ASTROLOJ NEDEN BLMSEL DELDR?

Dr. Niyazi YK, Fiziki, Sinop niversitesi retim Grevlisi, nyukcu@gmail.com (Yaymland dergi: Bilim ve Gelecek Dergisi, Say 93, Sayfa 44-48, Kasm 2011)

Gezegen ve yldzlarn devinimlerine bakarak gelecee ilikin ngrlerde bulunan astrolojinin, binlerce yllk bir gemii vardr. Yaadmz yzylda, dnya nfusunun byk bir ksm astrolojiye inanyor ve yakndan takip ediyor. Hemen tm gazetelerin gnlk astrolojik fal stunlar bulunmaktadr. Astroloji, internet siteleri, tv programlar ve mterilerini bekleyen daha birok simgesel rn sayesinde milyarlarca dolarlk dev bir sektr durumundadr. Bu makalede, astrolojinin evreni sabit bir deimez olarak deerlendirdii, fakat gerekte evrende her olgunun ve hareketin deiim iinde bulunduu bilimsel kantlaryla gsterilmeye ve astrolojinin snd limanlar, bilimsel kantlar araclyla yklmaya allmtr. Astrolojinin k noktas ve tarihsel geliim sreci verilerek astrologlarn bilimsel olmayan bilgilerle insanlar nasl kandrd, tm insanlar nasl 12 kiilik zelliiyle snrlad, maddi ve manevi adan nasl smrd, tekiletirdii, tepkisizletirdii ve nasl savaa, kin ve nefrete ynlendirdii anlatlmtr. Astrolojiye Kar Bir Bildiri: Astrolojinin bilimsel olmadn gstermeye ynelik zmlememize, astrolojinin rtldn, bilim olmadn, insanl yanltan byk bir aldatmaca olduunu beyan eden bir bildiriden alntyla balamann yararl olaca kansndaym. Bu alnt, 2009 ylnda stanbul Kltr niversitesi tarafndan Trkeye evrilerek baslan "Astroloji rtld" isimli kitapta yaymlanan ve 19 tanesi Nobel dll olmak zere toplam 192 bilim insannn imzasnn bulunduu Astrolojiye kar bilimsel k isimli blmden alnmtr. Yaptta uyarc bir dille yle denilmektedir: Deiik bilimsel alanlarda alan bilim insanlar astrolojinin dnyada artan yaygnlndan kayg duyuyor. Aada imzas bulunan biz gk bilimciler, astrofizikiler ve dier alanlarn bilim insanlar, kamuyu, astrologlarn zel veya basn yayn araclyla verdikleri salklar ve ngrleri sorgulamadan onamamalar konusunda uyarmak istiyoruz. Astrolojiye inanmak isteyenler, astrolojik retilerin hibirinin bilimsel temelinin olmadn bilmelidirler. Gnmzde, dnya ile dier gezegen ve yldzlar arasndaki uzaklklar bilindiinden, uzak gezegenlerin ve ok daha uzaktaki yldzlarn ekimsel ve dier etkilerinin ne denli kk olduunu biliyoruz. Doum annda gezegen ve yldzlarn uygulad kuvvetlerin geleceimizi ynlendireceini sanmak basit bir yanlgdan baka bir ey deildir. Uzak gk cisimlerinin konumlarnn, belli gnleri veya dnemleri, belli ileri yapmak iin uygun kld veya belli iaretler altnda domu olmann, o kiiyi dier kiilerle uyumlu veya uyumsuz klaca da doru deildir. Artk astroloji arlatanlarnn aldatc savlarna iddetle ve dolaysz olarak kar kma zamannn geldiine inanyoruz. uras aka bilinmelidir ki, astrolojiye inanmaya devam eden kiiler, bunu, inanlarnn bilimsel temelinin olmadn ve aslnda astrolojiye kar gl kantlarn olduunu bile bile srdryorlar demektir. Astroloji Tarihine Ksa Bir Bak: Genellikle birok kii Astronomi (Gkbilimi) ve Astroloji (Yldz Falcl) kelimelerini kartrmaktadr. Fakat grld zere ikisi de ok farkl iki kavramdr. Ayrca, astronom, gkbilimci demek iken, astrolog ise kelimenin tretildii Eski Yunancada yldzlardan haber veren anlamna gelmektedir. Eski alarda, astroloji ile astronomi i ie gemi durumdayd. nk o zamanlar neyin ne kadar bilimsel olup olmad snanamyordu. Aslnda, astrologlar bazen bulgularyla gkbilimine katkda bulunurken, bazen de astronomlarn bulduklar astrolojiye yeni alanlar aarak katk salamaktayd. Astronomlar izledikleri yldzlar ve dier gk olaylarn haritalar yapmada, mevsimsel takvimler oluturmada kullanrken, astrologlar bu bilgilere baka mistik anlamlar da ykleyerek insanlarn ve toplumlarn geleceklerini tahmin etmede ve kehanetlerde bulunmada kullanyorlard. ok zaman gemeden, astrologlarn bu kehanet ynleri eski a krallarnn da dikkatini ekti. Bu

