EKSTRZYON

Ekstrzyon istenen ekle bal olarak retilmi kalba konulmu metalin, yksek basma kuvvetiyle kalptan kacak ekilde akmaya zorlayarak ekil verme ilemidir. ilem di macunu tpnden di macunu sklmasna benzetilebilir. Bu tip modern retim yntemleriyle eitli karmak ekiller zellikle scak ekstrzyon ile elde edilebilir. Ancak baz snrlamalar vardr ; para geometrisi uzunluu boyunca niform olmaldr. souk ekstrzyon ile elde edilen malzemenin mukavemeti ve tane yaps scaa nazaran daha gelimitir. yeterli toleranslar souk ekstrzyon ile ancak elde edilebilir.

EKSTRZYON ETLER Ekstrzyon deiik yollarla uygulanabilir. uygulamalar snflandrmann bir yolu fiziksel konfigrasyondur ki bunlar, direk ve endirek ekstrzyondur. Dier bir yolu ise alma scakldr. Bunlar scak , lk ve souk ekstrzyon olarak ayrlr. Ve son olarak uygulama ekline gre srekli ve ayrk ekstrzyon olarak ayrlr. Direk Ekstrzyon ekil 1-a da gsterilen direk ekstrzyon ileri ekstrzyon olarak da adlandrlr. Metal bir takoz kovana yerletirilmitir , bir stampa metali sktrmaktadr. Ve metali kovann ters tarafnda bulunan kalptaki boluktan akmaya zorlamaktadr. Istampa kalba ulat zaman takozun bir ksm kalptan kamaz ve kovan iinde kalr. Direk ekstrzyonda karlalan bir problem, i parasyla kovan arasnda oluan byk srtnme kuvvetidir. Bu srtnme kuvveti stampa kuvvetinin nemli lde arttrlmasn gerektirir. Scak ekstrzyonda bu srtnme kuvveti takoz yzeyinde oksitlenmeye sebep olur. Bu oksit tabakas rnde baz kusurlara sebep olabilir. Bu problemleri gidermek iin takoz ile stampa arasna bir model blok konur. Bu modelin ap takozun apndan daha kktr. Bylece alma parasndan ince bir tabaka ( genel olarak oksitlenmi ksm) syrlr ve rnde oksit bulunmaz.

ekil 1-a Direk ekstrzyon i bo rnler ( rnein tpler ) ekil 2-a da gsterildii gibi direk ekstrzyon kulanlarak elde edilebilir. Balangta takoz eksenine paralel olan bir bolukla hazrlanr.Bu

malafann takoza girmesini salar. Takoz sktrld zaman malzeme malafa ile kalp boluu arasndan akmaya zorlanr. Elde edilen kesit boru eklinde olur. Yar-boluklu rnler de ayn yntemle retilebilir. Direk ekstrzyonda kullanlan takoz genelde dairesel kesitlidir. Fakat elde edilen rn kalbn ekline baldr. Ak ekilde grlyor ki , kalp ap takoz apndan daha kk olmaldr. Sonsuz rnler direk ekstrzyon ile retilir. Direk ekstrzyon ile retilen baz paralar ekil 1b de gsterilmitir.

ekil1-b direk ekstrzyon ile retilen boru tipi paralar

ndirek Ekstrzyon ekil 2-a da gsterilen indirek ekstrzyonda kalp kovann sonuna deil de stampaya balanmtr. Istampa kovana girdiinde malzeme stampa ucundaki kalptan stampann tersi ynnde akmaya zorlanr. Takoz kovana gre hareket etmedii iin kovan yzeyinde bir srtnme kuvveti olumaz . Bu nedenle stampa kuvveti direk ekstrzyona oranla daha dktr. bu yntemin snrlamalar ise ii bo stampann dk rijitlii ve kalptan kan rnn besleme zorluudur.

ekil 2-a ndirek ekstrzyon ndirek ekstrzyon ile ekil 2-b de gsterildii gibi boru eklinde rnler retilebilir. Bu yntemle elde edilen rnlerde uzunluk snrlamas vardr. rn uzunluu uzadka malzeme besleme problemi byr.

ekil 2-b ndirek ekstrzyon ile ii bo rnler retilebilir. Ekstrzyon scak ve souk olarak snflandrlabilir. Scak Ekstrzyon Alminyum, bakr, inko , magnezyum , ve alamlar gibi metaller genelde scak ekstrzyon ile ekillendirilir. Ayn zamanda souk ekstrzyonda da kullanlabilirler. Dk karbonlu elikler ve paslanmaz elik alamlar yumuak ve snk olmalarna ramen genelde scak ekstrzyonla ekillendirilir . fakat scak ve souk ekstrzyon iin en uygun metal alminyumdur. Pencere ve kap ereveleri gibi ticari alminyum rnleri bu yntemle retilir. Scak ekstrzyonda takoz yeniden kristallemenin gerekletii ir scakla karlr. Bu , malzemenin dayanmn drr ve snekliini ykseltir . Bylece daha karmak ekiller elde edilebilir. Avantajlar ; Dk stampa kuvveti

Yksek stampa hz rnde tane ak karakteristiinin azalmasdr.

