DNYA

Yeni Ynelimler
1959'da endStriyi aniden yakalayan Yeni
birok etkisi oldu (Yeni Dal-
ga terimini, bir nce L'Express'te Franoise
Giroud Siyasal Holly-
wood'un klt;';'1 tehdidi olarakgrdg ve Holly-
wood'un gelirlerindeki byk dunmak
iin yerli bir endStriyi etmeye hevesli yeni kuru-
lan De Gaullec rejim, avance sur receltes sistemini y-
Trlge koydu. Bilet vergiyle fon sag-
lanan ve film gelirinin bir oraruyla geri denen bu film
sbvansiyonu, birok ynetmenlik
Cahiers du cinema dergisi
toplanan ve birok yeni ynetmeni de
de srkleyen bir grup dinamik bu
zerine Daha ham film, hafif ka-
1960'tan 1993'e kadar Fransa, hem nicelik hem de
nitelik olarak film nde gelen l-
kesiydi. Bu dnem sresince izleyici
ne 1980'lerin sonunda video
sinden sonra bile lkelerden daha iyi
1991'de Fransa, ABD hari diger lkeler-
den daha fazla uzun film (156), daha faz-
la sinema salonuna sahipti (4531) ve daha fazla bilet sat-
(117,5 milyon). bu durumunun
birbiriyle ana nedeni Centre National
de la Onematographie (NQ projeden
dek her film eden dev-
let endstriyel bir her bl-
m iin bir y.etenek birikimi; yenilige ok bir
kamuoyu ve bir film kltr.
Dnem, dogal olarak her biri nemli bir siyaSal-kl-
trel olayla evreye Yeni Dalga;
1968 ve 1981'de sosyalist hkmetin
. ENDSTRIYEL
"
<
"
meralar ve ses gibi teknik Ye-
ni Dalga yneunenlerinin edici olan e-
kimleri, dogalama ve deneyler
bir faktr de tutumuydu: 28
ki Roger Vadim'in Ve Tann
(1956) gen ken-
di ayaklan zerinde durabilecegine
1968 siste-
mi nemli lde Avance 'sur recettes sbvansi-
yonu, sadece ynetmenlerin de yarar-
degerlendinme komitesi-
nin ye kamu grevlileri yerine endst-
rinin temsilcileri ve nemli kltrel de
kapsayacak kez ynetmenlige
iin zel bir fon ve gsterimcile-
re "kaliteli" filmleri gstermeleri durumunda
vergi indirimleri
1980'lerin zere Sosyalist Kltr
Jack Lang, Amerikan "kltr emperyalizrni"ne
bir olarak sinemaa-
amalayan ok daha
ri koydu. Avance sur realtes fonunu nemli l-
de salonlan
etli ve 1985'to bireylerin veya saficas
, denilen mali aralarla dogrudan film retimine
olanak saglayan bir vergi muafiyeti sistemi- .,
ni uygulamaya koydu. Sofica retilen tm
filmlerin te birinde Tv'ler film ret-
meye veya ortak edildi. 1990'lann
na tv Cana! film sinema
endstrisine (Neden fazla 50 mil-
yon fazla bteli filmler iin yeni bir
vergi indirimi sistemi YTrlge konuldu ve pa-
film 1980'lerdeki hkmet
ve 1993'te bir hkmetin bile sinema
651
';"
MODERN 1960-1995
genel seyrini pek 1993'te
CNenin fonu, videokaset konan %
2'lik vergiyle daha da byd; hatta daha biim-
de yeni hkmeti, 1993 GATT
Hollywood mcadelede
(ve Avrupa) filmleri iin daha iyi bir pazar el-
de iin sen bir mcadele yrtt.
YENI DALGA
geleneksel trleri -polisiye, ko-
medi, toplumsal drama, kostml filmler vb- dnem
boyunca devam etmelerine ve bir btn ola-
Avrupa sinemalanndaki ok
daha iyi durumda kalmalanna sinema-
en zellikle Yeni Dalga
daki aulcur filmlerinin
. szl Franois lruffaut ve du cine-
ma'daki nclk Yeni Dalga,.
formlc ve iin
"kalite bir tepkiyd!. 1959'un
ilk UZun filmlerini piyasaya srdkIe-
rinde ekip Yeni
ilk iki Le Beau Serge Ser-
ge: 1958) ve Les Cousins ([(uzenler, 1959) ile Claude
Chabral ve Les Quatre cenls COltpS (400 Darbe, 1959) ile
Truffaut'ydu. Onlan Cahier izledi -
Le Signe du lion ('Aslan Burcu: 1959) ile Eric Rohmer.
Palis nous appartient ('Palis bize aittir: 1960) ile jacques
Rivette, L'Eau il la bOltche ('Alu iin bir oyun: 959)
ilejacques Doniol-Valcraze ve A bout de souffle
less, 1959) ile jean-Luc Gadard. ynetmenlelinin
bu ilk filmlelinin onak yanlan, "ku-
rallan"na bir daha serbest bir kurgu-
. lama biimi ve bir senaryo-
1959 ve 1960 Cahiers grubundan olmayan
yeni ynetmenlerin ilk ya da ikinci uzun
filmlerinin, zellikle Alain Resnai'nin Hiroshima man
amour'unun (1959) piyasaya da ve
Frnnois Truffau[;nun nc uzun filmijules "ejim'de (961) bir it trois
Jermne Mareau, Henri Serre ve Oskar Werner.
652
.
