T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

PLASTK TEKNOLOJS

EKSTRZYON MAKNELERNDE RETM 2

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR................................................................................................................ii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET-1 .................................................................................................3 1. EKSTRZYON MAKNELERNN AYARLARINI YAPMAK .....................................3 1.1. Ekstrzyon le retimde Scaklk Basn ve Vida Etkisi............................................3 1.1.1. Scaklk ve Basncn Etkisi.................................................................................3 1.1.2. Vidalarin nemi ve Geometrisi..........................................................................4 1.2. Ekstrzyon Makinesinin lk Ayar ve altrlmas...................................................5 1.2.1. Hammade Miktarnnn Ayarlanmas..................................................................5 1.2.2. Scaklk Ayarlarnn Yaplmas ..........................................................................6 1.2.3. Basn (Vida Dn Hz) Ayarlarnn Yaplmas ................................................7 1.2.4. eki Ayarlarnn Yaplmas ..............................................................................8 1.2.5. Kesim Ayarlarnn Yaplmas.............................................................................9 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................11 LME VE DEERLENDRME.................................................................................15 PERFORMANS DEERLENDRME...........................................................................17 RENME FAALYET-2 ...............................................................................................18 2. EKSTRZYON MAKNESNDE RETM YAPMAK ................................................18 2.1. Ekstrzyon Prosesi..................................................................................................18 2.2. Ekstrzyon Makinelerinde Makineden lk rn Elde Edilmesi................................19 2.3. Ekstrzyon le rn lemede Ek lemler...............................................................23 2.4. Ekstrzyon Makinelerinde rn Kontrol ...............................................................23 2.5. Ko-Ekstrzyon........................................................................................................24 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................26 LME VE DEERLENDRME.................................................................................32 PERFORMANS DEERLENDRME...........................................................................34 MODL DEERLENDRME...........................................................................................36 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................37 KAYNAKA ....................................................................................................................38

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 543M00012 Plastik Teknolojisi Plastik leme Ekstrzyon Makinelerinde retim 2 Ekstrzyon makinelerinin ayarlar, ekstrzyon makinelerinde retim, ekstrzyonda rn kontrol ile ilgili bilgileri kullanarak ekstrzyon makinelerinde retim yeterliinin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Temel Talal retim 1-2-3-4-5 modllerini, Yardmc Ekipmanlarla retim 1-2 modllerini alm olmak Ekstrzyon makinelerinde retim yapmak. Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda el ekstrzyon makinelerinde kurallara uygun retim yapabileceksiniz. Amalar

MODLN TANIMI

SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

Gerekli ortam salandnda plastik ekstrzyon makinesini istenilen zelikte rn elde edecek ekilde ayarlayabileceksiniz. Gerekli ortam salandnda plastik ekstrzyon makinesinde istenilen zellikte rn elde edebileceksiniz.
Plastik ekstrzyon kalb, kaldrma ara ve gereleri, el aletleri, plastik ekstrzyon makinesi, plastik hammadde kartrclar, hammadde katk maddeleri vb. ara ve gereler. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, sorucevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Ekstrzyon yntemi ile plasik rnlerin retimi, plastik teknolojisi alannda nemli bir konu olarak karmza kmaktadr. Kap, pencere sistemleri, plastik borular gibi profil zellii tayan plastik rnler ekstrzyon yntemi ile ilenmektedir. Bu rnlerin ok yaygn olarak kullanlmas, bu alanda duyulan eleman ihtiyacn da arttrmtr. Buna paralel olarak ekstrzyon teknolojisi de byk gelime gstermitir Ekstrzyon Makinelerinde retim 2 Modl, plastik ekstrzyon makinesinde retim yapacak meslek sahiplerine bu makinelerin ayarlarn yapma, ekstrzyon makinelerini daha nceden set edilen deerlere gre devreye alabilme ve rn kontrol yapabilme zerine yeterlik kazandrmay hedeflemektedir. Bu modlde sizlerin bu yndeki hedeflenen becerileri edinmeniz durumunda, plastik teknolojisi alannda daha nitelikli elemanlar olarak yetieceinize inanyor, sizlere baarlar diliyoruz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Plastik ekstrzyon makinesini istenen zellikte rn elde edebilecek ekilde ayarlayabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde ekstrzyon yntemi ile plastik ileyen iyerlerini ziyaret ederek; ekstrzyon makinelerinin eitleri ve zellikleri nelerdir, aratrnz.

1. EKSTRZYON MAKNELERNN AYARLARINI YAPMAK

1.1. Ekstrzyon le retimde Scaklk Basn ve Vida Etkisi
1.1.1. Scaklk ve Basncn Etkisi
Ekstrderde, her zaman ayn tipte retim yaplyorsa ekstrder blgelerini nceden belirlenen sabit set scaklklarnda tutmak nemlidir. Fakat bu durum dahili ve harici etkiler nedeniyle pek salanamaz. Bu etkilere rnek olarak unlar sylenebilir. Yksek hz, bir kapnn ya da pencerenin almas, evre scakl vb gibi etkenler set edilen scaklk deerlerinin deimesine neden olabilmektedir. Ayrca deiik plastik maddeler, deiik erime scakl gerektirir. Kontrol cihaz, ekstrder iindeki plastik eriyik, daha nceden manuel olarak ayarlanan erime scaklna geldii zaman hzl bir ekilde stcnn enerjisini keser. Eer scaklk ayarlanan noktann altna derse, kontrol cihaz stmay devreye alr. Burada bir "on - off " kontrol sz konusudur. Ekstrder silindirinde basncn salanmas, erimi plastiin homojenizasyonu iin gereklidir. Ekstrder silindiri iindeki maksimum basncn ne olaca ve ekstrder vidas boyunca basn dalmnn ne olaca deiik etkenlerden dolay nceden belirlenemez. Bu durum, esas olarak vida geometrisine, vida hzna, plastiin viskozitesine ve plastik iine katlan katk maddelerine baldr. Eer ekstrder k tarafndaki, diren ok bykse, silindirdeki maksimum basn, besleme azna doru yer deitirebilir ki bu durum plastik beslemesini azaltabilir. Bu gibi faktrlere dikkat ederek vida basn deerleri uygun olarak ayarlanmaldr.