Kovan yzeyine temas eden takozun soumas bir sorundur ve escaklkta ekstrzyon kullanlarak bu sorunu stesinden gelinir. Yalama scak ekstrzyonda ok nemlidir. Sert malzemelerin scak eslktrzyonu iin eitli yalar gelitirilmitir. Bazen cam scak ekstrzyonda yalayc olarak kullanlr ve srtnmeyi azaltr, kovan ile takoz arasnda sl yaltm salar. Souk Ekstrzyon Souk ve lk ekstrzyon genelde ayrk paralarn retiminde kullanlr. Takoz stlmadan ekstrzyon yaplr. Souk ekstrzyonun avantajlar ; Yksek dayanm Dk toleranslar Gelimi yzey Oksit yzeylerin olmamas Yksek retim hz Takozun stlma ihtiyacnn olmamas

Dezavantajlar Yksek stampa kuvveti gerekir

Srekli Ve Ayrk Ekstrzyon Tam devaml bir proses , zamann belirsiz bir periyodu iin devaml-durum biiminde altrr. Baz ekstrzyon uygulamalar bu ideale tek dnmde ok uzun rnler elde etme biiminde yaklar. Fakat bu uygulamalarda kovann iine yklenebilecek takoz uzunluu ile snrlandrlr. BU uygulamalara yar devaml uygulamalar denir. Hemen hemen btn durumlarda uzun kesitler makaslama ve diki ilemlerinde daha ksa paralara ayrlr. Ayrk ektsrzyonda ise her ekstrzyon dnmnde tek bir para retilir. Darbeli ekstrzyon ayrk ekstrzyon bir rnek olarak verilebilir. Darbeli Ekstrzyon Geleneksel ekstrzyon yntemlerinden daha hzl ve daha ksa vuru kullanlr. Tek tek paralar retmek iin kullanlr. Adnda anlald gibi sadece basn uygulamak yerine stampa takoza vurur. Darbeli ekstrzyon direk , indirek ve dier yntemlerde kullanlabilir. Baz rnekler ekil 3-a da gsterilmitir.

ekil 3-a darbeli ekstrzyon rnekleri Hidrostatik Ekstrzyon Direk ekstrzyonun bir problemi olan kovan takoz aras srtnme kuvveti takozun etrafna bir akkan doldurularak giderilebilir. Bu yntemle kovan iinde srtnme olumaz ve kalptaki srtnme azalr. Bu nedenle direk ekstrzyon oranla daha az kuvvet gerektirir. Akkann basnc takozun her yerine eit uygulamas nedeniyle yntem hidrostatik ekstrzyon adn almtr. Oda scaklnda ya da yksek scaklklarda kullanlabilir. Ancank yksek scaklklarda zel akkanlar ve prosedrler kullanlmaldr. Hidrostatik ekstrzyon direk ekstzyonun bir uyarlamasdr.

ekil 4-a Malzeme etrafndaki hidrostatik basn malzemenin snekliini arttrr. Buna bal olarak geleneksel ekstrzyon yntemleri iin krlgan olan materyaller bu yntemde kullanlabilir. Snek malzemeler de bu yntemle ekilebilir ve byk uzama oranlar elde edilebilir. Bu yntemin bir dezavantaj ise ileme balamadan nce gereken takoz hazrldr. Takoz gittike kalp giriine doru incelen bir biimde olmaldr. Bu sayede basnla birlikte kalptan su fkrmas engellenecek bir mhr oluturulur.

