,

iki Aylk Edebiyat Dergisi

2009, Say: 167.50 TL Temmuz-Austos

zdemir ince

~. Gltekin Emre, Altay Oktem, Betl Tarman, Derya olpan, Gkenur ., Kadir Aydemir, Selahattin Yolgiden, A. Bar Ar, Thomas Boberg Necati Gngr, Zafer Doruk, Kenan Biberci, Yavuz Ekinci, Turgay Keser, Aycan Okay, Soydan Kzgn, Kahraman ayrl Kemal Ozer, Ozdemir Ince, Hseyin Ataba, Atilla Birkiye, Selim Yalner, Haim Hsrevahi, Ahmet Sait Akay, Ece Ayhan
..
..

Oktay Taftal

Baki Asiltrk-Ahmet Bozkurt

Ersan ldes

ki Aylk Edebiyat Dergisi

Yl: 3, Say: 16, Temmuz-Austos 2009

iNDEKLER
Ayp izilmi ur resimleri, Necati Gngr, 3 iirler, Gltekin Emre, 9 Uzun uluslar sevdim, Altay ktem, 13 Berber Kemal, Zafer Doruk, 16 Tek nefeste aldnda sur, Betl Tanman, 22 t gn, Kenan Biberci, 24 iirler, Derya olpan, 30 iirler, Gkenur ., 33 Uranapiri'nin Bir Gn, Yavuz Ekinci, 35 iirler, Kadir Aydemir, 38 ingene kz, Turgay Keser, 40 iirler, Selahattin Yolgiden, 44 Pi mezarl, Aycan Okay, 46 Yeniden dnya, A. Bar Ar, 50 imdi deilse ne zaman, Soydan Kzgn, 5S iirler, Thomas Boberg, 63 Salncak. Kahraman ayrl, 66 Fazl Hsn Dalarca ve gelenein arka yz, zdemir nce, 72 Gezilerden bir ayra, Kemal zer, SI iiri tanmlamak ya da keban tutar leylak kokusu, Hseyin Araba. 89 Edebi trlerir mr, Oktay Tafral, 93 Diyalojik Okuma: Korkulu Ustalk (T. Uyar) ve iiri iirle lmek (E. Cansever), Baki Asiltrk-Ahmet Bozkurt, 96 Ian Mcliwar'm 'evrirnde evrimi'nde bir gezinti, Selim Yalner, 110 Furu: iirinin cinsiyeti ve cinsellii, Haim Hsrevahi, 113 Zafer enocak'n Tehlikeli Akrabalk romannda ok kltrllk sorunsal, Ahmet Sait Akay, 123 kribas: lk admlar, Ece Ayhan, 127 lgn Trkler bu yaz ne okuyacak>, Ersan ldes, 129 Krlangcn okuma uuu, X, zdemir nce, 132 Kalemin Ucu, Atilla Birkiye, 141

DYALO]K

OKUMA

Korkulu Ustalk (T. Uyar) ve iiri iiilc lmek (E. Cansever)

---------+---------

Baki Asiltrk - Ahmet Bozkurt

96

Baki Asiltrk: Son yllarda yaymlanan poetik kitaplara baklarak denebilir ki adeta kinci Yeni yeniden diriliyor. Yakn gemite Alaartin Karaca'rn ikinci Yeni Poetikss kmt. Geen yl Yakup Altyaprak'n kinci Yeni ve Trk iirinde Modernizm'i, Yusuf Alper'in Psikodinamik Adan CemalSreya ve iiri yaymland. Yine geen yl zcan Erdoan'la birlikte Mehmet H. Doan'n kinci Yeni ii/inin eklernelerle zenginletirdiimiz yeni basksn yaptk. imdilerde de tek tek kinci Yeni airlerinin yazlar btn olarak ortaya koyuluyor. Ne oluyor, sahi kinci Yeni neden byle ilgi oda oldu acaba diye dndmde aklma birka ey geliyor: kinci Yeni'nin knn zerinden elli yldan fazla zaman geti, artk tarihe malolduunu syleyebiliriz. Dolaysyla onlar tarihe yazmak isteyen edebiyat tarihileri, aratrmaclar da harekete getiler gibi, Elli yl, bir hareketin kronolojik olgunlamas, tarih nnde hak ettii yeri almas iin yeterli bir zaman, hatta biraz fazla bile. kinci Yeni airleri kendilerini iir tarihi nnde snadlar ve her biri ayr bir deer oluturdu. imdi de tarih onlara hak ettikleri deeri veriyor sanki. Turgut Uyar'n yazlar Alfiatrir Karaca tarafndan Korkulu Ustalk (YKY) adyla, Edip Cansever'in dzyaz klliyat da Devrim Dirlikyapan tarafndan iiri iirler lmek (YKY) adyla toparland. Korkulu Ustalk, Uyar'n airliine ok yakan bir isim dorusu. "Ustamz acernilik" demi bir airin yazlarna ancak -byle bir ad yakrd. (Karaca'rn yapt aklamadan anlyor ve kitapta gryoruz ki bu ayn zamanda

Uyar' n yazlarndan birinin bal.) Epeyce de hacirnli bir kitap. Dorusu, zannettiimizden ok dzyaz kaleme aldn grdk kitapla karlanca. Geen ylki bir konumamzda Alaartin Bey yazlarn okluundan sz etmiti ama bu kadar olabileceini hi tahmin etmemitim dorusu. Sonsuz ve br'ne, Bir iirden'e (ki, bence sanld ve genellikle iddia edildii kadar kuvvetli bir kitap deildir) ancak birka yaz eklenebilir sanyordum. Mutlu bir aknlk yaadm kitab grnce.

Ahmet Bozkurt: Bugnk

iir ortammza baktmzda, aslnda senin bir "yeniden dirili" olarak grdn olgu, sanrm kendi varlk nedenini daha ok dayatyor gibi. Bu dayatmay tarihsel bir zorunluluk olarak grmek mmkn olduu gibi, bir arayn, sorgulamann, tkeniin. bunalm annn ya da kk mazide olan ari'nin sakl gereinin, bastrlm olann geri dn olarak adlandrmak da mmkn. altn izmek isterim. zellikle de 1960'larda ve 70'lerde kinci Yeni airlerinin zamann tozu duman arasnda bir lekte geri planda kald sylenebilir. 70'ler her adan hareketli yllardr, sadece kinci Yeni'nin deil, iirde ierii fazlaca ne karmayan airlerin, anlaylarn nemsenmedii yllardr. Tabii, byle oldu diye o kua sulayacak deiliz, ortada bir yanllk varsa bile bunu tarihsel konjoktrn getirdii bir durum olarak grmek gerekir. Nitekim 1970'lerde kinci Yeni airlerini nemsemeyen pek ok kuak airi 1980'lerden sonra yzn kinci Yeri'ye, bu sayede de daha modern olana dnmtr.