1.1.2. Vidalarin nemi ve Geometrisi

Resim 1.1: Ekstrder vidasi eitleri

Ekstrderin en nemli paras vidadr. Ekstrde edilecek malzeme miktar, kalitesi ile ilgili olarak dizayn ve imal edilen vidalarn retiminde, byk gayret sarf edilir. Spiral biimli bir derinletirme ilemi, yani; di ama ilemi; silindir eklindeki metal bir malzemeye, plastiin ileri itilmesini salayacak bir biim verilmesi olarak tanmlanr (Resim 1.1). Plastikler ekstrdere besleme hunisi zerinden granl veya toz halinde verilir. Hammadde vidann dileri arasnda evirme hareketi sonunda silindirin sonuna doru ilerler. Bu i vida yzeyi ile granl ve silindir yzeyi arasnda belli bir srtnme oran olursa baarlabilir. Silindir i yzeyinin ve vida d yzeyinin srtnme kat saylar ok kk olmaldr. Aksi halde hammaddenin tanma ilemi yaplamaz. Hammadde topaklar vida boa dnmeye balar. Srtnme katsays iki deiik maddenin yzeylerinin birbirine temas sonucu yzeyde oluan kuvvettir. Vida plastiin beslenmesi, tanmas ergitilmesi ve homojenletirilmesi dahil birok ilevi yerine getirir. Bu bakmdan ekstrderin kalbidir. En ok kullanlan vida, blgeli olup termoplastiklerin ounu sl ve ekonomik adan tatmin edici bir ekilde iler. Viday oluturan blgeler unlardr: besleme-sktrma-lme. Besleme blgesinde kat madde ieri srlr ve ileri doru zorlanr. Sktrma blgesinde vidann ak derinlii azaltlarak malzeme sktrlr ve ergitilir. lme blgesinde ergitilmi malzeme homojen hale ve istenilen ileme scaklna getirilir (Resim 1.2).
M B LG L E ES SIK M B LG ITIR A ES B ESLEM B LG E ES VDA API ( D ) V AY K L D SEK A IM D
AISI HELS

V AB Y ( L) D O U

Resdim 1.2: Ekstrder vidasi blgeleri

Ekstrderlerde, vida ap ve uzunluu genellikle(L/D) olarak ifade edilir. Termoplastiklerde bu oran 15/1 ile 20/1dir. (Baz modern sistemlerde ise yksek scaklklarda eriyen polimerler iin kullanlan 20/136/1 deerleri de bulunmaktadr.) Kalplama basnc artrlmak istenir ve daha iyi bir karm hazrlanmas dnlr ise ( ayn veya ters ynlerde dnen) iki veya fazla sayda vida kullanlabilmektedir. zellikle toz halindeki polimerler iin ok vidal ekstrderler kullanlmaktadr. Sktrma blgesinde basn; vida di derinliklerinin giderek kltlmesi ile salanr. Bylece eriyikte kalan hava; basn altnda sktrma ile kartlr. Bu ekilde s transferinin artmas salanr. Ekstrderde vida sktrma oran besleme blgesindeki hacmin ergitilme lme blgesindeki hacme oran olarak tarif edilir. (2/1 ve 4/1 oranlar sklkla kullanlr.) Ekstrder vidasndaki blgeler birbirine eit deildir. lenecek polimer trne bal olarak deiebilmektedir. rnein nylon gibi abuk eriyenlerde sktrma blgesi ksa iken PVC de sktrma blgesi tm vida boyunca uzanacak llerde ve ok uzundur. Resim 1.3de ekstrder vidas eitleri grlmektedir.

Resim 1.3: Ekstrder vidasi eitleri

1.2. Ekstrzyon Makinesinin lk Ayar ve altrlmas

1.2.1. Hammade Miktarnnn Ayarlanmas
Ekstrzyon yntemi ile retimde makine zerinde set edilmesi gerekli parametrelerden biri, birim zamanda kalptan kan hammadde miktardr. Hammadde miktar deiik etkenler gz nne alnarak belirlenir. Bu etkenler rn boyutlar, rn souma hz, malzeme zellikleri gibi faktrlerdir rn boyutu arttka kalptan birim zamanda akmas gereken hammadde miktar da artacaktr. Birim zamanda ekstrderden kan hammadde miktarna etki eden bir dier faktrde retimde kullanlan hammaddenin zelliidir. Elastikiyet modl dk olan bir plastik malzeme dk bir akma miktar ile kalptan karsa ekicinin hzna yenilerek kopabilir. Bu durumda ekicinin hzn drerek kopmay engellemek mmkndr ancak bu, verimi azaltacandan pek tercih edilmemeli, kalptan kacak rn miktar arttrlmaldr. 5

Kalptan kan rn miktarnn gereinden ok arttrlmas da sorun yaratacaktr. nk k miktar gereinden fazla arttrlan plastik malzeme kalp knda zorlanacak ve makineyi zorlayabilecektir. Ayn zamanda gereinden fazla kan hammadde yeterince soutulamayaca ve vakumlanamayaca iin, rnde ekil bozukluklar meydana gelebilecektir. Malzemenin kalptan kma miktarna etki eden faktrlerden biri de plastik malzemenin zerinde hareket ettii kalp ve kalibre yzeyleridir. Hassas ilenmemi ve doru seilmi malzemelerden imal edilmemi kalp elemanlar plastiin akma miktarn drr ve verimi olumsuz olarak etkiler. Hammadde miktar kalp reticileri tarfndan kalbn kapasitesi dikkate alnarak genel olarak reticiye bidirilir. Bu miktar makinede alanlar tarafndan malzemenin kalptan kn zorlamayacak ekilde en verimli deere yukarda belirtilen faktrler gz nne alnarak bir miktar arttrlp eksiltilerek deneme yanlma yntemi ile ayarlanr. Kalptan birim zamanda akan hammadde miktar huninin knda yer alan dozajlama mekanizmas yardmyla istenilen miktarda hammaddenin dnmekte olan vidaya aktarlmas ile gerekletirilir. Dozaj arttrldka vidaya gelen hammadde miktar da artacaktr. Resim 1.e deki ekstrzyon makinesi ekrannda set edilen doz miktar grlmektedir. Set edilen tm deerler makine klavyesinden yeni deerler girilerek deiitrilebilir.

