,

#1 (145)

2011
50

LITERATURULI MESKHETI

- !

... ,
, , -
..
(60.)
-
-
, -
,
.

,


.
-,
,
. -

.
.
,

,
-


,
.
, -
,

.
.
,
, -.
,
,
,


. , ,

.

!
2011 .
,
.
- .
, , , .
, .

, - -

II

.
,
, ...
.

.

1944

,
...
,
, ,
, -
,

:

: ,
, , , ,
, , , , ,
, , , ,

2011 ,

, ,
.

, ,
,

,
,
.

1989
7 -
,

, , , , ,
.
: , ,
, , , , ,
, , .
: , ,
, , , , ,

1944
()

.
, , ,
,

.
, ,


.

: , ,
, , ,
, .
: , ,
, , ,
.
: , ,

,

,
, .
: , ,
.
: ,
, , .
: ,
, , , ,

, , , ,
, , , ,
, .
: , ,
, .
: , ,
.

: , ,
, , , ,
, , , ,
, , ,
, , , , ,
, , ,
, , .
: , ,
, , ,
.
: , ,
, , , ,
, , .
: , ,
, , , , .
: ,
, , ,
, , , ,
, , , ,
.

: ,
, , , , ,
, , ,
.

: , ,
, , ,
, , , , ,
, , , ,
, , , , ,
, , , , ,
, , .
: , ,
, , , ,
()
. .

. ..

,
- ,
,
,


, ,
17

,
,
. ..
, ()

, : 1939

, , , ,
, .

: , ,
, , ,
, , , ,
, , , , ,
, , , ,
.
: ,
, , , , ,
, , , ,
, , ,
, , , ,
, , .
: , ,
, , .

, , , ,
, , .
:
, , , ,
, , , ,
, , ,
, , ,
, , ,
, , .
: , ,
, , ,
.

: , ,
, , ,
.
: ,

12 ,
,

.

,

.

.

.

,
-
.

.

,
,

.

83 .
1939 .
, 43.310
, 12.180 ,
55.490 .
:


1.
3989 1847
5836
2. 27811 617
28428
3.
9301 7153
16454
4.
1407 16
1423

, , ,
,
.
,


,

28.000- .

: 7,

.

: ,
, , , ,
.

: , , ,
, , ,
.

: , ,
.

: .

: , .
: , .
: .

: , .
: , ,
, , .

: ,
.
: .
: , , ,
.

: ,
, .
: .
: , .
: , ,
.
: ,
.

: ,
.
: .
: .

3 ,

(, ,
).
47 ,
14 , 24
1.
,
,
, -

,

,
() ,

.
-19
, -
,

2011 ,

,


.
,


,
.
,

,
: 47
22
,
: , , ,
, , , ,
, , , ,
3 ,
(,
).
12

,

. : ,

1921-1926
.
, 1921-29
, 1930 . 1935 .
,
1935 . .
1926-1929 ,
(
)

, : ,
, , ,
.
,

: , , , ,
.

,

. :

1924 .
,
1931 .

,


.
,
- ,

,
.

-,
,

,

,
,
.

-- ( 1938.).

.

,

.
, ,

.

.
,
.
:


- ,

(

)
:
1.
1230 .,

3 ,
: 2
1 .
2.
(
-12 .).
3. ,

.

, , , ,
( ), ,
, , , ,
. .. 47
24
, ,


,
.

47 235
, 20
,
,

(
).
,
,
,

,

. :


, .

,
.


,
,


.
,
,
,

,



, -
,

,

, ..
, ,
, ,

,
.

,



,
,
:

.
1938 .

.
, .


.


...
.

.
,

1929-30 .,
,
:
,
,
, ,
,
,
, .




. ,
,
,
.
, ,
, ,


- ,
, ,

. ,

,
. ,


.
,

,
-,
,
.
,

,
.
-

,
,
.


. 1938 .

,

. 1938.

.

,
.
,

-18 .
.

