iyiletirilmesi bizim gcmz aar; ama ben yine de, olur da gnn birinde iyileir umuduyla ellenmemesi grndeyim." Saruman ayaa kalkt ve Frodo'ya bakt. Gzlerinde hayret, sayg ve nefret karm garip bir bak vard. "Bymsn Buukluk," dedi. "Evet, ok bymsn. Hem arif, hem de zalim olmusun. Beni alacam cn tadndan mahrum ettin, artk ac iinde gideceim, senin merhametine borlu olarak. Bu durumdan ve senden nefret ediyorum! Evet, gidiyorum ve artk seni hi rahatsz etmeyeceim. Ama benden sana salk ve uzun bir yaam dilememi bekleme. Her ikisine 335 SHIRE TEMZL de sahip olamayacaksn. Ama bu benim kabahatim deil. Ben sadece gelecei sylyorum." Yryp gitti; hobbitler onun gemesi iin bir yol oluturdular; ama silahlarn kavradka parmaklarnn boumlar bembeyaz kesiliyordu. Solucandil duraksad, sonra efendisini takip etti. "Solucandil!" diye seslendi Frodo. "Onu izlemene gerek yok. Senin hibir ktln grmedim. Burada bir sre dinlenip kamn doyurursun; daha kuvvetlenip kendi yoluna gidinceye kadar." Solucandil durup arkasn dnerek ona bakt, kalmaya hazr gibiydi. Saruman dnd. "Hi mi?" dedi atlak bir sesle. "Yo tabii! Geceleri evin dna szlyorsa bile bunu srf yldzlara bakmak iin yapyordur canm. Ama yoksa birilerinin zavall Lotho'nun nerelerde saklandn sorduunu mu duydum? Sen biliyorsun, deil mi Solucan? Onlara anlatacak msn?" Solucandil sinerek zrldamaya balad: "Yo, yo!" "O zaman ben anlataym," dedi Saruman. "Solucan efinizi ldrd, o zavall eyi, sizin cici, minik Patron'unuzu. yle deil mi Solucan? Uyurken baklam sanrm. Gmd sonra, umanm; geri Solucan son zamanlarda pek bir at. Yo, Solucan gerekten de iyi biri deil. Onu bana braksanz daha iyi edersiniz." Solucandil'in kzl gzlerinde lgn bir nefret ifadesi belirdi. "Sen yap demitin; bunu bana sen yaptrdn," diye tslad. Saruman gld. "Sen hep Sharkey'nin dediklerini yaparsn yle deil mi Solucan? Eh o zaman imdi de yle diyor: izle!" Yerde srnen Solucandil'in yzne bir tekme att ve dnerek yola koyuldu. Fakat bunun zerine sanki bir ey aniden harekete geti: Solucandil birden dorulup kalkt, gizli tuttuu bir ba ekerek ve bir it gibi hrlayarak Saruman'n srtna srad, ban geri ekti, grtlan kesti ve bir nara atarak yola doru kat. Daha Frodo kendini toparlayp bir sz syleyemeden hobbit oku vzldad ve Solucandil cansz yere dt. Etrafta duranlarn dehetli baklar altnda Saruman'n bedeninin etrafnda gri bir pus topland ve ateten kan duman gibi ykseldi; soluk ve rtl bir suret halinde Tepe'nin zerinde topland. Bir an iin Bat'ya bakarak dalgaland; fakat Bat'dan serin bir yel geldi, onu evirdi ve suret ah ederek yokluk iinde eridi gitti. Frodo cesede acma ve dehet duygularyla bakt; nk o bakar336 KRALIN DN ken sanki aniden lmn uzun yllar bedende kendini aa karm, ceset ekmi ve kuruyan yznde o iren kafatasna gerilmi deri paralarndan baka bir ey kalmamt. Yanna serilmi olan pis pelerinin eteini kaldrarak cesedi rtt ve dnd. "Bunun sonu da byle ite," dedi Sam. "Kt bir son, keke hi grmeseydim; ama kurtulduumuz iyi oldu." "Ve umarm bu da Sava'n sonudur artk," dedi Merry. "Umarm," dedi Frodo ve iini ekti. "En son darbe. Ama tam buraya, kn kmaz'nn kapsna denk geldiini dnn! En azndan btn mit ve korkularmda bunu hi aklma getirmemitim."

"Bu dankl temizlemeden son demeyeceim ben," dedi Sam karamsar karamsar. "Bu da hem zamanmz alacak, hem de ok uratracak."

BLG PAYLAMAKLA OALIR (.......................KENDER...................) BLM IX GRi LiMANLAR Temizlik iin gerekten ok uramak gerekti ama Sam'in korktuundan daha az zaman ald. Dvten sonraki gn Frodo Ulu Kazln'a gitti ve tutsaklar Kilitlidelikler'den kurtard, ilk bulduklarndan biri artk Tombi'lii kalmam Fredegar Bolger oldu. Vicdanszlar onun bakanlnda bir grup isyankr Korkutan tepelerindeki Belgilide-lik'te saklandklar yerde bulduklar zaman ieri atlmt. "Bizimle gelseydin daha iyi olacakt demek ki zavall Fredegar!" dedi Pippin, yriiyemeyecek kadar halsiz olduundan onu dan tarlarken. Bir gzn aarak nazike glmeye alt Fredegar. "Gr sesli bu gen dev de kim?" diye fsldad. "Bizim minik Pippin olamaz! apka numaran ka oldu senin byle?" Sonra srada Lobelia vard. Zavallck, onu karanlk ve dar hcresinden kurtardklarnda ok yal ve zayf grnyordu. Kendi ayaklan zerinde ar aksak yrmekte srar etti; Frodo'nun koluna yaslanm, ama yine de eski emsiyesini elinden brakmadan dan ktnda o kadar byk bir sevgiyle karland, grndnde o kadar ok tezahrat yaplarak alkland ki, ok etkilendi ve gzyalar iinde uzaklat. Daha nce hayat boyunca hi gzde birisi olmamt. Fakat Lotho'nun ldrlmesiyle ilgili haberi duyunca ykld ve kn kmaz'na geri dnmedi. Burasn Frodo'ya geri verdi ve Kemerliku-aklar'da Sertie'deki akrabalarnn yanna gitti. Ertesi bahar zavallck ldnde -ne de olsa yz yan gemiti-Frodo hem hayretler iinde kalm, hem de ok etkilenmiti: Kalan btn parasn ve Lotho'nun btn parasn, yaanan sorunlar srasnda evsiz kalan hobbitlere yardm etmesi iin Frodo'ya brakmt. Yani bylece kan davas bitmi oluyordu. Yal Will Nebzeayak Kilitlidelikler'de herkesten ok kalmt ve KRALIN DN GRi LiMANLAR 338 339 kimisine nazaran daha az iddet grm olsa da yeniden Belediye Bakan'na birazck benzeyinceye kadar epey bir beslenmesi gerekti; bylece oy birliiyle Bay Nebzeayak yeniden toparlanncaya kadar Frodo'nun Vekil olarak grev yapmasna karar verildi. Belediye Bakan Vekili olarak Frodo'nun yapt tek i Emniyet iflerini eski grevlerine dndrmek ve eski saylarna indirmek oldu. Son kalan vicdanszlar avlama ii Merry ile Pippin'e verilmiti ve bu da ksa bir sre iinde baarld. Gneyde bulunan eteler Suba Muharebesi'ni duyunca lkeden kaarak Reis'e pek zorluk karmadlar. Yl Sonu' ndan nce hayatta kalan birka kii de ormanlarda yakalanm ve teslim olanlar snr d edilmiti. Bu arada tamirat ileri de sratle devam ediyordu, Sam ok meguld. Mecbur kalp da keyifleri gelince hobbitler arlar gibi alabilir. imdi de, minik ama atik hobbit olanlarndan ve kzlarndan, ypranm ve nasrl babalklara ve kocakarlara kadar her yatan binlerce gnll el vard. Yl Sonu'ndan nce yeni Emniyet ifleri evlerinin tek bir tulas veya "Sharkey'nin Adamlar"nn ina etmi olduu tek bir ey bile kalmamt; ama tulalar eski delikleri tamir etmek, buralar daha rahat ve daha kuru hale getirmek iin kullanlmt. Vicdanszlar tarafndan barakalarda, ambarlarda, terk edilmi deliklerde, zellikle de Ulu Kazln'daki tnellerde ve Korkutan'daki eski ta ocaklarnda saklanm olan mal, yiyecek ve bira stoklan bulunmutu; o yzden o yl Yl Sonu kimsenin ummad kadar nee iinde geti. Hobbitky'de yaplan ilk eylerden biri, hatta yeni deirmenin kaldrlmasndan da nce

yaplan ilk ey Tepe'nin ve kn kmaz'nn temizlenmesi ve knsamas Sraevleri'nin yeniden inasyd. Yeni kum ocann n bir hizaya getirilerek geni ve korunakl bir bahe haline sokuldu ve gney yzne, yine Tepe'ye doru yeni delikler kazlarak tulalarla bir hizaya sokuldu. Babalk yeniden Numara'ya yerletirildi; o da sk sk yle diyordu kimin duyup duymadn umursamadan. "Hep demiimdir ya, kem esen yelin kimseye bir faydas yok. Ve Sonu Fena Deilse, iyi Saylr Her ey." Yeni sraevlere verilmesi gereken isim konusunda biraz tartma kmt. Muharebe Baheleri veya Gzel lyinler dnlmt. Fakat bir sre sonra, hobbitvari bir saduyuyla sadece Yem Sraevleri denmeye balad Fakat buraya Sharkey kmaz demek tam bir Suba esprisi olmutu. En byk zarar ve kayp aalard nk Sharkey'nin emriyle Shi-re'n drt bir bucandaki aalar pervaszca kesilmiti; Sam de her eyden ok bunlara yanyordu. He eyden nce bu yarann iyilemesi uzun zaman alacakt ve ancak torununun torunu Shire' Shire gibi grebilecek diye dnyordu. Sonra aniden bir gn Galadriel'in hediyesini hatrlayverdi, nk haftalardr yaad maceralar dnemeyecek kadar meguld. Kutuyu kartarak bunlar dier Yolcular'a (nk artk herkes onlar bu isimle aryordu) gsterdi ve fikirlerini sordu. "Onu ne zaman hatrlayacan merak edip duruyordum," dedi Frodo. "A bakalm!" Kutu, ortasnda gm kabuklu minik bir cevize benzeyen tek bir tohumun bulunduu, yumuak ve ince, gri renkli bir toz ile doluydu. "Rzgrl bir havada, havaya savur ve brak kendi iini kendi grsn!" dedi Pippin. "Neyin zerine?" dedi Sam. "Bir noktay fidanlk olarak se kendine ve oradaki bitkilere neler olduunu izle," dedi Merry. "Eminim ki Hanm, bu kadar kii cefa ekerken, bunun hepsini kendi bahem iin kullanmam istemezdi," dedi Sam. "Btn akln ve bilgini kullan Sam," dedi Frodo, "sonra da armaann yaptn ie yardmc olmas ve iyiletirmesi iin kullan. Ve idareli kullan. Burada ok fazla yok ve herhalde her bir zerrenin bile kymeti vardr." Bylece Sam, zellikle gzel ve ho aalarn tahrip edilmi olduu yerlere fidanlar dikti ve her birinin kkndeki topraa kymetli tozundan bir zerre brakt. Shire'da bir yukar, bir aa dolaarak bu ii yapt; ama Hobbitky ile Suba'na biraz iltimas getiyse bile kimse bunun iin onu sulamad. Sonunda hl elinde biraz toz kalm olduunu grd; bylece aa yukar Shire'n tam ortas olan Metelik Kayas'na giderek kendi hayr duasyla bunu havaya savurdu. Minik gm cevizi Davet Bahesi'ne, bir zamanlar o aacn durduu yere dikti ve buradan ne kacan merakla bekledi. Btn bir k boyunca elinden geldiince sabrla bekleyip, durmadan gidip bir eyler km m kmam m bakmaktan kendini alkoymaya alt. 341 ^40 KRALIN DN Bahar en lgn beklentilerini bile gemiti. Aalan fknp bymeye balad, sanki zamann acelesi varm da yirmi ylda yapacan bir ylda yapyormu gibi. Davet Bahesi'nde ok gzel bir fidan boy verdi: Gmten bir gvdesi, uzun yapraklar vard ve nisan aynda altn renkli ieklerle dolmutu. Bu gerekten de bir mallorn idi ve btn civarn ilgi odayd. Daha sonraki yllarda tm zarafet ve gzelliiyle byrken, uzak yakn btn civara nam sald ve herkes uzun yolculuklar yaparak onu grmeye geldi: Dalar'n batsnda ve Deniz'in dousundaki tek ve dnyadaki en gzel mallorn'a. 1420 yl her eyiyle Shire'da muhteem bir yl olmutu. Sadece tam zamannda ve tam kararnda kan harika bir gne ve yaan nefis bir yamur deil, sanki baka bir ey daha vard: Bir zenginlik ve bereket havas, bu Orta Dnya zerinden oynap geen btn lml yazlann tesinde bir gzellik vard. O y doan veya rahme den btn ocuklar -ve o yl da ok ocuk olmutu- hem seyretmeye doyulmayacak kadar gzel, hem gl olmutu ve ounun da daha nce hobbitler arasnda ender rastlanan altn rengi salan vard. Mey-

valar o kadar boldu ki gen hobbitler neredeyse ilek ve kaymak banyosu yapyorlard; daha sonralan da erik aalannn altndaki imlere oturarak, eski fatihlerin fethettikleri kalelerde kestikleri kellelerden yaptklan ynlar gibi ekirdeklerden minik piramitler yapyorlar, sonra da yollanna devam ediyorlard. Kimse hasta olmamt ve imenleri bimek zorunda olanlar haricinde herkes ok mutluydu. Gney Topraklar'da asmalar iyice yklenmiti, "yaprak" rekoltesi artc boyutlardayd; her yerde o kadar ok msr vard ki o Hasat'ta btn ambarlar tka basa dolmutu. O yl Kuzey Topraklar arpas o kadar kaliteli olmutu ki 1420 maltndan yaplan biralar uzun yllar unutulmam ve dillere destan olmutu. Gerekten de bir nesil sonra hanlardan birinde yal bir babaln, parasn hak etmi yanm litrelik bir marapa biradan sonra marapasn masaya koyup iini ekerek yle dedii ok duyulmutur: "Ah! Bu tam bir bin drt yz yirmi idi vallahi!" Sam ilk balarda Frodo ile birlikte Pamuk'larda kalmt; ama Yeni Sraevler biter bitmez Babalk'n yanna tand. Btn ilerinin ya-nsra kn kmaz'nn temizlenmesi ve restorasyon ilerini de idare ediyordu; ama sk sk aa dikim ileri iin Shire'da yolculuk yapyorGRt LiMANLAR du. Yani martn ilk gnlerinde evde deildi ve Frodo'nun hastalandndan haberi olmad. O ayn on nde ifti Pamuk Frodo'yu yatanda yatarken buldu; boynunda asl duran beyaz bir ta avulamt ve sanki bir rya iindeydi. "Sonsuza kadar gitti," dedi, "artk her ey karanlk ve bo." Fakat nbet geti; Sam ayn yirmi beinde geri dndnde Frodo iyilemiti ve kendisi hakknda hibir ey sylemedi. Bu arada kn kmaz hale yola girmi ve Merry ile Pippin ukuray'dan btn mobilyalan ve eyalar tamlar, bylece delik ksa bir sre sonra eski .halini almt. Sonunda her ey hazr olunca Frodo yle dedi: "Ne zaman yanma tanp bana katlacaksn Sam?" Sam biraz garip bakyordu. "Eer istemiyorsan hemen gelmene gerek yok," dedi Frodo. "Ama biliyorsun Babalk yaknlarda, sonra Dulhanm Gurultu ona gayet iyi bakar." "Mesele o deil Bay Frodo," dedi Sam ve kpkrmz kesildi. "Ee, ne yleyse?" "Gl, Gl Pamuk," dedi Sam. "Belli ki benim darlara gitmemden hi holanmam zavall kzcaz; fakat onunla konumam olduum iin bunu bana syleyememiti. Ben de onunla konumam-tm nk nce yapmam gereken bir i vard. Ama artk konutum; diyor ki: 'Zaten bir yl bou bouna geirdin, niye daha fazla bekleyelim?' 'Bou bouna m?' deyiverdim ben de. 'Ben olsam yle demezdim.' Yine de ne demek istediini anladm tabii. Anlayacanz, ikiye blndm." "Anladm," dedi Frodo: "Evlenmek istiyorsun ama ayn zamanda benimle birlikte kn kmaz'nda oturmak istiyorsun, yle mi? Ama Sam'ciim, bu ok kolay! En ksa zamanda evlen, sonra da Gl ile birlikte buraya tann. kn kmaz koca bir aileyi rahat rahat barndracak kadar byk." Ve bylece her ey yoluna konmutu. Sam Gamgee Gl Pamuk ile 1420 ylnn (bu yl dnleriyle de nlyd) bahannda evlendi ve kn kmaz'nda yaamaya baladlar. Sam kendisini ansl hissediyorsa, Frodo daha da ansl hissediyordu; nk koca Shire'da onun kadar ihtimamla baklan baka bir hobbit yoktu. Tamirat ileri planlanp yoluna girdikten sonra o da kendine sessiz bir yaam seti, bol bol M2 KRALIN DN yazd ve yazd butun notlar kontrol etti Belediye Bakan Vekili grevini o yaz ortasndaki Parasz Panayr gnnde devretti ve sevgili Wll Neb/cavak bir yedi yl daha lenlere bakanlk etme imkan buldu