Baki Asiltrk: "Sakl gerek" kavramlatrmann

97

Ahmet Bozkurt: Her ne olursa olsun,

bugn kinci Yeni iirinin etraflca ele alnmas gerei karmzda bir ykmllk olarak duruyor. ster zorunluluk, ister hesaplama, isterse yeniden ina densin adna, bugn kinci Yeni'nin dayatt bir sorumluluk var. Bu sorumluluktan kamak pek mmkn grnmyor. Seksen Kua da dahilolmak zere bugne kadar gelen her iirsel yrsemede baskn bir "baba" figr olarak aa kan kinci Yeni'nin airleri tarafndan oluturulan poetikalarnn ilk elden verimleri olan bu kitaplarn yeniden zenli bir ekilde yaymlanyor olmas sevindirici bir gelime. Henz yeni basklar olmayan dier nemli metinlerin de takipisi olmak gerekiyor. Biraz "ikame" bir bak gibi grnebilir ama kinci Yeni'yi modern Trk iirinde "babalar ve oullar" arasndaki gerilimin, srekliliin, kopuun tarihi olarak okumak bana daha anlaml grnyor.

Baki Asiltrk: Dorusu

yatta deil ama "oullar":

bunu hi dnrnemitim! "Babalar'un biraz irkiltebilir, rkrebilir bu!

ou bugn

ha-

Ahmet Bozkurt: Tabii,

ben bu trden bir bakn somut algda yarataca armlar da hesaba katarak bylesi bir nermede bulunuyorum. En azndan bu meratorun kinci Yeni 'ye ve onun Trk iiri ierisindeki yerine ilikin farkl okuma ve anlama duraklar yaratabilecei ni dnyorum. kinci Yeni'yi modern Trk iirinin "baba" figr olarak kabul ettiimiz vakit bu sefer de Oidipus'ur yerine geecek olan "zamansz oul"un kim olduunu belirlemek gere-

kecek. Bu daha ok senin 1980 Kua Trk iirinin Poetikas'nda iirsel ynelilerini belirlediin dneme alan nemli bir uraa da denk debilir. Keza aksini sylemek de mmkn. Bizfitihi kinci Yeni'nin bu "zamansz ounuu tek bana stlendii ve babay ldrmekte de hibir beis grmediini sylemek de pekala mmkn.

Baki Asiltrk: lgin noktalara

98

temas ettin. Benim anladm, kinci Yeni'nin oullaryd daha ok! Neyse, buraya tekrar dnebiliriz. kinci Yeni bal bana bir oksesliliin, hatta kaosun ad belki de. O bakmdan, nereden baklrsa baklsm, kategorize edilmesinin zor olduu ortada. u an malzeme birikmi durumda, bu malzeme zerinde demin szn ettiimiz trden ok ciddi almalar da yapld, yaplyor ama galiba kinci Yeni dosyasrnr kapanmas mmkn deiL. Baba-oul figrlerinde bile kinci Yeni'nin tam yeri belli deildir; yani unu demek istiyorum: kinci Yeni'nin babal da nfus kadyla sabitlenecek bir babalk deildir sanki. Somur ve paralel rnekler var ama yine de sanki, ok korkulmutur ondan. Taklit edilemez, ele avuca smaz, takibi zor, neresini turmaya alsan elinden kaan bir yan var. Mesela Sezai Karako da, lhan Berk de, Cemal Sreya da o kadar okunmutur, grup grup airlerir ilgi oda olmurur ama eskirilememilerdir. Oradan, onlarn sadece birinden kabarmak isteyenlerin abas hemen srtmtlr. Yine sadece Ece Ayhar'a yaklaanlarn, yaklamaya alanlarn, onu kutsayanlarn durumu da ondan farkl deildir. (Ben hep una inandm: Gen air, sadece tek bir aire odaklanp onun izinden gideceine hibir airi okumasn daha iyi. Yani ya hep ya hi!) Yineleyeyim: Galiba kinci Yeni dosyas Trk iirinde kolay kolay kapanmayacak! Her trl vgy hak ediyorlar ama yine de bunun bir ar vg olarak deerlendirilmesini istemem; sadece iirimizin en karmak dneminden sz ettiimi vurgulamak amacndaym. niyetlerimiz, kavraymz ve yntemlerimiz ne olursa olsun bugn kinci Yen; karrnzda tm cesarnetiyle durmakta. Bugn kinci Yeni zerine hatr saylr bir klliyatn olduu da bir gerek. Fakat kinci Yeri'nin, hem kendi airleri hem de akademi ve iir dnyas tarafndan ele alnan kapsamnn henz yeterli olgunlua eritiini dnmyorum. Elbette kimi istisnai durumlar darda tutarak bunu sylyorum. yarna olacak bir ey deil bu. imdi alan yoldan tek tek airler zerine (gemite Turan Karata'n Sezai Karako aratrmas gibi) kapsaml aratrmalar yapmaya sra gelecektir. Sonra belki bu airlerin ikili ya da l karlatrlmalar, iir zerine yazlarmn iirleriyle, poetikalaryla simetrik ya da asimetrik ilikileri vs.

Ahmet Bozkurt: Evet, sonuta

Baki Asiltrk: Tabii bugnden

Ahmet Bozkurt: unu syleyebilirim

bu noktada: Szn ettiim almalar daha ok, var olan anlamaya ynelik kimi znel abalar ve akademik zmlemelerden ibaret kalan bir tarih yazma giriimi olarak ortada duruyor. kinci Yeni'nin poerikasnn varlk nedenleri, metafizik dolaym, insani ve toplumsal ilgileri, dnemsel karakteristikleri, modern Trk iiri ierisinde igal ettii ko-