.




,
,
,

.


,


, .

,

,


.

.
-

, .


, ,

-
,
,
,

,
.

-
,
-
,

, -

,
,

,

, -


,


.

2011 ,

,
, ,

,
.

,
,

,
.
,
,
,
,


,

.

,
,
,

,
,

,
- ,
,
-

.

,
.

,

, ,
.
,
,
.


, ,
,

. ,

,

.
-
,
-
?
-

,

.
,
!
-
,
...

,


.
-
.
-
, , !
-
, ,
...
-

.


.
,

,
,
,
,

,
,


,

.

,
,
,

...
.

,

,


, ,
,
,
...
, ,

,

.

,
... ,
-


.

,
,


, ,
,
.
.
.
,
.
, ,
.
, ,

, , ,
. , ,
, .
,
-
,
, ,
,
,
.
...
, .
,
-
!
?
. ,
,
-
,
,
-
, ,
, , , .

- , ,
,
, ,
, , .

,
,
, ,
,
,
,
-
?
-
!
-
! ,
,
,

.
-
, ,
, ?
.

,
,
,
,
.
-

,
,
, .
-

, ,
,
,
,
,
, ,
.
,
,
.
-
, ?
,
-
, .
-
?
-
.
-
.

,



.
,
,
, ,

.

,

.
,

,
,
.



,

,
,

.

-

-
, ,

,

.
-

, ,
,



: , ,
, , , , ,
, , , ,
,
.


.
,
,

,

:

. ..

.

.

, ,
,
,
, .
,
,
,

.
,
,
,
.

,
, ,
, !

,
,



.

,

,


,

2000 ,

2011 ,

, ,
.

,
,
, : ,
, .

,
,
.
, , ,
, , ,
,
...
, ,
,
, , ,
, .

?!
;
, , , !
,
;
, ,
, , !
,
,
, , ,
, , !
,
, , ,
, , ,
, , !

,
,
,
.
,
- ,
,
! !
,
,
, .
,
,
,
.

,
,
.
,
,

.
,
,
, ,
!

.
... .
... ,
,
.
... ,
, ,
,
.
... , ...

, ,
,
, ,
.
, ,
,
, ,
.

,
,
, , .

* * *

, ,
,
, :
.
,
,

.

,

.
,
,

.

,
,
,
.
? ,
,
,
?
... ,
,
,

* * *

,
, ,

.

,
, ,
.
,
,

.
,
,
-,
- .
,
,
, ,
.
, ,
,
...
.

;
,
.
,
:
, , , ,
.
, ,
,

.
,
,

.

,
,
.

,

.
,
,
,
.
,
,
, ,
.
, ,

,
.
,
,
,
!

* * *

,
, ,
,
.
,
, ,
,
, .

* * *

,
!
, , ,
.

,
,
- .
,
,
,
, , .
, ,
,
, , ,
.
,
,
,
!

2011 ,

XIII
-
,
.

,
.
,
, -
,
.
-



. -
-
-,


.
,

,
,

. ,

,

. ,

,
, , ,
.


,
.



. ,
, , ,
, , -,

. ...
, .
,
. (.. . II.
. 215).

, ,
1832
,
. ,
.

.
, .

, ,

. , ,
.


.

, , , .
(.. . II. . 217).
, , ,
.
,
- .
,

. ,
,
,
.


. , ,


.
,

:
, .

-
, ,
-,

.

,

. XX

.
,
,
,

,

.




. .
-


.


. ,
.
,
, ,



,

.
, - ,
,

. :
, ,
, ,
-

. ,


.
,
,
,

,
, ,


.

. ,
,

,
XIX

(. . . II. . 215/,
,
, (100000)
.

.
,


.

, ,

,


.
,

, ,
. ,
, ,

,

.
,
,
,
.

.
1832
,
.

.
,

, ,
,

.

-
,
. , ,




.

. ,
, ,
.

,
.


.

, ,
.

. ,
.