Merry ile Pppn bir sure ukuray da birlikte yaadlar Erdyan ile kn kmaz arasnda youn bir trafik vard Ik gen Yolcu ar klan ykleri klklar ve harika davetleriyle Shre birbirine kat mt Bey gibi diyordu halk onlara iyi niyetle nk onlar parlak zrhlaryla nets kalkaniaryla en akrak, uzak diyarlarn arklarn syleyerek midillilerini srerken grmek herkesin n styordu ar tk r ve grkemli grnyorlarsa bile baka hibir deiiklikleri yoktu eskisine nazaran geekten de biraz daha nazik, daha neeli olma lar hari te yandan Frodo ile Sam normal kyafetlerine geri dnmlerdi, sadece gerektiinde ince dokulu, boazlarndan ok gzel brolarla tutturduklar uzun gri pelerinler giyiyorlard Bay Frodo da sk sk elledii bir zincire takl beyaz bir mcevher tayordu boynunda Artk her ey yolundayd ve hep daha iyiye gitme umd vardu Sam de bir hobbtn dileyebilecei kadar megul ve mutluydu Butun o yl keyfini karan hibir ey olmamt, efendisi iin belli belirsiz hissettii bir endie dnda Frodo, yava yava butun Shre lenn den elini ayan ekmiti ve Sam onun kendi lkesinden ne kadar az gurur duyduunu znt iinde izliyordu ok az insan onun yapm olduklarn ve maceralarn biliyordu veya renmek istiyordu, onlar daha ok Bay Meradoc ve Bay Peregrn ve (Sam bir bilseydi) kendi sine sayg duyuyorlard Sonra sonbaharda eski sorunlarn bir glgesi belirdi Bir akam Sam alma odasna girdiinde efendisinin ok garip grndn fark etti Yz ok solgundu ve gzleri ok u/aklardak bir eyi grr gibiydi _ Neyin var Bay Frodo7 dedi Sam Yaralym diye cevap verdi Frodo, yaral, asla tamamen lyle meyecem Fakat sonra ayaa kalkt, bunalts gemi gibiydi ve ertesi gn yi ne eski Frodo oldu Sam, o gnn ekimin alts olduunu sonradan ha trlayacakt k yl nce o gn Frtnatepes nn altndaki ukurda her yer karanlkt 343 GRi LiMANLAR Zaman ilerledi ve 1421 yl gelip att Frodo mart aynda yine hastaland fakat byk bir gayretle bunu saklad nk am'n dnecek baka eyleri vard Sam ile Gl un ilk ocuklan Mart'n yirmi beinde dnyaya gelmiti, Sam o gn bir kenara not etti 'eyBayFrodo, dedSam Brazsktm GullebrlkteonaFro-do ismini vermeyi kararlatrmtk, tabu /nnle ama olan olmad, kz oldu Geri herkesin hayaln ssleyen bir kz ocuu, neyse ki bana deil de Gl e benzem Yan imdi ne yapacamz bilemiyoruz " Eh Sam,' dedi Frodo, eski detlerin nesi var7 Gl gibi bir iek ismi sein Shre dak kz ocuklannn yarsnn ismi byledir, bundan gzel ne olabilir9 'Hakl olmasna haklsn Bay Frodo dedi Sam Yolculuklarm srasnda baz gzel isimler duydum ama onlar gndelik yaam iin biraz abartl kaabilir Babalk yle diyor Ksa sein de kullanrken kesip ksaltmak zorunda kalmayasnz Ama eer iek ismi olacaksa uzunluu benim iin dert olmaz nk, bilirsin ya, bence o ok gzel ve bydke daha da guzelleecek Frodo bir an iin duundu Peki Sam, elanora, gne yldzna ne dersin, Lothlren imlen zerindeki minik altn iekleri hatrlyor-sundur herhalde7" Bu defada sen haklsn Bay Frodo1 dedi Sam mest olarak "Benim istediim de byle bir eydi Minik Elanor hemen hemen alt aylkt ve 1421 yl gze girmiti bir gn Frodo am' alma odasna ardnda ' Perembe gn Blbo'nun Yagunu Sam, dedi ' Ve Yal Took'u geecek Yz otuz bir yanda olacak'" "Olacak ya1" dedi Sam "Hanka bin1 "ey Sam,' dedi Frodo, "senin Gl ile grp bir sure sensiz idare edip edemeyeceim sorman istiyorum, tabu ki ok uzaklara veya ok uzun sure iin deil," dedi biraz dalgn 'ey, bu pek olmaz Bay Frodo "Tabu ki yle Ama bo ver Bana yolda biraz refakat edersin Gul'e pek uzun srmeyeceini syle, en fazla k hafta, sonra sa salm dnersin " "Seninle birlikte Yarmavad'ye kadar gelip Bay Blbo'yu grmek isterdim Bay Frodo," dedi

Sam ' Ama te yandan buradan baka bir 345 GRt LiMANLAR KRALIN DN V4 yerde de olmak istemiyorum. ylesine ikiye blndm ite." "Zavall Sam! Korkarm kendini tam blnm gibi hissediyor-sundur," dedi Frodo. "Ama geer. Senin salam ve kararl olman gerekir; olacaksn da." Sonraki bir-iki gn Frodo evrakn ve yazlarn Sam ile birlikte gzden geirdi ve anahtarlar teslim etti. Dz krmz, deri kapl koca bir kitap vard; koca sayfalan artk neredeyse tamamen dolmutu, lk balar, Bilbo'nun ince, dolak yazsyla doluydu; fakat ou Frodo'nun sk, akc yazsyd. Kitap blmlere ayrlmt fakat 80'inci Blm bitmemiti ve bu blmn ardnda birka bo sayfa daha vard. Baln bulunduu sayfada birden ok balk vard birbirini geersiz klan; yle ki: Gnlm. Beklenmeyen Yolculuum. Gittim ve Geldim. Ve Sonra Olanlar. Be Hobbit'in Maceralar. Bilbo Baggins'in kendi gzlemlerinden ve arkadalarnn anlattklarndan derledii Muhteem Yzk'n yks. Yzk Savas'nda Neler Yaptk. Burada Bilbo'nun el yazs bitiyor ve Frodo'nun yazs balyordu: YZKLERN EFENDtSt'NtN DEVRL VE KRALIN GERi DN (Kk Halk tarafndan grld ekliyle; arkadalarnn anlattklar ve Ariflerin bilgileriyle btnlenmi Shire'l Bilbo ve Frodo'nun anlardr.) Bilbo'nun Yarmavadi'de evirmi olduu irfan Kitaplarnn zetiyle birlikte. "Vay, hemen hemen bitirmisin Bay Frodo!" diye hayret etti Sam. "Eh, sebat etmitin dorusu." "Ben bitirdim Sam," dedi Frodo. "Son sayfalar sana ait." Eyll'n yirmi birinde birlikte yola koyuldular, Frodo onu ta Mi-nas Tirith'ten tam olan ve artk Yolgezer dedikleri midillisinde, Sam de sevgili Bill'i zerinde. Ho, altn renkli bir sabaht ve Sam nereye gittiklerini sormad: Tahmin edebildiini dnyordu. Ormanlk U'a doru Ktk Yolunu tuttular; midillilerini serbest brakmlard. Yeil Tepeler'de kamp kurdular ve Eyll'n yirmi ikisinde akam yaklarken yava yava aalarn balad yere doru inmeye baladlar. "u Kara Svari ilk ortaya ktnda saklandn aacn ta kendisi deil mi Bay Frodo!" dedi Sam sol yann iaret ederek. "imdi bir rya gibi geliyor." Akam olmutu, onlar tahrip olmu meeyi geip dnerek fndk allarndan aaya doru inerken yldzlar dou gnde prldamaya balamt bile. Sam sessiz, anlarna dalmt. Derken, Frodo'nun alak sesle kendi kendine ark sylediini, eski yry arksn sylediini duydu ama arknn szleri ayn deildi. u dnemecin ardndadr belki Yeni bir yol, gizli bir kap; Bilmem ka kez gemiindir nnden, Ama gn gelir saparm sonunda Ay'm Batsna, Gne'in Dousuna Uzanan gizli yollara. Ve sanki ona cevaben, aadan, vadiden uzanan yoldan kp gelen seslerin arks duyuldu: A'.ElberethGilthomel! silivren penna mlriel o menel alar elenath Gilthoniel, Af Elbereth! Biz bu uzak lkede yaayanlar, aalarn altnda Bat Denizleri stndeki yldz n Unutmadk hl.

Frodo ile Sam durarak yumuak glgelerin iinde oturdular, ta ki onlara doru gelen yolcularn ltlarn grnceye kadar. Gildor ile zarif elf halkndan bir kalabalk vard; Sam hayretler iinde Elrond ile Galadriel'in de gelmekte olduklarn grd. Elrond gri renkli bir pelerin giymiti ve alnnda bir yldz, elinde gm bir }46 KRALIN DN harp vard; parmanda da kocaman mavi tal bir yzk: Vilya, lerin en by. Fakat Galadriel kk ak bir ata binmi, tpk ayn etrafndaki bulutlar gibi prl prl beyaz giysilere brnmt; kendisi de yumuak bir kla parlyordu adeta. Onun parmanda da Nenya, mithril'en yaplan yzk vard ve bu yzkte buzlu bir yldz gibi parlayan tek bir beyaz ta bulunuyordu. Onlarn ardndan kk gri bir midilliye binmi ve grne gre de uyuklayp duran Bilbo geliyordu. Elrond onlar vakarla ve samimiyetle selamlad, Galadriel de onlara glmsedi. "Evet Efendi Samwise," dedi Galadriel. "iittiim ve grdm kadaryla armaanm iyi kullanmsnz. Shire artk her zamankinden daha kutlu, daha gzel olacak." Sam yerlere kadar eilerek selam verdi ama syleyecek sz bulamad. Hanm'n ne kadar gzel olduunu unutmutu. Derken Bilbo uyanarak gzlerini at. "Bakn hele Frodo1" dedi. "E, bugn Yal Took'u getim! Bylece o i de halledilmi oldu. Ve artk baka bir yolculua kmak iin tamamen hazrm sanrm. Sen de geliyor musun?" "Evet, geliyorum," dedi Frodo. "Yzk Tayclar birlikte gitmeli." "Nereye gidiyorsunuz Beyim?" diye bard Sam, sonunda neler olduunu anlamt. "Limanlar'a, Sam," dedi Frodo. "Ve ben gelemem yle mi?" "Evet Sam. Henz gelemezsin en azndan, Limanlar'dan teye geemezsin. Geri sen de Yzk Taycs olmutun, ksa bir sre iin de olsa. Senin zamann da gelebilir. Hep ikiye blnecek deilsin ya. Tek ve btn olmalsn, uzun yllar. Zevkini kartacan, olacan ve yapacan o kadar ok ey var ki." "Ama," dedi Sam ve gzleri yaarmaya balad, "ben sen de daha uzun uzun yllar Shire'n zevkini kartacaksn zannetmitim yaptklarndan sonra." "Ben de yle dnyordum bir zamanlar. Ama ok derinden yaralandm Sam. Shire' kurtarmaya altm ve baardm ama kendim iin deil. Bu hep byle olmal Sam, iler tehlikeli olunca: Birileri vazgemeli, kaybetmeli ki dierleri kazanabilsin. Ama sen benim varisimsin: Sahip olduum ve olacam her eyi sana braktm Sonra senin Gl'n ve Elanor'un var; daha minik Frodo, minik Gl ve Merry ve 347 GRi LiMANLAR Altnbukle ve Pippin gelecek; belki benim gremediim daha oklar da. Ellerine ve aklna her yerde ihtiya olacak. Belediye Bakan olacaksn tabii ki, istediin srece; tarihteki en nl bahvan olacaksn; sonra Krmz Kitap'tan birok ey okuyacak, geip gitmi olan an hatralarn canl tutacaksn ki halk Byk Tehlike'yi hatrlasn ve sevgili lkelerini daha da ok sevsin. Ve bunlar da seni, yk'nn sana ait blm srdke mmkn olduunca megul ve mutlu edecek. "Haydi, imdi midillini sr yanmda!" Bunun zerine Elrond ile Galadriel yollarna devam ettiler; nk nc a bitmi, Yzk'n Gnleri gemiti; o zamanlarn ykleri ve arklar sona ermiti. Artk Orta Dnya'da kalmak istemeyen Yksek Soy Elfleri'nden birou da onlarla birlikte geliyordu; Sam, Frodo ve Bilbo aralarnda hem kutlu hem de ac ykl olmayan bir hznle sryordu midillilerini ve elfler onlara zevkle hrmet ediyorlard. Btn bir akam ve btn bir gece Shire'n tam ortasndan gemi olmalarna ramen yabani hayvanlar hari kimse onlarn getiklerini grmedi; ya da en fazla, orada burada gezginin biri Ay batya doru giderken aalarn altnda hzl bir prlt veya otlar arasndan akan bir k ile glge grmt. Ve Shire'dan ktktan sonra. Ak Yaylalar'n gney eteklerinden giderek Irak Yaylalar'a ve Kuleler'e vardlar ve uzaktaki Deniz'e baktlar; ve bylece sonunda Mithlond'a

indiler, Lu-ne'un uzun halicindeki Gri Limanlar'a vardlar. Kaplara yaklatklarnda Gemiustas Crdan onlar karlamak iin geldi. ok uzun boyluydu ve sakal ok uzundu, gri sal, yal biriydi, gzleri hari: Onlar yldzlar kadar keskindi; gelenlere bakarak eildi ve dedi ki: "Artk her ey hazr." Sonra Cfrdan onlar Limanlar'a gtrd; burada beyaz bir gemi duruyordu; rhtmda kocaman gri bir atn yannda beyazlara brnm bir ekil onlar bekliyordu. Dnp onlara doru gelirken Frodo, Gandalf in artk nc Yzk olan Muhteem Narya'y aka elinde tadn grd; yzn zerindeki ta ate gibi kpkrmzyd. O zaman, gidecek olanlar mutlu oldu nk Gandalf in da onlarla ayn gemiye bineceini biliyorlard. Fakat Sam artk hzn gnlnn derinliklerinde hissediyordu; ona yle geldi ki ayrl bu kadar ac olunca, eve yapaca dn yolculuu ok daha kederli olacak. Fakat daha orada yle durmu elflerin geKRALIN DN 348 miye biniim seyrederken ve ayrl iin btn hazrlklar yaplrken, Merry ile Pippin kageldiler. Pippin gzyalar arasnda gld. "Daha nce de bizi atlatmaya alm ama becerememitin Fro-do," dedi. "Bu kez neredeyse baaracaktn da, ama yine olmad. Geri bu kez seni ele veren Sam deil de Gandalf in ta kendisi oldu!" "Evet," dedi Gandalf; "nk geriye bir kii dnmektense kii dnmek daha kolay. Evet, ite sevgili dostlar sonunda burada, De-niz'in kylarnda Orta Dnya'daki yol arkadalmz bitiyor Barla gidesiniz1 Alamayn, demeyeceim; nk btn gzyalar kotu deildir." Sonra Frodo Merry ile Pippin'i ve son olarak da Sam'i pt ve gemiye bindi; yelkenler ald, rzgr esti ve gemi yava yava uzun gri haliten kayd; Frodo'nun tad Galadriel'in iecii prldayarak gzden kayboldu. Ve gemi Yksek Deniz'e kt ve sonunda yamurlu bir gecede Frodo havada tatl bir koku alp su zerinden bir ark sesi duyuncaya kadar Bat'ya gitti. O zaman ona, tpk Bombadil'in evinde grd ryadaki gibi gri yamur perdesi, gmten bir cama dnp kalkm gibi geldi ve o zaman sratle atan bir afakta ak sahilleri ve gerisindeki yemyeil topraklan grd. Fakat Liman'da duran Sam'e akam yerini karanla brakt gibi geldi; gri denize bakarken sularn zerinde hzla Bat'da kaybolan bir glge grd sadece. Orada, gecenin ilerleyen vakitlerine kadar durdu kald, Orta Dnya'nn kylarnda sadece dalgalarn ah edilerini ve mrltlarn duyarak; bu sesler kalbinin derinlerine kt. Yannda Merry ile Pippin duruyordu ve hepsi sessizdi. Sonunda arkada geri dndler, eve doru giderken bir daha hi geriye bakmadlar; Shire'a dnnceye kadar birbirlerine tek bir kelime bile etmediler ama her biri ayn ayn yanndaki arkadalarndan byk birteselli bulmutu uzun, gri yollan boyunca. Sonunda yaylalardan inerek Dou Yolu'nu tuttular, sonra Merry ile Pippin Erdiyan yoluna devam etti; daha yoldayken bile birlikte ark sylemeye balamlard. Fakat Sam Suba'na dnp Tepe'ye vard, gn yine kavuurken. Ve yoluna devam etti; ieride sar bir kla bir ate vard; akam yemei de hazrd tahmin ettii gibi. Gl onu ieri ald, koltuuna oturtup minik Elanor'u kucana verdi. Sam derin bir nefes ald. "Eh, dndm ite," dedi. EKLER Tolkien, Hobbit ile balayp Yzklerin Efendisi ile srdrd "Orta Dnya" tarihini hibir zaman tamamlayamad lmnden sonra olu Christopher Tolkien nce Orta Dnya'nn daha eski dnemlerine ait olan Sil-marillion'u, ardndan da Tolkien'n yarm kalm elyazmalannn ounu yaymlayarak bize aa yukan tamamlanm bir "Orta Dnya Tarihi" vermeye alt. Yzklerin Efendisinin ingilizce basklanma so-nunda,yaynlanan "Ekler", bu tarihenin tmne ait bilgileri, yan ykleri, geri plan, kronoloji ve soyaalan-n, ve Orta Dnya dilleri

zerine dilbtiimsel aklamalar ierir. Elinizdeki basmda, bu eklerin arasndan dorudan doruya Yzklerin Efendisi "e ilgili olan blmleri bir araya getirmeye ahtk. (y.n.) EK A (V) BURADA ARAGORN LE ARVVEN'lN YKSNN BtR BLM AKTARILMAKTADIR "Arador Kral'n dedesiydi. Olu Arathorn evlenmek iin Aranarth soyundan gelen Dfrhael'in kz olan Zarif Gilraen'e talip olmutu. Bu evlilie kar kmt Dfrhael; nk Gilraen kkt ve Dtinedain detlerince evlilik yana ulamamt henz. "'Dahas,' demiti, 'Arathorn olgun yata, sert bir adamdr ve insanlarn umduklarndan daha erken reis olacaktr; ama gnlm bana 'onun ksa mrl olacan sylyor.' "Fakat ileri grl biri olan kars yle cevap vermiti: 'te bu yzden elimizi daha abuk tutmamz gerekir ya! Frtna nnde gnler kararmakta, nemli eyler olacak. Eer bu ikisi evlenirse halkmz iin bir mit doabilir; ama eer oyalanrlarsa, o zaman mit bu ada ulamaz bize.' "Ve gerekten de Arathorn ile Gilraen evleneli ancak bir yl olmutu ki da trolleri Arador'u Aynkvadi'nin kuzeyindeki Souklarlar' da ele geirip canna kymlard; bylece Arathorn Dnedain'in Reisi olmutu. Ertesi yl Gilraen ona bir olan dourmu; adn Aragom koymulard. Fakat Arathorn, Elrond'un oullaryla birlikte orklara kar atn srerken gzn paralayp giren bir ork okuyla ldnde, Aragorn iki yandayd; yani kendi rkna gre ksa mrl bir adam olmutu Arathorn, yine de ldnde altm yandayd. "Bunun zerine artk sildur'un varisi olan Aragorn, annesiyle birlikte yaamak iin Elrond'un evine gtrlmt; Elrond ona babalk etmi ve onu kendi olu gibi sevmiti. Fakat ona Estel, yani 'mit' diyorlard ve Elrond'un buyruuyla gerek ismi ve soyu bir sr olarak saklanyordu; nk Arifler o zamanlardan Dman'n dnya zerinde kalm olabilecek sildur Varislerini aradn biliyordu. YZKLERN EFENDlSl 352 EK A }53 "Fakat Estel henz yirmi yana gelmiti ki Elrond'un oullaryla birlikte byk iler baardktan sonra Ayrkvadi'ye dnd; Elrond ona baknca iine mutluluk dolmutu, nk onun zarif ve soylu biri olduunu, daha bedenen ve aklen geliecei halde erkeklie erken adm attn grmt. O yzden o gnden itibaren Elrond ona gerek ismiyle hitap etmi, kim olduunu, kimin olu olduunu anlatm ve ona slalesinin yadigarlarn sunmutu. "ite Barahir'in yz,' demiti, 'uzaktan akrabalnn bir nian; ve ite Narsil'in krk paralan. Bunlarla daha byk iler baarabilirsin; nk bana bir felaket gelmezse, ya da snavda baarsz olmazsan, mrnn insanlarn mrlerinden daha fazla olacan grebiliyorum. Lkin snavn uzun ve zorlu olacak. Annminas Saltanat Asas'n alkoyuyorum nk onu hak etmen lazm gelir.' "Ertesi gn tam gnein kavutuu saatlerde Aragorn tek bana ormanda dolayordu, ii nee doluydu; kendisi umut dolu ve dnya da ok latif olduundan arklar sylyordu. Aniden, daha arksn sylerken, hu aalarnn beyaz gvdeleri arasnda, yeil imenler zerinde yryen bir kz grd; bir ryaya daldn veya okuduklar arklar dinleyenlerin gzleri nnde canlandran Elf Ozanlarn kabiliyetlerini kazandn dnerek olduu yerde hayretler iinde kalakald. "nk Aragorn tam o anda Lthien ile Beren'in Neldoreth ormannda karlamasn anlatan Lthien gazelini okuyordu. Ve o da ne! Lthien gzleri nnde, gmlere ve mavilere brnp bir elf yuva-sndaki alacakaranla benzeyen zarafetiyle Ayrkvadi'de yrmeye balamaz m; kara salar aniden kan yelde dalm, kirpikleri yldzlar gibi talarla dolu. "Bir an iin Aragon sessizce seyretti fakat onun geip gitmesinden ve bir daha onu