krallar, astrologlar yanlarnda gvence altna aldlar ve onlardan halkn krallarna balln arttrmak, buyruklarna itaat etmek iin salklar vermelerini, tehdit edici kehanetlerde bulunmalarn istemilerdir. M.. 2500 yllarnda Babilli krallar, tanrlar adna Ziggurat olarak anlan byk basamakl kuleleri ina ettirdi. Ziggurat, astronomik gzlemler iin de kullanlyordu. Zigguratlarn bu kadar yksekte ina edilmesi, o kentin tanr veya tanralarnn insanlarla konuabilmesi iin yeryzndeki temas noktas olarak dnlmesiydi. Babilde, astrolojik i tapnak, Zigguratlarn tepesinde bulunurdu. M. . 2000 yllarnda, Babilli kitleler Marduk (Jpiter), bibbu (dier gezegenler) ve dier gk yelerini kzdrmaktan korktuklar iin onlarn yerdeki temsilcileri olan astrologlar dinliyorlard. Babilde iki tr by vard, birincisi sakatat okuma (zellikle de karacier) ikincisi de gezegen ve yldzlard. Sakatat okuyucusunun (astroloun), kendisine getirilen hayvandan alnan kesik cierde kullanaca ekil says azd ve sakatat sahibine kiilii ve gelecek yazgs hakknda syleyecekleri de kstlyd. Oysa ayn ii yldzlar ve gezegenlerin farkl konumlarna gre yapmak daha kolay ve ucuzdu. M.. 6. yzylda Msrda, M.. 5. yzylda inde, M.S. 800de Maya uygarlnda, M.S. 1400de Aztek uygarlnda da benzer astrolojik etkiler grlmektedir. M.. 6. ve 5. yzyllarda Yunan uygarlna gelen astroloji, burada gelimekte olan evren modellerine girmeye balad. Yunan kozmolojisinde hem gizem hem bilim, hem fantezi hem de gerek vard. M. . 2. yzylda yaam olan Batlamyusun (Claudius Ptolemy) yazd TETRABIBLOS adl yapt ilk astroloji kitabdr ve gnmz astrolojisinin temellerini oluturmaktadr. Astroloji Romaya M.. 1. yzylda girmitir. Roma imparatoru Domitian, M.S. 96 ylnn 18 Eyll gn sabah saatlerinde imparatorluk horoskopunun ngrd gibi suiakastlar tarafndan banyo yapmaya hazrlanrken ldrld. Domitiann kendisi de ynetime gelirken, doum horoskopunun ngrd gibi kendi annesini ldrmt. Bu cinayetler, astrologlarn salklaryla ilenmi ilk cinayetlerdendir. M.S. 400 ylnda, Kutsal Roma kilisesinin barahibi, St. Augustinenin, bir arkadann karsyla kle bir kadn ayn zamanda hamile kalm, doumlar da ayn zamanda olmutu. Dolaysyla, bu iki ocuun ayn yazgy paylamayacak olmas Batlamyus astrolojisine byk bir darbe vurmutu. Romallardan sonra ke geen astroloji, Hint, ran ve Yunan kltrnn etkisiyle Araplar tarafndan yeniden canlandrld ve Rnesans Avrupasna da Araplardan yaplan eviriler araclyla geti. Rnesans Avrupas (14-15. yzyl) alkantl bir zamand, alk, ktlk, salgn hastalk, hrszlk kol gezmekteydi. te bu koullar altndaki insanlar iin Astroloji snlacak bir liman gibiydi. Bu yzden bilim tarihilerinin de syledii gibi, Rnesans dnemi, astrolojinin en ok yayld dnemlerden birisiydi. Evrenin merkezine Gnei yerletiren ve Yer merkezli astrolojinin kn balatan Copernicus idi. Ardndan, Galileo, Kepler ve Newton almalaryla bunu desteklediler. rnein, Johannes Keplerin (1571-1630) yaad dnemde her trl falclk, batl inan ve astroloji toplumun byk bir kesiminde kabul gryordu. Buna inanmayanlar haliyle hain ilan ediliyordu. Bu yzdendir ki, Kepler bile New Astronomy kitabn yazncaya kadar astrolojiye inand. Almanlar 1. Dnya savan kaybetmenin karamsarln yayordu ve astrolojiye sarlmlard. Adolf Hitler (1889-1945), 1920-1930 aras astrolojinin glenmesi iin elinden geleni yapt. Bylece, astrologlar araclyla tm rk fikirlerini topluma dayatabilecekti. Zaten 2. Dnya sava Alman ordusunun 1 Eyll 1939da Polonyaya saldrmasyla balamtr. Takmyldzlar: Takmyldz, gkyznn blnd 88 alandan her birine verilen isimdir. Bunlarn 48 tanesi Batlamyus tarafndan adlandrlmtr. 16. yzyldan 18. yzyla kadar birok yeni takmyldz kefedildi. 1928 ylnda Uluslararas Astronomi Birlii tarafndan resm olarak 88 takmyldz kabul edildi. Yani, gkyznde belirli guruplar halinde hareket eden baz yldzlarn bir hayvan figrne veya baka bir eye benzetilmesi gkbilimsel aratrmalar iin faydal olmaktadr. Bilimin buna itiraz yoktur, fakat bu bilgilerin 192 bilim insan grn ieren Astroloji rtld adl yaptta da sylendii gibi, astrolojik ngrlerde ve kiilik tespiti yaplmasnda kullanlmas bilime aykrdr.