. (.. . II. .
217).
,
.
,

.
.

.
, ,
, ,

, ,

.

,
,

, ,

. , ,
.
,
.

,

.
,

,

.
,

-
.
,

- ,
, ,

.

,
-


,

. , , ,
. ,
,

,
,

. ,
,

,



.


,
: ,

(.. .II. ., 225).
,
,

.

2011 ,

,
, ,

.
,



. ,

,
,

, ,
.


. ,


, :
,
. (.. . II. . 224):

- .
,
-

. (. . . 151)

.
:

,
. (. 154).
,
, XX
70-
XIII ,



.
,
,

.

,
.

,
, ,

. ,
.

.
,
,
.

.


.


.

,
,

,


,
.

. ,
,

.

, -,
.

.




.

-
,

,
.


.
, .

,
,
.

.

,
.



.
.



,
.

,
.

. ,

.
70-
.

,
.


,

,

, ,
,
,
,

,
.
,

.



.
,


,

, ,
, ,
,

,
,
.

-
,

.

,
--,
,
,
,
- ,
-.

,
,

,
, ,
, .
,
, , ,
,
,

.
,
,
...
,

,
.
,
,
,
,
,
.
,
,
.
,
,
, .

, , ,
, ,

,
,

.

,
.
,
, ,
,
. ,

.

. ,
,
- , ,
.


.



,

.

, ,

. ,
,
. ,
,
.

,
,
,


.

,

.

.
,
, ,

.
,
,
, ,
,
,
.

.
-


. 1845

,
,

.
,
,
.
,
.
,

:

2011 ,

.

,
,
. ,

1800 .
,

(1898-1905..)
,


.
-.

,

, ,
,
-.
.
,
, .

,


:
,

.


. 1859


.
( )

( -).
1840 .
.
.
.
,
:
.


.
,
.

.

,
.
.
.
.
.
,
,
.


1864 16 24
.



.. 1870
.
1873
,



.


.
,
.

, ,
,

, ,

.

,
.
,

. ,
,
.
(1909, 99) :

: , ,
, , ,
, .

1877-1878 -
.
() ,
,
.

.

. . II
.
:

.
,
...

. .

.
.

,
.
,
.
.

. , ..


: 1885
,

.

, .


.
.


,

,
.
.

:
,




,

1890



.

1898-1905

.
,


. 1899
:
,

,

. ,
,

.
,


, 150 000 .

,

.
. .
,

:
,
.



1901
- :
...

.. . . .


,

,
.
.


-
. , ,


.

. 1911
:
( -
..) ,

,
.
.
:
,



.



.
.
:

1893
16 .
()
.

,
,
.
. ,
,
.
, ,
,
.
,

:

.

,
:
,

.
, ,

. ,

.
.
: , .
.
,


.
, .
,
, ,


.

2011 ,



,


. 1899
:
: .

24-
. ,
:

: ,
, ,
,


.
.

.
-
.
, ,

-
:

( ).
,

(1898-1905.)

.
, .
,
,

.



. , ,
,


.
,
,
,
.


. 1901
,
,

.
,
,

:
,

, 1861
,
.
,
, ,
,

.

(
)

,

.

.

() .

, (
) ,
1874
( ),
.

,


,
,
.

.
, ,

,
.
,


.


.
:

1905

.


.


.
. ,

, ,


.

.


.
.
, ,


,




.

:
. , ,
:



.



,

.
-
,
.

:

:
,
,

, ,
.


. ,


.

. ,
.

,


:
,



...

,

,
.

.
1909
24

. ,

,

.

: ,
, ,


,
.

, ,
.
1909


:


.
, , ,

.
,
,
: ,
, , ,
.


. ,
, :
,
,
,
. :
,
,

. ,

,
,
.

,
.

,


.
,
.....

.

.
2003



. ,

.
,
.

,

.
,


,
.... ,

,
, ,

.....

, .
, ,
.
2009


,
. .
:


,
II

1909 24 , 70
,
. (
-
).