1.2.2. Scaklk Ayarlarnn Yaplmas

Makine zerinde set edilmesi gereken bir dier parametre hammaddenin ilenecei scaklk deerleridir. Bu deeri etkileyen en nemli etken kullanlan hammaddenin eididir. Bildiiniz gibi deiik plastik malzemeler deiik ileme scaklk deerlerine sahiptir. Set edilecek scaklk deerlerinin malzemenin ileme scaklk deerine uygun olmas gerekir. stenilen deerin stnde veya altnda ayarlanan bir scaklk deeri hammaddenin yanmasna veya yeterince ergimemesine neden olur. Makine zerinde scaklk ayar, vidann belli blgelerine ve kalbn zerine yerletirilmi stclar ile gerekletirilir. Vida zerinde, vidalar konusunda da belirtildii gibi besleme, sktrma ve lme olmak zere 3 blge bulunur. Bu blge zerinde gerekli sy salamak iin stclar yerletirilmitir. Aadaki resimde (Resim 1.c) bir ekstryon makinesinde scaklk blgeleri ve set edilen scaklk deerleri grlmektedir. E1 vida besleme blgesi scakln, E2 vida sktrma blgesi scakln, E3 ise lme blgesi scakln gstermektedir. A1 ile verilen scaklk ise kalbn baland makine adaptrnn zerinde yer alan stcnn scakln ifade etmektedir. Bunun dnda kalp zerinde de makine zerinden set edilebilen stclar bulunmaktadr ve bu stclarla kalbn stlmas gerekletirilmektedir. Resim 1.4de bir ekstrzyon makinesi ekrannda ilk satrda verilen scaklklar set edilen scaklklar, ikinci satrda verilen scaklklar ise o andaki mevcut scaklk deerini gstermektedir.

Resim 1.4: Ekstrder scaklk ayar ekran

1.2.3. Basn (Vida Dn Hz) Ayarlarnn Yaplmas

Ekstrzyon ile retimde ayarlar yaplmas gerekli bir dier parametre basn deeridir. Ekstrderde basn, vida dnme hzna ve hammadde zelliine baldr. Akcl az olan plastik malzeme kalptan kmakta zorlanabilir; hatta oluan ar basn ham maddenin k istikametinin tersi ynnde hareket kazanarak hammaddeyi besleme blgesine doru hareket ettirebilir. Bunun yan sra hammadde ierisinde de plastikasyonu salamak iin bir basn olumas gereklidir. Ekstrzyon sisteminde basn art vida dnme hznn arttrlmas ile gerekleir. Dnme hz artan vida malzemenin kalp ierisindeki basncn arttrr. Dnme hz Resim 1.5de ekran grnts verilen ekstrzyon makinesinde SYN-TOT miktar arttrlp eksiltilerek gerekletirilir.

Resim 1.5: Ekstrder hz ayar ekran

1.2.4. eki Ayarlarnn Yaplmas

Ekstrderden kan rn bir eki nitesi yardm ile srekli olarak ekilir. eki nitesi genellikle bir palet sisteminden oluur. Hareket ederek dnen paletler arasnda sktrlan rn paletin hareketi ile srekli olarak ekilir. eki hznn fazla olmas birim zamanda elde edilen rnn de fazla olmas anlamna da gelir. Bu yzden eki hz istenilen rn elde edebilecek en hzl deere ayarlanmaldr. Ancak bununla beraber eki hznn gereinden fazla olmasnn da bir takm dezavantajlar bulunmaktadr. rnn gereinden hzl ekilmesi gerilen plastiin kopmasna neden olabilir. Ayn zamanda gerilen rn kopmasa bile ekiin yaratt gerilme ile istenilen boyut deerlerini yitirebilir. Bu sebeplerden dolay eki hz ayarlanlrken dikkatli davranlmaldr. eki hznn ilk ayarnda, kaba olarak ilk deer kalp reticisinden alnan kalptan birim zamanda kg cinsinden verime uygun bir deer seilmeli daha sonra rnden alnan performansa gre bu deer arttrlp azaltlmaldr (Resim 1.6).

Resim 1.6: Ekstrder ekici nitesi

1.2.5. Kesim Ayarlarnn Yaplmas

Ekstrder kalb ve kalibreden geerek rn haline gelen plastik istenen uzunluklarda kesilmeli ve depolanmaldr. Kesim ilemi genellikle bir testere makinesi ile yaplmakla beraber rn zelliine gre farkl yntemler ile de kesim yaplabilmektedir. Kesim ayar yaparken dikkat edilecek en nemli nokta kesim uzunluunun ve kesim srasnda testere kesim hznn ayarlanmasdr. Kesim uzunluunun ayarlanmas belli zamana gre kesim hznn ayarlanmas ve bu zaman dolduunda kesim ileminin balamas eklinde olabildii gibi istenen uzunlua erien plastik rnn, testereyi harekete geirecek bir mekanizmaya temas etmesi ile kesim ileminin balamas eklinde de olabilmektedir. Zamana gre yaplan ayarlamalarda eki hznda yaplabilecek en ufak bir deiiklik kesim uzunluunu da etkileyeceinden zamana gre deil, rnn belli boya ulamas ile rnn kendisinin kesim mekanizmasna temas ile gerekletirilen kesim ilemi genellikle tercih edilmektedir. Kesim srasnda eer testere gereinden hzl bir ekilde hareket ederek rn keserse, kesim alannda krlmalar veya testere skmalar meydana gelebilir (Resim 1.7). Bu gibi durumlara kar tedbirli olunmaldr.

Resim 1.7: Ekstrder kesim nitesi

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Atlyenizde mevcut bir ekstrzyon makinesine bal bulunan bir kalpta, retime uygun parametreleri ayarlayarak makineyi retime hazr hale getiriniz.