FRANSIZ SINEMA5INOA YENI yaNaiMLER
"Yeni Dalga" terimi, olduka geleneksel veya (Hi- yen La Belle Noiseuse (1990) ile kesin bir
roshima'da gibi) biimsel ok sa- Cahiers grubunun en Eric Rohmer, filmlerin-
kin ve bilinli ragmen bir biimde de edilebillr bir evren Ka-
bunlann tmn kapsayacak rakterlerinin, zellikle kent ile ile tatil,
Les Quatre cenLl coups'un ve daha da bir aile ile gidip gelen duygulan-
kilde TIrez sur le pianiste'in (Piyanisti Vurun, 1960) yara- cinsel tereddtlerini ve ahlaki ikilemleri-
Truffaut Jules ve Jim (1961) ve La Pe- ni, Amerikan hayran "ekonomi sa-
au douce'ta ten,' 1964) daha klasik bir ve "zarif ve
seti. Daha sonra, Amoine Dainel dizisiyle (Iruffaut'yu bir biimde betirnler. Pek ok filmi, dizi grup-
Jean-Pierre Uaud'la) yan Olobiyografik bir bii- - ilk Ma nuit chez Maud da ('Maud'da
mi polisiyeden edebi uyarlamalara ve dnem ye- geen gecem,' 1969) dahil, her biri birinci bir anla-
niden dek birok tre el Objektif anlaum "ahlaki masal"; "komedi ve mesel"; ve dn
ok yril besteci Georges Delerue'nin m- mevsim Birka dnem eseri, zellikle
zikal kontrpuaruyla) duyguyu (Oeux Anglaises et le can' uyarlama olan Die Marquise von O .. .'yu (1976)
tinent, Iki Ingiliz 1971), (Le Demier Metro, fihnleri zgn evrelerin, zellikle
Son Metro, 1979) halla (La Chambre verte, modem kentin bariliylerinin tasvirlerini sunar.
Oda, 1978) ifade Tmffaut edilen Filmleri hakim
yolu olarak onaya En doyurucu filmlerinden iki- sinematografik
sinde, L'Enfant sauvage ocuk, 1965) ve.La Nuit Yeni Dalga ynetmerileri eski Cahiers
americaine'de (Gecenin Otesi, 1972) -ikisinde de kendisi tirmenlerinin agtrlikla Cahiers'in mzmin rakibi
ve bir biimde ynetmen ile Positif dergisinin rol gizlerne egtliminde 01-
film, gereklik ile kurgu . Positifin ve din Kato-
elaude Yeni Dalga ynetmerilenmn en ve- lik-boyali Cahiers'in fakat
.. -
rimlisiydi ve psikolojik gerilim trnde bir diz.i ba- merkez-sag Positif
filmle sinemaya geen ilk ynetmendi. 19-o merileri dili Truffaut kadar incitici ola-
neleyici nkte panlulanyla mayalanan tr bildiklerinde (zellikle Godard'a veya
filmleri, onun kk ynelik tiksinti- Roben Le Procts de Jeanne monta-
sini (La Femme infidtle, Sadakatsiz 1968; Les No- "bir tr spastik pin-pon" dediklerinde) Cahiers'nin
ces rouges, Dgn. 1972) ve ister dalavereci (violet- kariyerlerinin grmezlikten Alain
te Noziere, 1977) ister kurban (Le Boucher, Kasap, 1969).. Cavalier, ve Maurice Pialat gibi sine-
olsunlar, sagduyudan yoksun paha biihnez degerlendirebiidiler.
Jacques Rivette'ninse, aksine, Cahiers grubunun en:' . Positif, itibaren yetenekleri Yeni Dalgadan n-
verimsiz yesi ok uzun ve byk 1-. .. ce grnmeye ynetmenleri destekledi.
. .
cle deneyselolan filmleri kurgusal ile. belgesel ",.... Bunlara Ceorges Franju ve 'SOL Yaka" denilen Alain Res-
- . . '-",;' .. !. .
dogalamaya ve Godard gibi bizi bir sre- '. . nais, Marker ve Agnes Varda grubu' da dahildi.
cinden ok bir gC6tergeler sistemi olarak film zerinde 1937'de Henri langlois ile birlikte
davet ederek, ynetmen ile oyuncu veya sa- Franaise'yi kuran Georges Franju, 46 ilk uzun
ile model Biri metrajli filmi Duvarlara Vurulan (1959) ynetme-
Var: Hayalet (1973) gibi filrnlerin genel izleyici, hat- den nce birok dikkate deger b.elgesel
La iin ok fazla gz korkutucu arila- 1960'lar ve 197'lerin vg
halde celine et Julie vont en bateau (Celine veJuli- Judex (1963) dahil, uzun metrajli
e'nin Vapur Gezisi, 1974) ile bir ve hem filmler de Hem uzun hem de belgesel film-
iki hem de dtt saatlik versiyorilan piyasaya srlen, bir leri, gl gerekstc tonlan bulunan kasvetli, bir
kendi modeli/sanat perisiyie incele- dnya ama yine de
653
MODERN SINEMA 1960-1995
ALAIN DELON
(1935-)
minin, Antonioni'nin erkek karakterlerinin bi/dik
erkekliklerine oldugu (1962) rolleri
kapsar.
Delon'un, Belmanda ve Jean Gabin'le oyna-
. en erkek filmleri, Gabin'in zl ve dogal biimiyle rneg,i-
.biri olan Alain Delon'un kariyeri, ni sinema. oyunculug,u geleneg,indeki
sinema izleyicilerinin "her olma" arzusundan hem ya- bir_srekliligi Bu filmler, Delon'un zarif,
hem de zarar grd: sert adam olarak perde ara g-
ve idei, ticari cazibe ve "ciddi" oyunc,:,; grd.ler. Bu filmler, Delon ile
men ve birlikte dnem gangster
Hindiini'nde olarak Borsalino 1970) ve Delon'un 197D'le-
ra oyuncu Brialy ile dosclug.u sayesinde _O: . .rio_. sonunda" 19,80'Ierln dek ba-
maya girdi. ':kariyeri, ilk filmi 've stlendigi "le flic" (po-
sen rnek (Yves Allegret, 1957) gibi ,hafif ,.-', iis) filmleri dizisiydi (Pour la.peau d'un nic, 1981 ve Le Bat
ler ve 196.1 'de Visconti'ni,"! ynettigi IN.r , ->",' '.'. : .
