T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES

MHENDSLK FAKLTES
MAKNE MHENDSL BLM

KOMPOZT MALZEMELERN MEKANK

ZELLKLERNN BELRLENMES VE ANSYS 10
PROGRAMI LE ISIL GERLME ANALZ

BTRME PROJES

EREN VATANGL

Projeyi Yneten
Prof. Dr. Onur SAYMAN

Haziran,2008
ZMR

TEZ SINAV SONU FORMU

Bu alma / / . gn toplanan jrimiz tarafndan BTRME PROJES

olarak kabul edilmitir.
Yaryl ii baar notu 100 (yz) tam not zerinden ( .. ) dir.

Bakan

ye

ye

Makine Mhendislii Blm Bakanlna,

2002508078 numaral Eren VATANGL jrimiz tarafndan / / .. gn saat
da yaplan snavda 100 (yz) tam not zerinden . almtr.

Bakan

ye

ye

ONAY

TEEKKRLER

Bu almann hazrlanmasndan bitimine kadar her aamada almay ynlendiren,

zverili yardmlarn esirgemeyen, projeyi yneten deerli hocam Sayn Prof. Dr. Onur
SAYMAN a, ekme deneylerinin yaplmasnda yardmlarn esirgenmeyen Aras. Gr.
Semih BENL ye ve Aras. Gr. Yusuf ARMAN a teekkrlerimi sunarm.

Son olarak beni srekli destekleyen ve yanmda olan, maddi ve manevi desteini
esirgemeyen aileme teekkr bir bor bilirim.

Eren VATANGL

ZET

Genellikle yapsal zellikleri nedeniyle kullanlan kompozit malzemeler, iki veya daha
fazla malzemenin kombinasyonundan meydana gelmektedir. Kompozitler matriks
malzemeye bir veya daha fazla destekleyici malzeme ilavesiyle oluan malzemelerdir.

Bu projenin ilk ksmnda, kompozit malzemelerin mekanik zelliklerinin mukavemet

deneyleri ile tespit edilmesi almas yaplmtr. Oryantasyon as deitirilerek
malzemenin farkl oryantasyonlardaki davran ve dayanm incelenmitir.

Projenin ikinci ksmnda, deneyler sonucu belirlenen mekanik zellikler kullanlarak

farkl oryantasyon alarnda, kompozit malzemenin ANSYS 10 program yardm ile
modellenmesi ve sl gerilme analizi yaplmtr.

Son olarak almamzn genel deerlendirilmesi yaplarak proje tamamlanmtr.

NDEKLER

Sayfa No
indekiler Listesi......4
ekil Listesi ......9
Tablo Listesi .....9

Blm Bir
GR

1.1. Giri ..................12

Blm ki
KOMPOZT MALZEME TANIMI VE KULLANIMI

2.1. Kompozit Malzemelerin Tanm............................................................................13

2.2. Kompozit Malzemelerin Avantaj ve Dezavantajlar.......................................................14
2.1.1. Yksek Mukavemet ...............................................................................................14
2.1.2. Kolay ekillendirme................................................................................................15
2.1.3. Elektriksel zellikler...............................................................................................15
2.1.4. Isya ve Atee Dayankllk.....................................................................................15
2.1.5. Titreim Snmleme...............................................................................................15
2.1.6. Korozyona ve Kimyasal Etkilere Kar Dayankllk..............................................15
2.1.7. Kalc ekillendirme................................................................................................15

2.1.8. Kompozit Malzemenin Dezavantjlar.....................................................................15

2.3. Kompozit Malzemelerin Kullanm Alanlar...................................................................16
2.3.1. Havaclk Sanayi.....................................................................................................17
2.3.2. Denizcilik Sanayi....................................................................................................17
2.3.3. Spor Aralar...........................................................................................................17
2.3.4. Salk......................................................................................................................18
2.3.5. Otomotiv.................................................................................................................18
2.3.6. Formula1 Arabalar.................................................................................................19
2.3.7. Mzik Aletleri.........................................................................................................19
2.3.8. Yap Sektr...........................................................................................................20
2.4. Kompozit Malzemelerin Snflandrlmas......................................................................21
2.4.1. Yaplarn Oluturan Malzemeye Gre...................................................................21
2.4.1.1. Plastik-Plastik Kompozitler.............................................................................21
2.4.1.2. Plastik-Metal Kompozitler...............................................................................22
2.4.1.3. Plastik-Cam Elyaf Kompozitler.......................................................................22
2.4.1.4. Plastik-Kpk Kompozitler.............................................................................22
2.4.1.5. Metal Matrisli kompozitler..............................................................................22
2.4.1.6. Seramik Kompozitler.......................................................................................23
2.4.2. Yap Bileenlerinin ekline Gre............................................................................23
2.4.2.1. Partikl Esasl Kompozitler.............................................................................23
2.4.2.2. Lamel Esasl Kompozitler................................................................................23
2.4.2.3. Fiber Esasl Kompozitler..................................................................................24
2.4.2.4. Dolgu Kompozitler...........................................................................................25
2.4.2.5. Tabaka Yapl Kompozitler..............................................................................25
2.5. Kompozit Malzeme Yapmnda Kullanlan Temel Maddeler.........................................25
2.5.1. Matris Malzemeleri..................................................................................................25
2.5.2. Reine ve zellikleri................................................................................................26
2.5.2.1. Epoksi Reineler..............................................................................................26

2.5.2.2. Polyesterler......................................................................................................26
2.5.2.3. retan Reineler..............................................................................................26
2.5.2.4. Fenolik Reineler.............................................................................................27
2.5.3. Elyaf eitleri ve zellikleri...................................................................................27
2.5.3.1. Cam Elyaf.......................................................................................................28
2.5.3.2. Bor Elyaf.........................................................................................................30
2.5.3.3. Silisyum Karbr Elyaf.....................................................................................30
2.5.3.4. Almina Elyaflar.............................................................................................30
2.5.3.5. Grafit Elyaflar.................................................................................................31
2.5.3.6. Aramid Elyaflar...............................................................................................32
2.6. Kompozit Malzeme retim Yntemleri.........................................................................33
2.6.1. Elle Yatrma Yntemi.............................................................................................33
2.6.2. Pskrtme Yntemi................................................................................................34
2.6.3. Elyaf Sarma Yntemi..............................................................................................34
2.6.4. RTM Yntemi.........................................................................................................35
2.6.5. Profil ekme Yntemi............................................................................................36
2.6.6. Hazr Kalplama Yntemi.......................................................................................36
2.6.6.1. Hazr Kalplama Pestili..................................................................................37
2.6.6.2. Hazr Kalplama Hamuru...............................................................................37
2.6.7. Vakum Yntemi......................................................................................................37
2.6.8. Otoklav Yntemi ....................................................................................................38
2.6.9. Preslenebilir Takviye...............................................................................................39

Blm
KOMPOZT MALZEME EKME DENEYLER

3.1. Deney Dzenei..............................................................................................................39

3.1.1. Kompozit Levha......................................................................................................39

3.1.2. Strain_Gage.............................................................................................................40
3.1.3. Switch Balance Unit ve Strain ndicator.................................................................40
3.2. Deneyin Yaplmas.........................................................................................................41
3.3. Deney Sonular..............................................................................................................43
3.3.1. Cam Epoksi iin Deney Sonular...........................................................................43
3.3.2. Karbon Epoksi iin Deney Sonular.......................................................................45

Blm Drt
ANSYS 10 PROGRAMI LE ISIL GERLME ANALZ

4.1. Ansys 10 Programnn Balatlmas...............................................................................48

4.2. Analiz Trnn Belirlenmesi.........................................................................................49
4.3. Malzeme eklinin Tanmlanmas...................................................................................49
4.4. Analiz Ayarlarnn Yaplmas.........................................................................................50
4.5. Tabakalandrma lemi...................................................................................................51
4.6. Malzeme zelliklerinin Belirtilmesi...............................................................................52
4.7. Termal Katsaylarn Belirtilmesi.....................................................................................52
4.8. Modelin Oluturulmas...................................................................................................53
4.9. Mesh Boyutunun Belirtilmesi.........................................................................................54
4.10. Mesh ileminin Gerekletirilmesi................................................................................55
4.11. Scaklk Deerlerinin Belirtilmesi.................................................................................55
4.12. zmn Yaplmas......................................................................................................56
4.13. Sonularn Grntlenmesi iin Ayarlarn Yaplmas..................................................57
4.14. Sonularn Grntlenmesi...........................................................................................57

Blm Be
ANALZN SONULARI VE GRAFKLER

5.1. (0/45/45/0) Oryantasyonu...............................................................................................60

5.2. (0/90/0/90) Oryantasyonu...............................................................................................62
5.3. (0/90/90/0) Oryantasyonu...............................................................................................64
5.4. (0/-45/-45/0) Oryantasyonu............................................................................................66
5.5. (45/0/0/45) Oryantasyonu...............................................................................................68
5.6. (90/0/0/90) Oryantasyonu...............................................................................................70
5.7. (0/-45/45/0) Oryantasyonu..............................................................................................72
5.8. (-45/0/0/45) Oryantasyonu..............................................................................................74
5.9. (0/90/45/0/90/45) Oryantasyonu.....................................................................................76
5.10. (0/90/45/45/90/0)Oryantasyonu.....................................................................................78
5.11. (0/90/-45/45/90/0) Oryantasyonu..................................................................................80
5.12. (0/90/-45/0/90/45) Oryantasyonu..................................................................................82
5.13. (0/90/-45/0/90/-45) Oryantasyonu................................................................................84

Blm Alt
SONU

6.1. Sonu..............................................................................................................................86

Kaynaklar
Kaynaklar...............................................................................................................................87

TABLO LSTES

Sayfa No
Tablo 2.3 1991-1994 yllar arasnda kompozit malzeme ithalat........................................................16
Tablo 2.5.3.1 Cam elyaflarn mekanik zellikleri ve bileimleri.........................................................29
Tablo 2.5.3.5 Karbon Elyafn Snflar.................................................................................................32

EKL LSTES

ekil 2.3.6. Formula arabasn n jantlar..............................................................................19

ekil 2.3.8. Yap malzemesi kompozit lifler.........................................................................20
ekil 2.4.2.2. Al tabakalarn ayr gsterimi.......................................................................23
ekil 2.4.2.3. Deiik tipte fiber kompozitler.....................................................................................24
ekil 2.5.3. Elyaf Dokuma Trleri......................................................................................................27
ekil 2.5.3.1. Cam elyaf retimi (Phillips, 1989)...............................................................................28
ekil 2.5.3.5. Karbon Elyaf rnekleri.................................................................................................31
ekil 2.5.3.6. Elyaf ve matris malzemelerin gerilme uzama diyagram.............................................33

ekil 2.6.2. Pskrtme Yntemi.........................................................................................................34

ekil 2.6.3. Elyaf sarma Makinesi .....................................................................................................35
ekil 2.6.4 RTM yntemi...................................................................................................................36
ekil 2.6.7. Vakum bagging................................................................................................................38
ekil 3.1.2. strain-gage .......................................................................................................................40
ekil 3.1.3. Strain indicator ve Switch Balance Unit..........................................................................41
ekil 3.2.1. Quarter Bridge Balants................................................................................................42
ekil 3.2.2 nstron 1440 ekme cihaz.................................................................................................42
ekil 3.2.3 Cihaz eneleri....................................................................................................................43
ekil 3.2.4 Gage Factor Ayarlama.......................................................................................................43
ekil 4.1 Programn altrlmas.......................................................................................................48
ekil 4.2 Analizin tanmlanmas..........................................................................................................49
ekil 4.3 Malzeme ekil Seimi..........................................................................................................49
ekil 4.4 Analiz Ayarlarnn Yaplmas..............................................................................................50
ekil 4.5 Malzeme Tabaka Alarnn Girilmesi.................................................................................51
ekil 4.6 Malzeme zelliklerinin Programa Tantlmas.....................................................................52
ekil 4.7 Isl Katsaylarn Tanmlanmas.............................................................................................53
ekil 4.8.1 Model Boyutlarnn Girilmesi...........................................................................................53
ekil 4.8.2 100*100*0,4 (mm) boyutlarndaki modelimiz..................................................................54
ekil 4.9 Mesh boyutunun seimi........................................................................................................54
ekil 4.10 Modelimizin mesh ilemi sonrasndaki durumu.................................................................55
ekil 4.11 Oda scaklnn ve referans scakln girilmesi................................................................56
ekil 4.12 zmn Balatlmas........................................................................................................56

10

ekil 4.13 Sonucunu Greceimiz Tabakann Seimi.........................................................................57

ekil 4.14.1 Sonular ekrana yanstma..............................................................................................58
ekil 4.14.2 X ekseninde oluan gerilme dalm..............................................................................58
ekil 4.14.3 Y ekseninde oluan gerilme dalm..............................................................................59
ekil 4.14.4 Tabakann boyutlu grn.......................................................................................69
ekil 5.1. (0/45/45/0)s oryantasyonu...................................................................................................61
ekil 5.2. (0/90/0/90)s oryantasyonu...................................................................................................63
ekil 5.3. (0/90/90/0)s oryantasyonu...................................................................................................65
ekil 5.4. (0/-45/-45/0)s oryantasyonu................................................................................................67
ekil 5.5. (45/0/0/45)s oryantasyonu...................................................................................................69
ekil 5.6. (0/90/0/90)s oryantasyonu....................................................................................................71
ekil 5.7. (0/-45/45/0)s oryantasyonu..................................................................................................73
ekil 5.8. (-45/0/0/45)s oryantasyonu..................................................................................................75
ekil 5.9. (0/90/45/0/90/45)s oryantasyonu.........................................................................................77
ekil 5.10. (0/90/45/45/90/0)s oryantasyonu........................................................................................79
ekil 5.11. (0/90/45/-45/90/0)s oryantasyonu......................................................................................81
ekil 5.12. (0/90/-45/0/90/45)s oryantasyonu......................................................................................83
ekil 5.13. (0/90/-45/0/90/45)s oryantasyonu......................................................................................85

11

BLM BR

GR

1.1.