grememekten korkarak ona Tinviel, Tinviel! diye seslendi, ok zaman nce, Eski Gnler'de Beren'in yapm olduu gibi tpk. "Bunun zerine kz dnerek ona glmsedi ve yle dedi: 'Kimsiniz siz? Ve niin bana o isimle sesleniyorsunuz?' "Aragorn da yle cevap verdi: 'nk sizin gerekten de biraz nce arksn sylediim Lthien Tinviel'e benzediinize inanyorum. Ama eer o deilseniz, gerekten de onun suretinde dolayorsunuz.' '"yle syler biroklar,' diye cevap verdi kz ciddiyetle. 'Yine de onun ad deildir benim adm. Geri belki de kaderim onunkinden pek farkl olmayacaktr. Ama siz kimsiniz?' '"Bana Estel derlerdi,' dedi Aragorn: 'ama Dnedain'in Efendisi, sildur'un varisi, Arathorn olu Aragorn'um ben'; yine de daha bunlar sylerken, gnln bu kadar eleyen bu soyun sopun, kzn asaleti ve gzelliiyle karlatrlnca pek bir nem tamadn hissetti. "Ama kz neeyle glerek yle dedi: 'O halde uzaktan akraba saylrz. nk ben Elrond'un kz Arvven'im ve bana da Undmiel derler.' '"Sk sk,1 dedi Aragorn, 'tehlikeli gnlerde insanlarn hazinelerini sakladklar grlmtr. Yine de Elrond'a ve aabeylerinize hayret ediyorum; nk bu evde ocukluumdan beri yaadm halde sizden sz edildiini hi duymamtm. Nasl oldu da hi karlamadk? Herhalde babanz sizi hazine dairesine kilitlememitir?' "'Hayr,' dedi kz ve douda ykselen Dalar'a bakt. 'Bir sre annemin akrabalarnn topraklarnda, uzaktaki Lothlrien'de yaamtm. Babam ziyaret etmek iin yeni dndm, mladris'te dolamayal ok oluyor.' "O zaman Aragom'un iine bir merak dt, nk kz, Orta Dn-ya'da ancak yirmi yldr yaam olan kendisinden daha byk grnmyordu. Fakat Anven onun gzlerine bakarak yle dedi: 'Hayret etme! nk Elrond'un ocuklar Eldar'n yaam sresine sahiptir.' "Bunun zerine Aragorn mahcup-oldu nk kzn gzlerindeki elf n ve yllarn getirdii irfan grmt; yine de o andan itibaren Elrond'un kz Anven Undmiel'e k olmutu. "Bunu izleyen gnlerde Aragorn sessizlemi, annesi zerinde garip bir haller olduunu anlamt; sonunda Aragorn annesinin sorularna bpyun edi ve aalarn loluundaki karlamadan bahsetti. "'Olum,' dedi Gilraen, 'meylin ok yksek, krallarn soyundan gelen biri iin bile. nk bu hanm u anda dnya zerinde yryen en soylu ve en zarif hanmdr. Sonra lmllerin elf kan tayanlarla evlenmeleri mnasip deildir.' "'Ama yine de o kanda bizim de bir paramz var,' dedi Aragorn, 'eer bana retilen atalarmn ykleri doru ise.' "'Dorudur,' dedi Gilraen, 'lkin bunlar ok nceleri, dnyann baka bir anda yaanmt, soyumuz henz azalmadan nce. O yzden korkuyorum; nk Efendi Elrond'un iyi niyeti olmasa sildur'un Varisleri ksa bir sre iinde son bulur. Ama bu konuya El355 EK A YZKLERN EFENDlSl 354 rond'un iyi niyetle bakacan zannetmem.' '"O halde gnlerim ac iinde geecek ve yabanellerde bir bama dolaacam,' dedi Aragorn. '"Senin kaderinde gerekten de bu var,' dedi Gilraen; kendi halkna gre ileri grl bir insan olmasna ramen oluna gelecekle ilgili neler grdn sylemedi, hi kimseye de olunun anlattklarndan sz etmedi. "Fakat Elrond ok ey grr, birok gnl okurdu. O yzden gnn birinde, yl henz devrilmeden Aragorn'u odasna arp yle dedi: 'Dnedain Efendisi, Arathorn olu Aragon, beni dinleyiniz! Nasibiniz ok yce; ya Elendil zamanndan beri gelip gemi atalarnzn ok

zerine ykseleceksiniz ya da soyunuzdan kalanlarla karanlklar iine deceksiniz. nnzde yllar srecek olan bir snav var. Zamannz gelinceye kadar ve buna layk olduunuz anlalncaya kadar ne evleneceksiniz, ne de bir kadn sz ile kendinize balayacaksnz.' "Bunun zerine Aragorn'un akl kart ve yle dedi: 'Size bundan annem sz etmi olabilir mi?' "'Hayr, tabii ki hayr,' dedi Elrond. 'Kendi gzleriniz ele verdi sizi. Ama ben sadece kendi kzmdan sz etmiyorum. Henz hi kimsenin kzyla nianlanmayacaksnz. Lkin tmladris ve Lrien'in Hanm, halknn Akamyldz Zarif Anven'e gelince; o sizden daha yce bir soya sahiptir ve bu dnyada o kadar yaamtr ki siz onun iin birok yaz geirmi gen bir hu aacnn yanndaki bir yllk filiz gibisiniz. O sizin ok zerinizde. Ve bence, bu ona da byle grnyordur. Lkin yle olmasayd ve gnl size dm olsayd bile, yine de zerimize dm olan bu hkmden znt duyardm.' "'Nedir bu hkm?' dedi Aragorn. '"Ben burada ikamet ettiim srece o da Eldar'n genleriyle birlikte yaayacaktr,1 diye cevap verdi Elrond, Ve ben ayrldm zaman, eer dilerse o da benimle gelecektir.' "'Anlyorum,' dedi Aragorn, 'gryorum ki gzlerimi bir zamanlar Beren'in arzulam olduu Thingol hazinesinden hi de daha kk olmayan bir hazineye evirmiim. Benim de nasibimde bu varm.' Sonra aniden soyuna zg bir ngryle yle demiti: 'Lkin ite! Efendi Elrond, sonunda burada yaadnz yllar azalmaya balad ve ksa bir sre sonra ocuklarnz bir seim yapp ya size, ya da Orta Dnya'ya veda etmek zorunda kalacak.' "'Doru,' dedi Elrond. 'Bizim hesaplarmza gre ksa bir sre sonra; geri bu insanlar iin olduka uzun bir sre. Lkin Arwen'in nnde byle bir seim olmayacak Arathorn olu Aragorn, eer siz, ya kendinizin ya da benim dnyann sonundan nce ac bir ayrl tatmamza neden olacak bir ekilde aramza girmezseniz. Henz benden ne istediinizin farknda bile deilsiniz.' ini ekti ve bir sre gen adama ciddi ciddi baktktan sonra yine yle dedi: 'Yllar getireceini getirecek. Birok yl gemeden bu konuda konumayalm. Gnler kararyor ve gelecek ok ktlk var.' "Bundan sonra Aragorn Elrond'dan sevgiyle izin istedi; ertesi gn de annesine, Elrond'un slalesine ve Arwen'e veda ederek yabanellere gitti. Otuz yl kadar Sauron'a kar alt ve kendisinden ok eyler rendii Arif Gandalf ile dostluk kurdu. Onunla birlikte birok tehlikeli yolculua atld fakat yllar getike tek bana yolculuklara daha sk gitmeye balad. Yollan zorlu ve uzun gibiydi ve glmsedii zamanlar dnda grnts de biraz suratsz olmaya balamt; yine de gerek suretini gzlerden gizlemediinde insanlara srgnde bulunan saygdeer bir kral gibi grnyordu. nk eitli klklarda geziyordu ve deiik isimlerde namlar salmt. Rohirrim ordusuyla at srm, Gondor Hkmdan iin hem karada, hem denizde savamt; sonra tam zafer saatinde ortadan kaybolmu, Dou'ya, uzaklara ve G-ney'in derinliklerine gitmi, hem iyi hem kt olan insanlarn yreklerini aratrm, Sauron'un oyunlarn ve hilelerini ortaya kartmt. "Byle byle yaayan insanlarn en serti olmu, insanlarn hnerleri ve irfanlarn renip ilerletmi ve onlardan ok daha ileriye gitmiti; nk onda elf bilgelii ve gzlerinde bir kez tututu mu ok az kimsenin dayanabilecei bir k vard. zerindeki hkmden dolay yz hznl ve sertti ama kalbinin derinliklerinde hep bir mit bulunur ve zaman zaman buradan, kayadan kaynayan bir kaynak gibi nee fkrrd. "Derken, Aragorn krk dokuz yana geldiinde, Sauron'un yeniden yerletii ve ktlklerle urat Mordor'un karanlk snrlarndan, tehlikeler iinden geri dnd. ok yorgundu ve Aynkvadi'ye gidip uzak lkelere yapaca yolculuktan evvel orada bir sre dinlenmeyi dnyordu; dn yolu zerinde Lrien'in snrlarna vard ve Galadriel Hanm tarafndan gizli lkeye kabul edildi. "O bilmiyordu ama Anven Undmiel de oradayd ve bir sre iin YZKLERN EFENDtSl 356

l annesinin akrabalaryla kalyordu. Pek deimemiti, nk lml yllar onun yanndan gelip geerdi; yine de yz daha ciddiydi ve kahkahas artk nadiren duyulur olmutu. Fakat Aragorn artk hem vcut hem de zihin asndan tamamen gelimiti; Galadriel yollarda ypranm giysilerini bir kenara brakmasn syleyip onu gm ve beyaz rengine brd, elf-grisinden bir pelerin giydirdi ve alnna da parlak bir ta yerletirdi, te o zaman Aragorn insan cinsinden daha liymi gibi grnd; sanki Bat Adalan'ndan bir Elf Hkmdar'yd. Ve ite byle grmt Arwen onu ilk kez, o uzun ayrlklarndan sonra; ve Aragorn altn ieklerle dolu Caras Galadhon aalarnn altndan Ar-wen'e doru yrrken kz seimini yapm ve kaderi izilmiti. "Sonra bir mevsim boyunca, Aragorn'un ayrlk vakti gelinceye kadar, birlikte Lothlrien'de, aalar arasndaki imenliklerde dolatlar. Ve Yazortas'nda bir akam Arathorn olu Aragorn ile Elrond kz Arvven o zarif tepecie, lkenin ortasndaki erin Amroth'a gittiler ve lmeyen imlerin zerinde, elanorlarla niphrediller ayaklarn evrelerken, yalnayak gezindiler. Ve orada, o tepenin zerinden doudaki Glge'ye, batdaki Alacakaranla baktlar ve birbirlerine evlilik sz verdiler, gnlleri mutlulukla doldu. "Ve yle dedi Anven: 'Karanlk olmasna karanlk Glge, lkin benim gnlm yine de nee iinde; nk sen Estel, yiitliklerinle bu karanl yok edecek olan bykler arasnda olacaksn.' "Fakat Aragorn yle cevap verdi: 'Heyhat! Ben bunu nceden gremiyorum ve bunun nasl olaca benden gizli tutuluyor. Yine de senin midinle mit edeceim. Ve Glge'yi kesinlikle reddediyorum. Lkin hanmm, Alacakaranlk da benim iin deil; nk ben bir lmlym ve Akamyldz, eer sen bana balanacak olursan, senin de Alacakaranlktan feragat etmen gerekecek.' "Ve kz Bat'ya bakarak ak bir aa gibi kprtsz kalakald, sonunda yle dedi' 'Sana balanacam Dnadan ve yzm Alacaka-ranlk'tan evireceim. Yine de halkmn topraklan- orada; halkmn rak yurdu.' Kz babasn ok seviyordu. "Elrond kznn seimini iittiinde, kalbi parampara olduu ve uzun zamandr korktuu son hkmn katlanlmas hi de kolay olmadn anlad halde sessiz kald. Fakat Aragorn yeniden Ayrkva-di'ye geldiinde onu ararak yle dedi: '"Olum, midin solaca yllar erdi, bunlarn gerisindeki ok az 357 EK A ey aikrdr bana. Artk aramzda bir glge var. Belki de byle olmas gerekiyordu, benim kaybmla insanln krall yeniden kurulacaktr belki de. O yzden, sizi sevdiim halde unu sylemek istiyorum: Arwen Undmiel, hayatnn faziletini daha kk bir amala alalta-cak deildir. O, hem Gondor, hem Arnor'un Kral'ndan baka kimsenin kars olamaz. Benim iin zaferimiz bile sadece hzn ve ayrlk getirecek - lkin size bir sre iin mit ve nee. Heyhat olum! Korkarm sonunda Arvven'e insanlarn Yazgs zor gelecektir.' "Bylece kald bu mesele Elrond ile Aragorn arasnda ve bir daha bu konuda hi konumadlar; fakat Aragorn yeniden tehlikeler ve zorluklara dald. Dnya kararp Orta Dnya'ya korku derken, Sauron' un gc bym ve Barad-dr eskisinden de daha fazla ykselirken, Arvven Aynkvadi'de kalm ve Aragorn darlardayken onu dnceleriyle seyretmiti; ve mit iinde onun iin byk ve krallara layk bir sancak yapmt, ancak Nmenor'lulann hkmdarln ve Elen-dil'in mirasn talep edecek birinin dalgalandrabilecei bir sancak. "Birka yl sonra Gilraen Elrond'dan izin isteyerek Eriador'daki kendi halknn yanna gitti ve orada tek bana yaad; olunu artik ok seyrek gryordu, nk Aragorn zamannn ounu uzak lkelerde geiriyordu. Fakat gnn birinde Aragorn Kuzey'e geldii bir zamanda annesinin yanna gitti ve ayrlmadan nce annesi ona yle dedi: '"Bu bizim son ayrlmz Estel, olum. znt beni sradan insanlar gibi yalandrd; Orta Dnya zerinde toplanan, zamanmzn yaklamakta olan bu karanlyla yzleemeyeceim.

Yaknda ayrlacam.' "Aragorn, 'Yine de karanln gerisinde bir k olabilir, eer yle ise siz/h bunu grp mutlu olmanz dilerim,1 diyerek onu teselli etmeye al st. "Fakat o sadece u linnod ile cevap verdi: nen i-Estel Edain, -chebin estel anim.' ve Aragorn da gnlnde bir arlkla ayrld. Ertesi bahar ermeden Gilraen lmt. "Bylece Yzk Sava'nda yllar ilerledi; bu konuda baka yerlerde ayrntl bilgiler verilmitir: Sauron'u devirmek iin nasl daha nceden grlememi yollarn bulunduu ve midin tesindeki bir mi1. "midi Ddnedain'e verdim ben, kendime hi saklamadm." <5H YZKLERN EFENDlSl din gerekletirildii hakknda. Derken, tam yenilgi annda Aragorn denize ulam, Arvven'in kendisi iin yapt sanca Pelennor Ovalar muharebesinde am ve ilk o gn bir kral olarak selamlanmt. Ve sonunda her ey olup bittikten sonra atalarnn miras brakt yere ayak basarak Gondor'un tac ile Arnor'un saltanat asasn kabul etti; Sauron'un D ylnn Yazortas'nda Anven Undmiel'le evlilie hak kazand ve Krallarn ehri'nde evlendi. "nc a bylesine bir zafer ve mitle bitmiti; yine de o an hznleri arasnda Elrond ile Anven'in ayrllar vard; nk Deniz ve dnyann tesinde bir hkm ile birbirlerinden ayrlmlard. Al Yzk yok edilip yzk de gcnden mahrum kaldnda Elrond artk yorulmu ve o zaman Orta Dnya'y bir daha hi geri dnmemecesine terk etmiti. Fakat Arwen lml bir kadn gibi olmutu ama yine de kazanm olduu her eyi yitirinceye kadar lmeyecekti. "Elflerin ve insanlarn Kraliesi olarak Aragorn ile birlikte yz yirmi yl ihtiam ve saadet iinde yaadlar; yine de sonunda Aragorn yallnn yaklatn ve uzun da olsa mrnn sonuna geldiini hissetti. O zaman Aragorn Anven'e yle dedi: '"Dnyann en zarifi, en ok sevdiim Akamyldz Hanm sonunda dnyam kararyor, ite! Devirdik ve devirdiklerimizi harcadk; artk benim hesap gnm yaklat.' "Arwen onun niyetini gayet iyi biliyordu ve bunu ok ncelerden grmt; yine de kederle doldu. 'Yani efendim, sizin sznzle yaayan halknz zamanndan nce mi terk edeceksiniz?' diye sordu. '"Zamanndan nce deil,' diye cevap verdi Aragorn. 'nk eer imdi gitmezsem, ksa bir sre sonra zorla gitmek durumunda kalacam. Ayrca olumuz Eldarion artk kral olacak kadar byd.' "Sonra, Sessiz ,Cadde'deki Krallarn Evi'ne giderek, kendisi iin hazrlanm olan uzun yataa uzand. Burada Eldarion'a veda etti, ellerine Gondor'un kanatl tacn ve Arnor'un saltanat asasn teslim etti; bunun zerine Arwen hari hepsi yanndan ayrldlar ve o da tek bana yatann yannda durdu. Btn irfanna ve soyluluuna ramen, biraz daha kalmas iin ondan istirhamda bulunmaktan kendini alkoyamad. O henz gnlerini eskitmemiti ve bylece stlenmi olduu lmlln acsn da tadyordu. "'Undmiel Hanm,' dedi Aragorn, 'gerekten ok zor bir saat ama yine de, artk kimsenin yrmedii Elrond'un bahesindeki ak hu 359 EK A aalarnn altnda karlatmz gn yaratlmt bugn. Ve erin Amroth tepesinde hem Glge, hem de Alacakaranlk'tan vazgetiimiz gn bu hkm kabul etmitik. Kendine bir dan sevgili, ve sor bakalm, kuruyup adamlarm ve aklm yitirerek mi dmemi isterdin tahtmdan. Hayr hanmm, ben Nmenor'lularn sonuncusuyum, Eski Gnler'in son kralym; bana ayn zamanda Orta Dnya'daki insanlarn mrlerinin kat verildi ama yan sra kendi irademle kullanmam ve sonra bu armaan iade etmem iin bir kerem ihsan edildi. O yzden artk uyuyacam. '"Seni teselli etmek iin konumuyorum nk dnyann dngs iinde byle bir ac iin teselli yoktur. nnde nihai bir seim var: Ya piman olup Limanlar'a giderek ebede kadar