Paris; sahnesinde birlikte grndg, ve' _ ..;:';.. .( 1967) gl bir
Schneidcr' ile hirlikte' tilminllki Christi;';e'den IUm:d.rtUsne sahip bir katili Delen, perde
(Pierre 1958) ibarettL ."-_:: c"'" ': _ .... : .. soguk zn soruda-
1959'da Philipe'in lm .: bir biimde ola:
karizmara sahip' bir erkek Delon'ur iin
sun De'lon, Didonnoire ci- ::-::.. '. :'.: idd!a _etmesine yol aa,n'
yerinde bir: ifadey'le belimigi by_ ynydU: pelon ortISIn-
yin Amer,ika'daki .sinema
'I 960)" sonra bir ve
, . - '_ .... -.. o.'" . _ _ _ .. .. __.' ., _ . ....., .',' _,_".. .' , , '
gundu. Dig,er grdUkleri ve 'yar3r- ,_::: - pazara giremed.i.. _ __'..... ,,>'::.0:. " .
..' '-' . ' __ ".' _. - _ 0-"_.' __ .<.
Delon'u !ciriYerinin en .. Ulkesinde de popler
gtren bu :',I'9_69'?a-blr
Karcfe/eri '( 1960) ile (i 96'3) ve. itiraf :etmesi. durumu
; ,'. ;. ":':;:',:;7 di ,-kariye'd,
" ":.' ,: ".,+ <;.,: ,':'.: histoire'daki (BeAAnd 'Bli'er," 1984) roJtyle bir
:'0.:":'".....,_ '. -- 1.<. 'J' "'"., -'0""--_ . ' .. _ .'. _. .. - . "
.
(;,;,,'.'.:;;(Volker '1984) Jeremy Iron've Orneila Mu-
..... -'- \' . _. .. ' .. .. --;... . -o .. ' ; "
- si[<ida:.yer.
'Adel; 9yuncuIl:'k
...... - .,-. ',...... - . -, -... - , '., .. ' , - " ", .-.' -' '... -, ' " '.' ..-

_".
.. Le Retour de C'!sanova 1992) ve No-
(I neml!
. onun briyeri.n.deki [emef
ya'n-
Cinem;'cheque btn kariye-


,cm! (19.62); ,:;:' .. -:; , ,
The'; Edip" (i 262); The: '(1.96)Lt So,!,.ou;of( i 7);
(1970); Mr NcIJe histoire '- ,<' .
',..' -:...Swcnn in Love (1984); Nouve"e Vogue (1990). ".-
,;,., ..-
. :>':".';;;: '.0 ." Oliver (1988), Alain Delon.
654
-
YENI YONELIMLER
. Fronju gibi Alain Resnais de belgesel olarak
1950'lerdeki dikkate filmlerin-
den olan ile bellek ile im-
gelem ilk uzun filmlerinin,

Hiroshima mon amour ile Marienband'da Geen
(L'Annte demiere Marienband, 1961)
Muriel, ou le temrs d'un retour'da (1963) Ceza-
yir ve LA Guerre est jinie'de bitri,' 1966)
Ispanya I olarak travmatik bellek te-
daha da ileri gtrld. Sonraki dnemin
yeniden Stavisky (1974) ve hipnotik
"filme tiyatro" Mtlo'dan (1985) bir
kilde sylemsel Mon onele d'Amtrique (1979), LA
Vie est un roman ('Hayat bir 1982) ve len bir
fantezilerine ve olduka bir
olan Providenee'e (1976) kadar konu ve ton
dan byk bir gsterir. Filmlerinin onak si-
ve izleyicinin ynelik
kendini itiraf biimsel bir titizliktir.
Agnes Varda ynetmenlik faaliyetlerini olduka bi-
reysel kimi belgeseller ve uzun filmler olarak
ikiye "Gerek zaman"da ekilen Clto de 5 7
(1961) ve trajik tolt ni loi (Serseri, 1985); ikisi de fe-
minist konulan tuhaf ve bir biimde ele
Bunlann le BOMeur CMutluluk,' 1964) ve
L'Une ehante, I'autre (Biri 5yluyor, Digeri
Degi!, 1976) ]aequot de
Nantes (1990), merhum Jacques Demy'nin o-
cukluguyla ilgili bir
Louis Cahiers grubuyla: ok az
na genellikle Yeni Dalga ile Prote-
an kariyerine ]eanne Moreau'nun kariyerini de
zarif polisiye pour I'eehajaud (Idam
1957) ile Moreau'nun
ikinci filmi les 1958) gen bir annerun
alaya ve o dnem iin
cinsel betimlemeleriyle bir skandala neden oldu. Ve Tan-
. n gibi les da gen bir ynetmen
yaratan, yeniliki ve
bteli bir filmin karutlaya-
rak Yeni Dalga filmlerinin Mall;' tabu
konulara daima oldu; Le soujJle au ceoeur CYre-
1971) ile ensestten, ilk Amerikan filmi Gu-
655
zel Bebek'de (1978) ocuk kadar uzanan ko-
nulan ele almaya devam etti. Nazilerle
yapan ilgili de bozdu;
likileri insan olarak gsteren LAwmbe Lucien (1974) iin
bu dnemi bir arkaplan olarak Aynca
komediler (Zazie dans le metro, 1960) ve kendisini oyna-
yan Bardot'yla birlikte, Bardot mitiyle ilgili
bir inceleme de (Vie privte, 1961) ekti.