Zodyak (Burlar Kua) Takmyldzlar: Gnein grnd Zodyak (burlar kua) zerinde gerekte 12 deil 13 takmyldz vardr (Tablo 1). Gnein burlara kar olan durumunun deimesi yznden, bugn burlardan hibiri kendi adyla anlan blgede bulunmamaktadr. Ancak ne ilgintir ki, bugn astrologlar, halen Batlamyustan kalan verileri kullanmaktadr.

Tablo 1. Zodyak Takmyldzlar

Takmyldz 1) Ko (Aries) 2) Boa (Taurus) 3) kizler (Gemini) 4) Yenge (Cancer) 5) Aslan (Leo) 6) Baak (Virgo) 7) Terazi (Libra) 8) Akrep (Scorpius) 9) Yay (Sagittarius) 10) Olak (Capricornus) 11) Kova (Aguarius) 12) Balk (Pisces) 13) Ylanc (Ophiuchus) Astrologlarn Tarihleri 21 Mart- 20 Nisan 21 Nisan- 20 Mays 21 Mays- 21 Haziran NASA verileri (Gerek say ve tarihler) 19 Nisan 13 Mays 14 Mays- 19 Haziran 20 Haziran- 20 Temmuz

22 Haziran- 23 Temmuz 21 Temmuz - 9 Austos 24 Temmuz- 23 Austos 10 Austos- 15 Eyll 24 Austos- 23 Eyll 24 Eyll- 23 Ekim 24 Ekim- 22 Kasm 23 Kasm- 22 Aralk 23 Aralk- 20 Ocak 21 Ocak- 19 ubat 20 ubat- 20 Mart 16 Eyll - 30 Ekim 31 Ekim - 22 Kasm 23 Kasm 29 Kasm 18 Aralk - 18 Ocak 19 Ocak - 15 ubat 16 ubat- 11 Mart 12 Mart - 18 Nisan 30 Kasm 17 Aralk

