Giri

GIS Her Yerde.......................................................................................................................................1

GIS Her Yerde Semineri Sunum zetleri

e-haritaTM: SAYISAL GRAFK'in GIS Stratejisi ..................................................................................5 Autodesk'in GIS Stratejisi .....................................................................................................................7 Uydu grntleri satnda web tabanl GIS uygulamas......................................................................10 Tm Trkiye'nin eritii GIS uygulamas: NTVMSNBC "Trkiye'nin Seimi" Sitesi ........................11 Bilgisayar destekli kent planlama ve tasarmnda olanaklar .................................................................12 Harita retimi: Autodesk Map 6............................................................................................................14 Masast GIS: Autodesk OnSite Desktop 7 .........................................................................................15 Raster uygulamalar: Autodesk Raster Design 3....................................................................................16 Web tabanl GIS: Autodesk MapGuide 6 .............................................................................................17 Mobil GIS: Autodesk OnSite Enterprise 2............................................................................................18

Trkiyeden Haberler ve Uygulamalar

NTVMSNBC, "Seim 2002" sitesinde e-harita teknolojisini kullanyor ..........................................21 Romanya, Braov evre Yolu, Autodesk Map ile projelendiriliyor .....................................................23 Bodrum Acil mesuyu Temini Projesi.................................................................................................24 oulortam destekli corafi bilgi sistemi uygulamas: Osmanl Kaleleri Bilgi Sistemi.......................26 stanbul Zemin Bilgi Sistemi.................................................................................................................29 Mersin Cumhuriyet Meydan, Autodesk rnleri ile tasarland............................................................31 Marmara Denizi.....................................................................................................................................32 Kadky Meydan, Haydarpaa-Harem Yakn evresi Kentsel Tasarm Pojesi Yarmas, Autodesk yazlmlaryla kazanld.........................................................................................................35 Eminn Ordu Caddesi ve Yakn evresi Kentsel Tasarm Projesinde Mobil GIS uygulamas..........37 Cep bilgisayarlar arazide: Beyolu rnei...........................................................................................39

Dnyadan Haberler ve Uygulamalar

Jesolo Belediyesi ve Autodesk MapGuide............................................................................................43 Jersey Havaalan....................................................................................................................................44 Alaska ar iklim koullar ile mcadelede Autodesk rnlerini kullanyor ........................................44 Denver Uluslararas Havaalan altyap ynetimi iin GIS vazgeilmez ..............................................45 AT&T Broadband veri kullanm ve standartlarnn oluumu iin Autodesk rnlerini seti ..............46 ngiltere Altyap Hizmet Kurumu, elektrik datm ilerinde Autodesk GIS yazlmlarn tercih etti ..47 Autodesk yazlmlar yol/kpr yapm ve bakm ilerinde kullanlyor................................................47 Italgocimin GIS projesi, bilgi paylamn salayacak ........................................................................48 Baltimore Gaz ve Elektrik Kurumu iletme maliyetlerini drd.......................................................48

SAYISAL GRAFKTM

Depremler, nlemlerin yetersiz olduu blgelerde, 2001de de can almaya devam etti...................... 49 Arhus Belediyesinde kaz ilerinin web tabanl GIS teknolojisi ile dzenlenmesi ............................. 51

Makaleler
Autodesk MapGuide 6.......................................................................................................................... 55 Autodesk Map 5 ................................................................................................................................... 59

rnler
Autodesk Map Series 6......................................................................................................................... 65 Autodesk Map 6 ................................................................................................................................... 69 Autodesk Raster Design 3 .................................................................................................................... 75 Autodesk OnSite Desktop 7 ................................................................................................................. 77 Autodesk MapGuide 6.......................................................................................................................... 79 Autodesk OnSite Enterprise 2 .............................................................................................................. 83 Autodesk OnSite View 2 ...................................................................................................................... 85 Autodesk Land Desktop 3 .................................................................................................................... 87

SAYISAL GRAFKTM

GIS Her Yerde

Kurum iinde yneticiden teknikere, kurumlar aras ortak proje zerinde alan blmlere, hizmet sunan / hizmetten yararlanan yaplarda kurum alanndan mteriye, GIS (Corafi Bilgi Sistemleri) her yerde kullanlyor. letmelerde GISin rol deiiyor. Gemite veriler genellikle tek bir departman tarafndan toplanr ve iletmenin geri kalanna akll haritalar olarak datlrd. Gnmzde ise GIS, i problemlerini zmeye ynelik kurumsal karar destek sistemidir. Kurumdaki herkes, konumsal veriye gerek zamanl eriim gereksinimi duyar ve veriyi kendi bak asna gre grntlemek ister. Sisteme, Internet ve mobil teknoloji olanaklar ile herhangi bir yerden, herhangi bir zamanda eriilir. En tepedeki yneticiden, sahada grevli teknikere kadar, tm kurum alanlar, kurumun ibirlii iinde olduu ve veriyi paylat dier iletmeler ve bireyler, aslnda ayn veriyi farkl alardan iler. 6. GIS Seminerimizin temasn da, bu yaklam oluturuyor: GIS her yerde. GIS Her Yerde semineri, SAYISAL GRAFK tarafndan yllk olarak dzenlenen GIS seminerlerinin 6.s. Autodesk rnlerine dayal GIS zmlerimizi 1997 ylnda GISde Yeni Olanaklar seminerleri ile stanbul ve Ankarada duyurmutuk. 1998 ylnda, bir yandan teknolojik geliim zmlere yansmaya devam ederken, dier yandan ortaya kmaya balayan uygulamalar, yeni olanaklarn ulalabilir GIS zmleri olduunu kantlad. 1998 ylndaki seminerin ad Ulalabilir GIS idi. 1999 ylna geldiimizde, Trkiye depremin yaralarn sarmaya alyordu. Bizim konumuz da doal olarak depremdi. GISin deprem ncesi nlemler, depremin hemen sonrasnda acil yardm, orta vadede iyiletirme ve uzun vadede planlama srelerinde nasl kullanlabileceini rneklerle anlattk. Yine ayn yl gndelik yaammzda Interneti youn olarak kullanmaya balamtk. 1999 ylndaki seminerimizin ad Deprem ve GIS / Internette GIS oldu. 5 Aralk 2000 tarihindeki Bilgi Paylam: GIS + Internet seminerimiz ise bilgi paylamna ynelikti ve konusu GIS ve Internetin birliktelii idi. 2001 tarihide ise, mobil cihazlar ile sahada GIS uygulamalarnnn ana konu olduu Mobil GIS seminerini dzenledik. 27 Kasm 2002 tarihindeki seminerimiz ise, GISin deiik sektrlerdeki/kurumlardaki uygulamalarnn ana konu olduu GIS Her Yerde. Seminerlerimizin balklar bile, yllar iinde GISin deien yzn ortaya koyuyor. Hemen her yl teknolojik gelimelere kout olarak farkl ve daha nce varolmayan alanlarn GIS kullanmna eklendiini gryoruz. Artk GIS sadece haritalar, veritabanlar ve analizlerden olumuyor; kurumsal bir yapnn iinde doru yere oturarak karar destek mekanizmas olarak daha salkl kullanlabiliyor. Internetin olanaklar ile birleerek zaman ve mekan bamllndan kurtuluyor, yine Internet sayesinde geni kullanma alyor. Mobil cihazlar yardmyla da sahada kullanlabiliyor. Etkin bir GIS zm, gl masast GIS uygulamalarnn Internet ile birliktelii ve sahada mobil cihazlarla kullanmyla gerekletiriliyor. SAYISAL GRAFK olarak bizim avantajmz, GISin bu geni tanmnda ortaya kyor. Klasik GIS irketlerinden farkl olarak, gerek rn yelpazemiz, gerekse proje deneyimlerimiz sayesinde, GISin bu geni tanmn kapsayacak biimde yazlm ve uygulama hizmeti sunuyoruz. 2003 ylndaki 7. GIS seminerimizde bulumak zere. Arda Serim SAYISAL GRAFK

SAYISAL GRAFKTM

SAYISAL GRAFKTM

GIS Her Yerde Semineri Sunum zetleri

e-haritaTM: SAYISAL GRAFK'in GIS Stratejisi............................................................................ 5 Autodesk'in GIS Stratejisi ............................................................................................................... 7 Uydu grntleri satnda web tabanl GIS uygulamas ................................................................ 10 Tm Trkiye'nin eritii GIS uygulamas: NTVMSNBC "Trkiye'nin Seimi" Sitesi .................. 11 Bilgisayar destekli kent planlama ve tasarmnda olanaklar............................................................ 12 Harita retimi: Autodesk Map 6...................................................................................................... 14 Masast GIS: Autodesk OnSite Desktop 7.................................................................................... 15 Raster uygulamalar: Autodesk Raster Design 3 .............................................................................. 16 Web tabanl GIS: Autodesk MapGuide 6........................................................................................ 17 Mobil GIS: Autodesk OnSite Enterprise 2 ...................................................................................... 18

SAYISAL GRAFKTM

e-harita : SAYISAL GRAFKin GIS Stratejisi

TM

SAYISAL GRAFKTM

SAYISAL GRAFKTM

Autodeskin GIS Stratejisi

SAYISAL GRAFKTM

SAYISAL GRAFKTM

SAYISAL GRAFKTM

Uydu Grntlerinin Satnda Web Tabanl GIS Uygulamas

M. Emin Halitligil, NTA Uzay Sistemleri A.. nta Uzay Sistemleri A.., vizyonunda belirledii zere Avrasya blgesinde, ok yksek znrlkl uydu grntlerinin en gvenilir salaycs olma roln stlenmi, bu dorultuda 21. yzyl ekillendiren nemli deerlerden doru, gncel bilginin kolay ulalabilirliini gzeten kararlar kuruluunun her aamasnda almtr. Bu sunumla gereklilii, ilevsellii ve verimlilii zetlenecek IKONOS ariv dkkan vizyonumuz ile tam uyumlu olarak iletmeyi hedeflerine tayacana inandmz bir giriimdir. Bu erevede kullanclarnn kolaylkla grnt taramas yapabilecei, grnt arivini gncel olarak takip edip ihtiyac olan veriye eitli sorgulamalar kullanarak karar verebilecei, standart rn sipari verme srecinin mmkn olduunca ksa tutup mterinin gncel veriye ksa ve gvenilir yollardan ulaabilecei bir sistem oluturulmas dnlmtr. Gnmz dnyas byle bir hizmetin Internet zerinden GIS altyaps ve eticaret desteiyle gerekletirilecek bir uygulama olmasnn en maliyet efektif ve pazar penetrasyonun en yksek olaca zm olarak sunmaktadr. Mteri iletiim kanallarnn iyiletirilmesi ve dolaysyla ticari kazanlln arttrlmasnn tesinde, Inta Uzay Sistemleri A.S. SAYISAL GRAFK ibirlii ile IKONOS Ariv Dkkan ilgi duyan herkesin kullanmna ak web tabanl bir GIS uygulamas olarak dnem devi hazrlayan lise rencisinden, niversitede GIS dersi veren retim grevlisine, projesi iin grnt siparii vermek isteyen uzmandan, sunumu iin grsel veri arayan yneticiye, hepimizin evinden, stratejik kararlarn ekillendii toplant salonlarna, geni bir kullanc kitlesine hizmet verecek ve Dnyann en hassas ve dinamik blgesi Avrasyann artk farkl grnmesini salayacaktr. Daha fazla bilgi iin: www.sieurasia.com

Bir e-harita uygulamas olan Ikonos Ariv Dkkan ile, Ikonos uydu grntlerine ulalabiliyor, ilgilenen blgede sorgulamalar ile grnt seimi yaplyor ve sipari verilebiliyor.

10

SAYISAL GRAFKTM

Tm Trkiyenin Eritii GIS Uygulamas: NTVMSNBC Trkiyenin Seimi Sitesi

Can Tzner, NTVMSNBC NTV televizyonu ve NTVMSNBC haber portal, 3 Kasm 2002 seimi canl yaynnda, sonular haritalar ile duyurmay tercih etti. Bu tercihin nedeni, seim sonularn ve karlatrmal sonular etkileimli hartilar zerinden vererek, ok kark gibi grnen verilerin bir anda, sradan bir izleyici iin anlaml hale gelmesini salamakt. Canl yaynda, seim sandklar aldka ve haber merkezine bilgiler gelmeye baladka, sonular haritalar zerine dinamik olarak aktarlmaya baland. Hem televizyondaki yaynda, hem de Internet zerinden, haritalar gelen sonulara gre dinamik olarak gncellendi. Autodesk MapGuide ile hazrlanan Seim 2002 sitesinde, e-harita teknolojisini kullanyor. Seim gecesi binlerce ezamanl kullancya yant veren ve haritalar sunan Autodesk MapGuide, performansn ok nemli olduu bir snavdan baaryla geti. Seim sitesinde, 1983, 1987, 1991, 1995, 1999 ve 2002 Milletvekili Genel Seim sonular, etkileimli saysal haritalar ile yaymlanyor. Sitede karlatrmal seim sonular ve detayl raporlar da yer alyor. llere gre en ok oy alan parti, her partinin oy oranlar, milletvekili adetleri ve sralamas gibi haritalarn yan sra, gemi seimlerle performans karlatrmas haritalarna da erimek mmkn. Ayrca her ile gre, seilen yln seim sonular raporu alnabiliyor. Trkiyenin Seimi 2002 sitesine, secim.ntvmsnbc.com veya www.e-harita.com adresinden ulalabilir.

3 Kasm 2002 seimleri, NTV televizyonu ve NTVMSNBC web sitesinden, haritalar ile canl olarak yaynland. Autodesk MapGuiden kullanld siteye secim.ntvmsnbc.com adresinden eriilebilir.

SAYISAL GRAFKTM

11

Bilgisayar Destekli Kent Planlama ve Tasarmnda Olanaklar

Makbule lan, UTTA Planlama, Projelendirme ve Danmanlk Ltd. ti. Bu sunumun ieriinde CAD programlarnn kent planlama ve kentsel tasarmn btn aamalarnda kullanm; sunduu olanaklar, doru yazlm seimi, tasarm ve proje onay aamasnda yasal mevzuatn yeniden dzenlenmesi gereklilii, etkin kullanm iin nasl ve niin CAD kullanm vb. konular tartlacaktr. Bilgisayar ortamnda izim ve tasarm, Mimarlk, Mhendislik uygulamalarnda ve benzer disiplinlerde kent planlamasna grece olarak daha uzun zamandr kullanlan bir aratr. Bizim disiplin dalmzda geriye baktmzda yaygn ve etkin olarak bu aracn kullanm 5-6 seneyi gemez. Altlk olarak kullanlan halihazr haritalarn nihayet saysal olarak hazrlanmas ve buna bal olarak kurumlarn saysal ortamda sunum artlar, ehir planclarn bu deiime ister istemez ve vazgeilmez olarak uymak zorunda brakmtr. Deiim bir anlamda rapidolarn rafa kaldrlmas anlamna geldiinden teknolojideki bu inanlmaz ve hzl geliimi yakalayabilmek, sindirebilmek, uyum salamak, her eyden nce zihniyeti yenilemek gereklidir. ncelikli olarak kullanlacak donanm ve yazlm doru seilmelidir. irketimiz yukarda bahsi geen deiimi 7 yl nce gerekletirmi ve bilgisayar ortamnda tasarm srecine gemeden nceki ilk adm olan yazlmn seilmesi aamasnda tercihini AutoCAD zerinde kullanmtr. u anda bilgisayar destekli tasarmda kullanlan programlarn sayca okluu ve eitlilii seimin yaplmasnda kapsaml bir aratrmaya neden olmutur. Kullanlacak programda; kullanmnn dnya apnda yaygn olmas, izimlerin dier yazlmlara da dntrlebilmesi, planlama ve kentsel tasarm izimlerinde, 2 ve 3 boyutta zgr ve esnek zmler, ksa zamanda etkili grsel teknikler sunabilme olanaklarn iermesi, imar ve planlama mevzuatnda kullanlmas zorunlu gsterim tekniklerinin kolayca yanstlabilmesi gibi zelliklerin olmas koullar aranmtr. Doru yazlm bulunduktan sonra Planlama ve Kentsel Tasarm Projelerinin hazrlanmas srasndaki her aamada yazlmn sunduu olanaklardan faydalanlmtr. Bilgisayar ortamnda tasarm yapabilmek iin temel art halihazr haritalarn saysal olmasdr. Saysal olmayan haritalar / altlklar vektrel hale getirilmi ya da raster image olarak kullanlmtr. Aratrma / Analiz, planlama ve tasarm srecinin ilk admdr. Analiz almalarnda; Doal Deerler (orman, tarm topraklar, sulama alanlar ve havzalar vb), Kltrel Deerler (kentsel, arkeolojik, tarihsel sit alanlar, hykler vb), Kentsel Veriler (ulam sistemi, altyap, yap kullanm, kat ykseklii, yap kalitesi, yapm teknolojisi vb), Doal Veriler (Topografya, jeolojik yap, toprak nitelii vb) gibi, tasarmda kullanlacak analitik etdler saysal ortama aktarlmtr. Bu verilerin aktrlmas, sorgulanmas, sunu paftalar haline getirilmesi, tasarm ynlendirecek kararlarn alnmasndan nceki eik sentezinin hazrlanmasnda Autodesk Mapin sunduu olanaklar kullanlmtr. Analiz paftalarnn hazrlanmas aamasnda, toplanan bilgiler farkl dosyalarda veya ayn dosyada, farkl katmanlarda da hazrlanabilirdi. Ancak yazlm, bir veri taban kullanarak datalar saysal ortama aktarma ve paftalatrma imkann vermektedir. Altlk oluturma, aratrma ve deerlendirme almalarndan sonra karar ve stratejilerin oluturulmas ve bu kararlarn yasal mevzuata uygun izim teknikleriyle kada aktarlmas gereklidir. Bu aamada SAYISAL GRAFKin hazrlad 3194 sayl mar Kanunu ve Ynetmeliklerine uygun izim tekniklerine ve standartlara gre yol tipleri, tarama, izgi tipi ve sembol ktphaneleri kullanlmtr.

Yukarda deinilen yntemlerle hazrladmz projelerin bir ksm aadadr: stanbul - Ataky-Bykekmece Aras Sahil Dzenlemesi Projesi stanbul - Elmal Baraj Havzas ve Doa park Planlamas Patara Koruma Amal mar Plan Konya Tarihi Kent Merkezi Kentsel Tasarm Projesi ve Koruma Amal mar Plan Ilgaz K Sporlar Merkezi

12

SAYISAL GRAFKTM

Bolu 1/100 000 lekli evre Dzeni Plan Sapanca Gl ve evresi 1/25 000 lekli evre Dzeni Plan vb...

kullanlan barkot sistemi ya da digital imza yntemi zm olarak nerilebilir. Bilgisayar destekli kent planlamas ve kentsel tasarm sreleri incelendiinde, eer doru sistem, hzl, teknik bir altyap ve bu sistem ve altyapy kullanabilen teknik elemanlara sahip olunursa sonucun mkemmele yakn olduu sylenebilir. Ancak, tm verilerin salkl elde edilmesi ve saysallatrlmas, bu verilerin salkl birletirilmesi, sentezinin yaplmas, doru kararlarn verilerek, belirli (kabul edilmi) tekniklerle saysal ortamda izilmesi gereklidir. Bunun etkin olarak yaplabilmesi, tasarmda para ve zaman tasarrufu salamaktadr. Her kurumun kendi gereksinimlerine uygun donanm ve programa sahip olmas ve bunlar kullanacak elemanlar yetitirmesi nem tamaktadr. Tm teknik izim yapanlarn giderek bilgisayar destekli izim yapanlara dnmesi ise kanlmazdr. Kent planlama ve kentsel tasarmda dil birliine gidilmesi, gsterim tekniklerinin standardizasyonu gereklidir.

Bilgisayar destekli tasarmn sunduu avantajlardan biri de hazrlanan projelerin onay aamasndan nce ounluklu olarak birden fazla yaplan dzeltme ve deiikliklerin ksa zamanda ve pratik olarak yaplabilme niteliidir. AutoCAD yazlm yalnzca 2 boyutta deil 3. boyutta da Planlama ve Kentsel Tasarm Projelerinin, nerilerin, anlalr ve kavranabilir olma olanan salar. Hem halihazrn / arazinin hem de tasarmn 3 boyutta modellemesi yaplabilir. Gemite byk emek ve maaliyetlerle retilen maketler, gnmzde yerini 3 boyutlu grnlere brakmtr. CAD kullanmnn olanaklar sunulurken, lkemizde mar planlama kanunu ve ynetmeliklerinin yeniden dzenlenmesinin gereklilii tartlmaldr. Halihazr haritalarn ve haritalarn zerine izilmi saysal projelerin onanmas aamasnda yasal mevzuatta dzenlemeler yaplmaldr. Avrupa lkelerinde

SAYISAL GRAFKTM

13

Harita retimi: Autodesk Map 6

Seminerde, bir harita retimi ve masast GIS uygulamas olan Autodesk Map, yeni srm R6 ile tantlyor. Yeni srm, Oracle 9i Spatial balants, nesne snflandrma (classification) yaps, harita retimde COGO kullanm, etiketleme, tematik harita sihirbaz ve gelikin raster grnt destei (ER Mapper ve MrSid formatlar) sunuyor. Autodesk Map R6, harita reten, bakmn yapan ve bu haritalar zerinede analiz yapan tm mhendisler, planclar ve teknik personel tarafndan kullanlabilecek bir GIS yazlmdr. Autodesk Map, Autodesk Map Series 6 paketinde yer alr (Autodesk Map Series paketinde dier yer alan yazlmlar: Autodesk OnSite Desktop 7 ve Autodesk Rater Design 3dr). Ayrca Autodesk Design Servern istemcisi ve GIS i ak zmnn bir paras olarak Autodesk GIS zmlerinin nemli bir parasdr. AutoCAD 2002 zerine kurulu Autodesk Map, kullanclara harita retme, bakmn yapma, Oracle Spatial eriimi de dahil olmak zere bir ok farkl kaynaktan gelen verileri entegre etme, GIS analizi, tematik harita retimi gibi ilevler sunar. Kullanclar bir ok izimi ayn anda kullanabildikleri gibi birden fazla kullanc da ayn haritay e zamanl olarak kullanabilir. Autodesk Mapin Internet aralar ve Autodesk Point Aya ulamla, mterilere, pazar haberlerine ve dier irketlere direk ulam salanr.

Autodesk Map R6, nesne snflandrma yaps, COGO kullanm, etiketleme, Oracle Spatial destei, tematik harita hazrlama aralar ve raster desteindeki gelimelerle ne kyor. ekilde, 25 km2lik bir alann hava fotoraf grnyor. 5 GigaBytetan fazla 150 adet TIFF dosyas, sktrlarak 261 MegaBytelk ECW dosyas olarak saklanm znrlkten taviz vermeden.

14

SAYISAL GRAFKTM

Masast GIS: Autodesk OnSite Desktop 7

Autodesk OnSite Desktop, GIS grntleme ve analiz yazlmdr. Harita, planlama, inaat mhendislii ve altyap projelerinde kullanabileceiniz kolay kullanml bir aratr. 2 ve 3 boyutlu verileri destekler. Bir ok farkl kaynaktan gelen verileri tek bir ortamda grntleyebilir, zerlerinde lm yapabilir, sorgulama ve what if analizleri yapabilirsiniz. Ayrca OnSite Desktop ile gereki ktlar alabilir ve etkileimli haritalar yaratp web yayn iin hazrlayabilirsiniz. Autodesk OnSite Desktop ile konumsal verilerilerinizi entegre ederek tek bir ortamda grntlemek ok kolay. OnSite Desktop kullanm kabul grm bir ok vektr, raster ve veritaban formatlarn destekler. LandXMLi kullanarak 2 ve 3 boyutlu verileri inaat mhendislii ve arazi ileri projelerinde kullanabilirsiniz Analiz aralar, l almanza, nesne ve nitelik verilerini sorgulanza ve what if analizleri yapmanza olanak tanr. Ayrca 3 boyutlu arazi modelini grntleyebilir, dndrebilir ve modelin zerine parsel, yol, bina gibi katmanlarn iz dmn alp kaplayabilir ve canlandrma yaratabilirsiniz. naat mhendislii aralar; ykseklikleri hesaplamnz, dolgu/yarma hesaplamalar ve yaylm alan analizleri yapmanz salar. Teknik olmayan kullanclar da yazlm kolaylkla kullanarak bask veya webden yayn iin yksek kalitede haritalar hazrlayabilirler.

Autodesk OnSite Desktop 7 ile, tm popler vektr, raster ve veritaban formatlar okunup entegre ediliyor, grntleniyor, analiz yaplyor ve kt alnyor.

Autodesk OnSite Desktop 7 ile 3 boyutlu arazi modeli grntleniyor ve analiz ediliyor.

SAYISAL GRAFKTM

15

Raster Uygulamalar: Autodesk Raster Design 3

Autodesk Raster Design 3, kattan taranm izim ve haritalar, hava fotoraflar, uydu grntleri gibi raster verilerin, mhendislik, mimarlk, haritaclk, planlama, GIS, vb. projelerde kullanlabilmesini salayan bir yazlmdr. Bu raster veriler AutoCAD ierisinde dzenlenebilir, kolay kullanml aralarla vektre evrilebilir, proje sunumlarn zenginletirmek iin kullanlabilir. Sadece gereken ksmlar deitirilip, raster ve vektr verilerin birlikte kts alnabilir. rnein, bir inaat mhendisi, izimini hava fotorafnn stne oturtarak projeyi ok daha gereki koullarda oluturabilir ve sunabilir. GIS projelerinde, uydu grntleri altlk olarak kullanlabilir. Autodesk Raster Design 3, AutoCAD 2002 zerinde olduu gibi, AutoCAD 2002 tabanl endstriyel zmler, Autodesk Map, Autodesk Land Desktop, Autodesk Architectural Desktop ve Autodesk Mechanical Desktop yazlmlar zerinde de alr. Autodesk Raster Design 3 ile: Raster grntleri corafi olarak doru koordinatlar ile izime yerletirebilir, Renkli, tek renk veya gri tonlu raster grntleri ileyebilir, Raster grntleri dzenleyebilir (pixel deerlerini ayarlayarak, istenmeyen grnt blmlerini kaldrarak, seilen blmleri deitirerek) ve deiiklikleri saklayabilir, Raster grntleri hzl ve hassas ekilde vektr nesnelere evirebilir, Raster ve vektr verilerin birlikte ktsn alabilirsiniz.

Autodesk Raster Design ile, hava fotoraflar, uydu grntleri veya kattan taranm paftalar, izimlerde altlk olrak kullanlabiliyor, vektre evrilebiliyor ve grnt ayarlamalar yaplabiliyor.

16

SAYISAL GRAFKTM

Web Tabanl GIS: Autodesk MapGuide R6

Autodesk MapGuide, konumsal verinin datm ile ilgili olarak yksek iletme maliyelerinden sknt duyan organizasyonlar iin tasarlanm bir zmdr. Akll haritalarn Internet veya intranet zerinden yaymlanmasn salayan bir yazlmdr. Autodesk MapGuide uygulamalar, kullancya nesne seme, zellik sorgulama, zellik arama, izimleri iareyetleyebilme, raporlar oluturabilme gibi bir ok olanak tanyarak konumsal veriye deer katar. leklenebilir ve gvenli yaps ile Autodesk MapGuide ezamanl olarak birden fazla ilikisel, corafi ve tasarm veri tabanlarn, Autodesk GIS Design Server tarafndan sunulan orjinal formatndaki GIS veya CAD verilere veya AutoCAD DWG, ESRI Arc View SHP ve Oracle 8i Spatial gibi kullanm yaygn olan tm veri formatlarn kullanlabilmesini salar. Hz, esneklik ve kolay kullanm zellikleri ile karar verme srecini ksaltmas, iletme maliyetilerini drmesi ve mterilere daha iyi hizmet verebilmeyi salamas nedeniyle Autodesk MapGuide dier Web-merkezli CAD ve GIS uygulamalar arasnda en nde gelen zm olarak yer alr. Autodesk MapGuiden yeni srm R6, u ana kadar olan MapGuide sunucularnn iinde en hzls. XML tabanl dosyalarn kullanm, MapGuiden programlanabilirliini daha da artrm. Direk DWG entegrasyonu, Oracle 8i/9i Spatial destei, gelikin raster grnt kullanm (ER Mapper ve MrSid formatlar) ve yeni sembol yneticisi, gelen nemli yenilikler arasnda saylabilir

MapGuide R6; Oracle Spatial destei, hzl oluu, DWG entegrasyonu ve kolay programlanabilirlik zellikleriyle ne kyor. ekilde, intranet zerinden bir kent bilgi sistemi uygulamas grnyor.