1958 ile 1962 ilk uzun filmlerini
yapma bulan doksanyedi ynetmenin hibir
elde edemeyip geride bir iz yok olup
gitti. ]ean-Gabriel Albicocco [LA fille alLX yeux d'or CAI-
gzl 19601. Jacques Rozier (Adieu Philippine,
1962), Alain Jessua (LA Vie il I'envers, 'Alt st olan ya-
1964) ve Henri Colpi (Une aussi longue absenee,
1961) gibi da bir iki filrnle
Daha kariyere sahip ynetmenler
Jacques Demy ve Alain Cwalier, belki de en zgnleriy-
di. Demy'nin Max Ophuls'a set tasanmma
ve mizansen'inin gr-
ilk uzun filmi Lo/a (1961) OphulS'a
les Pararluies de Cherbourg'da (Cherbourg
1964) ve les Demoiselles de Rochejort'ta
Gen 1967) mzik sorurnlulugu
tamamen stlenir, ikisi de sadece mzik de-
diyaloglarm da btnyle oldugu mzikaller-
dir. ok bir tr nostal-
jik melankoli, Yves kendisi-
ni son filmi Trois plaees pour le 2da ('26. iin
koltuk,' 1988) kendini gsterir. .
!<ariyeri, o ge-
Cezayir perde duran iki
gl filmle, sinematografik dili ekonomik hatta nere-
deyse bir 7kilde ve incelikli ka-
rakter imalanyladikkatedegei olan le Combat dansl'ile
tAdada 1961) ve L'Insoumis (Asker 1964)
ile Birka standan filmin Martin et Lea
(1978), Un etrange voyage (1980) ve ulvi Thtrese'de
(1986) nitelikleri yineledi.
nl sadece senarist olarak
ynetmen omrak da iine o Fran-
film kltrnn gcn gestermekteydi. Yeni roman
temsilcisi ve Marienbad'da Geen senaristi A1ain
Robbe-Grillet, yoksun erotizmi
MODERN SINEMA 1960-1995
kariyerinin laytmolifi haline gelecek L'lmmortelle (1962)
ile yneldi. Hiroshimo mon amour'un senar-
isli Marguerite Duras, La Musica (1966) ile mo-
ve zellikle sesle olan ne si-
nemalOgrafik bir Natralist ve
yineleyici belki de bir
ara olarak filme
ANAAKIMA DOGRU MU?
Verimli ama Jean-Pierre
Mocky, kariyerine 19SO'!erin sonunda
nl komedyen Bourvil'in filmJerinde,
kiliseden (Un drO!e de paroissien, 1963) sistemine
(La Grande Erousse, 1964),telcvizyondan (La Grande
Lesslve, 1968) burjuvazi (Zppeler, 1961) ve futbol taraf-
tarlanna (A mort I'arbitre!, 1983) dek her yneltilen
ve kaba duydugu zevk
Philippe de Broca da yukan d-
nemde film ynetmeye bir retken y-
netmendi. Truffaut ve olarak
ama kendi uzun filmleri iin Yeni
etkisinden hare-
ketli, bir para sahip, hafif ve sevimli kome-
dilerde Tercih senaristi Daniel Boulan-
Jean-Paul Belmando'nun
L'Homme de Rio ('Rio'lu 1964) ile ne
ama esin gibi- 1970'ler
ve 1980'lerde grnyordu.
Michel Deville, Nina Companeez'in
bir dizi manvaudages'le -Adorable Menteuse
('Sevimli 1962) ve L'Gurs et la poupee ('Ay' ve
kukla,' 1969) gibi, gen hayatlanna odak-
lanan sabun byk lde szel komedilerle-
kariyerine sonraki film-
lerinde, polisiyeler (Le Dossier 51, 1978) ve toplumsal
komedilerle (Le 1987) erevesini
1962'de Picrre Etaix, birlikte
oldugu Tati'den beri onaya en zgn yeni komik
yetenek olarak gsterildi. Filmleri -zellikle Le Soupirant
1962), Yoyo (1964) ve qu'on o la sante
yerinde olsun da,' 1965}- Amerikan
sessiz komedilerine (zellikle KealOn) srekli gnderrne-
ler yapanve kendi paylanna hicivci komedidirler. Etaix,
o zamandan beri esas olarak sirklerde
656
ynetmenler aksiyon t-
rnde Pierre Schoendoerffer, Vietnam'da-
ki deneyimini La (1964) ve Dien
Bien Phu'da (1992) bir biimde yeniden yaram. Le
Crabe-Tambour (1976) ve L'Hollneur d'un capitainininin
(1980) da slnrgeci Oaude SaUlet de
kariyerine Class< tous nsques ('Btn riskler: 1959) ve
L'Arme il gauche (1965) ile benzer bir kanaldan
ama en
ynetmenlerden biri oldugunu Les thoses de la
vie'den (1969) Un ccrur en hiver'e (1991) kadar sonraki
filmleriJacques Becker uygun, bir ya-
iftler vdveya gruplanna, onlann
ri ve duygulanna Bir polisiye olan Comparti-
ment tueurs (1964) ile grkemli bir yapan Costa-
Gavras, lkelerdeki siyasal i1-
filmlerde bir Yuna-
nistan'da Z (1967), (ekoslavakya'da L'Aveu (1969), Uru-
guay'da Ynetim de silge, 1973),
Fransa'da Section speciale (1974) ve (1982).
Popler trlerde birok retken ynet-
men, Yeni Dalga dnemde kariyerlerine
lar. Gerard Oury komedide ve o tarihin sa-
en byk iki ikisinde de
de Bourvil ile Louis de Funes'n Le Comiaud
(1964) ve La Grande Vadrouille'yi (1966) Komedi
tr, Oscar (1966), Hibematus (1968) -ikisi de de Funes
i1e- ve La Cage auxfolles'n Kulb, 1978) y-
netmeni Eclouard Molinaro'nun da gzdesiydi. Oyuncu-
ynetmen Yves Ruben,. byk gs-
teren (La Guerre des boutons, 1961 ve La Gloire d'-mon
pere, 1988), biimde becerikli bir ynelimle bol
komediyi karakterlerine ynelik sahici etkiy-
le bir dizi film Birka ynetmen, zel-
likle Jacques Deray (Borsalino, 1970) ve Pierre Granier-
Deferre (Une etrange affdire, 1981) polisiyeden yararlan-
eli. Oaude Lelouch, olduka Un et line
femme'den (1965) sonra bir kariyerin keyfini sr-
d, ama tm popler filmleri bir duygusal-
lik (Si il refaire, 1976) ya da ocuksu
mesajlarla (La Belle Histoire, 1990)
iinde ya da Yeni Dalga
da zaten bir kariyer sahibi olan birok ynetmen, .