LEM BASAMAKLARI Makine alterini anz

NERLER alma ortamnz hazrlaynz. nlnz giyiniz. ile ilgili gvenlik tedbirlerini alnz Kalp ve elemanlar scak olabileceinden eldiven takmay unutmaynz. Her makinenin farkl zelliklere sahip olabileceini dnerek alacanz makinenin zellikleri hakknda bilgi sahibi olunuz Her plastik farkl ileme scaklk deerine sahiptir. retimini yapacanz plastiin ileme scakl deerini bu modlden veya plastik teknolojisi alannda yer alan dier modllerden faydalanarak renebilirsiniz. Uygun scaklklara gre yaplmayan retimin istenen zellikleri salamayacan unutmaynz.

Uygun scaklk deerlerini ayarlayarak stclar anz.

11

 Uygun hammadde miktarn ayarlaynz.

rnn boyutlarn ve kalp reticisinin kalp verimi ile ilgili verdii bilgileri gz nnde bulundurarak uygunhammadde miktarn kaba olarak nceden belirleyiniz

Vida hzn ayarlaynz.

Vida hznn dk olmasnn verimi ve rn zelliini etkileyeceini unutmaynz. stenen rnnn elde edilmesinin uygun deerlerin ayarlanabilmesi ile mmkn olduunu unutmaynz.

ekici hz ayarn yapnz.

ekicinin hz kalp ve kalibrenin kapasitesi dikkate alnarak kalptan kan plastik malzemeye gre belirlenmelidir.

12

 ekici bask ayarn yapnz.

Bask kuvvetinin az olmasnn zellikle byk boyutlu rnlerin ekiini zorlatracan fazla olmasnnn ise zellikle kk boyutlu rnde hasara yol aabileceini unutmaynz.

Vakum sistemini ayarlaynz

Vakum, istenen boyutta rn elde edebilmek iin rnn tm yzeylerine gerekli miktarda uygulanmaldr. Vakum kanallarnn tkal olup olmadn kontrol ediniz.

Soutma sistemini ayarlaynz

Soutma, istenen boyutta rn elde edebilmek iin rnn tm yzeylerine gerekli miktarda uygulanmaldr. Su kanallarnn tkal olup olmadn kontrol ediniz.

13

 Testere kesme basncn ve hzn ayarlaynz

Uygun seilmemi basn ve hz deeri ile testerede kesim yapmak testerenin skmasna veya rnde hasar olumasna sebep olabilir. Testerede meydana gelebilecek skma ve kesmeme sorunlar ciddi hasarlara yol aabilir. Kesilememi rn uzamaya devam edeceinden, zerindeki makine basks ile evreye zarar verebilir. Dikkatli olunuz. Testere kesim zamannn belirlenmesinin hangi yntemle yaplmasnn daha uygun olduunu rn gz nne alarak belirleyinz.

Testere kesme zamann ayarlaynz

Ayarlar kontrol ediniz.

Yaptnz tm ayarlar kontrol ederek herhangi bir yanllk olmadndan emin olunuz.

14

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen sorularda doru olan kk iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi ekstrderde ayarlanan scaklk deerlerine etki eden d etkenlerden deildir? A) Yksek vida hz B) evre scakl C) Kap pencere almas D) ekici hz Ekstrder silindirinde basncn salanmas, erimi.. iin gereklidir. Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir? A) Son eklini almas B) Homojenizasyonu C) Soumas D) Hznn artmas Aadakilerden hangisi ekstrder basncna etki eden faktrlerden deildir? A) Vida geometrisi B) Souma hz C) Plastik viskozitesi D) Plastik katk maddeleri Eer ekstrder k tarafndaki diren ok bykse, silindirdeki maksimum basn, besleme azna doru yer deitirebilir ki bu durum plastiin azaltabilir. Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir ? A) Soumasn B) Homojenizasyonunu C) Beslemesini D) Vakumlanmasn 5. Vidann . blgesinde kat madde ieri srlr ve ileri doru zorlanr. Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir? A) Besleme B) Sktrma C) lme D) Kontrol Vidann ..blgesinde ergitilmi malzeme homojen hale ve istenilen ileme scaklna getirilir.

2.

3.

4.

6.

Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir?

A) Besleme B) Sktrma C) lme D) Kontrol 15

7.

Ekstrderde .. besleme blgesindeki hacmin ergitilme lme blgesindeki hacme oran olarak tarif edilir. Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir ? A) ap oran B) Plastikleme oran C) Besleme oran D) Vida sktrma oran Aadakilerden hangisi hammadde miktarnn ayarlanmasnda etkili olan faktrlerden biri deildir ? A) rn boyutlar B) Souma hz C) rn kesme zaman D) Malzeme zellikleri Ekstrderde scaklk ayarna etki eden en nemli faktr aadakilerden hangisidir? A) rn boyutlar B) Souma hz C) rn kesme zaman D) Malzeme zellikleri Ekstrzyon sisteminde basn art .. arttrlmas ile gerekleir? A) Soutma hznn B) Vida dnme hznn C) eki hznn D) Scakln Aadakilerden hangisi eki hzna etki eden faktrlerden deildir? A) Kalp ve kalibre verimi B) Malzeme zellikleri C) Kesme zaman D) Soutma hz Aadakilerden hangisi zamana gre yaplan kesim ayarnn dezavantajdr? A) rn eklinde deimelere yol aabilmesi B) rnn dayanmn drmesi C) ekici hzndaki deiiklilerin kesme zamannn tekrar ayarlanmasn gerektirmesi D) Soumay azaltmas

8.

9.

10.

11.

12.

DEERLENDRME
Cevaplarnz modl sonunda yer alan cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz tekrar ederek, retmeninizden yardm alarak tamamlayanz. 16 aratrarak ya da

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

renme faaliyetinde kazandnz becerileri aadaki tablo dorultusunda lnz.

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 7 8 alma alannz hazrlayarak makineyi atnz m? Uygun scaklk deerlerini ayarladnz m? Hammadde miktarn uygun miktara gre ayarladnz m? Vida dn hzn uygun deere ayarladnz m? ekicinin hz ayarn yaptnz m? ekici bask ayarn yaptnz m? Vakum sistemini ayarladnz m? Soutma sistemini ayarladnz m?

Evet

Hayr

9
10 11

Testere kesme hzn ve basncn ayarladnz m?