Astrologlarn (Yldz Falclarnn) By Yntemleri: Astrologlarn yldz haritasnda 12 Bur, 12 Ev ve 10 Gezegen vardr. Kiinin doum annda ufukta ykselmekte olan bur (takmyldz) ise ykselen olarak kabul edilir. Astrologlarn benzerlikler yasas olarak adlandrdklar denk gelme ilkesi tm bylerin ardndaki temel varsaymdr. rnein, ilkel insanlar iin MARSn kzl grnm, kan, sava ve saldrganlk simgesiydi. Demir de savalarda kullanlrd. Bylece demir, MARS, sava tanrs, krmz renk arasnda canlarnn istedii gibi iliki kurdular. Bu durumda, bir kii doduunda gkyznde MARS varsa, astrologlar bu kiinin saldrgan, sabrsz ve sava olacan sylediler. Ayn mantkla Dnyadan en parlak grnen gezegen VENS ise ak, gzellik ile ilikilendirilmitir. Oysa, o zamanlardaki astrologlar, bugn bilindii gibi VENSn atmosferindeki slfrik asitten dolay gezegenin ortalama 463 C0 scaklkta bir cehennem olduunu bilseler acaba yine de byle gzel yaktrmalar yaparlar myd? Gnee yakn olduu iin plak gzle zor grnen MERKRden yola klarak tanrlarn ne zaman nerede olaca bilinmez fikri oluturulmutur. Babilliler ve Yunanllar JPTERi yava devinmesinden dolay, tanrlarn yneticisi olarak grdler. Bu durumda doanlar da ansl, gl, yakkl vb. olarak deerlendirdiler. Astrologlarn Sahtekrlk Sanat: Astrologlar, SAHTEKRLIK SANATILARIDIR. nk, bilimsel verileri ve bilimin sylediklerini deitirip, mterilerine satarlar. Bu falclar, mterilerinden bilinli veya bilinsiz ipular alrlar ve burcunun szde zelliklerine kanm mterilerine parayla salk vermeye balarlar. Astrologlar, mterilerinin beklenti, korku ve hassas noktalarn ustalkla kullanrlar. Astroloun verdii herhangi bir salk, kafa karkl iindeki bir mterinin fikirlerinden iyidir. Astrolojik salk arayan mterilerin ou,

evlilik ve aile ii sorunlarna zm arayan kadnlardr. Astrolojik fikir ne denli belirsiz, anlalmaz ve romantikse, mistik modelin baars o denli yksek oluyor. Astrologlar, mterilerine gerektii kadarn verir ve seanslar dzenlerler. nk salklarn bir kerede satacak kadar aklsz deildirler. Astrolojinin ii karanlk ve gizlidir. Bu doasyla o, iindeki entrika ve arlatanlklar gizlemektedir. Astrolojik taklar, simgeler, oymalar, kartlar vb. kendisine satlacak zengin mterisini beklemektedir. Astrologlar uratklar iin gerek olup olmadyla hi ilgilenmediler. Onlar ilgilendiren ey, kitleleri etkileyip kullanmada yardmc olacak bir dizgenin retilmesiydi. Astrolojinin Boa kan Baz ngrleri: 15. yzylda Pico della Mirandolann yazd 10 ciltlik Disputationes astrolojiye kar yazlm ilk kitaptr. Pico, astrologlarn k mevsimlerindeki hava ngrlerini denetledi ve toplam 130 ngrnn sadece 7 tanesinin doru olduunu gsterdi Avrupal astrolog Toledolu John, 1186 ylnda bilinen gezegenlerin Terazi burcunda bir araya toplanacan ngrd. Tm Avrupa byk bir korkuyla 1186 yln beklemeye balad, erzaklar hazrland, tneller kazld. Ancak, 1186 yl frtnasz, felaketsiz geti. 1651 ylnda William Lily, astroloji kitabnda Londrada yangn kacan ngrd, 15 yl sonra Londrada ciddi bir yangn oldu. Parlemento Lilyi yangnn sebebi olduu gerekesiyle savunmaya ard. O zamanlar, Londrada motorize yangn sndrme ekipleri yoktu ve en basit yangn ok byk zararlar verebiliyordu. Bu durum, gnmzde, fay hatt zerindeki bir yerde deprem olacan sylemekle ayndr. ABDde astrolojik ekonomistler Barth ve Bennett, 1974te yaymlanan kitaplarnda, 1962-1970 yllar arasnda ABD deniz kuvvetlerine giren 154.000 kiiyi kapsayan bir alma yaptlar. Bulmak istedikleri, Marsn Akrep ve Ko burlarna ykledii saval zellikleri idi. Fakat, bar sever olduklar sylenen Terazilerin says bunlarla ayn kt. Fransz Michel Gauquelin, 1979da Ici Paris dergisine cretsiz yldz haritanz karlr yazan bir ilan verdi ve bavuran herkese ayn haritay gnderdi. 150 kiiden 141i karlan kiisel yldz haritalarndan son derece memnun olduklarn, yorumlarn kiilikleriyle rttn syledi. Ancak deneyin ilgin bir yn daha vard: Yldz haritas, 1946da katliam suundan idam edilen Marcel Petiota aitti. ngiliz astrolog John Addley, 1000 adet 90 yandaki kiinin horoskop haritasna bakt ve ksa mrl bilinen Balklarn saysnn neredeyse uzun mrl olduklarna inanlan Olaklarlarn says ile ayn olduunu buldu. Gnmzde de felakat haberleri vermek astrologlar arasnda yaygn, fakat bunlarn hi birisi gereklememektedir. rnein, 23 Aralk 2010 tarihli, milliyet gazetesinin Susan Miller Fiyaskosu balkl haberi aynen yle: Geen haftalarda Trkiye'ye gelen nl astrolog Susan Miller, Trkiye ile ilgili iddialarda bulunmu ve zellikle 21 Aralk 2010 tarihinde Trkiye'nin sarsc olaylar yaayabileceini ileri srmt. Ancak hibir ey olmad. Trkiye, siyaset, ekonomi ve gvenlik asndan en sakin gnlerinden birini yaad. Bilimin Astrolojiye Verdii Dersler: Galileonun gzlemlerini Kepler yasalar, Newtonun ekim yasas, gelien genetik bilimi takip etti ve insanlarn kiiliini gezegenlerin mistik etkisinin ve doa st gler deil genlerin, sosyolojikpsikolojik etkiler ve dier evresel etkilerin belirledii bulundu. Modern bilim, evrenin sadece sezgilerle anlalamayacak kadar karmak ve byk olduunu gstermitir (kara delikler, spernovalar, kuantum mekaniksel sistemler). Gne ve Ayn yeryznde elbette etkileri var. Hayvanlar glerini buna gre dzenliyor, bitkiler buna gre yaprak ayor, mevsimler oluuyor. rnein, Gneten gelen ykl paracklar, Dnyann manyetik alan ile etkileerek Auroralar (Kuzey klar) oluturur. Ama bunlarn astroloji ile hibir ilgisi yoktur. Nasl olur da gezegen ve yldzlar konumlarn deitirdii halde, dnyadaki insanlara sabit karakterler ykler? Bundan 10 bin yl nce veya 1 milyon yl nce gkyz, bugn grdmz gibi deildi. Gelecekte de ayn olmayacak. Bilim, deiim zerine kuruludur. Fakat astroloji ve her trl dogma deimezler zerine kuruludur. Mesela ayn saatlerde, 1 Ocak 1180de doan birisiyle, 1 Ocak 1980de doan birisi iin gzlenen gkyz hibir ekilde ayn deildir. Fakat astroloji bu iki insan da ayn kiilikli olarak kabul etmektedir. Gne sistemi, Samanyolu Gkada merkezine 30 bin k yl uzakta, saniyede 250