num pek ok eletirel disiplinin yntemleriyle bu alana seferber edilebilir. Nitekim bu trden abalar da yok deiL. Romantisist bir zclkter ve uzviyeri paradigmann ksr eilimlerinden uzak durarak ele almak gerekiyor kinci Yeni'yi. Evet, elli yl bir hareketin tarih nnde hak ettii yeri almas iin yeterli bir tarih. Fakat bu tarihin nemli bir ksmnn savunma ve kar klarla, seksen dnemi boyunca da kendine bir 'kk' arama urana heba edildiini dnyorum. Yeni her hareketin ortaya ktnda tepkiyle karlamas, tartmalarla kendisini sreen bir ekilde kurmas kanlmaz bir durumdur. Bugn bu elli yllk zaman dilimi en azndan bu harekete ynelik her trl bakn bir anlamda uzak a kazanmas iin nemli bir ayra oluturuyor. Tarihin bize bahettii bu parantez iini iyi deerlendirmek gerekiyor. O yzden, bugn her trden romantisist zc reflekslerden syrlm bir ekilde ayakta duran eletirel bir bakla kinci Yeni'ye "yeniden" bakmann tam zamandr. Katlyorum, sadece zc reflekslere bel balayanlar kinci Yeni'yi kolay anlayamayacaklardr. Demin 70'lerden sz ettik, 70'lerin alt1 "zc" eilimleriydi belki kinci Yeni'yi skalamalarnn nedeni. Tartrlabilir. .. Zaten Cemal Sreya'Iar, Turgut Uyar'lar ilk ktklar zamanlarda da genellikle "zden kaynaklanan itirazlarla karlamlard. eyi de hatrlarsak, 1960 Kuar'rur, Ataol Behramolu ve smet zel'lerin klarn hatrlarsak, onlar da kinci Yeni'ye "zden kaynaklanan itirazlar gelitiriyorlard. te, toplumdan kopuk olmak, toplumun dertlerinden habersiz olmak, dnyadan kopuk olmak vs. Sonra btn bir 60 Kua, hatta ardndan 70 Kua kinci Yeni airlerini neredeyse "itti", yakn durmay ayp sayd onlara. Tabii burada sadece dnya gr eksenli bir itmeden deil poetik bir itmeden de sz etmeliyiz. Folkloru ana malzemelerden, ana kaynaklardan sayan iki kuak, "Folklor iire Dman" demi bir airi elbette itecektir. Yani buradaki itmede z ve biim beraber yrmtr. Ama unu da sylemeli deil miyiz: Bugnden baklnca Edip Cansever'de. Ece Ayhan'da ve Sezai Karako'ta epeyce zc iirler yok mudur? Elbette, "sadece z" ne karmadklarnn farkndaym. Ne Edip Bey iin ne Ece Ayhan ve Turgut Uyar iin byle bir eyi ileri srebiliriz. O zaman belki, lhan Berk'ir "anlam"la ilgili olarak sylediklerine bir iaret koyarak; ki, o sylediklerinin ou da yeni deildir zaten, Ahmet Haim'den almtr, Haim'in Pyele nsz'nden almtr. Ben hep armmdr lhan Berk'in iirde anlamn nemsizliini savunan grlerini yeni zannedenlere ve oradan grlt koparanlara! stelik lhan Berk'ir anlama ilikin yazlarnda Haim'den alntlar aka belirtilmiken! lhan Berk'in yenilii baka yerlerdedir. Dneyim; unu sylemeliyiz: Evet, kinci Yeni'ye zc reflekslerle yaklamak yanltr ama tamamen biimci algyla yaklamak da ulaacamz sonucu yarm klar. zellikle 60'lardan 70'lerden sonraki kinci Yeni'ye ...

Baki Asiltrk:

99

Ahmet Bozkurt: "60'lardan

70'lerden sonraki kinci Yeni" ayrm bence olduka ilevsel. smet zel'in 1970'de Halkn Dostlar/nda oka ses getiren "Tanr Mezarlarn Isrrsn" yazsnda dile getirdii grler bu balamda yeniden dnlmelidir.

Baki Asiltrk: ok sert itirazlardr

gerekten. eyi de anaym arada, sen devam et istersen kaldn yerden: Attila lhan'n kinci Yeni hakknda syledikleri de yenilir yutulur cinsten eyler deildir. 1982 tarihli, olduka nemli, "airler Intelleetin Peresinde" yazsyla bugne tanabilecek eskimemi pek ok rgrnn muhasebesi de yaplmaldr. 1979' da zel' e kinci Yeni' nin "bir sanat eseri verem ediini" dndrten ey en zl haliyle bu airlerin "Mevltite'tut yaad lkede toplumun atardaman, vicdan olamamalanndan" kaynaklanan "kk airler" olarak kalmasndan ileri geliyordu. zel'in duraan ve pesimist bir noktaya tad bir "hakllk" pay ierisinde kinci Yeni'nin durduu yeri pek ok adan deifre etmek gerekiyor. Elbette biimci algnn olas tm aksaklklarndan beride durarak bylesi bir zmlerneye girirnek gerekecektir. iirimizin nemli bir bellek mekan olarak, kinci Yeni her eyden nce, onun kalntlarndan karlabilecek bir tarihsellie, giderek kendi arivlerinden, olas tm tarih biemierine okuyucusunu davet eden poetik bir ynakta kuruyor mevzisini. Dolaysyla Turgut Uyar, Cemal Sreya, Edip Cansever, lhan Berk, Ece Ayhan ve Sezai Karako tarafndan sarslmaz bir yetkinlik ierisinde kurulan kinci Yeni'nin Pazar Postas ve Yeditepe dergilerinin belleinde kaytl olan pek ok tartma ve tantmann btnlkl bir ekilde okur karsna kyor olmas nemli. lhan Berk'in uzunca zamandr yeni basks yaplmayan airin Topra 0992, Simavi) yaptna da ayrca dikkat ekmek gerekiyor. 1970'lerde Asm Bezirci'rin kinci Yeni'yi "gelenekten kopme, bilimcJJie kayma, deititim, kett-

Ahmet Bozkurt: smet zel'in

100

tm, zgr eim, soyutlama, anlamszlk, imgeleme, usdna kma, g anlalma, okurdan uzaklama, halka srt evirme, evreden ayrlma ve ka" olarak yadsd eletirel dzlernden hayli yol aldk saylr. Garip iirine bir tepki olarak doan bu iirin nedenselliini kavramak, var olduu toplumsal ve siyasal koullar ierisindeki yneliini anlamlandrmak ancak onun; insann, toplumun bir bireyi olmasna ramen, bireyliine de arlk verme giriimi olarak niteleyen Edip Cansever'in. adalama imkanlaryla, iire geni bir soluma ortam ve bir eit iirsel zgrlk getiren bir iir olarak gren Turgut Uyar' n ve bu iirin temelde bir "kar iir" olduunu dillendiren lhan Berk'in poerik amlamalarna kulak kabartmamzla mmkn olacaktr. iirinde hep aranarak bulunmu bir "acerrili i", "hatal itenlii", "kmazm gzelliini" kutsayan, "korkulu usral n" ne demek olduunu ok iyi bilen Turgut Uyar'n iir yazlarnn "byklnn en az onun iiri kadar hayrete drc olmasna amamak gerekiyor.