SAYISAL GRAFKTM

17

Mobil GIS: Autodesk OnSite Enterprise 2

GIS uygulamalarnn uzants olarak da kullanlabilen mobil cihazlar, sahada alanlar tarafndan haritalara ve verilere eriim, veri toplama, acil mdahale gibi amalarla kullanlabiliyor. stelik bu zelliklere ek olarak, tm bu ilemler Internet zerinden de gerekletirilebiliyor. Autodesk OnSite Enterprise, etkileimli haritalar ve tasarm bilgilerini merkezi kurumsal veri taban zerinden arazide alan mobil i gcne ulamn salayan bir yazlmdr. Mterilerin (iletiim ve altyap hizmeti verenler gibi) hzl karar verebilme, iletme maliyetinin d ve verinin kesintisiz ynetimi ile ok daha verimli alabilmesini salar OnSite Enterprise, haritalarn ve izimlerin mobil cihazlara aktarmn ve senkronizasyonu salarken, istemci olarak mobil cihazlarda alan OnSite Viewu kullanr. Autodesk OnSite View 2 ile, AutoCAD DWG, DXF izimlerini ve MapGuide veri setlerini elektronik olarak grntleyebilir, iaretleyebilir ve lm yapabilirsiniz. Masast bilgisayarnz ve el-bilgisayar arasnda dosya senkronizasyonu, Microsoft ActiveSync teknolojisi ile yaplr.Tasarm enformasyonuna gereksinim duyulan herhangi bir yerde (antiyedeki mimar, sahadaki haritac vs.) el altnda bulunmas iin Autodesk Onsite View 2 kullanlabilir.

Cep bilgisayarna aktarlacak blge, MapGuide iinde seiliyor. AutoCAD iin de ayn yntem sz konusu.

Araziye kacak eleman iin bir i emri yaratlyor.

18

SAYISAL GRAFKTM

Trkiyeden Haberler ve Uygulamalar

NTVMSNBC, Trkiyenin Seimi 2002 sitesinde, e-harita teknolojisini kullanyor............... 21 Romanya, Braov evre Yolu, Autodesk Map ile projelendiriliyor ............................................... 23 Bodrum Acil mesuyu Temini Projesi ........................................................................................... 24 oulortam destekli corafi bilgi sistemi uygulamas: Osmanl Kaleleri Bilgi Sistemi ................. 26 stanbul Zemin Bilgi Sistemi........................................................................................................... 29 Mersin Cumhuriyet Meydan, Autodesk rnleri ile tasarland ...................................................... 31 Marmara Denizi............................................................................................................................... 32 Kadky Meydan, Haydarpaa-Harem Yakn evresi Kentsel Tasarm Pojesi Yarmas, Autodesk yazlmlaryla kazanld ................................................................................................... 35 Eminn Ordu Caddesi ve Yakn evresi Kentsel Tasarm Projesinde Mobil GIS uygulamas .... 37 Cep bilgisayarlar arazide: Beyolu rnei ..................................................................................... 39

SAYISAL GRAFKTM

NTVMSNBC, "Seim 2002" sitesinde e-harita teknolojisini kullanyor

NTVMSNBC'nin 3 Kasm 2002 seimlerine ynelik yayn yapan "Seim 2002" sitesinin "Seim Sonular" blmnde, SAYISAL GRAFK tarafndan hazrlanan etkileimli saysal haritalar kullanlyor.
Trkiye'nin nde gelen haber portal NTVMSNBC, 3 Kasm 2002 Milletvekili Genel Seimleri iin "Seim 2002" ad altnda, ierik asndan olduka zengin bir blm oluturdu. Seimle ilgili gncel haberlerin, seime katlacak parti knyelerinin, bu partilerin seim programlarnn, liderlerinin ve adaylarn tantmlarnn, yazar yorumlarnn, yerel seim haberlerinin, seim yasalarnn ve daha birok blmn yer ald sitenin en ilgi ekici blm ise, etkileimli haritalar zerinden seim sonularnn yaymland sayfalar. Seim Sonular sayfalarnda, 1983, 1987, 1991, 1995 ve 1999 Milletvekili Genel Seim sonular, etkileimli saysal haritalar ile yaymlanyor. Bu sayfalarda ayrca karlatrmal seim sonular ve detayl raporlar yer alyor. 3 Kasm 2002 seim sonular da siteden duyuruluyor.

Seilen partinin il baznda oy oran, haritalar zerinde grntlenebilir. Yukarda MHP'nin 1999 seimlerinde ald oy oranna gre oluturulan tematik harita grlmektedir.

Sitede, 1983, 1987, 1991, 1995 ve 1999 Milletvekili Genel Seim sonular, etkileimli saysal haritalar ile yer alr. Yukarda 1999 seimlerinde il baznda en ok oy alan partiler grlmektedir. NTVMSNBC Genel Yayn Ynetmen Yardmcs Can Tzner, "Seim 2002" sitesinde e-harita teknolojisinin kullanm ile ilgili olarak grlerini "Ziyaretilerimizin hazrladmz sayfalarda sadece gncel haberleri deil, gemi seim sonularn da grebilmelerini istedik. Bu bilgileri etkileimli haritalar zerinden vermek, ok kark gibi grnen verilerin bir anda, sradan bir kullanc iin bile anlaml hale gelmesini salyor." diye belirtiyor.

Seilen partinin il baznda milletvekili dalm, haritalar zerinde grntlenebilir. Yukarda DSP'nin 1999 seimlerinde kard milletvekili says ve o ildeki toplam milletvekili says grlmektedir. SAYISAL GRAFK yetkilileri, "Seim sonularnn haritalar zerinde gsterilmesi basnda olduka yaygnlam bir yntem. Hemen hemen tm gazeteler, seimlerin ertesinde bu tr haritalar yaymlyor. Genellikle kesinlememi seim sonularna gre ve belli bir snflandrmadan yoksun olarak yaymlanan bu haritalar, seim heyecan getikten sonra yenilenmedii iin,

SAYISAL GRAFKTM

21

aratrma yapmak isteyenlere pek de geerli bir kaynak olamyor. Internet, bu tr haritalarn kalc olarak yaymlanmas ve zaman iinde bilgi birikimi salayarak gvenilir bir kaynak olmas asndan uygun bir ortam sunuyor. NTVMSNBC, bu durumu deerlendirerek seim sonularn, SAYISAL GRAFK'in uzmanlk alan olan 'Web tabanl GIS (Corafi Bilgi Sistemleri)' uygulamalar ile yaymlamay tercih ediyorlar."

tar. Autodesk MapGuide yazlmnn gl, kurulumu kolay sunucu/istemci teknolojisi ile kurum ii veya dndan binlerce kullanc birok farkl kaynaktan gelen konumsal ve szel veriyi web zerinden ezamanl olarak kullanabiliyorlar. Uygulamalar, mteri servisi, altyap ynetimi, mhendislik hizmetleri, pazarlama, sat destei ve acil durum servisleri gibi birok blmn gereksinimlerini karlamak zere gelitiriliyor.

Yukardaki karlatrmal haritada, 1995 ve 1999 Milletvekili Seimlerinde ayn partinin birinci olduu iller renklendirilmitir. Dier illerde ise srasyla 1995 ve 1999 seimlerinde birinci olan partiler, dier bir deyile zaman iinde illerin oy tercihindeki deiim grlmektedir.

Sitede ayrca, harita zerinden seilen illere ilikin raporlar da yer alr. Yukardaki raporda, stanbul'da partilerin aldklar oylar ve oy oranlar, 1995 ve 1999 seimleri iin karlatrmal olarak listelenmektedir. "Seim 2002" sitesine, www.ntvmsnbc.com veya secim.ntvmsnbc.com adreslerinden ulalabilir. Sitede yer alan etkileimli seim haritalar, bir eharita uygulamasdr. NTVMSNBC iin SAYISAL GRAFK tarafndan, Autodesk MapGuide ile hazrlanmtr. SAYISAL GRAFK web sitesine www.sayisalgrafik.com.tr, e-harita web sitesine www.e-harita.com adresinden eriebilirsiniz.

Karlatrmal haritalarda partilerin bir nceki seime gre oy kaybettii veya kazand yerler grlebilmektedir. Yukardaki haritada MHP'nin 1995'den 1999'a oy oran deiimleri grlmektedir. Seim 2002 sitesindeki etkileimli seim haritalarnn sunumunda, Autodesk MapGuide yazlm kullanlyor. Binlerce kullancya ezamanl hizmet verebilecek kapasitede olan Autodesk MapGuide, web tabanl GIS yazlmdr; Internet / intranet ortamlarnda etkileimli saysal harita yaymlamak iin kullanlr. Byk konumsal veri setleri ile alan kurum ve kurulular iin verinin datm ok byk nem

22

SAYISAL GRAFKTM

Romanya, Braov evre Yolu, Autodesk Map ile projelendiriliyor

Hayati Demirci - Protek Proje Romanya'nn k turizm merkezi Braovda yaplmas planlanan evre otoyollar iin avan proje tamamland. Braov ehir meclisinde sunumu gerekletirilen ve drt ayr seenekten oluan proje, Braov l Genel Meclisi tarafndan kabul grd. Proje almas, Ekim 2001'de Braov'da yaplan saha almalaryla balad ve 2 aylk tasarm sreci sonunda, Ocak 2002'de Braov l Genel Meclisi'nin Teknik Komite ile birlikte gerekletirdii sunum toplantsnda grld.

Otoyol projesinden detay grnm Bu verilerden, 1/1.000'den 1/50.000'e kadar leklenebilen izimler ve proje raporu hazrland. Projede, Autodesk Map'in GIS analiz aralar ve tematik harita retimi zellikleri, Autodesk Land Desktop'n 3 boyutlu arazi modeli ileme zellikleri ve Proyol'un yol tasarm aralar kullanld.

Braov evre Yolu projesi 1/25.000 lekli paftas Proje almalarnda, mevcut 1/25.000 lekli toporafik haritalar, askeri haritalar, uydu fotoraflar ve GPS lmlerinden salanan veriler, Autodesk Map, Autodesk Land Desktop ve Proyol proje tasarm yazlmlar ile deerlendirildi. Yol balantlar tablosu www.protekproje.com

evre Yolu Alternatifleri

SAYISAL GRAFKTM

23

Bodrum Acil mesuyu Temini Projesi

Kerim Orhon - Sui Proje Sui Proje Mhendislik ve Mavirlik Ltd. ti., Bodrum Acil me-Kullanma ve Endstri Suyu Temini Projesi kapsamnda, Devlet Su leri Aydn Blge Mdrl'ne mavirlik hizmeti vermektedir. Proje ile Bodrum Yarmadasnn acil imesuyu sorununa zm bulunmas ve 2020 yl nfusuna imesuyu temin edilmesi hedeflenmektedir. O : Orman, aalandrlacak alan, maki-funda S : Sit alanlar T1 : Turizm tesis alan, gnbirlik alanlar, kamping alan T2 : Turizm II. Konut alan TA : Tarm alanlar TC : Toptan ticaret, depolama, terminal, plajkumsal Y : Yeil alanlar Autodesk Map program kullanlarak yukarda sralanan 13 eit alandan oluan "imar" topolojisi hazrlanmtr. Her bir belediyenin su ihtiyalarnn ayr ayr belirlenebilmesi amacyla belediye snrlarndan oluan ikinci bir topoloji de oluturulmutur. Bu iki topolojinin "intersect" edilmesinin ardndan elde edilen sonu topolojisi zerinden sorgulamalar yaplarak, her blgenin ait olduu belediye, imar plan grubu ve alan tablolar halinde karlmtr. Bu sayede Bodrum yarmadasndaki 10 belediyenin hangi imar gruplarndan olutuu bulunmu ve sonular gelecee dnk su ihtiyalarnn hesabnda kullanlmtr.

Belediye snrlar ve imar plan ieren Bodrum yarmadas paftas Yarmada'daki ileriye dnk imesuyu ihtiyacnn belirlenmesi amacyla, daha nceden Bodrum Belediyesi tarafndan hazrlanm olan "Bodrum Yarmadas evre Dzeni Nazm mar Plan"ndan yararlanlmtr. mar Plannn hazrland dnemde 4 belediyenin yer ald Bodrum yarmadas, u an 10 belediyeye blnm durumdadr. 1:25,000 lekli paftalar olarak her bir belediyeden temin edilen imar planlar ile yeni belediye snrlar saysal ortama geirilmitir. Harita Genel Komutanl'ndan temin edilen 1:25,000 lekli topografik haritalar ve yine 1:25,000 lekli saysal arazi modellerinin (DEM) de yardmyla Autodesk CAD Overlay program kullanlarak bu haritalarn koordinat dzeltmesi ve birletirilmesi yaplmtr. evre Dzeni Nazm mar Plan'nda yer alan arazi kullanm ekilleri, su ihtiyacnn belirlenmesine ynelik olarak gruplanmtr: A : Askeri Alanlar B : Bataklk H : Konutd kentsel alma alan, kentsel sosyal altyap, kentsel teknik altyap alanlar, niversite alan K1 : Kentsel yerleme alan K2 : Kentsel gelime alan K3 : Krsal yerleme alan

Veritaban balantsndan belediye ad, imar durumu ve haritadan alan sorgulamas

Sorgulama sonular

24

SAYISAL GRAFKTM

Bodrum Acil mesuyu Temini Projesi kapsamndaki projelendirme almalar halen devam etmektedir. Yarmadaya su datacak imesuyu boru hatlarnn boyutlandrlmas ve gzergahlarnn belirlenmesine ynelik hidrolik profillerin hazrlanmasnda Autodesk Land Desktop ve Autodesk Civil Design yazlmlar kullanlmaktadr. www.suis.com

mar plan snflandrmas paftas, detay grnm

Su ihtiyac iin imar snflandrma paftas

SAYISAL GRAFKTM

25

oulortam destekli corafi bilgi sistemi uygulamas: Osmanl Kaleleri Bilgi Sistemi
Ara. Gr. Caner Gney, T Jeodezi Anabilim Dal Seddlbahir ve Kumkale 17. yzyln ortalarnda, anakkale Boaz giriinde her iki ktada karlkl olarak Osmanl validelerinden IV. Mehmet'in annesi Hatice Turhan Sultan tarafndan, artan Venedik saldrlarna kar ncelikle boazlarn, sonrasnda stanbul'un gvenliini salamak amacyla yaptrlmlardr. Kumkale ve Seddlbahir kaleleri, geirdikleri depremler gibi doal etmenlerin ve insan etkilerinin yan sra bata Gelibolu Savalar olmak zere blgedeki savalar srasnda top atna maruz kalmalar nedeniyle ok ypranm ve o dnemden beri onarm, restorasyon ya da dokmantasyonlarna ynelik herhangi bir proje uygulamaya konmamtr. Zamann, doann ve insan faktrnn ok gl ypratc etkilerinden dolay gnden gne eriyen ve yok olan kltrel miraslarmz beraberinde tarihimizden de paralar gtrmektedir. Bu gerekten hareketle, stanbul Teknik niversitesi Jeodezi Anabilim Dal ve Ko niversitesi Tarih Blm arasnda yaplan protokol kapsamnda, Seddlbahir ve Kumkale'nin dokmantasyonu projesi balatlmtr. 1997 ylnda balayan lme kampanyalarnn 2002 ylnda son bulmas planlanmaktadr. lme kampanyalarnda sanat tarihileri, tarihiler, Osmanl tarihileri, arkeologlar, mimarlar ve jeodeziciler gibi birbirinden farkl disiplinlerden uzmanlar grev almakta ve disiplinleraras ortak bir alma ortaya kmaktadr. Tm bu almalar bir "Corafi Bilgi Sistemi (CBS)" ierisinde birletirilmekte ve dokmantasyon projesinin daha hzl ve etkili bir biimde yrtlmesi ve yorumlanmas salanabilmektedir. Gelitirilmekte olan oulortam tabanl corafi bilgi sistemi, ncelikle proje ekibine ynelik olarak 17. yzyldan gnmze kalelerde, zellikle yaad savalar sonucunda mimari ve sosyal olarak meydana gelen deiiklikleri ortaya koymas, sonraki aamada ise kaleler ile ilgilenen herkesin Internet zerinden eriebilecei bir corafi bilgi sistemi uygulamas haline dntrlmesi hedeflenmektedir. Kalelerin dokmantasyonu almalar iin en temel veri grubu yeterli doruluktaki konumsal veridir. Buradan hareketle 1997 ylnda balayan lme kampanyalar srecinde kalelerin ve evresinin haritalarnn oluturulmas ve tarihi yaplarn mimari planlarnn retilmesi iin bir jeodezik yap oluturulmutur. ok sayda jeodezik lme; uydulara dayal bir lme yntemi olan GPS (Global Positioning System - Global Konum Belirleme Sistemi) ve yersel lme sistemi olan TPS (Terrestrial Positioning System) yntemleri kullanlarak yaplmaktadr. Tarihi objelerin her bir detayna ait jeodezik ller ve konumsal veriler retilen byk lekli haritalarla (1:500, 1:100) amaca uygun ekilde grselletirilmektedir. Tarihi mirasmzn mimari ayrntlar da yaplan jeodezik lmler ve mimari planlarla en iyi ekilde ortaya karlmaktadr. Projedeki jeodezik yap "Trkiye Ulusal Temel GPS A (TUTGA)" zerine kurulmutur. TUTGA'nn datumu ITRF96 (International Terrestrial Reference Frame, Epoch 1996) olup WGS84 datumuna yakn bir datumdur. Bu koordinat sistemi 3D +T (X, Y, Z + Zaman) koordinatlarn vermektedir.

26

SAYISAL GRAFKTM

Kale Corafi Bilgi Sistemlerinin oluturulmasnda dikkat edilen bir dier nemli nokta da znitelik bilgilerinin belirli standartlarda sisteme entegre edilmeleridir. znitelik bilgilerinin standartlarnn ilk planda belirlenmesi, ok youn veri grubundaki birbirinden yap olarak ok farkl verilerin ilikilerinin kurulmasnda ve istenilen sonuca doru ve efektif ulalmasnda nemlidir. Her trl bilginin CBS ortamnda belirli standartlara uygun olarak alnmas, bu bilgilerin bir veritaban plnde kaybolup gitmemeleri ve sonraki zamanlarda kolayca gncellenebilmeleri asndan da byk nem tamaktadr. Hatta belirlenecek standartlar Uluslararas Standart Belirleme Servisinin (ISO) ya da teknik ynetmeliklerin belirlemi olduu standartlar olmaldr. Proje kapsamnda veritaban arac olarak MS Access program kullanlmaktadr ve CBS yazlm olan AutoCAD Map ile de sorunsuz almaktadr. Yeterli dorulukta ve standartta toplanan konum ve znitelik bilgileri ilikisel veritabanlarnda kullanl bir ekilde organize edilip, grafik veri ve znitelik bilgi ilikileri salandktan sonraki adm, sistemin grselliinin ve kullanlnn artrlmasdr. Bu da oulortam uygulamalar ile desteklenerek yaplabilmektedir. Mevcut CBS programlar, kullanclara sorguladklar veya analiz ettikleri bilgilere en abuk ve en doru ekilde ulamalarn salamaktadr. Fakat dier taraftan CBS kullanclar bilgi sistemindeki verilere, bilgilere, sorgulamalara ve analiz sonularna deiik ekillerde grselletirilmi, ekici bir ekle getirilmi, kendilerine sistemin bir paras olduklarn hissettiren ve sisteme daha bilinli soru sormalarn salayan uygulamalardan yoksun kalmaktadrlar. Kalelerin Corafi Bilgi Sistemi almasna gemeden nce; pilot alma olarak gelitirilen Kumkale Mezarl Corafi Bilgi Sistemindeki uygulamalarda kullancy mezarlktaki bir kaplumbaa ynlendirmektedir. Proje ekibi almalar sresince mezarlktaki bir kaplumbaann her zaman mezarlktaki bir dut aac etrafnda bulunduunu ve dut yediini farketmitir. Dut aac da mezarlktaki en yal canl olarak dikkati ekmektedir. Oluturulan bilgi sistemi senaryosunda kullanc, mezarlkla ilgili bilgilere dut aac zerinde akan yazlarla ulamakta, kaplumbaa sihirli sopas ile talara dokunarak talarn fotoraflarna ve kk animasyonlara ulalmasn salamakta ve konuarak da o mezar ta ile ilgili nemli bilgileri vermektedir. Buradaki ama kullancnn bilgi sisteminden en st dzeyde yararlanmasn ve bilgilere aklda kalc ekilde ulaabilmesini salamaktr. Kullanc bu ve benzeri aralar kullanarak kendisine verileni daha iyi anlamakta ve

AutoCAD Mapte retilen Mezarlk Corafi Bilgi Sistemi lmeler sonucunda her bir kale iin nirengi ve poligon noktalarndan oluan yaklak 60 noktal jeodezik kontrol a kurulmu ve bu noktalara dayanarak yaklak 8000 yap detay noktas TPS yntemiyle, yaklak 18000 topografya detay noktas da GPS yntemiyle llmtr ve tm bu noktalarn koordinatlar ITRF96 datumunda dzlem koordinatlar (saa, yukar) olarak hesaplanmtr. Yaplan jeodezik hesaplamalar sonucunda elde edilen koordinatlar kullanlarak kalenin harita ve planlar Autodesk Land Development Desktop yazlm ile retilmi, yanl ve eksik olan ller grafik ortamda saptanmtr. Farkl lme yntemlerinden elde edilen veriler, Autodesk Land Development Desktop yazlmnn farkl katmanlarna yerletirilip ihtiyaca gre kullanlmlardr. Bir taraftan kalelerin imdiki durumlarn gsteren byk lekli haritalar ve mimari planlar retilirken, dier taraftan da yerli ve yabanc arivlerde yaplan aratrmalar ile kalelerin yaplndan gnmze kadar olan durumunu ve deiimlerini gsteren haritalar, szel veriler, fotoraflar toplanmaktadr. Bylece gnmze kadar kalelerde meydana gelen deiiklikler belirlenebilecek, bu deiikliklere neden olan politik, sosyal, kltrel, ekonomik ve doal etmenlerin neler olduu ve ne ekilde etkidii, tarihimizdeki dier nemli ayrntlarla birlikte gn na karlabilecektir.

SAYISAL GRAFKTM

27

kendisini sistem iersinde daha iyi ynlendirebilmekte ve sisteme doru sorular sorabilmektedir.

Autodesk Land Development Desktop'da oluturulan 3D arazi modeli, 3D doal objeler ile 3ds max 4'de oluturulan 3D mezar talar kullanlarak CBS sorgulamalar ve analizleri boyutlu bir ortamda ok daha grsel olarak AutoCAD Map kullanlarak yaplmaktadr. Mezarlk iin gelitirilen 3D CBS uygulamas kaleler iin drt boyutlu (4D) olarak gelitirilmektedir. nk kalelerin zaman iindeki deiimlerinin belirlenmesinde zaman da bir boyut olarak deerlendirilmek durumundadr. rnein kalelerin 1. Dnya Sava ncesi ve sonras baz alnarak yaplacak karlatrmalarda zaman bir boyut olarak alnmaktadr. Projede, CAD yazlm olarak Autodesk Land Development Desktop ve CBS yazlm olarak da AutoCAD Map'in seilmesinin nedenleri arasnda, grafik veriler iin DWG formatnn tm benzer amal programlarda tanml olmas, bu yazlmn varolan izim programlar arasnda CAD yn en kuvvetli programlardan biri olmas ve proje iin gerek jeodezik lmlerden harita retilmesi gerekse de mimari planlarn iziminde bunun nemli bir unsur olmas, birden farkl disiplinin bulutuu bu projede herkesin bir para da olsa tandk olduu izim programnn AutoCAD olmas gsterilebilir. En nemli nedeni ise Autodesk Land Development Desktop ve AutoCAD Map programlarnn kullancya uygulamalarn daha verimli hale getirebilecek, programn tanmlanm zelliklerinin dnda kullanlabilmesini salayacak program paracklar (LISP) yazma ve bunlar sisteme entegre etme olanan vermesidir. almann bu evresinden sonraki aamasnda, kurulan bilgi sisteminin Internet zerinden eriilebilirlii salanacaktr. Multimedya zellikleri ile zenginletirilmi corafi bilgi sistemi sayesinde konu ile ilgili herkes istedii bilgilere, kalelere gitmeksizin bilgisayar banda, kolay ve etkili bir ekilde ulaabilecektir. Gerek haritalarn retilmesi gerekse de kale corafi bilgi sistemi kurulmas almalarna stanbul Teknik niversitesi Jeodezi Anabilim Dal IGSISTA Uydu Gzlem ve Veri Deerlendirme Laboratuvarnda devam edilmektedir. Proje ile ilgili daha ayrntl bilgilere, multimedya ve corafi bilgi sistemi uygulamalarna www.seddulbahirkumkale.com adresinden ulaabilirsiniz.

Mezarln Flash program kullanlarak yaplan mutlimedya uygulamas oulortam uygulamalar ve kartografik grselletirmeler ile zenginletirilen, tematik haritalarla desteklenen bir CBS uygulamas kullancy kendine balayabilir. Ne yazk ki tm bunlar gerekletirecek bir CBS program bulunmamaktadr. Bu durumda CBS programlar multimedya ve grafik yazlmlar ile desteklenmeli, aralarndaki ilikiler kurulmaldr. Proje kapsamnda, CBS uygulamalar iin Autodesk'in AutoCAD Map yazlm kullanlmakta ve uygulamalar 3ds max, Photoshop, Macromedia Flash gibi programlar ve baz eklentiler de (plug-in) kullanlarak desteklenmektedir. Proje sresinde tm bunlarn bir arada ve optimum bir ekilde nasl daha verimli kullanlacaklar konusunda almalar yaplacaktr. Dnlen ilk adm, oluturulan boyutlu (3D) mezarlk corafi bilgi sisteminin Autodesk'in MapGuide yazlm kullanlarak Internetten yaymlanmasdr.