Giri

20. yzyln ikinci yarsndan itibaren tekniin hzla gelimesi, beraberinde sanayinin
temel girdisi olan malzeme ve malzeme biliminde de gelimelerin hzlanmasn salamtr.
Fakat yeryznde ana malzemelerin snrl olmasndan dolay, malzemeler ve bu
malzemelerin zellikleri teknolojinin geliimine ayak uyduramamtr. Uzay aralarnn
yapmna geilen geen asrda, bilim adamlar an yenilikleri ile birlikte mevcut
malzemelerin zelliklerinden, bilimin gelimesi paralelinde gnn artlarna uyacak ekilde
gerek ekonomik gerekse teknik ynden daha uygun malzemeler imal etme yolunu
semilerdir.
Dolaysyla hem ekonomik hem daha yksek mukavemetli ve hem de ok hafif
malzemelerin oluturulmas iin yaplan almalar younlatrlmtr. Bylece malzemeyi
tekil eden bileenlerin, zellikleri farkl olan kombinasyonlarnn verdikleri, kompozit
malzemeler, byk bir nem kazanmtr.
Son zamanlarda yksek mukavemet / arlk, katlk / arlk oranlarna sahip olan fiber
takviyeli reine kompozitleri, uak ve uzay tatlar gibi arla hassas uygulamalarda
nemli kullanm sahalar bulmulardr. Dne kadar satan tahtadan yaplan tekneler, yatlar
yerlerini artk polyester - cam elyaftan yaplan benzerlerine brakyorlar. Bakm-onarm
bakmndan daha avantajl olan kompozit malzemeden yaplan tekneler ayn zamanda daha
hafif, uzun mrl ve sratli olmalar bakmndan tercih edilmektedirler. malat
sanayisinde artk birok para kompozit malzemeden yaplmaktadr.
Bu almada kompozit malzemenin ekme deneyi ile mekanik zellikleri tespit edilip,
daha sonra Ansys 10 program yardm ile 26 0C den 1500C ye artrlan scaklkta
malzemenin iinde tabakalarda oluan gerilmeler tespit edilmeye allmtr.

12

BLM K

KOMPOZT MALZEME TANIMI VE KULLANIMI

2.1. Kompozit Malzemelerin Tanm:

Kompozit malzemeler; iki ya da daha fazla malzemenin uygun zelliklerini tek
malzemede toplayarak veya yeni bir zellik karmak amacyla makro dzeyde
birletirilmesi sonucu oluturulan malzemelerdir. Genel olarak bu malzemelerde hacimsel
olarak %50nin zerinde fiber bulunur. Kompozit malzeme kullanlarak retilecek olan
paralar tasarlanrken, parann hangi alanda kullanlaca ve kullanma ynelik spesifik
ihtiyalarn neler olduunun bilinmesi gereklidir.
Kompozit bir para tasarlanrken maliyet, ham malzeme zellikleri, evre koullarnn
paraya etkisi, imalat yntemi, kalite kontrol metotlar gibi bir dizi faktr birlikte
deerlendirilmelidir. Tasarmda en byk zorluklardan birisi kompozit malzemelerin
izotropik zellikler gstermemesidir. Bu yzden tasarmc, paraya her ynden ne kadar
yk geleceini ve parann hangi noktasnda ne kadar mukavemete ihtiya olduunu iyi
anlayp, fiberlerin yerleim alarn ona gre hesaplamaldr.
Kompozit malzemelerde ekirdek olarak, bir fiber malzeme ve bu malzemenin
evresinde hacimsel olarak ounluu oluturan bir matris malzeme bulunmaktadr. Burada
fiber malzeme, kompozit malzemenin mukavemet ve yk tama zelliini salamaktadr.
Matris malzeme ise, plastik deformasyona geite oluabilecek atlak ilerlemelerini nler
ve kompozit malzemenin kopmasn geciktirmektedir. Matris olarak kullanlan malzemenin
dier bir amac da, fiber malzemeleri yk altnda bir arada tutabilmek ve yk lifler
arasnda homojen olarak datmaktr. Bylelikle fiber malzemelerde plastik deformasyon
gerekletiinde ortaya kacak atlak ilerlemesi olaynn nne geilmi olunur.
Kompozit malzemelerin, para btnl, hafiflik, yksek mukavemet, darbe dayanm
ve uzun kullanm mr gibi zellikleri, geni kullanm alanlarnda avantajlar

13

salamaktadr. Cam elyaf elastik bir malzemedir. Yk altnda dzgn olarak kopma
noktasna kadar uzayan cam elyaf, ekme yknn kalkmas sonucunda herhangi bir akma
zellii gstermeden balang boyutuna dner. Dier metallerde ve organik liflerde
bulunmayan bu elastiklik ve yksek mukavemet zellikleri; cam elyafna byk miktarda
enerjiyi, kaypsz olarak depolama ve brakma olana salamaktadr. Bu zellik, dinamik
yorulma dayanm, anmaya kar korunmas koulu ile otomobil, kamyon amortisr
yaylar ve mobilya yaylar gibi rnlerin cam elyaf takviyeli plastik malzemeden
yaplabilmesini salamaktadr. Cam elyaf takviyeli plastiklerde, cam elyaf takviyesinin
yn nemli bir etkendir ve bu, cam elyafnn reine ile kaplanabilirliini de etkiler.
Dolaysyla takviye miktarnn art ile birlikte cam elyafnn mukavemeti de artar.
Kompozit malzemelerin bu stn zelliklerine ramen, yk tama kabiliyetinde zamanla
azalma grlmektedir. Bu nedenle, tasarm yaplrken uygun bir emniyet faktr n
grlerek, ani krlmalarn nne geilmesi gereklidir. Zamana bal olarak mukavemetin
azalmas, ekme dayanmnn balang deerinin 2/3'ne ok ksa srede dmesi ve
1/2'sine 50 yl gibi bir srede dmesi eklinde grlmektedir.
2.2. Kompozit Malzemelerin Avantaj ve Dezavantajlar
Kompozit malzemelerin zgl arlklarnn dk oluu, hafif yaplarda byk avantaj
salar. Bunun yannda fiber takviyeli kompozit malzemelerin korozyona dayanmlar, s,
ses ve elektrik yaltm salamalar da ilgili kullanm alanlar iin nemli bir stnlk
salamaktadr.
Kompozit malzemelerin dezavantajl yanlarn ortadan kaldrmaya ynelik teorik
almalarn olumlu sonulanmas halinde kompozit malzemeler, metalik malzemelerin
yerini alabilecektir. Kompozit malzemelerin avantalarn yle sralayabiliriz:

2.2.1.

Yksek Mukavemet

Kompozit malzemelerin ekme ve eilme mukavemetleri, birok metalik malzemeye

gre ok daha yksektir. Ayrca kaplama zelliklerinden dolay, kompozitlere istenen
ynde ve istenen blgede gerekli mukavemet verilebilir. Bylelikle malzemeden tasarruf
yaplarak, daha hafif ve ucuz rnler elde edilebilir.

14

2.2.2.

Kolay ekillendirme

Kompozit malzeme kullanlarak yaplan byk ve kompleks paralar, tek ilemle bir
para halinde kalplanabilir. Bu da malzeme ve iilikten kazan salar.

2.2.3.

Elektriksel zellikler

Uygun malzemelerin seilmesiyle, ok stn elektriksel zelliklere sahip kompozit

rnler elde edilebilir.

2.2.4.

Isya ve Atee Dayankllk

Is iletim katsays dk malzemelerden oluan kompozitlerin sya dayankllk

zellikleri, yksek s altnda kullanabilmesine olanak tanmaktadr. Baz zel katk
maddeleri ile kompozit malzemenin sya dayanm arttrlabilir.

2.2.5.

Titreim Snmleme

Kompozit malzemelerin sneklii nedeniyle, doal bir titreim snmleme ve ok

yutabilme zellii vardr. Bu sayede atlak yrmesi olay da engellenmi olur.

2.2.6.

Korozyona ve Kimyasal Etkilere Kar Dayankllk

Kompozitler malzemeler, hava etkilerinden, korozyondan ve ou kimyasal etkilerden

zarar grmezler. Bu zellikleri nedeniyle kompozit malzemeler, kimyevi madde tanklar,
boru ve aspiratrleri, tekne ve deniz aralar yapmnda gvenle kullanlmaktadr.

2.2.7.

Kalc Renklendirme

Kompozit malzemelere, kalplama esnasnda reineye ilave edilen pigmentler sayesinde

istenen renk verilebilir. Bu ilem ek bir masraf ve iilik gerektirmez. Kompozit
malzemeler, aada belirtilecek olan dezavantajlara ramen elik ve alminyuma gre
birok avantaja sahiptir. Bu nedenle kompozitler; kimyasal madde depolarnda, karayolu
tankerlerinde, bina cephe ve panolarnda, otomobil gvde ve tamponlarnda, deniz
teknelerinde, komple banyo nitelerinde, ev eyalarnda, tarm aralar gibi birok sanayi
alannda kullanlabilecek bir malzemedir.

2.2.8.

Kompozit malzemelerin Dezavantajlar ;

1. Hammaddenin pahal olmas; Uaklarda kullanlabilecek kalitede karbon m2lik

kumann maliyeti yaklak 50 $' dr.

15

2. Lamine edilmi kompozitlerin zellikleri her zaman ideal deildir, kalnlk ynnde
dk dayankllk ve katlar aras dk kesime dayanklk zellii bulunmaktadr
3. Malzemenin kalitesi retim yntemlerinin kalitesine baldr, standartlam bir kalite
yoktur.
4. Kompozitler krlgan (gevrek) malzeme olmalarndan dolay kolaylkla zarar grrler,
onarlmalar yeni problemler yaratabilir.
Malzemelerin snrl raf mrleri vardr. Baz tr kompozitlerin soutularak
saklanmalar gerekmektedir. Scak kurutma gerekmektedir. Kompozitler onarlmadan nce
ok iyi olarak temizlenmeli ve kurutulmaldr. Baz durumlarda bu zor olabilir. Baz
kurutma teknikleri uzun zaman alabilmektedir

2.3.

Kompozit Malzemelerin Kullanm Alanlar;

Kompozit malzemeler artk gittike artan oranlarda ve yeni sektrlerde kullanlmaya

balanmtr. Uzun zaman uak sanayisindeki ihtiyalarn ynlendirdii kompozit malzeme
geliimleri son dnemde yeni birok sektrde birok farkl ama iin kullanlmaktadr.
Tablo 2.3. 1991-1994 yllar arasnda cinsinden kompozit malzeme ithalat
Pazar

1991

1992

1993

1994

Uak ve Uzay sanayi

17.6

14.7

11.5

11.0

Ticaret gereleri

61.3

65.0

66.9

72.9

naat

190.5

219.1

240.4

270.7

Tketici rnleri

67.4

73.6

75.2

79.3

Korozyona Dayankl rnler

161.0

150.7

159.7

170.7

Elektrik

104.8

117.9

124.7

135.8

Deniz

124.7

138.1

144.8

164.9

Ulam

309.4

340.2

372.9

428.9

Dier

33.5

37.8

40.5

46.2

16

2.3.1.