Baki Asiltrk: Senin geldiin

noktadan Uyar'n kitabna, Korkulu Ustelk' dneyim. Yine de unu syleyip sonra kitaba geeyim: kinci Yeni ilk kn SO'lerde ikincisini kuan youn ilgisi sayesinde 1980'lerde yapmrr, yoksa imdikine nc k m demeli? Bildiin gibi 1980'lerde kinci Yeni airlerinin hepsi hayattayd: Ece Ayhan aykr airlerin ilgi odayd, ounun da yakndan grr biriydi. Edip Cansever'in masasna da airlerin yaklamak istediklerini biliyoruz ama Cemal Sreya daha bir poplerdi sanki, sadan soldan

pek ok gen air onun masasnda oturmutur. Anlardan, rnektuplardan, konuulanlardan anlyoruz bunu. lhan Berk'in poplaritesini ise sylemeye bile gerek yok, geen yla kadar yeni kuaktan airlerin ou onunla fotoraf ekrirrneyi istemi ve bunu yapmak iin taa Bodrurn'Iara girmici. Sezai Karako, hem 80'lerde hem de 90'larda metafizii nceleyen airlerin idolyd. Turgut Uyar ise sanki biraz "mesafe" demekti. "Mesafe" baz eyleri korur, her iki taraf da korur. Hem estetik hem de etik mesafeden sz ediyorum. Uyar, genlere rnesafeliydi galiba o yllarda. Hatta o mehur oturumda genlerin iirlerinin birbirine benzediini sylemesi genleri biraz itmi de olabilirdi. Neyse ... Korkulu Ustslk' yazd "Sunu'lra Alaattin Karaca'nn u ifadeleri ilgimi ekti: "e kapark, sklgan, utanga, belki biraz sinirli, huzursuz; ama kesinlikle en duygusallarndan biri 'parasz yatrl'Iann." Demin bahsettiim yazya dneyim: 1955 'te yaymlad "Korkulu Ustalk" denemesini Uyar u cmlelerle bitiriyor: "Sanary yitiren ustalker. Usta olmaktan korkun uz diyorum. yi olsun." Sanki kendi iiri de hep ustalktan kamann iiri olmu. "yi"yi arad, "iyi olsun" diye abalad kesin ama ustalk onu rkrrn. (Belki de bu yzden, gen airleri evresine toplayp onlarn "ustarn, ustarn" demelerine meydan vermek isremerni.) yle olmasa Arz- Hal'den ve Trkiyem'den Dnyann En Gzel Arabistan/na sramazd. Burada dnyasnn deimesi kadar, "iyi olsun" abas da seziliyor gibi. lgintir, demin szn ettiim yazda Uyar'n verdii rnek Orhan Veli'dir. Orhan Veli'nin eski tarz sembolise iirde ok baarl iken Garip'i kurduunu, Garip sramasn gerekletirdiini syler.

101

Ahmet Bozkurt: 1980'ler

dnm kinci Yeni iin gerekten de "nc k". olrnutur.. Senin de sylediin gibi, kinci Yeni airlerinin yaknl, uzakl bunda olduka belirleyici bir rol stlendi. Ama byk oranda 80'lerden bugne gelen srete btn kinci Yeni airleri zel bir "kapatlmaya" bilinli ya da bilinsiz bir ekilde hapsedildiler. Senin altn izdiin ilikiler sarmal, poplerlik durumlar bunu biraz daha pekitirdi. Bu airler iirsel ilgileri, poerik durular dnda daha ok bir air cernaari, topluluu oluturmak iin ara konumuna indirgendi. Herkes kendi sesini duyurabilecei bir yaknlk ilikisi ierisinde, ounda da gnl birlikteliini aamayan bir ortamda bu ilikiyi srdrd. Ne yazk ki Ece Ayhan, Cemal Sreya, Turgut Uyar, lhan Berk, Edip Cansever ve Sezai Karako takipilerinin pek ou kinci Yeni'deki poetik rezonansdan nasibini almad. Sanrm, bugne tanan hastalkl bir durum bu. Sezai Karako'u yalnzca mistik, metafizik bir dnyaya hapsetmek; Ece Ayhan' sis:'em kartlndan te bir yerde konumlandrmamak; en baya kullanmyla Cemal Steya'y ererizmin darsna tayamamak gibi b~r "kapatlma" sz konusu. Baki Asiltrk. Bu sadece kinci Yeni airleri iin deil ne yazk ki bizde edebiyatn hatta hayatn her alannda grlen bir aksaklk. Bunun nedeni de "ezbercil ik" ve s algdan baka bir ey deil bana gre. Yahya Kemal stanbul airidir, Haim hznl akamlarn airidir, Nazm Hikmet hapishanelere, Dranas "Fahriye Abla" platonizmine, amlbel "Han Duvarlar" arasna, Necip Fazl

"Kaldrrnlar?a, Cahir Srk "lm korkusuna laydr, ezberlernek kolaydr ama unutulmamal berlenerneyen" iirdir.

hapsedilmitir. Etiketlernek koki kinci Yeni iiri biraz da "ez-

Ahmet Bozkurt: O nedenle,

altn izdiin u "mesafenin zerinde durmak gerekiyor. nk bu "rnesafe'tnin izdii snr zerinden ilerlenmezse kinci Yeni'nin poetik almnn bugn yeterince knhne varlamayacan dnyorum. Aslnda bu "estetik ve etik mesafe", Turgut Uyar zelinde kinci Yeni iin de uyarc olacaktr. Bunu zellikle belirtmek isterim. Turgut Uyar ve Cemal Sreya'nn yazlarnda sklkla iir-yaam birlikreliire, eletirmerlerin konumuna deinmesi biraz da bu "mesafeyi ilerlikli klmak adna yaplan eylemler. "Kelimeleri tedirgin etmek" iin yazan bir Turgut Uyar doalolarak iiri de "zemettde verilmesi gereken sadaka" olarak grecektir. Evet, ustalk tehlikelidir Uyar'n gznde. Onun iin "efendimiz cemilik", der. Bunu da u ekilde dillendirir: "Ben krknden sonra iir yazmayan airlerimizin, hayatn yiikii, ge-

im derdi, falan gibi sebeplerle deil, artk aa uymak gcii kelmedndet, sylenecek eyleri kalmadmdan, yahut iiele sylenebilecek taze eyler bulmadklanndan, kendilerini yeniden icat edemediklerinden sustuklerrn inanyorum". Baki Asiltrk: Mutlak
tartmas
l02

balatrlar

katlyorum. genellikle ...

Hatta

bu duruma

den airler

"iir lyor"

Ahmet Bozkurt: Evet, Uyar, onlar der ve ardndan ekler: "nsan bu knaza ancak ustala ynelmekle diiebtir", Onun, "iyi olsun" abasnn ardnda bu yatar. imdi kalkp Turgut Uyar gibi bir airi "usta" olarak nitelendirmek ne kadar doru. Hep acemi kalm, srekli renme arzusuyla yanp tutuan, hep yeni sesler ve dnyalar arayan bir airin-dnyas iin "usralk" ne kadar khne bir szck. lhan Berk'in genlerle olan ilikisi de hep bu dzeyde ilerlerdi. ok iyi hatrlarrm, bir keresinde evinde saatlerce slam felsefesi, rakilik, bn Arabi'yi anlatyordum kendisine. Sonra yaptm eyden utandm anlaynca, bilgiye hep alk duyduunu sylemiti. Bundan hibir ekilde gocunmamt, o zamanlar lhan Berk'e bn Arabi kitaplar gndermitim. Berk'ir sahici ilgisi hep iiri ararnakla ilgiliydi. Cemal Sreya, biraz da, Oktay Rifar'a yklendii bir yazsnda bu ustalk durumunu "hibir air bir iiri bititmeyi Celit Klebi kadar bilmez" diyerek ok daha keskin bir ekilde dillendirrniti. Korkulu Ustalk'n yazarnn hem iirini hem de poetikasn byle bir "acernilik" ierisinde kurmu olmas, kinci Yeni'nin kendi amalarna ihanet etmeyen sahici dnyasnn rndr diye dnyorum.