yeil kalacak ama hibir zaman bir hatradan ileriye gidemeyecek olan anmz Bat'ya tarsn; ya da insanlarn Yazgs'na tahamml edersin.' "'Hayr sevgili beyim,' dedi Arwen, 'o seimi ok nce yapmtm. Artk beni oraya tayacak hibir gemi yok ve gerekten de insanlarn Yazgs'na tahamml etmeliyim, ister gnll, ister gnlsz: Kayp ve sessizlik. Lkin sana syleyeyim Nmenor Kral, u ana kadar halknn yksn ve lmlerini anlamamm. Sefil ahmaklar diye kzardm onlara, ama imdi acyorum. Eer bu gerekten de, Eldar'n deyimiyle Tek'in insanlara verdii bir armaansa, gerekten de kabul zormu.' '"yle grnyor,' dedi Aragorn. 'Lkin hem Glge'yi hem Y-zk' reddettikten sonra son snavda yklmayalm. Hznle gitmeliyiz ama yeisle deil. Bak! Sonsuza kadar dnyann dngleriyle bal deiliz ve bunlarn ardnda hatradan fazlas var. Elveda!' '"Estel, Estel!' diye alad Arwen ve bununla birlikte Aragorn daha onun elini tutup perken uykuya dald. Sonra iinden ok byk bir gzellik kt ortaya, yle ki sonradan gelen herkes hayretle bakt; nk genliinin zarafetinin, olgunluunun, yiitliinin ve yallnn bilgelii ve hametinin hep birbirine kartn grdler. Ve uzun sre yatt orada; insanlarn Krallan'nn nurunun bir sureti olarak dnyann paralanmasndan nce solmayan bir an iinde. "Fakat Arwen Ev'den ayrld; gzlerindeki k snmt ve halkna, yldzsz bir gecede ken bir akam gibi soumu ve grilemi grnyordu. Sonra Eldarion'a, kzlarna ve sevdii herkese veda ederek, Minas Tirith ehrinden ayrld, Lrien lkesine gitti ve k gelinceye kadar solan aalar altnda tek bana yaad. Galadriel gp YZKLERN EFENDlSl 360 gitmiti, Celeborn da yoktu, lke sessizdi. "Orada, sonunda mallorn yapraklan dklrken ve herz bahar gelmeden dinlenmek iin erin Amroth'a uzand; ve orada durur yeil kabri, dnya deinceye ve yaamnn tm gnleri ondan sonra gelen insanlar tarafndan tamamen unutuluncaya kadar. Ve Denz'in dousunda artk elanor ve niphredil hi iek amaz. "Bu yk Gney'den bize geldii kadaryla burada bitmitir; Ak-amyldz'nn solmasndan sonra artk bu kitapta eski gnler hakknda bir ey sylenmez." EK B YILLARIN YKS (BATI LKELERNN KRONOLOJSNDEN BiR BLM) BYK YILLAR 3018 Nisan 12 Gandalf Hobbitky'e gelir. Haziran 20 Sauron Osgiliath'a saldrr. Ayn srada Thranduil'e de saldrlr ve Gollm kaar. Temmuz 4 BoromirMinasTirith'ten yola kar, l O Gandalf Orthanc'da hapsedilir. Austos Gollum'un izi kaybedilir. Bu sralarda hem elfler hem de Sau-ron'un hizmetkrlar tarafndan aranmakta olduu iin, Moria'da sakland tahmin edilir; ama tam Bat kapsna giden yolu kefettii srada, dar kamaz. Eyll 18 Sabahn erken saatlerinde Gandalf Orthanc'dan kaar. Kara Svariler isen Slklan'n geerler. 19 Gandalf dilenci klnda Edoras'a gelir, ama ieri alnmaz. 20 Gandalf Edoras'a girmeyi baarr. The'oden ona gitmesini syler: "istediin at al, ama yarn gn kavumadan gitmi ol."

363 162 EK B YZKLERN EFENDlSt 21 Gandalf Glgeyele ile karlar, ama at onun yanna sokulmasna izin vermez. Gandalf Glgeyele'y i krlklarda takip eder. 22 Kara Svariler akam vakti Sarn Sl'na varrlar ve oradaki kolcular pskrtrler. Gandalf Glgeyele'y i yakalar. 23 Drt Svari afaktan nce Shire'a girer. Dierleri kolcular douya doru takip eder, sonra da Yeilyol'da nbet tutmak zere geri dnerler. Bir kara svari akam kerken Hobbitky'e girer. Frodo kn kmaz'n terk eder. Glgeyele'yi ehliletiren Gandalf, Rohan'dan yola kar. 24 Gandalf Isen'i geer. 26 Yal Orman. Frodo Bombadil'in evine gelir. 27 Gandalf Grisel'i geer. Bombadil'in evinde ikinci gece. 28 Hobbitler bir Hykl kii tarafndan tutsak edilir. Gandalf Sarn Sl'na vanr. 29 Frodo gece vakti Bree'ye vanr. Gandalf Babalk' ziyaret eder. 30 Sabahn erken saatlerinde ukuray'a ve Bree'deki hana baskn yaplr. Frodo Bree'yi terk eder. Gandalf ukuray'a gelir ve gece vakti Bree'ye vanr. Ekim l Gandalf Bree'den aynlr. 3 Gandalf Frtnaba'nda saldnya urar. 6 Frtnaba dibindeki kamp yeri saldrya urar. Frodo yaralanr. 9 Glorfindel Yarmavadi'den aynlr. 1 1 Glorfindel Mitheithel Kprs'ndeki Svariler'i kovalar. 1 3 Frodo Kpr'y geer. 18 Glorfindel alacakaranlkta Frodo'yu bulur. Gandalf Yarmavadi'ye varr. 20 Bruinen Sl'ndan ka. 24 Frodo iyileir ve kendine gelir. Boromir gece vakti Yarmava-di'ye varr. 25 Elrond'un Divan. Aralk 25 Yzk Kardelii alacakaranlkta Yarmavadi'den ayrlr. 3019 Ocak 8 Grup Hollin'e vanr. ll,12Caradhras'takar. 13 Sabahn erken saatlerinde kurtlarn saldns. Grup akam zeri Moria'nn Bat kapsna varr. Gollm Yzk Taycs'n izlemeye balar. 14 Yirmibirinci Salon'da gece. 1 5 Khazad-Dm Kprs ve Gandalf m d. Grup gece ge vakit Nimrodel'e vanr. 1 7 Grup akam vakti Caras Galadhon'a varr. 23 Gandalf Balrog'u Zirak-zigil'in tepesine kadar izler. 25 Balrog'u devirir ve kendisi de baylr. Gvdesi tepede kalr. ubat \ 4 Galadriel'in Aynas. Gandalf hayata dner ve trans halinde kalr. 1 6 Lrien'e veda. Bat kysnda gizlenen Gollm aynllanm izler. 1 7 Gwaihir Gandalf Lrien'e getirir. 23 Kayklar Sarn Gebir yaknlannda gece vakti saldnya urar. 25 Grup Argonath' geer ve Parth Galen yaknnda kamp kurar. Birinci sen Geitleri Muharebesi; The'oden olu Theodred ldrlr. 26 Kardelik'in dal. Boromir lr; borusunun sesi Minas Tirith' ten duyulur. Meriadoc ve Peregrin tutsak derler. Frodo ve Samwise dou Emyn Muil'e girerler. Aragorn akam vakti orkla-nn peine der. Eomer ork etesinin Emyn Muil'den iniini duyar. 27 Aragorn gne doarken bat yamacna vanr. Eomer, Th6oden 'in emrine ramen geceyans Doual'dan karak orklann peine der. 28 Eomer orklan Fangorn Orman'nn hemen dnda yakalar. 29 Meriadoc ve Pippin kaarlar ve Aasakal'la karlarlar. Gn doarken Rohirrim saldnr

ve orklan yok eder. Frodo Emyn Muil'den kar ve Gollum'la karlar. Faramir, Boromir'in cenaze kayn grr. 30 Ent Meclisi balar. Eomer Edoras'a dnerken Aragorn'la karlar. 365 EK B 364 YZKLERN EFENDlSt Mart l 1 Frodo afakta l Bataklklar1! gemeye balar. Ent Meclisi devam eder. Aragorn Ak Gandalf la karlar. Edoras'a doru yola karlar. Faramir Minas Tirith'ten ayrlp bir grevle thilien'e gider. 2 Frodo Bataklklar'n sonuna varr. Gandalf Edoras'a vanr ve The'oden'i iyiletirir. Rohirrim Saruman'a kar batya doru at srer, ikinci isen Geitleri Muharebesi. Erkenbrand yenilir. leden sonra Ent Meclisi sona erer. Entler yola karlar ve gece vakti Isengard'a varrlar. 3 The"oden Mifer Dibi'ne ekilir. Hornburg Sava balar. Entler Isengard' tamamen ykarlar. 4 Theoden ve Gandalf Mifer Dibi'nden Isengard'a doru yola kar. Frodo Morannon'un insansz Topraklar'nn kysndaki krlk tepelere varr. 5 The'oden le vakti Isengard'a vanr. Orthanc'daki Saruman'la pazarlk. Kanatl Nazgl Dol Baran'daki kampn zerinden geer. Gandalf Peregrin ile Minas Tirith'e doru yola kar. Frodo Morannon nnde gizlenir ve alacakaranlkta yola kar. 6 Dnedain sabahn erken saatlerinde Aragorn'a yetiir. Theoden Homburg'dan Tapanvadi'ye doru yola kar. Aragorn bir sre sonra yola kar. 7 Faramir Frodo'yu Henneth Annn'a gtrr. Aragorn gece vakti Dunharrow'a varr. 8 Aragorn afak vakti llerin Yolu'na kar; gece yans Erech'e vanr. Frodo, Henneth Annn'dan aynlr. 9 Gandalf Minas Tirith'e varr. Faramir, Henneth Annn'dan aynlr. Aragorn Erech'ten aynlr ve Calembel'e varr. Frodo alacakaranlkta Morgul Yolu'na ular. The'oden Dunharrow'a varr. Karanlk, Mordor'dan tamaya balar. 10 afa Olmayan Gn. Rohan'n Toplan: Rohirrim Tapanva-di'den yola kar. Gandalf ehir'in kapsnn dnda Faramir'i kurtarr. Aragorn Ringl'yu geer. Morannon'dan kan bir ordu Cair Andros'u ele geirir ve Anrien'e geer. Frodo Yol Kava-'n geer ve yola kan Morgul ordusunu grr. 11 Gollm Shelob'u ziyaret eder, ama uyuyan Frodo'yu grnce neredeyse piman olur. Denethor Faramir'i Osgilliath'a yollar. Aragorn Linhir'e varr ve Lebennin'e geer. Dou Rohan, kuzeyden istilaya urar. Lrien'e ilk saldn. 12 Gollm Frodo'yu Shelob'un inine gtrr. Faramir Geit'e ekilir. The'oden Minrimmon etekJerinde kamp kurar. Aragorn dman Pelargir'e doru srer. Entler Rohan' istila edenleri yenilgiye uratrlar. 13 Frodo Cirith Ungol orklar tarafndan yakalanr. Pelennor zapte-dilir. Faramir yaralanr. Aragorn Pelargir'e varr ve donanmay ele geirir. Th6oden Druadan Ormam'nda. 14 Samvvise Frodo'yu Kule'de bulur. Minas Tirith kuatlr. Vahi Insanlar'n yol gsterdii Rohirrim Gri Orman'a vanr. 15 Sabahn erken saatlarinde Byc Kral ehir'in Cmlekaps'n ykar. Denethor kendini yakar. Horozlar terken Rohirrim'in boru sesleri duyulur. Pelennor Sava. Th6oden ldrlr. Aragorn, Arwen'in sancan ykseltir. Frodo ve Samwise kaarlar ve Morgai boyunca kuzeye doru yola karlar. Kuyutorman aalan altnda sava. Thranduil, Dol Gldr glerini pskrtr. Lrien'e ikinci saldn. 16 Komutanlar'n mzakeresi. Frodo Morgai'deki kampn zerinden Hkm Da'na bakar. 17 Vadi Sava. Kral Brand ve Kral Din Demirayak lr. Cceler ve insanlar Erebor'a snr

ve orada kuatlrlar. Shagrat Frodo' nn pelerinini, zrh yeleini ve klcn Barad-dr'a getirir. 18 Bat Ordusu Minas Tirith'ten yola kar. Frodo Isenaz'na vanr; Durthang'dan Udn'a gitmekte olan orklar onlara yetiir. 19 Bat Ordusu Morgul vadisine vanr. Frodo ve Samwise kaarak Barad-dr yoluna koyulurlar. 22 er gecesi. Frodo ve Samwise yoldan aynlp gneye, Hkm Da'na dnerler. Lrien'e nc saldn. 23 Bat Ordusu thilien'den kar. Aragorn yreksizleri geri yollar. Frodo ve Samwise silahlann ve malzemelerini atarlar. 24 Frodo ve Samwise Hkm Da'nn eteklerine son yolculuklarn yaparlar. Ordu Morannon'un insansz Topraklar'nda kamp kurar. 25 Ordu knk tepelerde kuatlr. Frodo ve Samwise Sammath Na-ur'a vanrlar. Gollm Yzk' kapar ve Kyamet atla'na der. Barad-dr'un k ve Sauron'un sonu. 366 YZKLERN EFENDS BARAD-DR'UN KNDEN NC A'IN SONUNA KADAR BALICA GNLER 3019 Shire Takvimiyle 1419 {Ay ve Gnler Shire Takvimiyle Verilmitir) Mart 27 Bard II ve Thorin III Tamifer, dman Vadi'den srerler. 28 Celebom Anduin'i geer. Dol Guldur'un imhasna balanr. Nisan 6 Celeborn ile Thranduil'in bulumas. 8 Yzk Tayclar Cormallen ayn'nda onurlandrlr. Mays l Kral Elessar'n ta giymesi; Elrond ve Anven Yarmavadi'den yola karlar. 8 Eomer ve Eowyn, Elrond'un oullaryla birlikte Rohan'dan ayrlrlar. 20 Elrond ve Anven, Lrien'e gelirler. 27 Anven tren alayyla birlikte Lrien'den ayrlr. Haziran 14 Elrond'un oullan Anven'in tren alayn karlayp Anven'i Edoras'a getirir. 16 Gondor'a doru yola karlar. 25 Kral Elessar Ak Aa'n bir fidann bulur. J. Esnek* Anven, ehir'e vanr. Ylortas Gn Elessar ve Anven'in dn. Temmuz 18 Eomer Minas Tirith'e dner 19 Kral Th6oden'in cenaze alay yola kar. Austos l Cenaze alay Edoras'a vanr. 10 Kral Thdoden'in cenazesi. * Shire hesabnda aylar 30 gn olduu iin, artan be gnn haziranla temmuz arasna, ikisi de eski yl ile yeni yl arasna yerletirilir, bu gnler hibir aya dahil edilmezdi. Haziran ve temmuz arasndaki gnlere Esnekgnler ad verilirdi. Bu hesapla, l Esnek, 30 Hazirandan sonraki gn oluyor, (y. n.) 367 EK B 14 Konuklar Kral Eomer'den izin alp ayrlr. 18 Mifer Dibi'ne vanrlar. 22 Isengard'a vanrlar; gn batmnda Bat'mn Kral'ndan aynlrlar. 28 Yolda Saruman'a rastlarlar. Saruman ynn Shire'a evirir. Eylil 6 Moria Dalan'nn nnde dururlar. 13 Celeborn ve Galadriel aynlrlar; dierleri Yarmavadi' ye doru yola kar. 21 Yarmavadi'ye vanrlar. 22 Bilbo'nun yz yirmi dokuzuncu yagn. Saruman Shire'a gelir. Ekim 5 Gandalf ve hobbitler Yarmavadi'den ayrlr. 6 Bruinen Sl'ndan geerler. Frodo acnn geri dndn ilk kez hisseder. 28 Akamst Bree'ye vanrlar. 30 Bree'den aynlrlar. "Yolcular" karanlkta Brendibadesi Kprs'ne vanr. Kasm l Frogmorton'da tutuklanrlar.

2 Suba'na vanp Shire halkn ayaklandrrlar. 3 Suba Sava ve Saruman'n sonu. Yzk Sava'nn sonu. 3020 Shire Takvimiyle 1420: Byk Bolluk Yl Mart 13 Frsdo, Shelob tarafndan zehirlenmesinin yldnmnde hastalanr. Nisan 6 Parti alannda mallorn iekleri. Mays l Frodo, Gl ile evlenir. Ylortas Gn Frodo Belediye Bakanlndan aynlr. Yerine Will Nebzeayak gelir. Eyll 22 Bilbo'nun yz otuzuncu yagn. Ekim 6 Frodo yeniden hastalanr. 368 II YZKLERN EFENDlSl 3021 Shire Takvimiyle 1421: nc a'nSon Yl Mart 13 Frodo yeniden hastalanr. 25 Samwise'm kz Zarif Elanor'un doumu.* Bu gn Gon-dor hesabyla Drdnc a balar. Eyll 21 Frodo ve Samwise Hobbitky'den ayrlrlar. 22 Ormanlk U'ta Yzk Koruyucularnn Son Yolculu-u'na katlrlar. 29 Gri Limanlar'a varrlar. Frodo ve Bilbo, Yzk Koruyucusu ile birlikte denize alrlar. nc a'n sonu. Ekim 6 Sam kn kmaz'na dner. YZK KARDELtl'N OLUTURANLARIN DAHA SONRA BALARINA GELENLER (Shire Takvimiyle) 1422 Bu yln banda, Shire hesabyla Drdnc a balad, fakat yllarn saylmasnda Shire Hesab devam etti. 1427 Will Nebzeayak istifa eder. Yerine Samvvise Shire Belediye Bakan seilir. Peregrin Took, Uzunaynk'h Elmas ile evlenir. Kral Elessar insanlarn Shire'a girmesini yasaklayan bir kanun karr ve Shire' Kuzey asasnn korumas altnda bir zgr lke ilan eder. 1430 Peregrin'in olu Faramir doar. 1431 Samwise'n kz Altnbukle doar. 1432 "Muhteem" Meriadoc, Erdiyan Hkmdar olur. Kral Gmer ve thilien Hanm Eovvyn, Meriadoc'a hediyeler yollarlar. 1434 Peregrin Reis olur. Kral Elessar Reisi, Hkmdar ve Belediye Bakann Kuzey Krall'nn Danmanlna getirir. Efen* Elanor gzelliinden dolay "Zarif adyla anlrd; ou kii onun bir hobbit-ten ziyade bir elf kazma benzediini sylerdi. Altn rengi salyd, ki bu Shire'da pek az grdlen bir eydir; ama Samwse'n dier iki kz da aln salyd, tpk o sralarda doan birok ocuk gibi. 369 EK B di Samvvise ikinci kez Belediye Bakan seilir. 1436 Kral Elessar kuzeye gider ve bir sre Evendim Gl kysnda kalr. Brendibadesi kprsne gelerek dostlaryla buluur. Dnedain Yldz'n Efendi Samwise'a verir ve Elanor Kralie Arvven'in eref nedimesi olur. 1441 Efendi Samvvise nc kez Belediye Bakan seilir. 1442 Efendi Samvvise, kars ve Elanor Gondor'a giderek bir yl orada kalrlar. Yokluunda Samvvise'a Efendi Tolman Pamuk vekalet eder. 1448 Efendi Samvvise drdnc kez Belediye Bakan seilir. 1451 Elanor, Irak Yaylalar'da, Greenholm'l Fastred ile evlenir.