Havaclk Sanayi

zellikle ileri kompozit malzemeler havaclk sanayinde ok geni uygulama alanlar

bulmaktadr. Komposite malzemelerinin hafifliklerine oranla stn mekanik zellikleri
uaklarda ve helikopterlerde sadece ii mekn deil yapsal paralarn da polimer esasl
kompozitlerle retilmesine neden olmaktadr.
B2 bombardman ua gvde panelleri; karbon fiber+epoksi
A380 yolcu ua kanat panelleri ve flapler; karbon fiber+epoksi
A380 yolcu ua burun blm (radome); CTP
A380 yolcu ua dikey stabilizer; Aramid fiber+epoksi
Zemin Plakas; Airbus 300/600 uaklarnda kullanlan karbon takviyeli Polieterimid
Uak EAPS kapa; (Karbon Elyaf+PEEK)
2.3.2.

Denizcilik Sanayi

Yelkenli Gvdesi; CTP, Balsa ve polimer kpk stne cam, aramid karbon
dokumalar ile kaplanmas
Yat, Tekne Arkas Platform
Basamaklar; CTP
Yelken Direi; Kevlar+Epoksi

2.3.3.

Spor Aralar

Kompozit malzemelerin popler olduu yeni sektrler arasnda spor ara ve gereleri
her geen gn daha da ne kmaktadr. zellikle arln azalmas, dolaysyla hareket
kabiliyetinin artmas ve dayanklln artmasna neden olan cam ve karbon elyaf takviyeli
kompozitler kullanlmaktadr.
Kompozitler kano, srf ve yatlar iin ok nemli olan malzeme younluu ve darbe
dayanm konusunda stn zelliklere sahiptirler. Da bisikletleri en iyi katlk/arlk oran
ve en dk arlk zellikleri kazanmak iin karbon elyaf ile retilmektedir. Korozyona
dayanm, ok emme ve salamlk gibi stn zellikler kazandrmaktadr.
Ayrca golf sopas, tenis raketi gibi spor rnlerinde arl drmek iin karbon
elyaf takviyeli kompozit malzemelerden retilmektedirler.

17

Su kaya; Termoplastik prepreg

Kar kaya; Ahap zerine sarlm karbon, aramid, cam elyaf karm+epoksi
Kano krei; (%33 Cam+Poliftalamid)
Su kaydraklar: CTP
Srf Tahtalar:; CTP
Bisiklet; (Karbon+Poliamid 6), yaklak 1kg arlnda
Reebook Spor Ayakkab; termoplastik poliretan, petek (honeycomb)
Golf Sopas; Karbon Fiber+Epoksi
Tenis Raketi; Aramid (Kevlar)+Epoksi
Zpkn Gvdesi; Karbon Fiber+Epoksi
Palet; Karbon Fiber+Epoksi

2.3.4.

Salk

Tekerlekli sandalye; Cam veya Karbon Elyaf takviyeli Polyester

Tbbi Tetkik Cihazlar D Muhafazalar; CTP

2.3.5.

Otomotiv

Otomobil firmas mterilerinin ihtiyalarna karlk vermek evresel artlarn basks

altnda daha hafif otomobiller retmektedirler. Hafifi otomobiller daha abuk hzlanabilen,
daha abuk durabilen ilerlemek iin daha kk bir motora ve daha az benzine ihtiya
duyan ara anlamna gelmektedir.
Cam Silecei; %30 Cam+PBT
Fitre Kutusu; Mercedes, %35 Cam+Poliamid 66
Pedallar; %40 Cam+Poliamid 6
Dikiz Aynas; %30 Cam+ABS
Far Gvdesi; BMW, %30 Cam+PBT
Hava Giri Manifoldu; BMW, Ford, Mercedes, %30 Cam+Poliamid 6
Otomobil Gsterge Paneli; GMT
Otomobil Spoiler; CTP
Otomobil Yan Gvde skeleti; Ford, CTP

18

2.3.6.

FORMULA 1 Arabalar;

Formula 1 arabalarnn yapmna ait dzenlemeler ok zeldir ve titizlikle

uygulatlmaktadr. Arabann tm arl 605 kilogram amamaldr. Tasarm mhendisleri
en az arlkla en salam zm bulmak durumundadrlar. Daha nceleri yar
arabalarnda hafif bir metal olan alminyum kullanlmaktayd artk kompozit malzemeler
ok daha dk arlklarla serlik ikiye katlanabilmektedir. Ayrca karmak paralarn
kompozit malzemelerle retilebilmesi F1 otomobillerin retiminde gerekli para says
azaltlabilmektedir. Alminyumla 200'den fazla parayla retilen gvde ve ase be
paraya drlmtr. Kompozit malzemeler metal cvatalar gibi balant paralar ile
birletirilmek yerine epoksi reinesi ile birbirlerine balanmaktadr. F1 arabalarnda
aada belirtilenlerle beraber birok para kompozit malzeme kullanlmaktadr.
Motor kaplamas
Burun kapa
n ve arka kanatlar, spoiler
Ana gvde. Mhendislik
Elektrik datm Panolar; CTP

ekil 2.3.6. Formula arabasnn n jantlar

2.3.7.

Mzik aletleri

London College of Furniture ve dier baz yerlerde ileri kompozit malzemelerle

mzikal enstrmanlar yaplmas zerine almalar bulunmaktadr. leri kompozit

19

malzemelerle yaplan yayl sazlarda boyun ksmnn tellerin gerilmesinden dolay deforme
olmas karlalan temel sorunlardandr.
Keman; Karbon Fiber+Epoksi
Gitar; Karbon lamine tabakalar aras polimer kpk
Akustik Gitar; Grafit-Epoksi
ello; Karbon + Epoksi
2.3.8. Yap sektr
Kpr Taban; CTP
Trabzan; CTP
Yrme yollar; CTP
Tayc Konstrksiyon; CTP
Bina Balkon Korkuluu; CTP
Kap; CTP
Tayc Konstrksiyon, Yzme Havuzu, Kap Saa, Yer karolar; SMC
Bina Kaplama Panelleri: CTP
Kvet; CTP
Lavabo; CTP
Sokak Lambas; CTP

ekil 2.3.8. Yap malzemesi kompozit lifler

20

2.4.

Kompozit Malzemelerin Snflandrlmas

Kompozit malzemeleri, yaplarn oluturan malzemeler ve yap bileenlerinin

ekillerine gre iki ekilde snflandrmak mmkndr. Matris malzemesinin trne gre
(plastik kompozitler, metalik kompozitler, seramik kompozitler vb.) bir gruplandrma
yaplabildii gibi yap bileenlerinin ekillerine gre de (partikl esasl kompozitler, lamel
esasl, fiber esasl kompozitler, dolgulu kafes kompozitler, tabaka yapl kompozitler
eklinde) snflandrlabilir.

2.4.1.

Yaplarn Oluturan Malzemelere Gre

2.4.1.1.

Plastik Plastik Kompozitler

Fiber olarak kullanlan plastik, yk tayc bir zellie sahip iken, matris olarak
kullanlan plastik, esneklik verici, darbe emici ya da istenen amaca gre kullanlan plastiin
zelliine sahip olmaktadr. Kullanlabilecek plastik trleri de iki ayr snfta incelenebilir.
Termoplastikler: Bu tr plastikler, stldnda yumuar ve ekillendirildikten sonra
soutulduunda sertleir. Bu ilem srasnda plastiin mikro yapsnda herhangi bir
deiiklik sz konusu deildir. Genellikle 5-50 oC arasndaki scaklklarda kullanlabilirler.
Bu gruba giren plastikler:

a) Naylon
b) Polietilen
c) Karbonflorr
d) Akrilikler
e) Sellozikler
f) Viniller
eklinde sralanabilir.
Termoset Plastikler: Bu tip plastiklerde ise stlp ekillendirildikten sonra
soutulduklarnda artk mikro yapda oluan deiim nedeniyle eski yapya dnm
mmkn olmamaktadr. Bu grubun belli bal plastikleri ise:

a) Polyesterler
b) Epoksi1er

21

c) Alkiter
d) Aminler
olarak verilebilir.

2.4.1.2.

Plastik Metal Fiber Kompozitler

Endstride ok kullanlan bir tr olan metal fiber takviyeli plastikten oluan kompozitler
olduka mukavemetli ve hafif bir rn olarak karmza kmaktadr. Bu kompozitler,
metal fiberleri (bakr, bronz, alminyum, elik vs.) polietilen ve polipropilen plastiklerini
takviyelendirmesi ile elde edilmekte ve kullanlmaktadr. zellikle deformasyon ynnden
takviyelendirilme yaygn olarak kullanlmakta ve iyi bir verim alnmaktadr.

2.4.1.3.

Plastik Cam Elyaf Kompozitler

stee gre termoplastikler veya termoset, plastikten oluan matris ve cam liflerin uygun
kompozisyonlarndan retilmektedir. Mekanik ve fiziksel zellikleri nedeniyle cam lifler
birok durumda metal, asbest, sentetik elyaf ve pamuk iplii gibi liflere tercih edilebilirler.
Ancak cam elyafl kompozitler, byk kuvvetleri iletmelerine ramen camn krlgan
olmasndan dolay ok kk direnlidirler. Bu tr malzemelerin fiziksel ve kimyasal
zellikleri, kullanlan plastik reineler uygun seilerek, arzu edilen ekle sokulabilir.
Plastik reineler de, daha nce belirtildii gibi termoplastik ve termoset trnde
olmaktadr. Termoset plastikler, fiberlerin de dzgn oryantasyonu ile yksek mukavemete
ulaabilirler. Cam elyaf takviyeleri ile en ok kullanlan plastik reineler, polyesterlerdir.

2.4.1.4.

Plastik Kpk Kompozitler

Bu tr kompozitlerde plastik, fiber olarak grev yapmakta, kpk ise matris konumunda
olmaktadr. Kpkler, hcreli yapya sahip, dk younlukta, gzenekli ve doal halde
bulunduu gibi, byk bir ksm sentetik olarak imal edilmi hafif maddelerdir. Kpk
hcre yapsna gre sert, krlgan, yumuak ya da elastik olabilmektedir. Matris olarak
kullanlan bu kpk trleri, kullanlan plastiin de eitlenebilmesiyle deiik zellikte
kompozit malzemelerin oluumunu salayabilmektedir.

2.4.1.5.

Metal Matrisli Kompozitler

Metallerin ve metal alamlarnn birou, yksek scaklkta baz zellikleri

salamalarna ramen krlgan olmaktadrlar. Fakat metalik fiberler ile takviye edilmi
metal matrisli kompozitler, her iki fazn uyumlu almas ile yksek scaklkta da yksek
mukavemet zelliklerini vermektedirler. Bakr ve Alminyum matrisli, Wolfram veya

22

Molibden fiberli kompozitler ve Al - Cu kompoziti, bize bu kompozisyonu veren en iyi

rneklerdir. Bu tip kompozitler, matrisin zelliklerini iyiletirdii gibi bu zelliklere daha
ekonomik olarak ulalmasn salamaktadr. Bu kompozitlerde metal matris iine gmlen
ikinci faz, srekli lifler eklinde olabildii gibi, gelii gzel olarak datlm kk
paralar halinde de olabilmektedir.

2.4.1.6.

Seramik Kompozitler

Metal veya metal olmayan malzemelerin birleimlerinden oluan seramik kompozitler,

yksek scaklklara kar ok iyi dayanm gstermekle birlikte, rijit ve gevrek bir yapya
sahiptirler. Ayrca elektriksel olarak ok iyi bir yaltkanlk zellii de gsterirler.

2.4.2.

Yap Bileenlerinin ekline Gre

2.4.2.1.

Partikl Esasl Kompozitler

Rijitlik ve mukavemette art salayan kk granl dolgu maddesi ilavesiyle

ekillendirilerek retilirler. Partikl kompozitler, bir veya iki boyutlu makroskobik
partikllerin veya sfr boyutlu olarak kabul edilen ok kk mikroskobik partikllerin
matris faz ile oluturduklar malzemelerdir. Makroskobik veya mikroskobik boyutlu
partikller kompozit malzeme zelliklerini farkl ekilde etkilerler. Partikl takviyeli
kompozitleri fiber ve pul kompozitlerden ayrt eden karakteristik zellikleri, partikllerin
matris iinde tamamen rasgele dalmas ve bu nedenle malzemenin izotropik zellik
gstermemesidir. Partikl esasl kompozitlerin maliyeti dk ve rijitliide olduka iyidir.

2.4.2.2.

Lamel Esasl Kompozitler

Yksek yk tama kabiliyeti olan byk uzunluk / ap orannda dolgu malzemesi ilave
edilerek retilirler. Matris iinde yer alan pullarn konsantrasyonu dk olabilecei gibi
birbiri ile temas etmelerini salayacak derecede yksek deerlerde olabilirler. Dzlemsel
yapya sahip pullarla sk paketleme ile elde edilir. Pul esasl sistemin maliyeti biraz daha
fazla, ancak mukavemet zellikleri iyidir.

ekil 2.4.2.2. Al tabakalarn ayr gsterimi

23

2.4.2.3.