Baki .Asiltrk: Korkulu

Ustelk'te ilgin bir yaz var, senin de dikkatini ekmitir: "iir stne". ddiasz bir balk altnda iddiasz bir yaz ama ilgin eyler sylyor. yle balyor: "Birisi bana bir, iirini okuyup da dncemi soracak diye korkarm. Baz baz-oluyor, ne diyeceimi aryorum. Kara bir duygu kyor iirne. Bana bakalarnn verdii nemi, kendim de kabullenirrniirn de bilgilik taslarrrurm sanyorum. Utanyorum, sklyorum." Gerekten ilgin

bir yaz. (Mesela Cemal Sureya'da tersi bir yaklam grrz, zar atmay sever o.) Ya biraz ilerleyen airlerin genlere ustalk raslarnak iin can att, genleri srarla yanlarna ardklar, kanatlarnn altna almak istedikleri, genlerin de "abi'Tere "abla'Tara iir dendikleri ortamda son derece sayg uyandracak bir tutum. Sadece sayg uyandrmakla kalmayacak, rnek alnmas gereken bir tutum aslnda. Belki, 1980'lerde gen airlerle Uyar arasnda bir mesafe grlmesi bundan kaynaklanyordu. unuhemen sylemek lazm: Kiisel ilikiler balamnda byleydi ama poerik adan byle olmad tabii. 1980'lerde de sonrasnda da Turgut Uyar'n gen air nezdinde hep saygn bir yeri oldu. (Gnmzdeki Epik'iler mesela, Uyar'n srdrcleridir baz bakrnlardan.) Ustalktan korkan adam, genlerin asl ustas oldu diyebiliriz. Biraz ilerde ok daha ilgin bir ey sylyor: "Kimin tesiri altnda kaldm bilernem. Bilsem kalmamaya alrdm. Ama bende illaki birinin tesiri varsa bunu gnmz Trk airleri iinde aramak gerekir." Aslnda burada Uyar, tarihsel bir gerein de altn iziyor kendi iiri balamnda. Dnyann En Gzel Arabistan/nda yapt sramay dnem iirine, dnemin kinci Yeni'liki airlerine balyor. Onlara olan borcunu duyumsatyor. Bir adan, gerekten de birbirini yaratm airlerdir kinci Yeni'ciler. (Arada Ece Ayhan'n Edip Cansever'e ettii hakszl da hatrlatalm: Komik iddialardr, "lastik topu olduu iin onu oyunumuza aldk" filan. Belki hayata ilikin bir kskanlk da vardr bu szde. Neyse ... kinci Yeni, Ece Ayhan'n ya da baka bir airiri mal deildir. Bunu Muzaffer lhan Erdost, Cevat Akkanat, Aldartin Karaca, Mehmet H. Doan vd. gibi yazarlarn kitaplar btn aklyla ortaya koyuyor.) Uyar'n alakgnlll biraz da bunun farkna varmamz salyor gibi.

103

Ahmet Bozkurt: stersen burada yle bir parantez

bir eletirmen deiL. Fakat iir zerine daha farkl dnmemizi salayacaktr. yazdklarnn

daha aabiliriz: Turgut toplam bu konuda

Uyar biraz

Baki Asiltrk: Galiba kendini air-eletirmen

olarak grenlerden ve air-eletirmen dosyalarna smayanlardan ok iir zerine deneme tadnda yazanlarn, drenlerin daha ok katks oluyor iire. Tula gibi kaln ama bo iddialardan ok, yle bir-iki sayfalk iir yazlar daha abuk harekete geirebiliyor imgelemimizi. Cansever'in de Uyar'n da yazlarnn ou byledir. Eskiden yoktu zaten byle etiketlerne samalklar: air-eletirrnen, ressam-air, air-ressam vs. Disiplinleri ve sanatlar sulandrma gibi geliyor bana bylesi adlandrmalar. Yani, bence ok komiktir mesela Turgut Uyar'a air-eletirmen demek. Bunu, byle bir adlandrma yapldn duysa kemikleri szlard.

Ahmet Bozkurt: Yazdklar

deneme tadnda daha ok. Kelimenin kendi bana egemen olduu bir iir anlaynn giderek kendi dnemsel koullarnn yaratt uyumsuzluk ierisinde kendi syleyi biimini kurmasna kout olarak Uyar da incelikli bir deneme slubuyla kyor okur karsna. Uyar'n, senin de bahsettiin, alakgnlll sayesinde bu durumun oka farkna varlmayabilir. Ama bu yazlar toplamnda ortaya kan eyolduka gnendirici. Elerirrnenin konumu, air-okur ilikisi, iirin ne'Iiire ilikin uyarc tespitler ve daha pek

104

ou Uyar'n yaz corafyasnda btnlkl bir poetik yapnn kurulmasyla sonulanyor. Elbette bunu kendine zg "acemilii" ierisinde dillendiriyor. Bu "acernilik", tpk Uyar'n iirinde olduu gibi, dilin inceliklerini, imgesel duyarll, okseslilii yaamn diline tercme eden bir yetkinlik olarak kyor karmza. Dahas var, Korkulu Ustalk'taki yazlar varsllatrran ey, rneine kolay rastlanlmayacak, sarslmaz bir denge anlay. Senin iaret ettiin noktadan hareketle bakrrruz vakit "ustalkran korkan adam"n gerek bir "usta" olarak ortaya kmas kanlmaz oluyor. Korkulu Ustalk bir eletiri anlaynda olmas gereken ey ne ise onu barndran yazlarla donatlm. Ele ald yaptn ve sorunun tarihsel balamn ihmal etmeyen, ayrntlarna inerek zmleyen, bunu yaparken de bir metnin temel gayesinin zevk vermek olduunu yeniden hatrlatan yazlar bunlar. kinci Yeni airlerinin "birbirini yaratmas" olgusunun, birbirlerini besleme gereinin bu kadar ak yreklilikle ortaya konmas kymeti bilinmesi gereken bir sahicilik rnei. nsan, Turgut Uyar'a, bir de bugne baktnda bunu daha iyi anlayabilir. Yanldm pek sanmyorum, senin de buna hak vereceini biliyorum. Bugn orta kuak ve gen airlerimizin ounluu neredeyse "usta air, usta eletirrnen". Ustal bir alnlk, bir pay e gibi tamay zel bir vasf olarak deerlendirmeye meyilli pek ok air ya da elerirmer. Bu da doalolarak ynlendirmeyi, ftursuz bir cehaleti ortaya karyor. yle bir baktmzda, kendi amacna ihanet eden bir sez i, bir kr bak egemen. Sen zaten yllkta Trk iirinin on iki aylk dkmn ortaya kardnda bu duruma fazlasyla tanklk ediyorsun.