AutoCAD Land Development Desktop program kullanlarak retilen mezarln 3D arazi modeli

28

SAYISAL GRAFKTM

stanbul Zemin Bilgi Sistemi

Yldz Teknik niversitesi, stanbul Bykehir Belediyesi Zemin ve Deprem nceleme Mdrl iin bir Zemin Bilgi Sistemi hazrlad. Autodesk'in Haritaclk ve GIS zmlerinden Autodesk Map'in kullanld sistemle ilgili olarak, projede grev alan naat Fakltesi Jeodezi ve Fotogrametri Mhendislii Blm retim yesi Yrd. Do. Dr. Trkay Gkgz ile grtk.
Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi'nde yaplan eitli almalarda stanbul'daki sondaj verileri ile ilgili yaanan skntlar tartlrken ortaya atlan bir fikir ile balayan alma, Jeodezi ve Fotogrametri Mhendislii Blm Kartografya Anabilim Dal'nn stanbul Bykehir Belediyesi'ne gtrd bir proje nerisine dnm. Depreme hazrlk gibi baz almalar iin byle bir bilgi sisteminin yararlarn gren stanbul Bykehir Belediyesi, Planlama ve mar Daire Bakanl Zemin ve Deprem nceleme Mdrl bnyesinde bir plot alma balatm. Trkay Gkgz'n gelitirdii sistem, plot blge olarak seilen Avclar ilesinde denenmi ve baarl olmu. Trkay Gkgz, ZeBiS ad verilen Zemin Bilgi Sistemi'ni ve yararlarn yle zetliyor: "ZeBiS, sondaj bilgilerinin belli bir formatta saysal ortama aktarld, saysal fotogrametrik yntemlerle retilmi 1:500 lekli topografik haritalar zerinde gsterildii ve harita zerinde seilen sondajlara ilikin bilgilerin alnabildii bir sistemdir. Sistemin en byk yarar, stanbul'da herhangi bir yerde zemine ilikin bilgiye gereksinim duyulduunda, o yerde veya yeterli yaknlktaki bir blgede daha nceden yaplm sondaj var ise, buna ilikin bilgilerin alnabilmesidir. Bu da, yeniden sondaj yapmakla kaybedilen emek, zaman ve parann nne geilmesi demektir." Trkay Gkgz, byle bir sisteme gereksinim duyulmasnn nedenlerini sorduumuzda mevcut durumu aktararak yant veriyor: "Bugne kadar, sondajlara ilikin grafik ve szel bilgiler ok deiik ekillerde katlar zerine aktarlm. Kamu kurumlarnn veya zel irketlerin tercihlerine gre farkl formatlar kullanlm, bir standart yok. Sondaj yerleri deiik lek ve ierikli haritalar zerinde gsterilmi. Hatta, kullanlan haritalar arasnda, fotokopi yoluyla kltlm leksiz ve gsterilen objeler bakmndan son derece yetersiz haritalara bile rastlanmakta ki bunlara bu anlamda harita bile denmez. stanbul'da bugne kadar kamu kurumlar veya zel irketlerce birok sondaj yaplmasna karn, bu sondajlarn byk bir ksmnn bilgisi kayp, ortada yok. Ve tabii, var olanlar da klasik arivleme yntemine gre saklanm, dosyalar raflarda duruyor. Bu yzden, mevcut sondajlardan yeterince yararlanlamyor. Kaybolan ya da arivlerin dank ve yetersiz olmasndan dolay bulunamayan sondajlar tekrar yaplyor. Bu da, doal olarak, zaman, emek ve para kayb meydana getiriyor. Btn bunlar gznne aldmzda, bu alanda bir bilgi sisteminin gerekli olduu kansna vardk."

Harita zerinde istenilen yere yaknlama, mevkii, veya cadde adna gre yaplabilen sorgulama ile gerekletiriliyor. Sistemden belediye bnyesindeki eitli blmler yararlanabildii gibi ahs ve zel irketler de yararlanabilecek. "Sizin bir arsanz var, bina yaptrmak istiyorsunuz. Belediye'ye ruhsat iin bavurduunuz zaman zemin etd istiyor. Eer o blgede yeterli yaknlkta daha nce sondaj yaplm ise sistemde grlecek ve sizin tekrar bir sondaj yaptrmanza gerek kalmayacak. Eer kullanlabilecek bir sondaj bilgisi yoksa, sizin yaptrmanz gerekecek, ancak bu sondajn verileri de sisteme girilecek. Bylece sistemdeki sondaj bilgileri arttka, stanbul'un zeminine ilikin bilinmeyenler azalacak."

SAYISAL GRAFKTM

29

Kullanc tm ilemleri AutoCAD Map ierisinde, ek-menler yardmyla yapyor. Sistemin ana bileenlerini; sondaj bilgilerinin depoland Sondaj Veritaban, adres bilgilerinin depoland Adres Veritaban ve bu veritabanlar ile ilikilendirilmi Haritalar oluturuyor. Sistemde Autodesk Map'in yansra, veritaban iin Microsoft Access ve sondaj verilerinin analizi iin RockWorks99 yazlmlar kullanlyor. Trkay Gkgz'n gelitirdii ve Autodesk Map zerinde alan uygulama ise bu yazlmlar arasndaki balanty salyor, sorgulamalar ve kullanc arayzn ieriyor. Bu arayz ile kullanclar: 1-sondaj verisi girebiliyor, 2-mevkii ve cadde ismine gre yaplan sorgulamalarla harita zerinde istenen yere yaklaabiliyor, 3-seilen bir yere en yakn ya da belli bir mesafedeki sondaj(lar) grebiliyor, 4-seilen bir sondaja ilikin bilgileri alabiliyor, 5-seilen sondajlara ilikin bilgileri analiz programna aktarabiliyor. Seilen iki veya daha fazla sondaja ait veriler ile kesit alnabiliyor. (Yukardaki kesit gerek olmayan verilerle, rnek gstermek zere alnmtr. Formasyonlar ve kotlar gerei yanstmamaktadr.) Sondaj yeri, eer konumu (x, y) ve kotu (z) biliniyorsa dorudan, eer bilinmiyorsa harita zerinde iaretlenerek giriliyor. Harita zerinde iaretlenerek girildiinde, sondaj noktasnn kotu, yeterli mesafedeki en az iki noktann kotunun arlkl ortalamas eklinde hesaplanyor. Ayrca, her sondaja ilikin jeolojik formasyon bilgileri ve bunlarn derinlikleri giriliyor. Derinlik deerleri kullanc tarafndan girilirken, formasyonlar bir listeden seiliyor. Bu liste, stanbul'daki formasyonlarn tmn ieriyor. Herhangi bir blgede yaplm sondajlar incelenmek istendiinde, ncelikle bu blgeye yaknlama, mevkii veya cadde ismine gre yaplan sorgulama ile mmkn olabiliyor. rnein bina yaplacak blgeye ilikin bir sondaj bilgisine ulamak istendiinde, ncelikle yukardaki sorgulama ile harita zerinde bu blgeye yaknlalyor. Daha sonra verilen noktaya en yakn veya belli bir mesafedeki sondajlar sorgulanarak, harita zerinde ilgili semboloji ile gsteriliyor. Seilen sondajlara ilikin bilgiler ekranda grlebildii gibi, detayl alma iin analiz programna da aktarlabiliyor. Veritaban ve haritalar arasndaki balantlarda ve sorgulamalarda Autodesk Map'in gl GIS zellikleri kullanlyor. Ancak Trkay Gkgz'n, Autodesk Map'in zelletirmeye ak mimarisini kullanarak gelitirdii uygulama sayesinde, kullanclar bir GIS yazlm kullandklarnn farkna varmadan ilemleri gerekletirebiliyorlar. Trkay Gkgz, bu sistemin yaayan bir sistem olduunu belirtiyor: "Sistem, yeni sondajlar girildike byyecek bir sistemdir. Bu nedenle, girilen her yeni sondaj, stanbul'un zeminine ilikin daha ayrntl bilgi edinilmesine katkda bulunacak ve belli bir aamaya gelindiinde kentin alt, jeolojik adan artk ok net biliniyor olacak."

stenilen yere en yakn sondaj bulunabiliyor ve bu sondaja ilikin bilgiler ekrana getirilebiliyor.

30

SAYISAL GRAFKTM

Mersin Cumhuriyet Meydan, Autodesk rnleri ile tasarland

Toplam 13.000m lik bir alan kapsayan "Cumhuriyet Meydan Projesi", Mersin Bykehir Belediyesi tarafndan ihale edilmitir. Proje alan mevcutta ak otopark, resmi gnlerde de tren alan olarak kullanlmaktadr.
Zeki lkenli, Selami Demiralp, Can Kubin - Promim Ltd. ti Mersin Bykehir Belediyesi tarafndan ngrlen ihtiya programnda, 300 otoluk yeralt otopark, ak ve kapal mekanlar, elence-dinlence mekanlar, bitiiindeki park alannn rehabilitasyonu ve tren amal da kullanlabilecek meydan dzenlemesi yer almaktadr. Meydann alt kotunda kapal birimlere yer verilirken, st kotunda tamamen ak alan kullanmlarn destekleyecek rekreatif dzenlemeler oluturulmutur. Bu amala alann dousundaki mevcut park alan yeniden dzenlenerek dinlenme mekanlar yaratlm, meydan kullanmn eitlendirebilecek ak spor ve aktivite alanlarna yer verilmi, alann batsnda ise simgesel plastik ge olabilecek kolonatl sistemli saat kulesi tasarlanmtr. Bu kule ve evresi, ayn zamanda meydann bat giriinin belirlenmesi ve dier aktivitelerin younlat bir blge olarak, yapsal dzenlemelerin odan tekil etmektedir. Atatrk Caddesi, tren geiine olanak salayacak ekilde yeniden dzenlenerek, toplanma ilevleri meydan ierisine ynlendirilmitir. Meydan genelinde kot farkllklar oluturularak farkl kullanmlarn tariflemeleri salanm, ak alan dzenlemeleri ve organizasyonlar tasarm dili btnl ierisinde alan geneline yanstlmtr. Proje almasnda tasarm ve izimler AutoCAD ile, sunu amal grselletirmeler ise 3D Studio VIZ ile yaplmtr. www.promim.com

Bu dorultuda proje alannda, Atatrk Caddesi ile nn Bulvar arasnda 300 otoluk kapal otopark planlanm, giri-kontrol nn Bulvarndan salanmtr. nn Bulvarna cepheli olacak ekilde, meydanla organizasyonu salanarak alveri niteleri, bfeler, genel ihtiya birimleri ve yeme-ime niteleri tasarlanmtr. Proje alannda bulunan mevcut bitkiler (zellikle palmiyeler) korunmu, Akdeniz iklimine ynelik yeni trlerle desteklenmitir.

SAYISAL GRAFKTM

31

Marmara Denizi
Prof. Dr. Okan Tysz - T Avrasya Yerbilimleri Enstits 17 Austos 1999 depreminden sonra kamuoyunda en ok tartlan konularn banda Marmara Denizi ve Kuzey Anadolu Fay gelmektedir. oumuza uykusuz geceler, korkulu ryalar yaatan Marmara Denizindeki deprem beklentisi zerinde, deprem sonrasnda bilhassa yerbilimciler arasnda ateli ve ou zaman da zmsz tartmalar yaand. Bu zmszln temelinde ise deniz aratrmalar konusunda bu zamana kadar yeterli veri retilememi olmas, mevcut kstl verilerin ise nerdeyse tamamnn petrol arama kurulularnn tekelinde olmas ve bunlarn blgenin depremselliini zecek nitelikte olmamas yatyordu. Ancak 17 Austos 1999 depreminden sonra yaplan aratrmalar Marmara Denizi hakkndaki dncelerin giderek berraklamasn salayacak veriler ortaya koydu. Uluslaras bilim camiasnn destek ve katklar ile bugn Marmara Denizi artk iyi bilinen bir deniz haline geldi. TBTAK koordinatrlnde Fransz, talyan ve Amerikal bilim adamlar Marmara Denizinde aratrmalar yaptlar. Marmara Denizinde deprem sonras ilk aratrmalar MTA Sismik-I ve Deniz Kuvvetleri Komutanl ubuklu-I gemileri ile balad, daha sonra Le Suroit, Odine Finder, Marion Dufraine gibi son derece gelimi bilim aratrma gemileri alt. Bu gemiler Marmara Denizinin batimetrisi, sismisitesi, kel dolgunun ya, stratigrafisi ve nihayet fay geometrisine ynelik almalar yaptlar. Bu gemilerin elde ettii veriler halen deerlendirmektedir. Marmara Denizinden toplanan ok saydaki verinin ancak birka yl ierisinde deerlendirilebilecei tahmin edilmektedir. Yaklak olarak 240 km uzunlua, 70 km lik bir genilie ve 11.500 km2 lik bir alana sahip olan ve Trkiye snrlar ierisinde kalan tek i deniz olan Marmara Denizi jeolojik adan gen bir i denizdir. Kuzey Anadolu Faynn kuzey kolu, zmit Krfezinde Marmara Denizine girmekte, Mrefte'de denizden karak Kuzey Ege'ye uzanmaktadr. Denizin ukurluklar ierisinde 1.200 metreyi geen derinlikteki kuzey yars gneydeki 100 metreden daha s kta sahanl blgesinden bariz bir batimetrik eimle ayrlr. Kuzeydeki derin kesim ierisinde birbirinden eiklerle ayrlm derin ukurluk bulunur (ekil 1). Bunlar batdan douya doru Tekirda, Orta Marmara ve narck ukurluklardr. leri kaln kellerle dolu olan ve hala da doldurulmakta olan (Okay vd., 2000) bu ukurluklar birbirinden 600 ile 800 metre derinlie sahip kuzeydou-gneybat uzanml srtlarla ayrlmtr. Marmara Denizi'nin gney kesimleri ise s bir elf nitelii tamaktadr (ekil 1).

ekil 1- Marmara Denizi tabannn boyutta grnm Trkiye'de gen tektonik (neo-tektonik) dnem 11 milyon yl nce Arap Yarmadasnn Anadolu'ya arpmas ile balamtr. Bu arpmann ardndan nce Dou daha sonra da tm Anadolu skp kalnlam, bu kalnlamann kta kabuunun karlamayaca bir seviyeye ulamasnn ardndan Anadolu, batya doru hareket etmeye balamtr. Anadolu'nun batya hareketi sa yanal atml Kuzey Anadolu ve sol yanal atml Dou Anadolu Faylar boyunca gereklemitir. Kuzey Anadolu Fay'nn sa yanal atml bir fay haline gelmesi gnmzden yaklak 5 milyon yl kadar nceye karlk gelmektedir. Batya doru hareket eden ve Sina Yarmadasndaki bir kutuba gre gneybatya doru saat ibresinin tersi ynnde dnen Anadolu burada hem rahat bir ortam bulmas hem de Akdenizdeki Hellenik dalma-batma zonunun etkisi ile gerilmeye uram ve bylece Bat Anadolu'da bir horst-graben yaps olumutur (ekil 2).

ekil 2: Levha hareketleri Yakn zamanda Anadolu'nun eitli kesimlerinden yaplan GPS (Kresel Pozisyon Sistemi) lmlerine gre, Arap Yarmadas her yl 182 mm kuzeybatya doru ilerlemektedir. Buna bal olarak Anadolu, Kuzey Anadolu Fay boyunca senede 242mm, Dou Anadolu fay boyunca

32

SAYISAL GRAFKTM

senede 92 mm batya hareket etmektedir. GPS lmleri Bat Anadolu'nun ise ylda 301 mm gneybatya hareket ettiini iaret etmektedir. Kuzey Anadolu Fay douda skmal bir yapya sahiptir. Ancak GPS verilerinin de iaret ettii gibi Bat Anadolunun gneybatya doru dnmesi, fayn bat tarafta gerilmeli bir nitelik kazanmasna yolamtr. Bunun neticesinde Kuzey Anadolu Fay bat kesiminde kollara ayrlm ve bu kollar boyunca knt alanlar gelimitir. Pamukova Dzl, znik Gl, Gemlik Krfezi, zmit Krfezi ve Marmara Denizi, fayn oluumuna neden olduu bu alanlardan birkadr. Miyosen banda (20 milyon yl kadar nce) Marmara Denizi ve Karadeniz'in de ierisinde bulunduu byk bir kuan dnya denizleri ile balants kesilmi, bu alan douda Hazar Denizi'ne kadar uzanan ve Paratetis ad ile bilinen s ve kapal bir deniz haline gelmitir. Paratetis birbirinden kara paralar ile ayrlan, ya da birbirine dar su yollar ile balanan havzalara ayrlmtr. Bu balantlar tektonik etkilerin yansra deniz seviyesindeki deiimlerle, dolays ile iklimle dorudan ilikilidir. Akdeniz ile Karadeniz arasnda bir geit durumunda olan Marmara Denizi, stanbul boaz vastas ile Paratetis'e, anakkale boaz vastas ile de Akdeniz'e ve dolays ile dnya okyanuslarna balanmaktadr. Marmara Denizi jeolojik gemite de Karadeniz vastas ile Paratetis ile, Akdeniz vastasyla da dnya denizleri ile balantl hale gelmi ve bu iki denizi birbirine balamtr. Marmara Denizi evresindeki almalara gre glsel bir havza niteliinde olan Marmara ukurluunun kuzey kesimleri Orta Miyosen sonu-Ge Miyosen (6-10 milyon yl nce) banda deniz istilasna uramtr (Grr vd., 1997). Bu deniz girdisi, Ege Denizinden Saros knts kanal ile ilerlemitir. Bu dnemde, bugnk Marmara Denizinin gney elf kesimleri de dahil dier kesimleri kara halinde kalmtr. En st Miyosen'de Akdeniz ile olan balant kesilmi ve Paratetis'in ac sular bugnk Marmara Denizi'ni istila etmitir. Gney elf bu dnemde de kara halinde kalmtr. Pliyosen'de (5 milyon yl nce) gelecekteki Marmara Denizi ierisinde Akdeniz ve Paratetis sular birbirine karmtr. Orta ve Ge Pliyosende (2-3 milyon yl nce) Marmara Denizi byk lde bugnk yapsn kazanmtr. Tysz vd. (1998) ne gre, Kuzey Anadolu fay erken Pliyosen'de gelimeye balam, balangta skmal bir etki yaratarak blgeyi ykseltmi, ge Pleistosen - Kuvaterner'de (1 milyon yl nce) ise Saros Krfezinin ve Marmara Denizinin almndan sorumlu olan gerilmeli rejim gelimitir. Marmara Denizinin balangta Ege Graben sisteminin etkisi ile almaya balad,

daha sonra da Kuzey Anadolu Fay etkisi ile geniledii kabul edilmektedir. Kuzey Anadolu Fay ve Marmara Denizi Marmara Denizi, Kuzey Anadolu Faynn iki nemli kolu zerinde yeralmaktadr. Bunlardan kuzey kol douda zmit Krfezinden Marmara Denizi'ne girer ve batda Mrefte'de denizden kar. kinci kol ise znik Gl gneyinden geerek Gemlik Krfezine girer, yaklak olarak Marmara Denizi gney kysn takiben Kapda yarmadasna kadar uzanr, burada denizden karak Biga Yarmadasnn ierisinden Ege Denizi'ne doru devam eder. (ekil 3)

ekil 3: Marmara denizi evresindeki Kuzey Anadolu Faynn balca aktif kollar ve bu kollar zerinde gereklemi tarihi depremler (Barka, 1997) Sar alanlar 1700-1900 yllar arasnda krlan fay segmentleri ve etkiledikleri alanlar gstermektedir. Kuzey Anadolu Faynn bat alanlardaki gerilmeli nitelii Marmara Denizinin batimetrisi ile karlatrldnda Marmara Denizi ierisindeki ukurluklarn byk ek-ayr havzaya karlk geldii sonucu ortaya kmaktadr. Bu grten hareketle Marathon Oil firmasnn yapm olduu ancak yaymlanmam sismik kesitleri de kullanarak Barka ve Kadinsky-Cade (1988) Marmara Denizinin bir ek ayr havzalar dizisi eklinde ald grn ileri srmlerdir. Buna bal olarak Kuzey Anadolu Faynn Marmara Denizi ierisinde ok paral bir yapda olduu ileri srlmtr. Yakn zamanda Le Pichon vd. (2001) Kuzey Anadolu Faynn Marmara Denizi ierisindeki geometrisini Le Suroit gemisi ile elde edilen veriler nda yorumlamlardr. Batimetri ve sismik yansma profillerine dayanan bu aratrmaya gre Marmara Denizinin yaps, ekil 4de gsterilmitir. Bu haritalara gre Kuzey Anadolu Fay'nn Marmara Denizine zmit Krfezi dousundan giren ana kolu Krfez knda, narck ukurluu ierisine girmekte ve bu ukurluu kuzeyden snrlar bir ekilde, Adalarn gney ve batsna kadar izlenmektedir. narck ukurluunun gneyinde narck-Yalova arasnda uzanan ve bilhassa 17 Austos

SAYISAL GRAFKTM

33

Depreminin artlar ile ak bir biimde takip edilebilen fay bu haritada (s sularda allmam olmasndan dolay) grlememektedir. Bu fay ile narck ukurluu arasnda ise az eimli bir elf bulunmaktadr. Gney elfin haritada izlenen en nemli unsurlarndan biri de mral Adasnn hemen batsndan geerek narck ukurluunun batsna uzanan ve bugn Marmara Denizinin sular altnda kalm bir nehir yatadr. Bu yatak Marmara Denizinin henz olmad dnemlerde gney alanlardan kuzeye, olaslkla Karadeniz'e kadar uzanyordu. Nehir yatann menderesli yaps yatak eiminin dk olduunu iaret etmektedir. Adalarn gneyinden sonra ana fay kolu dnerek dou-bat uzanm kazanr. Yeilky aklarndaki bu dn alan kuzey-gney gidili bindirme faylar ile karakterize edilir. Bu durum fayn dnnn burada skmal bir etki yarattn iaret etmektedir.narck ukurluu, batda Orta Marmara Ykselimi ile snrlanr. Bu ykselimin kuzeyinden devam eden ana fay, Kumburgaz Havzasndan geerek batdaki Orta Marmara Havzas'na (ya da ukurluu) girer. erisi tutturulmam yumuak ve suya doygun kellerle dolu olan bu ukurluk ierisinde fay dier kesimlerdeki kadar iyi izlenememekte, ok sayda kk faylar eklinde izlenmektedir. Le Pichon vd.

(2001) nin makalesinde bir ksm yazarlar burada fayn tek para olduunu belirterek fayn salmasnn havzay dolduran kellerin yapsndan kaynaklandn kabul etmiler, ayn makalenin yazarlarndan bir ksm ise bu yoruma katlmamlardr. Bu yazarlara gre fay burada farkl segmentlerden olumaktadr. Orta Marmara Havzasnn bat snrn oluturan Bat Marmara Ykseliminde ana fayn izi son derece belirgindir. Burada srt keskin bir biimde kesen fay batya doru Tekirda Havzas ierisine girer. Havzann gneyinden geen ana fay daha sonra karaya karak Ganos dalarnn gneyinden Saros Krfezine devam eder. Yukarda tanmlanan hali ile Marmara Denizi ierisindeki Kuzey Anadolu Faynn kuzey kolu, 17 Austos 1999 depremini oluturan fay ile 9 Austos 1912 arky-Mrefte depremini oluturan fay birbirine balayan tek bir para faydan olumaktadr. Bu fay zerinde gemite yaanan byk depremler olmutur. Bilindii gibi Marmara evresi 1509, 1766 ve 1894te byk depremlerden etkilenmilerdir. Marmara Denizi ierisi ve evresinde yaplan aratrmalar Marmara Denizi ierisindeki bu fayn da yakn bir zamanda krlma olaslnn yksek olduunu gstermektedir.

ekil 4: Marmara Denizinin yaps

34

SAYISAL GRAFKTM

Kadky Meydan, Haydarpaa-Harem Yakn evresi Kentsel Tasarm Projesi Yarmas, Autodesk yazlmlaryla kazanld
Zeki lkenli, Selami Demiral, Can Kubin - Promim Ltd. ti Dnyada stanbul byklnde pek az kent, bu kadar farkl kltrleri, dinamik bir ekonomiyi, kozmopolit bir sosyal yapy ve youn kltrel miras bnyesinde barndrmaktadr. Bu nedenle, stanbul kentinde zellikle yarma alannda yaplacak herhangi bir planlama mdahalesi dnyadaki deiimlerden soyutlanamaz. Eer stanbul yeni kresel a iindeki yerini pekitirecek ise, kente yaplacak her mdahale bu geliim dinamikleri nda olmal ve bu amaca hizmet etmelidir. Ayrca, kentsel corafyada, zellikle mekann anlalmas konusunda yaanan gelimeler, yarma alannda ortaya konulacak zm ve nerilere yn verecek nitelikte olmaldr. Dolays ile, ekonomik, sosyal, kltrel, tarihi ve corafi kayglardan uzak mdahaleler, stanbul'u dnya kenti niteliini koruma ve gelitirme amacna hizmet etmeyecektir. Byle bir perspektif yokluunda ise, kentin mevcut potansiyeli tam anlamyla kullanlamayacaktr.

Genel Planlama ve Tasarm Politikalar

Arazi Kullanm + Ulam Ana Kararlar (Yaplama Genel Plan Koullar) Planlama alan yaplama dzeni ve mevcut metropoliten yaama alanlar ilikisi kurulmas asndan sahip olduu kamu alanlarnn konum ve ilevsellik avantajlarn kullanabilmek amac ile Kamu Proje Alanlarna (KPA) ayrlmtr. Anadolu yakasnda deniz btnl kurulmu, aktif ve pasif rekreasyon koridorlaryla desteklenen metropoliten alma ve yaama koridorlar ve odaklar ngrlmektedir. Planlama alan yaplama dzeni ulam altyaps ile bir btndr. KP Alanlar etaplamas ulam-altyap ve kamu alan dnmleri ile ezamanl uygulanacaktr. Planlama alannda uygulama almalarnn birinci derece etki alanna giren evresel dnm iin metropoliten etkileim alanlarnda da alt lek ve mlkiyet almalar yaplmas gereklidir. KPA'larn dnmnde ivmeyi salayacak ekirdek yap ve yatrmlar belirlenmitir. zel ve/veya Kamu Proje paketleri olarak tanmlanan bu alanlarn mlkiyet dnm ve tasarmnda ncelikli olmalar esastr. Arkad geiler yeil kpr ana aks tanmlama elemanlar gibi ilkelerin hayata geirilmesinde bu konu nemlidir. Uygulama sreci rgtlenmesinde kontrol ve koordinasyon salayacak yapnn oluturulmasnda yerel ynetimin arlkl yer almas ve koordinasyon salamas esastr. Proje alan ile 1. derece etkileimli olan metropoliten yaama alanlarnda mevcut planlarn gzden geirilmesi esastr. Dnm Stratejileri: Genel Senaryo Kararlar, Yapsal Dzenleme ve Kentsel Tasarm lkeleri stanbul metropoliten alan Anadolu yakas gelimesinde metropoliten alt merkezler ve yaama alanlar ilikilerinin kentsel rekreaktif koridorlar ve deniz almlar gz nne alnarak dzenlenmesi amalanmaktadr. Bu anlamda, metropoliten i merkezi alan odaklarna "KENTSEL KMLK" kazandrlmas, bu alanlar arasnda "KENTSEL DEVAMLILIIN SALANMASI" ve Anadolu yakas skdar-Moda aras "KENTSEL BELRGNLK" kazandrlmas amalanmtr. Ulam politikalar yalnzca yarma alannn evre ile balants anlamnda dar bir kapsamda deil, ok

Kentsel Yenileme Politikalar, Aralar ve lkeleri

Yarma alanndaki mevcut sorunlarn zm ve imkanlarn kullanlmasna ynelik tasarm prensipleri bu kavram ve politikalar nda ekillenmelidir. Kabul edilecek temel tasarm prensipleri kresel dinamiklere yerel bir yant nitelii tamaldr. nsan mekann odak noktas olurken, kimlik kavram, zellikle kentsel kimlik, temel bir tasarm prensibi olmaldr. Mekan yalnzca edilgen bir eleman deil, kiinin ve toplumun temel yap talarndan biri olarak ele alnmaldr. Kentsel devamllk ve btnlk farkl kentsel deneyimlere ulamak iin farkl ekiller alabilir. Kentsel ayrma birimler arasndaki farkllklar vurgularken, her birim ii daha homojen olacandan ayn zamanda birimlerin iindeki farkllklar azaltr.