.
:
-
,
,

:
...
,
, ,
, .

...
.


.

.

10

2011 ,

, ,
(2003 15-29 )
, , ,
. .
7-12 2009, 1-3,5-8-12, 2010

.
,
50-55 . (
.
.

.
,

.)
-
() .
.

,

.
,
.

.
...
, ,
, 13
. ,
- , ,

( 1904

,
).
.

. ,
,

.

,
...

,
. ,
(65-70 ).
,
,
... ,
(
);
;

: -, , ,
, ,
,
,
(). ,
, (),

, 3-4 (
,
); :
- (:
) 50
,
(
, );
, .

(
) . .
,
;
... , ,

.
,
.
,
.
,
,


...
14 50
.
. 13
10 . .
8
- .
.

.

... -
, , ,
(
) ,
,
,
.
. 550
, 21000
( 10%
,
. 10% ,

).
23 .
,

... 16 50
, ,

.
?
,

,
...
:
, , - -
,
. ,
.
.
?


,
.
...
... ,

...

.
. ,

23 .
,
,

(
, , ,
).
(
: ) (
: ) . 20
( -
,
3 ),
(,
).
, , 3
. . -
.
, , X

.
.
, ,
.
, .
,
. ,
. . .
, ,
,
; ,
1998 ,

,
; , 9

...
...

. . -
-

,

,
,
,
,
(,
, -
);
,
,
.

. 1998

. ,
,
,
, .

.
,
, . ,
.
... -

. ,
. ,
(
), .
(?).
-
. ,

, ,

. ,
, ,
,
...

,
,
- .

- ,
-,
- .

.
,
.
...
... ,
()
...
-
6
.
.
.
, ,
. ,
...
28 . .

. ,
,
; ,
,
.
11 .
.

, ,
.
- ,

. .
,
.
.
,
, 27
. ,
,
. ,

.
,
.
. ,
-
.

, ...

.
, -
,
, 33
. 6,5 ,
.
70 .
, ...
.
25 ,
.
.
,

.

. 27

(: 8400 ).
,
. :


,
;
(

), ,
, - ,
.
.
. ,
36 .
5 ( 32
)
(
: ). 6 (
33 ) . . .
,
,
,
...
,

.
7 (
34 )

2011 ,
XIX 60-



- .
,
,
,

,
.
, ,
, ,
, ,

.


,

-
.

, .

,
.
.
-

,
.
-
-,

, ()
{ . 3119}.
.
-

1935 { 3107}.

60
,

()
, -
, .


.
-
.
1858 (
). , ,
, -
. 1878
.
1885
,


,
, ,
, .
80-
.
,
, .

, , .



.
.



.
,
.

40 .
:


:
,
. :
, ,
,
. .
:
, ,

.
,
,
.
:
.

:
,
,
,
.
.
:


,

,
, .

1892 .
(
2010
).
.

:
,
, ,
,
.
().

:
:
,
,
,
,
,
,
,
,
.
{ 3101}.

,
, ,
, , , . 1896


.

.
.

(. ;

,

); 8
( 35 )
( : ); 9
( 36 )
,
,
,

( )
; 13
( 40 )
( : ).
, -.
,
, 19
( 46 ).

1000 .
, .

. , ,
. .
( : ).
,
.
36 ( 63
)
(: 14300 ).
,
,.. ,
( ) ,
, .
, 1874


. .
-
. 3,5 ,

( :

). .
.
,
.
2

.
...
, .
,
.
, ,

.
;

; ,
,
,
...
-
,
.
.
, ,
,
.
...
, ,
; ,
,
. ,
-
. , ,
. -
5 .
, ,
, ,
(,
, ,
),
,
... ,
, , -

.
...
,
, ;
,
10
,
.
...
-

(). ,

. ,

. .

.
,
-
.
.
, -
...

, ,
...
, .: -, -
, -, -, -
, - . . ,

, (. .
).
,
, -
,
,

...