Fiber Esasl Kompozitler

Birok zelliklerde art salayan, yksek etkinlii olan liflerin ilavesiyle elde edilir.
Mhendislikte kullanlan malzemelerin pek ou fiber eklinde retildiklerinden
mukavemet ve rijitlikleri ktle halindeki deerlerinden ok st dzeyde olabilmektedir.
rnein karbon fiberlerin ekme mukavemeti ktle halindeki grafitten 50 kat, rijitlii 3 kat
daha yksektir. Fiberlerin bu zelliinin fark edilmesiyle fiber kompozitlerin retilmesi
sreci balamtr. Gnmzde dk performansl ev eyalarndan roket motorlarna dein
kullanm alan bulan malzemeler olmulardr. Fiberler yap ierisinde kesintisiz uzayan
srekli fiberler veya uzun fiberlerin kesilmesiyle elde edilen sreksiz fiberler veya elyaflar
eklinde olabilirler.

ekil 2.4.2.3. Deiik tipte fiber kompozitler

a) Tek ynl pekitirilmi srekli fiber kompozit
b) rg formunda fiberlerle pekitirilmi kompozitler
c) Rastgele ynlenmi sreksiz fiber kompozit
d) Ynlendirilmi sreksiz fiber kompozit
Fiber - matris kompozitlerinin mhendislik performansn etkileyen en nemli faktrler
fiberlerin ekli, uzunluu, ynlenmesi, matrisin mekanik zellikleri ve fiber - matris ara
yzey zellikleridir. Fiberler dairesel olduu gibi daha nadiren dikdrtgen, hekzagonal,
poligonal ve ii bo dairesel kesitli olabilir. Bu kesitlerin baz art zellikleri olmakla
birlikte (paketleme, yksek mukavemet vs.) dairesel kesitler maliyeti ve kullanm kolayl
ile stnlk salar. Srekli fiberlerle almak genelde daha kolay olmakla beraber tasarm
serbestlii sreksizlere gre ok daha snrldr. Srekli fiberler sreksizlerden daha iyi

24

ynlenme gstermelerine karlk, sreksiz fiberlerin kullanlmas daha pratik sonular

vermektedir.

2.4.2.4.

Dolgu Kompozitler

boyutlu srekli bir matris malzemesinin yine boyutlu dolgu maddesi ile
doldurulmas ile oluan malzemelerdir. Matris eitli geometrik ekillere sahip bir iskelet
veya ebeke yapsndadr. Dzgn petekler, hcreler veya sngere benzeyen gzenekli
yaplar arasnda metalik, organik veya seramik esasl dolgu maddeleri yer alabilir.
Optimum zelliklere sahip kompozitlerin retimi iin birbiri iinde znmeyen, kimyasal
reaksiyon vermeyen bileenlerin seilmesi gerekir.

2.4.2.5.

Tabaka Yapl Kompozitler

Farkl zelliklere sahip en az iki tabakann kombinasyonundan oluur. ok deiik

kombinasyonlarla tabakalanm kompozitlerin retimi mmkndr. Korozyon direnci zayf
metaller zerine, daha yksek direnli metallerin veya plastiklerin kaplanmasyla korozyon
zelliinin, yumuak metallerin sert malzemelerle birletirilmesiyle sertlik ve anma
direncinin, farkl fiber ynlenmesine sahip tek tabakalarn birletirilmesiyle ok ynl yk
tama zelliinin gelitirilmesi mmkn olmaktadr.

2.5.

Kompozit Malzeme Yapmnda Kullanlan Temel Maddeler

2.5.1.

Matris Malzemeleri

Kompozit yaplarda matrisin temel fonksiyonu vardr. Bunlar, elyaflar bir arada
tutmak, yk elyaflara datmak ve elyaflar evresel etkilerden korumaktr. deal bir
matris malzemesi balangta dk viskoziteli bir yapda iken daha sonra elyaflar salam
ve uygun bir ekilde evreleyebilecek kat forma kolaylkla geebilmelidir.

Kompozit yaplarda yk tayan elyaflarn fonksiyonlarn yerine getirmeleri asndan

matrisin mekanik zelliklerinin rol ok byktr. rnein matris malzemesi olmakszn
bir elyaf demeti dnldnde yk bir ya da birka elyaf tarafndan tanacaktr.
Matrisin varl ise ykn tm elyaflara eit olarak dalmn salayacaktr. Kesme yk
altndaki bir gerilmeye dayanm, elyaflarla matris arasnda iyi bir yapma ve matrisin
yksek kesme mukavemeti zelliklerini gerektirir. Elyaf ynlenmelerine dik dorultuda,

25

matrisin mekanik zellikleri ve elyaf ile matris arasndaki ba kuvvetleri, kompozit yapnn
mukavemetini belirleyici nemli hususlardr. Matris elyafa gre daha zayf ve daha
esnektir. Bu zellik kompozit yaplarn tasarmnda dikkat edilmesi gereken bir husustur.

Matrisin kesme mukavemeti ve matris ile elyaf aras ba kuvvetleri ok yksek ise elyaf
ya da matriste oluacak bir atlan yn deitirmeksizin ilerlemesi mmkndr. Bu
durumda kompozit gevrek bir malzeme gibi davrandndan kopma yzeyi temiz ve parlak
bir yap gsterir. Eer ba mukavemeti ok dkse elyaflar boluktaki bir elyaf demeti
gibi davranr ve kompozit zayflar. Orta seviyede bir ba mukavemetinde ise elyaf veya
matristen balayan enlemesine dorultuda bir atlak elyaf/matris ara yzeyine dnp elyaf
dorultusunda ilerleyebilir. Bu durumda kompozit snek malzemelerin kopmas gibi lifli
bir yzey sergiler.

2.5.2.

Reineler ve zellikleri:

2.5.2.1.

Epoksi Reineler

Epoksi reineleri bifenol A ile epiklorhidridin reaksiyon rn olup sertletirici

(katalist) ile kartrldnda adi scaklkta veya frnlama ile (70 90 derece) bir sonucu
belli bir srede sertleir ve bir plastik grnm alr. nemli zellikleri olarak sv, viskoz
sv veya kat hallerde bulunabilmeleri, elektrik, s, kimyasal direnleri ile mekanik
zelliklerinin yksek olmas, hava artlarndan etkilenmemeleridir. Depolanma sreleri oda
scaklnda 24 aydr.

2.5.2.2.

Polyesterler

Dibazik asitlerle gliserin, glikol gibi polialkollerin reaksiyonundan elde edilirler. Kat,
sv termostat, termoplast gibi trlerde bulunur. Sv polyesterler, katalist ve hzlandrc
kullanlarak kr edilirler. Sert, kimyasal maddelere ve hava artlarna direnci ok yksektir.
Kat polisterler (LPET gibi) darbe dayanmldr.

2.5.2.3.

retan Reineleri

Bir izosiyanatla bir polialkoln oda scaklnda katlma polimerizasyonu ile elde
edilen retanlar daha ok kpk lastik (esnek ve rijit) yapmnda kullanlrlar. Kimyasal
direnci iyidir. Yazlm zellikleri yksektir.

26

2.5.2.4.

Fenolik Reineler

Fenol formaldehit kondenzasyon rn olup, bu ham maddelerin bazen trevlerinde

kullanlmaktadr. Kat ve sv trleri vardr. Yurdumuzda sv reine retimi vardr.

2.5.3.

Elyaf eitleri Ve zellikleri

Matris malzeme iinde yer alan elyaf takviyeler kompozit yapnn temel mukavemet
elemanlardr. Dk younluklarnn yan sra yksek elastite modlne ve sertlie sahip
olan elyaflar kimyasal korozyona da direnlidir. Gnmzde kompozit yaplarda kullanlan
en nemli takviye malzemeleri srekli elyaflardr. Bu elyaflar zellikle modern
kompozitlerin oluturulmasnda nemli bir yer tutarlar. Cam elyaflar teknolojide kullanlan
en eski elyaf tipleridir. Son yllarda gelitirilmi olan bor, karbon, silisyum karbr ve
aramid elyaflar ise gelimi kompozit yaplarda kullanlan elyaf tipleridir. Elyaflarn ince
apl olarak retilmeleri ile byk ktlesel yaplara oranla yapsal hata olaslklar en aza
indirilmitir. Bu nedenle stn mekanik zellikler gsterirler. Ayrca, elyaflarn yksek
performansl mhendislik malzemeleri olmalarnn nedenleri aada verilen zelliklere de
baldr.
1. stn mikroyapsal zellikler, tane boyutlarnn kk oluu ve kk apta
retilmeleri.
2. Boy/ap oran arttka matris malzeme tarafndan elyaflara iletilen yk miktarnn
artmas.
3. Elastite modlnn ok yksek olmas.

ekil 2.5.3. Elyaf Dokuma Trleri

27

2.5.3.1.

Cam elyaflar

Cam elyaflar, sradan bir ie camndan yksek saflktaki kuartz camna kadar pek ok
tipte imal edilirler. Cam amorf bir malzemedir ve polimerik yapdadr. boyutlu
molekler yapda, bir silisyum atomu drt oksijen atomu ile evrilmitir. Silisyum metalik
olmayan hafif bir malzemedir, doada genellikle oksijenle birlikte silis (SiO 2) eklinde
bulunur. Cam eldesi iin silis kumu, katk malzemeleri ile birlikte kuru halde iken 1260 C
civarna stlr ve soumaya brakldnda sert bir yap elde edilir.
Cam elyaflarn baz zellikleri aadaki gibi zetlenebilir:
1. ekme mukavemeti yksektir, birim arlk bana mukavemeti eliinkinden
yksektir.
2. Isl direnleri dktr. Yanmazlar, ancak yksek scaklkta yumuarlar.
3. Kimyasal malzemelere kar direnlidirler.
4. Nem absorbe etme zellikleri yoktur, ancak cam elyafl kompozitlerde matris ile cam
elyaf arasnda nemin etkisi ile bir zlme olabilir. zel elyaf kaplama ilemleri ile bu etki
ortadan kaldrlabilir.
5. Elektrii iletmezler. Bu zellik sayesinde elektriksel yaltmn nem kazand
durumlarda cam elyafl kompozitlerin kullanlmasna imkn tanrlar.

ekil 2.5.3.1. Cam elyaf retimi (Phillips, 1989)

28

Cam elyaf imalinde silis kumuna eitli katk malzemeleri eklendiinde yap bu
malzemelerin etkisi ile farkl zellikler kazanr. Drt farkl tipte cam elyaf mevcuttur.
A (Alkali) Cam: A cam yksek oranda alkali ieren bir camdr. Bu nedenle elektriksel
yaltkanlk zellii ktdr. Kimyasal direnci yksek, en yaygn cam tipidir.
C (Korozyon) Cam: Kimyasal zeltilere direnci ok yksektir.
E (Elektrik) Cam: Dk alkali oran nedeniyle elektriksel yaltkanl dier cam tiplerine
gre ok iyidir. Mukavemeti olduka yksektir. Suya kar direnci de olduka iyidir. Nemli
ortamlar iin gelitirilen kompozitlerde genellikle E cam kullanlr.
S (Mukavemet) Cam: Yksek mukavemetli bir camdr. ekme mukavemeti E camna
oranla %33 daha yksektir. Ayrca yksek scaklklarda olduka iyi bir yorulma direncine
sahiptir. Bu zellikleri nedeniyle havaclkta ve uzay endstrisinde tercih edilir. Cam elyaflar
genellikle plastik veya epoksi reinelerle kullanlrlar.

Tablo 1.5.3.1 Cam elyaflarn mekanik zellikleri ve bileimleri

zellikler
Cam Tipi
A

zgl arlk (gr/cm3)

2.50

2.49

2.54

2.48

Elastik modl (GPa)

69.0

72.4

85.5

ekme mukavemeti(MPa)

3033.0

3033.0

3448.0

4585.0

8.6

7.2

5.0

5.6

727.0

749.0

841.0

970.0

Isl genleme katsays

6
(m/m/Cx10
) (C)
Yumuama
scakl

Katk Malzemeleri (%)

SiO2

72.0

64.4

52.4

64.4

Al2O3, Fe2O3

0.6

4.1

14.4

25.0

CaO

10.0

13.4

17.2

MgO

2.5

3.3

4.6

10.3

Na2O, K2O

14.2

9.6

0.8

0.3

B2O3

4.7

10.6

BaO

0.9

29

2.5.3.2.

Bor elyaflar

Bor elyaflar aslnda kendi ilerinde kompozit yapdadrlar. ekirdek olarak adlandrlan
ince bir flamann zerine bor kaplanarak imal edilirler. ekirdek genellikle tungstendir.
Karbon ekirdek de kullanlabilir ancak bu yeni bir uygulamadr.