SAYISAL GRAFKTM

35

daha byk bir an paras olarak ele alnmaldr. Yarma alannn en nemli zelliklerinden birisi bnyesinde farkl birok ulam modunun biraraya geldii bir odak noktas olmasdr. Ancak, bu farkl ulam modlar birbirinden fiziksel ve mekansal olarak kopuktur ve ilikileri zayftr. Bu nedenle, bunlarn toplulatrlmas, birbirleri ile ilikilerinin glendirilmesi ve dier ulam modlar ile btnletirilmesini salayacak bir metropoliten ulam oda nerilmektedir. "Yaya iin kent" gittike nem kazanan bir kavramdr. Bu kavramn temel ve ilgin ynlerinden biri de artan karmaklk ve boyutluluktur. stanbul kenti geleneksel yaya yolu alar, tarihi yaplar, arlar, meydanlar, parklar ile "kentsel geirgenlik" kavramnn nemli rneklerinden biridir. Alandaki neri ulam sistemi tek bir ulam moduna ncelik verecek bir ekilde tasarlanmamtr. Farkllklar vurgulayan, eitlilii iinde barndran ve insan leini kaybetmeyen bir tasarm ilkesi benimsenmitir. Bu nedenle, yaya ve farkl tat (ehirii-d deniz, otobs, dolmu, demiryolu, hafif rayl, tramvay) modlarnn birliktelii esas alnmtr. Bu tat - yaya dnm ky ve dier mdahale alanlar ile btnl salayacak, mekansal btnlemeyi getirecek ve fiziksel kopukluu nleyecektir. Ana ulam noktalar yaya jeneratr ilevi grecek ve yaayan bir metropoliten alt-yeil sistemi iin gerekli insan akmn alana salayacaktr. Harem'den balayan yeil sistemi liman meydan ile btnlemektedir. Meydan, neri bir Denizcilik Teknolojisi Tarihi ve Deniz Bilimleri mze kompleksi ile tanmlanmaktadr. Liman meydan ve kltr alanna hizmet edecek otoparklar, alana yakn bir konumdadr. Haydarpaa ynnde devam ettike, kltr merkezi ile btnleen bir deniz akvaryumu nerilmektedir.

uyumluluu, projenin daha anlaml ve gereki bir dil ile ifadesinin tesinde, nerilerin net ve anlalabilir olmasn da salamtr. Tm bunlarn tesinde, birincilik dlne layk grlen tasarmn avan ve uygulama projelerinin hazrlanmas aamasnda da Autodesk rnlerinin kullanm farkl bir boyutta devam edecektir. Temel anlamda projenin hazrlanmasnn tesinde Autodesk'in Internet tabanl zm Autodesk MapGuide'n yansra Autodesk Map ve "Mobil GIS" olanaklar projeye entegre edilecektir. Tasarm srecinin devam olan uygulama projesinin hazrlanmasnda zaten AutoCAD ortamnda olan verilerin kullanm ve anlamlandrlmas uygulamaya hz kazandracaktr. Analitik etdlerin yaplmas ve deerlendirilmesi ile arazide Autodesk OnSite kullanlarak yaplacak tesbitlerin oluturulmakta olan Autodesk Map veritabanna aktarlmas ile gerek projenin tm aamalarnda farkl sorgulamalar yaplabilecek, gerekse bu bilgiler ve belediyenin uygun grecei aamalar Internet zerinden Autodesk MapGuide yazlmyla kamuya etkileimli haritalar yardm ile sunulabilecektir.

Sonu
Yeni kentsel zmler birbirinden farkllamadan kullanldka, kimlik sorunu ortak bir kentsel problem olarak karmza kacaktr. Tarihi devamllk ise genel anlamda kenti evreleyen mevcut yaplara ve fiziksel elemanlara sayg gsterilmesi olarak tanmlanabilir. Tasarmc, adalktan uzaklamamal, fakat ayn zamanda tarihi kentin deerlerine bal kalmal ve bu deerleri gelecek kuaklara aktarmaldr. Aktarlacak bu miras yalnzca gnmzn kazanmlar deil, ayn zamanda gemiin birikimleri olmaldr. Tarihi devamllk, gelimenin yn ve srdrlebilirlii iin bir temel oluturmaldr.

Autodesk Yazlmlar Kullanm

Projenin kavramsal olarak ekillendirilmesinden, sunu paftalarnn hazrlanmasna ve retilmesine kadar geen srete Autodesk yazlmlar kullanlmtr. Snrl zamanda retilmesi ve etkili bir grsel teknik ile sunulmas gereken kentsel tasarm ve mimarlk yarma paftalarnn hazrlanmasnda, AutoCAD program sadece iki boyutlu izim arac olarak deil, 3 boyutlu bir tasarm arac olarak da kullanlmtr. Alana ilikin farkl nitelik ve ebatlarda bulunan baz paftalarn aktrlmas ve kullanma hazr hale getirilmesi ile tasarmn ilenerek gelitirilmesinde, AutoCAD sreci hzlandrmann tesinde ezamanl olarak farkl tasarm alternatifleri gelitirecek zaman ve olana da sunmutur. retilen pafta ve detay nerilerin 3D Studio VIZ kullanlarak gerekletirilen 3 boyutlu sunumlarnn gerek koordinat sistemi ve bak noktalarna

36

SAYISAL GRAFKTM

Eminn Ordu Caddesi ve Yakn evresi Kentsel Tasarm Projesinde Mobil GIS uygulamas
Promim Ltd. ti.den Dr. Zeki lkenli, Selami Demiralp ve Can Kubin tarafndan hazrlanan bu uygulamada, Ordu caddesi ile yakn evresi (Aksaray ve Sultanahmet meydanlar aras) dzenleme ve rehabilitasyon projesi kapsamnda mobil GIS sistemleri kullanld. Gnmzde biliim ve telekomnikasyon altyaps dzenli ileyen lkelerde youn olarak kullanlmaya balanan cep bilgisayarlar ile saha almalarna yeni bir boyut getiren Mobil GIS sistemleri, Autodesk altyaps ile Ordu Caddesi projesinde baar ile kullanld. AutoCAD tabanl halihazr haritalar, mlkiyet paftalar ve yol tretuar rleveleri kullanlarak hazrlanan temel paftalarn veri taban balants kurulmu olarak cep bilgisayarlarna aktarlmas ile yerinde tesbit almalar klasik yntemlere oranla olduka ksa bir srede tamamland. Zemin ve dier katlara ilikin detayl arazi kullanm, kat ykseklii, yap durumu ve harita gncellemeleri cep bilgisayarlar yardm ile arazide annda gerekletirilirken, zaman kazanlan bir dier aama da sonu rnlerin elde edilmesinde gerekletirildi. Tesbit almalarndan hemen sonra cep bilgisayar ve ana bilgisayar arasnda senkronizasyon gerekletirilerek, AutoCAD Map ortamna aktarlan verilerin ok ksa srede pafta baznda dkmleri alnabildii gibi, etkileimli haritaclk uygulamalar ve projenin dier aamalar iin detayl bilgiler hassas ekilde toplanm oldu.

Ordu caddesi ve yakn evresi paftalar, Autodesk Map ile ileniyor.

SAYISAL GRAFKTM

37

Haritalar, veritaban balantlar ile birlikte cep bilgisayarna aktarlyor. zerlerinde l alma, iaretleme gibi ilemler gerekletirilebiliyor

Sahada veri ekleme/gncelleme ilemleri yaplabiliyor

38

SAYISAL GRAFKTM

Cep bilgisayarlar arazide: Beyolu rnei

www.sayisalgrafik.com.tr/beyoglu adresinden yaymlanan Beyolu Bilgi Sisteminin saha almalar, Mobil GIS uygulamalar ile gerekletiriliyor. Haritalarn hazrlanmasnda Autodesk Map, Internetten yaymlanmasnda Autodesk MapGuide, saha almalarnda ise Autodesk OnSite Enterprise kullanlyor. Autodesk Map ile hazrlanan haritalar, Internetten yaymlanmak iin MapGuidea aktarlyor. Bu esnada, harita nesneleri ile veritaban kaytlar ilikilendiriliyor. Bylece akllandrlm saysal haritalar, Internet zerinden yaymlanabiliyor. zerlerinde sorgulama, rapor alma, veri ekleme gibi ilemler gerekletirilebiliyor. Saha almalar iin, MapGuide veri setleri (haritalar ve veritaban kaytlar), OnSite Enterprise araclyla cep bilgisayarlarna aktarlyor. Saha almalar bu haritalar ve veritaban kmeleri kullanlarak gerekletiriliyor. Haritalar zerinde iaretleme yapma, veritabanna kayt girme ve daha birok ilem, cep bilgisayarlar araclyla gerekletiriliyor. Sonular ise, ana bilgisayar ile otomatik olarak senkronize ediliyor bylece MapGuide ile yaplan Internet yayn, otomatik olarak yeni ekleri de ieriyor.

Beyolu haritalar, MapGuide ile Internet zerinden yaymlanyor. Ayn haritalar, veritaban balantlar ile birlikte cep bilgisayarlarna OnSite Enterprise ile aktarlyor.

SAYISAL GRAFKTM

39

Cep bilgisaynda Beyolu haritas grnm.

Bir harita nesnesi zerine tklannca, haritalar ile bal veritaban kaytlarna ekleme/dzenleme yaplabiliyor.

40

SAYISAL GRAFKTM

Dnyadan Haberler ve Uygulamalar

Jesolo Belediyesi ve Autodesk MapGuide ......................................................................................43 Jersey Havaalan .............................................................................................................................. 44 Alaska ar iklim koullar ile mcadelede Autodesk rnlerini kullanyor ...................................44 Denver Uluslararas Havaalan altyap ynetimi iin GIS vazgeilmez..........................................45 AT&T Broadband veri kullanm ve standartlarnn oluumu iin Autodesk rnlerini seti.........46
ngiltere Altyap Hizmet Kurumu, elektrik datm ilerinde Autodesk GIS yazlmlarn tercih etti ...47

Autodesk yazlmlar yol/kpr yapm ve bakm ilerinde kullanlyor ..........................................47 Italgocimin GIS projesi, bilgi paylamn salayacak...................................................................48 Baltimore Gaz ve Elektrik Kurumu iletme maliyetlerini drd .................................................48 Depremler, nlemlerin yetersiz olduu blgelerde, 2001de de can almaya devam etti .................49 Arhus Belediyesinde kaz ilerinin web tabanl GIS teknolojisi ile dzenlenmesi ........................51

SAYISAL GRAFKTM

Jesolo Belediyesi ve Autodesk MapGuide

Jesolo, Adriyatik kysnda, Venedike 21 kilometre uzaklkta bir turizm kenti. Hem kylarnn gzellii hem de kaplcalar ile nl olan bu kenti ylda ortalama 6 milyondan fazla turist ziyaret ediyor. 1960lardan bu yana artan yaplama nedeniyle belediye planlamada yetersiz kald ve turizm iin gerekli altyapy oluturamad konusunda byk eletiriler ald. Belediye, mevcut durumu dzeltmek iin bir imar slah plan yapmaya karar verdi. Bu plann bir ayan da GIS uygulamalar oluturuyordu. Jesolonun yenilenmesi ve yeni bir grnm kazanmas iin ilk olarak yaplmas gereken mevcut durumun detayl olarak analiz edilmesi idi. Bu yzden belediyenin ncelikleri arasnda daha nce kat paftalar zerinde bulunun verilerin bilgisayar ortamna geirilmesi yer alyordu. Yeni plan, dnyann nde gelen ehir placlarndan Kenzo Tange tarafndan yapld ve plan GIS uygulamalar ile beraber yrd. GIS srecinde yaplan iler aadaki gibi sralanabilir: Blge haritalar saha almalar ile gncellendi ve GIS uygulamalarnda kullanlabilir duruma getirildi. Sokak haritalarnn veri taban yaratlarak, her harita eleman kodland. Mevcut binalar haritaya ilenerek, corafi referansl hale getirildi. Microsoft NT 4 sunucusu zerine intranet kuruldu. Intranet web sitesi oluturuldu. Autodesk MapGuide yazlm kuruldu ve veriler Autodesk MapGuidea aktarld. Dinamik veri taban sorgulamalar iin HTML sayfalar hazrland. Veri otomasyonu ve gncellemesi iin ISO 9002 prosedr uyguland.

Autodesk MapGuide web tabanl grafik intranet sunucusu olarak kullanld. Bylelikle Oracle veri taban zerinde bina kodlarn kullanarak kartografik verilerin toplanmas saland. Jesolo Belediyesi GIS sistem yneticisi Giovanni Rosin; Akll yazlm, Autodesk Sistem Merkezi ve Autodesk Yazlm Gelitirme A, Autodesk MapGuide sememizde byk etken oldu. diyor ve ekliyor; Bu zm sememizde entegrasyon ve uyumluluk byk yer tutuyor. Autodesk MapGuide ile kartografik nesneleri ve veri tabann binalar kodlayarak corafi referansl olarak haritaya ileyebildik. Rosine gre bir uygulamay semedeki nemli faktrlerden biri de hzl cevap sresi; Autodesk MapGuide esneklik ve arivlerdeki verinin sorgulanmasndaki cevap sresi ile kendini kantlayan bir zm oldu. rnein; bina numarasndan ev sahibinin vergisini deyip demediini, binann yapm tarihi, ruhsat tarihi gibi bilgilere annda ulaabiliyoruz. diye belirtiyor.

Neden Autodesk MapGuide

Jesolo Belediyesi Autodesk MapGuide bir ok yazlm arasndan seti. Autodesk MapGuide zellikle CAD uygulamalar ve web tabanl GIS iin tasarlanm bir zm. Autodesk MapGuide ile kullanc GIS ve saysal tasarm verilerini intranet veya Internet zerinden ynetebiliyor, sorgulayabiliyor, bakmn yapabiliyor ve paylaabiliyor. Kullanc herhangi bir web grntleyicisi ile dinamik veriye kolaylkla ulaabiliyor.

SAYISAL GRAFKTM

43

Jersey Havaalan
Jersey Adas, Man Denizi'nde, ngilterenin 90 mil gneyinde ve Fransz kysna 15 mil uzaklkta bir ada. Daha nceleri sadece cazip bir turizm merkezi olarak bilinen ada, artk bir i merkezi ayn zamanda. ngiltere ve Fransaya deniz yolu balantlarnn yansra, dnya ile ana ulam hava yoluyla ve Jersey Havaalanndan salanyor. Ylda ortalama 1.7 milyon yolcu, 80.000 ini ve kalk ile bu havaalan zerinden seyahat ediyor. Artan yolcu says havaalannda trafik probleminin bymesine yol at. Yaplan aratrmalar younluun bu ekilde devam etmesi durumunda taksi yolunun yaknda ilevsiz bir konuma geleceini gsterdi. Havaalan ynetiminin n grll sayesinde problemlerin zm iin Jersey Havaalan 2020 Mastr Plan hazrland. 100 milyon $dan daha fazla bir btesi olan plan; havaalan hizmetlerinin modernletirilmesini amalyordu. Plann bir blmn de u anda tamamlanmak zere olan Alpha Taksi Yolu oluturuyordu. Jersey Kamu Hizmetleri Blmnn (PSD) otoyol, trafik ve inaat gruplar ok iyi bir alma kararak plann taksi yolu blmnn neredeyse sonuna geldiler. PSD projeye en bandan balad. Projenin ba mhendisi Quintin Murfin; i planlanan srede tamamlamamz projenin en kritik noktalarnan biriydi. Aksi taktirde geciktiimiz her gn bizi milyonlarca dolar zarara sokacakt" diye aklyor. PSD daha nce bir CAD yazlm kullanyordu fakat Alpha Taksi Yolu projesi iin daha yetenekli, hzl ve kolay kullanml bir yazlma gerek duyuldu. Tasarm mhendisi Simon Stanley, projeyi zamannda bitirebilmek iin mevcut arazi ve taksi yolunun 3 boyutlu modelinin yaratlmasnn gerekliliini vurgulayarak yeni bir yazlm arayna girdi. Proje takm dier yazlmlar da test ederek 3 boyutlu arazi modelleme aralar, kolay kullanm ve takmn iletiim ierisinde alabilmesini salamasndan dolay Autodesk Land Desktop yazlmn seti. Land Desktopta yaratlan model kullanlarak; kavramlarn, tasarmlarn olabilirlii test edildi ve inaata balamadan nce eitli alternatifler snand. Modelleme srasnda deiikliklerin yaplabiliyor olmas, inaat srasnda deiiklik yapmaktan ok daha ucuza geldi. Ayn zamanda 3 boyutlu modeller mhendis olmayan alanlar tarafndan da kolaylkla anlalabildii iin ikna sreci de olduka ksald. Simon Stanley, Gvenebileceimiz bir zme gereksinimimiz vard, nk deneme yanlma ile harcayacak sremiz yoktu. diye belirtiyor ve Gl modelleme zellikleri olan ve pazarn lideri olan Autodesk Land Desktopa gvendik. diye ekliyor. Projede takm almas byk nem tayordu ve Autodesk Land Desktop yaps gerei tam da bu gereksinimi karlamak iin tasarlamt. Autodesk Land Desktopla takm alanlar ezamanl olarak ayn proje zerinde alabildiler. Proje mhendisi Murfine gre verilerin paylalabilmesi 8 haftalk iin 2 haftasn kazandrd.

Alaska ar iklim koullar ile mcadelede Autodesk rnleri kullanyor

Alaska'da mevsimler konusunda bir aka vardr: Alaska'daki drt mevsimi bilir misiniz? sorusuna K, hala k, hemen hemen k ve inaat mevsimi diye cevap verilir. Alaska'da yol, kpr, havaalan ve liman projelerinden devletin Ulam ve Kamu Hizmetleri Blm sorumlu. Yukardaki akadan da anlalaca gibi bu projeler sadece yazn gerekletirilebiliyor. Alaska'nn ar iklim koullar, gn ndan yararlanlan srenin kstll ve uzak mesafeler hatasz almay ngryor. Bazen bir proje, karmaklna gre 20 veya daha fazla kiinin almasn gerektiriyor. Tm alanlarn ayn dili konumas gerekiyor ki iler hatasz ve hzla yryebilsin. Bundan dolay Alaska Ulam Blm Autodesk rnlerini standart olarak kabul etti. Kullanlan yazlmlar AutoCAD, Autodesk CAD Overlay ve Autodesk Land Desktop'tan oluuyor. Birok alan farkl tasarm formatlarn da kullanyor; fakat bir tasarm bir i istasyonundan dierine geerken (mhendisten teknik ressama veya danmandan proje yneticisine geerken) AutoCAD format kullanlyor. Alaska'da bir projenin balangcndan bitimine kadar kurum iinde birok farkl blm harita ve tasarm aralarn kullanyor. Projeye genelde ilk olarak hava fotoraflarnn ekilmesiyle balanyor. Alaska'da hava fotoraflarnn ilkbahar veya sonbaharda ekilmesi gerekiyor. Bu fotoraflar projede altlk olarak kullanlyor. Arazi almalar ile gerekli nokta verileri toplanyor ve saysal arazi

44

SAYISAL GRAFKTM

modelini oluturmak iin ofiste nokta verileri Autodesk Land Desktop'a aktarlyorlar. "Autodesk Land Desktop ile izim yaparken arivden olas yol gzergahlarnn tmn grebiliyorum ki bu bana zaman kazandryor" diyen mhendis asistan Charlie Wagner; "Sa tu menleri ile ok hzl ve kolay ilem yapabilmek de byk avantaj" diye ekliyor. Doal Kaynaklar Blmnden temin edilen haritalar neri proje alan ile aktrlarak deerlendiriliyor. Daha sonra mlkiyet haritalar ile aktrlarak kamulatrma alanlar belirleniyor. Bu aamada mlkiyet haritalar ile allan paftalar aktrmak iin CAD Overlay kullanlyor. Projenin son aamasnda da Autodesk Land Desktop kullanlyor. Bu aamada alan teknik

ressamlardan Randy Stefanich ".... daha nce 6 haftada yaptm ii 5-10 dakikada yapabiliyorum" diyor.

Denver Uluslararas Havaalan altyap ynetimi iin GIS haritalar vazgeilmez

166 GB'lik harita, izim, plan ve dier dokmanlar tm hava alan alanlar tarafndan kullanlabiliyor. Oracle'n omurgasn oluturduu sistemde Unix ve Windows NT sunucular kullanlyor. Birok kullanc havaalan ile ilgili bilgilere ok hzl olarak ulamak zorunda. Sadece mhendisler ve tesis ynetiminde alanlar deil, danmanlar, ykleniciler ve yneticiler de baz bilgilere gereksinim duyuyorlar. Ayrca DIA web tabanl bir harita yazlmna gerek duyuyor nk alanlar, zellikle mhendisler, gncel haritalar web-tabanl bir arayz yardmyla kendi bilgisayarlarna indirmek istiyorlar. Baz kullanclar da web tabanl intranetleri zerinden haritalar grmek istiyorlar. u anda bu servisi kullananlarn says 1.000 kii civarnda. Bu aamada AutoCAD Map ve Autodesk MapGuide yazlmlar kullanlyor. AutoCAD Map bir ok GIS formatn okuyup yazabiliyor ve haritalar kolaylkla webden yaymlanr hale getirebiliyor. Piyasadaki birok GIS yazlmna gre ok daha esnek kullanml. Havaalan mhendisleri HVAC (stma, havalandrma ve soutma), elektrik hatlar gibi birok sistemin bakmn ve ynetimini yaparken detayl GIS emalarna gereksinim duyarlar. Eer herhangi bir su hattnda atlak olursa, mhendis masast GIS yazlm ile plan zerinde problemli blgeyi bularak mdahale edebilir. Fakat havaalan ynetiminin masast GIS uygulamalar iin her alan eitecek ne zaman ne de btesi var bu yzden dier yazlmlarn yannda web tabanl bir grntleyici ile almay seti. Autodesk rnleri de gereksinimleri tam olarak karlyor.

Denver Uluslararas Havaalan (DIA) dnyann en byk havaalanlar arasnda yer alyor. Kt hava koullarnda bile paralel uu hattna sahip 3 uak ayn zamanda havaalanna inebiliyor. Byle bir havaalannn ynetimi de byke bir kentin ynetimi ile ayn saylabilir. DIA, 1995'de, 5 trilyon dolara yapld. Toplam alan 53 km2yi kaplyor, bu alan New York-Manhattan adasnn iki kat byklnde. 23.000 alan olan havaalanlarnda, gnde 1.450 uu ve 106.000 yolcu geii oluyor. Havaalan rayl sistem, kanalizasyon, bagaj tama bantlar, hizmet tnelleri, 5.000 millik fiber optik kablolama ve 11.365 millik bakr kablo a ile geni ve eitli bir altyapya sahip. Havaalannn tm bu altyaps bir seri evrimii (online) model ve GIS haritalar ile grntleniyor ve ynetiliyor. Havaalan Oracle hizmet veritabannda, farkl formatlarda -DWG, ARC, raster, vektr- binlerce izim var. Bu izimlerin ou AutoCAD Map dosya formatna evrildi. Havaalan ynetimi Autodesk yazlmlarn ve formatlarn standart olarak kabul etti. DIA mhendisleri havaalan ynetim ve bakmn AutoCAD 2000i, Autodesk MapGuide, AutoCAD Map, Autodesk Land Desktop, Autodesk Survey ve Autodesk Civil Design'dan oluan rn ailesi ile yapyorlar.

SAYISAL GRAFKTM

45

GIS ve Mhendislik Grubu A Yneticisi David Nixon, "Son kullanclarmzn eitim almak iin zaman yok ama tandk olduklar bir ortamda -web grntleyici- alnca kendi ilerini zebiliyorlar. Mhendislerimiz ve ykleniciler haritalara hemen ulam salayabiliyorlar. Bylelikle kimse yardm iin bir bakasna gereksinim duymam oluyor."

3- Autodesk MapGuide ile altyap haritalar web grntleyici ile grntlenebilir hale getirildi. Bu haritalara ulamak isteyen ykleniciler, danmanlar annda ulaabilir hale geldi. Kullanm snrlamalar ile hangi haritalara kimin ulaabilecei belirlendi. "Bizim gibi byk verilere gereksinim duyduunuzda, ilk rendiiniz ey kimsenin yava ve karmak almak istemedii oldu." diyen Dixon "Biz de kolay ve hzl kullanml bir sistemi tercih ettik, bir tua basnca istediimize ulaabiliyoruz." diye ekliyor.

Tasarm Verisinin Kullanm

DIA, 100.000 CAD iziminin verimli bir ekilde kullanlabilmesi iin Autodesk'in yetkili satcs "Avatech Solutions" ve "DLT Solutions" ile detayl bir alma yrtt. izimlerin kullanm alanlarn grupta toplayarak zm retti: 1- DIA, havaalannn ok katmanl etkileimli bir modelini oluturarak son kullanclarn kullanmna sundu. 2- cretsiz olarak datlan Volo View Express yazlmn, CAD yazlm kullancs olmayan ama bu izimlere gereksinim duyan kiilere datarak haritalar grntleyebilmelerini ve zerinde iaretlemeler yapabilmelerini salad.

Arazi almalar
Yol, drenaj gibi arazide lm yaplarak zerinde deiiklik yaplacak veya yeniden retilecek haritalar iin arazi alanlar, GPS ve dier lm aletlerini kullanarak verileri Autodesk Land Desktop'a aktaryorlar. Tamamlayc rnler olan Autodesk Survey ve Autodesk Civil Design ile de arazi verilerini dzenleyip, arazi modelini yaratyorlar ve bazen de elde ettikleri verileri GIS diyagramlar ile aktrarak alyorlar. Arazi almalarnda kat paftalar kullanlmyor. Veri toplama ve gncelleme ileri el bilgisayarlar ile yaplyor

AT&T Broadband veri kullanm ve standartlarnn oluumu iin Autodesk rnlerini seti
AT&T Broadband, Amerika'nn en byk video ve genibant (broadband) veri servisi salayan irketlerinden biri. Buna ek olarak lke apnda yaklak 14 milyon aboneye kablolu televizyon servisi de veriyor. irket TCI ve MediaOne irketlerini de satn almasyla birlikte ynetim, planlama ve hizmet iin daha verimli bir sistem kurmaya karar verdi. AT&T Broadband, Washington blgesini pilot blge seerek yeni sistem araylarna cevap aramaya balad. Washington takm, kesintisiz bir i ak salamak ve mteri hizmetlerini iyiletirmek amacyla irketin tm fiber optik ve coaxial kablo ann tasarm ve grntlenmesi iin Autodesk rnlerine dayal, yeni bir bilgisayar destekli tasarm sistemi nerdi. Autodesk Map yazlm kullanlarak yaplan tasarm ve grntleme ilemleri; karar destek, i ynetimi ve mteri hizmetleri uygulamalarndan oluan merkezi veritaban ile entegre edildi. Daha nce sadece birka blm ve az sayda alan tarafndan kullanlan bilgiler, imdi tm irket alanlar tarafndan kullanlabiliyor. 1999 ylnda Seattle telefon iletmesinin kurulmasyla birlikte, AT&T Broadband kalite kontrol ilerinin yapmn ald. Fakat bu iler iin zellemi aralar yoktu. in ana yklenicisi birok farkl taeron ile birlikte alyordu ve her irket kendi standartlarn kullanyordu, izimlerde farkl katmanlar ve sembolojiler kullanlyordu. Autodesk rnleri , AT&T Broadband'e veri kullanmnda ve standartlarn oluturulmasnda yardmc oldu. Washington mhendis takm ilk olarak mevcut kaytlar akll bir veritabanna dntrd. Kat zerindeki haritalar saysallatrld. Herhangi bir dokman olmayan yerlerde arazi almalar yaplarak haritalar oluturuldu. Saysal dosyalarn ulalabilir ve kullanlabilir olmasyla izimler de sadece grafik birer nesne olmaktan kp akll nesnelere dnt. Mhendisler tasarm ve haritalarn retim ve bakmnda Autodesk Map yazlmn kulland. Gerekli durumlarda Autodesk Map zerine uygulamalar yazlarak ilemler hzlandrld.