1960'lar ve 1970'lerde filmler
FRANSIZ SINEMASfNDA 'lENI YNELIMLER
Roben Bresson'm Le d'un eure de eall1pagne (Bir 1950) adIL filminde.
ve aa eken'gen rnhip rollinde Claude loydu.
Bunlar CahieTS g-
zne girenler de Roben Bresson, ne ne
de Yeni Dalga'ya olan benzersiz bir
Le procts de Jeanne d'Are (:Jean
1961), Au hasard (965), (1966),
Une femme douce (968) ve Le DiabIe probablemenCte
(1976) giderek zel durumlara ynelen, .ama
(dz ve ok sade gornrler, psikolojik betim!e-
meye pek yer gelenekiel yk izgisinin ol-
profesyonel olmayan oyuncular ku1Iarularak
vurgulanan gereki olmayan diyaloglar) zgrlk te-
srd.rd.
Bu dnemde aktif olan jean Renoir, giderek
tv'ye ve kitap yazmaya yneldi. Le Capom! eringle'de
(Kaybolan 1961) La Grande I/lusion'in
dnd. jean-Pierre Melvilie, ok Amerikan kara
filminin gl ve neredeyse ritelist bir bulunan
ve genellikle erkek egemen bir evren yaratarak
polisiye trndeki yazar statsn (Le Qeuxi-
657
tme SouJfle, 1966; Le Samourai, 1967 ve Un Jlic, 1972).
Yeni Dalga ncesinin ynetmenleri,
kendilerine n trden yetkin filmler retme-
yi srdrd: Bunlara Rene demem (1'/ein Soleil, 1959;
Le Passager de la rluie, 1969), Henri-Georges Clouzot
(La Write, 1960) ve Jean Gabin'i Un singe en hiver'de
(1961) Belmando'yla, MeIadie en' soussol (1962) ve Le
Clan des Sieillens'te (1968) Alain Delon'la
Henri Yemeuil de cIahildi. "'.,
dudak t5ki ynetmenler:
. -, ' , 1"
den (Jean Dellanoy, Henri Decoin, julien Duvi-
vier ve Marcel Came) 1960'larda genelde nemsiz birka
film Srekli artan mali glklere jac-
ques Tati, ego'su Msy Hulot modem
srdrd. Oyun vakti (1961) ve Tra-
fik'te (1969) yararcasma tasarlanan
gaglan, nceki muhtemelen daha
az ama bunlar bazen neredeyse
derecesine varsa da incelikliydi,
MODERN SINEMA 1960-1995
MAYIS 1968 VE
1968 "olaylan" sadece retim
film de etkiledi. 1969'dan itibaren
sur daha fazla sz sahibi
olmalanyla birlikte, daha bir ynetmenler yelpaze-
si (birok da dahil) 1970'lerin ilk uzun
metrajli filmlerini ynetme buldu. Bizzat "olaylar"a
ve tepkilerine odaklanan bir avu militan film de
Godard ve jean-Pierre Gorin'in Tout va bi en (1971),
Marin Karmitz'in Coup pour coup (1971), Rene Vautier
ve Nicole Le Garrec'in Quand tu disais Valery'si (1975).
Daha nce bir dul"la ilgili dokunakli bir komedi
olan La Vidlle Dame indigne'yi (1964) yneten Rene Al-
lio, Retour li Maredile (1978) ile daha zgn blgesel ko-
nulara nce, Les Camisards (1970) ve
MOi, Pierre (l975) ile tarihe 1968'in priz-

Daha genel olarak 1968, sert pomo stndekj
sansrn vergiler
belirli tarihsel ve siyasal tabulann ortadan b-
yk bir zgrlk Marcel OphulS'un
belgeseli Keder ve Aama (Le Chagrin el la pilie, 1971)
uzun sredir dile Almanlarla
yapan sorununu olarak inceleyen
ilk filmeli.
1968'in toplumsal tUlUmian
en biimiyle auleur ynetmenlerin iki filminde g-
rlebilir: Her ikisi de bir biimde
ele alan jean Eustache'den La Maman et la pulain ('An-
ne ve 1972) ve jacques Doillon'dan Les Doigls
dans la (1974). Doillon, La Femme qui pleure (1978),
Bir (1989) gibi giderek daha fazla
klostrofobik ve psikodrammik filmler srdr-
d. Doillon gibi Maurice ['ialat da bazen kendi filmlerin-
de grnr, ve oyuncuIa-
nndan kendilerini teslim etmelerini isterdi (Pi-
durumunda empatiden ok Duygu-
sal Pialat'run filmlerinin yzeyinin pek de
genlerin (Passe ton bae d'abord, 1976) ya da
iftlerin (Laulou, 1979) sorunlanna odaklanan ilk dnem
filmlerinde daha bir biimde belirir. Benzer bir
"mahremci" Andre zarif ve
da egemendir (Souvenirs d'en Franee,
1974; Hotel des 1981; Ma saisan pn!feree,
658
1993; ve vg alan Les Roseaux sauvages, 1994).