Baki Asiltrk: Ne yazk ki bugnk

tablo bu. ok gen, ya ilk kitabn karm ya da daha kitab kmam bir air adaynn yaz veya syleilerinde "i irim, benim iirirn" falan dediini grnce tylerim diken diken oluyor, bir daha onun sylediklerine kolay kolay snamyorum. (Bir de itiraf: Eh, zaman zaman ben de iddial laflar etmiimdir ama "benim iirim" lafn ok doru bulmarn bu yalarda. Bunu yaparkenki amacm udur: Kendime herhangi bir usta kabul etmediimi aka ilan etmek. Usta da rak da kabul edilmesinden yana deilim iirde. (Gryoruz Cemal Sreya'nn zar attklarnn halini, ya da Attila lhan'a rak yazlmaya heveslenenlerin durumunu.) Okuduklarmz ve bizi okuyanlar vardr yalnzca, gerisi hikaye (iir deil)! .

Ahmet Bozkurt: Turgut

Uyar'n tankl da, aslnda o zamandan bugne pek bir eyin deimediini gsteriyor. Hep "byk iiri" amalayan Uyar iin nemli olan "krnazm gzellii, hatal itenlik. korkulu ustahk" bugn neden bizim yol iaretlerimiz olmasn Uyar'n Biiyk Saat'inin tik taklarna daha ok kulak kabartmamiz gerekecek. Bu noktadan Edip Cansever'e gemek istiyorum. kinci Yeni'nin en az yaz yazan airlerinden birisi o. lmnden sonra yaz larnn ve syleilerinin topland eksik bir derleme olan GW Diiyor AVLlcumda (1987, Adam) kitabndan sonra iiri iiele lmek neredeyse eksiksiz bir toplam sunuyor okura. Devrim Dirlikyapan tek bir yaznn bu yaptn dnda kaldn belirtiyor. Ben burada Cansever, Uyar, Sreya sarmalnda ekillenen bir "iir-yaz" ikilisi arasndaki sorunsaln iir adna su yzne kt bir poerik

durua ve sonularna syleide airimizin

eilelim cevaplar

derim. Tomris Uyar'n sorularn sorduu bir bu konuda olduka belirleyici. Cansever, "Yal-

nzca iir dnyorum. Biraz da tembellik denebilir, ama iirden baka hibir yaz biimi beni ilgi1endirmiyor artk. (...) T.S. Eliot apnda deneme yazabilen kmad imdiye kadar. Diyelim bir Lukacs gibi tezler ne siiret bir ince1emeci kmad.(. ..) Bylesine kapsaml yazlamayacaksa, yazdan vazgemeli dedim ve en iyi bildiim -eer becerebiliyorsem-: iirin daha iyisini yazmay setim ", diYOL Ayn soruya Turgur Uyar'n verdii cevap ise "sadece iir yazmak istiyorum, iir iistiite dnmek dei]" olur. Kukusuz bu cevaplan farkl balamlarda,
kendi nedenselliklerini oluturan i dinamikleriyle ve ortaya kartt sonularla birlikte deerlendirmek gerekir. En azndan bu konuda pein hiikimlii olmamak gerek. Fakat benim iin daha ok Cemal Sreya'rm bak nem kazanyor burada: "Bekiyotutn da, son sralar, yaz yazmak da bir eit iir yazmak olmu

benim iin, bir bakma onun yerini de tutmu".

Baki Asiltrk: Burada una deinsek

iyi olur diye dnyorum. Acaba kinci Yeni airleri yazy, iir zerine yazmay tam olarak nasl gryorlard, nasl deerlendiriyorlard. Sanki en ok yazanndan en az yazanna dek bir ekince var onlarda. Dzyaz yazyorum ama acaba iyi mi yapyorum tedirginlii hepsinde de seziliyor. Zaten yazlarnn ksa ksa olmas bunu dndryor bana. Sanki bir an nce yazp bitirme derdindeler.

Ahmet Bozkurt: Bana kalrsa, yazy belki de kinci Yeni'nin

ilk evrelerinde zorunlu bir mevzi olarak gryordu bu airler. nk bir ekilde kendilerini savunmalar, bu yeni iir anlayn aklkla anlatmalar gerekiyordu. Fakat bu trden bir zorunluluk durumu bile iir adna da olsa yazy dlayamaz diye dnyorum ben. air ve yaz ilikisinin bu balamda yeniden dnlmesi iin nemli kap ayor aslnda kinci Yeni airleri. Bu konu zerinde biraz dnlmeli derim. Cansever'in poetik ilgisi, belki de byle bir konumlandrma ierisinde dahada netlik kazanacaktr. Yazdklarndan ziyade iirleriyle kurduu bir poerika bu. Birbirinden fakllklar gsterse de, btn olarak iirin kurduu bir poetik dokudan bahsetmek mmkn. kinci Yeni airlerinin birbirlerinden farkll, hibir ekilde byk bir iir ortaya koymu olmalarna ramen bir manifestolannn olmay burada belirleyici olgular gibi grnyor. Cansever, kinci Yeni'yi "bir kar kt deil, bir yetersizliin sonucu" olarak ele almasyla aslnda bu hareketin temel verimlerini oluturan "anlamsrzl k", "rastlantsallk" , "akl ile kurulabilecek bir iiri dlarnak" gibi ynelileri n dnda hareket ederek "dncenin iiri"ni kurmaya, "bireycilik" ve "topluma srtn dnme" gibi zelliklerin karsna da, iiri "toplumla ilgiler kurmak" olarak tanmlayarak "gelenee kar ikmay zm olarak grmemesiyle belirginleen bir air. Bu haliyle Cansever'in poetikasru kurduu uzam kendi deyimiyle "bir boluk ierisinde dengesini eremekta" zetlenebilecek bir "benliin Iezlslecrlmes" durumundan baka bir ey deildir. Bu kadar farkl araylarm peinden koan bir airin poerik duruu onun kinci Yeni ierisindeki konumunun farkllna ayn bir dipnot dlmesini gerekli klyor.