46

SAYISAL GRAFKTM

ngiltere Altyap Hizmet Kurumu, elektrik datm ilerinde kullanmak iin Autodesk GIS yazlmlarn tercih etti
Autodesk, Nort West Datm adyla bilinen ngiltere Altyap Hizmet Kurumu ile elektrik hizmetleri GIS zmnn kurulumu ve gelitirilmesi iin 3,8 milyon dolarlk bir anlama imzalad. Buna ek olarak 3 yllk destek anlamasna da imza atld. zm, Autodesk'in dnya apnda hizmet veren Danmanlk Servis Grubu tarafndan uygulamaya konulacak ve 3 yllk destek hizmetleri de Autodesk Destek Servisi tarafndan gerekletirilecek. ngiltere Altyap Hizmet kurumu, 58.000 km.'lik elektrik a ile kuzey-bat ngiltere'de 2,1 milyon kiiye hizmet veriyor. Bundan ayr olarak su altyaps ile ilgili hizmetlerden de sorumlu olan kurumun temiz ve atk su ile ilgili olarak 3 milyon abonesi bulunuyor. Su ileri ile ilgilenen blmn ad North West Water ve uzun sredir Autodesk GIS zmlerini kullanyor. North West Water, GIS uygulamas ile 5 yllk bir srede, 650 milyon dolarlk tasarruf etti. Elektrik altyaps GIS uygulamasnda, Autodesk GIS Design Server ve Autodesk Map Guide yazlmlarnn web entegrasyonu ve veri datm ilevleri, Autodesk Map yazlmnn da gl izim ve harita retim zellikleri kullanlacak. zm, kurumun elektrik altyapsnn bakm ve gncellemesini salarken, kurum iindeki teknik ve teknik olmayan alanlarn bilgilere web grntleyicisi yardmyla ulaabilmesini salayacak. Veri dnm ilemlerini Autodesk'in yetkili satclarndan biri yapacak. Kurumun GIS proje yneticisi Paul Wadsworth "Autodesk zm tm i akmzda istediimiz standard oluturmamza olanak tanyacak. Bu yeni teknoloji, sadece problemlere ok daha abuk ulaabilmemizi deil, doru ve gncel veri ile ok daha verimli bir ekilde alabilmemizi de salacak. Bu verimlilik mterilerimize daha hzl ve ucuz hizmet olarak yansyacak" diyor ve "Autodesk GIS zmlerini kullanan dier altyap kurulular ile grmelerimiz sonucunda Autodesk'in hizmet ve desteinden ok etkilendik" diye ekliyor.

Autodesk yazlmlar yol/kpr yapm ve bakm ilerinde kullanlyor

Steuben County, 1.600 kilometrekarelik alan ile New York'un en byk ilelerinden birisi. lenin kamusal hizmet ilerinden sorumlu blm (DPW) yaklak 678 millik bir yol ann ve yol zerindeki irili ufakl birok kprnn bakm ve inasndan sorumlu. lede yaklak 700 kpr var. DPW, kpr projelerinin izlenmesi ve tasarmnda Autodesk Land Desktop, Autodesk Survey ve Autodesk Civil Design' kullanyor. Autodesk mhendislik ve tasarm aralarnn kullanmnn kolay olmas, rnlerin, blmn kk kadrosu tarafndan da kullanlabilmesini salyor. Bylelikle kurumun dardan yklenici altrmasna gerek kalmyor. DPW, her yl ilkbahar ve sonbaharda kprlerin kontroln ve gerekenlerin bakm ve onarmlarn yapyor. Arazide alrken Leica lm aletini kullanarak arazi lmlerini yapyorlar. GPS ile kpr, bina, aa ve dier gerekli elemanlarn koordinat lmleri yaplyor. Daha sonra bu veriler Autodesk Survey'e aktarlarak ilemlere devam ediliyor. Toplanan ve dzenlenen veriler kullanlarak, Autodesk Land Desktop'ta harita ve 3 boyutlu arazi modeli oluturuluyor. DPW alanlarndan Kent Longacre "Land Desktop nehirin kesitlerini alabilmemizi salyor, bylelikle daha nceki haritalar ile karlatrma yaparak setlerdeki anma ve kaymalar grebiliyoruz" diyor. Eer bir kprnn revizyonu veya tamiri sz konusu ise, DPW mhendisleri Autodesk Civil Design' kullanarak tasarm ilerini yapyorlar. Longacre; "New York ileleri arasnda kendi kpr projelerini kurum iinde gerekletiren birka ileden birisiyiz" diyor. DPW'de projeler, a zerinden tm kurum alanlar tarafndan paylalabiliyor.

SAYISAL GRAFKTM

47

Italcogimin GIS Projesi bilgi paylamn salayacak

Italcogim, konutlar ve endstriyel kullanm iin metan gaz datm, enerji ve su servisleri veren bir grup. Italcogim Italya'da 10 blgede 500.000'in zerinde aboneye servis veriyor. Italcogim ok geni bir alana servis veriyor ve servis verdii blgeler birbirinden olduka uzakta. Blgeler arasnda bilgi paylamn salayacak ve iletme verimini artracak bir zme gereksinim duyan Italcogim GIS projesini balatt. Projenin oluturulma aamasnda operasyon gereksinimleri ve irkette karlalan problemler detayl bir analizden geirildi ve GIS zmnde bulunmas gereken temel zellikler belirlendi: Merkezde bulunan yzlerce plan da kapsayan, kat zerindeki dokmanlarn mmkn olduunca azaltlmas ve bu dokmanlardaki bilginin kalitesinin artrlmas, Daha nce yzlerce paftann incelenmesi ile bulunabilen verinin (borunun konumu, derinlii gibi) kolaylkla izlenebilmesi, Tm verinin merkezde depolanp blge ofisleri tarafndan kullanlmas salanarak zaman ve iletme maliyetlerinin drlmesi. Bu sistem iin yazlm seimi yaplrken be kriter gz nnde bulunduruldu: standartlara uygunluu, kolay kullanml olmas, GIS verisini Web zerinden yaymlayabilmesi, dier sistemlerle uyumluluu ve gelimi harita dzenleme ilevlerinin olmas. Bu kriterler dorultusunda AMGA firmasnn gelitirdii Geosim uygulamas ile sistemin kurulmasna karar verildi. Geosim iki ayr zmden oluuyor, lki Autodesk Map zerine gelitirdikleri yazlm, ikincisi de Autodesk MapGuide zerine gelitirdikleri yazlm. AMGA'nin GIS blm yneticisi Stefano Bellio; "AMGA, 1987 ylndan bu yana Autodesk rnleri zerine uygulama gelitiriyor, Italcogim'in Geosim'i semesinin nedeni, operasyonun tm aamalarna cevap verebilmesi" diye aklyor ve, "Autodesk rnleri ok gl zmler ve tm dnyada yaygn olarak kullanlmakta" diye ekliyor. Italcogim bilgi sistemi uygulamas henz tmyle tamamlanm deil fakat sistemin yararlar hemen kendini gstermeye balam. Merkez ile ofisler arasndaki bilgi ak ok daha kolaylat, tasarm, ina ve iletme aamalarnda btnleme saland, rapor retiminde hz ve verim art meydana geldi. Italcogim gelecekte Autodesk OnSite Enterprise yazlm ile mobil cihaz kullanmna gemeyi de planlyor.

GIS Projesi'nin amac; tasarm, inaat ve operasyon aamalarnn tmnde kullanlabilecek, corafi verilerin gncellenmesini ve bilgi aknn iyiletirilmesini salayacak bir sistemin kurulmasyd.

Baltimore Gaz ve Elektrik Kurumu iletme maliyetini drd

Baltimore Gaz ve Elektrik Kurumu (BGE), iletme maliyetlerini drmek ve verimi artrmak amacyla mevcut bilgisayar sistemlerini deitirme karar ald. Kurum altklar yklenici ve danmanlarn ounun Autodesk rnlerini kullanmasn ve DWG formatndaki dosyalarn dnm ile kaybedilen zaman gz nnde bulundurarak, Autodesk rnlerini kullanmaya karar verdi. Uygulamada 65 kullanc eitim ald ve yazlm, kurumun istekleri dorultusunda zelletirildi. Sadece 120 gnde Autodesk tabanl zmlere gei saland.

Autodesk rnlerini Standart Olarak Kabul Etmek Verimi Byk lde Arttrd
BGE'nin 293 kiiden oluan ube ve Sistem Koruma Blm, tasarmn yansra her yl 3-5 ubenin kurulmas, gncellemelerin ve mevcut ubeler zerinde deiikliklerin yaplmasndan sorumlu bir blm. Bu blmn grevleri arasnda ubelerin projeleri iin uygulama izimlerini retmek de yer alyor. Daha nceden blm izimleri retmek iin UNIX tabanl 2 boyutlu bir CAD yazlm kullanyordu. Gelen izimlerin %98'inin AutoCAD formatnda olmas verimlilii ok dryordu. Ayrca BGE ile alan ykleniciler, AutoCAD formatnda veri istiyorlard. Blm alanlar veri format dnm iin ylda 1.000 saat harcyorlard. BGE, Autodesk zmlerini standart olarak kabul

48

SAYISAL GRAFKTM

etmesiyle; Autodesk Map, Autodesk CAD Overlay, Autodesk Land Desktop, Autodesk Civil Design ve Autodesk Survey yazlmlarn satn ald. Bunun yannda uygulama gelitirme iin Object ARX teknolojisini, Microsoft Visual Basic ve Visual LISP'i kulland. BGE eitim ve zelletirmeler iin bir danman tuttu. Ama; Autodesk rnlerini en ksa srede verimli bir ekilde kullanabilmek ve Autodesk zmlerini irket ileyiine adapte etmekti.

gerek olmad iin ylda 1.000 saatlik bir kazanc oldu ki bu da blm harcamalarndan 70.000 dolar kazan getirdi.

Gelecek in Planlar
BGE'nin bundan sonraki adm, AutoCAD tabanl rnler iin 3. parti tasarm uygulamalar gelitirmek olacak. Kurum, Autodesk yazlmlarnn ak mimarisi ile lekleme problemleri olmayacan dnyor. Yaplan zelletirmeler AutoCAD'in mevcut i ak ile btnlemesini salayacak.

Uygulama Gelitirme
Daha nceki CAD yazlm kendi VAX a zerinde alyordu. lk ilerden biri AutoCAD'i BGE bilgisayar a zerine kurmak oldu. AutoCAD'in yklenmesi tamamlandktan sonra, danman BGE'nin CAD kullanclarn eitti ve mevcut i ak ierisinde kolaylkla kullanlabilmesi iin yazlm zelletirdi. Kullanclara verimli bir eitim verebilmek amacyla en sk kullandklar ilemler zerinde younlaarak eitim verildi. Her kullanc bir haftalk eitim ald.

1.000 Saatlik Kazan

BGE, Autodesk zmlerini kullanmaya baladktan sonra, kolaylkla ve istedii zaman yardm alabilmeye balad ve seimlerinin ok yerinde olduuna karar verdi. Format dnmne

Depremler, nlemlerin yetersiz olduu blgelerde, 2001'de de can almaya devam etti
Dnya zerinde meydana gelen depremlerin son yzyldaki istatistiklerine baklrsa, sismik aktivite asndan tipik bir yl olan 2001'de, ne yazk ki depremler srasnda 21.000'den fazla insan hayatn kaybetti. Kayplarn en byk nedeni, deprem blgelerindeki kalabalk yerleimler ve depreme dayankl olmayan binalard. 2001'in en byk depremi, 23 Haziran'da Peru aklarnda meydana gelen 8,4 Mw byklndeki depremdi. 100'den fazla kiinin ld depremin merkezinin kydan uzakta olmas can kaybnn daha da fazla olmasn engelledi. Naska tektonik levhasnn Gney Amerika tektonik levhas altna dald blgede meydana gelen ve ili ile Bolivya'da da hissedilen deprem, kyda "tsunami"ye ve toprak kaymalarna neden oldu. Kayt edilen en byk dalga yksekliinin 2,5m olduu "tsunami"de, kydan 1km ierilere kadar su bast. 7 Temmuz'da, bu depremin merkezinden 200km, kydan ise 70km tede meydana gelen 7,6 Mw byklndeki ikinci bir deprem ise hasarl binalarn bir ksmn daha ykt. 2001'de en fazla can kaybna neden olan deprem ise Hindistan'n kuzeybatsnda yaand. 20.000'den fazla insann ld, 200.000'e yaknnn yaraland 7,7 Mw (8 Ms) byklndeki deprem 26 Ocak'ta meydana geldi. 600.000 kiinin evsiz kald, 300.000 binann ykld, 750.000 binann da hasar grd bildirildi. Hindistan levhasnn kuzeye doru Avrasya levhasna yapt bask nedeniyle oluan deprem, Pakistan'n gneyinde de zarara yol at ve bu blgede bile 18 can ald. 2001'in ilk byk depremi ise, yln ilk gn 1 Ocak'da Filipinlerde meydana geldi. Dnyann en aktif deprem blgelerinden birinde yer alan ve 7,5 Mw byklndeki bu depremde ok fazla hasar veya can kayb olmad.

SAYISAL GRAFKTM

49

in'de 14 Ekim'de meydana gelen 7,8 Mw (8Ms) byklndeki deprem ise, yerleim blgelerinden uzak oluu nedeniyle nemli bir hasara yol amad. 24 Mart'ta, depreme alkn olan Japonya'da meydana gelen 6,8 byklndeki deprem ise Hiroima blgesinde 3,700 binada ve altyapda hasarlara neden oldu. ABD'de Washington eyaletinde 28 ubat'ta meydana gelen 6,8 byklndeki deprem yerleim blgelerini vurduu halde hi can kayb yaanmad. 400 kiinin yaraland ve zararn 1,5 milyar dolar olarak akland depremde can kayb olmamasnn nedeninin, yerel ve blgesel dzeyde uygulanan nlemler olduu belirtildi. Veriler USGS'den, harita, www.sayisalgrafik.com.tr/deprem adresindeki Trkiye Deprem Sitesinden alnmtr.

El Salvador, bir ay iersinde iki byk depremle sarsld. 13 Ocak ve 13 ubat'ta meydana gelen ve byklkleri 7,7 Mw ve 6,6 Mw olan depremler arkalarnda, 1000'den fazla l, 300.000 binden fazla yklm veya hasarl bina brakt. Birok yerde meydana gelen toprak kaymalar yznden yollarda ve altyapda nemli hasarlar olutu. Art oklarn says 4.000'i geti.

1990-2001 yllar arasnda tm dnyada meydana gelen depremlerin adetleri

50

SAYISAL GRAFKTM

Arhus Belediyesinde kaz ilerinin web tabanl GIS teknolojisi ile dzenlenmesi
Danimarkada doal gaz, blge stma, elektrik gibi altyap hatlarnn tm yer altndan gitmekte, zellikle de son yllarda byk bir genileme gstermekte. Yerel ynetimler, yol, kaldrm ve parklarn bakm iin byk paralar harcamakta fakat bu bakm ilemleri blgede daha sonradan yaplacak olan kaz ilerini ngremiyor. Arhus Belediyesi Bilgi lem Yneticisi Soren DallHansen, Son bir ka ylda kentteki genel iyiletirme program ile paralel olarak dediimiz kablo ve borularn saysnda byk bir art oldu. Belediye ve halk altyapnn iyiletirilmesinden olduka memnun fakat ayn yerin bir ka kez kazlmas kentimiz adna hi de iyi bir imaj yaratmyor. diyor. iin bir zm arayna girdi ve bu problemi kaz ilemlerini Internet zerinden takip edebilecei bir GIS uygulamas ile zebileceine karar verdi. Autodesk MapGuide yazlm zerine kurulu Kaz Bilgi Sistemi ile kaz ilemlerini koordine ederek ayn caddenin bir ka kez kazlmas nlenmi oldu. Autodesk MapGuide yazlmnn seilme nedeni zerine kurulu olduu gl Internet teknolojisi oldu. Autodesk MapGuide grntleyici olarak kullanmak zel bir bilgi gerektirmiyor, bunun sonucu olarak Autodesk MapGuide ile sunulan kentin haritalarn ieren sayfalar belediyenin web sayfasnn en ok ziyaret edilen blmleri oldu. Harita grntleme belediye alanlar, belediyeye i yapan irketler ve zel kiiler tarafndan grntlenebiliyor. Dall-Hansen, Autodesk MapGuide ile oluturulan Kaz Bilgi Sistemi ile Internet zerinden her ey kontrol edilebiliyor; hizmet veren irketler planlanan balang ve biti srelerinin bize raporlayabiliyorlar, biz de bylelikle firmalar aras koordinasyonu salayabiliyoruz. diyor.

Gereksiz kazlar sona eriyor

Arhus Belediyesi Kamu Hizmetleri Blmnn grevleri arasnda; -Danimarkadaki dier belediyelerde olduu gibi- kent planlama, bina ve evre donatlar, yol, kanalizasyon ve su hatlarnn yapm ve bakm ve acil servisler yer alyor. Arhus Belediyesi Kamu Hizmetleri Blm Bilgi lem Merkezi; gereksiz kaz ilerini engellemek

SAYISAL GRAFKTM

51

52

SAYISAL GRAFKTM

Makaleler
Autodesk MapGuide 6..................................................................................................................... 55 Autodesk Map 5 .............................................................................................................................. 59

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk MapGuide 6*
Hzla gelien Internetin yaps gerei, Internet zerindeki GIS uygulamalar da ok hzl deiiyor. Yeni gereksinimlere cevap verecek birok farkl zm gelitirilmeye allyor. Autodesk MapGuide da bu alandaki zmlerin en nde gidenleri arasnda yer alyor.
GIS ve Internet Bulumas
1993 ylndan itibaren Internet teknolojilerinin hzla gelimesi GIS endstrisinde tedirginlik yaratt. O sralarda Arc View ve MapInfo gibi masast GIS yazlmlar hem ok popler hem de karl idi. Aslnda yksek lisans ve donanm maliyetlerine ramen bu yazlmlar, ounlukla haritalarn grntlenmesi ve veritaban sorgulamas iin kullanlmaktayd. Sadece bir Internet grntleyici (web browser) ve bu grntleyiciyi altrabilecek bir donanm gerektiren yeni teknoloji, btn yazlm reticileri tarafndan pek de memnuniyetle karlanmad.

Haritalar Web zerinde

Web, en banda hem grafik hem de yazy destekleyecek ekilde tasarland. Yava a balantlar yznden ilk balarda grafik adan zengin olan web sayfalar tercih edilmiyordu. Fakat daha sonralar, web tasarmclar grafik unsurlar daha fazla olan sayfalar tasarlamaya baladlar. Grafik unsurlar, ilk olarak web sayfas zerinde tanml bir konumda yer alan grntlerden oluuyordu. Daha sonralar gelierek harita grntleri etkileimli olarak kullanlmaya baland. Grntnn altnda tanml alanlara yaz balantlar konularak kullancnn grnty etkileimli olarak kullanmas saland. Bu gelime ile birlikte haritalarn web zerinden yaymlanmas ve haritalarn blgelerine bilgi balanmas gndeme geldi. Verilen bilgiler asndan ok fazla bir ey deimese de kullanm daha tatminkar hale geldi. MapInfo gibi baz yazlmlarn u anki srmleri grntye veri balanarak webden yaymlanmasn destekliyor. Harita grntleri ile alma teknii sadece kk boyuttaki veriler ile alrken verimli bir teknoloji olarak kabul edilebilir fakat veri boyutu bydke hz ve verimde byk dler yaanyor. Bununla beraber lek deitirilebiliyor veya grnt zerinde kaydrma ilemi yaplabiliyor, bu ilem arkada depolanmas, grntlenmesi ve gncellenmesi gereken birok statik grntnn olmasn gerektiriyor. Bu yzden bu yntem kesinlikle masast GIS yazlmlarnn yerini tutamyor.

MapGuide Author grntleme modu kullancnn neleri grntleyebileceini, yapabilecei ilemleri gsterir.

Uzaktan Kontrol
GIS'in web zerinden kullanlabilmesi iin daha gl tekniklerin gelitirilmesi gerekliydi. ou GIS yazlm reticisi tek bir rota izledi. Kullancnn web zerinden gereksinim duyduu haritay seebilmesini salayan uzaktan kontrol zellii gelitirildi. Bu ilem genellikle balang haritann sitenin al sayfasna konmasyla gerekleiyor. Kullanc bu haritay etkileimli olarak kullanabiliyor. Kullancnn komutlar web sunucusuna aktarlyor, harita sunucusu GIS motorunu kullanarak gelen komutlara gre gerekli ilemleri yaparak yeni bir vektr harita retiyor, ve daha sonra bu haritay "raster"a evirerek web grntleyicisine dnyor. Bu ilem, a trafiinin youn olmad zamanlarda, ok byk olmayan haritalar iin hzl saylabilir. Yaratlan "raster" grntler, eer web sayfasnn sadece kk bir blmn kaplamyorsa, genellikle byk grntlerdir. Web teknolojisinin snrlamalar yznden tasarmclar, GIS'de verimli bir i veri format -vektr harita- yaratp bunu "raster"a evirerek web grntleyicisine yolladlar. Hzl bir yerel ada bu bir problem yaratmyordu fakat Internet zerinden ilem yaplmas olduka uzun zaman alyordu. SVG (leklenebilir Vektr Grafik) gibi vektr grafik standartlarn ieren web standartlarnn oluturulmasna kadar bu problem iin bir zm retilemedi.

SAYISAL GRAFKTM

55

Autodesk'in Atlm
Bu gelimelerin yaand sralarda dnyann en byk tasarm yazlm reticilerinden olan Autodesk firmas, dikey pazarlar iin zmler retmekteydi. Dnyada retilen saysal haritalarn byk bir blmnn DWG formatnda retilmesi ve mevcut CAD kullanclarnn Autodesk'ten GIS zmleri beklentisi iinde olmas; bunlara ek olarak AutoCAD'in harita retim yeteneklerinin AutoCAD Map ile artmas Autodesk'i stratejik bir yazlm retimi iin harekete geirdi ve web tabanl bir GIS yazlm olan MapGuide ortaya kt. MapGuide Author tasarm sekmesinde, kullanc haritann nasl grntlenecei konusunda bir ok seenei kullanabilir. MapGuide'n k ok nemli bir admd. Kullanclar bir eklenti (plug-in) yardmyla web zerinden corafi verileri grntleyebiliyor ve veritabanndan sorgulama yapabiliyordu.

Uygulamann stemci Taraf

1990'larn ortasnda, Internet'in daha ok yeni olduu zamanlarda, Argus Technologies isimli kk bir Kanada firmas byk bir hamle yapt. Yazlm gelitiriciler; eer Internet Explorer veya Netscape Navigator gibi standart bir Internet grntleyicisi ile leklenebilir grafik grnt zerinde kaydrma, yaklama / uzaklama, nesne seme veya etiketleme ilemlerini yapabilirlerse GIS grntlemesi iin bir taban oluturabileceklerini anladlar. Kk bir programla yalnzca standart web grntleyicilerin yeteneklerini kullanabiliyor hem de 2MB'dan daha kk boyuttaki bir programla bu ii zyorlard. Bu boyut bir diskete samayacak kadar byk fakat webden birka dakikada indirilebilecek bir byklkteydi. Web grntleyicisi eklentisi (plug-in), Macromedia gibi firmalar tarafndan Flash animasyonlar iin kullanlyordu, bu nedenle GIS eklentisinin kullanm ok byk zorluk yaratmad.

Hepsini Biraraya Toplamak

MapGuide eklentisinin haritalar grntleyebilmesi ve sorgulama yapabilmesi iin MapGuide Sunucusu ile iletiim salyor olmas gerekir. Bu iletiimin kurulabilmesi iin sunucuda Microsoft IIS, Netscape Enterprise Server veya iPlanet Web Sunucusunun almas gerekir. Harita ile ilgili istekler harita sunucusuna giderek filtrelenir ve Internet sunucu servisinden geer. Bu leklenebilir bir mimaridir ve birka harita sunucusu ile almak mmkndr. Harita sunucular ayn bilgisayarda veritaban servislerinin yannda alr veya baka bilgisayardaki veritabanlar ile iletiim kurabilir. Bu teknolojiyi kullananlarn en byk avantajlarndan biri, zerinde altklar verinin nerede depoland ve nasl altna dair bilgi sahibi olmalarna gerek olmamasdr. Kullanc iin harita verisinin veya veritaban bilgisinin tek bir kaynaktan veya birka farkl kaynaktan geliyor olmas fark etmez. Tm kullanclar birka ekstra kontrol ieren basit bir Internet grntleyicisi ile alrlar. u anda MapGuide'n ilevleri olduka geniletilmi durumda, ve programlanabilir olmas da istenen zelliklerin eklenmesine olanak tanyor. Kullanclar, yetkileri varsa harita nesnelerinin zelliklerini ve veritaban bilgilerini deitirebilir, yeni nesneler ekleyebilir veya mevcut nesneler zerinde iaretleme yapabilir ve bu yeni veriler annda sunucuya aktarlr.

Eklentiler (Plug-in)
MapGuide zerinde uygulama gelitirilebilir. Sitenin nasl grntleneceinin kontrol programcnn elindedir. stemcilerin veriyi sunucudan kullanmas ve a trafiinin en aza indirgenmesi verimli kullanm getirirken baz durumlarda da problemler yaratabiliyor. MapGuide eklentisi kullancnn yklemesi gereken ayr bir uygulama. MapGuide'n

56

SAYISAL GRAFKTM

ilk kullanmnda ActiveX veya Java bileenleri ile ykleniyor. Virus riski, irket ii gvenlik uygulamalarndan dolay baz kullanclarn uygulama ykleme yetkileri yoktur. Bu durum da Autodesk MapGuide ile hazrlanm siteleri kullanlamaz duruma getirir. Kiisel kullanclar da bilgisayarlarna ekstra bileenleri ykleme riskini gze almak istemeyebilir veya yava balant yznden birka dakikada indirecei eklenti ok uzun zaman alarak yksek telefon faturalarnn gelmesine de yol aabilir. Sonu olarak Autodesk MapGuide eklenti kullanmaya gerek olmayan ve raster grntlerle alan dier rakiplerinin yannda dezavantajl duruma geldi. Autodesk bu nedenlerden dolay Autodesk LiteView' da piyasaya srd. Bu rnle eklentiye gerek olmakszn allyor fakat dier rnlerde de olduu gibi raster formatla ve snrl etkileim ile. Ciddi kullanm alanlarnda, kullanclarn eklentiyi yklemeleri kanlmaz grnyor. Autodesk'in masast GIS'de iki ana rn var; birok kamu hizmet irketinin veri retim ve bakmnda kulland CAD tabanl GIS yazlm Autodesk Map (daha nceki adyla AutoCAD Map) ve zellikle byk irketlerin veri depolama ve veri ynetiminde kulland, Autodesk MapGuide. Bu iki rnn, kurumsal GIS zm olan Vision ve yeni tasarm sunucusu ile birletirilmesiyle corafi verinin paylamnda ok gl bir yap oluturuldu. Autodesk bir dier masast GIS yazlm olan Autodesk World' piyasadan ekerek, MapGuide'n anahtarn oluturduu paylalabilir bilgi sistemleri zerinde younlamaya karar verdi. Autodesk, web tabanl bu rn piyasaya kararak, rn ve bilgilerin cretsiz olarak datld bir alanla baa kabilmeyi baard. MapGuide'n fiyat Internet veya intranet zm olmasna gre deiiyor. cretlendirmenin kullanc bana olduu bir duruma gre Internet zerinden kullanm ok daha ucuza geliyor burada verinin de cretsiz datld hesaba katlyor. Son zamanlara kadar Autodesk MapGuide'n verileri SDF formatna evirme gerekliliinden dolay rakip rnlere kar dezavantajl durumdayd. Bu format harita verisine ok kolay ulam salayan iyi endekslenmi bir format. Autodesk MapGuide 6 ile birlikte Autodesk DWG ve GIS Design Server dosyalar, ESRI Shape ve Oracle 8i Spatial dosyalarna, evrime gerek olmadan ulam salanabiliyor. Bu dosya formatlar destei MapGuide 5 ile geldi, MapGuide 6 ile geliti. MapGuide 6 ayrca LizardTech MrSID ve

Earth Resource Mapping ECW gibi birok raster format destekliyor.

Uygulama Gelitirme
Geni ve iyi dokmante edilmi uygulama gelitirme arayz ve ColdFusion ile yakn balants ile MapGuide yazlm gelitiriciler iin uygun bir ortam sunuyor. Dokmanlar MapGuide'n Java script veya ColdFusion ile nasl kontrol edildiini ve Active Server Pages'dan MapGuide'n nasl kullanldn gsteren birok rnek ieriyor. MapGuide, dier baz rnlerin uygulama gelitirme aralarnn karmakl olmadan zengin ve ok ynl bir ortam sunuyor.

MapGuide, DWG ve SDF formatnn yan sra, Oracle 8i Spatial ve SHP gibi dier konumsal veri formatlarn ve raster grntleri yaymlamada da kullanlabilir.

MapGuide, sadece GIS uygulamalarnda deil, tesis ynetimi (facity management) uygulamalarnda da kullanlabilir. Bu rnekte, eklenti gerektirmeyen LiteView uygulamas grnyor.