1452 Irak Yaylalar'dan Kule Tepeleri'ne (Emyn Beraid)* kadar olan Batsnn, Kral tarafndan Shire'a hediye edilir. Birok hobbit bu blgeye yerleir. 1454 Elanor ile Fastred'in olu Elfstan Fairbairn doar. 1455 Efendi Samvvise beinci kez Belediye Bakan seilir. Onun ricasyla, Reis, Fastred'i Batsnr Vekilharc yapar. Fastred ve Elanor, Kule Tepeleri'ndeki Altkuleler'e yerleirler. ocuklar ve torunlar Kulelerin Fairbairn'leri olarak nesiller boyu burada yaarlar. 1462 Efendi Samvvise altnc kez Belediye Bakan seilir. 1463 Faramir Took, Samvvise'n kz Altnbukle ile evlenir. 1469 Efendi Samvvise yedinci ve son kez Belediye Bakan seilir. Grev sresi 1476'da, doksan alt yandayken sona erer. 1482 Ylortas gnnde, Efendi Samvvise'n kars Gl Hanm lr. 22 Eyll'de Efendi Samvvise kn kmaz'ndan ayrlarak Kule Dalar'na gider. Onu son kez gren Elanor olur. Elanor'a Krmz Kitap' verir ve kitap bundan sonra Fairbairn'lerin gzetiminde kalr. Elanor'un anlattna gre Samvvise Kuleleri geerek Gri Limanlar'a gider; son Yzk Taycs da bylece den ize a 11 r. 1484 Baharda Rohan'dan Erdiyan'na Kral omer'in Efendi Holdvvi-ne' grmek istedii haberi gelir. Meriadoc o srada yal (102) fakat hl salkldr. Dostu Reis ile grtkten sonra, grevlerini ve mallarn oullarna devreder, Sarn Sl'na doru uzaklarlar; Shire'da onlar bir daha gren olmaz. Daha sonra * Bkz. I. Ksm, s. 22. 370 YZKLERN EFENDlSl Efendi Meriadoc'un Edoras'a gittii ve o sonbahar Kral Gmer lrken yannda olduu duyulur. Sonra o ve Reis Peregrin Gondor'a giderek son yllarn orada geirirler; ldklerinde Gondor'un ulularnn yanna, Rath Dfnen'e gmlrler. 1541 Bu yln l Mart gn*, Kral Elessar gp gider. Denir ki, Meriadoc ve Peregrin'in mezarlar byk kraln mezarnn yanna getirilmi. Sonra Legolas thilien'de gri bir gemi yapm Anduin'den aa, Deniz'in tesine yelken am; denir ki, cce Gimli de yanndaym. Ve o gemi de gittiinde. Orta Dnya'da Yzk Kardelii'nden kimse kalmam. * Drdnc a, Gondor takvimiyle 120. EKE YAZIM VE YAZIM KURALLARI I KELMELERN VE iSiMLERiN TELAFFUZLARI Westron ya da baka bir deyile Ortak Lisan, telaffuz asndan tamamen ingilizce karlklarna evrilmitir. Btn hobbit isimleri ve zel isimler buna uygun olarak telaffuz edilmelidir: rnein, Bolger' daki g harfi c sesi verir ve mathom, medhm diye okunur. Kadim yazmalar kopya ederken, elden geldiince titizlenerek zgn sesleri aktarmaya (tabii tespit edilebildikleri kadaryla) ve ada edebiyatta kulaa tuhaf gelmeyen kelimeler ve isimler uydurmaya altm. Yce Elf Quenya's, seslerinin elverdiince Latin harfleriyle yazlmaya alld. Bu nedenle her iki Eldarin dilinde de k yerine c haru tercih edilmitir. Bu tr detaylara ilgi duyanlar, aadaki noktalan inceleyebilirler: SESSiZ HARFLER C e ve i harflerinden nce gelse bile hep k sesi verir: "gm" anlamndaki celeb, keleb diye telaffuz edilmelidir. CH harfleri ingilizce church'dc olduu gibi "f" sesini deil, (Almanca veya Gal dilindeki) bach'dz olduu gibi "kh" sesini temsil eder. Kelimelerin sonunda ve f harfinden nce gelmedii takdirde bu ses Gondor lisannda h sesi olarak yumuamtr; bu deiim Rohan, Rohirrim gibi birka isimde fark edilebilir, (mrahil bir Nmenor ismidir.) DH ingilizce'deki these, clothes kelimelerindeki (yumuak) th sesini temsil eder. Genellikle, Q. alda'ya. nazaran S. galadh (aa) kelimesindeki d ile eletirilir; fakat bazen caranrass'dan tretilen "Kzlboynuz" anlamndaki Caradhras'da. olduu gibi n+r sesini verir. F kelimelerin sonunda olmad srece /, kelime sonlarnda da v

373 EK E 372 YZKLERN EFENDS (av kelimesinde olduu gibi) sesim temsil eder Nndalf, Fladrf G gemi kelimesindeki g sesini verir Gldor, Graen, Osghath kelimelerindeki gl (yldz) koku gibi H yannda baka sessiz bir harf olmazsa, tek bana hastane kelimesindeki sese sahip olur Quenya'da ht harflerinin birlikte kullanm Almanca'dak echt acht gibi cht sesim verir rnein Te-lumehtar (Oron) isminde olduu gibi ' Aynca bkz CH, DH, L, R,TO,W,Y kelime banda baka bir sesliden nce geliyorsa, sadece Snda-nn'de yava, yarn kelimesindeki y sesini venr loreth, lanvan gibi, bkz Y K dier elf dillerinden alnm isimlerde c ile ayn deerde kullanlr, ayn ekilde kh Orka Grshnkh veya (Nmenor dilindeki) Adnca Adunakhor'dak eh sesini temsil eder Cce dili (Khuz-dut) iin bkz aadaki not L aa yukar, ingilizce let kelimesinin bandaki / sesim verir Bununla birlikte e, ve baka bir sessiz arasnda veya e, harflerinden sonra kelime sonuna gelince bir dereceye kadar "damaks" bir sese dnr (Eldar dilinde byk bir ihtimalle ingilizce beli, fiil kelimeleri beol.fol diye yazlrd) LH sessiz olduu zamanlarda bu sesi temsil eder (genellikle bataki sl-'Acn tretilince) (Eski) Quenya'da bu ses M diye yazlrd ama nc a'da genellikle /gibi telaffuz ediliyordu NG ingilizce'deki fnger kelimesindeki ng sesini temsil eder, bir tek istisna ingilizce sng kelimesindeki gibi kelime sonuna gelmesidir. nc a telaffuz kurallarna gre ikinci ses Quenya'da kelime banda da bulunur ama n olarak yazlrd (Noldo'da olduu gibi) PH /ile ayn sese sahiptir (a) Kelimelerin sonunda/sesinin olduu yerlerde kullanlr, 'kuu" anlamndaki alph'ta olduu gibi, (b) p sesiyle bir balants olduunda veya p sesinden turetldnde kullanlr, "Buukluklar" anlamndaki -Pherannath'da (penan) olduu gibi, (c) (pp'den) uzun ff sesim temsil ederken kelime iinde kullanlr, "d t" anlamndaki Ephetde olduu gibi, (d) Adnca ve Westron'da, Ar-Pharazon'dafa gibi ("altn" anlamndaki phara), kullanlrd 1. Genellikle Sndann de Menelvagor, Q 'da Menelmacar denir QU cu yerme kullanlrd, Quenya'da ok sk kullanlan bir bileim olduu halde Sndarn'de hi rastlanmamtr R her yerde titrek r sesini temsil eder, ses dier sessizlerin nne gelince kaybolmaz (ingilizce'de part kelimesinde olduu gibi) Oklarn ve baz ccelerin r sesim kk dillerini kullanarak grtlaktan karttklar sylenir, bu Eldar'n beenmedii bir sestir RH, (genellikle daha eski sr- harflerinden tremi olan) sessiz bir r y temsil eder Quenya'da hr olarak yazlrd S ingilizce so geese kelimelerinde olduu gibi her zaman sessiz dr, ada Quenya veya Sndarn'de z sesi bulunmazd West ron, Cce Lisan ve Ork Lsam'ndak sh ingilizce deki v/2 [] sesine benzer TH ingilizce deki thn ve cloth kelimelerinde olduu gibi sessiz th sesini temsil eder Szl Quenya dilinde bu ses s sesine dn mutur ama yine de deiik bir harf ile yazlr Q Isl, S Ithl (ay) rneinde olduu gibi TY byk bir ihtimalle ingilizce tne kelimesindeki t sesine benze bir sesi temsil etmektedir Daha ok c veya t+\ den tremitir Westron dilinde sk sk rastlanan ingilizce'deki eh sesi, bu dili konuanlar tarafndan sk sk dier ses yerme kullanlrm Y kk altndaki HY ile kyaslaynz V ngilizce'deki v sesine sahiptir ama kelimelerin sonunda kulla nlmaz Bkz F W ingilizce'deki w sesine sahiptir HW, ingilizce whte (kuzeylle nn telaffuz ettii ekliyle) kelimesinde olduu gibi sessiz bir w harfidir Quenya'da kelime balarnda rastlanmyor deildi ama rneklerine bu kitapta rastlanmaz Hem v hem de w, ayr kkenlerden de gelseler, dilde ayn ayn kullanldklar iin, Latince ya zma uyarlanm olarak Quenya'nn

yazmnda kullanlmtr Y uenya'da, ingilizce yon kelimesindeki y harfi gibi bir sese sa hptr Sndarn de y harfi sesli bir harftir (aaya bkz ) HY ile v arasndaki iliki, HW ile w arasndaki iliki gibidir ve genellikle ingilizce'deki hew, huge kelimesindeki sesi temsil eder, Quen ya'dak h harfi de eht, ht kelimelerindeki sese sahiptir Westron dilinde sk sk kullanlan ingilizce'deki sh sesi genellikle bu dili konuanlar tarafndan onun yerine kullanlyordu Kr yukardaki TY HY genellikle sy- ve khy-'dcn tretilmitir, her iki durumda da ilgili Sndann szcklerinde, "gney ' anlamna gelen, 374 YZKLERN EFENDlSt Quenya dilindeki Hyarmen ve Sindarin dilindeki Harad gibi, ndeki h harfi gsterilir. Yan yana yazlm sessiz harflerin, tt, U, ss, nn gibi, uzun veya "ift" sessiz harfleri temsil ettiklerine dikkat edilmelidir. Birden fazla heceye sahip kelimelerin sonunda genellikle bunlar ksaltlmtr: (Arkaik Rochand) Rochann'dan treyen Rohariz. olduu gibi. zellikle daha nceki safhalarda Eldarin dillerinde tercih edilen, Sindarin dilinde bulunan ng, nd, mb kaynamalar baz deiimlere maruz kalm, her koulda mb, m olmutur, fakat vurguyu belirtmesi amacyla hl uzun bir sessiz harf olarak kabul edilmektedir (aaya bkz.); bylece vurgunun kesin olmad yerlerde mm olarak yazlr.2 Ng, sadece basit bir genzel ses (ingilizce sing kelimesindeki gibi) olarak bulunduu kelime balan ve sonlan hari, deimeden kalmtr. Nd genellikle, Quenya dilinde Endore olan "Orta Dnya" anlamndaki, Ennor'daki gibi nn olmutur; fakat "kk" anlamndaki thond gibi tam vurgulu tek heceli kelimelerde ("Karakk" anlamndaki Mort-hond ile karlatnn) ve "uzun kpk" anlamndaki Andros'to r'den nce nd olarak kalmtr. Bu nd sesi, Nargothrond, Gondolin, Beleri-and gibi eski zamanlardan kalm baz kadim isimlerde de grlmektedir. nc a'da uzun kelimelerin sonunda bulunan ndler, tthili-en, Rohan, Anrien'dcki gibi nn'den deierek n olmutur. SESL HARFLER Sesli harfler iin i, e, a, o, u ve (sadece Sindarin dilinde) y kullanlmtr. Belirlenebildii kadanyla bu harfler tarafndan (y hari) temsil edilen sesler normal seslerdir; geri birok blgesel farklln gzden katndan da kuku yoktur. Yani sesler aa yukan ingilizce'deki machine, were, father, for, brte kelimelerindeki i, e, a, o, u sesleri gibidir; bu kelimelerdeki hece uzunluklan gz nne alnmamaldr. Sindarin dilinde uzun e, a, o harfleri, nispeten yakn zamanlarda tretilmi olduklar (eski e, a, o deimitir) ksa seslilerle ayn niteliklere sahiptir. Quenya dilinde uzun e ile o, Eldar'nki gibi doru bir 2. "Orta Dnya'nn aa rgl topraklan" anlamndaki Galadhremmin enno-rar/'da olduu gibi. Remmirath'da "a gz" anlamnda rem bulunmaktadr, Quen-ya dilindeki rembe + mir (ziynet). 375 EK E biimde3 telaffuz edildiinde, ksa seslilerden daha gergin ve "az daha ok kslarak" sylenirdi. ada diller arasnda sadece Sindarin dilinde, aa yukar Fran-szca'daki lune kelimesindeki u gibi "deiken", "" sesi veren u vard. Aslnda bu ses biraz da, ksmen eski ift sesliler eu ve 'u'dan tremi olan o ile "'nn bir deiimiydi. Bu ses iin y harfi kullanlmtr (eski ingilizce'de olduu gibi): Quenya dilinde leuca olan "ylan" anlamna gelen lyg'de veya "tepe" anlamndaki amon'un oulu emyn'dt olduu gibi. Gondor'da bu y genellikle i gibi telaffuz edilirdi. Baz Feanor elyazmalannda olduu gibi uzun sesliler genellikle "sert aksan" ile belirtilmitir. Sindarin dilinde tek heceli vurgulu kelimelerdeki uzun sesliler, zellikle uzatlmas gerektiinde uzatma iaretiyle belirtilmitir4; Dnedan ile karlatrlan dndaki gibi. Adnca veya Cce dilindeki uzatma iaretlerinin kullanmnn zel bir nemi yoktur; bunlar sadece yabanc dillere ait olduunu belirtmek iin kullanlmtr (tpk k harfinin kullanmnda olduu

gibi). Kelime sonunda bulunan e harfleri hibir zaman ingilizce'deki gibi sar bir ses veya uzatlmas gerektiine dair bir iaret deildir. Bu kelime sonundaki e, belirgin olmas asndan sk sk (ama devaml olarak deil) e olarak yazlmtr. (Ya kelime sonunda bulunan ya da sessiz harflerden nce gelen) er, ir, ur kmelerinin ingilizce fern, fir, fir gibi deil de daha ok ingilizce'deki air, eer, oor gibHcullanlmalar dnlmtr. 3. Uzun e ve ri'nun ei ve ou olarak, az ok ingilizce'deki no kelimesinin sylen-mesindeki gibi yaygn telaffuzu, hem Westron dilinde, hem de \Vestron dilini kullananlar tarafndan Quenya isimlerinin sylenimlerinde ei, ou olarak (veya kullanlan zamann yaz dzenindeki edeer harfleriyle) gsterilmitir. Fakat bu tr telaffuzlar yanl veya kaba addedilirdi. Bunlar genellikle Shire'da doal karlanrd. O yzden "saylamayacak kadar uzun yllar" anlamndaki yeni ntime'yi ingilizce okur gibi (aa yukar yeyni unoatimi) okuyanlar Bilbo, Meriadoc veya Pereg-rin'den daha fazla hata yapm saylmazlar. Frodo'nun ise "yabanc seslere kar byk ustalk" gsterdii sylenir. 4. ilgili bulunduktan "bat" anlamndaki dn ve "dou" anlamndaki rhn'un etkisiyle "Gndoumu" anlamndaki Annn, "gnbatrm" anlamndaki Amrn da byledir. EK E 377 376 YZKLERN EFENDtSt Qucnya dilinde ui, oi, ai ve iu, eu, au ift seslidir (yani tek bir hecede sylenirler). Btn dier sesli iftleri iki hecelidir. Bunlar genellikle ea (E), eo, oe eklinde yazlarak belirtilmitir. Sindarin dilindeki ift sesliler ae, ai, ei, oe, ui ve au'dur. Dier birleimler ift sesli deildir. Kelime sonundaki flu'larn aw olarak yazlmas ingilizce kurallarna gredir ama Feanor yazlmlarnda da buna rastlanmyor deildi. Btn bu ift sesliler5 "alalan" ift seslilerdir, yani vurgusu ilk ede bulunan, birlikte kullanlan basit seslilerden meydana gelmilerdir. Bylece ai, ei, oi, "j'nin srasyla ingilizce'deki rye (ray deil), grey, boy, ruin olarak ve au (avv)'un laud ve /lavv'daki gibi deil de lo-ud, Aow'daki gibi telaffuz edilmeleri amalanmtr. ingilizce'de ae, oe, euyu karlayacak bir ses yoktur; ae ile oe, ai ve oi olarak telaffuz edilebilir. . VURGU Sz geen Eldarin dillerinde vurgunun yeri kelimenin biiminden belirlendii iin "aksan iareti"nin, ya da baka bir deyile vurgunun yeri belirtilmez, iki heceli kelimelerde vurgu, hemen hemen her durumda ilk heceye der. Daha uzun kelimelerde, son heceden nceki hece uzun bir sesli, bir ift sesli veya iki (ya da daha fazla) sessizden oluuyorsa vurgu bu hecededir. Sondan bir nceki hece bir (veya hi) sessiz harfin izledii ksa bir sesli olursa (ki genellikle yle olur), vurgu ondan nceki heceye, yani sondan nc heceye der. Son anlatlan biimdeki kelimeler Eldarin dillerinde, zellikle de Quenya dilinde ok rabet grrlerdi. Aadaki rneklerde vurgulu sesli harf byk harfle belirtilmitir: isldur, Orome, erEssea, fEanor, ancAlima, elentAri, dEnethor, peri-Annath, ecthElion, pelArgir, sillvren. Seslilerin , , olduu, "Yl-dz-Kralie" anlamndaki elentAri tipi kelimeler (bu kelimede de olduu gibi) bileik kelime olmalar durumu dnda, Quenya dilinde ok nadiren grlr; daha ok "gnbatm", "bat" anlamndaki andne'de olduu gibi (, seslilerine rastlanr. Sindarin dilinde, birleik kelimeler dnda hi grlmezler. Dh, th, eh harflerinin Sindarin dilinde tek 5. Aslen. Fakat Quenya dilindeki iu, nc a'da genellikle ingilizce yule kelimesindeki yu gibi ykselen bir ift sesli olarak telaffuz edilmitir. bir sessiz harf olduuna ve zgn metinlerinde tek harfle temsil edildiklerine dikkat edilmelidir.