.
, ,
, ,

11

,
1892 :
,
,
,
,
, ,
,
-
.


:
,
,
,
.
{ 3102}.

.
, 1936
2

:

, .
. 50
(
, , , ,
.) ,
. ,
,

.

-.


, .
. .

.
.

, ,
.

1942 12 .
,
.

-
.

, .
,
.

... , 150
,
,
,
-,
.
, ,

-
()
. 3
( 6,5 )
(: 13400
). 80-90% .

. ,

,
,
, .
. , ,

, ,
,..
, 8 .
.
. .

...
29 . .

. ,
,
,
.
. .

12

2011 ,

.


(.157).


, II-
.,
1783 8
.


.

,

.
XVIII - 80-


,
.
1782
,

,
.

,

. ,

.

,
.

. 1782
4 .
.

II- (.
. . 15-16).

. ,

,

,
,

,
,
-

. ,
,
1782 -


, ,
II- ,
-
.

().
,
,

. II .
:

,

,

,

,
,

.
(.. ,
80
XVIII , , 1947, . 68).
1783 .
. 1783 16


.


. (, .79).
,

.
, 1790
, -

,
:

,
,
. (
, .155). ..


.

XVIII 80-
.

: ,
,
,
-
,


. (. ,
. 240-244).
1783 6 .
.
,

:
,
,
.
,
(,

. ..).
,
,
. (. .
52. . .8). .

1783 10

. :
,

, ,

. (
,1879, .429).


, ,
II-

,


(.,
XVIII
II , .1979, .75).


1784 8
,
.

, ,
,
. 80-
-
,
,
:

,


.
,
II- I-
, -
.



.
.
,
,

. (. . 52,. .80 ).



,
.
. ,

,
1786 II-


- .
(. , .27, 1880, . 347-376).


. ,

,
,


.
,

.



.

.
,

. ( , 1879,.433434). .

.
.


,

. ,
. 1785

13841

2771

.
,
- 1787-1791


, .
.




. 1791
. 49
. 100
.
,


: ,

,
,



,
.
(, . 52, .8). .

II-
, 1789
13 .
. ,
-


. II-
,
,
, .

,
.
, XVIII - 80-



.

, -

,

, XIX
.

, ,
(2003 15-29 )
-11
, ... 17
( ). 13

(
, -.
55-60%- ,
).

, .

( : )
( ) .
1000
.
.
. .
, ,

.
,

V
(1360-1393 .).

(
),
, , ,
. ,
,

;
, ,
;

,
.
...
,
, ,
,
.
.
,
...

.

2011 ,

60

,
,
. ,
, .
,
,

,

,
,

,
. ,
,
,
. ,

,
.
,

20-40- ,
,
.

.
,


.
,

(
).

60 ,
,
!
, ,
,

. 60



.

(
)
, 10



.


,
.

,

.
,
, ,
, ,
,

.

13

,






,

.


, ,
.




.
, -
. -
, , ,
, , .

, ,
.
,
.



.
, ,
,
,

,

.
,

,

.

.



.



,
.

.




.

,
, ,
.

, ,
,
,
.

,
,
,
.

, ,
,
,
.

,
,

.

***
,
,

.

.

,

,
-

200- ,

,

, ,

,
.
,
,


,

,
, , , ,

, , ,
.

,
: ,
, ,
, ,
- ,



.

, ()




.
()

..
, 1944. .
.

14

2011 ,

,
.

...
!

!
!

...

,

170-
.



,
.

,
,

.


.
,
,


.

-,
.

( )
, , ,
,
,
:
,
,

.
,
,

.

,
, !
.

,

.

,
,
, ,
.

,
,
, ,
.

, ,

, , .

,
,

.

,
,
,
.

-, ,
73

.

. 5- ,

!



:

-
40/1.
.: 99-98-82

, ,
,
( ) ,

;
220101451;

GE72LB0113115795007000;
223100908