Testere kesme zamann ayarladnz m? Tm ayarlar kontrol ettiniz mi ? almalarnz teknolojik kurallara uygun olarak yaptnz 12 m? Sre (5-16 saat) Faaliyet deerlendirmeniz sonucunda Hayr iaretlediiniz ilemleri tekrar ediniz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz bir sonraki faaliyete geiniz.

17

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Plastik ekstrzyon makinesinde istenen zellikte rn elde edilmesi iin hammadde hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Ekstrzyon yntemiyle retim yapan firmalar veya plastik hammadde satan firmalar ziyaret ederek, ekstrzyon ilemede kullanlan hammaddelerde kullanlan katk maddelerinin hammadde iinde kullanma biimlerini ve oranlarn aratrnz.

2. EKSTRZYON MAKNESNDE RETM YAPMAK

2.1. Ekstrzyon Prosesi
Ekstrzyon prosesinde, ayn kesitte hassas llerde ve istenen uzunlukta kesiksiz rnler elde edebilme avantaj yannda, ekstrder ve ilgili sistemlerin pahal olmas, rne ekstrder kndan sonra ek ilemlerin uygulanmas, deiik rnler iin ilave ekipman gerekmesi gibi dezavantajlar da bulunmaktadr. Ekstrzyon prosesinde, ilenecek olan toz, granl veya geri dnml (krk haldeki) hammadde karm bir besleme nitesi yardm ile ekstrder vidasna aktarlr. nce vidann besleme blgesine gelen karm bu blgede bir n stmaya tabi tutulur. Vidann dnme hareketiyle ilerleyenhammadde ikinci olarak sktrma blgesine ular. Sktrma blgesinde hammadde s etkisi ile eritilir. Erimeden dolay hammaddeden gaz k olabilir. Oluan bu gazn hammadde iinde hapis olmamas iin bu blgede silindir iindeki gaz vakumlanarak dar atlr. hammadde sktrma blgesinden sonra lme blgesine ular. Bu blgede homojen hale getirilmi olan hammadde ka doru ilerledike de snp yumuar. Ekstrder prosesindeki tm stma ilemi, silindir evresinde bulunan elektrikli stclarla ve i srtnme ile gerekletirilir. ka doru gelen hammadde ekstrderde, silindirin u ksmnda bulunan ve ayn zamanda filtre grevi gren koparma plakasna ular. Koparma plakasnda bir seri delik bulunur. Vidann dn ile helisel bir ak kazanan akkan yap, koparma plakas ile dorusal bir hareket kazanr ve makineden dar dairesel olarak deil dorusal olarak kar. Buradaki sistemi kyma makinesine de benzetmek mmkndr. Kalba uygulanan basnc her tarafa eit datma gibi fonksiyonu olan koparma plakalarndan geen eriyip ekillendirilmi plastik, kalibre nitesinde srekli olarak soutularak katlatrlr ve sistemden uzaklatrlr. Kalibre nitesinde plastiin d yzeylerine uygulanan vakum plastiin esas eklini almasn, ekil bozukluklarn gidermesini de salamaktadr. Bu ilemlerin sonunda rn elde etme ilemi, genellikle ek bir proses ile devam eder. rnein profil ekmede veya boru yapmnda ekstrde edilen rnler ekstrzyonu takiben ekil bozukluklarn gideren bir soutma nitesinden, daha sonra ise kazandrlan eklin muhafazasn salayan niteden (kalibre) geirildikten sonra istenilen llerde kesilir ve depolanr. Resim 2.1da bir ekstrder kalibresi gsterilmitir. 18

Resim 2.1: Ekstrder kalibresi

2.2. Ekstrzyon Makinelerinde Makineden lk rn Elde Edilmesi

Ekstrzyon makinelerinde alanlarn en sk gerekletirdikleri ilem nceden ayarlar yaplm makineyi devreye alarak rn elde etmektir. Makine; kullanlan kalp deitirilmedii, parametreleri deitirecek hammadde deiiklii, ortam scakl gibi unsurlarda deiiklik olmad srece nceden set edilen deerlere uygun olarak alr. Makinenin daha nce ayarlanan deerlere gre ilk olarak altrlmas hibir ilem basama eksik braklmadan dikkatlice yaplmaldr. Makinenin devreye alnmasnda gz ard edilen en ufak bir noktann, alma gvenliini tehdid edebilecei ve rne olumsuz olarak yansyaca unutulmamaldr. Ekstrzyon makinesi altrlmadan nce alma alan dikkatlice incelenerek almay aksatacak herhangi bir unsur olup olmad tespit edilmeli; eer varsa aksaklklar giderilmelidir. Makinenin evresinin incelenmesinden sonra yaplacak ilem makine alterinin ve stclarn almasdr. Istclar aldktan sonra scaklklarn ykselmesi takip edilerek rezistanslarn alp almad kontrol edilmelidir. almayan rezistansn istenilen ileme scaklna ulamay engelleyecei unutulmamaldr (Resim 2.2).

19

Resim :2.2 Ekstrder scaklk kontrol ekran

Scaklklar istenen deerlere geldikten sonra yaplacak ilem ekstrder beslemesini ve vidasn dk hzda altrarak plastic hammadde akn salamaktr. Bu arada ekstrder vakum sistemi altrlarak vida iinde hammaddenin ergitilmesiyle ortaya kabilecek gazn ortamdan uzaklatrlmas gerekmektedir. Vida hz; vida ierisinde temizleme ve hammaddenin yanmasn engellemek iin kullanlan, makinenin kapatlmasnda makine ierisinde kalan antipak malzemenin tamam bitip retim iin kullanlacak olan hammadde kalp kndan akmaya balayncaya kadar dk devirde altrlmaldr (Resim 2.3).

Resim 2.3: Antipak malzemenin bitii ve rn malzemesinin k

20

Daha sonra kademeli olarak ileme hzn salayncaya kadar vida devri arttrlmaldr. retimde kullanlacak hammadde kalptan kmaya baladktan sonra soutma sistemi almal ve kalptan kanhammadde bir eldiven yardmyla ak konumda bulunan kalibre iindeki konumuna hammaddenin kopmasna sebep olmayacak bir ekme kuvveti ile ekilerek tanmal ve tama srasnda kalptan kan plastik srekli soutulmaldr (Resim 2.4).