SAYISAL GRAFKTM

57

Sonu
MapGuide iyi tasarlanm, kendini kullanld uygulamalarla kantlam, iyi dokmante edilmi ve dnyada geni kullanm olan bir Internet zerinde GIS uygulamas. Rekabete ok ak ve dinamik bir alanda zm sunuyor. Birok firma mevcut masast uygulamalarn Internet teknolojileri ile birletirmeye alyor. MapGuide rakiplerinin ouna gre bir adm nde yer alyor. Web zerindeki GIS uygulamalar Internet'in yaps gerei ok hzl deiiyor. Birok farkl zm gelitirilmeye allyor. OpenGIS Consortium, Internet zerinde GIS iin gelitirilen alternatif zmleri test havuzunda deerlendirmeye alyor. u anda mevcut tescilli zmler dier genel zmlere gre ok daha avantajl bir durumda. MapGuide da bu alandaki zmlerin en nde gidenleri arasnda yer alyor. *GI News dergisinin Mart 2002 saysndaki, Manchester niversitesi, Blge Aratrmalar Laboratuar yneticisi Robert Barrn Autodesk MapGuide 6 yazsndan evrilmitir.

MapGuide 6 Sistem Gereksinimi

Author Microsoft Windows 98 Second Edition, Windows NT (SP4 veya zeri), Windows 2000 Professional Pentium tabanl bir PC 32 MB RAM 16 MB bo disk alan SVGA veya zeri Mouse Windows NT (SP4 veya zeri) Microsoft IIS 4.0, Netscape Enterprise Server 3.6 SP3, iPlanet Web Server Enterprise 4.1 SP8, Microsoft Data Access Bileenleri Pentium tabanl bir PC 128 MB RAM 85 MB bo disk alan VGA veya zeri Mouse OLE DB TCP/IP a protokol

Server

58

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk Map 5*
Autodesk Map 5, corafi verinin topolojik yapsnn gcn ve standart konumsal analiz ilemlerinin sonularn kesintisiz olarak CAD ortamnda kullanmak iin tasarlanm bir yazlmdr.
Autodesk, GIS konusunda sektrdeki dier firmalardan daha farkl bir yol izliyor. Dnyann en byk tasarm yazlm reticisi olan Autodesk, GIS sektrnde zellemi dier firmalarn benimsedii endstri modeline tabi olmuyor. Belki en yakn karlatrma, tarihlerinde ok farkl yollar izledikler halde, CAD ve tasarm yazlmlar altyaps gz nnde bulundurularak Intergraph ile yaplabilir. Autodesk uluslararas yetkili satc a ile her zaman PC CAD marketindeki stnln korumutur. Autodesk rnleri 4 milyonun zerinde kullanc ile 160 lkede tasarm amal kullanlmaktadr. Autodesk, karizmatik bakan Carol Bartz'n nderliinde, rnlerini eitlendirmi ve kazancn e katlamtr. Bu atlm boyutlu grselletirme, oulortam ve mhendislik gibi CAD ile ilikili sektrlere daha dorusu tasarm ilikili bilgilerin retim, paylam veya datmn kapsayan sektrlere de geii beraberinde getirmitir. Bu atlm, alt yedi yl nce GIS blmnn olumasn da salamtr. GIS sektrne giri CAD ve haritaclk arasndaki yakn ilikiden kaynaklanmtr. Autodesk saysal harita rnlerinin % 80'inin dier GIS formatlar yerine AutoCAD DWG formatnda retildiini tahmin etmektedir. Bu artlar altnda mimar, mhendis ve tesis yneticilerinin bir haritay corafi analizler iin veri yerine izim veya izime altlk olarak grmeleri hi de artc deil. Autodesk, bu durum karsnda ilk olarak GIS konusunda ESRI ile anlama yoluna gitti fakat sektrn bykl ve baka nedenlerden dolay bu sektrde kendisi yer almay seti. Autodesk, rnle GIS sektrnde yer almaya balad. lk rn, Autodesk Map (daha nceden AutoCAD Map olarak adlandrlan) GIS portfolyosunun merkez rn olarak yer alyordu. Bu rn AutoCAD'i kapsyor ayn zamanda corafi bilgi sistemleri iin gerekli ilevleri de ieriyor. kinci rn Autodesk World, GIS analizleri ve sorgulamalar iin ilevler ieriyordu. nc rn Autodesk MapGuide da GIS analiz ve sorgulmalarnn Internet ve intranet zerinden yaplabilmesini salyor. byk rnle glendirilen Autodesk GIS rn ailesi, tm dnyaya yaylm pazarlama takm ile Autodesk GIS sektrndeki byk firma olan ESRI, MapInfo ve Intergraph'a rakip oldu. Tabii ki Autodesk bu durumu daha farkl gryor olabilir; Autodesk'in aratrmalarna gre harita tabanl corafi verilerin ou kendi CAD rnlerini ve kendi formatn kullanarak retiliyor olmasndan dolay muhtemelen GIS konusunda kendini uyuyan deve benzetiyor. Zamanla Autodesk World'n Autodesk rnleri portfolyosu ile uyumad fark edildi. Kullanclar genelde kamu hizmet kurumlarndan, inaat mhendisleri ve mimarlardan oluuyordu. GIS blmlenmesi ayn zamanda telekomnikasyon sektrnn gereksinimlerine de odakland. Autodesk Map'in GIS yetenekleri arttka Autodesk World de geti. GIS almalar Oracle veritaban zerinde Autodesk Map ve Autodesk MapGuide'n farkl platformlarda almasn salayan Autodesk GIS Design Server zerinde odakland. Autodesk MapGuide, bir Internet grntleyicisi yardmyla corafi bilginin Internet veya intranet zerinden datm iin kullanlan bir yazlm. Autodesk Map tasarm ve veri bakm iin kullanlyor, Autodesk GIS Design Server corafi bilginin farkl yazlmlarla tek bir merkezden kullanmnda ve Autodesk MapGuide corafi verinin grntlenmesi ve paylamnda kullanlyor.

CAD ve GIS ilikisi

Tarihsel olarak, bilgisayarn ilk zamanlarnda CAD ve GIS ayn kkeni paylarlar. 1970'lerde bilgisayarn basit vektr grafiklerden oluan grntler retebilmesi fevkalade bir durumdu. 1980'lerin banda, kiisel bilgisayarlarla karmak grafik ilemler yaplabilmeye baland. Autodesk'in ana rn AutoCAD, sektre bu dnemde girdi. O zamanlarda, basit bir nfus atlas yapmak isteyen bir belediye alanna bir harita yazlm yerine AutoCAD almasn nerdiimi hatrlyorum. Bu neride bulunmamn nedeni; harita yazlm veri ynetimi konusunda daha iyiydi, bunun yannda CAD yazlmnn baslabilir harita setlerinin oluturulmasnda tasarm ve grntlemede daha stn zellikleri vard. Belediye CAD yazlmn kullanmaktan memnun kald. 1980'lerin sonu 1990'larn balarnda CAD ve GIS birbirinden ayrlmaya balad. CAD fotoraf kalitesinde daha gereki grntler retmeye, GIS ise gsterili ktlar almak yerine veri ynetimi ve

SAYISAL GRAFKTM

59

konumsal analiz yeteneklerinin artrlmasna yneldi. 1990'larn ortalarnda bu iki tip yazlm tekrar birbirine yaklamaya balad. GIS yazlmlar uydu grntleri ve bu tip grntleri kullanabilmek amacyla grntlemeye daha fazla nem vermeye balad. CAD sektr de foto-gereki grntler retmede bir hayli yol katetti, bunun yannda da veritaban balantlar ve endstri standard analitik yetenekleri CAD ortamna tad. CAD ve GIS yazlmlarnn birbirine yaklamas Autodesk'in GIS pazarna girmesindeki en byk etkenlerden biridir.

Ekrann solunda "Windows Explorer" benzeri bir pencere yer alyor. Ekrann ana ksm mevcut izimin grntlendii blm. Ekrann alt ksmnda da deneyimli GIS kullanclarnn takdir edecekleri komut satr yer alyor.

Autodesk Map
1990'lardaki ok hzl genileme srecinde Autodesk esas pazarndan hibir ey kaybetmedi. zerinde durulan nokta sadece "CAD"in izim ve grselletirmede kullanlmas deil tasarma nem verilmesiydi. Autodesk, yazlmn gcn tm tasarm sreci ile btnlrtirdi. Autodesk zmleri mimariden mhendislik, oulortam ve tesis ynetimine kadar birok farkl sektrde kullanlmakta. Aslnda, tmnde ortak bir felsefe geerli. Bu felsefe; "gerek dnya" nesneleri ve bu nesnelerin retimi ve bakm iin ok gl bir alma ortam gerekir, tasarm, herhangi bir a zerinden bir dizi verinin paylam ve deiimi ile retilmelidir. Veriler ortak veri kaynanda tutulmal ve her tip istemci ister masa stnden ister mobil cihazlardan veriye ulam salayabilmelidir. Bu felsefe GIS yeteneklerinin genilemesini kurumsal zmler ile ok iyi balyor. Autodesk Map paketi aldktan sonra hemen kullanm iin kolay anlalr bir yapya sahip. 860 sayfalk AutoCAD 2002 dokman ve 250 sayfalk Autodesk Map dokman ieriyor.

ekil 2: Autodesk Mapin plan penceresi yzer ara ubuu ve gl yardm aralar Autodesk Map'in alma ortamn tamamlyor. izim Seti (Drawing Set) ara ubuu; grafik nesnelere ulam ve birden fazla kullancnn e zamanl olarak ayn haritay kullanabilmesi ile ilgili ilevler ieriyor. Aslnda, Autodesk Map'in corafi veri kullanm gcn "Map" ara ubuu barndryor, burada yer alan ilevler; topolojik dzenlemeler ve konumsal analiz ilevleri ieren corafi verilerin kullanm ile AutoCAD ortamn birletiriyor. nc ara ubuu da Oracle Spatial ile Autodesk Map'in ilikisini kuran ilevler ieriyor. Sonuncu yzer eleman ise "Active Assistance" penceresi: Bu pencere ile kullandnz komutlar iin annda yardm alabiliyorsunuz. zellikle AutoCAD'e yeni balayanlar iin ok yararl olabilecek bu pencere, her an kolaylkla yardm alabilmeyi salyor.

ekil 1: Autodesk Map 5 arayz Kolay kullanml program ykleme ileminden sonra hemen almaya balanabiliyor. Mevcut GIS yazlmlarnn standartlarna gre biraz daha kompleks bir arayz ile karlalyor. Ekran ana blmden oluuyor. Ekrann st ksmnda standart Windows menleri ve ara ubuklar yer alyor.

ekil 3: Autodesk Mapin model penceresi Autodesk Map ortam, ortalama bir GIS kullancs iin korkutucu gelebilir. Ama bu korku, rnn

60

SAYISAL GRAFKTM

yanl anlalmasndan kaynaklanyor. Autodesk Map, corafi verinin topolojik yapsnn gcn kullanmak ve standart konumsal analiz ilemlerinin kesintisiz olarak CAD ortamnda yaplmas iin tasarlanm bir yazlmdr.

Aratrmalar Laboratuar yneticisi Robert Barrn "Autodesk Map 5" yazsndan evrilmitir.

Autodesk Map 5 Sistem Gereksinimi

En az Pentium 233MHz ilemci Windows 98 32 MB RAM 800 x 600 VGA, 256 renk Program ykleme iin 140Mb (63 MB bo alan) Sistem dizini - 150MB Ortak dosyalar - 20MB Pentium 450MHz veya daha hzl ilemci Windows NT (service Pack 5 veya sonras), Windows ME, Windows 2000, Windows XP Proffesional 64 MB RAM veya st 1024 x 768 SVGA, 64.000 renk Program ykleme iin 140MB (63 MB bo alan) Sistem dizini - 170MB

Oracle Spatial ara ubuu (soldan saa): Oraclea balan / Oracle balantsn kopar / Oraclea yaz / Oracledan oku / Seilen nesneleri Oracleda gncelle / Silinen nesneleri Oracleda gncelle / Oracle Spatial indeksleme

Map ara ubuu (soldan saa): izimi Temizle / Snrdan kr / Snrdan temizle / Topoloji olutur / Topoloji Sorgulamas / Tematik harita / Topoloji overlay / Tampon blge olutur / En ksa yol / Yaylm analizi / Topoloji dzelt / Harita setini bas / Harita dosyasn oku / Harita dosyas yaz / Koordinat sistemi ata / Geodetic mesafe

nerilen

Sonu
Autodesk Map ve Autodesk Map'in Autodesk GIS Design Server, Autodesk MapGuide ve Oracle Spatial ile entegrasyonu Autodesk'in GIS pazarndaki yerini aka tanmlamakta. Geleneksel harita retimi ve tesis ynetimi pazarlar, genel GIS kullanan pazarlara gre Autodesk rnlerini daha ok kullanyor ve byk oranda verim alyorlar. Telekomnikasyon ve hizmet sektrleri ve konumsal veri ile servis veren sektrler, corafi verilerini kullanmada kesintisiz bir IT zmne gereksinim duyuyorlar. Autodesk rn ailesi tm bu gereksinimlerini karlyor. yle grnyor ki, mevcut CAD kullanclar ek corafi ilem yetenekleri iin byyen bir pazar olmakta devam edecekler. Autodesk bu gereksinimleri karlamak zere kendini hazrlam durumda. Son zamanlarda Hyderabad/Hindistan'da GIS veri dnm yapan birka firmay ziyaret ettim. Hemen hemen hepsinde corafi veri oluturma ve dzenlemede Autodesk Map ve Autodesk Map'in AutoCAD tabann kullanlyordu. Hindistan corafi veri dnm endstrisi, yksek teknoloji kullanarak byyor, yksek verim, yksek kalitede servisler, dikkatle ynetilen bir ortamda sunuluyor. Uzun bir CAD gemiine sahip olan yazlmn byle iletmeleri destekleyebilmesi olduka nemli. Autodesk, GIS endstrisindeki yerini, gl olduu alanlar iyi kullanarak gerekletirdi. Autodesk Map de bu felsefenin bir kant. *GI News dergisinin Austos/Eyll 2001 saysndaki, Manchester niversitesi, Blge

SAYISAL GRAFKTM

61

62

SAYISAL GRAFKTM

rnler
Autodesk Map Series 6.................................................................................................................... 65 Autodesk Map 6 .............................................................................................................................. 69 Autodesk Raster Design 3 ............................................................................................................... 75 Autodesk OnSite Desktop 7 ............................................................................................................ 77 Autodesk MapGuide 6..................................................................................................................... 79 Autodesk OnSite Enterprise 2 ......................................................................................................... 83 Autodesk OnSite View 2 ................................................................................................................. 85 Autodesk Land Desktop 3 ............................................................................................................... 87
SAYISAL GRAFKTM

Autodesk Map Series 6

Autodesk Map Series, harita ve GIS alannda alan profesyonellerin gereksinimlerini tek bir pakette zyor.
Autodesk Map Series, harita ve GIS profesyonellerinin konumsal veri ve haritalar yaratma, entegre etme, bakmn yapma, analiz etme, sunma ve verilerin dier takm alanlar ile paylamn salayan bir zmdr. Autodesk Map Series, Autodesk Map, Autodesk Raster Design ve Autodesk OnSite Desktop yazlmlarn ierir. Autodesk Mapin harita retim, veri taban ve tematik harita aralarn, Autodesk Raster Designn raster grnt ile alma ilevlerini ierir. Autodesk Map Series bu aralar yeni Autodesk OnSite Desktop ile birletirerek sorgulama ve haritalarn webden yaynlanmas veya ktsnn alnmasn salar. Map Series i ak ierisinde harita retiminden sorgulama ve sunuma kadar tam bir zmdr.

Harita ve GIS Aralar

Autodesk Map Series, harita ve GIS ile ilgili projelerde batan sona bir zm sunar. Harita retimi, dzenleme, dnm, baka formatlardaki verileri okuma, yazma, sorgulama ve konumsal analizler, uydu grntleri gibi raster grntleri izime entegre etme ve Autodeskin web ve mobil teknolojileri kullanan programlar iin etkileimli haritalar hazrlama ilemlerini yapabilirsiniz. Tm bu ilevler tek bir paket ierisinde yer alr. Her harita ve GIS projesinde Autodesk Map Series size konumsal verinizi kullanma konusunda yardmc olacaktr.

Autodesk Map Series, u an dnyada kullanlan bir ok harita ve GIS formatn destekler bylelikle verileri i aknza kolaylkla entegre edebilirsiniz. Ayrca Autodesk Map Series yazlmlar ayr ayr almaktan ok daha karl. Tek pakette ve uygun fiyata tm zm sunan bir paket. Konumsal verilerinizi dzenleyin. Sorgulamalar yapn. Tematik haritalar yaratn. izimlerinizle raster grntleri entegre edin. Web ve mobil cihazlar iin etkileimli haritalar hazrlayn. Tm bunlar Autodesk Map Series ile gerekletirebilirsiniz.

ok Ynl Sorgulamalar ve kna Edici Sunumlar

Autodesk Map Series ile harita ve konumsal verilerinizi sorgulayn. Veriyi karmak what if senaryolar ile sorgulayarak ve GIS analizlerini kullanarak anlaml ktlar elde edebilirsiniz. Analiz ve sorgulamalar sonrasnda elde edilen haritalarn sunumu ve basmnda da Autodesk Map Seriesi kullanabilirsiniz. Map Series ile yksek kalitede tematik haritalar yaratabilir, web ve mobil uygulamalar iin etkileimli haritalar retebilir ve hava fotoraflar gibi yksek kalitede raster grntleri iziminizle entegre ederek gereki grntler elde edebilirsiniz.

Harita Verisi retimi

Autodesk Map 6nn izim, topoloji, konumsal veri ynetimi aralar ile hassas haritalar retebilirsiniz. Koordinat geometri (COGO) aralar harita retim sreniz ksalr ve basit komutlar kullanarak geometrik nesneleri oluturabilrsiniz. Rubbersheeting, snrdan temizleme gibi ilemlerle haritalarnz temizleyip topoloji iin hazr hale getirebilirsiniz. Saysallatrma ve raster dzenleme aralar size doru veri tabann oluturmada yardmc olacaktr. Saysallatrma veya izim aamasnda szel verileri grafik nesneleriniz ile ilikilendirebilirsiniz. Farkl koordinat sisteminde retilmi bir ok haritaya tanml 3000den fazla koordinat sistemini kullanarak ulaabilirsiniz.

Basitlik, Hassasiyet
Autodesk Map Series Autodesk Mapi ierdiinden dolay, tandk olduunuz bir arayzle alacak ve mterileriniz veya i ortaklarnzn talep ettii hassasiyet ve formatta veri retebileceksiniz.

SAYISAL GRAFKTM

65

Raster lemleri ve Entegrasyon

Gerek dnya grntleri ile haritalarnz zenginletirin. Autodesk Raster Design 3, taranm izim ve haritalar, hava fotoraflar, uydu grntleri ve dier raster verileri kolaylkla iziminize entegre etmenizi salar. Raster veriyi dzenleme, rasterdan vektre evirme ve bir ok grnt dzenleme aralar ile istediiniz sonular elde edebilirsiniz. Grnt ileme aralar ile renk kullanmnz standartlatrabilir ve grntnn kalitesini iyiletirebilirsiniz. Ayrca grntlere filtre uygulayabilir, renk derinliini deitirebilirsiniz. Tandk olduunuz AutoCAD komutlar ile raster grntleri oluturabilir, zerlerinde seme ve dzenleme yapabilirsiniz ve etkileimli saysallatrma aralar ile zaman tasarrufu yaparsnz. Yeni eklenen optik karakter okuma zellii ile raster yazlar otomatik olarak vektre evirebilirsiniz.

Konumsal Veri Sorgulamalar

Haritanz rettiniz, dzenlediniz ve konumsal veri ile entegrasyonunu saladnz, imdi veriler zerinde almaya hazrsnz. Autodesk Map ve Autodesk OnSiten aralar ile sorgulamalar yapabilir, tematik haritalar retebilir ve GIS analizlerini gerekletirebilirsiniz. Nesne snflandrma zellii ile verileri ok daha iyi snflayabilir ve ileyebilirsiniz. Nesneler zerine ayr bir sorgulamaya gerek olmakszn, istenen zelliklerde etiket atabilirsiniz. l alma ile izgi uzunluunu, ember ap ve yarapn vb. lebilirsiniz. Krmz izgi (redline) ve iaretleme (markup) aralar, haritalarnz gncellemenizde ve bilgiyi dier kullanclarla paylama konularnda kolaylk getirir. Ayrca iki nokta arasndaki uzunluu ve bir seri nokta tarafndan tanmlanan blgenin alann lebilirsiniz. aretleme ilevi ile arazide girilen notlar ve iaretler Autodesk Map Series aralarnda grntlenir ve merkezi veritabanna yazlr. Ayrca 3 boyutlu arazi modelini grntleyebilir, LandXML verisini arazi modelinin zerine kaplayabilir ve animasyonlar hazrlayabilirsiniz.

Oracle Spatial Uyumluluu

Autodesk Map Series yazlm, grafik ve szel bilginin paylamnn daha hzl ve bamsz olmas amacyla Oracle Spatial ile entegre edildi. Farkl koordinat sistemindeki bir ok DWG dosyasn Oracle Spatial veri tabanna yazabilirsiniz ve daha sonra tm bilgiyi sorgulayabilir veya zerinde deiiklik yapabilirsiniz. Dier Oracle ilevleri arasnda; DWG verisini Oracle emasnda zellik tablosu olarak yazan bir ema olmas, birden fazla kullancnn verilere ulamn yneten kayt tabanl kilitleme zellii ve geometri desteini kolaylatran yeni kullanc tanml polygon nesnesi yer alyor.

Sunum ve Yayn
Autodesk Map Series ile etkileyici ve gl sunumlar retebilir ve yksek kalitede basl veya etkileimli haritalar hazrlayabilirsiniz. Tematik haritalar retebilir, profesyonel harita kitaplar basabilir ve ktlarnz iin otomatik olarak lejant ve kuzey oku hazrlayabilirsiniz. Yazclara yksek znrlkte veri yollayabilme kontrolnz ve esnekliinizi artrr.

Entegrasyon ve Grselletirme
Yeni Autodesk OnSite Desktop 7 yazlm, entegrasyon, grselletirme ve 2 ve 3 boyutlu konumsal verilerin anlalr bir ekilde sunumu konularnda bir ok zellik ieriyor. Kolay kullanml arayz ile teknik olmayan kiilerin de ilem yapabilmesine olanak tanyor. Autodesk OnSite Desktop 7, bir ok raster ve vektr veriyi entegre ederek tek bir ortamda kullanlabilmesini salyor. Ayrca OnSite ile lm alabilir, nesneleri sorgulayabilir, tampon blge oluturabilir, what if senaryolar retebilirsiniz. Autodesk OnSite, mobil cihazlarda kullanm ve Autodesk OnSite View ve Autodesk MapGuide gibi yazlmlarda kullanlmak zere etkileimli haritalar retmenize olanak tanyor.

66

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk Map Series 6 zellikleri

Harita Verisi retimi ve Harita Dzenleme 3000den fazla tanml koordinat sistemi ile alabilme Tematik harita retimi Autodesk Map ortamnda Oracle Spatial verilerini okuma yazma ve dzenleme Saysallatrma srasnda szel verinin grafik veriye balanabilmesi Topoloji oluturmadan nce otomatik temizleme aralarnn kullanm Nesne snflandrma zellii ile verileri ok daha iyi snflama ve ileme Koordinat Geometrisini (COGO) kullanarak ok daha hassa haritalarn retimi Yeni multiloop poligon nesnesi ile harita verisi retiminde verimlilik DWG, DXF, Oracle Spatial, ArcView SHP, ARC/INFO coverage ve Export E00, MapInfo MIF/MID, MicroStation DGN ve Autodesk MapGuide SDF formatlarn okuyup yazabilme, BMP, CALS-1, ECW, FLIC, G3, Geospot, Gep Tiff, GIF, IG4, IGS, JFIF, JPEG, MrSID, PCS, Photo CD, PICT, PNG, PSD, RLC 1, RLC 2 ve TARGA raster grnt formatlar destei Poligon merkez noktalarn otomatik olarak oluturma Taranm izimleri, fotoraflar ve haritalar tasarm projeleri ile entegre etme Raster nesneleri akll yakalama (smart pick) ile saysallatrma ve optik karakter tanma teknolojisi Yar otomatik saysallatrma Glge ve renkleri kontrol ederek raster grnt detaylarn iyiletirme Raster kenetleme, konfigurasyon ve grntleme ilevlerini kullanma Corafi referansl grntleri okuyup yazabilme Raster grntler zerinde lineer olmayan korelasyon rubbersheeting uygulayabilme Kullanm zellikleri Microsoft .NET teknolojisi zerine kurulu Autodesk OnSite 7 ile geniletilmi ilevler ve zelletirilebilir arayz LandXML destei ile dnme gerek olmakszn verilerin paylalabilmesi Grntleri kitap ayrac ile saklayabilme Kolay kullanml ve esnek arayz ile alma Tek bir alma ortamnda, farkl koordinat sistemlerindeki haritalara ulaabilme Nesneler zerine kolaylkla istenen zelliklerde etiket atma Herhangi bir yn veya pozisyondan 3 boyutlu perspektifler oluturma Tampon Blge (buffer) ve yaylm (flood) sorgulamalar yapabilme rtm (overlay) ve birletirme (dissolve) analizleri yapabilme Yksek hassasiyette mhendislik lmleri yapabilme Seilen nesnelerin grafik ve szel bilgilerini sorgulayabilme Yatayda ve 3 boyutta lmler yapabilme (yzeyler arasnda dolgu ve yarma hesaplamalar gibi) 2 boyutlu veriyi arazi modeli zerine kaplayabilme 3 boyutlu veriyi evirme ve farkl kamera konumlarndan grntleyebilme Tematik grntler ve haritalar oluturma Harita kitab oluturabilme Intel Pentium III veya PC tabanl 450MHz AMD-K6 II veya zeri Microsoft Windows XP Professional, Windows 2000 Professional, Windows NT 4.0 (SP 5 veya zeri), Windows 98 SE veya Me 256 MB RAM 550MB veya zeri disk alan 1024*768 veya zeri VGA

Analiz Aralar

Saysallatrma ve Raster Dzenleme

Sunum Aralar

Sistem Gereksinimi

SAYISAL GRAFKTM

67

68

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk Map 6
AutoCAD Ortamnda Harita ve GIS bilgisi yaratma, bakmn yapma, analiz etme ve sunma zm.
Halen 200,000in zerinde profesyonel, haritaclk ve GIS (Geographic Information System - Corafi Bilgi Sistemi) uygulamalarn, AutoCAD zerinde gerekletirmekte. Artk tm bu insanlar ve siz, Autodesk Map ile konumsal (spatial) veri zerinde almada yeni olanaklara kavuuyorsunuz. AutoCAD 2002 zerinde alan Autodesk Map 6, harita retimi ve GIS uygulamalarnda hz, kolaylk ve dk maliyet getiriyor. Akll harita retimi, artk haritalarla ilgisi olan herkesin ulaabilecei uzaklkta. Autodesk Map, harita reten, bakmn yapan, ve bu haritalar zerinde analiz yapan tm mhendisler, planclar ve teknik personel tarafndan kullanlabilecek bir yazlmdr. ster hizmet reten bir kuruluta, isterseniz doal kaynaklarla veya evreyle ilgili bir kuruluun harita grubunda olun; bir bakanlk, bir belediye, bir telekomnikasyon irketi, bir gaz datm organizasyonunda veya haritayla alan herhangi bir kuruluta olun, konumsal bilgi sizin iin ok nemli olacaktr. Autodesk Map ile haritalar saysal hale getirilir, bakmlar yaplr, analiz edilir, tematik haritalar oluturulur, hassas ve kaliteli ktlar alnr. Autodesk Map, AutoCAD'in haritaclk ve GIS uygulamalar iin gelitirilmi bir versiyonudur. AutoCAD 2002in tm ilevlerinin yan sra, GIS iin gl ilevler ierir. Autodesk Map, Autodesk zmlerinde GIS i aknn nemli bir parasdr.