NOT Eldarin dndaki dillerden alnm isimlerde harfler iin ayn deerler dnlmtr, yukarda zellikle aklanmam olan Cce dili hari. Cce dilinde, yukarda gsterildii ekilde bir sese sahip olmayan th ve eh (kh) seslerinde h sesi telaffuz edilir; yani az ok ingilizce back-hand, outhouse kelimelerindeki gibi t ve fc'den sonraki h sesi seslendirilir. Z harfinin bulunduu yerlerde, ingilizce'deki z sesi kastedilmitir. Kara Lisan ve Orka'daki gh "griden srtnme sesi kartan" bir sesi temsil eder (bu ses g ile ilintilidir, dh'nin d ile ilintili olduu gibi): ghsh ve agh kelimelerinde olduu gibi. Ccelerin "darlkl" ya da insanca isimlerine Kuzey biimleri verilmitir ama harf deerleri tanmlanan ekliyledir. Ayn ekilde Ro-han'n (modernize edilmemi olan) kii ve yer isimlerinde de durum ayndr; sadece burada ea ve eo ift seslidir, ea ingilizce'deki bear ve eo da Theobald gibi sylenebilir; y nitelenmi bir u harfidir Modernize edilmi biimler kolaylkla fark edilebilir ve ingilizce'deki gibi telaffuz edilmeleri amalanmtr. Bunlar genellikle yer isimleridir: Glgeyele ve Solucandil hari Dunharro\v (ya da Dnharg) gibi. II YAZIM nc a'da kullanlan yaz dzenleri ve harflerin hepsi sonu olarak Eldarin kkenliydi ve o zamanlarda bile ok eski saylyordu. Alfabetik geliimleri tamamlanm olsa da sadece sessizlerin tam harflerle belirtildii tarzda yazmlarda hl kullanlyordu. Alfabeler, iki ana ve aslen bamsz eide ayrlyordu: Burada Tengvvar veya Tw "harfler" olarak, Certarveya Cirth ise "rnler" olarak evrilmitir. Tengwar fra veya kalemle yazlacak biimde oluturulmutu; yazlarn keli biimleri, bu durumda yazl biimlerinin trevidir. Certar daha ok sadece kitabelere kaznmak veya hakkedilmek iin kullanlm ve oluturulmutur. 378 YZKLERN EFENDS EK E 379 Tengwar daha eskidir; nk srgnden ok nceleri Eldar'n bu tr konularda son derece yetenekli olan akrabalar Noldor tarafndan gelitirilmitir. En eski Eldar yazlan Rmil'in Tengvvar' Orta Dnya' da kullanlmyordu. Daha sonraki yazlar, Feanor'un Tengvvar', Rumil harflerine bir eyler borlu olsalar da, byk lde yeniden tretilmiti. Orta Dnya'ya srgndeki Noldor tarafndan getirilmi ve bylece Edain ve Nmenor'lulara takdim edilmiti. nc a'da kullanmlar, aa yukar Ortak Lisan'n bilindii ayn alana yaylmt. Cirth, Beleriand'da ilk kez Sindar tarafndan oluturulmu ve uzun sre sadece isimleri ve ksa anlan ahap veya ta zerine hakketmek iin kullanlmt. ok benzeseler de aynntlan asndan bunlardan aynlaa ve dizilimlerinde tamamen farkl olan zamanmz rnlerine benzeyen bu rnler keli biimlerini bu kkene borludurlar. Daha eski ve daha basit formuyla Cirth ikinci a'da douya doru yaylm, kendisini, her biri kendi amalarna ve yetenek veya yeteneksizliklerine gre deitiren birok halk tarafndan yani insanlar, cceler ve hatta orklar tarafndan renilmiti. Bu tarzda basit bir biim, Vadi insanlar ve benzer bir tanesi de Rohirrim tarafndan hl kullanlmaktayd. Fakat Birinci a'n bitiminden nce Beleriand'da, ksmen Nol-dor'un Tengwar' etkisi altnda yeniden dzenlenerek daha da gelitirilmitir. En zengin ve en dzenli biimi Daeron Alfabesi olarak bilinir; Elf detlerinde alfabenin Doriath Kral Thingol'un ozan ve irfan ustas olan Daeron tarafndan tasarland sylenmektedir. Elfler yazda Fanor harflerini kullandklan iin Eldar arasnda Daeron Alfabesi gerek anlamda el yazs biimleri kazanmamtr. Bat Elfleri gerekten de ounlukla rnleri tamamen brakmlard. te yandan Eregion lkesinde Daeron Alfabesi kullanm korunmu, oradan ccelerin en itibar ettikleri alfabe olarak, Moria'ya gemitir. Bundan sonra, alfabe cceler arasnda srekli olarak kullanlm ve onlarla birlikte Kuzey'e gemitir. Daha sonraki zamanlarda burada, Angert-has Moria, baka bir deyile Moria'nn Uzun Rn Dizileri ismini almtr. Lisanlannda olduu gibi cceler gncel yaz dzenlerini uygulamlar ve birou Feanor harflerini byk bir beceriyle kullanmlard;

fakat kendi dilleri iin Cirth'e bal kalmlar ve Cirth iin hat biimleri gelitirmilerdi. TENGV/AR CETVELi 1 II III IV ,23 p p- Cf q 5t78 P p "[ " 'h " h " d 11 d "k> " b. " ccl 'd 17 18 " 20 m m- ccf ta 21 22 13 24 O n. c tr 25 2i 27 21 y .* o ^ 30 32 "t 9 " 6 3 "\ " "L 35K UO (i) FANOR HARFLER Cetvelde, resmi kitap yazs ekliyle, nc a'da Bat topraklann-da oklukla kullanlan btn harfler gsterilmektedir. Dzenleme, o zamanlarda kullanlan en allm ve harflerin genellikle isimleriyle nakledildikleri biimiyle gsterildii dzenlemelerden biridir. 380 l /( k.! [KiN EFENDS Bu yaz dzeni aslen bir alfabe' deildir, yan, her bin kendine has bamsz bir deere sahip ne biimi ne de ileviyle bir ilgisi olma yan geleneksel bir sr.vla e/bee sylenen gelgu/el bir harf dizisi deildir6 Bu daha ok istendiinde veya elverdiinde Eldar tarafndan kaydedilen (ve\a dzenlenen) dillerin sessizlerini temsil etmeleri m uyarlanabilen, benzer biimlerde ve stilde olan sessiz iaretlerin bir sistemiydi Hartlem hibirinin kendilerine ait sabit deerlen yoktur, fakat aralarndaki bcl l baz bantlar zamanla fark edilmitir Sistemde, drt tenu (sen) eklinde dzenlenmi, her birinde alt tyeller (derece) olan vm drt ana harf vardr 1-24 Ayn zamanda "ilave harfler" de vard 2^ ile 16 arasnda rnekleri grlebilir Bunlar arasnda tam manasyla bamsz yegane harfler 27 ile 29'dur, gen kalanlar dier harflerin bira? deiiklik gstermi halleridir Ayrca deiik kullanmlar olan bir miktar da tehtar (iaretler) vard Bunlar cetvelde gsterilmemitir7 Ana harfler bir telco (sap) ile tuva dan (kavis) oluurdu l ile 4 arasnda grnen formlar normal kabul edilirdi Sap, 9-16 arasndaki gibi ykseltilebilir, 7-24 arasnda grld gibi de indirilebilirdi Kavis I ve III Dizilen nde olduu gibi ak veya II ve IV'de olduu gibi kapal olabilirdi, her k durumda da bunlar ftel kullanlabilirdi, 5-8 arasnda olduu gibi Uygulamada varsaylan zgrlk nc a'da, giderek, I Dizi genellikle disel sessizler veya f-dzlerne (tncotemd) ve II Dizi dudaksl sessizler veya p-dzlerne (parmatema) uygulanacak biimde deitirilmiti III ve IV Dz'nn uygulamas farkl dllenn gereklerine gre deiiyordu Ch, j, sh gibi sessiz harflenn8 kullanld Westron gibi dillerde, III. Dizi genellikle bunlara uygulanrd, bu durumda IV Dizi normal ^-dizilerine (calmatema) uygulanrd Calmatema yan sra hem da6 ingilizce alfabede Eldar a anlalr grlebilecek tek bant P ile B arasndaki olurdu, birbirlerinden ve F M V den ayrlm olmalar onlara ok sama gelirdi 7 Bunlarn birou balk sayfasndaki rneklerde ve I Ksm, 71 sayfadaki yazna bulunmaktadr ayrca "09 sayfada da Latin alfabesiyle verilmitir Bunlar genellikle sesllen belnmek iin kullanlr, Quenya dilinde ounlukla beraberindeki sessizlerin tamlayan olarak kabul edilirdi, ya da en sk kullanlan sessiz kayna masn daha ksa yoldan belirtmek m

kullanlrd 8 Buradaki seslerin ifadelen evryazmlanyla ve yukarda aklanan ekille ayndr, sadece burada eh ingilizce church kelimesindeki ch'y () temsil eder J, ingilizce'deki /yi, z de azure ve occason kelimelerinde duyulan sesi verir -.SI EK E maksi selee (t\elpetea), hem de dudaksl serlce (c/ut \\c't>ni(i) sa hp olan Quenva dilinde damaks sesler rrao dilindi' hailin tom-tk dcgem bklen bu aetle belirtilirdi bu sa et \ hailini /le dgn gsterildi (genellikle alta konulan k noktayla), te \andan IV Dizi /avdzsyd Bu genel uygulamalar iinde aadaki lkle de yaygn olarak go/lend I Derete'dek nomal harfler sess/ duaklf seslere uy guland t p L vs Kavsn iftelemesi 'ses eklendiini gsterildi Bylece ee l, 2, 3, 4 = /, p, eh, k (veya t, p, k, k\\) ise, o /aman 5, 6, 7, 8 = d b j g (veya d, b, g, gw) idi Sapn ykselmesi sessiz harfin "sitine sesi katacak ekilde aldn gosteyodu Bylece, l Derece \e 3 Derece'nn yukardaki deerlere sahip olduunu \aisa yarsak(9- 12) = h, f, sh, eh (veyaf/,/ kh, *W/vv), 4 Derece de (13 16 = dh, \, h, gh (dh, v, gh, ghw/w) O/gn Feano sistemi, hem izginin zerine hem de altna dou uzam sapl bir dereceye de sahipti Bunlar genellikle h sesli sessizle r temsil eded (rn t + h, p + h, k + h), fakat gerekli olan dier sessiz dnmleri de temsil edebilirdi Bunlara, nc a'da bu yaz dzenini kullanan dillerde ihtiya duyulmuyordu, fakat uzantl formlar 3 ve 4 Deece'nn deikenleri olarak kullanlyodu (I Derecc'den daha ak ekilde ayrt edilebiliyordu ) 5 Derece (17-20) daha ok genzel sessizlere uygulanrd Bylelikle 17 ile 18 w ve m m en ok kullanlan iaretlerdi Yukarda gzlenen prensiplere gre 6 Derece'nn sessiz genzelleri temsil ediyor ol mas gerekirdi fakat bu tur sesler (Gal dilindeki nh ve kadm ingilizce'deki hn ile rneklenebilecek) bu tur sz geen dillerde ok nad ren grlrd, 6 Derece (21-24) daha ok her dizinin en zayf veya "yar-sesl' sessizleri m kullanlrd Bunlar ana harflenn en kk ve en basit biimlerine sahiptiler Bu suretle 21 genellikle, aslen Qu-enya dilinde bulunan ve o dilin sisteminde tncotema nn en zayf ses sz kabul edilen zayf (titrek olmayan) r m kullanlmtr, 22 yaygn olarak vv m kullanlrd, III Dz'nn damaks sesle m kullanld dizilerde 23 genellikle sessiz y gibi kullanlrd y 9 Mora nn Bat Kaps'ndak yazt Sndann dilinin yazm m kullanlan usule rnek tekil etmektedir, bu yazmda 6 Derece basit genzel sesleri 5 Derece Snda nn dilinde sk sk kullanlan iftli veya uzun genzel seslen temsil ederdi 17 = nn amali = n 382 YZKLERN EFENDS 4. Derece sessizlerinin bazlar telaffuz srasnda ve (yukarda akland ekliyle) 6. Derece'deki sessizlere yaklaacak veya onlarla kaynaacak ekilde biraz zayflad iin ikinci sz edilenlerin El-darin dillerinde ilevlerindeki belirlilik kaybolmutur; seslileri belirten harflerin ounluu da bu harflerden tretilmitir. NOT Quenya dilinin standart yazm yukarda aklanan kelimelerin uygulamasndan ayrlmtr. 2. Derece, b, g, gw sadece bu bileimlerde grld iin, hepsi de sk kullanlan nd, mb, ng, ngw iin kullanlrd; te yandan rd, id iin zel harfler 26 ve 28 kullanlrd. (lw deil de iv iin birok konumac ve zellikle elfler, lb'y\ kullanrd: Imb olamayacandan bu 27+6 ile yazlrd. Benzer ekilde, Quenya dilinde dh, gh, ghw olmad iin ve v iin 22. harf kullanldndan 4. Derece son derece sk kullanlan nt, mp, nk, nqu bileimleri iin kullanlmt. Bkz. 386-87. sayfalardaki Quenya harflerinin isimleri. Ek harfler. 27 numara her yerde / iin kullanlrd. Aslen 21 'in deitirilmi bir ekli olan 25 numara "tam" titrek r iin kullanlrd. 26 ve 28 numaralar bunlarn deiik halleriydi. Sk sk, srasyla sessiz r (rh) vs l (Ih) iin kullanlrd. 29 j sesini, (ifte kavisli) 31, gerekli olduu dillerde z sesini temsil ederdi. Ters kullanlan biimler olan 30 ve 32 ayn iaretler olarak

kullanma olana salasa da yaznn uygunluuna gre sadece 29 ile 31'in deikenleri olarak, rnein, zerine bir tehtar alarak kullanlrd. 33 numara aslnda 11'in (daha zayf) bir eidini temsil ederdi; nc a'da en ok rastlanan kullanm h idi. 34, (o da kullanlacak olursa) sessiz w (hw) iin kullanlrd. 35 ile 36 sessiz olarak kullanldnda genellikle, srasyla v ve w iin kullanlrd. Sesli harfler, birok rnekte tehtar tarafndan temsil edilir ve genellikle sessiz bir harfin zerine konurdu. Kelimelerin ou sesli harf ile biten Quenya gibi dillerde tehta nndeki sessiz harfin zerine konurdu; Sindarin gibi kelimelerin ou sessiz harfle biten dillerde arkasndaki sessiz harfin zerine konurdu. Gerekli konumda bir sessiz harf yoksa tehta en yaygn kullanm "" harfine benzeyen bir form olan "ksa tayc"nn zerine konurdu. Deiik dillerde sesli iaretleEK E 18 ri olarak kullanlan asl tehtar saylamayacak kadar oktu Genellikle e, i, a, o, u (eitlerine) uygulanan en yaygn olanlar, verilen rneklerde gsterilmitir En yaygn biimiyle a sesinin yazmnda kullanlan u nokta, daha hzl stillerde, sk sk kullanlan ksaltma iareti gibi bir formda deiik biimlerde kullanlmtr I0 Tek bir nokta ile "sert aksan iareti" sk sk ve e (fakat baz yazlm eitlerinde e ve ) iin kullanlrd. Kvrml izgilere ve u iin kullanlrd. Yzk Yaz-s'nda saa doru alan kvrml izgi u iin kullanlyordu; fakat balang sayfasnda o yerine, sola alan kvrml izgi ise u yerine kullanlr. Saa alan kvrm tercih edilirdi ve kullanm da ilgili dile balyd: Kara Lisan'da o ok az kullanlrd. Uzun sesliler genellikle tehta'y, yaygn kullanm noktasz bir j harfine benzeyen "uzun tayc"nn zerine koymakla belirtilirdi. Fakat ayn amala tehtar iftletirilebilirdi. Ancak bu ilem en sk kvrml izgiler ve bazen de "aksan iaretlerinde tekrarlanrd. Noktalar daha ok /yi izleyen iaretlerde kullanlrd. Bat Kaps'ndaki yazt, seslilerin ayn birer harfle temsil edildikleri "tam yazm" ad verilen bir usul gstermektedir. Sindarin dilinde kullanlan btn sesli harfler gsterilmitir. Grld gibi 30 numara sesli y iin kullanlm ve ayn zamanda ift sesliler, sesli harfi izleyen y harfinin zerine tehta konulmas ile ifade edilmitir (Au ve flvv'n ifadesi iin gerekli olan) vv'yu izleyen iaret bu usulde "-kvrm ya da bunun deiik bir biimiydi. Fakat ift sesliler, yaztta olduu gibi, genelfkle tam olarak yazlrd. Bu usulde seslilerin uzunluklar genellikle, "uzun iaret" anlamnda andaith ad verilen "sert aksan iareti" ile belirtilirdi. Biraz nce aklanm olan tehtar'dan baka, daha ok yazy ksaltmak ve zellikle de sk sk tekrarlanan sessiz kombinasyonlarnda uzun uzun yazmaktan kurtulmak iin kullanlan daha birok iaret vard. Bunlarn arasnda, sessizlerin zerine konan bir izgi (ya da tspanyolca'daki tilde [~] gibi bir iaret) genellikle bu sessizin ayn seriden bir genzel sesle izleneceini belirtirdi (nt, mp. nk gibi); te yandan harfin altna konan benzer bir iaret daha ok sessizin uzun veya 10 A sesinin ok sk kullanld Quenya dilinde sesli iareti tamamen atlanyordu Yan "lamba" anlamndaki alma, cim diye yazlrd Quenya dilinde kelime balangcnda Cl gibi ift sessiz hi olmadndan ve m hbt /aman kelime sonun da kullanlmadndan, cim sadece alma olarak okunabilirdi Cim, alama olarak da okunabilir, ama byle bir kelime zaten yoktur i 384 Yl'/t'Kl.lRlN EFENDS ift olduunu belirtmek m kullanlrd. Kavise tutturulmu aaya doru bakan bi kanca (balang sayfasndaki son kelime olan hob-bits'de olduu gibi) harfi takp eden bir i sesini belirtmek iin kullanlrd; zellikle de Quenya dilinde tercih edilen ts, ps, ks (x) kombinasyonlarnda olduu gibi. Elbette ingilizce'yi temsil edecek bir "usul" yoktu. Byle bir usul fonetik olarak Feanor sisteminden kurulabilir. Balang sayfasndaki ksa rnekte bunu gzler nne sermeye yellenilmez. Bu daha ok, kendi "usul"nn tandk harf deerleri ile ingilizce'nin geleneksel yazm biimi arasnda tereddde den bir Gondor'lunun yapabilecei bir eydir. (Bir