Tam Otomatik Ekstrzyon Bu Otomasyon tamamen insansz almaya ynelik gelitirilmitir. (ekil 4-a) Verimlidir. Otomasyonda hz kontrolleri iin analog klar kullanlmaktadr. Dolaysyla kullanlan potansiyemetrelerin arzalar ve ok fazla kullanlamamasndan doan sinirli rampalamalardan kurtulmak mmkndr.Bunun sonucunda ise darbelerden korkularak snrlanan yardmc hareketlerin hzlar maksimuma karlp her harekette rampa kullanlr. Bylece bu durumdan kaynaklanan l zaman minimuma indirilir. Lineer pozisyon lm (LPO) kullanm sayesinde sistem kovan ve ana basknn pozisyonunu neredeyse mikrometre cinsinden ler. Bylece kalba, takoz boyutuna veya bilgisayardan girilen set deerine gre, ara is mesafesi, bask balama noktas hava alma zamanlar optimize edilerek yine l zamandan byk tasarruf salanr. KTP (Kalp Takip Program kullanldnda; daha nce her kalp iin girilen deerler (Bu yaklak her kalp iin 30'a yakn parametrenin hafzada tutulmas demektir.) operatr tarafndan birka saniyede bilgisayardan arlarak PLC'ye aktarlmas ile, bir kalp deitirilmesinden sonra presin bu kalba gre ; - Pres Hz - lk Bask Hz - Takoz Scakl - lk Takoz Scakl - Ara Is Mesafesi - Takoz Uzunluu gibi parametrelerinin hemen ayarlanmasn ve dolays ile ok hzl bir ekilde presin yeni kalba uyumunun salanmasn mmkn klmaktadr. Gvenlidir. Otomasyonda "SCADA" denilen, aktif olarak presteki her hareketi ve mesaj ekranda gsteren bir izleme program kullanlmaktadr.Bu program canl olarak pres ve tm hareketleri ekranda gstermektedir. Olas problemler yine ekrandan operatr annda uyarmakta veya acil problemlerde kendisi presi komple durdurarak gvenlii salanmaktadr. Sistemde kullanlan PLC, giri ve klar direk zerine alp tm hareket kombinasyonlarn kendi belleindeki programda oluturduu iin eski sistemde kullanlan kontaktrlerin kontak problemleri, karmak kablo yaps ve bunlardan kaynaklanan problemleri ve yine oluabilecek bir arzaya ulama glk ve zaman kaybn ortadan kaldrmaktadr.Kullanlan PLC'deki geni bellek (80 kByte) yaps kontaktrl bir sistemde yaplamayacak kadar fazla gvenlik kilidinin alma sekansna konulmasn salamaktadr. Bir de buna eklenen esnek programlama kolayl, presteki her trl genileme veya yenileme olaylarn bu gvenlik kuana bir ka dakikada adapte edilmesini salayarak byk avantaj salamaktadr. Gvenlik kilitleri operatre manuel almada dahi hata yapacak ve prese zarar verecek hareketleri kesinlikle engellemektedir.

Kalitelidir. Otomasyon sayesinde bir ok parametre operatr inisiyatifinden kartlarak, ncelikle insandan kaynaklanan hatalar bertaraf edilmektedir.Kalp Takip Program kullanld takdirde, balanan bir kalba gre pres parametreleri hemen ve bir nce ayni kalpla baslan profilin ayni parametreleri ile es olarak ayarlanmaktadr. Dolays ile daha nce nasl basldysa ayni scaklk ve basnla bir sonraki profil baslarak standart bir imalat salanmaktadr. SCADA program almay grafiklerle desteklemektedir. Bylece her alma bilgisayara kaydedilmekte ve istenirse anlk olarak, istenirse gemie dnk olarak yaplan operasyonlara ulalabilmektedir.

ekil 5-a Tam otomatik ekstrzyon

EKSTRZYON ANALZ Ekstrzyonda en nemli parametre ektrzyon oran dr (uzama oran) . Bu oran yle tanmlanabilir.

Burada rx ekstrzyon oran ; A 0 balang takozunun kesit alan ; Af ise rnn kesit alandr.

ekil 6-a Ekstrzyon deikenleri

Oran direk ve indirek ekstrzyonlar iin kullanlabilir. gerek zorlamay belirlemek iin kullanlabilir.

Rx oran ekstrzyondaki

= ln rx
Takozu bastrmak iin kullanlan stampa basnc ideal artlar altnda yle belirlenebilir.

p = Y ln rx
Burada Y ortalama ak dayanmdr . Aslnda ekstrzyon srtnmesiz bir ilem deildir. Ve yukardaki denklemler basnc ve gerilmeyi gerek deerinin altnda belirler. Srtnme sktrma balad zaman kovan ve takoz arasnda oluur . Direk ekstrzyonda kovan duvarlar ve takoz yzeyi arasnda oluur. Srtnme kuvvetinin etkisi metaldeki zorlanmay arttrr. Bu nedenle gerek basn yukardaki denklemle elde edilenden daha byktr. Gerek basnc ve gerek zorlanmay belirlemek iin eitli metotlar uygulanmtr. Bunlardan en tannm Johnson (10) denkelmidir. Johnsonn gerek zorlanma denklemi yledir. x = a + b ln rx Burada x ekstrzyon zorlanmas ; a ve b ise verilen kalbn a sabitleridir. Bu sabitlerin tipik deerleri ; a = 0.8 ve b = 1.2 , 1.5 dir. a ve b kalp as bydke artar. Gerek stampa basnc ise yledir.