Yeni gelen multiloop polygon nesnesi ile poligonlarla ok daha verimli bir ekilde alabileceksiniz.

Dier Yazlmlarn GIS ve Harita Formatlar ile aln

Autodesk Map ile deiik kaynaklarda yaratlm konumsal bilgilere ulaarak veri entegrasyonunu salayabilirsiniz. GIS projelerinin yaps gerei; veri ulam ve kullanmnda birden fazla veri seti ve farkl disiplinler tarafndan yaratlm projeler ile almak ve bu verilerin okuma/yazma, dnm ve dzenleme ilemlerini yapmak kanlmaz. Autodesk Mapin gl FME tabanl okuma/yazma motoru ile; veri taban formatlarn ve bir ok harita ve GIS yazlm formatn okuyup yazabilirsiniz. Bu formatlar arasnda; AutoCADin kendi format olan DWG ve DXFin yan sra, ESRI ArcView Shape, ESRI ARC/INFO Coverage, ARC/INFO Export E00, Microstation DGN, MapInfo MIF/MID, Autodesk MapGuide SDF yer alr. Veri taban entegrasyonunu ise Oracle Spatialin yansra dBase, FoxPro, Access, Excel, Oracle, Paradox, SQL Server ve dier ODBC uyumlu veri taban sistemleri ile salarsnz. Autodesk Mapin kolay kullanml arayz ile haritalarnzla veri tabanlarnz ilikilendirmek ok

Verimliliinizi Arttrn
Bir GIS zm olan Autodesk Mapin veri retme, dzenleme ve sunma yetenekleri ile retim maliyetleriniz decek ve yatrmlarnz daha abuk geri dnecektir. zel harita saysallatrma ve temizleme ilemleri ile retiminiz hzlanacak, farkl kaynaklardan gelen verileri kolaylkla projenize entegre edip zerinde analiz ve sorgulama yapabileceksiniz. Autodesk Mapin yeni zellikleri ile ok daha verimli alacaksnz. Snflandrma zellii ile verilerinizi tanmlama ve ileme artk ok daha kolay. Ayr bir sorgulama yapma zorunluluu olmadan nesnelere etiket atayabilir ve zelliklerini grntleyebilirsiniz. Autodesk Map, gelitirilen izim temizleme aralar ve basitletirilmi topoloji yetenekleri ile ok daha kolay kullanml. Kullanclar birden fazla dosya ile ayn zamanda alabildikleri gibi e zamanl olarak birden fazla kullanc da ayn dosyalar zerinde alabilir.

SAYISAL GRAFKTM

69

kolay; veri taban tablolar, topolojiler, izim dosyalar, raster grntler, sorgulamalarn tm hepsini Autodesk Mapin iindeki proje ynetimi panelinden ynetebilirsiniz.

Hatasz aln
Autodesk Mapin COGO girdi seenekleri hassas haritalar yaratabilirsiniz. Autodesk Map harita reten profesyonellerin yksek hassasiyette ve tandk olduklar terminoloji ve kavramlar ile almalarna olanak tanyor.

Oracle Spatial ile Proje Snrlarnz Geniletin

Autodesk Map 6 ve Oracle Spatial entegrasyonu ile DWG dosyalarnz Oracle Spatial veri tabanna aktarabilir, veri tabanndan iziminizi oluturabilir ve veriler zerinde sorgulama ve dzenleme yapabilirsiniz. Oracle Spatial verileri ayn zamanda Autodesk MapGuide ve Autodesk OnSite Enterprise tarafndan da kullanlabilir, bylelikle tasarm ve harita verileri alma mekanndan bamsz olarak paylalabilir.

Basl kt Aln
Autodesk Mapde, yksek kaliteli paftalar retmek ve harita kitaplar hazrlamak iin etkin ve kolay kullanlan ilevler vardr. Tekil pafta retimi veya harita kitaplar iin bir seri pafta retimini otomatikletirmekte bu ilevler kullanlr. Antet, lejant, lek bilgisi, kuzey oku ve yerleim gibi bileenlerin yerleimleri standartlara balanabilir. Bu dzen bir kere kurulduunda, saklanp tekrar kullanlabilir.

Internetin Olanaklarn Projelerinizde Kullann

GIS projelerinde bilgi ve veri paylam sreklilii ve baary salamak iin en nemli konulardan biri. Internet bilgi paylam konusunda profesyonellere byk olanaklar sunuyor fakat gerek proje alanlar gerekse ilgili kurum ve kurulular arasnda koordinasyon kuracak, belirli standartlar tmnn kullanmas salayabilecek bir aracn gereklilii de tartlmaz. Autodesk Map 6 harita ve GIS ilevlerini Internetin olanaklar ile birletirerek kullanclara yazlmn iinden bilgi ve veriyi yaynlayabilecekleri, paylaabilecekleri, tartabilecekleri ve sektrdeki gelimelerden annda haberdar olabilecekleri aralar (Autodesk Map Today, Autodesk Point A) sunuyor.

Yeni Grafik Kavray Biimleri Kazann

Konumsal veri depolama ve bu verilerin analizi ileri, pahal sistemlerden, Autodesk Map ile masa stne indi ve ulalabilir maliyetlere ekildi. Autodesk Map topoloji veri modeline gre yaratlan nesneler zerinde GIS analizi gerekletirebilirsiniz. rnein, ime suyu kaynaklar ile evrelerindeki yerleim alanlar arasnda bir poligon rtme analizi ile bu kaynaklar tehdit eden yerleri belirleyebilirsiniz. Veya bir yangn durumunda, itfaiye merkezinden yangn yerine ulaan en ksa yol gzergahn gsterecek bir a analizi yapabilirsiniz. Birden fazla izime yaylm olan veri setinden, gl ve esnek tematik harita yaratma aralar ile yeni haritalar oluturabilirsiniz.

Tematik Haritalar Yaratn

Basitletirilmi ve glendirilmi yeni tematik harita arayz ve Windows uygulamalarndan tandk olduunuz sihirbaz tabanl bir seri diyalog kutusunu kullanarak tematik haritalar kolaylkla oluturabilir ve bu haritalar saklayabilirsiniz. Verilerde deiiklik olduunda otomatik olarak haritalar da gncellenir.

Raster Grntlerle Haritalarnz Beraber Kullann

Uydu grntleri, hava fotoraflar veya taranm haritalar Autodesk Map ortamnda haritalarnza altlk olarak kullanabilirsiniz. Corafi referans verilen raster grntleri iziminize hassas bir ekilde yerletirebilir ve yeni corafi referansla saklayabilirsiniz. Raster grntler zerinde standart AutoCAD komutlaryla (kopyala, dndr, krp gibi) deiiklik yapabilirsiniz.

70

SAYISAL GRAFKTM

Gereksinimler Arttka Sisteminizi Bytn

Autodesk Map leklenebilir olduundan, ie tek sistem ile balayp daha sonra gereksinimler arttka a (network) konfigrasyonuna geebilirsiniz. A ortamnda, ezamanl alanlar, haritalar ve verileri paylaabileceklerdir. Autodesk Map, veri entegrasyonunu birden fazla katmandan oluan gvenlik koruma sistemi ile salar ve katman nesne bazna kadar iner.

Autodesk Map 6 zellikleri

Harita retimi Varolan AutoCAD izim dosyalar ile tam uyumluluk Saysallatrma kolaylklar; saysallatrlan elemanlara nceden belirlenen nitelik bilgilerinin atanmas Nokta, a ve poligon topolojileri yaratma ve saklama Birden fazla harita zerinde alrken bile, projeksiyon sistemleri dnm Harita nesne snflandrma zellii ile verileri ok daha iyi snflama ve ileme Koordinat geometri (COGO) zelliklerini kullanarak hassas haritalar retme Yeni multiloop poligon nesnesi ile harita verisi retiminde verimlilik Gelitirilmi izim dzeltme aralar ile topoloji iin veri hazrlama Kenar krpma ve pafta kenarlatrma aralar Haritadaki bozulmalar gidermek iin rubbersheeting aralar Birden fazla harita dosyasna e zamanl olarak erime, byk veri kmeleri zerinde hzl arama yapabilme zerinde allan izimleri, veri taban kmelerini ve sorgulamalar hatrlama Birden fazla kullancnn ayn izimlere ezamanl olarak erimesine olanak tanma Harita ve Verilerin Ynetimi Birden fazla izim dosyas ve veri taban tablosuna ayn anda ulaabilme Birden fazla izim dosyasn ayn anda kullanarak dosyalarn iinden sadece istenen zellikteki izim nesneleri allan dosyaya alabilme izim dosyalarnn alma oturumuna srkle brak ilemiyle kolayca balayabilme Veritabanlarn (herhangi bir d veri taban ile retilmi tablolar) izime srkle brak ilevi ile kolayca balayabilme Veri taban tablolarn annda grntleyebilme 3000'den fazla tanml koordinat sistemi iinden seim yapma veya kendi koordinat sistemini tanmlama Gelimi koordinat sistemi tanmlamalar ve transformasyonlar Farkl koordinat sisteminde yaratlm haritalar kolaylkla kendi sistemine evirme izimde farkl koordinat sistemlerinin koordinat deerlerini okuyabilme yiletirilmi veri okuma/yazma yetenekleri ile ESRI Arc/Info Coverage, ESRI ArcInfo Export (E00), ESRI Arc View SHP, MapInfo MIF/MID, Microstation DGN, AutoCAD veri paylam format (DXF) ve Autodesk MapGuide SDF formatndaki dosyalar okuma/yazma dBase, FoxPro, Oracle, Paradox, Microsoft SQL Server ve dier ODBC uyumlu (rnein Access, Excel) veri taban iin srcler

Koordinat Sistemi Dnm

Dzenleme

Veri Entegrasyonu ve Dnm

SAYISAL GRAFKTM

71

MrSID, ECW, Bmp, CALS-1, FLIC, G3, G4, GeoSpot, GeoTiff, gif, IG4, TIFF, JFIF, JPEG, PCS, Photo CD, PICT, PNG, PSD, RLC 1, RLC 2, TARGA VE TIFF/LZW gibi endstri standard olmu bir ok format okuyabilme OLE 2.0 destei ile tandk, gl ve esnek Windows platformunda resim, video, ses ve dokmanlar ile balant Autodesk WHIP! ile izimleri Internet zerindeki Web sayfalarnda yaynlama

Harita Elemanlarn Veri Tabanlar le likilendirme Harita elemanlar ile dBase, Oracle, Microsoft Access, Microsoft Excel ve ODBC uyumlu veri taban sistemlerini hibir ek ileme gerek kalmadan kolayca ilikilendirebilme Veri taban kaytlarn seme, sralama, ieriini deitirme, formatn dzenleme, filtreleme ve rapor alma ilemlerinin tmn Autodesk Map ierisinde gerekletirebilme Birden fazla veri tabannn kaytlarn grntleyebilme Harita nesnesi seimiyle balantl kaydn grntlenmesi ve tersi Nesneler zerine kolaylkla istenen zelliklere etiket ekleme Autodesk Mapin gelimi aralar ile Oracle Spatialda tutulan verilerin herhangi bir dnme gerek olmakszn izim olarak aktarlabilmesi Farkl koordinat sistemindeki haritalara ulam ve sorgulama Sorgulamada nesne zelliklerini deitirebilme Rutin sorgulamalarn ileride tekrar kullanlmak zere saklanabilmesi zel gereksinimler ve kriterlere gre veri taban sorgulamas yapabilme Topoloji sorgulamalar Nesne verisine, veri taban tablolarna, elektronik tablolara veya AutoCAD SQL Interface (ASI) kullanan dier sistemlere bal nesnelere erimede tek arayz kullanm

Konumsal Analiz Aralar Gelikin tematik harita oluturma aralar Geodetik mesafe aralar ile hassas ve doru mesafe lm Dm (node), a (network) ve poligon (polygon) topolojileri ile alma olana Tampon blge, en ksa yol, optimum yol ve yaylm alan analizlerini yapabilme Topolojilerde farkl seenekleri kullanarak (kesiim, toplam, karma gibi) rtme ilemleri (overlay) gerekletirme A topolojilerinde belirlenen kriterlere gre en uygun yol analizi Dm, a ve poligon topolojileri zerinde kolaylkla deiiklik yapabilme Corafi olarak doru yerleim iin konum, lek ve dnklk bilgisini, endstri standard formatlardan okuyabilme Raster grntleri, nceden bellee yklemeden, yn eklinde ykleyebilme Raster grnt zelliklerini ncekilere ek olarak yeni ayarlarla kontrol edebilme Uydu grntleri, hava fotoraflar ve taranm paftalarn haritalara altlk olarak kullanlabilmesi

Sorgulama Yetenekleri

Raster Grntlerle alma

72

SAYISAL GRAFKTM

Kullanc Arayz Autodesk Map ortamnda Microsoft Explorer tipi bir panelle verilerin merkezi ynetimi izim, sorgulama, topoloji, balant yol adlar, snflar gibi proje bileenlerinin tmnn ayn anda grntlenebilmesi ADS ve AutoLISP programlama sistemleri kullanm ki yeni programlama platformu ActiveX Automation ve Object ARX ile alabilme Tematik grnt ve haritalarn kolaylkla oluturulmas Tematik sorgulamalarn sonraki ilemlerde kullanlmak zere saklanabilmesi Haritalarn pafta eklinde ktsn almaya yarayan aralar Seri haritalarn, rnein harita kitab retiminde kullanlacak ekilde ktsn almaya yarayan aralar. Antet, lejant, lek bilgisi, kuzey oku ve yerleim gibi bileenleri standartlara balayabilme Harita kmelerini ve ayarlar saklama ve deiik leklerde kullanma

Dier Yazlmlarla Beraber alma Autodesk Mapin saysal tasarm ve harita verilerini dwg veya Oracle8i Spatial formatnda saklayabilmesi ile bu verilerin Autodesk MapGuide ile webden kolaylkla yaynlanabilmesi GIS i ak iinde Autodesk Design Servern bir istemcisi olarak, Autodesk MapGuide, Autodesk Land Desktop, Autodesk Civil Design, Autodesk Survey ve Autodesk OnSite Enterprise ile uyumlu ve beraber alabilme Web Sihirbaz ile GIS verilerini Internet zerinden yaynlama ve Autodeskin XML tabanl teknolojisi ile entegrasyon Pentium III, IV veya AMD-K6 III tabanl PC, 450 MHz veya zeri Windows XP Professional, Windows 2000 Professional, Windows 98, Windows Me veya Windows NT 4.0 (SP5 ve sonras) 128 MB RAM 200 MB Disk 1024*768 ekran kart CD-ROM src aretleyici (Seimlik olarak IntelliMouse) Oracle Spatial ilevleri Oracle tarafndan desteklenen platformlarda geerlidir

Programlama

Sunum ve kt Alma

Sistem Gereksinimi

SAYISAL GRAFKTM

73

74

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk Raster Design 3

Projeleriniz ne tr "raster" grnt - kattan taranm izimler, haritalar, hava fotoraflar veya uydu grntleri gerektiriyor olursa olsun, Autodesk Raster Design 3, bu verilerin doru ve kolay kullanm iin gereksindiiniz zmdr.
Autodesk Raster Design 3, kattan taranm izim ve haritalar, hava fotoraflar, uydu grntleri gibi raster verilerin, mhendislik, mimarlk, haritaclk, planlama, GIS, vb. projelerde kullanlabilmesini salayan bir yazlmdr. Bu raster veriler AutoCAD ierisinde dzenlenebilir, kolay kullanml aralarla vektre evrilebilir, proje sunumlarn zenginletirmek iin kullanlabilir. Sadece gereken ksmlar deitirilip, raster ve vektr verilerin birlikte kts alnabilir. rnein, bir inaat mhendisi, izimini hava fotorafnn stne oturtarak projeyi ok daha gereki koullarda oluturabilir ve sunabilir. Bir mimar kat zerinde var olan kat planlarn kendi tasarmyla birletirebilir. Bir makina mhendisi deiiklik gereken bir parann kat zerinde bulunan eski izimini kullanp, sadece gerekli yerleri bilgisayarda dzeltebilir. GIS projelerinde, uydu grntleri altlk olarak kullanlabilir. Autodesk Raster Design 3, AutoCAD 2002 zerinde olduu gibi, AutoCAD 2002 tabanl endstriyel zmler, Autodesk Map, Autodesk Land Desktop, Autodesk Architectural Desktop ve Autodesk Mechanical Desktop yazlmlar zerinde de alr.

Autodesk Raster Design 3 ile

Raster grntleri corafi olarak doru koordinatlar ile izime yerletirebilir, Renkli, tek renk veya gri tonlu raster grntleri ileyebilir,

Raster grntleri dzenleyebilir (pixel deerlerini ayarlayarak, istenmeyen grnt blmlerini kaldrarak, seilen blmleri deitirerek) ve deiiklikleri saklayabilir, Raster grntleri hzl ve hassas ekilde vektr nesnelere evirebilir, Raster ve vektr verilerin birlikte ktsn alabilirsiniz

Autodesk Raster Design 3 zellikleri

Grntleme: Hava fotoraflar, uydu fotoraflar gibi raster dosyalar, AutoCAD ortamnda grntlenir. TIFF, JPG gibi popler raster dosya formatlarnn yan sra, GeoTIFF ve GeoSPOT gibi uydu grntleri de okunabilir. Mozaik oluturmak zere birden fazla grnt, corafi referanslar ile birlikte izime yerletirilebilir. Grntlerin alt kmeleri ile almak iin, snrlar verilerek maskeleme yaplabilir. Grnt Yerletirme Sihirbaz yardmyla korelasyon deikenleri ayarlanabilir. URL destei ile Internet veya Intranet ortamndaki raster grntler kullanlabilir.

SAYISAL GRAFKTM

75

Grnt leme: Renkli, gri tonlu ve tek renk grntler, birbirlerine dntrlebilir. Ton ayarlamalar ile koyu alanlardaki detaylar dier tonlardaki alanlar bozmadan grntlenebilir. Renk paleti kontrolleri ile baka bir grnt dzenleme yazlmna gerek duymadan; renkli grntlerin kullanmn standartlatrlabilir, renklere saydamlk atanabilir ve renklerin dzenlenmesi ile ilgili bir ok ilem yaplabilir. Grnt dosyalar, farkl formatlarla saklanabilir. Grnty corafi koordinatlara oturturken yaplan transformasyonlar, izim dosyasnda veya harici bir dosyada saklanabilir. REM (Raster e leme) olanaklar ile, raster grntnn blmleri, vektr nesnelermi gibi dzenlenebilir. Rub ve Crop komutlar ile, tanmlanan snrn iindeki veya dndaki raster veriler, grntden karlabilir. Grntler, Histogram, Convolve, Treshold ve Invert komutlar ile zenginletirilebilir. RGB veya renk kanal seilip ayarlanarak, grnt detaylar belirginletirilebilir. Grnt saydaml iin renk belirlenebilir. Snrsz noktal rubbersheet ile, grntdeki noktalar belirlenen koordinarlara tanarak, taramadan kaynaklanan bozulmalar giderilebilir. Rubbersheet kontrol noktalar saklanp, tekrar kullanlabilir. Birden fazla grnt, tek bir grnt altnda birletirilebilir. Bilinen raster ve vektr koordinatlar temel alnarak grnt, AutoCAD lek ve dnkl ile aktrlabilir. Grnt kilitleme seenei ile, birden fazla kullancnn ayn grnty dzenlemesi engellenebilir. Akll Seme ile eilen raster nesne ve alanlar standart AutoCAD komutlarn kullanlarak dzenlenebilir. Akll modda iken raster izgi, yay ve emberler kolaylkla silinebilir.

Raster e leme (REM): Raster grntde yer alan izgi, ember ve yay gibi eler tek bir klikle seilebilir. Seilen eler silinebilir, tanabilir ve kopyalanabilir. Sadece istenen raster elerin seilmesi iin standart pencere(window), kesen (crossing) ve poligon seenekleri kullanlabilir. lem ierisinde birden fazla grnt arasnda REM alanlar seilebilir. Herhangi bir komut srasnda, raster eler zerindeki noktalar hassas ekilde seilebilir. Raster kenar, kesiim, ke, son nokta ve merkez noktaya kenetleme yaplabilir. Gerek zamanl kenetleme iaretisi ile, kenetleme yaplacak nokta nceden grlebilir. Tekil veya birden fazla kenetleme modu seilebilir. Raster grntdeki izgiler, bileik izgiler, emberler, yaylar ve yazlar, izlenerek, vektr karlklarna evrilebilir. Yar otomatik izgi izleme yntemi ile, raster izgileri vektr karlklarna dntrebilirsiniz.. Program, kesiimlerde ve kopukluklarda, karar iin kontrol kullancya devreder. Raster izgilerin nasl izleneceine ve vektr elerin nasl yaratlacana ilikin parametreler belirlenebilir. Parametre setleri adlandrlp saklanabilir ve yeniden kullanlabilir. Parametreler, boluk genilii, para uzunluu, yuvarlama uzunluu vb. ayarlardan oluur. Daha kolay izleme yapabilmek iin, grnm alanlar, izleme srasnda kontrol edilebilir. Halihazr haritalar, parsel snrlar, mimari ve mekanik izimler iin, nceden tanml parametre setlerine bavurulabilir. Optik Karakter tanma ile raster grntdeki yaz ve tablolar kolaylkla vektre evirebilir.

Raster Kenetleme:

Raster / Vektr evrimi:

76

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk OnSite Desktop 7

Masastnde Veri Analizi: Veri entegrasyonu, grselletirme ve analiz iin kolay kullanml GIS zm
Autodesk OnSite Desktop, GIS grntleme ve analiz yazlmdr. Harita, planlama, inaat mhendislii ve altyap projelerinde kullanabileceiniz kolay kullanml bir aratr. 2 ve 3 boyutlu verileri destekler. Bir ok farkl kaynaktan gelen verileri tek bir ortamda grntleyebilir, zerlerinde lm yapabilir, sorgulama ve what if analizleri yapabilirsiniz. Ayrca OnSite Desktop ile gereki ktlar alabilir ve etkileimli haritalar yaratp web yayn iin hazrlayabilirsiniz.

Basit ve Esnek Veri Entegrasyonu

Autodesk OnSite Desktop ile konumsal verilerilerinizi entegre ederek tek bir ortamda grntlemek ok kolay. OnSite Desktop kullanm kabul grm bir ok vektr, raster ve veritaban formatlarn destekler. Ayrca LandXMLi kullanarak 2 ve 3 boyutlu verileri inaat mhendislii ve arazi ileri projelerinde kullanabilirsiniz.

Uygulama Gelitirme
Autodesk OnSite Desktop Microsoft .NET teknolojisine dayal bir programlama arayz ierir. ok kullanlan ilemleri otomatikletirmek veya zel ilevler eklemek gibi zelletirmeleri yapmak ok kolaydr. rnein; inaat mhendisleri veya peyzaj mimarlar eim, grnrlk analizleri gibi ilemler iin aralar oluturabilirler. Altyap yneticileri boru hatlar ile ilgili kullandklar ilevler iin programlar gelitirebilir.

2 ve 3 Boyutta Analiz ve Sunumlar

OnSite Desktop ile konumsal verinizin tm potansiyelinden yararlanabilirsiniz. Analiz aralar, l almanza, nesne ve nitelik verilerini sorgulanza ve what if analizleri yapmanza olanak tanr. Ayrca 3 boyutlu arazi modelini grntleyebilir, dndrebilir ve modelin zerine LandXML verisini kaplayabilir ve canlandrma yaratabilirsiniz. naat mhendislii aralar; ykseklikleri hesaplamnz, dolgu/yarma hesaplamalar ve yaylm alan analizleri yapmanz salar. Teknik olmayan kullanclar da yazlm kolaylkla kullanarak bask veya webden yayn iin yksek kalitede haritalar hazrlayabilirler.

SAYISAL GRAFKTM

77

Autodesk OnSite Desktop 7 zellikleri

Gelitirme Destei Autodesk OnSite Desktopn Microsoft .NET teknolojisi zerine kurulu olmas veri entegrasyonunu kolaylatryor, kesintisiz mteri etkileimi salyor ve hz arttryor. LandXML destei ile verilerin herhangi bir dnme gerek olmakszn okunmas ARC/INFO coverage ve E00, MicroStation DGN ve MapInfo MID/MIF formatlar destei Tanml 3000 koordinat sistemini kullanabilme DWG, Oracle Spatial, SDF ve SHP dosyalar destei MrSID, ECW, TGA, CALS, PNG, FLIC, PCX, BMP, JPEG, TIFF VE GEOTIFF gibi endstri standard olmu bir ok raster format okuyabilme Bitmi sunumlarn ierisine mikrofilm veya kat paftalar entegre edebilme Liste, yarap, poligon, tampon ve kesiimlerle nesne seebilme Kolay kullanml grafik arayz ile zaman ve emek tasarrufu Autodeskin, Autodesk Map gibi, dier yazlmlar ile entegrasyon iin saysal iaret (markup) dosyalarn RML dosyas olarak saklayabilme stenen grntleri kitap ayrac ile saklayabilme Binlerce koordinat sistemi ve projeksiyon destei Nesne zelliklerine, nesne snflamalarna ve nesne nitelik verilerine gre tematik haritalar oluturma Tematik haritalarda veri snflanandrmasnda quantile, eit aralk, standart sapma destei Ykseklik farklarn ve noktalar arasndaki eimi hesaplama Yzeyler arasnda dolgu/yarma hesaplar yapabilme 3 boyutlu perspektif grntler yaratabilme 3 boyutlu perspektif grntlerde grlebilirlik analizi Yaylm analizleri yapabilme Seilen nesnenin konumsal ve nitelik verilerini sorgulama Nesnelere tampon atma Noktalar arasndaki mesafeleri ve nokta setleri ile tanml blgelerin alanlarn lme Nitelik verilerini tablo halinde ynetme Seilen kaytla ilikili nesneye yaklama Arazi modeli zerine 2 boyutlu veriyi kaplama 3 boyutlu veriyi dndrme ve grntlemek iin farkl kamera konumlarn kullanma Belirlenen lee gre nesne grntlenme zeliklerini belirleme Teknik olmayan kullanclarn kolaylkla harita yaratabilmesi Proje verisine dayal olarak raporlar retme Yol, parsel, nokta, arazi modeli ve borular ieren rapor ablonlarnn kullanm Kullancnn kendi oluturduu ablonlar saklayabilmesi Yksek znrlkte kt alnabilmesi Web zerinden yaynlamak veya mobil cihazlarda kullanmak iin haritalarn retilmesi Intel Pentium III 450 MHz veya edeer AMD ilemci (600MHz nerilir) Windows XP Professional veya Home, Windows 2000 (SP2), Windows 98 SE, Windows Me veya Windows NT 4.0 (SP6) 128 MB RAM (256 MB nerilir) 1024*768 ekran kart Microsoft Internet Explorer 5.5 veya zeri 200 MB disk alan

Veri Entegrasyonu

Grntleme

Bask, Web ve Mobil Yayn

Haritalar

Sistem Gereksinimi

Sorgulama ve Analiz Aralar

78

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk MapGuide 6
Internet /Intranet Ortamlarnda Etkileimli Saysal Haritalar
Autodesk MapGuide, konumsal verinin datm ile ilgili olarak yksek iletme maliyelerinden sknt duyan organizasyonlar iin tasarlanm bir zmdr. Akll haritalarn Internet veya intarnet zerinden yaymlanmasn salayan bir yazlmdr. Autodesk MapGuide uygulamalar, kullancya nesne seme, zellik sorgulama, zellik arama, izimleri iareyetleyebilme, raporlar oluturabilme gibi birok olanak tanyarak konumsal veriye deer katar. leklenebilir ve gvenli yaps ile Autodesk MapGuide, ezamanl olarak birden fazla ilikisel, corafi ve tasarm veri tabanlarn, Autodesk GIS Design Server tarafndan sunulan orijinal formatndaki GIS veya CAD verileri veya AutoCAD DWG, ESRI Arc View SHP ve Oracle 8i/9i Spatial gibi kullanm yaygn olan tm veri formatlarn kullanlabilmesini salar. Hz, esneklik ve kolay kullanm zellikleri ile karar verme srecini ksaltmas, iletme maliyetilerini drmesi ve mterilere daha iyi hizmet verebilmesi nedeniyle Autodesk MapGuide dier Web-merkezli CAD ve GIS uygulamalar arasnda en nde gelen zm olarak yer alr.

