CENGZ HANIN BYK YASASI

THE GREAT YASSA OF JENGHIZ KHAN (http://www.hordenet.org/goldenhorde/great_yasa.htm)

Cengiz Hann Byk Yasasnn bize Makriziden gelen paralar: 1. Zina yapan, evli olup olmadna baklmakszn idam edilir. 2. Livatadan sulu her hangi bir kii de idam edilir. 3. Kasten yalan syleyen veya byclk yapan veya bakalarnn davranlar hakknda ispiyonculuk yapan veya kavga eden iki kiinin arasna birinin yannda dierine kar olarak girenler de idam edilir. 4. Suya ieyen veya suyu kirletenler de idam edilir. 5. Her kim mal (veya para) alr ve iflas eder; sonra tekrar mal alr ve yine iflas eder, sonra yine mal alr ve yine iflas ederse, nc defadan sonra o da idam edilir. 6. Sahibinin iznini almadan bir esire yiyecek veya giyecek veren de idam edilir. 7. Kaan bir kleyi veya esiri bulup sahibi olan kiiye geri vermeyen de idam edilir. 8. Bir hayvan yenirken, ayaklar balanmal, karn yrtlarak almal ve hayvan lene kadar kalbi elde sklmaldr; fakat eer bir kimse Hz. Muhammetin inananlarnn yntemi ile hayvan keserek ldrrse, kendisi de kesilerek ldrlr. 9. Muharebede saldr veya geri ekilme srasnda eer bir kii hurcunu, ya da yayn veya her hangi bir eyasn drrse, arkasndaki adam (attan) inmeli ve bu den eyi sahibine geri vermelidir; byle (attan) inerek, den eyi sahibine vermeyen kii idam edilir.
10. Cengiz Han fakirler, Allahn Kurann okuyanlar, avukatlar, doktorlar, limler, kendilerini ibadet ve riyazete adayanlar, mezzinler ve l ykayclarnn vergi deme ve i yapma ykmllne zorlanamayacana karar vermitir.

11. O (Cengiz Han) btn dinlere sayg gsterilmesini ve aralarnda ayrm yaplmamasn emretmitir. Btn bu emirlerini tanrya inanlabilir diye vermitir. 12. (Cengiz Han) insanlarna, biri prens dieri esir olsa da verenin tadna bakmad yemei yemelerini yasaklad; yemei paylamaya davet etmeden bir dierinin huzurunda her hangi bir eyin yenmesini yasaklad; her hangi bir kiinin yoldalarndan fazla yemesini, yemein pitii atei veya insanlarn yemek yedii taba ezip gemesini yasaklad.

13. Bir yolcu yemek yiyenlerin yanndan geerken, (attan) inip onlarla birlikte yemelidir ve onlar yolcuyu engellememelidir. 14. (Cengiz han) ellerini suya batrmalarn yasaklad ve su ekmek iin kap kullanmalarn emretti. 15. (Cengiz Han) tamamen ypranmadan elbiselerini ykamalarn yasaklad. 16. (Cengiz Han) ahlaksz her hangi bir eyi sylemeyi yasaklad ve her eyin ahlakl olduu konusunda srar etti, ahlakl ve ahlaksz arasnda ayrm yapmad. 17. Her hangi bir mezhebe ayrm gsterilmesini, kelimeleri vurgulayarak sylemeyi, onurlandran unvan kullanmay yasaklad; Sultan veya herhangi biri ile konuulurken yaln olarak ismi kullanlmalyd. 18. Savaa gitmeden nce birlikleri ve birliklerin tehizatlarn ahsen kontrol etmelerini, birliklerin sefer iin gereksindikleri her eyi salamalarn ve ineden iplie kadar her eyi gzden geirmelerini haleflerine emretti ve eer askerlerden biri zaruri bir eyi gereksedii takdirde o asker cezalandrlmalyd. 19. Erkekler dvmek iin gittiinde, onlarn grevlerini yerine getirmek ve i yapmalar iin kadnlarn askeri birliklere refakat etmelerini emretti. 20. Seferden dndklerinde Sultann hizmetinde belirli grevleri stlenmelerini savalara emretti. 21. Bazlarn kendisi ve ocuklarna seebilmesi iin her yln banda btn kzlarn kendisine takdim etmelerini emretti. 22. Emirleri (prensler/generaller ve noyanlar) askeri birliklerin bana getirdi ve binler, yzler ve onlar iin komutanlar atad.