p= Y x
Direk ekstrzyonda oluan srtnme kuvveti indirek ekstrzyonda oluan kuvvete nazaran daha byktr. Direk ekstrzyondaki srtnme kuvvetini izole eden ifade ise yle tanmlanabilir.

p D0

pc D0 L
4

 D0 / 4 takozun kesit alan (mm) ; kovan duvarlarndaki srtnme katsays ; pc takozun kovan duvarlarna uygulad basn (MPa) ; ve D0 L takoz ve kovan arasndaki yzey
Burada p srtnmeyi enmek iin uygulanan ekstra basn (MPa) ; alan (mm) . Bu denklemin sa taraf kovan- takoz srtnme kuvvetini gsterir ; sol taraf ise srtnmeyi yenmek iin ilave edilen kuvveti gsterir. En kt duruma kovan duvarlarnda bir yrtlma meydana gelir yle ki bu noktada srtnme gerilmesi yrtlma gerilmesine eittir.

Pc D0 L = Ys D0 L
burada ise Ys yrtlma gerilmesidir.

Ys = Y / 2 dersek
olur

p = Y 2L / D0
Bu nedenle direk ekstrzyonda kullanlan basn ;

p = Y (x + 2L / D0 )
Olarak bulunur. Direk ve indirek ekstrzyonda kullanlan kuvvet ise basn ile takoz alannn (A0) arplmasyla bulunur.

F = p A0
Ekstrzyon iin gerekli olan g (P) ise basn ve stampa hznn arpmyla elde edilir.

P=Fv
EKSTRZYON KALIPLARI VE PRESLER

Ekstrzyon kalbndaki en nemli faktrler kalp as ve az eklidir. Kalp as ve kuvvete etkisi ekil 7-a da gsterilmitir.

ekil 7-a Dk alar iin kalp yzey alan byk, ve yksek srtnme kuvveti olur. Buna karn byk kalp as ise gerekenden fazla metal akna neden olur. Ve bu da kuvvetin arttrlmasna neden olur .bir optimum a vardr ancak bu metalin zelliklerine , takoz scaklna ve yalama gibi deikenlere baldr. Kalplardan ekilecek profillerin boyut ve toleranslarnn yannda kalbn mr de nemlidir. Kalbn performans da eitli deikenlere baldr. (ekil 7-b)

ekil 7-b Kalp performansna etkiyen faktrler

Bir dizayn almas ve buma gre retilen kalp

EKSTRZYON KUSURLARI

Ekstrzyon sonras eitli kusurlar meydana gelebilir. Bunlar aadaki ekilde snflandrlabilir. a) Merkez ayrlmas (ok ucu) : Bu kusur ekstrzyon srasnda i parasnn merkez ekseninde oluan bir ekme gerilme sonucu i parasnn iinde oluan atlaklardr. Eer gerilmeler bykse bu kusur meydana gelebilir. Merkez ayrlmasna neden olan dier faktrleri yle sralayabiliriz. - yksek kalp as - i parasndaki kirlilik

- dk ekstrzyon oran b) Boru kusuru : bu kusur direk ekstrzyonda gerekleir. Takozun sonunda oluan bir boluktur. ap takozdan daha kk olan bir model blok kullanlarak bu kusur giderilebilir. c) Yzey atlamas: bu kusur yksek scaklklarda yaplan ekstrzyonda gerekleir. Genellikle ekstrzyon hz yksek olduu zaman meydana gelir. Bu kusurun olumasna neden dier faktrler : - Yksek srtnme kuvveti - Scak ekstrzyonda takozun kovanla temas sonucu soumas

ekil 8-a Ekstrzyon kusurlar a) merkez ayrlmas b) borulama c) yzey atlamas

ENDSTRDE EKSTRZYON

Endstride kullanlan baz ekstrzyon makineleri Dz iplik ekstrzyon makinesi Levha ekstrzyon makinesi

PP film Ekstrzyon

ekstrzyon hatt kaplama makinesi

ENDSTRYEL RNLER

Ekstrzyon yntemi ile eitli kesitlerde profil, ubuk, boru, lamalar, flmain , pencere ve kap ereveleri elde edilir. Alminyum, ekstrzyon ilemine ok uygun bir metaldir. Bylece, kullanm amacna uygun ekil ve llerde pek ok rn, baka bir biimlendirme ilemine gerek kalmadan ekonomik bir ekilde retilir. Ancak seramik ve plastik de ekstrzyon ynteminde kullanlabilir.