Bor-Tungsten elyaflar,

scak tungsten flamann hidrojen ve bortriklorr (BC1 3)

gazndan geirilmesi ile retilirler. Bylece Tungsten flamann dnda bor plaka oluur.
Bor elyaflar deiik aplarda retilebilirler (0.05mm ila 0.2mm). Tungsten ekirdek ise
daima 0.01 mm apnda retilir. Bor elyaflar yksek ekme mukavemetine ve elastik
modle sahiptirler. ekme mukavemetleri 2758 MPa ila 3447 MPa'dr. Elastite modl ise
400 GPa'dr. Bu deer S camnn elastite modlnden be kat fazladr. stn mekanik
zelliklere sahip olan bor elyaflar, uak yaplarnda kullanlmak zere gelitirilmilerdir.
Ancak, maliyetlerinin ok yksek olmas nedeniyle, son yllarda yerlerini karbon elyaflara
brakmlardr. Bor elyaflarn Silisyum Karbr (SiC) veya Bor Karbr (B4C) kaplanmasyla
yksek scaklklara dayanm artar. zellikle bor karbr kaplanmas ile ekme mukavemeti
nemli lde artrlabilir. Bor elyaflarn erime scaklklar 2040C civarndadr.

2.5.3.3.

Silisyum karbr elyaflar

Bor gibi, Silisyum karbrn tungsten ekirdek zerine kaplanmas ile elde edilirler. 0.1
mm ila 0.14 mm aplarnda retilirler. Yksek scaklklardaki zellikleri bor elyaflardan
daha iyidir. Silisyum karbr elyaf 1370C'ta mukavemetinin sadece %30'nu kaybeder. Bor
elyaf iin bu scaklk 640 Ctr. Bu elyaflar genellikle Titanyum matrisle kullanlrlar. Jet
motor paralarnda Titanyum, Alminyum ve Vanadyum alaml matris ile kullanlrlar.
Ancak Silisyum karbr elyaflar Bor elyaflara gre daha yksek younlua sahiptirler.
Silisyum karbrn karbon ekirdek zerine kaplanmas ile retilen elyaflarn younluu
dktr.

2.5.3.4.

Alumina elyaflar

Alumina, Alminyum oksittir (A12O3). Elyaf formundaki almina, 0.02 mm apndaki

almina flamann Silisyum dioksit (SiO2) kaplanmas ile elde edilir. Almina elyaflarn

30

ekme mukavemetleri yeterince yksek deildir, ancak basma mukavemetleri yksektir.

rnein, almina epoksi kompozitlerin basma mukavemetleri 2275 ila 2413 MPa'dr.
Ayrca, yksek scaklk dayanmlar nedeniyle uak motorlarnda kullanlmaktadrlar.

2.5.3.5.

Grafit (Karbon) elyaflar

Karbon, younluu 2.268 gr/cm3 olan kristal yapda bir malzemedir. Karbon elyaflar
cam elyaflardan daha sonra gelien ve ok yaygn olarak kullanlan bir elyaf grubudur.
Hem karbon hem de grafit elyaflar ayn esasl malzemeden retilirler. Bu malzemeler
hammadde olarak bilinirler. Karbon elyaflarn retiminde adet hammadde mevcuttur.
Bunlardan ilki rayondur (suni ipek). Bu hammadde insert bir atmosferde 1000 - 3000 C
civarna stlr ve ayn zamanda ekme kuvveti uygulanr. Bu ilem mukavemet ve tokluk
salar. Ancak yksek maliyet nedeniyle rayon elyaflar uygun deildirler.

Elyaf imalatnda genellikle rayonun yerine poliakrilonitril (PAN) kullanlr. PAN bazl
elyaflar 2413 ila 3102 MPa deerinde ekme mukavemetine sahiptirler ve maliyetleri
dktr. Petroln rafinesi ile elde edilen zift bazl elyaflar ise 2069 MPa deerinde ekme
mukavemetine sahiptirler. Mekanik zellikleri PAN bazl elyaflar kadar iyi deildir ancak
maliyetleri dktr.

ekil 2.5.3.5. Karbon Elyaf rnekleri

31

Tablo 2.5.3.5. Karbon Elyaf Snrlar

Karbon Elyaf
Snflar (Grades)
Karbonizasyon Iss
(C)

Karbon elyafi snf

Elastik modls
(GPa)

(Grafit) 2000

1000'e kadar 1000-1500

1500 - 2000

Dk

Standart

Orta

Yksek

modls

Modls

modls

modls

200'e kadar

200 - 250

250 - 325

325 +

Karbon elyaflarn en nemli zellikleri dk younluun yan sra yksek mukavemet

ve tokluk deerleridir. Karbon elyaflar, nemden etkilenmezler ve srnme mukavemetleri
ok yksektir. Anma ve yorulma mukavemetleri olduka iyidir. Bu nedenle askeri ve sivil
uak yaplarnda yaygn bir kullanm alanna sahiptirler. Karbon elyaflar eitli plastik
matrislerle ve en yaygn olarak epoksi reinelerle kullanlrlar. Ayrca karbon elyaflar
alminyum, magnezyum gibi metal matrislerle de kullanlrlar.

2.5.3.6.

Aramid elyaflar

Aramid "aromatik polyamid" in ksaltlm addr. Polyamidler uzun zincirli

polimerlerdir, aramidin molekler yapsnda alt karbon atomu birbirine hidrojen atomu ile
balanmlardr. ki farkl tip aramid elyaf mevcuttur. Bunlar Du Pont firmas tarafndan
gelitirilen Kevlar 29 ve Kevlar 49'dur. Aramidin mekanik zellikleri grafit elyaflarda
olduu gibi elyaf ekseni dorultusunda ok iyi iken elyaflara dik dorultuda ok zayftr.
Aramid elyaflar dk arlk, yksek ekme mukavemeti ve dk maliyet zelliklerine
sahiptir. Darbe direnci yksektir, gevreklii grafitin gevrekliinin yans kadardr. Bu
nedenle kolay ekil verilebilir. Doal kimyasallara direnlidir ancak asit ve alkalilerden
etkilenir.

32

Her iki kevlarda 2344 MPa deerinde ekme mukavemetine sahiptir ve kopma uzamas
%1,8dir. Kevlar 49'un elastik modl kevlar 29'unkinden iki kat fazladr. Kevlar elyafn
younluu cam ve grafit elyaflarn younluklarndan daha dktr. Kevlar49/Epoksi
kompozitlerinin darbe mukavemeti grafit epoksi kompozitlere oranla yedi kat, bor/epoksi
kompozitlere oranla drt kat daha iyidir. Uak yaplarnda, dk basma mukavemetleri
nedeniyle, karbon elyaflarla birlikte hibrid kompozit olarak, kumanda yzeylerinde
kullanlmaktadrlar. Aramid elyaflar elektriksel iletkenlie sahip deildirler. Basma
mukavemetlerinin iyi olmamasnn yansra kevlar epoksi kompozitlerinin nem absorbe
etme zellikleri ktdr. ekilde farkl elyaf malzemelerin ve epoksi matrisin gerilmeuzama diyagram verilmitir. izelgede ise farkl elyaf malzemelerin epoksi matris ile
oluturduu yar mamul tabaka maliyetleri, E camnn maliyeti temel alnarak
verilmektedir.

ekil 2.5.3.6. Elyaf ve matris malzemelerin gerilme uzama diyagram

2.6.

Kompozit malzeme retim yntemleri

2.6.1.

Elle yatrma (hand lay-up) Yntemi

Dokuma veya krplm elyaflarla hazrlanm takviye kumalar hazrlanm olan kalp
zerine elle yatrlarak zerine sv reine elyaf katmanlarna emdirilir. Elyaf yatrlmadan
nce kalp temizlenerek jelkot srlr. Jelkot sertletikten sonra elyaf katlar yatrlr.

33

Reine ise kompozit malzemenin hazr olmas iin en son srlr Bu ilemde elyaf
kumana reinenin iyi nfuz etmesi nemlidir. El yatrma tekniinde en ok kullanlan
polyester ve epoksinin yan sra vinil ester ve fenolik reineler de tercih edilmektedir. Elle
yatrma youn iilik gerektirmesine ramen dk saydaki retimler iin ok uygundur.

2.6.2. Pskrtme (spray-up) Yntemi

Pskrtme yntemi elle yatrma yntemini aletli ekli olarak kabul edilebilir. Krplm
elyaflar kalp yzeyine, iine sertletirici katlm reine ile birlikte zel bir tabanca ile
pskrtlr. Elyafn krplma ilemi tabanca zerinde bulunan ve bamsz alan bir
krpc sayesinde yaplr. Pskrtlme ilemi sonras yzeyin bir rulo ile dzeltilmesiyle
rn hazrlanm olur.

ekil 2.6.2. Pskrtme Yntemi

2.6.3.

Elyaf sarma (filament winding) Yntemi

Bu yntem zel biime sahip rnlerin seri retimine uygundur. Elyaf sarma yntemi
srekli elyaf liflerinin reine ile slatldktan sonra bir makaradan ekilerek dnen bir kalp
zerine sarlmasdr. Srekli liflerin farkl alarla kalba sarlmasyla farkl mekanik
zelliklerde rnler elde edilebilir. Yeterli sayda elyaf katnn sarlmasndan sonra rn
sertleir. Ardndan dner kalp ayrlr. Bu yntemle yaplan rnler genellikle silindirik,
borular, araba aftlar, uak su tanklar, yat direkleri, dairesel basn tanklardr.

34

ekil 2.6.3. Elyaf sarma Makinesi

2.6.4.

Reine transfer kalplama RTM / reine Enjeksiyonu Yntemi

Bu kompozit retim ynteminde elle yatrma sistemlere daha hzl ve uzun mrl
olmakla birlikte iki paral kalp kullanmak gereklidir. Kalbn kompozit malzemeyle
yaplmas elik kalp maliyetine gre daha dk kalmasna neden olmaktadr.

RTM yntemi ounluk jel kotlu veya jel kotsuz her iki yzeyinde dzgn olmas
istenen paralarda kullanlr. Takviye malzemesi kuru olarak kee, kuma veya ikisinin
kombinasyonu kullanlr. Takviye malzemesi nceden kalp boluu doldurulacak ekilde
kalba yerletirilir ve kalp kapatlr. Elyaflar matris iinde ge znen reinelerle
kaplanarak kalp ierisinde srklenmesi nlenir. Reine basn altnda kalba pompalanr.
Bu sre daha fazla zaman ister. Matris enjeksiyonu souk, lk veya en ok 80C' ye kadar
stlm kaplarda uygulanabilir. Bu yntemde ierideki havann dar karlmas ve
reinenin elyaf iine iyi ilemesi iin vakum kullanlabilir. Elyafn kalba yerletirilmesini
gerektirmesinden dolay uzun saylabilecek bir iilik gerektirir. Kalp kapal olduu iin
ise zararl gazlar azalr ve gzeneksik bir rn elde edilebilir. Bu yntemle karmak
paralar retilebilir. Concorde uaklarnda, F1 arabalarnda baz paralar bu yntemle
hazrlanmaktadr.

35

ekil 2.6.4 RTM yntemi

2.6.5.

Profil ekme / pultruzyon (pultrusion) Yntemi

Pultruzyon ilemi srekli sabit kesitli kompozit profil rnlerin retilebildii dk

maliyetli seri retim yntemidir. Pull ve Extrusion kelimelerinden tretilmitir. Sisteme
beslenen srekli takviye malzemesi reine banyosundan geirildikten sonra 120-150 C'ye
stlm ekillendirme kalbndan geilerek sertlemesi salanr. Kalplar genellikle krom
kaplanm parlak elikten yaplmaktadr. Srekli elyaf kullanlmasndan dolay takviye
ynnde ok yksek mekanik mukavemet elde edilir. Enine ykleri karlayabilmek iin
zel dokumalar kullanmak gerekmektedir.

2.6.6. Hazr kalplama / compression molding (SMC, BMC) Yntemi

Hazr kalplama bnyesinde cam elyaf, reine, katk ve dolgu malzemeleri ieren
kalplamaya hazr, hazr kalplama bileimleri olarak adlandrlan kompozit malzemelerin
(SMC, BMC) scak pres kalplarla rne dntrlmesidir. Karmak ekillerin
retilebilmesi, metal paralarn bnye iine gmlebilmesi, farkl cidar kalnlklar gibi
avantajlar bulunmaktadr. Ayrca rnn iki yzde kalp ile ekillenmektedir. Dier
kompozit malzeme retim tekniklerinin olanak vermedii delik gibi komplike ekiller elde
edilebilmektedir. Iskarta oran dktr. Bu yntemin dezavantajlar kalplama
bileimlerinin buzdolaplarnda saklanmalar gereklilii, kalplarn metal olmasndan dolay
dier kalplardan daha maliyetli olmas ve byk paralarn retimi iin byk ve pahal
preslere ihtiya olmasdr.