Amerikan ve kltrne duyduklan sevgi-
yi, ynetmenlik slupEmna da yansltan eski film
menleri Yves Boisset ve Bemand Tavemier'in
nm en iyi gsterdikleri yer, radikal hmanist gelenek
iinde siyaset ve polis yennekti. Iyi bir se-
naryosu Boisset, Lajoie,
1975) ya da televizyonun ktye (Le Pri.x
du danger, 1979) kadar, ka-
bir polisin (La FemmeJlie, 1979) ya da bir ajarun (8-
pion 1980) hafiOeterek
anlatmakta da bir o kadar iyidir. Bazen zarif bir duygu-
gelen Tavemier, psikolojik ve tarihsel "y-
tit;'z dikkatiyle gl bir ynetmendir.
konular ok Simenon'un
(L'Horloger de Sainl-Paul, 1973), lm (La Vie el rien
d'aulre, 1988), polis (L 627, 1991), (La Passian
Bealrice, 1986) ve Regenceten (Que la Jete commence,
1974) Fransa'mn bir ncesi Afrika smrgesinde-
ki (bol Coup de torehan, 1981) dek
Fransa tarihinde geziniyordu.
Tavemier'in Yeni Dalga
halde ([ruffauCilun bete nair'!, emektar
senalisti jean Amenchenin hizmetlerinden defalarca ya-
Bemand Blier'in
reddi, oyunculan bir biimde ve pa-
radoks -mizah duygusu olmasa da- gl bir bi-
imde Delon Notre eliswire'da
(1983) bir boynuzlu Gerard ise
Tenue de sairee'de (1985) bir homoseksdi ve Tmr bel-
le pour toi'da (1988) daha az ekici bir
na olan oynar. Depardieu'y
ran Les Valseuses de (1973) dahil Biler'in birok filmi
kendi onun
srd evreninin nedeni budur.
i 980'LER VE i 990'LARDA FILM YAPIMCIUGI
1980'ler, hal1n yeni ynetmenin onaya
jean-jacques Beineix, Luc Besson
ve Leos Carax. Onlann bazen postmodern ya da "cine-
me du look" (kabaca sylersek, grm olarak
filmleri, ok izleyicilerin,
gen izleyicilerin gznde Beineix,
Beatrice kariyerini ve Fransa'da
-----=.:.:!
fRANSIZ YENI
herri de klt statsne bir
delice (gerek incelemesi olan 37.2 au
matin'i (Betey Blue, 1985) yapmadan nce, grsel
olduka iki gerilimle, Diva (1979) ve la lune
dans le caniveau (opteki Ay, 1982) ile
Reklam filmleri ve rock video etkisi
nna gre Luc Besson'un oldugu
gibi filmlerinde olduka grlr. &sson,
byk lde apraz gndermeli Metro'yu (1984) yap-
oonra, insaruar ve yunuslarla ilgili keyifli bir ma-
salolan le Grand Bleu (Derinlik 1987) ile gi-
Sonra daha klasik bir geri-
lim biimine geri dnerek Nikila (1990) ile sinematogra-
fik teknik ve
Gerek ie kadar film
da olan Carax, hem etkileri hem de
eserler tuhaf bir ynetmendir. Byk
lde Godard'dan etkilenen ve zor iki
bteli siyah-beyaz Oglan
(1983) ve renklerle Mauvais
(Kt Kan, 1985) les Amants du Ponl-Neufe
1990) Filmin sre-
ci fdaketler, kt ynetimler ve artan maliyetler-
ie dolu bir bir baraj g-
lnde Seine'in kprleri ve yeniden
gerektirmekteydi) ve ortaya byk g anla-
nyla nih bir gerekilik
199O'lann zgnlk ve belirti-
leri ynetmenler Etienne Chatiliez, la Vie
est une longue J1euve tranquille uzun sakin bir
nehirdir: 1987); Eric Rochant, Un monde sallS pitie ('Aa-
bir dnya: 1988) ve HIV virs biseks-
d bir iin hem
hem de vg alan les Nuits geceler:
1991) ynelen Cyril saye-
sinde Jean-Marie Poire, Papy de la Resistanee (1983)
Luc gerilim filmi Nikita'da (1990) bir hkmet
polis katili rolunde Anne Patillaud.
659
MODERN SJNEJo..lA 1960-l995
Ve o zamana dek en film olan
Les Visiteurs'te (1992) Marx bir ko-
medi
1980'ler, ikind gen Kuzey
dan ve kendi filmlerle
birlikte yeni bir einema brur'n talUk-
etti ("beur" "Arap" argosudur). Hem po-
pler filmleri hem de normal kanalIa-
gsterilen bteli 8 mm'lik filmler-
den beur filmleri konusundan uzak du-
rur, bunun yerine Paris'in banliylerindeki
natralist bir resmini izmek iin komediyi de ieren bir
tr Nispeten az beur filmi
Mehdi Charef'in Le The au harem
d'Arehimede (1986) ve Rachid Bouchareb'in Cheb'i
(1990) gibi trn en iyi filmlerin orijinallikleri ve Fran-
toplumunun yeni kesimini gereki bir biimde fil-
me sayesinde etkileri ok bykt.
Yeni yneemenler
de etkili srdrd. 4OO'den
fazla reklam filmi ynettikten somauzun film-
lere geen yetenekli teknisyen Jean:-Jacques
Annaud, 1980'ler ve 1990'larda birka byk bteli ve
yksek profilli film Bunlar, bir
yks olan L'Oun'tan 1989), Marguerite Du-
otobiyograCik L'Amant'dan ('Sevgili:
1992) bir uyarlamaya dek uzarur.
1970'lerin onalanndan itibaren dnemin
nemli de giderek artan ynetmenin
ortaya O zamana dek Varda ve Duras, fiilen
tek Bu durum, 1968'den itibaren
hareketinin ve avance sur siste-
minin sinemaolan da desteklemeye
ynetmenler fe- .
minist konulan ele ama 1970'lerin sonundan iti-
baren feminizmin yitirmesiyle birlik-
te, tek tercih ederek er-
evesi bir
uzak durdular. 1950'Ierde Abd Ganeenin Lu
olan Nelly Kaplan, suistimal bir
olup bir kyn kontroln ele geirmesiyle ilgili.
fke ykl bir film olan La Fianeee du pirate (Ingiltere'de
ve ABD'de Kirli Mary 1969) ile
feminist bir Bu filmde, daha sonraki
660
filmlerinde Plaisir d'amour, 1990) gibi
erkek egosunun balonunu sndnnek iin gerekst-
c mizah zekiee Bir film olarak
bir kariyerin 1972'de 48 ilk
uzun yneten Yanniek Bellon, L'Amaur viole
(1977), L'Amour nu (1981), La Triehe (1983) ve Les En-
fane; du desordre'da (1988) nemli toplumsal konulan
ve bir biimde ele
Caline Serreau, 3 hommes et un couffin (' adam ve bir
1985 -ABD'de Adam ve Bir Bebek yeni-
den evrildi) komedisiyle byk elde etti.