Ekstrzyon le ekillendirilmi Seramik Borular

Seramikler kullanm alanlarna ynelik farkl yntemlerle ekillendirilmektedirler. Bunlardan biri olan ekstrzyon pres yntemi, boru,ubuk, profil gibi rnlerin retimi iin tek yntemdir.Her eit seramik kompozisyon veya karm, uygun balayc sistemiyle ekillendirilebilmektedir. 120 ton basn kapasiteli ekstrzyon pres ile aplar 5-65 mm olan, kalp dizaynna bal olarak istenen kesit konfigrasyonunda rnler ( rnein ii dolu veya bo borular, ok delikli borular, bal petei yapsnda borular, her eit profiller) retilebilmektedir Ekstrzyon le ekillendirilmi Alminyum Paralar Profiller Belli bir kesite sahip olan, (bu kesitin ekli dz veya amaca uygun deiik ekilde olabilir) ve kesit/boy oran kk olan, baka bir deyile, boyu eninden ok daha fazla olan ekillendirilmi malzemeler "profil" olarak tanmlanr. Profil retimi iin birok metal gibi alminyum da haddeleme (ekme) veya ekstrzyon metodu ile ilenir. Ancak, karmak ekilli profiller iin en ok kullanlan metod "ekstrzyon"dur. Ekstrzyon ile retilen aluminyum profillerin kullanma sahalar : Nakliye aralar (otomobil, gemi, tren, metro, uak ve uzay aralar), Mimari uygulamalar ve inaat sektr (binalarn cephe kaplama sistemleri pencereler, kaplar, eitli konstrksiyonlar,

Elektrik endstrisi, Makina ve ekipman imali, Kimya ve gda endstrisinde,

Alminyum profillerin ekstrzyon yntemi ile retimi iin 3 esas gerekir. abcAlminyum Ktk (billet, biyet) Ekstrzyon Presi Ekstrzon Kalb

Genel olarak, ekstrzyon, alminyum takozun, presin salad byk kuvvet ile, kalp ierisinden geirilerek, kalbn ekline sahip olan profilin elde edilmesi; olarak tanmlanabilir. Alminyum ekstrzyonu scak olarak yaplr ; takozlar 420-470C stlr, kalplar 450C stlm olmaldr ve pres'ten kan profilin scakl 500C nin zerindedir. Ekstrzyon, ayn zamanda, bir kesit drme ilemidir. Alminyum takozun kesiti, alminyum profilin kesitine dntrlmektedir. Bu nedenle, kullanlan takozun kesiti, retilecek profil kesitine yzey lm olarak ne kadar yakn ise, ilem o kadar kolay olur. Bu gerek, profil kalplarnn dizaynna, retim yaplan presin seimine (kuvvetine, kovan apna) gibi birok teknik alternatifi ortaya karr. Sonu olarak, ince ve kk kesitli profillerin retimi iin kk lde takoz ve dolays ile ona uygun kuvvette pres gereklidir. Byk profiller iin de byk llerde kalp, takoz ve pres gereklidir. Kk profiller, byk preslerde, byk takozlar kullanlarak retilmek istendiinde, zaman ve enerji kaybna, verim dklne neden olunur. Buna karlk, byk kesitli profiller ise kk preslerde, kk takozlar ile ou zaman hi retilemez. Ekstrzyon presinden kan profil, soutulur, souk germe ilemi yaplr ve istenen boyda kesilir. Daha sonra aada detaylar verilen sl ilemler (sipari zelliine gre) tatbik edilir. (Bu notasyonlardan T iaretli olanlar kullanlr). Hangi ldeki profillerin, ekil ve l toleranslarna sahip olaca eitli standartlarda belirtilmitir. Standartlarda gsterilen llerin dnda retim yapmak, mteri ile retici arasndaki anlamaya baldr. Ancak, standartlardan ok daha dar toleranslar ile profil retmenin maliyetinin her zaman normalden ok daha fazla olduu unutulmamaldr Birincil alininyumun kalitesi, elde edildii cevherin kalitesi ve elektroliz prosesinin iletme artlar ile yakndan ilgilidir. Ekstrzyon ve yass-rnlerin hammaddesi olan alminyum ingotlarn % 99.5 - 99.7 alminyum saflnda olmas nerilir. Bu malzemeye gerekli elementler (silisyum, manezyum, bakr, inko vb) ilave edilerek, istenilen alam hazrlanr. Tm alminyum rnlerde istenilen mekanik zelliklerin temini ancak uygun alam ve sl ilem artlarnn salanmas ile mmkndr. Mimari amala kullanlan ekstrzyon rnlerinde, alminyum iinde en fazla % 0.25 orannda demir bulunmas, eloksaldan sonra profilin dekoratif grnm (anodik oksidasyon) tabakasnn ve eloksal ileminin kalitesi asndan nemlidir. Profil llerinin ve toleranslarnn standartlarda belirtilen deerlerde bulunmasna ve yzey kalitesine dikkat edilmelidir.