kullanm da zayf, belirtisiz seslileri belirtmek olan) aaya konan noktalar burada vurgusuz ve'yi temsil etmek iin kullanlmtr fakat ayn ey here kelimesinin sonundaki sessiz e iin de kullanlmtr; the, of ve ofthe ksaltmalarla ifade edilmitir (uzatlm dh, uzatlm v ve sonuncusu alt-izgi ile ifade edilmitir). Harflerin isimleri. Btn usullerde btn harflerin ve iaretlerin isimleri vard fakat bunlar her usuldeki fonetik kullanmlara uyacak biimde veya onlar aklayacak ekilde tasarlanmt. te yandan genellikle ve zellikle de dier usullerdeki harflerin kullanmlarn betimlerken, harflerin biimsel olarak her birinin ayr bir ismi olmas isteniyordu. Bu amala, Quenya dilindeki kullanmlarda tuhaf da kasa genellikle Quenya dilindeki "tam isimler"e bavurulurdu. "Tam isim", sz geen harfi de iinde barndran Quenya dilindeki gerek bir kelime olurdu. Mmkn olduu yerlerde bu kelimenin ilk sesi olurdu; fakat ses veya kombinasyon kelime banda bulunmuyorsa, hemen ilk sesliyi izlerdi. Cetveldeki harflerin isimleri yleydi: (1) metal anlamnda tnco, kitap anlamndaparma, lamba anlamnda alma, ty anlamnda quesse, (2) kap anlamnda ando, kader anlamnda umbar, demir anlamnda ata, rmcek a anlamnda ungwe; (3) ruh anlamnda thle (Mile), ku/ey anlamnda/rmen, hazine anlamnda harma (veya hiddet anlamnda aha), meltem anlamnda hwesta; (4) az anlamnda anto, kanca anlamnda ampa, ene anlamnda anca, boluk anlamnda unque; (5) bat anlamnda numen, altn anlamnda malta, Noldor soyu anlamnda noldo (daha eskiden ngoldo), eziyet anlamnda nvvalme (daha eskiden ngwalme); (6) gnl (i akl) anlamnda re, meleksi g anlamnda vala, armaan anlamnda anna, EK E 85 hava, gkyz anlamnda vilya (daha eskiden wilva); dou anlamnda mrnen, blge anlamnda arda, dil anlamnda lanbe, aa anlamnda alda; yldz anlamnda silme, (ters s) sj/me nuquerna, gne anlamnda a're (veya isim anlamnda esse), are nuquerna; gney anlamnda hyarmen, hwesta sindarinwa, kpr anlamnda yanta, s anlamnda re. Baka rneklerinin olmas, baz deiiklerin Srgnler'in konutuklar ekliyle Quenya dilini etkilemeden nce verilmi olan isimlerden kaynaklanmaktadr. Her pozisyonda srtme sesli eh sesini temsil ettiinde 11 numaraya harma ad veriliyordu fakat kelime banda1 ' nefes gibi kan h sesi olduunda (kelime iinde de kullanlsa) aha ismi kullanyordu, re aslnda ze idi fakat bu z 21 numara ile kaynatnda oluan iaret, Quenya dilinde ok sk geen ss iin kullanlrd ve esse ismini alrd. Hwesta sindarinwa ya da dier adyla "Gri Elf /vv'si", Quenya dilinde 12'nin hw sesine sahip olmasndan kaynaklanyordu ve chw ile hw iin ayr iaretlere ihtiya duyulmuyordu. En yaygn ekilde bilinen ve kullanlan harf isimleri 17 n, 33 hy, 25 r, 9/idi: numen, hyarmen, rmen, formen = bat, gne, dou,, kuzey (Kr. Sindarin dilindeki dn veya annn, harad, rhun veya am-rn,forod). Bu harfler ounlukla, tamamen deiik terimlerin kullanld dillerde bile Dou, Bat, Kuzey, Gney noktalarn belirtmek iin kullanlrd. Bunlar Bat lkelerinde, bu srayla ve batdan balayarak, batya doru sylenirdi; hyarmen ve formen gerekten de sol taraftaki blge ve sa taraftaki blge anlamna gelirdi (birok insans dillerdeki dzenlemenin tam tersi). CIRTH Certhas Daeron aslnda sadece Sindarin seslerini temsil etmesi iin tasarlanmt. En eski cirth l, 2, 5, 6; 8, 9, 12; 18, 19, 22; 29, 31; 35, 36; 39,42,46, 50; certh ise 13 ila 15 arasnda deiiyordu. Deerlerin tayini sistematik deildi. 39, 42,46, 50 sesliydi ve daha sonraki btn geliimlerde de yle kalmtr. 35'in 3 veya / iin kullanmna gre 11. Nefes gibi kan h iin Quenya dilinde aslnda, "uzun" anlamnda halta ad verilen yay olmayan ykseltilmi basit sap kullanlrd. Bu bir sessiz harfin nne bu harfin sessiz olup nefes gibi kartldn belirtmek iin konurdu; sessiz r ve / de genellikle bu ekilde belirtilir ve hr. hl olarak uyarlanrd Daha sonralar 33 bamsz h sesi iin kullanlmaya baland ve hy'rim deen (eski deen) bunu izleyen y harfine bir tehta ekleyerek gsterildi. 386 YZKLERN EFENDS 13,15 numaralar h veya .v iin kullanlrd. 5 ve /'ye bir deer vermek konusundaki bu tereddt daha sonraki dzenlemelerde de devam etmitir. Tek bir "sap"tan ve "dal"dan

oluan karakterlerde, yani 1-31 numaralarda, dal tek bir taraftan tutturulacaksa genellikle sa taraftan tutturuluyordu. Tersi de yok deildi ama bunun hibir fonetik nemi olmuyordu. v Kadim cirttie yaplan eklemeler ve yeniden teekkl Daeron'a atfedildiinden bu cerihasn geniletilmesi ve ilenmesinin eski biimine Angerthas Daeron deniliyordu. Bununla beraber Sindarin'de bulunmayan seslerin ifadesi iin kullanldklarndan ana ekler yani iki yeni seri, 13-17 ve 23-28 byk bir ihtimalle Eregion'lu Nolder'n icadyd. Angerthas'm yeniden dzenlenmesinde (anlald kadaryla Fganor sisteminden esinlenerek) aadaki prensipler izlenir: (1) dala bir iaret eklemek "ses" ekler; (2) bir certh'i ters-yz etmek "srtme sesi kartan bir harfe" aldn gsterir; (3) sapn her iki yanna da dal eklemek hem ses, hem de genzellik ekler. Bu prensipler, bir nokta hari dUzenli olarak uygulanrd. (Arkaik) Sindarin'de srtme sesi ihtiva eden m (veya genzel v) iin bir iarete ihtiya vard ve bunu m iin kullanlan iareti ters yz etmekle salayabildiklerinden 6 numarann ters yzne de m deeri verilmiti, fakat 5 numaraya hw deeri verilmiti. Teorik olarak deeri z olan 36 numara, Sindarin veya Quenya yazmnda ss iin kullanlyordu: Kr. Feanorca 31. 39 numara ya , ya da y (sessiz) iin kullanlrd; 34, 35 bir fark gzetmeden s iin kullanlrd; biim bakmndan kesin bir biimde disellerle bir ilgisi olmasa da 38 sk sk ardk sesler nd iin kullanlrd. Deerler Cetveli'nde soldakiler - ile ayrldklarnda kadim Angerthas'm deerlerini bildirir. Sadakiler ise Cce dili olan Angerthas Moria'y temsil eder.12 Grld gibi Moria Cceleri baz yeni cirth'in yan sra deerlerde sistematik olmayan baz deiimler balatmlardr: 37, 40, 41, 53, 55, 56. Deerlerdeki bozulma balca iki nedene dayanmaktadr. (1) 34, 35, 54'n deerlerindeki srasyla h 12. () iinde olanlar sadece Elfe kullanmlarda bulunan deerlerdir; * ise sadece cceler tarafndan kullanlan cirh'i belirtir. EK E ^S7 (Khzdul'da grnen, kelime banda kullanlan bir sesliyle balayan ak veya grtlaks balang) ve .s'ye gre gsterdii deiiklik; (2) Ccelerin 29 ve 30 yerine kullandklar 14 ve 16'nn terk edilmi olmas. Sonu olarak 12'nin r iin kullanm, 53'n n iin icad (ve 22 ile kartrlmas); 17'nin z olarak ve s deerindeki 54 ile birlikte kullanm ve yine 36'nn sonu olarak n iin kullanm, ng iin kullanlan yeni certh 37'de grlebilir. Yeni 55 ve 56 aslnda 46'nn ikiye blnm biimleridir ve Cce dili ile Westron dilinde sk sk rastlanan ingilizce'deki butter kelimesindeki sesliler gibi sesler iin kullanlmt. Zayf veya kaybolanlarda sadece sap olmayan bir iaret olarak belirtilirdi. Bu Angerthas Moria mezar kitabesinde gsterilmitir. Erebor Cceleri, Erebor usul diye bilinen ve Mazarbul Kitab'nda rnekleriyle gsterilen, bu sistemin daha da deitirilmi bir biimini kullanmlardr. En byk zellikleri unlard: 43 z olarak, 17 ks (x) olarak kullanlyordu; ps ve ts iin 57 ve 58 olmak zere iki yeni drth icat edilmiti. Ayn zamanda 14 ile 16'yj ve zh deerleri olarak yeniden takdim etmilerdi; fakat 29 ile 30'u, g ve gh veya 19 ile 21'in nemsiz deikeleri olarak kullanyorlard. ze! Erebor crtlu 57 ve 58 hari bu zellikler cetvele dahil edilmemitir. EK F 391 ELFLER EK F Elfler, daha Eski Gnler'de iki ana dala aynlmt: Bat Efleri (Eldar) ve Dou Elfleri. tkinci tr Kuyutorman ve Lrien'de yaayan elflerin ounluunu olutururdu; fakat onlann dilleri, btn elf isimleri ve kelimelerinin Eldarin formunda kullanld bu tarih kitabnda yer al-

maz. NC A DiLLERi VE HALKLARI Bu tarih kitabnda sunulan dil, nc a'da, Orta Dnya'nn Bat Topraklan'nda kullanlan Westron ya da dier bir deyile "Ortak Li-sarTdr. O an gereklerine gre bu dil, kadim Arnor ve Gondor krallklar snrlan iinde yaayan, hemen hemen btn konuan halklarn (elfler hari) ana dili halini almt; bu da ky boyunca Umbar'dan kuzeye doru Forochel Krfezi'ne kadar, i ksmlarda ise Dumanl Dalar ve Ephel Dath'a kadar olan bir alan kapsard. Nehir'in batsnda kalan ve Ferah ayrlar'a kadar uzanan dalarn dousundaki topraklan da kapsayarak Anduin'in kuzeyine de yaylmt. Eriador'un byk bir blm terk edilmi ve Ferah ile Rauros arasnda Anduin kysnda ok az sayda insan yayor olsa bile, an sonundaki Yzk Sava srasnda Ortak Lisan'n, ana dil olarak kullanld topraklarn snrlan hl buralanyd. Aurien'deki Dradan Orman'nda hl gizli gizli dolaan az sayda kadim Vahi insan vard; Dunland tepelerinde de Gondor'un byk bir blmnn eski sakinleri olan kadim bir halkn arta kalanlar yayordu. Bunlar kendi dillerine sk skya balyd; te yandan Ro-han ovalannda Kuzeyli bir halk ve yreye be yzyl kadar nce gelmi olan Rohirrim yayordu. Fakat kendi lisanlann koruyan btn halklar, hatta elfler tarafndan, sadece Amor ve Gondor'da deil btn Anduin vadisinde ve Kuyutorman'n dou eteklerine kadar uzanan bir alanda Westron dili anlamak iin ikinci dil olarak kullanlyordu. Dier halklardan saknan Vahi insanlar ve Dunlendingler'de bile, zorlukla da olsa bu dili konuabilenler bulunuyordu. Bu kitapta Eldarin dilleri arasndan iki tanesi bulunmaktadr: Yksek Elfe, ya da dier adyla Quenya, ve Gri Elfe ya da dier adyla Sindarin. Yksek Elfe, Deniz'in tesindeki Eldamar'n kadim, yazya dklen ilk lisanyd. Artk anadil olarak kullanlmyordu; daha ziyade Birinci a'n sonunda Orta a'a srgne gelen Yksek Elfler'ce trenlerde, ilim, irfan ve arklarda hl kullanlan bir tr "Elf Latince-si" olmutu. Gri Elfe, kkeninde Quenya'nn bir akrobasiydi: nk bu, Orta Dnya'nn sahillerine gelerek Deniz'i gemeyip Beleriand lkesinin kylarnda yerleen Eldar'n lisanyd. Burada Doriath'l Thingol Gri-pelerin hkm sryordu ve uzun sren kasvetli yllarda dilleri, lml topraklann deikenliiyle deimi ve Deniz'in tesindeki El-dar'n dilinden ok farkllamt. Daha kalabalk olan Gri Elfler'in yannda yaayan Srgnler gndelik yaamlarnda Sindarin' kullanyorlard; bu yzden Sindarin btn o elflerin ve bu tarih kitabnda grlen btn elf beylerinin lisan olmutu. nk Bunlarn hepsi Eldarin soyundand; hatta ynettikleri halk daha alt seviyedeki akrabalanndan oluuyor olsa bile. En soylular, Finarfin hanedanndan gelen, Nargothrond Kral Finrod Fela-gund'un kz kardei olan Galadriel Hanm'd. Srgnlerin gnllerin-deki Deniz zlemi hi dindirilemeyecek bir huzursuzluktu; bu zlem Gri Elfler'in gnllerinde uyuyordu ama bir kez uyandrldnda da bir daha yatmazd. 1. Bu devirde sakinlerinin ou Silvan kkenli olduu iin Lrien'de, "aksanl" da olsa Sindarin dili konuuluyordu. Bu "aksan" ve Sindarin ile kendi snrl tankl (Gondor'lu bir yorumcu araclyla Thain'in Kitab'nda da belirtmi olduu gibi) Frodo'yu yanl ynlendirmitir. I. Kitap'ta ksm i, 6., 7. ve 8. blmlerde geen btn kelimeler ve yer ile kii isimlerinin ou, gerekten de Sindarin dilindedir. Fakat Lrien, Caras Galadhon, Amroth, Nimrodel byk bir ihtimalle Silvan kkenli olup Sindarin diline uyarlanmtr. EK F 393 YZKLERN EFENDS 392 NSANLAR etkisiyle zenginletirilmi ve yumuatlm olsa da bir nsan lisanyd. Aslnda, zellikle de tik a'da batya, Beleriand'a gelen Elf Dostlan'nn Hanedan olan ve Kuzey'deki Karanlk

G'e kar Byk Ta Sava'nda Eldar'a yardm eden, Eldar'n Atani veya Edain yani "insanlarn Atalar" dedii kimselerin lisanyd. Karanlk G devrildikten sonra Beleriand'm byk bir blmnn .sular altnda kalp yklm olmas nedeniyle Elf Dostlan'na da Eldar gibi Deniz'i ap Bat'ya gitme imkn bahedilmiti. Fakat lmeyen Diyar onlara yasak olduu iin, btn lml topraklarn en bats olan byk ada onlara ayrlmt. Bu adann ad Nmenor (Bat-il) idi. O yzden Elf Dostlar'nn ou ayrlarak Nmenor'da yaama-ytLbaalam ve burada naml denizciler ve gemi ustalar olarak byyp glenmilerdi. Ak kumral ve uzun boylu olan bu insanlarn mrleri Orta Dnya'daki insanlarn mrlerinin katyd. Bunlar cjS/mA'Drudain dedikleri, insanlarn Krallar Nmenor'lular idi. insan soylar arasnda sadece Dnedain elf dilini bilir ve konuurdu; nk atalar Sindarin dilini renmi ve yllarla hafife deiiklie urasa da bunu ocuklarna bir irfan olarak aktarmt. Ve irfanla uraanlar Yksek Elfe Quenya'y da renmi ve buna tm dier dillerin zerinde kymet vermi; nl, saygn yerlerin ve soylu, byk hret sahibi kiilerin birounun isimleri bu dilden verilmiti.2 Fakat Nmenor'lulann ana dilleri byk lde kendi eski insan dilleri olan Adnca olarak kalmt ve marur gnlerinde krallar ve beyler bu dile dnmler, Eldar ile eski dostluklarn hl srdren birka tanesi hari, elf dillerini brakmlard. Gl zamanlarnda Nmenorlular, gemileri iin Orta Dnya'nn bat kylarnda birok kale ve liman bulunduruyordu; bunlarn en nemlilerinden biri de An-dran'in aana yakn olan Pelargir idi. Burada Adnca konuuluyordu; bu dil, daha alt seviyedeki insanlarn dillerindeki szlerle kana2. rnein Nmenor (ya da tam haliyle Nmenore), Elendil, tsildur, Andrion, Oettar yani "Hftaj" dahil Gondor'un btn kraliyet isimleri hepsi Quenya dilin-Geu&a.Aragom, Denethor. Gilraen gibi dier Dnedain adamlarn ve kadnlarn o-Mn imi. Stadarin formundayd; bunlarn ou arklardan ve tarih kitaplarndan tmrianm Ok a'daki (Beren, Hurin gibi) elflerin ve insanlarn isimleriydi. Az sayda isim, Boromir gibi, kark kkenlidir. rak ve buradan Batil ile irtibat olan btn.kylar boyunca yaylarak, Ortak Lisan meydana getirmiti. Nimenor'un dnden sonra Elendil Elf Dostlan'n yeniden Orta Dnya'nn kuzey bat kylarna gtrmt. Burada zaten ya tama-, men, ya da yan yarya Nmenor kan tayan insanlar yayor fakat ok az elf dilini hatrlyordu. Dnedain daha ilk bandan beri, birlikte yaadklar ve uzun bir yaam, byk bir g ve irfan sahibi olduklar iin beyleri olduklar alt seviyedeki insanlardan sayca ok daha azd. O yzden dier halklarla konuurken ve engin lkelerinin hkmet ilerinde Ortak Lisan' kullanyorlard; elf dillerinden aldklar birok kelime ile bu dili geniletmiler ve zenginletirmilerdi. Nmenor krallar srasnda gelitirilmi olan bu VVestron dili drt bir yana, hatta dmanlar arasna bile yaylm ve gn getike Dnedain'n kendileri tarafndan da daha ok kullanlmaya balamt; bylece Yzk Sava srasnda elf dili Gondor halknn ok az bir ksm tarafndan biliniyor, gndelik olarak ise daha da az insan tarafndan kullanyordu. Bunlar daha ok Minas Tirith'te, civarndaki tarada ve Dol Amroth baml prensliinin topraklarnda yayorlard. Yine de Gondor lkesindeki btn yer ve ahs isimleri elf formunda ve anlamndayd. Bazlarnn kayna unutulmu ve kukusuz Nmenor'lulann gemilerinin Deniz'den yelken amasndan nceki gnlerden kalmt. Bunlann arasnda Umbar, Arnach ve Erech, da isimleri olan Eilenach ve Rim-mon vardr; Forlong da ayn tr isimlerden biriydi. Bat Topraklan'nn kuzey blgelerinde oturan insanlarn ou tik a'da yaam olan Edain veya onlarn yakn akrabalannn soyundan geliyordu. O yzden bunlarn lisanlar Adnca ile ilintiliydi ve kimisi hl Ortak Lisan'la benzerlik tamaktadr. Bunlar Anduin'in st vadilerinde yaayan insanlard: Bat Kuyutorman'da yaayan Ormanl Kocolanlar; daha kuzey ve batda bulunan Uzun Gl ve Vadi insanlar. Ferah ile Carrock arasndaki topraklardan gelen, Gondor'da, At Ustalar Rohirrim olarak bilinen insanlar. Onlar hl kendi atalanna ait dili kullanyorlar, yeni lkelerindeki hemen her yere yeni isimler veriyorlard; kendilerine Atanyurt tnsanlan, ya da Eorloullan diyorlard. Fakat bu halkn beyleri Ortak Lisan' rahatlkla, hatta Gon-dor'daki mttefikleri kadar soylu bir tarzda konuabiliyorlard; nk