23. Emirlerini en yals eer bir kabahat ilemise cezalandrlmak zere hkmdar tarafndan gnderilen haberciye -hizmetilerinin en deersizi olsa dahikendisini teslim edecekti ve hkmdar tarafndan verilen cezay uygulamaya balamadan nce ki bu ceza idam olsa dahi- onun nnde yere kapanacakt. 24. Hkmdar dnda kendilerini her hangi birine muhatap gstermelerini Emirlere yasaklamtr. Her kim kendini her hangi birine hkmdar dnda muhatap gsterir ise idam edilir ve izin almakszn postasn deitiren her hangi biri de idam edilir. 25. O, iyi zamanda lkedeki btn olaylardan haberdar olabilmek iin srekli posta iletiimi kurmasn Sultana emretmitir.
26. Olu aataya yasaya uyulmasn gzlemeyi emretti

Mirhond (veya Mirhovend)den:

27. hmalkrlk nedeniyle askerlerin cezalandrlmasn emretti ve topluluk av srasnda bir hayvann kamasna izin veren avclarn sopayla dvlerek cezalandrlmasn ve baz durumlarda idam edilmesini emretti.

28. Adam ldrme (cinayetin cezalandrlmas) durumunda, kii para cezas deyerek fidye verip kendini kurtarabilir ki bu Hz. Muhammete inanan kii iin 40 altn para (Balysh); ve bir inli iin bir eektir. bn-Batutadan: 29. Mlknde alnm bir at bulunan kii, bunu ayn cinsten dokuz at ekleyerek sahibine iade etmelidir; eer bu cezay deyemiyor ise ocuklar atlarn yerine alnmaldr ve eer ocuu yok ise, bizzat kendisi koyun gibi boazlanacaktr.

Vartangdan:
30. Cengiz Han Yasalar, yalan, hrszl ve zinay yasaklar ve kiinin komusunu kendisi kadar sevmesini emreder; insanlarn, bir dierini yaralamamasn ve saldrlar tmyle unutmalarn, gnll olarak teslim olan lke ve ehirleri balamalarn, Tanrya adanan tapnaklar vergiden muaf tutmalarn ve yal ve dkn insanlara sayg gstermelerini emreder. Her kim bu emirlere aykr hareket eder ise idam edilir.

Mahakiadan:
31. (Yasa bu kurallar emreder:) bir birini sevmeyi, zina yapmamay, almamay, yalanc tanklk yapmamay, hain olmamay ve yal ve dkn insanlara sayg gstermeyi. Her kim bu emirlere aykr hareket eder ise idam edilir.

Deiik kaynaklardan:
32. (Cengiz Han Yasas emreder ki) yemek zerinde boulan kii hemen kamptan karlmal ve derhal ldrlmelidir ve ordu komutannn adrnn eii zerine ayan koyan kimse de idam edilmelidir. 33. mekten kendini alkoyamyor ise, kii ayda kez sarho olabilir; eer kereden fazla yapar ise kabahatlidir; eer ayda iki kez sarho oluyor ise bu daha iyidir; eer ayda bir kez ise kukusuz daha ok vgye deer; eer kii hi imiyor ise, bundan daha iyi ne olabilir? Fakat byle bir kii nerede bulunabilir? Eer byle bir kii bulunabilir ise, o en yksek dzeyde saygya layktr. (Riasanovsky bu parann Cengiz Hann vecizelerine -vecize 20- ait olduunu kabul etmektedir.) 34. Bir cariyeden domu ocuklar meru kabul edilecek ve babalar tarafndan yaplan dalma uygun olarak mirastan paylarn alacaktr. (Avrupada sadece yal olanlarn varis olduu primogenture yasasnn zerine kmaktadr. ok daha medenidir.) Mlkn datm yaa byk olun yaa kk ouldan daha fazla almas temelinde olmakta, gen oula babann ev halk miras kalmaktadr. ocuklarn yaa byklkleri annelerinin sralanna bal olmaktadr; elerden biri her zaman yaa byk olmaldr, bu ncelikle onun evlenme tarihine gre belirlenmektedir. 35. Babasnn lmnden sonra, kendi annesi hari olu babasnn karlarnn hepsini elden karabilir; onlarla evlenebilir veya evlendirerek bakalarna verebilir.

36. Kanuni miraslar dnda herkes vefat edenin maln kullanmaktan kesinlikle men edilmitir.