Alminyum alamlar iin temper (sl ilem/kondisyon) gstergeleri

Dkm veya biimlendirilmek suretiyle elde edilen, Alminyum ve alminyum alamlarnn sl ilem durumlar, ilave edilen bir veya birka harf ile tanmlanr. Esasen 4 tr sl ilem gstergesi kullanlmaktadr. Bunlardan (O) tavl ; (F) fabrikasyondan sonraki hali ; (H) rekristallizasyon temperatrnn altndaki scaklklarda yaplan plastik ekillendirme sonucu sertlik ve mukavemetin art (T) sl ilem halini gstermektedir. (W) solusyona alma sl ilemlnden sonraki kalc olmayan yapy gstermekle beraber, ayet zaman verilmi ise o takdirde belirli bir sl ilem ifade edilmi olmaktadr. eitli sl ilemlerin niteliklerine ait aklamalar aada verilmitir. F : Fabrikasyondan sonraki hali (retildii gibi) Bu hal; Mukavemet veya sertliini deitirmek amacyla hibir ilave ilem yaplmakszn, iml edildikten sonraki fiziksel yapsn belirtmektedir. Biimlendirilen alminyum alamlarnn mekanik zelliklerinin hibir garantisi yoktur. Dkm hali iin, rnein 43-F iareti kullanlmaktadr. 0: Tavl, rekristallize olmu hali : Biimlendirilebilen alminyum alamlarnn en yumuak halidir. H: Genellikle, yass rnler (levha/sac) iin kullanlan bir notasyondur. Souk biimlendirme (Rekristallizasyon temperatrnn altnda yaplan plastik ekillendirme) sonucu ve ksmi bir yumuama elde etmek zere ilave sl ilemin yaplp yaplmamasna ramen biimlendirilebilen alminyum alamlarnda elde edilen mukavemet ve sertlik artn ifade eder. (H) dan sonra ekseriya iki veya daha fazla rakam vardr. lk rakam, esas ilemleri ifade eder. Daha sonraki rakamlar, plastik ekillendirme snrlar iindeki nihai fiziksel zelliklerini belirtir.