Westron km olduu Gondor'da hl byk bir zarafetle ve eski usulde kullanlyordu. Tamamen yabanc olan, Dniadan Orman'nda yaayan Vahi tn394 YZKLERN EFENDS 395 EK F IP sanlar'n lisanyd. Dunlendingler'in dili de yabanc ya da ok uzaktan akrabayd. Bu insanlar Ak Dalarn vadilerinde asrlar nce yaayan halklardan arda kalanlard. Fakat Karanlk Yllar'da dierleri Duman-, h Dalar'n gney vadilerine ekilmilerdi; buradan da bazlar Hyk Yaylalar kadar kuzeyde kalan bo topraklara gitmiti. Bunlardan Brec halk gelmiti; fakat bu, Bree'liler Arnor'un Kuzey Krall buyruuna gemeden ve Westron dilini kullanmaya balamadan ok nce olmutu. Sadece, bu rktan gelen insanlarn Dunland'da yaayanlar eski lisanlarn ve rflerini muhafaza etmiti: Bunlar Dnedain'e dmanca yaklaan ve Rohirrim'den nefret eden gizli bir halkt. Onlarn diline ait, Rohirrim'e verdikleri bir isim olan Forgoil (kelimenin Samankafa anlamna geldii rivayet edilir) hari, bu kitapta hibir bilgi yoktur. Dunland ile Dunlending, Rohirrim'in onlara verdikleri isimdir nk bu insanlar esmer ve kara sal insanlard; yani bu isimlerdeki dunn kelimesi ile "bat" anlamndaki Gri Elfe kelime Dn arasnda bir ba yoktur. HOBB1TLER Shire ve Bree'li Hobbitler'in bu zamanlarda Ortak Lisan kullanmaya balamalar belki de bir bin yl bulmutu. Dili kendi usullerince, serbeste ve umursamazca kullanyorlard; geri aralarnda biraz daha eitim grm olanlar gerektiinde daha resmi konuabilecek kadar bu dile vakft. Hobbitlere zg bir lisann kaydna rastlanmamtr. Eski gnlerde, yaknlarnda veya birlikte yaadklar insanlarn dillerini kullanyor olduklar anlalmaktadr. Bylece Eriador'a girdikten sonra Ortak Li-san'a abucak uyum salayabilmilerdir; Bree'ye yerlemeye baladklar zaman, eski dillerini unutmaya balamlard bile. Grld kadaryla bu yukar Anduin'e ait, Rohirrim'e akraba olan bir insan diliydi; geri gneydeki lkenler'in kuzeye, Shire'a gelmeden nce Dunlend-ce'ye benzer bir dili kullanyor olduklar ortaya kmtr.3 Frodo'nun zamannda, ou Vadi'de veya Rohan'da bulunanlarla yakndan benzeen yresel kelimelerde ve isimlerde hl bunlara ait baz izler bulunuyordu. En dikkat ekeni gnler, aylar ve mevsimler3. Yabaneller'e dnen Angle'l Dikenler Ortak Lisan' oktan devralmt; fakat Diagolc Smiagol, Ferah yaknlarndaki blgedeki insan dilinde isimlerdir. di; ou Bree ve Shire'daki yer isimleri olarak muhafaza edilse de bu cinsten birka kelime daha (mathom ve smial gibi) hl kullanlyordu. Hobbitlerin zel isimleri de olduka garipti ve ou kadim gnlerden kalmayd. Hobbit, Shire halk tarafndan kendi cinslerinden herkese sylenen bir szd, insanlar buukluk, elfler ise periannath diyorlard. Hobbit kelimesinin kayna ou kii tarafndan unutulmutur. Bununla beraber, ilk balarda Samanpostlar ve lkenler tarafndan Klayaklar'a verilen bir isim ve Rohan dilinde daha iyi korunmu olan bir kelimenin ypranm biimi olduu sanlmaktadr: holbytla; Ingilizcesi "ukur ina eden" anlamnda" hole-builder." DiER IRKLAR Entler. nc a'a kalm en kadim halk, Onodrim ya da Enydler idi. Ent, isimlerinin Rohan dilindeki biimiydi. Entler kadim gnlerde Eldarlar tarafndan biliniyorlard; Eldarlar entlere kendi dillerini vermemi, onun yerine konuma arzusu alamlard. Onlarn yarattklar lisan baka hibir lisana benzemiyordu: Ar, yankl, toplu, tekrar-lamal, gerekten uzun soluklu; Eldar'l irfan sahiplerinin bile hi yazya dkme giriiminde bulunmadklar, sesliler arasndaki nans eitliliine, niteliklerinde ve tonlamalardaki ykselme ve alalmaya dayanan bir fonta sahip bir dildi. Bu dili sadece kendi aralarnda kullanyorlard ama bunu gizli tutmak

zorunda deillerdi, zaten baka kimse renemezdi. te yandan entler, diller konusunda ok yetenekliydi; abuk renirler ve hi unutmazlard. Fakat eldar dillerini tercih ederler, en ok da kadim Yksek Elf dilini severlerdi. Yani Aasakal ve dier entle-rin kullanm olduklar, hobbitlerin kaydettii yabanc kelimeler ve isimler Elfe'dir ya da elf lisanndan ent usulnce bir araya getirilmi kelimelerdir.4 Bazlar Quenya dilindendir: "okglgeliorman-kara-derinvadi Derinvadiorman Kasvetlitoprak" eklinde evrilebilecek olan Taurelilmeea-tumbalemorna Tumbaletaurea Lmeanor gibi; 4. Baz yerlerde hobbitler entler tarafndan kartlan daha ksa sreli mrltlar ve seslenileri rneklemek iin baz giriimlerde bulunmulardr: a-lalla-lalla-rumba-kamanda-lindor-burme de Elfe deildir ve gerek Ente'den bir paray rneklemek iin (byk ihtimalle son derece hatal biimde) bugne kadar gelen tek giriimdir. EK F 397 396 YZKLERN EFENDlSt bununla da Aasakal'n aa yukar anlatmak istedii yle bir eydir: "Ormann derin vadilerinde kara bir glge var." Bazlar da Sinda-rin dilindendir: "Aacn sakal" anlamndaki Fangorn veya "narin kayn" anlamndaki Fimbrethil gibi. Orklar ve Kara Usan. Orklar, dier rklarn, Rohan dilinde kt halklara verdikleri ismin bir biimidir. Sindarin dilinde orch idi. Hi kukusuz Kara Lisan'daki uruk kelimesinin de bununla bir ilgisi vard; geri genellikle bu kelime o sralarda Mordor ve Isengard'dan yaylan byk asker orklara veriliyordu. Daha alt seviyede olanlara, zellikle de Uruk-hai tarafndan, "kle" anlamnda snaga denirdi. Orklar Eski Gnler'de, Kuzey'in Karanlk Gc tarafndan retilmiti. Kendilerine ait bir dilleri olmad sylenir; onun yerine dier dillerden alabildiklerini almlar ve kendi zevklerine gre saptrmlardr, yine de bunlar, kfr veya svp saymak iin kullanldklar zaman dnda kendi gereksinimleri iin bile pek yeterli olmayan, sadece kaba anlalmaz szlerdi. Bu yaratklar garaz ile dolu, kendi cinslerinden bile nefret eden varlklar olduklarndan ksa srede kendi rklarna ait ka grup veya yerleim merkezi varsa o kadar barbar lehe gelitirmilerdi; bylece deiik kabileler arasnda Orka kullanmak onlara pek bir fayda salamyordu. Bylece nc a'da orklar, soylar arasnda Westron dilini kullanyorlard; hl Kuzey'de ve Dumanl Dalar'da dolaanlar gibi eski kabilelerin birou Westron'u ana dilleri olarak kullanyorlard ama bunu yle bir ekilde kullanyorlard ki Orka'dan daha sevimli saylmazd. Bu dilde "Gondor'lu insan" anlamndaki tark, Westron'da kullanlan bir Quenya kelimesi olan Nmenor'lulann soyundan biri olan anlamnda kullanlan tarkiFdcn bozulmutu; bkz. s. 200. Kara Lisan'n Karanlk Yllar'da Sauron tarafndan icat edildii ve bunu kendisine hizmet edenlerin dili haline getirmeyi arzulad sylenmektedir ama bu arzusuna hi ulaamamtr, te yandan Kara Li-san'dan, "ate" anlamna gelen ghash gibi nc a'da orklar arasnda ok yaygn olan birok kelime kmtr fakat Sauron'un ilk yenilgisinden sonra, eski formundaki bu dil Nazgl hari herkes tarafndan unutulmutu. Sauron bir kez daha ayaa kalktnda, Kara Lisan bir kez daha Barad-dr'un ve Mordor'un komutanlarnn lisan olmutu. Yzk'n zerindeki yaz kadim Kara Lisan'd; ikinci Ksm s. 49"daki Mordor orklannn kfr ise bu dilin Grishnkh'n komutasndaki Karanlk Kule askerleri tarafndan kullanlan daha avam bir ekliydi. Sharku, o dilde yal adam anlamna geliyordu. Troller. Trcll, Sindarin dilindeki^Tdrog'un karl olarak kullanlmtr. Balanglarnda, ta Eski Gnler'in alacakaranlnda, kaln kafal ve aptal yaradll olan bu yaratklarn, hayvanlardan farkl bir dillen yoktu. Fakat Sauron onlan kullanm, renebilecekleri kadarn retmi, zeklarn ktlkle bilemiti. O yzden troller hkim olabildikleri kadaryla dillerini orklardan renmilerdi; Bat Toprak-lar'nda Ta Trolleri Ortak Lisan'n bozulmu bir eklini

kullanyorlard. Fakat nc a'n sonunda gney Kuyutorman'da ve Mordor' un da snrlarnda daha nce hi rastlanmam bir trol rk grlmeye balad. Kara Lisan'da bunlara Olog-hai deniyordu. Bunlar, hangi soydan olduunu bilmeseler de, Sauron'un retmi olduuna kimsenin kukusu yoktu. Kimisi bunlarn trol deil de dev orklar olduunu kabul ediyordu; fakat Olog-hai hem bedensel adan, hem de zihinsel adan, irilik ve g asndan ok daha ileri olduklar en iri ork cinsinden bile ok farklyd. Troldler trol olmasna ama efendilerinin kt niyetiyle doluydular: Gl, evik, hiddetli, zeki olmakla birlikte bir tatan bile daha sert korkun bir soy. Alacakaranlk'n eski rknn aksine, Sauron'un iradesi kendilerine yneltilmi olduu srece Gne'e dayanabiliyorlard. ok az konuuyorlard; bildikleri tek dil Baraddr'un Kara Lisan idi. Cceler. Cceler tamamen ayn bir rktr. Garip balanglar ve insanlar ile elflere neden hem benzeyip, hem benzemedikleri Silma-rlion'da anlatlr; fakat bu yky Orta Dnya'nn daha alt seviyedeki elfleri bilmiyorlard; te yandan daha sonra yaayan insanlarn ykleri, dier rklarn hatralanyla karmtr. Gizemli, alkan, uradklar hakszlklar (ve karlarn) kolay kolay unutmayan, deerli deersiz tm talan ve kendi halinde yaayan eyleri deil de bir ustann elleri altnda biim deitirebilen eyleri ok seven, genellikle dayankl, aksi tabiatl bir soydu. Fakat kt yaradll deillerdi; insanlann anlattklar hikyeler ne derse desin aralarnda kendi nzasyla Dman'a hizmet eden ok azd. nk eski insanlar onlann zenginliklerini, el ustalklarn arzularlard ve iki rk arasnda bir dmanlk vard. 398 YZKLERN EFENDlSt Fakat nc a'da birok yerde insanlar ile cceler arasnda sk bir dostlua rastlanyordu; kadim konaklan ykldktan sonra yap-tklan gibi, lkeler arasnda yolculuk etmek, almak, alverite bulunmak ccelerin yapsna uyduundan, aralarnda yaadktan insanlarn lisanlarn kullanmak zorundaydlar. Yine de gizli gizli (elflerin aksine onlar bunu dostlarna bile gnl nzasyla amyorlard) yllarla biraz deimi olan, kendi garip dillerini kullanyorlard; nk bu dil bir masal dili deil, bir irfan lisan olmutu; cceler de bunu gemiten kalan bir hazine gibi koruyup, bakyorlard. Dier rklardan ok az kii bunu renmeyi baarmt. Bu tarih kitabnda, sadece Gimli'nin arkadalanna yer ismi olarak verdii kelimelerde ve Borukent'teki kuatma srasnda att sava lnda kendini gstermektedir. En azndan bu bir sr deildi ve dnyann ilk gnlerinden beri birok sava alannda duyulmutu. Baruk Khazd! Khazd aimenu! "Ccelerin Baltalan! Cceler geldi!" te yandan Gimli'nin ismi, dier akrabalarnn isimleri gibi Kuzey (tnsanca) kkenlidir. Kendi gizli ve "i" isimlerini, gerek isimlerini yabanc rktan kimseye aklamazlard. Mezarlarna dahi bu ismi ka-zmazlard. II EVRl ZERiNE [Tolkien'n "eviri zerine" notlarn buraya almyoruz, nk bu notlar ingilizce'ye "eviri"nin inceliklerini ierdiinden, Trke okur iin pek anlaml olmayabilir. Bunun yerine, I. Ksm'n bandaki "Yayncnn Notu "n burada tekrarlamann doru olacan dnyoruz: 399 EK F zellikleri bozmadan Trke'ye evirmek daha da zor. Zorluklarn birincisi, isimler konusunda. Birok isim zaten Ortak Lisan'da deil, kahramanlarn zgn dillerinde. Dolaysyla Elfe bir isim zaten ingilizce'ye evrilmemi, Elfe kalm. Biz de bu kurala uyduk. Ancak baz isimler, zellikle de hobbitlerin soyadlar ingilizce'ye evrilmi; biz de yapabildiimiz kadaryla bu soyadlan Trke'ye evirdik. Ayn ey yer isimleri iin de geerli. Bu yzden, rnein, ingilizce'ye Brandywine olarak evrilen Baranduin, Trke'de Brendibadesi oldu. Ayn ekilde, hanc Barliman Butterbur, Arpa-dam Kaymakpiirz; Bucklandise Erdiyar olarak evrildi. Bir de Yzklerin Efendisinin yaynlanmasndan sonra ingiliz kltrne yerlemi olan

terimler var. rnein, Frodo Baggins'in klcnn ad "Sting"("an inesi"). Ancak bir ingiliz rock yldz da kendisine bu ad seti, bu adla nlendi (Sting'in eskinden ingilizce retmeni olduu ve Yzklerin Efendisini ok sevdii biliniyor); bu yzden Sting' "ine" diye evirmeyi tercih etmedik. Bunun gibi birka rnek dnda metinde ingilizce'ye benzeyen isimler, okuyucuyu aldatmamal. rnein Sam Gamgee, bir ingiliz ad olan "Samuel"den ksaltlan bir ad deil, tersine "Samwise"dan ksaltlyor; bunu evirmeye kalksaydk, Samvvise Efendi'ye "yarm akll" demek zorunda kalacaktk; o yzden "Sam" olarak kald. Orta Dnya'nn halklar farkl leheler konuuyor. rnein elfler olduka resmi ve adal, byk lde "Shakespeare dnemi" Ingiliz-cesi ile konuurken, Rohirrim daha da eski bir ingilizce'ye sahip. Trke'de elf lehesini daha ziyade "Lisan- Osman" ile karlarken, gebe, at srtnda yasayan Rohirrim'in lehesini daha bir "Orta Asya" Trkesi ile karlamay setik.] YAYINCININ NOTU Yzklerin Efendisi, Tolkien'n kitaba yazd Ek'lerden birinde de belirttii gibi, Krmz Kitaplar yaplm bir "eviri". Her ne kadar Orta Dnya'nn nc Ca'nda Elfler, Hobbitler, insanlar ve Cceler bir Ortak Lisan konuuyorlardysa da, bu lisann zellikleri rktan rka ve blgeden blgeye deiiyor. Tm bu zelliklerin "ingilizce'ye evrilmesi", Tolkien gibi bir dilbilimcinin onyllann alm. Ayn U iSiM ZERiNE NOTLAR Hobbit, Gamgee ve Brendibadesi. Hobbit tretilmi bir kelimedir. Westorn dilinde, bu halk kastedildiinde kullanlan kelime "buukluk" anlamndaki banak idi. Fakat bu dnemlerde Shire ve Bree halk, baka hibir yerde kullanlmayan ku-duk kelimesini kullanyordu. te yandan Meriadoc, Rohan Kral'nn "oyuk sakini" anlamndaki kd-dkan kelimesini kullandn tespit etmitir. Daha nce de belirtildii gibi hobbitler bir zamanlar Rohir400 YZKLERN EFENDtSt rim diline olduka yakn bir dil kullandklarndan kuduk da kd-dkan kelimesinin anm bir biimi gibi grnmektedir. Kd-dkan' aklanan nedenlerle holbytla olarak evirdim; hobbit de, eer bizim kendi kadim lisanmzda olsayd anarak holbytla'dan kalan bir kelime yerine geebilecek bir yapdadr Gamgee. Krmz Kitap'ta belirlenmi olan aile geleneklerine gre Galbasi, ya da ksaltlm haliyle Galpsi soyad, Galabas kynden gelmektedir. Galabas kelimesinin, "oyun" anlamndaki galab- kknden geldiine inanlmaktadr. O yzden Gamwich (Gammic olarak telaffuz edilir) bize uygun bir karlk gibi gelmitir. Bununla birlikte Galpsi ismi yerine Gammdgy'yi Gamgee'ye evirirken, Samvvi-se'n Pamuk ailesi ile ba olduuna dair imada bulunmak gibi bir ama gdlmemitir; geri eer lisanlarnda buna izin verecek bir durum olsayd, bu tr bir espri olduka hobbite olurdu. Brendibadesi. Bu nehrin hobbit isimleri Elfe, "altn kahverengi" anlamndaki baran ve "(byk) nehir" anlamndaki duin kelimelerinden tremi Baranduiri'm (vurgu amf dadr) deiime uram halleridir. Brendibadesi, gnmz iin Baranduiriin doal olarak bozulmu bir hali gibi grnmektedir. Aslnda burann eski hobbit ismi "hudut suyu" anlamndaki Branda-nn idi ve en iyi Hudutay olarak evrilebilirdi ama bu zamanlarda yine rengini ima ederek, nehire "sert bira" anlamndaki Bralda-hm ismi verilmesi yaygn bir espriydi. HARTALAR HAKKINDA NOT Bu harita ilk ke/ eserin 1954-1955 tarihli ilk basks iin, ya-zann olu Christopher Tolkien tarafndan izildi. Christop-herTolkien, 1980'de yaymlanan Bitmemi ykler iin haritay yeniden izdi ve bu harita Yzklerin Efendisi'nin sonraki basklarnda da kullanlmaya baland. Eserin daha kk boydaki basklan iin, genel harita drt paraya blnd ve ayrntl yer isimleri bu drt ayn haritada yer ald. Elinizdeki baskdaki haritalar, Stephen Raw'nun bu evirinin yapld HarperCollins basks iin hazrlad ve Christopher Tolkien haritalarnn sadk ve daha temiz kopyalarndan alnmtr.