36

Hazr kalplama ynteminde kullanlan bileimler ieriklerine gre eitlilik

gstermekle beraber en ok iki tr hazr kalplama bileimi kullanlmaktadr;
2.6.6.1. Hazr kalplama pestili / SMC (Sheet Moulding Composites)
SMC takviye malzemesi olarak krplm lif ile dolgu malzemesi ieren bir reinenin
nceden birletirilmesi ile oluan pestil biiminde malzemedir. Srekli lifler, 25-50 mm
krplm olarak ve kompozitin toplam arlnn %25-30 orannda kullanlr. Genellikle
1m geniliinde ve 3mm kalnlnda retilir.
2.6.6.2. Hazr kalplama hamuru / BMC (Bulk Moulding Composites)
BMC takviye malzemesi olarak krplm lif ve dolgu malzemesi ieren bir reinenin
nceden birletirilmesi ile oluan hamur biiminde malzemedir.
Hazr kalplama bileimlerinin avantajlar;
ok geni tasarm esneklii
Dzgn yzey
Kolayca laklanabilme, boyanabilme ve kalp iinde yzeyin kaplanabilmesi
Geri dntrlebilme ve hazrlnda geri dnm malzeme kullanabilme
Metal gmme paralarn yerletirilmesi ile montaj kolayl
Yksek alev dayanm
Scaklk dayanm
Soukta krlgan olmamal enjeksiyon kalplama (injection moulding)
Bu yntem RTM'ye benzer bir yntemdir. Farkll reine/elyaf karmn kalp
darsnda karm ve eritilerek basn altnda bo kalp iine enjekte ediliyor
olmasndadr. Sadece dk viskoziteye sahip termoset reineler bu yntemde
kullanlabilir. Dier yntemlere gre daha hzldr. ocuk oyuncaklarndan uak
paralarna kadar birok rn bu yntemle retilebilmektedir.

2.6.7. Vakum bonding / vakum bagging Yntemi

Kompozit malzeme (genellikle geni sandvi yaplar) nce bir kalba yerletirilir,
ardndan bir vakum torbas en st katman olarak yerletirilir. erideki havann emilmesiyle

37

vakum torbas, yatrlan malzemenin zerine 1 atmosferlik basn uygulayarak aaya

ekilir. Sonraki aamada tm bileim bir frna yerletirilerek reinenin kr ilemi iin
stlr. Bu yntem sklkla elyaf sarma ve yatrma teknikleri ile balantl olarak uygulanr.
Kompozit malzeme tamir ilemlerinde de vakum bagging yntemi kullanlmaktadr.

ekil 2.6.7. Vakum bagging

2.6.8. Otoklav / autoclave bonding Yntemi

Termoset kompozit malzemelerin performanslarn artrmak iin elyaf/reine orann
artrmak ve malzeme iinde oluabilecek hava boluklarn tamamen gidermek
gerekmektedir. Bunun salanmas iin malzemeyi yksek s ve basnca uygulayarak
salanabilir. Vakum bagging yntemindeki gibi szdrmaz bir torba ile elyaf/reine
yatrmasna basn uygulanabilir. Fakat 1 atmosferden fazla dzenli ve kontrol edilebilir bir
basncn uygulanabilmesi iin dsal basnca ihtiya duyulur. Bu uygulama iin, otoklav
ynteminde de uygulanan ve kompleks ekillerde en ok kontrol edilebilen metot, dardan
sktrlm gazn kompozit malzemenin iinde bulunduu kaba verilmesidir.
Otoklav kesin basncn, snn ve emiin kontrol edilebildii basnl bir kaptr. Vacuum
bagging yntemi ile benzerdir. Frn yerine bir otoklav kullanlr. Bylece zel amalar iin
yksek kalitede kompozit retebilmek iin kr artlar tam olarak kontrol edilebilir. Bu
yntem dierlerine oranla daha uzun srede uygulanar ve daha pahaldr.

38

2.6.9. Preslenebilir takviyeli termoplastik/glass mat reinforced thermoplastics (GMT)

Kee trnde elyaf takviyesi ieren termoplastik reine ile yaplm plaka eklinde
preslenebilir kalplamaya hazr zel amal bir takviyeli termoplastik eidini
tanmlamaktadr. GMT nin hazrlanmas SMC ye benzemektedir. Ekstrude ederken
ekilen bir termoplastik levha zerine yumuak haldeyken bir elyaf takviyesi yerletirilir.
Bu katmanlarn zerine bir dier termoplastik levhada yumuakken yerletirilerek souk
hadde silinirlerinin arasndan geirilir. Sertleen plakalar kesilerek preslenmeye hazr
duruma getirilir.

BLM

KOMPOZT MALZEME EKME DENEYLER

Bu deneysel almamzda kompozit bir malzemenin ekme deneyi yardm ile elastisite
modul, poisson oran ve kayma modlnn tespiti ve termal frn yardm ile sl genleme
katsaysnn tespiti yaplmaya allmtr.

3.1. Deney Dzenei

3.1.1. Kompozit levha

Deneyimiz bir kompozit malzeme zerinde gerekletirilecektir. Deney sonucunda 1 ve
2 ynndeki verileri bulmak istediimizden nce 1 ynne daha sonra da 2 ynne
bakacak ekilde strain-gauge yaptrmasn yapyoruz ve iki ekme dzenei ayarlayarak

39

deneylere hazr hale getiriyoruz. Malzememiz ekme aparatna balanacaktr. Fakat aparata
balama srasnda malzemeyi sabitlemek iin uygulanacak olan bas kuvveti alacamz
verilerin etkilenmesine neden olacaktr. Bunu minimum seviyeye indirgemek amacyla
ubuumuzun n ve arka ksmlarna tutma kafas yapmalyz. Bu ekilde hem daha hassas
bir sonu alrz hem de malzemeyi balamamz daha kolay olur.

3.1.2. Strain Gage

Strain-gageler elastik bir tayc zerinde bulunan birbirine paralel balantl ince
pullardan olumutur. Malzemeye uygulanan yke doru orantl olarak uzayacak veya
ksalacaktr. Pul zerinde bulunan teller de ayn ekilde uzayacak veya ksalacak ve orantl
olarak direnci deiecektir. Strain gageler 1 ynndeki ekil deiiminin tespiti iin 1
ynne 2 iin 2 ynne balanr. Balama ilemi yaptrc yardm ile yaplr.

ekil 3.1.2 strain-gage

3.1.3. Switch Balance Unit ve Strain ndicator

Strain-gage zerindeki ekil deiimlerini izlememizi salayan strain indicator tek
ynde dzenlenmi olan kompozit malzemedeki ekil deiimlerini incelememizi salar.
Strain-gageler ile saladmz kpr sayesinde ekil deiimini mikroinch olarak
grmemizi salar. Fakat fiberimizin as farkl olunca yani iki adet strain-gage
baladmz takdirde strain indicator bir kprye ihtiya duymaktadr. Fazla sayda ekil
deiimi izlenmesi iin Switch Balance Unit kullanyoruz. Aksi takdirde lm
gerekletirilemez. Switch Balance nitesi yardm ile 10 adet strain-gauge iin ekil
deiimi deerini grmek mmkndr. Tek ynl gerilimi lmek iin Switch Balance
nitesine ihtiya olmaz iken daha fazlas iin vazgeilmez bir balant elemandr.

40

ekil 3.1.3. Strain indicator ve Switch Balance Unit

3.2. Deneyin Yaplmas
Kompozit malzeme zerine malzememizin zelliini bulmak istediimiz yne bakacak
ekilde Strain-gageleri dzgn ekilde yaptryoruz. Daha sonra uygun biimde Switch
Balance nitesi ile balantsn yapyoruz. Strain- Gage lerden kan her kablonun uygun
ekilde niteye balantsn yapmamz gerekmektedir. Balant olarak eyrek kpr
balantsn kullanyoruz ekil 3.2.1. Her kablonun balanaca yeri nitenin zerinde
grebilmekteyiz. Aksi takdirde lme sinyalinde hatalar oluacaktr.
Kompozit malzeme kullandmz iin indicatore direkt balant yapamyoruz. Araya
yardmc nite olarak switch balance nitesini eklememiz gerekmektedir. Balants
yaplm olan kompozit ubuk daha sonra Instron-Model 114 ekme cihazna balanyor
ekil 3.2.2.
Balama makinenin eneleri yardmyla gerekletiriliyor. enelerin skma durumu iyi
ayarlanmaldr. Fazla sklrsa malzemede deformasyona neden olur ve artk gerilme olarak
karmza kar, az sklr ise malzeme enelerden ayrlabilir ve uygulanan kuvvet tam
performansna ulaamaz. ene balants yapldktan sonra kompozit ubuk zerine kuvvet
uygulanacaktr. Fakat ilk bata yaptrc, scaklk ve enelere uygulanm olan kuvvet
nedeniyle oluan ekil deiimi kuvvet uygulanmadan llmelidir. Kuvvetin ilk artmnn
dzenli olmas gerekmektedir. Bu nedenle ilk nce n ykleme yaplr ve kuvvet ok yava
olarak artrlr. Daha sonra kol ekilir ve dzenli bir ekilde kuvvet artrlmaya balanr.

41

Belirli aralklarla ekme cihaz durdurulur ve Strain gage zerinde olumu olan
deformasyonlar not edilir. lmn en salkl ekli Strain indicator zerinde gage factor
butonunu ayarlayarak ibrenin 0 olduu an yakaladmzda gerekleir. Belirli kuvvetler
arasnda cihaz durdurulur ve strain gage zerinde oluan ekil deiimi llr. Daha sonra
llen bu ekil deiimlerinin ortalamas alnarak asl ekil deiiminin kuvvete orants
belirlenmi olunur.

ekil 3.2.1. Quarter Bridge Balants

ekil 3.2.2 nstron 1440 ekme cihaz

42

ekil 3.2.3 Cihaz eneleri

ekil 3.2.4 Gage Factor Ayarlama

3.3. Deney Sonular

3.3.1. Cam Epoksi Deney Sonular
E ve iin
P

1275

303

-1604

2236

1511

-2294

3080

2473

-2544

3827

3227

-2734

Bu sonular dorultusunda;
Ve

formlleri kullanlarak malzemenin elastisite modl

hesaplanabilir.
1.E= 49903 MPa
2.E= 49315 MPa
3.E= 46292 MPa

43

E= 47902 MPa olarak hesaplanr.

= -( /)
1.= 0,254
2. =0,252
3. =0,257
4. =0,251
= 0,253 olarak hesaplanr.

E ve iin

58

-2404

530

-2044

598

-1647

883

-1267

1228

-978

1. E=20354 MPa
2. E=18186 MPa
3. E=20204 MPa
4. E=22838 MPa
E = 20395,25 MPa olarak bulunur.

= 0,106 olarak bulunur.

44

Ex deerinin bulunmas

107

-2310

343

-1919

549

-1565

912

-911

1246

-308

1.

Ex=16260 MPa

2.

Ex=15676 MPa

3.

Ex=14952 MPa

4.

Ex=14921 MPa

Ex=15283 MPa olarak bulunur

G

bulunmas

= 4941 MPa olarak bulunur.

3.3.2.

Carbon Epoksi iin Deney sonular

E ve iin

49

-717

-1912

667

-1373

-2019

1020

-1191

-2074

1520

-976

-2138

45

Bu sonular dorultusunda;
formlleri kullanlarak malzemenin elastisite modl

Ve
hesaplanabilir.
1.E= 138095 MPa
2.E= 143007 MPa
3.E= 152659 MPa

E= 150905,25 MPa olarak hesaplanr.

= -( /)
1.= 0,315
2. =0,294
3. =0,286
4. =0,296
= 0,2965 olarak hesaplanr.

E ve iin

29

-1375

288

-722

430

-83

588

396

1. E=10658 MPa
2. E=11392,5 MPa
3. E=11713,5 MPa
E=11254,6 MPa olarak bulunur.

46

 = 0,0216 olarak bulunur.

Ex deerinin bulunmas
P

215

-1198

402

-785

598

-325

794

133

1020

799

1. Ex=16078 MPa
2. Ex=15130 MPa
3. Ex=15197 MPa
4. Ex=12050 MPa
Ex=14350 MPa olarak bulunur

bulunmas

= 5344,58 MPa olarak bulunur.

47

BLM DRT

ANSYS 10 PROGRAMI LE ISIL GERLME

ANALZ

4.1.

ANSYS PROGRAMININ BALATILMASI

Program Ansys Product Launcher mensn tklayarak ayoruz. Aslnda Direk

Ansysi tklayarak aabiliriz. Fakat kaydetmek istediimiz yeri ve dosya isimlerini
ayarlamak iin buradan almas daha gvenli olacaktr.

ekil 4.1 Programn altrlmas

Gerilme analizi yapacamz iin Multiphysics blmnde almamz gerekmektedir.
Daha sonra ise Run komutu ile Ansys programna giri yapyoruz.