Bu rakamlarn ifade ettii zellikler aada belirtilmitir : H 1 : Plastik ekillendirme snrlar iinde sadece ekil verilmitir. kinci rakam, yaplan souk ilemi ifade etmektedir. yle ki ; 8 rakam eriilebilen en sert hali ifade eder. Bylece (H18) Bu sonucu gsterir. En sert ile yumuak arasndaki orta sertlik (H14) eklinde ifade edilir. Ayn ekilde drtte bir sertlik ise (H12) eklinde belirtilir. nc rakam, ekseriya ayr zellikleri belirtmek iin kullanlr. yleki ; (H141), (H14) salad ayn minimum zellikleri vermekle beraber maksimum deerler standard deerlere daha ok yakndr. nc rakam, (H14) den daha farkl deerleri ifade etmekle beraber (H13) veya (H15) in yerine kaim olacak lde deildir. ok sert zellikler, nc rakam olsun veya olmasn, ikinci rakam olarak (9) kullanld zaman belirtilirler. (H112) iareti "kontrollu" olarak, F-sl ilem halinin garanti edilmi mekanik zelliklerini gsterir. H 2 : Plastik ekillendirmeden sonra ksmi tav halini ifade eder. Alamn plastik ekil alma sonucu belirli bir mukavemet ve sertlik saladktan sonra ksmen tav yaplarak bu deerlerin istenen snrlar iine indirilmesi demektir. Bu durum, ilk rakamn 2 olarak yazlmas ile belirtilir. stenen kalc mukavemet ve sertlik (H1) de olduu gibi ikinci rakam ile belirtilir. rnein : H28 tam sert, H24 yar sert'i ifade eder. Oda scaklnda yalanma yumuamas salayan alamlarn H2 hali H3 n fiziksel zelliine eit olmaktadr. Dier alamlar bahis konusu olduunda, H2 hali yaklak olarak H1'in fiziksel zelliklerine eit olmakla beraber, uzama kat says biraz daha fazladr. H 3: Plastik ekillendirme ve bilhre stabilizasyon hali. Magnezyum ihtiva eden alminyum alamlar dk temparatrlerde stlmak suretiyle stabilize edilerek mukavemetleri biraz azaltlrken onlarn ekil alma zellikleri artrlmaktadr. Bu ilem yaplmaz ise, bahis konusu deiiklik oda scaklnda ok uzun srede meydana gelir. Bu ilem (H) dan sonraki nc rakam ile ifade edilmektedir. Plastik ekillendirme ilemi de (H) dan sonraki iki veya ilk rakam ile ifade edilir. W : Solsyona alma sl ileminden sonraki kalc olmayan yapy ifade eder. Bu hal doal yalanmadan (natural aging) tr, yalanma sresinin verilmesi ile belirtilmi olur. rnein 2024 W (1/2 saat), 7075 W (2 ay) vb. I : F,O,H halleri dnda, yapda stabilizasyon salanmas amacyla uygulanan sl ilemleri belirtmektedir. Bu harf plastik ekillendirme yaplsn veya yaplmasn yapnn stabil hale gelmesi iin uygulanacak sl ilemi ifade eder. T harfinden sonra 2'den 9'a kadar rakam eklenebilir. Bu rakamlar uygulanacak belli bal ilemleri gsterirler. 6061-T6 rumuzu alndnda, bahis konusu alam iin esas ilem'e ilave olarak deiik zellikleri salayacak ekilde ayr ilemlerin uygulanmas istendiinde bu esas rumuza ilaveler yaplmaktadr. yleki ; 6061-T62'de olduu gibi. Oda scaklnda tabii yalanma, esas sl ilemler yaplrken veya yapldktan sonra uygulanabilmektedir. Sre, metallrjik adan nem tayorsa o zaman kontrol edilir. Fakat aksi halde belirtilmemi olur. T : T notasyonu, sl ilem yaplarak elde edilen temperleri ifade eder. Isl ilemlerinin deiik trleri, aadaki harf ve rakam gstergeleriyle ifade edilmektedir. T1 : Scak ilemden sonra soutulur ve doal yalanma ile kararl duruma getirilir. T2 : Scak ilemden sonra soutulur, souk ilemden geirilir ve doal yalanma ile kararl duruma getirilir. T3 : Solsyona alma sl ilemi uygulanr, souk ilemden geirilir, ve doal yalanma ile kararl duruma getirilir T4: Solsyona alma sl ileminden geirilir, yapay yalanma ile sertletirilir (Termik)

T5: Scak ilemden sonra soutulur ve yapay yalanma ile sertletirilir (Termik) T6: Solsyona alma sl ileminden geirilir ve yapay yalanma ile sertletirilir (Termik) T7: Solsyona alma sl ileminden geirilir ve ar yalanma yaplr. T8: Solsyona alma sl ileminden geirilir, souk ilemden geirilir, ve yapay yalanma yaplr (Termik) T9: Solsyona alma sl ileminden geirilir, yapay yalanma yaplr (termik) ve souk ilemden geirilir. T10: Scak ilemden soutulur, souk ilemden geirilir ve yapay olarak yalandrlr (Termik).
ALMNYUM EKSTRZYON PROFLLER LE LGL TRK STANDARDLARI
Standard Nu. TS 5247 prEN 12020-1 Standardn Ad Alminyum Ve Alminyum Alamlar - EN AW- 6060 ve EN AW- 6063 Alamlarndan Ekstrzyonla mal Edilmi Hassas Profiller Blm 1: Muayene Ve Teslim in Teknik artlar AlMgSi0,5 Alminyum Alam Hassas Toleransl Ekstrzyon Profillerinin Boyut Ve Toleranslar AlMgSi0,5 Alminyum Alamndan Yaplan Hassas Toleransl Ekstrzyon Profilleri, Tasarm Esaslar Alminyum Ve Alminyum Alam Ekstrzyon Profillerinin Boyut Ve Toleranslar Alminyum Ve Alminyum Alamlarndan Yaplan Ekstrzyon Profilleri, Teknik Teslim artlar (rn Standard) Bu standard iptal edildi. Yerine TS EN 755-1 ve TS EN 755-2 standardlar geldi. TS EN 755-1 Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 1 : Teknik Muayene Ve Teslim artlar Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 2 : Mekanik zellikler Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 4 : Kare Kesitli ubuklar, Boyut Ve ekil Toleranslar Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 3 : Yuvarlak ubuklar, Boyut Ve ekil Toleranslar Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 6 : Altgen Kesitli ubuklar, Boyut ekil Ve Toleranslar Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 5 : Dikdrtgen Kesitli ubuklar, Boyut Ve ekil Toleranslar Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm7 : Dikisiz Borular, Boyut Ve ekil Toleranslar Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 8 : Lomboz Borular, Boyut Ve ekil Toleranslar Not: ("Lomboz borusu" terimi, "kprl/portol" kalplarla retilen boru anlamnda kullanlm) TS EN 755-9 Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Ekstrzyonla mal Edilmi Tellik ubuk/ubuk, Boru Ve Profiller - Blm 9 : Profiller, Boyut Ve ekil Toleranslar Alminyum Ve Alminyum Alam Ekstrzyon Profilleri, Tasarm (Dizayn) Esaslar Metalik Malzemelerin Yzey lemi, Alminyum Ve Biimlenebilir Alminyum Alamlarnn Anodik Oksadasyonu (Eloksal), Teknik zellikleri (rn Standard) Alminyum Ve Alminyum Alamlar, Borular, Ekstrzyon Metodu le mal Edilen