km yol alyor, Gkada etrafndaki bir turunu 225 milyon ylda tamamlyor. Bu seyahat srasnda hibir olay ayn ekilde tekrar etmez. rnein, 12.000 yl sonra kutup yldzmz Polaris deil Vega yldz olacaktr. Krelerin uyumu dncesi Eski Yunandan beri gelen bir inantr, Batlamyus da buna inanmtr. Bu inana gre, tm evren bitiik krelerden oluuyor ve bu btn boluklar (rnein Dnya ve Gne aras) aether denilen bir madde ile doludur. Astrolojinin temelini de bu kural oluturmaktadr. Yunanllarn ortaya att ve krelerin uyumu kuraln besleyen 2000 yllk aetherin olmad, MichelsonMorley deneyi ile ispat edilmitir. MichelsonMorley deneyi, fizik tarihinin en nemli ve nl deneylerinden biridir. 1887'de Albert Michelson ve Edward Morley tarafndan Case Western Reserve University'de yaplan deney genel olarak aether teorisine kar en byk kanttr. Albert Michelson zellikle bu almas iin 1907'de Nobel Fizik dl'n ald. 11 Temmuz 1991 gn, 2132 ylna dek greceimiz en uzun sreli tam Gne tutulmasna tank olduk. Milyonlarca kii ksa bir sre karanlkta kald. Fakat, ayn karanlk astrologlarn byk bir yanlln aydnla kard. 11 Temmuz 1991 gn, Gne, Yenge takmyldznda deil kizler takmyldzndayd. 11 Temmuz 1991 gn, aslnda karanlk astrolojinin stne kmt. Aadaki tabloda (Tablo 2), rnek olarak, bir bebein (3.4 kglk) doum annda, tabloda verilen gk cisimleri (13 Ekim 2011deki uzaklklar dikkate alnarak) ve baka nesnelerle bebek arasnda oluacak olas ktle ekim kuvvetinin yaklak deerleri Newton (N) cinsinden verilmektedir. Tablo 2 deki Proxima Yldz, Gneten sonra en yakn yldzdr ve yaklak 4,2 k yl uzaktadr. Oysaki Zodyak (Burlar) takmyldzndaki yldzlar yzlerce k yl uzakta ve onlarn ktle ekim etkileri Proxima etkisinden ok ok daha dktr. Ayrca Tablo 2den grld gibi bir bebein doum annda, Proxima yldznn bebee uygulad ktle ekim etkisi, yaklak yarm metre uzaktan geen karasinein oluturduu ktle ekim etkisiyle ayndr. Yine, tablodan grld zere, bir bebein doduu anda douma yardm eden yaklak 1 metre uzaktaki, 80 kglk bir doktorun uygulad ktle ekim kuvveti, Marsn uygulad kuvvetten 10 kat daha byktr. Yani bu durumda, bebek doktor burcu mu oluyor? Yoksa sinek burcu mu? Sonu olarak Tablo 2 deerlerinden de anlald gibi uzak gk cisimlerinin yeni doan bir bebee etkisi, dnyann doal etkisinden milyonlarca kat daha dktr. Tablo 2. Yeni Doan Bir Bebee Uygulanan Kuvvetler
Etkileen Ktleler Bebek - Dnya Bebek - Ay Bebek - Mars Bebek Proxima Bebek - Karasinek Bebek - Doktor Ktleler Bebee Uygulanan Arasndaki Kuvvetler Mesafeler Yer seviyesinde 34 N 397 bin km 258 milyon km 39 trilyon km 47 cm 90 cm 0.00011 N 0.0000000022 N 0.00000000000003 N 0.00000000000003 N 0.000000022 N