48

4.2.

Analiz Trnn Belirlenmesi

PREFERENCES / Structural

ekil 4.2 Analizin tanmlanmas

4.3.

Malzeme eklinin Tanmlanmas

ANSYS MAN MANU/ PREPROCESSOR/ ELEMENT TYPE/ ADD-EDTDELETE/ ADD

ekil 4.3 Malzeme ekil Seimi

49

kan pencerede Add butonunu tklayarak yeni bir eleman seimini yapacaz. Daha
sonra ise bize sunaca seeneklerden Solid Layered 46 elemann seerek malzeme
eklimizi belirtmi oluyoruz.

4.4.

Analiz Ayarlarnn Yaplmas

ANSYS MAN MANU/ PREPROCESSOR/ ELEMENT TYPE/ ADD-EDTDELETE/ OPTONS

Type 1 seili iken Options ksmn seiyoruz. kan pencereyi OK diyerek dier
seimlere geiyoruz.

ekil 4.4 Analiz Ayarlarnn Yaplmas

Bu ksmda K5 output both ve K8 All layers olarak seiliyor.

50

4.5.

Tabakalandrma lemi

ANSYS MAN MANU/ PREPROCESSOR/ REAL CONSTANTS / ADD-EDTDELETE/ ADD

Daha nce tanmlam olduumuz Set1 malzemesini tabakalara ayrmak bu ksmdan
yaplabilir.

ekil 4.5 Malzeme Tabaka Alarnn Girilmesi

Set 1 seili durumda iken Add butonu tklanp alan pencerede malzemenin fiber alar
ve tabakalarn kalnlklar tek tek girilebilir. Bu rnek analizimizde (0/90/0/90)s
antisimetrik malzeme oryantasyonu kullanlacak ve her tabakann kalnl 0.1 mm
alnacaktr. Alan pencerede bize sunmu olduu materyal numaras sadece bir malzeme
tanmladmz iin bo braklabilir. Fakat birden fazla malzeme tanmlam olsaydk bu
ksma malzemenin materyal numarasn girmemiz gerekirdi.
Ok diyerek pencereleri kapatyoruz.

51

4.6.

Malzeme zelliklerinin Belirtilmesi

ANSYS

MAN

MANU/

PREPROCESSOR/

MATERAL

PROPS

STRUCTURAL/ LNEAR/ ELASTC/ ORTHOTROPC

Bu ksmda malzemenin zelliklerini giriyoruz. Malzeme elastik malzeme olup cam

epoksi kullanlmaktadr. Malzemenin elastisite modl, poisson oran ve kayma modl
girilerek alan pencere kapatlr.

ekil 4.6 Malzeme zelliklerinin Programa Tantlmas

4.7.

Termal Katsaylarn Belirtilmesi

ANSYS

MAN

STRUCTURAL/

MANU/
THERMAL

PREPROCESSOR/
EXPANSON/

MATERAL
SECANT

PROPS

COEFFCENT/

ORTHOTROPC

52

ekil 4.7 Isl Katsaylarn Tanmlanmas

Bu ksmda malzemenin sl genleme katsaylar belirtilir. Cam epoksi malzemesine ait
sl genleme katsaylar girildikten sonra pencereler kapatlr.
4.8. Modelin Oluturulmas
ANSYS MAN MANU/ PREPROCESSOR/ MODELNG/ CREATE/ VOLUMES/
BLOCK/ BY DMENSONS
Bu ksmda modelimizi oluturacaz. Model 100*100*0,4 (mm) boyutlarndadr.
Koordinat eksenini ortalamak amacyla resimde grld zere boyutlar giriyoruz.

ekil 4.8.1 Model Boyutlarnn Girilmesi

53

ekil 4.8.2 100*100*0,4 (mm) boyutlarndaki modelimiz.

4.9.

Mesh Boyutunun Belirtilmesi

ANSYS MAN MANU/ PREPROCESSOR/ MESHNG/ SZE CONTROLS/

MANUAL SZE/ GLOBAL/ SZE
Mesh boyutunun kk tutulmas analiz ksmnda hassasiyeti salar. Fakat baz
durumlarda gerilme deerleri ok kk olduu iin hata verebilir. Bu durumda mesh
boyutunu artrmamz gerekmektedir. Analizimizde mesh size 5 seilmitir.

ekil 4.9 Mesh boyutunun seimi

54

4.10.

Mesh ileminin Gerekletirilmesi

ANSYS MAN MANU/ PREPROCESSOR/ MESHNG/ MESH/ VOLUMES/

MAPPED/ 4 TO 6 SDED
Alan konut penceresinde pick all seimi ile modelimizin mesh ilemi gerekletirilmi
olur.

ekil 4.10 Modelimizin mesh ilemi sonrasndaki durumu

4.11.

Scaklk Deerlerinin Belirtilmesi

ANSYS MAN MENU/ SOLUTON/ DEFNE LOADS/ SETTNGS/ UNFORM

TEMP
Analizde kullanlacak scaklk deerleri bu ksmda belirtilir. Malzemenin ilk scakl
23 C alnmtr. Ykseltilecek scaklk ise 150 C alnmtr.

55

ekil 4.11 Oda scaklnn ve referans scakln girilmesi

4.12.

zmn yaplmas

ANSYS MAN MENU/ SOLUTON/ SOLVE/ CURRENT LS

Analizin zm bu ksm kullanlarak gerekletirilir. Alan pencereler ok tklanarak
kapatlr ve zm yaplm olur.

ekil 4.12 zmn Balatlmas

56

4.13.

Sonularn Grntlenmesi iin Ayarlarn Yaplmas

ANSYS MAN MENU/ GENERAL POSTPROC/ OPTONS FOR OUTPUT

Analizin sonucunda zmlerin her tabaka iin ayr grntlenmesini istediimizden bu

ksmda Specified layer number kutusuna sonucunu grmek istediimiz tabakann
numarasn yazyoruz.

ekil 4.13 Sonucunu Greceimiz Tabakann Seimi

4.14.

Sonularn Grntlenmesi

ANSYS MAN MENU/ GENERAL POSTPROC/ PLOT RESULTS/ CONTOUR

PLOT/ NODAL SOLUTON
Sonular ayrnts ile grsel olarak grebileceimiz bu ksmda yukardaki yol
izlendikten sonra sonucunu grmek istediimiz ksm tklyoruz. Biz analizimizde her
tabakada oluan gerilmeleri inceleyeceimiz iin alan pencerede Stress ksmnda
alacaz.

57

ekil 4.14.1 Sonular ekrana yanstma

X ekseninde oluacak olan gerilmeleri grntlemek amacyla X-Component of stress
seimini yapyoruz.

ekil 4.14.2 X ekseninde oluan gerilme dalm

58

ekil 4.14.3 Y ekseninde oluan gerilme dalm

Ansys programnn sunduu bu grsel sonu Z ekseninin balangcn dikkate alarak
gsterilmektedir. Yani mavi olarak gsterilen deer tabakann en alt ksm, krmz ile
gsterilen deer tabakann en st ksmnn gerilme deerlerini ifade etmektedir.

ekil 4.14.4 Tabakann boyutlu grn

59

BLM BE

ANALZLERN SONULARI VE GRAFKLER

5.1. (0/45/45/0)S Oryantasyonu

cam

Sx

Sy

karbon

Sx

Sy

0.1

-6,332

6,332

0.1

-6,64

6,64

0.1

-6,332

6,332

0.1

-6,64

6,64

0.2

6,332

-6,332

0.2

6,64

-6,64

0.2

6,332

-6,332

0.2

6,64

-6,64

0.3

6,332

-6,332

0.3

6,64

-6,64

0.3

6,332

-6,332

0.3

6,64

-6,64

0.4

-6,332

6,332

0.4

-6,64

6,64

0.4

-6,332

6,332

0.4

-6,64

6,64

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

10,000
5,000
0,000

Sx
0,0

0,1

0,3

0,4

-5,000
-10,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

10,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

5,000
0,000

Sy
0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-5,000
-10,000

Tabaka Kalnl (mm)

60

Karbon Epoksi Sx
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000
Sx

0,000
-2,000

0,1

0,2

0,3

0,4

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000
Sy

0,000
-2,000

0,1

0,2

0,3

0,4

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.1. (0/45/45/0)s oryantasyonu

61

5.2. (0/90/0/90)S Oryantasyonu

cam

Sx

karbon

Sy

Sx

Sy

0.1

-12,289

11,873

0.1

-10,152

16,792

0.1

-0,404

16,381

0.1

5,657

17,641

0.2

20,889

-37,675

0.2

18,49

-41,807

0.2

25,398

-24,982

0.2

19,339

-25,98

0.3

-37,675

20,889

0.3

-41,807

18,49

0.3

-24,982

25,398

0.3

-25,98

19,339

0.4

11,873

-12,289

0.4

16,792

-10,152

0.4

16,381

-0,404

0.4

17,641

5,657

Cam Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

Sx

-20,000
-30,000
-40,000
-50,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy
30,000
Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

Sy

-20,000
-30,000
-40,000
-50,000

Tabaka Kalnl (mm)

62

Karbon Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
-10,000

0,1

0,2

0,3

0,4

Sx

-20,000
-30,000
-40,000
-50,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
Sy

0,000
-10,000

0,1

0,2

0,3

0,4

-20,000
-30,000
-40,000
-50,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.2. (0/90/0/90)s oryantasyonu

63

5.3. (0/90/90/0)s Oryantasyonu

cam

Sx

Sy

karbon

Sx

Sy

0.1

-22,221

22,221

0.1

-19,138

19,138

0.1

-22,221

22,221

0.1

-19,138

19,138

0.2

22,221

-22,221

0.2

19,138

-19,138

0.2

22,221

-22,221

0.2

19,138

-19,138

0.3

22,221

-22,221

0.3

19,138

-19,138

0.3

22,221

-22,221

0.3

19,138

-19,138

0.4

-22,221

22,221

0.4

-19,138

19,138

0.4

-22,221

22,221

0.4

-19,138

19,138

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

30,000
20,000
10,000
0,000
-10,000

Sx
0,0

0,1

0,3

0,4

-20,000
-30,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

30,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

20,000
10,000
0,000
-10,000

Sy
0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-20,000
-30,000

Tabaka Kalnl (mm)

64

Karbon Epoksi Sx
25,000
20,000
Gerilme Deeri (MPa)

15,000
10,000
Sx

5,000
0,000
-5,000 0

0,1

0,2

0,3

0,4

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
25,000
20,000
Gerilme Deeri (MPa)

15,000
10,000
Sy

5,000
0,000
-5,000 0

0,1

0,2

0,3

0,4

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.3. (0/90/90/0)s oryantasyonu

65

5.4. (0/-45/-45/0)s Oryantasyonu

cam

Sx

Sy

0.1

-6,322

6,322

0.1

-6,64

6,64

0.1

-6,322

6,322

0.1

-6,64

6,64

0.2

6,322

-6,322

0.2

6,64

-6,64

0.2

6,322

-6,322

0.2

6,64

-6,64

0.3

6,322

-6,322

0.3

6,64

-6,64

0.3

6,322

-6,322

0.3

6,64

-6,64

0.4

-6,322

6,322

0.4

-6,64

6,64

0.4

-6,322

6,322

0.4

-6,64

6,64

karbon

Sx

Sy

Cam Epoksi Sx

8,000
Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000
0,000
-2,000 0,0

Sx
0,1

0,2

0,3

0,4

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000
0,000
-2,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

Sy

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

66

Karbon Epoksi Sx
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000

Sx

0,000
-2,000

0,1

0,2

0,3

0,4

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000

Sy

0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4

-2,000
-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.4. (0/-45/-45/0)s oryantasyonu

67

5.5. (45/0/0/45)s Oryantasyonu

cam

karbon

Sx

Sy

Sx

Sy

0.1

6,615

-6,615

0.1

6,64

-6,64

0.1

6,615

-6,615

0.1

6,64

-6,64

0.2

-6,615

6,615

0.2

-6,64

6,64

0.2

-6,615

6,615

0.2

-6,64

6,64

0.3

-6,615

6,615

0.3

-6,64

6,64

0.3

-6,615

6,615

0.3

-6,64

6,64

0.4

6,615

-6,615

0.4

6,64

-6,64

0.4

6,615

-6,615

0.4

6,64

-6,64

Cam Epoksi Sx

8,000
Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000
0,000
-2,000 0,0

Sx
0,1

0,2

0,3

0,4

0,3

0,4

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000
0,000
-2,000 0,0

0,1

0,2

Sy

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

68

Karbon Epoksi Sx
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000

Sx

0,000
-2,000

0,1

0,2

0,3

0,4

-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000

Sy

0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4

-2,000
-4,000
-6,000
-8,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.5. (45/0/0/45)s oryantasyonu