Tm filmleri, (l'ourquoi,pas?, 1977)
(Romuald 1988) ve (La Crise,
1992) kibarca toplumsal yklerdir.
Bu dnemde birok ynetmen byk lde
veya olObiyografik filmler Diane Kurys'in
ocukluk ve keyifli bir t,zelikle
Coup de foudre (1979) ve Diabala Menthe (1977) bu film-
Iere rnektir. vera Belmont'un Rouge Baiser'i (1984)
. 1950'Ierin Saint-Germain-des-Pres'ine bakar. Euzhan
Pa1cy, Rue Cases-Negres (1983) ve Sim/on'da (1990)
memlekeli Martinik'in tarihi ve mitolojisini
sffirgelerindeki beyaz
ilgili arular Le Bal du gouvemeur'de (1989)
Marie-France !'isi;,r, Outremer'de (1987) Brigitte Roan
ve Chocolat'ta (1987) Gaire Denis us-
taca incelendi. Virginie Thevenet'in La portre jane- .
telles (1986), Arielle Dombasle'nin Les Pyramides bleues
(1988), Gaire Devers'in zgn ve ilerid filmi Nair blane
(1986) ve Juliet Beno'nun Cal' Canaille'llUn (1981) "cine-
ma du look"la daha ok onak yanlan Aline Isser-
mann, ikinci uzun postmodern mag- .
nifique (1984) ve Le Destin toplumsal yo-
rumunun hayran kalanlan gl
bir ynetmendir.Josiane Balasko Les Keufs'te (1987) cafe-
hayat dolu atmosferini yeniden yaraor.
Yukanda bahseclilen birka ynetmen -aynca
film olan Anna Karina, Jeanne Moreau ve Ni-
cole gibi Blasko da bir ynetmenden ok bir
oyuncu olarak tarurur.Ma)'lS 1968'den sonra onaya'--
kan ucuz tiyatro ile kabare cafe-thetitre'de
sinemaya, kurala
bagb olmayan mizah ve narsisizmden yok-
1970'lerin ruh haline uygun mkemmel
-----------------------,==
FR.>\NSIZ SINEMASINDA YONELIMLER
. Depardieu, Andrz.ej Danton'unda (I 982).
GERARD DEPARDIEU
(1948 -)
mayan bir roln Tenue de soiree'de
(1986) bu iki ynllUk'en en iyi biimde
Depardieu'nUn ok ynl hem yerel (bir
smrge olan Fort Sogonne, 1984) hem de uluslara
Gerard Depardieu, bir .
piyasada, artan miras filmi de dahil diger
trO iin derecede bir kresel trleri de Jean de Rorene, bu bir
i 970'Ierin itibaren Fransa'da zaten bir Provence'e nostaljik Depar-
(ve i 98S'ten beri birincisi) olan Depardieu, Ber- tieu'nOn terroir'a
tolued'nin 1900 ve Maurice Lou/ou pasaportunda mesleklerden biridir)
(1980) gibi auteur filmlerinin proleter ve ok nceli Jean Gabin gibi, Depardieu da er.
poeler Jean de florene'nin .1986) filme . > . poplist "otantik" kkleri ve romantisizmi kay-
veren bir erilligini zetler. Bunu,
Hollywood Kart .C- F filh . b C d
'. "." 'lO. .' ' :,., '.::>:.,.,\,:. ransJz i m i uyk yararlar yrono e
i 99?), onu. .',' .. '( 1990) gibi miras tarihi ki-
bir sonuca' Kendini ihra etme


.. 'srecinde kaybolabilir
kadar popUler kulturun her 'd' d C i b' d. Rdl S
. . ... '" .. '. -. art a ya a o um us u oyna 1
6
1 i ey eott un
bekle- ,. .....:.' 1492' d (1992) Id. b 'Fak D d h k _
. '.." . .... . '. .. . "d -7'_'.. e o UbU i. at epar
nen uretme, sahne ve ,-' - F '. , - d
- . . "_:. _". '. .-':-'.. ;,......:;, ;:,;..'i kusuz 1990 me ya-
filmler alma medya .. ...; d" ... k .. d kl Id .
. . '. .. . . '_.. .... }, .. '.: a orumasm a et i i o u... . .
" ..;.... .... ,." - ,.' .' GINETTE VINCENDEAU
:" -.', .... '::..);. ,';, ... -.. .: ..-.., .
. Karizma, ve .. ....: .
film) "7 ,,: .' .
. iindeki Va;seuses (J. 900 . ..,'.. '
-gilid!r. loDerriere Femmt( 1976); Le Camio:" (19n); l.Oulou (1980): :..
Kart'taici rolyle >scar'a aday onde d'Amerique. (1980), Le Demier Metro (1980);. .' ..
bela olan sululukla dnemi; .. ::.e de"Martin (198 i); Danton (1982); .... ' .. :
karakterleri gerekiliK de Rrette (1986); Tenue soirec fugftifs (1986);
ca, 1960'lann' z'gU'r1UkU ile omille QOt!del Dr/e d'endroit (1988);
:asi; belle pou_r tDi (1989); C;yranf?de Bergeroe (199,0\ . _-o : .;'- =.
.. .;..... :.., <' Green C.rd (1990); 1492 (1992); Germ;naI(1993); ' . ,.
oyuneulultuna !<aooda Duras . . ',' _,.... . ....