105

zerinden bakldnda kinci Yeni'nin tarurnlanamazl, bolua, mekana insancl bak, daha bir belirginleiyor gibi. Bir yanda "Masa" iiri bir yanda "Yerekimli Karanfil" veya "Mendilimde Kan Sesleri" (ki, koparlan onca grlniye ramen kinci Yeni balamnda Edip Cansever'i en az temsil eden iirlerdendir), te yanda "Bezik Oynayan Kadnlar", "Oteller Kenti" vs. Sonuta tabii Edip Cansever'e "nesnel ballak" kavram arkasndan bakmak lazm, Elior'tan mlhem. iiri iiile lmek'in balarnda belki de Trk edebiyatnn en ilgin otobiyografilerinden biri yer alyor. Aslnda, Gl Dniiyor Avcmda'dan bildiimiz bir metin ama bu toplam iinde yeni bir anlam kazanyor. Keke Dirlikyapan en baa onu koysayd. ok ilgin ayrntlar var bu otobiyografide. ocukluu, ilkokul ve ortaokul yllar, (benim iin en ilgin pasajlar) Tanpnar' ziyaret edip ona iirlerini gstermesi, Yedi tepe dnemi, askerlii ve sonras, kinci Yeni dnemi ... Bu zyaamyksn 1977'de kaleme alm. Yani kinci Yeni ve Trk iiri iindeki konumunun neredeyse tamamen belli olduu bir dnem. Uyar'da olduu gibi, tam bir alakgnlllk metni. Son paragraf ise onun iire bakn, iir ve insan, iir ve evre algsn btn plaklyla ortaya koyuyor. Glmseyerek okuduum son cmleler (iire bylesine bir ballk!): "Arada bir oyun yazmak istiyor canm. Hemen vazgeiyorum. iir varken ... " Bunun hemen ardndan gelen "Kapalar" denemesi ise zannederim Edip Cansever'in iirinde (hadi, Bachelard'a borlanarak syleyeyim) "mekann poetikasm" tam olarak veren bir metin. Kendi ya106 am deneyimlerinin, air-mekan ilikisinin altn izen bir yaz bu: ken, ryen bir mekana, hayata yazklanma. Tabii bunu sulugz bir nostalji biiminde yapmyor, insani bir duygulanmayla, yazklanmayla yapyor; deiimin farknda. Yeni gelenin eskiyi arattnn da farknda ama alamal bir syleyie kesinlikle srtn dayamyor.

Baki Asiltrk: Edip Cansever

Ahmet Bozkurt: "kinci Yeni'nin

tanmlanamazl"nn Cansever zerinden belirginlernesi her ynyle anlaml. Bu adan T.S. Eliot iin, duygulanm bir sanat biimi olarak anlatmann ancak bir nesnel ballam kavram ierisinde ele alnabilmesi Cansever'in retimi iin anlaml bir giriim olacaktr. Cansever'in hem iiri hem de yazdklar bu durumu aka ortaya koyuyor. Onun, sk sk oyun yazma istei kendisini ve ilgilerini srekli olarak yoklayan yaznsal kiiliinde aranmaldr. Zaten bir syleisinde, "Yer yer tiyatrodan yararlandm

syleyebilirim; iirden deerler alan oyunlar gz tiitde tutarak. Buna bir i sava da diyebiliriz. rsenn kendiyle kotumebt, 'Bet'iyle atmalar, derken bir i balam tgiisii" diyerek bu durumu akla kavururuyor. Ben, Cansever'in iirinde ak ya da rtk ekilde hep teatral bir rgnun 'kesinlik'le ve dramatik bir kurgu ierisinde yaam bulduunu dnrnmdr hep. Onun iirinin dramatik monologlar, durumu, eliki ve kartlklar btncl bir atma esi ierisinde iirsel dekorun nveleri haline getiren i yaps bunun kantdr. Bylesi bir poerik duru, doalolarak, senin zerinde durduun mekansal belirlerimlerin iiri olacaktr. Cansever'e ve onun poerikasna bu noktadan bakmak kinci Yeni iirine ilikin pek ok yeni kavrayn da nn aacaktr.

Baki Asilrrk: Sanrm, belli bir tarihten sonra younlat

tragedya yaplanmal iirlerinde aslolan insan-mekan ilikisi. Oteller Kettitvie, Ben Ruhi Bey Naslm'da, Tragedyala/da, Bezik Oynayan Kadnla/da byle pek ok para bulabiliriz. nsann mekana yapklnn onu yalruzlatrmasr kadar yalnzln mekana balanmakla tedavi edilmesi de sz konusu. Paradoksal bir durumdan sz edebiliriz. iiri iirle lmek'in sayfalarnda da bunu duyumsatan pasajlarn says az deiL. Zaten, Cansever'in gerek hayatta da ok hareketli olmayan, mekanlarda ekillenen varln dnrsek bunun nedenini anlayabiliyoruz. (Cemal Sreya daha hareketlidir mesela ...) Biraz da dorudan poetikaya ynelik deinmelere bakmak istiyorum. Kitaptaki yazlannn birinde yle diyor, sanrm hi eskimeyecek belirlemeler: "Gerek 'ber'irnizle yz yze gelmedike, tersine, kiiliimizden gn gnden daha bir uzaklatrldka, iiri nasl olup da ozanr yalnzlna, sezgilerine, gdlerine balayabiliriz? Ayrca, kimliimizle yazdklarmuz arasnda varsaydmz benzelik, gerek, tutarl bir benzelik olabilir mi?" kinci Yeni'den nce de sonra da neler grd iir dnyas, sanat dnyas deil mi? Ama eskimeyen o "z", eskimeyen o "benlik" ve "berlikilik", iirin altndaki o "mhr"! Tabii burada Edip Cansever'i kiilikli ve kimlikli klan dnme de bakmak gerekiyor. Onu tekilerden byk lde ayran tragedya kudretine, trajik olan kavrama ve yanstma ... Belki de yle deerlendirmek gerekiyor onun bu szlerini. Varlnn zn kendi yaratan, varoluunu adm adm, aama aama gerekletiren bir airden sz ediyoruz. kindi sru'nden Oteller Kent/ne gelen bir airden. Hem Edip Cansever'in iirlerine hem de iiri iirle lmek'teki yazlara varoluuluk ve orroloji asndan yeniden baklmal belki tespit eden airlerimizden biri. O yzden iirlerine enikonu egemen olan insanmekan ilikisi onun kendi poetikasna dahil ettii trajik gerekilik ierisinde deerlendirilmeli. Szn ettiin pek ok yap bu iirin trajik uzam ierisinde kurgulanmasyla kour olarak ilerleyen bir varolua sahip. Zaten Cansever'den alntladn pasaja hakim olan dnce de benim bu ngrm bir anlamda doruluyor. "Ben"], "benlii", "z't her zaman mesele edinen bir bilin dzlemi doalolarak trajik evrimi varsllatran bir iir gcne sahip olacaktr. Cansever, iiriyle bu trajik yapy bir anlamyla kurdu. Bize den, bu yapnn tortularndan geriye kalan trajik zn modern Trk iiri ierisinde ne trden bir tarihe sahip olduunun izini srmek. Daha ok Cansever'le snrl kalacak olsa da byle bir alma elzem. Edip Cansever keke yazy ikincil bir konuma indirgemeseydi diye hayflanyor insan. nk byle bir iiri kuran zihnin phesiz bu iir zerine syleyecek pek ok sz de vardr.

l O?