69

5.6. (90/0/0/90)s Oryantasyonu

cam

Sx

karbon

Sy

Sx

Sy

0.1

22,221

-22,221

0.1

19,138

-19,138

0.1

22,221

-22,221

0.1

19,138

-19,138

0.2

-22,221

22,221

0.2

-19,138

19,138

0.2

-22,221

22,221

0.2

-19,138

19,138

0.3

-22,221

22,221

0.3

-19,138

19,138

0.3

-22,221

22,221

0.3

-19,138

19,138

0.4

22,221

-22,221

0.4

19,138

-19,138

0.4

22,221

-22,221

0.4

19,138

-19,138

Gerilme Deeri (MPa)

Cam Epoksi Sx
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
0,000
-5,000 0,0
-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Sx
0,1

0,2

0,3

0,4

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy
25,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
15,000
10,000
5,000
0,000
-5,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

Sy

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

70

Karbon Epoksi Sx
25,000
20,000
Gerilme Deeri (MPa)

15,000
10,000
5,000
Sx

0,000
-5,000 0

0,1

0,2

0,3

0,4

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
25,000
20,000
Gerilme Deeri (MPa)

15,000
10,000
5,000
Sy

0,000
-5,000

0,1

0,2

0,3

0,4

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.6. (0/90/0/90)s oryantasyonu

71

5.7. (0/-45/45/0)s Oryantasyonu

cam

Sx

Sy

Sx

Sy

0.1

-3,000

9,043

0.1

3,705

12,371

0.1

-3,000

9,043

0.1

3,705

12,371

0.2

0,401

-11,642

0.2

-16,122

-24,788

0.2

5,599

-6,445

0.2

8,712

0,045

0.3

0,401

-11,642

0.3

-16,122

-24,788

0.3

5,599

-6,445

0.3

8,712

0,045

0.4

-3,000

9,043

0.4

3,705

12,371

0.4

-3,000

9,043

0.4

3,705

12,371

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

8,000
6,000
4,000
2,000

Sx

0,000
-2,000

0,0

0,1

-4,000

0,3

0,4

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

15,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

10,000
5,000
0,000
-5,000

Sy
0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-10,000
-15,000

Tabaka Kalnl (mm)

72

Karbon Epoksi Sx
10,000

Gerilme Deeri (MPa)

5,000
0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4
Sx

-5,000
-10,000
-15,000
-20,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
15,000

Gerilme Deeri (MPa)

10,000
5,000
0,000
-5,000

0,1

0,2

0,3

0,4
Sy

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000
-30,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.7. (0/-45/45/0)s oryantasyonu

73

5.8. (-45/0/0/45)s Oryantasyonu

Cam

Sx

Sy

0.1

4,510

-8,807

0.1

-7,929

-22,221

0.1

10,316

-3,000

0.1

25,746

11,455

0.2

-7,413

5,904

0.2

-8,908

5,383

0.2

-7,413

5,904

0.2

-8,908

5,383

0.3

-7,413

5,904

0.3

-8,908

5,383

0.3

-7,413

5,904

0.3

-8,908

5,383

0.4

4,510

-8,807

0.4

-7,929

-22,221

0.4

10,316

-3,000

0.4

25,746

11,455

Karbon

Sx

Sy

Cam Epoksi Sx
12,000
10,000

Gerilme Deeri (MPa)

8,000
6,000
4,000
2,000
Sx

0,000
-2,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-4,000
-6,000
-8,000
-10,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy
8,000

Gerilme Deeri (MPa)

6,000
4,000
2,000
0,000
-2,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

Sy

-4,000
-6,000
-8,000
-10,000

Tabaka Kalnl (mm)

74

Karbon Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

25,000
20,000
15,000
10,000

Sx

5,000
0,000
-5,000

0,1

0,2

0,3

0,4

0,3

0,4

-10,000
-15,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
15,000

Gerilme Deeri (MPa)

10,000
5,000
0,000
-5,000

0,1

0,2

Sy

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.8. (-45/0/0/45)s oryantasyonu

75

5.9. (0/90/45/0/90/45)s Oryantasyonu

cam

Sx

Sx

Sy

Sy

0.1

-14,828

17,462

0.1

-12,092

18,258

0.1

-8,176

18,579

0.1

2,052

18,401

0.2

22,141

-32,040

0.2

18,369

-32,949

0.2

24,693

-28,362

0.2

19,337

-30,96

0.3

2,704

1,970

0.3

8,665

8,325

0.3

3,516

3,479

0.3

8,769

9,59

0.4

-34,784

20,814

0.4

-54,523

17,831

0.4

-28,132

21,931

0.4

-40,379

17,974

0.5

14,485

-21,005

0.5

15,346

-26,983

0.5

17,037

-17,327

0.5

16,354

-24,994

0.6

0,266

6,496

0.6

8,978

12,121

0.6

1,079

8,004

0.6

9,083

13,386

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

30,000
20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,3

0,4

0,5

0,6

Sx

0,5

0,6

Sy

-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

30,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

76

Karbon Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
-10,000

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6
Sx

-20,000
-30,000
-40,000
-50,000
-60,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

Sy

0,6

-10,000
-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.9. (0/90/45/0/90/45)s oryantasyonu

77

5.10. (0/90/45/45/90/0)s Oryantasyonu

Cam

Sx

Sy

Karbon

Sx

Sy

0.1

-25,178

20,794

0.1

-29,346

18,172

0.1

-25,178

20,794

0.1

-29,346

18,172

0.2

20,794

-25,178

0.2

18,172

-29,346

0.2

20,794

-25,178

0.2

18,172

-29,346

0.3

4,384

4,384

0.3

11,174

11,174

0.3

4,384

4,384

0.3

11,174

11,174

0.4

4,384

4,384

0.4

11,174

11,174

0.4

4,384

4,384

0.4

11,174

11,174

0.5

20,794

-25,178

0.5

18,172

-29,346

0.5

20,794

-25,178

0.5

18,172

-29,346

0.6

-25,178

20,794

0.6

-29,346

18,172

0.6

-25,178

20,794

0.6

-29,346

18,172

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

30,000
20,000
10,000
0,000
-10,000

Sx
0,0

0,1

0,3

0,4

0,5

0,6

0,5

0,6

-20,000
-30,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

30,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

20,000
10,000
0,000
-10,000

Sy
0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-20,000
-30,000

Tabaka Kalnl (mm)

78

Karbon Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,5

0,6

Sx

-10,000
-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4

Sy

-10,000
-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.10. (0/90/45/45/90/0)s oryantasyonu

79

5.11. (0/90/45/-45/90/0)s Oryantasyonu

Cam

Sx

Karbon

Sy

Sx

Sy

0.1

-22,594

22,042

0.1

-20,936

18,968

0.1

-22,594

22,042

0.1

-20,936

18,968

0.2

22,042

-22,594

0.2

18,968

-20,936

0.2

22,042

-22,594

0.2

18,968

-20,936

0.3

-0,275

-0,275

0.3

-0,984

-0,984

0.3

1,380

1,380

0.3

4,922

4,922

0.4

-0,275

-0,275

0.4

-0,984

-0,984

0.4

1,380

1,380

0.4

4,922

4,922

0.5

22,042

-22,594

0.5

18,968

-20,936

0.5

22,042

-22,594

0.5

18,968

-20,936

0.6

-22,594

22,042

0.6

-20,936

18,968

0.6

-22,594

22,042

0.6

-20,936

18,968

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

30,000
20,000
10,000
0,000
-10,000

Sx
0,0

0,1

0,3

0,4

0,5

0,6

0,5

0,6

-20,000
-30,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

30,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

20,000
10,000
0,000
-10,000

Sy
0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-20,000
-30,000

Tabaka Kalnl (mm)

80

Karbon Epoksi Sx
25,000
20,000
Gerilme Deeri (MPa)

15,000
10,000
5,000
Sx

0,000
-5,000 0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
25,000
20,000
Gerilme Deeri (MPa)

15,000
10,000
5,000
Sy

0,000
-5,000

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

-10,000
-15,000
-20,000
-25,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.11. (0/90/45/-45/90/0)s oryantasyonu

81

5.12. (0/90/-45/0/90/45) Oryantasyonu

Cam

Sx

Karbon

Sy

Sx

Sy

0.1

-14,508

17,425

0.1

-11,319

18,347

0.1

-8,318

18,750

0.1

0,904

18,373

0.2

22,514

-31,683

0.2

18,661

-31,961

0.2

24,850

-27,643

0.2

19,445

-28,933

0.3

-1,370

-0,632

0.3

-1,908

-1,198

0.3

3,962

2,401

0.3

11,557

11,169

0.4

-33,079

21,345

0.4

-47,991

18,296

0.4

-26,889

22,643

0.4

-35,767

18,295

0.5

15,507

-19,565

0.5

16,078

-22,877

0.5

17,843

-15,525

0.5

16,922

-19,849

0.6

-0,974

4,363

0.6

3,061

5,966

0.6

0,464

8,097

0.6

10,395

14,398

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

30,000
20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,3

0,4

0,5

0,6

Sx

0,5

0,6

Sy

-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

30,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

82

Karbon Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
-10,000

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6
Sx

-20,000
-30,000
-40,000
-50,000
-60,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

Sy

-10,000
-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.12. (0/90/-45/0/90/45)s oryantasyonu

83

5.13. (0/90/-45/0/90/-45) Oryantasyonu

Sx

Sy

Sx

Sy

0.1

-14,828

17,462

0.1

-12,092

18,258

0.1

-8,176

18,579

0.1

2,052

18,401

0.2

22,141

-32,040

0.2

18,369

-32,949

0.2

24,693

-28,362

0.2

19,337

-30,96

0.3

2,704

1,970

0.3

8,665

8,325

0.3

3,516

3,479

0.3

8,769

9,59

0.4

-34,784

20,814

0.4

-54,523

17,831

0.4

-28,132

21,931

0.4

-40,379

17,974

0.5

14,485

-21,005

0.5

15,346

-26,983

0.5

17,037

-17,327

0.5

16,354

-24,994

0.6

0,266

6,496

0.6

8,978

12,121

0.6

1,079

8,004

0.6

9,083

13,386

Cam Epoksi Sx

Gerilme Deeri (MPa)

30,000
20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,3

0,4

0,5

0,6

Sx

0,5

0,6

Sy

-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

Cam Epoksi Sy

30,000
Gerilme Deeri (MPa)

0,2

20,000
10,000
0,000
-10,000 0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

84

Karbon Epoksi Sx
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
-10,000

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6
Sx

-20,000
-30,000
-40,000
-50,000
-60,000

Tabaka Kalnl (mm)

Karbon Epoksi Sy
30,000

Gerilme Deeri (MPa)

20,000
10,000
0,000
0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

Sy

0,6

-10,000
-20,000
-30,000
-40,000

Tabaka Kalnl (mm)

ekil 5.13. (0/90/-45/0/90/45)s oryantasyonu

85

BLM ALTI

SONU

Yapm olduumuz alma karbon ve cam epoksi kullanlan kompozit levhalarda simetrik
ve anti-simetrik fiber alarnn aralarndaki ilikiyi gstermektedir.

Simetrik olarak tabakalandrlm olan malzemede tabaka boyunca gerilme dalmnn

sabit olduu grlmektedir. Kuvvetin deiimi kalnlk boyunca olan gerilme deiimini ayn
oranda etkilemektedir. Artrlan scakla ramen farkl tabakalar ayn alara sahipse gerilme
deerleri de ayn olduu gzlenmitir.

Anti-simetrik fiber asna sahip olan kompozit malzemede ise gerilme deerinin lineer
olarak deitii grlmektedir. Son derece tehlikeli bir durum olmakla beraber scakln daha
fazla artrlmas durumunda ayn lde etkilenmedikleri gzlenmitir. Byle bir durum tek bir
tabaka iin her noktada farkl gerilme deerine sahip olmas anlamndadr. Gerilmenin bu
ekilde tabaka boyunca lineer olarak deimesi tabakalar arasnda ayrlmalara neden olabilir.
Ayrca tabaka ii gerilmelerin ok farkllk gstermesi de tabaka iinde ve tabakalar arasnda
deliminasyonlara neden olabilir.

86

KAYNAKLAR
[1] ANSYS 10.0 Tutorials

[2] BEER, F., P. Ve JOHNSTON, E., R., Jr., Mechanics of Materials, Second
Edition in SI unit, Mc. Graw Hill Book Company
[3] SAYMAN,O. KOMPOZT MALZEMELER DERS NOTLARI, D.E.
Makine Mhendislii Blm, 2007

87