Resim 2.4: Kalptan kan rnn kalibreye verilmesi

Kalibre ierisindeki konumu salanan plastik kopmay engelleyecek bir hzda ekilmeye devam edilerek ekicinin paletlerine kadar tanmaldr. (Resim 2.5)

21

Resim 2.5: Kalibreden kan rnn ekiciye verilmesi

Plastik malzeme ekici paletlerine tandktan sonra kalibre nitesi balantlar retime uygun olarak sklmaldr. ekiciye tanan ve kalibre balantlar yaplan plastik rnn eklini tam olarak alabilmesi iin soutma ve vakum balantlar dzgn bir ekilde yaplmal vakum pompas, su pompas ve siklon pompas kontrol edilmeli ak olmayan sistem var ise almaldr (Resim 2.6).

Resim 2.6: Vakum ve soutma sistemlerinin almas

22

Kalibre balantlar yaplan rnn kalibre ve kalp arasndaki konumu kontrol edilerek kalptan kan rnn formuna zarar vermeyecek en yakn konum ayarlanmaldr (Resim 2.7).

Resim 2.7: Kalptan kan rnn kalibreye geii

rn istenen ekli aldktan sonra yaplacak ilem kesim sisteminin almasdr. Kesim nitesinin rn istenen boyutta ve rne zarar vermeden kesip kesmedii kontrol edilerek bir aksaklk varsa ayarlar blmnde belirtilen hususlara dikkat edilerek giderilmelidir.

2.3. Ekstrzyon le rn lemede Ek lemler

Ekstrzyon yntemi ile yaplan retim, elde edilecek rnn zelliine gre bir takm farkl ilemleri gerektirebilmektedir. rnde oluan bu farkllklar kalplarn farkl olmasn zorunlu hale getirdii gibi ekstrzyon makinesinin nitelerinde de birtakm farkl ihtiyalar gerektirebilir. rnein farkl kalptan kan rn iin makine zerindeki kalibre, soutma ve vakum dzeneinin de farkl olmas gerekebilir. Byle durumda makine zerindeki kalibre nitesi zerinde deiikliklerde bulunulmaldr. Bunun yan sra kan rnn kesilmesi ve ambalajlanmas da farkl ihtiyalar dourabilir. rnein bir rn giyotin ile kesilirken bir baka rn testere sistemi ile kesilmek durumunda olabilir. Bu gibi durumlar iin ihtiyalar nceden belirlenmeli ve makine zerine uygun konumda tespit edilmelidir.

2.4. Ekstrzyon Makinelerinde rn Kontrol

Ekstrzyon makinelerinde yaplan retimin kontrol, operatrn yapaca kontrol ve kalite kontrol biriminin yapaca kontrol olarak iki aamada tamamlanr. Kalite kontrol birimlerinin yapaca kontroller daha kapsaml ve test ierikli kontroller olarak karmza kmaktadr ki bunun iin zel test cihazlar kullanm, gelimi lm cihazlar, rn ve malzeme ile ilgili daha kapsaml bir bilgi birikimi gerekmektedir. Makinede retim yapan alann yapaca kontroller daha ok el, gz ile yaplan kontoller ile kumpas mikrometre, metre, tart ile yaplan lm ilerini kapsamaktadr. 23

rnn ekstrzyon makinesinde kesimini takiben makine alannn yapaca ilem rn profilinin el ve gz ile kontrol edilmesidir rn zerinde alan tarafndan gzle grlr ekil bozukluklar, rn zerinde rnle beraber gelen herhangi bir istenmeyen iz, istenmeyen bir para, istenmeyen renk oluumlarnn olup olmad gz ve el ile kontrol edilmelidir. Eer bu bozukluklarn hibiri yoksa profili oluturan ller kumpas veya mikrometre ile llmeli ve istenilen llere uygunluuna baklmal eer bu ller de uygun ise rn boyu metre ile llmeli ve testerenin rn istenilen boyda kesip kesmedii kontrol edilmelidir. Tm bu iler yapldktan sonra kesilen rn tartlmal ve rnn istenilen birim uzunluktaki arlnn uygun olup olmad tespit edilmelidir. Bu kontroller sonunda rn istenilen zellikleri salyor ise retime devam edilmelidir.

2.5. Ko-Ekstrzyon
Koekstrzyon birden fazla ekstrzyon makinesi kullanlarak tek kalpta, tek rn elde etme yntemidir. Bu yntem ile yar bitmi rnler farkl plastik malzemelerden ok katl olarak imal edilir. Byle farkl malzemeleri bir araya getirmek iin her plastik malzemeyi ileyecek ayr bir ekstrder kullanlr ve bu farkl plastik malzemelerin hepsi ortak bir ko-ekstrzyon kalbndan rn olarak kar, kalibre veya soutma nitelerine tanr. Eriyik plastik malzemeler, kalp ierisindeki hareketlerini de uzunca bir mddet ayr olarak devam ettirirler ve kalp kna ok yakn bir yerde bir araya getirilirler. Bu ekilde 78 kata kadar farkl plastiklerden birletirilmi tek rn elde etmek mmkndr. Koekstrzyon ok katl kablo izolasyonlarnda, ambalaj filmlerinde ve ekstrzyon iirme kalplarnda yaygn olarak kullanlmaktadr. Resim 2.8de 3 ekstrder vidas ile alan bir koekstrzyon sistemi grlmaktedir. 1-2 ve 3 numara ile gsterilen vidalardan beslenen ve sar yeil krmz renklerle gsterilmi 3 farkl hammaddenin tek bir kalpta tek bir rn olarak k gsterilmektedir.