. "'... - .' ...... o' '." . , ..... ,
....
gUl bir, 199'2). :";';.
...::, . .. ' ,,:' " .'-" ..,.;. .. ,.'
.onu gen .. J. J . '.' .. .. . <. ,. , "
.si haline getirdi"..O gn'den
selmektedir. _-" ,.... _ ..:-::'-i.-::.: .: ..... .. -::.... ,.<: ..
'1968 'dnemde ..
poplist bilinen '?..
bir ..
nemli faktr, bu iki yne etme
Les Vaiset.Jses'te ,ye
gibi. ..
hem komedisini . ..
i 980; La 198 le, Comperes. 1983; le, ; .,< .
.,. . .., '. . , . . . 'ri''''
tifs, 1986); hem de Marco Ferreri'nin. (kendisini ;. '. "
... -"-'."" ...'. ":,,,-_,, ..lf'l'.
Son Kadm. 1976). Jlou/ou:dan '.onra
Alain Resnais'nin (Man onde d'Amerique. 1980) ve Frano-: ...
- ,... -. .". .. .--' " f
is (Le Qemier Metro, J980) filmleri gibi- auteur ..
." . .'. ,. '. -. ,.. , ...'..... -:.:. .:\j
filmlerin ezjyet iindeki eken Kendi- 'it-f. .
sinin '. . ..
fizjkselligi .
.vcudu" ktk gibidir) bu iki )nU BHer'i.n
filmleri, zellikle Depardieu'nn, glU erkek- heterosek- .:
sel korurken; sonunda srklenmekten kurtula-
661
MODERN SlNDAA 196Ot995
oyuncular Bu oyuncular, Balasko
Depardieu, Miou-Miou, Thierry Lhermitte, Caluche,
Patrick Dewaere, Michel Bianc, Dominique Lavanant,
Gerard jugnl ve Christian Clavidi de
Bunlann tm (merhum Dewaere ve Caluche
dinamik bir sr-
dryorlar, Depardieu ise bir oldu.
1960-93 dnemi genelolarak ok yetenekli
oyuncunun ne 1960'larda Femandel ve
jean Marais gibi kariyerlerini
la srdrryordu, ama en byk topla-
yanlar komedyenler de Funes ile Bourvil'di. je-
an Gabin, bazen Delon ve Ilelmando gibi gen
oyuncular babacan roller oynayarak 1976'da
lene dek statsn korudu. Delon ile
do'nun ayn ayn gl yanlan (duygunun
si ve iki oyuncu,
gzellikteki Catherine Deneuve ve 1970'lerin
itibaren parlayan Isabelle Adjani bir lde
1980'lerin sonuna Juliette Binoc-
he ve Ileatrice Dalle, malzeme ve ynetmenlerle
perdede ironik bir gE6terdiler. Ne
var ki, tuhaf bir biimde' 1960'tan beri, belki Deneuve
hibir oyuncu tek
na
Son otuz yksek kalitesi,
Alexandre Trauner ve Bemard Eve-
in gibi set Alekan, Raoul Cautard,
Nestor Almendros ve Sacha Viemy gibi grnt ynet-
menleri; Georges Delerue ve Philippe Sarde gibi besteci-
ler; jean-Claude Cartiere, Gerard Brach ve -Lll Vie de
ehclteau (1966) ve Cyrano de Bergerae (1987) gibi iki
ynetmeni olan- jean-Pierre Rappeneaugibi se-
narisder; Anato1e Dauman, Pierre Braunocrger, Georges
de Beauregard, Serge Silberman, -Pagnol'un'
dan Provence'deki nostaljik
meleriyle izleyicinin gnln fethederek nostalji
Manon des sourees (1986) ve Jean de E/orette gi-
bi birka iyi film de yneten- Claude Berti gibi
gl srdrlemczeli. Bu elve-
ve devlet ve
siyasal srgnlere ynelik liberal bir tutumla birlikte,
662
olmayan birok nemli ynetmeni Fransa'da
film yapmaya etti. Bu ynetmenler,
Louis Bunue!, Walerian Borowczyk, Andrjez
Wajda, Roman Polanski, Akerman, Agnieszka
Holland ve Raul Ruiz'i de
film kltrndeki biroksinema
dergisinin da ucun-
da Posilij, daha az militan eski
ilkelerine srdrmektedir ve daha ok sa-
tan rakibi Cahiers du cinema'yla tr okuyucuyu e-
ker. Daha popler Premiere ve Studio MagaZine ise da-
ha kitlelere medyada, radyo ve
tv'de sinemaya yer verilir. Paris,
bir yerinde grlmeyen seenekleri sunar. Bir-
ok ticari salon, denekli film salonlanndan -Cinemat-
heque Franaise, Pompidou Centre (Salle Garance) ve
Videotheque de Paris- ok olmayan bir
gE6terim izlemektedir. Sonu olarak Paris'de
herhangi bir haftada 35'den fazla film gE6terilmektedir.
Fransa, Cannes her bir dzine film feitivali-
ne ev yapar. geri
izleyici ve salon ok fazla gerilememe-
nedeni de bu kltrel .
Sinemaya ilginin ivmesinin kendi kendini beslemeyi
ve 1993'teki hkmet bir so-
nucu olarak devletin nem-
lde sayeSinde
ngrlebilir bir gelecek iin nispeten
beklenmektedir.
Kaynaha
Annes, Ray (1985), Cinema.
Bmwne, Nick (ed.) (1990), du 1969-1972:
Politics dJ
Forbes,]ill (l":i2), The Cineilla aIter the New Wave.
Graham, Peter (ed.) (1968), The New Wave:

Hayward. Susan (1993), National
- ve Vincendeau, Ginene (ed.) (1990), Film: Texts
and
HiIlier, Jim (ed.) (1985), du 1960s.
Jenncolas, ]ean-Pierre (1979), Lt CinfIHa des Lt
R/publique (1958-1978).