Ahmet Bozkurt: Cansever, modern iirimizele trajik olann eksikliini en erken

Baki Asiltrk: Dorusunu

rndr. Yine de, sever'in dnyasn kunur bir toplam Kapsaml olmasa

istersen zaman zaman ayn eyi ben de dnrnelimizdeki de fena bir toplam deil nicelik asndan. Canenine boyuna vermese de, tam doyurucu olmasa da die doolduu sylenebilir. En azndan, hi yoktan iyidir diyelim! da ilgi ekici, uyarc dnceler rettii grlyor. Belki

fazlaca dzyaz yazsa ya da konusa bu kez iire (tragedyalara) mayacakt.

bu kadar ala-

Ahmet Bozkurt: Onun iir iili i bu dediklerini dorular nitelikte sanki. nsan yle bir dnp baktnda iire ve hayata ilikin sorunlar iirine gl bir ekilde tadn grnce Cansever'in dnce iilii de hemen aa kyor. Bir yaznn, felsefi bir metnin konusu olabilecek pek ok eyi iirine tamasndaki rahatlk da buradan kaynaklanyor olsa gerek.

Baki Asiltrk: Yani, iirinde sz ettiklerini

yineleme gerei duymuyor diyorsun.

bir de konumalarnda,

yazlarnda

lOS

Ahmet Bozkurt: Evet ... Yaz karsndaki ikincil konumu bu haliyle fazlasyla mazur grlebilecek bir hale geliyor. Bu durum onun poetikasna giri yapmak asrndan da son derece nemli. Mesela, iirde perspektif ve grme balamnda zellikle anlmas gereken bir airdir Edip Cansever. Onda, bak ve grme edimi, iirin bir sahne dili ierisinde kendi dekorunu nasl kurduunun verilerini fazlasyla sunan dokusuyla dikte ettirir kendisini: "Bakmalar gryorum btn gn tiitlii bakmalar Pencere bakmas, sabahlar bakmas, yeilotlar bakmasl Hepsi de beni buluyotlet, hepsi de bir yemut uysallndal Grdm suyunki yumuak, grdm aacnki kar/ Grdiim ama ey, grdm ama nasl, gtdiitt ama bu kadar gz/ Ayn bir gzler denizi, ayn bir o kadar canl.!/ Kar gzleri, souk-gzel, buu gzleri hamam larda/ En hads bu: savalarda, en ksz liilerdekil Bitti gzleri onlar bitti". air bir tablo resmeder. Onun, perspektifin belirsizliinde, nesnel karllklarla atan tm imgeleri ait olduklar kornpozisyon dzleminden kartarak rd gr anlats kopuun aslnda sreksizlii de imleyen bir grme biimi olduuna dair iirle yaplm bir ihtardr: "yice bektz m, siz artk bu bakma biiminde/ Yeni bir ey oldunz, bunu kendimden biliyorum".

Baki Asiltrk: iiri iirle lmek'teki yazlarnn ounda da bu somutluu, grme (grsellik deil!) edimini hemen her sayfada izleyebiliyoruz. Biyografisini aktarrken bile hemen her ayrnt grmeye, fark etmeye ilikin. evresine ilgiyle, anlama abasyla, kimi zaman urnursuzca da olsa bir dikkatle bakyor gibi. Bakmalarn dneeye dntrrken de sanki orada grdn aklkla gsteren bir anlatma ulayor. Bunun iin zel bir aba gsterdiini syleyemeyiz. Naslsa yle, geldii gibi ...
Ahmet Bozkurt: Cansever olduka ak bir ekilde dillendiriyor dncesini. Belki de dzyaznn bile bu kadar ince dokuyamayaca bir derinlikle anlatyor derdini. O yzden Cansever'in poetikasna eilrnek yalnzca kinci Yeni iindeil, iirimizin geldii yol ve nne at patikalar asmdan da nemli bir durakta yer alyor. Onun 1959 tarihli "Dncenin iiri" yazs zerinde konaklamak gerekecek. Hem bu yazsnda hem de daha sonraki "Dnceye Sunu", "Kolaylaan iir mi, Eletirme mi?", "iiri iirle lmek", "Kapal" gibi yazlarnda kendi iirinin de anlam alanlarn belirliyor. Kendi iir denklemini aka ortaya koyuyor. kar yololarak da dpedz "dncenin iiri'Ini bulmak ve onu

"Bekyotiz da, iir ilkin diiiumekle balyor. Hatta iir denen olay, ancak baz diiiuce yntemlerinin yardmyla orraya ketebiliyotz. stelik bilimin, felsefenin seretle bunca kaynat giuiuiiizde, diiiinceyi eski bir iir alkanlyla ottmck elimizden gelmiyor. Yani 'diiiucetn iiri' nce bir zorunluluun iiri oluyor" der. Sonra da kar tiyaratmak olarak grr. "Dncenin iiri"nde yatronun nc yazar Eugere Ionesco'run sz sahne ierisinde nonfigratif biimler haline getirme abasnn bir sonucu olan "sahneye sz koymak" belirlemesinden hareketle bir olanak olarak "giuiirtiiz iirini de bir siitii elerinden soyarak, 'szlerle yeni biimler kurmak' diye tetmleyabilir miyiz, bilmem" der. Cansever'in bildii, farknda olduu bir gerek varsa, o da budur. Kar karya kalnan "iir irhaliri" nleyecek, sahici bir iir birikimi yaratacak tek zm budur. Cansever, ite tam da bu nedenle, tarafn ve yneliini aka belirginletirrnitir: "Ben aynca duygudan, biimden diiiuce edne yararlanmay, kendi

gereklerimize de uygun buluyorum. Hatta unu da syleyebilirim: Betn ir diinyasnda yer olan, ya da Bet iirine etkin bir TOrk iiri yaratmak istiyorsak seeceimiz yol bu olmaldr". Cansevdi oluturduu bu poetik bilin kapsamnda okumak hem kinci Yeni tartmalar na hem de iirimizin yol ald gzergahraki olas tm krlma ve kopmalara da katk salayacandan hi phe duymayarak yeniden ve yeniden ele almak sanrm ncelikli bir grevolarak karmzda duruyor.

Baki Asilrrk:

stersen bitirelim yava yava. Turgur Uyar da, Edip Cansever de az konumular, biz ok konumu olmayalm ... Ne kadar az yazm, az konumu olsalar da bugn Karaca ve Dirlikyapann abalar sonucunda, Yap Kredi Yaynlar'nn iir kltr iin salad imkanlar sonucunda ortada ciddi bir toplam var. Sevindirici olan da u: nemli airlerin terekeleri rastgele derleyip toplamalarla deil de akademik bir kaygyla deerlendiriliyor artk. Bu yaynlar hazrlayanlar belli ki fazlaca boluk brakmak isternemiler. Yine de darda kalan, kyda kede kalp ulalamayan yazlar olmutur, olacaktr. Sonraki basklarda bunlar eklenebilir. kinci Yeni'nin derlenip toparlanmasnda ok nemli iki kaynak daha var imdi elimizin altnda. Uyar ve Cansever'in olduu kadar kinci Yeni'nin iir kltr harirarnzda tuttuu yeri anlamakiin, kavramak iin mutlaka bavurulmas gereken kaynaklar Korkulu Ustalk ve iiri iirle l-

109

mek.