TS 5246 TS 5245 TS 4926 TS 4925

TS EN 755-2

TS EN 755-4

TS EN 755-3

TS EN 755-6

TS EN 755-5

TS EN 755-7

TS EN 755-8

TS 4924 TS 4922

TS 3188

TS 1164 TS 996

Alminyum Ve Alminyum Alamlarndan Yaplan I-L-T-U Ekstrzyon Profilleri Alminyum Ve Alminyum Alam Ekstrzyon Mamulleri in Mekanik zellikler (Boru, Profil Ve ubuklar) Biimlenebilen Alminyum Ve Alminyum Alamlar, Kimyasal Bileimi ekme Deneyleri (Metalik Malzeme in) Alminyum Ve Alminyum Alamlar - Biimlenebilir Mamllerin Temper Ksa Gsterilileri

TS 412 TS 138 TS EN 515

Ekstrzyon le ekillendirilmi Plastik Paralar Plastik kolay ekil almas nedeniyle ekstrzyonla ekillendirilmesi tercih edilebilir. Ekstrzyon yntemiyle plastikten PVC , boru , pencere ve kap ereveleri retilebilir.

KABLO RETM Alak-Orta Gerilim Kablo retimi

Hassas dozajlama salayan gravimetrik dozajlama sistemi ve ekstruder besleme blgesi, nemle temas etmemesi iin nitrojen altnda alr. zolasyon ekstruderindeki TROESTER-ts vida Silane ve Pe nin btn hzlarda sabit olarak karmasn ve dolaysyla apraz balanmasn temin eder
Orta Gerilim Kablo retimi

Istma ve soutma birimlerinin optimum yerletirilmesiyle hat hz yksektir. letken n stma olana mevcuttur. AC motor kullanm sayesinde ikincil hz aralklarna gerek yoktur ve yumuak, uniform retim salar. Mkemmel rn toleranslarna ve darbesiz hareket iin zel akmlatr kontrolne sahiptir. apraz balama nitrojen, doymu veya kzgn buhar ile, soutma nitrojen veya su ile salanr. Hat, dikey veya catenary olabilir.

Yksek Gerilim Kablolar retimi ,

Ekstrder girii ncesinde ve soutma kna konulan iki dner tip bantl ekici, vulkanizasyon giriindeki hala viskoz durumda olan kabloyu dndrerek kesitte armut eklinde deformasyon olumasn engeller. Bu durumda kablodaki burulma gerilimi ok azalmakta ve dndrme ilemi tek dner tip bantl ekici ieren sistemlere gre ok daha etkili gereklemektedir. Vulkanizasyon ve soutma birimlerinin optimum yerleimi sayesinde Catenary hatlarda yksek gerilimli kablo retiminde, dik tower tipi hatlara kyasla hat hz yksek ve tesis iin gerekli hacim daha azdr. Komponentlerde AC motor kullanm hattn yumuak ve dzgn ilemesini salar. Ekstrzyon retilen dier mamllere rnekler; - Hortum - Oto Lastii - Conta ve Szdrmazlk Elemanlar

- Konveyr Bant KAYNAKA 1Fundamentals Of Modern Manufacturing Materials, Process and Systems : Mikell P. Groover John Wiley & Sons , INC (1999) Design For Manufacturing Corrado Poli A STRUCTURED APPROACH : Butterworth-Heinemann Publications (2001)

2-