Resim 2.8: Ko-ekstrzyon sistemi ile 3 katmanl kablo retimi

Resim 2.9da ise 2 farkl ekstrzyon makinesine bal bir ko-ekstrzyon kalbndan ift katmanl tek bir rnn elde eidilmesi gsterilmektedir. 1 nolu ekstrderden geen 24

plastik hammadde rnn d katmann olutururken 2 nolu ekstrderden gelen hammadde ise rnn d katmann oluturmaktadr. Her iki ekstrdere verilen hammaddelerin birbirinden ok farkl zellikte hammaddeler olduu ve farkl ileme deerlerine sahip olabilecei unutulmamaldr. Farkl zellikte 2 malzemeden oluan tek bir rn elde etme imknnn salanm olmas ko ekstrzyon sisteminin ana kullanm amacdr.

Resim 2.9: Ko-ekstrzyon sistemi ile2 katmanl kablo retimi

Ko-ekstrzyon yntemi ile plastik ambalaj malzemeleri, kablolar, yaltm rnleri ve dier birok PVC sistemleri yaygn olarak retilmektedir. Resim 2.10da bir ko-ekstrzyon makinesi gsterilmitir.

Resim 2.10: Ko-ekstrzyon makinesi

25

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Atlyenizde, zerine retimde kullanlacak kalp balanm ve ayarlar yaplm ekstrzyon makinesini altrarak plastik rn elde ediniz. lem Basamaklar neriler e balama formunu doldurunuz alma ortamnz hazrlaynz. nlnz giyiniz. ile ilgili gvenlik tedbirlerini alnz. Bir nceki alma deerlerini alma formunu kontrol ederek tespit etmeyi unutmaynz. Makine ile ilgili sizin altnz zamann parametrelerini alma formuna mutlaka kaydediniz. Makine alterini anz Makine alterini amadan nce makine evresini kontrol ederek almay engelleyecek herhangi bir unsur olup olmadn kontrol ediniz.

Istclar anz

Set edilen scaklk deerlerinin ileme deerleri ile uygunluunu kontrol ediniz. Scaklk kontrol ekranndan ana stma sistemini, silindir blgesi stclarn ve kalp blgesi stclarn ak hale getiriniz. Istclarn almas ile beraber tm rezistanslardaki scaklklarn ykselip ykselmediini kontrol ederek devre d kalan bir rezistans olup olmadn tespit ediniz.

26

 Ana motoru dk devirde altrnz Vida hznn kademeli olarak ileme hzna getirilmesine ve ilk altrma annda seilen vida hznn dk olmasna dikkat ediniz. Vida iindeki temizleme malzemesi (Antipak) tamamen bitinceye kadar vidann dk devir hz ile almasna dikkat ediniz.

Besleme motorunu altrnz

Besleme motoru hunideki plastikhammaddeyi vidaya tayan sistemi harekete geiren motordur. Sistemin harekete geip gemediini vida iinde hammadde ak olup olmadna bakarak kontrol ediniz.

27

 Makine iindeki antipak malzemenin Makine iindeki antipak malzemenin bitmesi ile beraber rn renk bitmesiyle beraber motoru kademeli olarak deitirerek kendi rengini almaya tam devre getiriniz. balayacaktr. Bu deiime dikkat ederek vida hzn kademeli olarak kendi devrine alnz.

28

 ekiciyi altrnz.

ekicinin uygun ekme hznda olup olmadn eki hz deerlerine dikkat ederek kontrol ediniz.

kan rn kalibreye alnz Kalptan kan rn scak olacaktr. Ltfen eldiven kullannz Kalibre ve kalbn birbirlerine gre konumuna dikkat ediniz

kan rn ekiciye alnz. Kalibreden kan rnn ekicideki konumunun rn akn olumsuz etkilemeyecek ekilde rahat, herhangi bir ters ada olmamasna dikkat ediniz.

29

 rnn kesici sistem zerindeki uygun konumdan geiini salaynz.

Kesici sistemin dayamalarn, rnn kesicinin altndan rahat ekilde geebilecei bir konuma gre ayarlaynz.

Kesici sistemi altrnz.

Kesim srasnda kesme ile ilgili oluabilecek problemler ani mdahaleleri gerektirebilir. Byle durumlar iin kesici sistem yannda testere ve anahtar gibi aralar hazr bulundurunuz.

Vakum sistemini altrnz.

Vakum sisteminin alp almadn rn yzeylerine vakumun etki edip etmediini kontrol ediniz.

30

 Soutma sistemini altrnz.

Soutma sisteminde kullanlan souma suyunun istenen scaklk derecesinde olup olmadn ve kalibre iinde su dolamnn rahata yaplp yaplamadn, kalibre giri klarna bakarak kontrol ediniz.

Silindir vakum sistemini altrnz.

Vida ierisinde malzemenin ilenmesinden dolay ortaya kan ve hammadde iine hapsolabilecek gaz rn ierisinde hava kabarcklarna neden olabilir. Ortamdaki gazn uzaklatrlmasna dikkat ediniz.

rn kontrol yapnz

Soutma ve vakumun uygulanmas ile son eklini alan rnn lme aletleri ile boyut kontrollerini ve rn zerinde izik gibi herhangi bir olumsuz unsurun olup olmadn kontrol ediniz.

31

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen sorularda doru olan kk iaretleyiniz. 1. Aadakilerden hangisi plastik ekstrzyon ilemenin dezavantajlarndan deildir? A) Ekstrder ve ilgili sistemlerin pahal olmas B) Hassas llerde ve istenilen uzunlukta rn elde edilememesi C) rne ekstrder kndan sonra ek ilemlerin uygulanmas D) Deiik rnler iin ilave ekipman gerekmesi Ekstrzyon ilemede toz, granl veya geri dnml (krk) hammadde karm once vidann hangi blgesine aktarlr. A) Besleme B) lme C) Kontrol D) Sktrma Aadakilerden hangisi ekstrzyon prosesinde plastiin vida iinde erimesi srasnda meydana gelen ve retimi olumsuz olarak etkileyen faktrlerdendir. A) Plastikasyonun gereklemesi B) Plastiin homojen hale gelmesi C) Plastiin iletilmesi D) Plasikten gaz knn olumas Ekstrzyon prosesinde vida kna doru gelen hammadde ekstrderde, silindirin u ksmnda bulunan ve ayn zamanda filtre grevi gren .ular. Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir? A) Kalba B) Kalibreye C) ekici nitesine D) Koparma plakasna

2.

3.

4.