Sonu ve Deerlendirme: Eer insanlar, astrolojinin dedii gibi sadece kendilerine yklenen 12 kiilii tasayd, dnya ok skc bir yer olurdu. rnein, olaklar yalnzca inat, kolar hantal, akrepler kinci ve ikizler kararsz olsayd? Dolaysyla, insann parmak izi gibi kiilii de kendine zgdr ve dnyadaki insan says kadar kiilik vardr. Astrolojiye ho bir elence gzyle de baklamaz. Zira astroloji insanlar tekiletirerek aralarna duvarlar rmektedir. Astrolojinin sama sapan dizgesine inanan insanlar, daha karsndaki kiiyi tanmadan burlarmz uyumuyor diyerek dostluuna kabul etmiyor, konumuyor, ayn meknda bulunmuyor veya evlenmiyor. Astrologlar altly tutturarak veya saysal ekili sonucunu bilerek para kazanamasalar da, zengin mterileri iin oluturduklar gkyz haritalaryla byk paralar kazanyorlar. Eer gkyz okunarak kiilik zellikleri belirlenip gelecekten haber verilebilseydi, o zaman mrlerinin byk bir ksmn teleskoplarla gkyzn inceleyen Gkbilimciler keyi dnerdi. Ama ne yazk ki durum tam tersidir ve

hibir bilim disiplini almam, bilim etiinden habersiz olan yldz falclar ve medyumlar daha ok kazanyor. Burada srarla belirtilmesi gereken iki temel nokta bulunmaktadr. lki, bir ey dorulanabilirse bilimseldir, aksi halde bilim ddr. kincisi ise, yaamn tm tercih ve zgrlkleri, bir astroloun ellerine braklamayacak kadar deerlidir.
Kaynaklar 1) Jerome L. E. (ev. Peknl, R. E.), Astroloji rtld, stanbul Kltr niv. Yaynlar, No:94, stanbul, (2009). 2) Ashmand J. M., Ptolemys Tetrabiblos, Printed and Published by Davis and Diokson, London, (1822). 3) Hawking S., (ev. n S.), Zamann Daha Ksa Tarihi, Doan Kitap, 2. Bask, stanbul, (2006). 4) Yldrm C., Bilim Tarihi, Remzi Kitabevi, 4. Bask, stanbul, (1994). 5) Moore P., Gezegenler Klavuzu, Tbitak Popler Bilim Kitaplar-22, 14. Bask, Ankara, (2004). 6) Koyre, A., (ev. Diner K.), Yenia Biliminin Douu, Gndoan yaynlar, Ankara, (1994). 7) Geo Dergisi, Ocak 2010 says. 8) http://spaceplace.nasa.gov/en/kids/st6starfinder/st6starfinder3.shtml, (Eriim tarihi: 13.10.2011). 9) http://spaceplace.nasa.gov/en/kids/st6starfinder/st6starfinder2.shtml, (Eriim tarihi: 13.10.2011).