Plastik, .nitesinde srekli olarak soutularak katlatrlr ve sistemden uzaklatrlr. Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir? A) Vakum B) ekici C) Kalibre D) Kalp 6. Aadakilerden hangisi makine scaklklklarnn istenilen deerlere gelmesini etkileyen faktrlerden deildir? A) Soutma sisteminin almas veya kapanmas B) Rezistansalarn alp almamas veya bozuk olmas C) Makine alterinin almamas D) alma ortamnn scaklk deeri 32

5.

7.

Huniden vidaya gerekletirilir?

hammadde

ak

aadakilerden

hangisi

yaplarak

A) Ekstrder vidas altrlarak B) Besleme motoru altrlak C) ekici altrlarak D) Vakum sistemi altrlarak 8. Vida kovan iindeki ....bitinceye kadar dk devirde altrlmaldr. Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi gelmelidir? A) Plastikhammadde B) Gaz C) Soutma suyu D) Antipak 9. Kalptan kan rn aadakilerden hangisine tanr? A) Kalibreye B) ekiciye C) Kesim nitesine D) Ambalajlamaya Kalptan kan rnn srekli olarak tanmasn salayan sistem aadakilerden hangisidir? A) Vida B) Kovan C) ekici D) Besleme motoru Aadakilerden hangisi koparma plakasnn ilevlerinden deildir? A) Kalba uygulanan basnc her tarafa eit datma B) Plastiin helisel akn dorusal aka evirme C) Filtreleme D) rne ekil verme rn kalibreye tandktan sonra aadakilerden hangisi yaplmaldr? A) Kesim nitesi almaldr. B) Besleme motoru almaldr. C) Vida altrlmaldr. D) Soutma ve vakum balantlar yaplmaldr.

10.

11.

12.

DEERLENDRME Cevaplarnz modl sonunda yer alan cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. lme sorularndaki yanl cevaplarnz tekrar ederek, retmeninizden yardm alarak tamamlayanz. 33 aratrarak ya da

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

renme faaliyetinde kazandnz becerileri aadaki tablo dorultusunda lnz.

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 alma alannnz makine de almak zere hazrladnz m? Makine alterini atnz m? Istclar aarak istenilen scaklk deerlerini elde ettiniz mi? Ana motoru dk devirde altrdnz m? Besleme motorunu altrdnz m? Vida iindeki antipak malzemenin bitmesini beklediniz mi? Motoru kademeli olarak tam devre getirdiniz mi? ekiciyi altrdnz m? Kalptan kan rn kalibreye aldnz m? Kalibreden kan rn ekiciye verdiniz mi? rnn kesici sistem zerinde uygun konumdan geiini saladnz m? Kesici, vakum ve soutma sistemini altrdnz m? Silindir vakum sistemini altrdnz m? rn kontrollerini yaptnz m? Teknoloji kurallarna uydunuz mu? Sreyi iyi kullandnz m? (1saat)

Evet

Hayr

Faaliyet deerlendirmeniz sonucunda hayr iaretlediiniz ilemleri tekrar ediniz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz bir sonraki modle geiniz.

34

Uygulamal lme Aralar (Performans Testleri)

Bir ekstrzyon makinesinde ilenecek rn iin, makineyi ayarlarn yaparak devreye alnz ve rn elde ediniz.

35

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Performans Deerlendirme
Modlde kazandnz becerileri aadaki tablo dorultusunda lnz.

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 alma alannz hazrlayarak makineyi atnz m? Uygun scaklk deerlerini ayarladnz m? Hammadde miktarn uygun miktara gre ayarladnz m? Vida dn hzn uygun deere ayarladnz m? ekicinin hz ayarn yaptnz m? ekici bask ayarn yaptnz m? Vakum sistemini ayarladnz m? Soutma sistemini ayarladnz m? Testere kesme hzn ve basncn ayarladnz m? Testere kesme zamann ayarladnz m? Tm ayarlar kontrol ettiniz mi ? Ana motoru dk devirde altrdnz m? Besleme motorunu altrdnz m? Vida iindeki antipak malzemenin bitmesini beklediniz mi? Motoru kademeli olarak tam devre getirdiniz mi? ekiciyi altrdnz m? Kalptan kan rn kalibreye aldnz m? Kalibreden kan rn ekiciye verdiniz mi? rnn kesici sistem zerinde uygun konumdan geiini saladnz m? Kesici, vakum ve soutma sistemini altrdnz m? Silindir vakum sistemini altrdnz m? rn kontrolleri yaptnz m? Teknolojik kurallara uygun bir alma gerekletirdiniz mi? Sreyi iyi kullandnz m? (10 saat)

Evet

Hayr

Modl deerlendirmeniz sonunda Hayr iaretlediiniz ilemleri tekrar ediniz. Tm ilemleri baaryla tamamladysanz modl tamamlaynz. 36

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 D B B C A C D C D B C C

RENME FAALYET2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 B A D D C A B D A C D D

DEERLENDRME
Modl ile ilgili eksiklikleriniz var ise ilgili faaliyetlere dnerek bu eksikliklerinizi tamamlaynz. Modl baar ile tamamladysanz retmeninize danarak bir sonraki modle geebilirsiniz. Ekstrzyon Makinelerinde retim 2 modl ile kazandnz yeterlii bundan sonraki modllerde de sk sk kullanacanz unutmaynz. Bu konular birok kez karnza kacaktr. Bunun farknda olarak bu modlde kazandnz yeterlii gelitirmek ve gncel gelimeleri takip etmek, alannzda kalifiye eleman olmanz salayacaktr. 37

KAYNAKA KAYNAKA
TURALI Hasan, Ekstrzyon Teknolojisine Giri, PAGEV Yaynlar, stanbul, 1999 EZDER Ayhan, ERBAY Erol, TAKIRAN sa, Polimerler, PAGEV Yaynlar stanbul, 1999 UZUN brahim, ERKN Yakup, Hacim Kalpl, stanbul, 1984 www.geocities.com www.odevsitesi.com BALKIZ Tekin, Yazlm, Yaymlanmam Ders Notlar BLTEKN Gngr, Yaymlanmam alma Notlar KURT Vahdettin, Yaymlanmam alma Notlar

38