Maliyetleri Drn
irket veya kurumunuzda verilerin kesintisiz olarak datlmas ve karar destek arac olarak kullanlmas ile operasyon maliyetleri decektir ve gereksinimi olan herkesin harita ve verilere eriimi salanacaktr.

Harita ve Verilere Ulam Artrn

Autodesk MapGuide ile haritalar iki ekilde grntleyebilirsiniz: Autodesk MapGuide LiteView ile herhangi bir "plug-in" kullanmaya gerek olmakszn etkileimli haritalara ulam salayabilirsiniz veya Autodesk MapGuide Viewer' ykleyerek daha gl grntleme ve sorgulama aralarn kullanabilirsiniz.

Hizmetlerinizi yiletirin
Autodesk MapGuide ile ister ofisinizde isterseniz sahada alyor olun verilere ulam probleminiz olmayacaktr. Dolaysyla karar verme ve gereksinimleri yantlama sreniz ksalacaktr ve mteri hizmetleriniz iyileecektir.

stekleriniz Dorultusunda Uygulama Gelitirin

Autodesk MapGuide'n zengin programlama ortamn kullanarak kendi istekleriniz ve gereksinimleriniz dorultusunda uygulama gelitirebilirsiniz.

Tm Verilerinizi Kullann
Autodesk MapGuide ile birok CAD ve GIS veri formatna direkt ulam salarsnz; bylelikle kurum veya irkenizdeki verilerin tmn kullanabilmeniz olanakl olacaktr.

Mobil Uygulamalar Kullann

Autodesk MapGuide, tasarm verilerini ve haritalar Autodesk OnSite ile direkt olarak sahada alrken kullanmanza olanak tanr. Verinin merkezi veri tabanndan direkt olarak datlabilmesi, mobil igc ile alan kurum ve irketlere karar verme aamasnda hz kazandrr, operasyon maliyetlerini drr, mteri hizmetlerini iyiletirir ve veri bakmn kesintisiz hale getirir.

SAYISAL GRAFKTM

79

Autodesk MapGuide 6 zellikleri

Autodesk MapGuide serisi, Internet/intranet ortamlarnda etkileimli haritalar hazrlamaya, sunmaya ve grntlemeye yarayan yazlmdan oluuyor: MapGuide Author, eitli kaynak ve yazlmlardan alnan haritalar ve bunlarla ilikili verileri, web zerinde yaymlamaya hazr duruma getirmek iin kullanlyor. Internet sunucular ile birlikte alan MapGuide Server, hazrlanan bu haritalarn Internet/intranet ortamnda yaymlanmasn salyor. Bu haritalar, Netscape ve Microsoftun web grntleyicileri iersinde alan ve cretsiz datlan MapGuide Viewer ile grntlenebiliyor. te MapGuide'n zelliklerinden birka: Etkileimli Harita Raster ve vektr verilere dinamik ulam, Seilen grafik nesnelerle ilgili raporlama, Veri tabanndaki verilerin haritaya ip ular olarak yazdrlmas, Liste, yarap, poligon, tampon blge (buffer zone) ve kesiim ile nesnelerin seimi, Harita katmanlar, raporlar ve zelliklerine tek bir tklamayla ulam, Lejant ve katman kontrol, Harita leini belirleyerek kt alma, Lejant, kuzey oku ve lek gstergesi ile kt alma, Harita zerinde iaretleme yapabilme, Farkl leklerde farkl harita katmanlarnn grntlenebilmesi, Harita nesne zelliklerinin (renk, izgitipi vb.) lee bal deiebilmesi, Harita koordinat sistemlerinin yansra, genel X, Y koordinatlar ile de alabilme. cretsiz Autodesk MapGuide grntleyicisi ile, Windows, Macintosh ve Sun iletim sistemlerinde haritalarn grntlenmesi, ActiveX, PlugIn ve Java grntleyici seenekleri, Autodesk MapGuide LiteView ile herhangi bir "plug-in" yklemeden haritalarn grntlenmesi. MapGuide SDF, Oracle 8i ve 9i, ESRI Shape dosyalar, Autodesk DWG, Autodesk GIS Design Server formatlar ile veri dnmne gerek olmakszn alabilme. Direkt DWG balants, Autodesk Map proje dosyas destei Katman filtreleme, DWG zelliklerine kod, isim ve URL deerleri atama, Map zelliklerine "hyperlink" atama, DWG harita zelliklerini ipularna yazdrma, DWG "object data"ya ulam.

Autodesk DWG Destei

Format Destei Autodesk MapGuide endstri standard GIS ve CAD veri formatlarn destekler: ESRI shape, Coverage, Map Info deiim format, ECW, Mr.SID, TIFF, GeoTIFF, DWG ve DXF, Autodesk Map proje dosyalar, Intergraph DGN konumsal bilgi sunucular, Oracle Locater ve Spatial.

likisel Ver Taban balantlarnda OLEDB ve ODBC'yi kullanarak Oracle, SQL Server, Access, dBase Harita zerine yeni nesneler ekleyebilme veya zerinde serbest el izim yapabilme, Proje alanlar veya arazi alanlar tarafndan alnan notlarn ve deiikliklerin aktarm. Autodesk OnSite Enterprise ile tam uyumluluk, Windows CE istemci destei. Autodesk MapGuide ile Oracle'a direkt veri eriimi, Oracle 9i Locater ve Spatial'da depolanan verinin herhangi bir dnme gerek olmakszn okunmas. Saysallatrma, aretleme

Esnek Grntleme Seenekleri

Mobil Uygulama Destei

Oracle Entegrasyonu

Direkt Veri Entegrasyonu

80

SAYISAL GRAFKTM

Uygulama Gelitirme Esneklii Autodesk MapGuide Author ortam ile gl harita dzenleme yetenekleri, HTML, Javascript veya VBScript gibi standart aralar ile uygulama gelitirebilme, ActiveX ve Java destei, zelletirilebilir men, XLM destei, Internet zerinde sunucudan uzakta uygulama gelitirme destei.

Uygulama Gelitirme Destei Programc tartma grubu, Online API yardm ve rnekler, Geni uygulama gelitirme dokman. leklenebilir (scalable) ve aksakla dayankl (fault tolerant) sunucu mimarisi, Birden fazla sunucu ile alabilme, Corafi verilere ulamda kullanc baznda gvenlik kstaslar koyabilme.

Gvenlik ve lekleme

SAYISAL GRAFKTM

81

82

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk OnSite Enterprise 2

Autodesk OnSite Enterprise, mobil uygulama gereksinimi olan byk kurumlar iin, haritalarn ve ilgili veritaban kaytlarnn merkezi sunucuda tutulduu ve sahada cep bilgisayarlar ile mobil uygulamalarn yapld kurumsal bir zmdr.
Autodesk OnSite Enterprise, mobil uygulama gereksinimi olan byk kurumlar iin, haritalarn ve ilgili veritaban kaytlarnn merkezi sunucuda tutulduu ve mobil uygulamalarn yapld kurumsal bir zmdr. Autodesk OnSite Enterprise 2, etkileimli saysal tasarm, harita ve veritaban bilgisini kurumunuzun merkezi sunucusundan Microsoft CE tabanl cep bilgisayarlar gibi mobil cihazlara datr. Bylelikle kritik bilgiye annda ulam salarsnz. Arazide alan mobil i gc daha ok bilgili olarak daha hzl ilem yapabilir.

Mobil gc ile alan Byk Kurumlar iin retildi

Autodesk OnSite Enterprise 2 mobil igc ile alan kamu hizmet kurumlar, yerel ynetimler ve iletiim gibi sektrler iin uygun bir zm. Bu zmle; Tm verileri kullanarak hzl ve doru karar verme, kesintisiz veri ynetimi ve yiletirilmi mteri hizmetlerine kavuacaksnz. Organizasyonunuzun merkezi sunucusundan Microsoft CE-tabanl el cihazlarna gvenli balant ile, alanlarnz -dier mobil uygulamalarda olduu gibi veri dnmne ve ayn verinin kopyasn karmaya gerek kalmakszn- veriye ulap, analiz yapabilir ve veriyi uzaktan gncelleyebilirler. Ayrca, Autodesk OnSite Enterprise Kat zerindeki izim ve haritalara olan bamll kaldrarak, Ofisle arazi arasndaki gidip gelmeleri en aza indirerek; alanlarnzn ok daha verimli almasn salar.

zel Uygulamalarnz iin Gl bir Platform

Autodesk OnSite Enterprise'n sunduu zengin uygulama gelitirme ortamyla kurumunuz iin Mteri hizmetlerinin iyiletirilmesi, Altyap alar ynetim ve bakm, letiim, Depo ynetimi gibi en doru mobil zmleri hazrlayabilirsiniz;

Tm zm erisinde Mobil Balant

Autodesk'in entegre GIS zm ile tm kurum alanlar kritik tasarm verisi ve haritalara ulam salayabilirler. Mobil i gc, Autodesk OnSite Enterprise ile arazide alrken bilgileri analiz edebilir ve gncelleyebilir. Bilgi Autodesk GIS Design Server'e "upload" edilebilir.

Tasarmc ve mhendisleriniz verilere sunucudan ulam salayarak, kendi bilgisayarlarnda Autodesk Map ile grntleme ve dzenleme yaparlar ve veriyi Autodesk MapGuide ile intranet veya Internet zerinden yollarlar. Arazide alanlar gncellenmi veriye annda ulam salayabilirler.

SAYISAL GRAFKTM

83

Autodesk OnSite Enterprise 2 zellikler

Saysal Tasarm ve Harita Verinizin Deerini Artrn Saysal tasarm ve harita verinizi mobil hale getirin - mevcut izimler, haritalar ve ilgili veri cep bilgisayarlarna aktarlarak zerinde dzenleme ve iaretleme yaplarak merkez sunucuya yeniden aktarlr. Saysal tasarm ve harita verilerinin kullanm alann geniletin - Grafik veri ile veritaban bilgisi arasnda balant kurarak akll haritalar ile almanz salar. Arazide veri toplama - Autodesk Survey ile Veriyi dzenleyin ve altlk haritanz oluturunAutodesk Map ve Autodesk Land Desktop ile Tasarm yapn - Autodesk Map, Autodesk Land Desktop ve Autodesk Civil Design ile Tesisinizi ina edin - Autodesk OnSite Enterprise, Autodesk Land Desktop, Autodesk Civil Design ve Autodesk MapGuide ile Tesisinizi ynetin - Autodesk OnSite Enterprise, Autodesk Map ve Autodesk MapGuide ile Yeni tesisler iin planlama yapn - Autodesk OnSite Enterprise, Autodesk Map, Autodesk Land Desktop ve Autodesk MapGuide ile Kurumun tm verilerini depolayn ve ynetin Autodesk GIS Design Server ile Zengin Mobil Uygulama Gelitirme Platformu Uygulama gelitirme arayz (API)- Uygulama gelitirme platformu, hem mobil istemci hem de sunucu taraf iin ok kullancl mobil zmler retmenizi salar. zelletirilebilir- Kurumunuzun gereksinimlerini karlayacak ekilde kolaylkla zelletirilebilir leklenebilir- Her byklkteki ok kullancl ortamlar destekler. Gvenilir- Autodesk OnSite Enterprise'n merkezi sunucu ile olan gvenli balants sayesinde ayn verinin bir ok kopyasnn olmas engellenir. Navigasyon - kaydrma (pan), yaklama uzaklama (zoom in/out) , seilen nesneye yaklama aretleme aralar - Geni ve zelletirilebilir iaretleme aralar ve sembolleri ile saysal veri zerinde basit ve etkili iaretlemeler yapabilme. Design Publisher Servlet - Mobil istemcilerinin tasarm ve harita bilgisini grntlenmesi iin sunucu tarafndaki ilemlerin yaplmas. Autodesk OnSite Enterprise endstri standard formatlarn ounu destekler ve OLE DB ile veritaban balantlarn kurar. Autodesk MapGuide SDF ve SDL Autodesk DWG ve DXF Autodesk GIS Design Server Oracle 8i Lite ve Oracle8i Spatial ESRI ArcView SHP ESRI ARC/INFO coverage Intergraph DGN MapInfo MIF/MID CSV Sybase Informix Microsoft Access DBase III ve IV Dier OLE/DB uyumlu veritabanlar

Veri Entegrasyonu

Aknz ile Entegrasyon

Sistem Gereksinimi Mobil istemci gereksinimi: Microsoft Windows CE-uyumlu cihaz PocketPC ve H/PC Pro cihazlar dahil, Windows CE 2.11 veya st iletim sistemi 16MB RAM Windows 2000 Server ve Microsoft Internet Information Services 5.0 veya Windows NT Server 4.0 ve Microsoft Internet Information Server 4.0 (Windows NT Service Pack 6a ve st) Macromedia Jrun 3.01 (Autodesk OnSite Enterprise paketi ile gelir) Intel Pentium veya AMD-tabanl PC, 233 MHz mikroilemci veya st 128MB RAM 30 MB bo disk alan 800x600 VGA grnt kart

Sunucu gereksinimi:

Gelimi Grntleme ve aretleme Yetenekleri

84

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk OnSite View 2

Tasarm Verileri Sahada!
iniz, sahada (ofis dnda) almay gerektiriyor mu? Arazide, antiyede, elinizde bir tomar pafta ile mi dolayorsunuz? Sahada alrken, proje izimlerini grntleme, revizyonlar iin iaretleme, pafta zerine notlar alma ve izim zerinden l alma gereksiniminiz var m? Proje zerine aldnz notlar ve iaretlemeleri, proje grubuna iletmeniz gerekiyor mu? Proje grubunun, yaptnz iaretlemelere ve aldnz notlara gre izimleri revize etmeleri gerekiyor mu? Eer bu sorulara yantnz evet ise, sahada, arazide veya antiyede alan biri olarak size Autodesk OnSite View 2'den bahsetmek istiyoruz. Autodesk OnSite View 2 ile, AutoCAD izimlerini, sahada kullanlan Windows CE tabanl mobil cihazlarla grntleyebilir, iaretleyebilir ve lm yapabilirsiniz. Sahada alan birok mhendis ve mimar, kat zerindeki izimler ve ozalitler ile alma skntsna katlanmak durumunda kalr. antiye efiyle gren mimar, byk bir endstriyel makinay onaran teknisyen, demirba kontrol yapan tesis yneticisi veya altyap bakm yapan personel, hepsi bir yandan ilerini yapmaya alrken, bir yandan da pafta tomarlar iinde boulurlar. Her ne kadar paftalar alma koullarna uygunsuz ve geerliliini yitirmi olsa da, gnmze kadar byle almann alternatifi de yoktu. Gnmzde, mobil bilgisayar teknolojisi gelierek daha gl hale geldi. Balangta cepbilgisayarlar kiisel bilgiler, balantlar ve randevular gibi ilerde kullanlyordu. Ancak, Microsoft PocketPC iletim sistemi ve gl mobil bilgisayarlar ile normal iler iin de kullanlabilecek rnler ortaya kt. Bu uygulamalar ile standart i yapma biimlerine sahadaki almalar entegre edilirken, Internet aralar sayesinde hem mobil, hem de balantda olmak salanabiliyor. Autodesk de, bir teknoloji ncs olarak, saysal tasarm verileri ile sahada almak iin bir yazlm gelitirdi: Autodesk OnSite View. Autodesk OnSite View 2, tasarmlarnz Microsoft Windows CE tabanl mobil cihaznzla sahaya tamanz salar. Autodesk OnSite View 2 ile, AutoCAD DWG ve DXF izimlerini elektronik olarak grntleyebilir, iaretleyebilir ve lm yapabilirsiniz. Autodesk OnSite View 2, Autodesk rn ailesinin bir yesi olduundan, AutoCAD ve Autodesk MapGuide verileri ile uyumlu olarak alr. Masast bilgisayarnz ve el-bilgisayar arasnda dosya senkronizasyonu, Microsoft ActiveSync teknolojisi ile yaplr. Tasarm verilerine gereksinim duyduunuz herhangi bir yerde (antiyedeki mimar, arazideki haritac vs.) el altnda bulunmas iin Autodesk Onsite View 2'yi kullanabilirsiniz.

Kimler Kullanr?
Autodesk OnSite View, sahada, arazide, antiyede, ksaca ofis dnda alan, izimlere ve haritalara buralarda gereksinim duyan herkes tarafndan kullanlr. Birka rnek vermek gerekirse: naat yneticileri, antiye efleri, kontrolrler, yneticiler, mimarlar, mhendisler, zellikle altyap (su, elektrik, doalgaz gibi) ve telekomnikasyon iin kurulum, bakm ve onarm personeli, Tesis yneten (facilities management) kimseler, Arazide alan haritaclar, Endstriyel tesislerde ve borulama projelerinde alan mhendisler,

SAYISAL GRAFKTM

85

Baraj, sulama kanal, otoyol ve tnel gibi byk inaat ilerinde grevli inaat mhendisleri, Halihazr durumun (as built) projelendirmesini yapan mhendisler,

Autodesk OnSite View'dan farkl olarak, mobil uygulama gereksinimi olan byk kurumlar iin, haritalarn ve ilgili veritaban kaytlarnn merkezi sunucuda tutulduu ve mobil uygulamalarn yapld "Autodesk OnSite Enterprise 2" yazlm da kurumsal zm sunar. Autodesk MapGuide veri setleri Autodesk OnSite Enterprise ile ilenir.

Autodesk OnSite View zellikleri

Grntleme AutoCAD DWG ve DXF izimlerini, sahada, elektronik olarak grntleyebilirsiniz. "Pen-based" kullanc arayz. Gerek zamanl kaydrma ve zoom. Katman grnrl kontrol. Adlandrlm grnmlere ulama. ActiveSync yazlmn kullanr. izimler ve iaretlemeler, otomatik olarak senkronize edilirler. Masast bilgisayarnzda yer alan bir izim yenilendiinde, cep-bilgisayarndaki karl da Microsoft ActiveSync ile yenilenir. Sahada yaplan iaretlemeler, masast bilgisayar ile senkronize edilir. Tm d referanslar (xref) ve dier d balantlar, cep-bilgisayarnda kullanlmak zere tek bir dosyada birletirilir.

l Alma izim zerinden l alnabilir. Koordinat okuma, mesafe ve a lme, alan hesaplama yaplabilir. lme birimleri ayarlanabilir. Uluslararas standartlardaki tm birimler desteklenir. Nesne kenetleme (snap), kilitleme (lock) ve tutamak (grip) kullanmyla, izimler ve haritalar zerinden alnan ller hassas olur.

Genileme Bu yeni srmyle Autodesk OnSite View, yazlm gelitirenlere gl bir API sunuyor. Kullanclarn zel gereksinimleri (rnein GPS verisini OnSite View'da okuma gibi), bu COM programlama arabirimi sayesinde gelitirilebilir.

aretleme izim revizyonlar, proje grubuna iletilmek zere iaretleme ile belirtilebilir. Saysal izimlerin iaretlenmesi, zengin aralarla ve sembollerle yaplr. Revizyonlar iaretleme ve not alma, "pen-based" arayz ile basitletirilmitir. aretlemelerde serbest el izimi, standart geometrik ekiller ve semboller desteklenir. Yazl notlardan baka, sesli notlar da kayt edilebilir ve izimin veya haritann ilgili yerine ilitirilebilir. inize uygun olarak kendi iaretleme sembollerinizi oluturabilirsiniz. aretlemeler, RLM (XML-tabanl Redline Markup Language) formatyla direkt olarak AutoCAD'e aktarlr veya Volo View ile grntlenebilir.

Senkronizasyon Autodesk OnSite View, masast bilgisayar ve cep bilgisayar arasndaki senkronizasyonda Microsoft

86

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk Land Desktop 3

Arazi almalar yapan tm disiplinler iin
AutoCAD 2002 tabanl Autodesk Land Desktop 3, inaat mhendisleri, ehir planclar, harita mhendisleri gibi arazi ile ilgili alan profesyoneller iin zmler ieriyor. Projenin lei ne olursa olsun arazi almalarnda gerekli olan CAD zm ile birlikte toporafik analiz ilevleri, gerek dnya koordinat sistemleri ile alma, kbaj hesaplamalar gibi bir ok ilem ayn ortamda yaplabiliyor. Autodesk Land Desktop 3 arazi zmlerinin yannda AutoCAD 2002 ve Autodesk Map 5'i de kapsyor. Autodesk Land Desktop'n ilevleri arasnda; CAD otomasyonu, nokta verisi ynetimi, arazi modeli oluturma, eykseklik erisi retimi, kesit ilemleri, hafriyat hesaplamalar, analizler ve grselletirme, yol gzergahlar, parsel izimleri yer alyor. rnein, yol iin yer seim karar verecek bir mhendis araziye ait tm verileri (eim, jeolojik durum, toprak durumu, mlkiyet gibi) bir arada grntleyebilir ve analizlerini yapabilir. Autodesk Arazi zmleri, Autodesk Land Desktopn yannda Autodesk Civil Design ve Autodesk Survey yazlmlarn da ieriyor. Autodesk Civil Design ve Autodesk Survey gereksinimlere gre eklenerek Autodesk Land Desktopla beraber alyor.

Arazi uygulamalar, bir ok farkl disiplinden gelen profesyonelin bir arada almasn gerektirdii iin takm halinde almak hem projenin srdrlebilirlii hem de hz asndan byk nem tamakta. Autodesk arazi zmleri, birlikte almay mmkn klacak ekilde proje tabanl olarak tasarland. AutoCAD 2002nin Internet zerinden veri paylam gibi zellikleri de eklenince proje sreci iin tam bir zm elde edilmi oldu. Arazi modeli, nokta verileri, gzergah tanmlar gibi veriler projede alan tm kullanclar tarafndan e zamanl olarak paylalabiliyor. Tm kullanclar alma alanlar farkl olsa da ayn ortamda, yani AutoCAD 2002 ortamnda proje tasarmna dahil oluyorlar. rnein, arazi almalar yapan ve elde ettii verileri Autodesk Land Desktop ortamnda kullanarak haritay oluturan bir haritacnn verileri bu alanda yol tasarm yapacak olan mhendis tarafndan kullanlabiliyor. Daha sonrasnda yaplan gncellemeler annda her iki tarafa da yansyor. Autodeskin GIS yazlm Autodesk Map 2002yi de ieren Autodesk Land Desktop, tasarm aamasnda mhendislerin projeyi ok daha geni bir perspektifle oluturabilmelerine olanak tanyor.

Autodesk Civil Design

naat mhendislii projeleri iin zelletirilen bu yazlm Autodesk Land Desktopla beraber alyor. Yol, otoyol, demiryolu vb. ulam projelerinden sulama kanal, hidroloji, tesviye vb. almalara kadar birok uygulama iin zm sunan Autodesk Civil Design; profillerden dey gzergah tanmlamaya, enkesitlerden kbaj hesaplamalarna kadar birok ilev ieriyor.

Autodesk Survey
Arazideki almalarn izime aktarlmas konusunda zelletirilen bu yazlm Autodesk Land Desktopla beraber alyor. Arazi aletlerindeki (60dan fazla arazi aleti destekleniyor) verileri otomatik olarak izime aktarmak ve izimde poligon dengelemeleri gibi ilevler ieriyor.

SAYISAL GRAFKTM

87

Autodesk Land Desktop 3 zellikleri

AutoCAD Map 2002 nin Fonksiyonlar le Veri Kullanm Oracle Spatial ile direkt veri entegrasyonu salanr. Dnyada standart olarak kabul edilmi bir ok dosya formatn (DWG, DGN, ARC/INFO Coverage, ARCView Shape v.b.) kullanabilme olana salar. Hava fotoraflar, uydu grntleri, taranm haritalar gibi "raster" grntler izimle beraber kullanlabilir ve gerektiinde grnt zerinden saysallatrma yaplabilir. Koordinat sistemi dnmleri salanabilir, yazlm ierisinde yer almayan koordinat sistemleri tanmlanabilir. AutoCAD nesneleri ile d veritaban balants kurularak arazi zerinde tematik haritalar oluturma, belli kriterlere gre sorgulamalar yapma veya tampon blge oluturma gibi birok analiz yaplabir. rnein, parseller byklklerine gre farkl renklerde boyatlabilir veya mevcut yolun evresinde 20 mlik bir tampon blge oluturulabilir. Proje noktalar yeni srmle gelen arayz ile dzenlenir ve listelenir. izim dosyas bykln ve sistemin hzn etkilemeden byk nokta kmeleri ile allabilir. "Alphanumeric" nokta numaralarn tamamyla destekler. Noktalarn izimde ne ekilde grnecei ve hangi noktalarn grnp hangilerinin grnmeyecei kullanc tarafndan belirlenebilir. Birden fazla kullanc ayn nokta veritabanna ulaabilir. stenen noktalar kilitlenebilir, bylece zerinde deiiklik yaplmas nlenmi olur. "ODBC" uyumlu d veri tabannda saysz COGO noktas saklayabilir. stenen kritere bal olarak, nokta verisinin aklamasna veya kot bilgisine gre nokta gruplar yaratlabilir. Mevcut nokta verisi, d veritaban araclyla ek nokta verisi ile birletirilebilir. Projede kullanlacak nokta dosyas format tanmlanabilir. Projeye aktarlmak istenen nokta dosyasnn format tanmlanarak noktalar izime aktarlabilir veya ayn ekilde format tanmlayarak proje noktalar bir dosyaya yazdrlabilir.

Saysal Arazi Modeli (SAM) Saysal arazi modeli yaratma ve mevcut yzeyleri ynetmede "Terrain Model Explorer" penceresi yardmyla kullanc yzeylerle ilgili birok ilemi kolaylkla gerekletirebilir. Yzeyler, nokta verisi, nokta gruplar, eykseklik erileri, AutoCAD nesneleri, ev nokta veya hatlar gibi veriler, oklu izgiler, ASCII nokta dosyalar, tek tek veya bir arada kullanlarak yaratlabilir. Yzeyi oluturan genler izime getirilmeden de yzey bilgisi kullanlabilir. Yzey yaratmada nokta snrlamas yoktur. Yzey dzenleme ve dzeltmeleri iin birok fonksiyon ierir. Windows standardndaki arayzyle arazi modellerinin oluturulmas ve istatistiklerinin grntlenmesi ok kolaydr. Yzeyler karelaj veya ortalama eim gibi deiik ekilerde grntlenebilir. Sunum ve analiz aamalarnda yzeyler 3 boyutlu grntlenebilir. Yzeyler zerinde su ak yn, eim gibi analizler yaplabilir.

COGO Nokta Verisi Yaratma ve Ynetimi

88

SAYISAL GRAFKTM

Temel Geometri Yaratma izgiler, a, uzaklk, uzunluk gibi farkl yntemler kullanlarak oluturulabilir. Eriler, ok eitli grafik ve geometrik yntemle oluturulabilir. Spiraller, "clothoid", "sinusoidal", "cosinusoidal" ve "quadratic" yntemlerle oluturulabilir. Spiraller endstri standard olarak kabul grm matematiksel tanmlamalara gre yaratlr. Kullancnn gereksinimine gre zel izgi tipleri yaratlabilir. AutoCAD izgi ve yay komutlarnn tmn kapsar. Kullanc izimlerini ta duvar eklemeleri gibi bir ok detayla zenginletirebilir. Yol, demiryolu ve kanallarn plan gzergahlar tanmlanabilir. Alinmanlar zerinde grafik olarak veya yazlmn editrleri yardmyla deiiklikler yaplabilir. Bir projede snrsz alinman tanmlanabilir. Kullancnn belirledii alan ve kriterler (ka metre aralkl eri geirelecei gibi) erevesinde otomatik olarak hzl bir ekilde eykseklik erilerini geirir. Erilerin yumuatlmasnda kullancya geni olanaklar sunar. Eriler zerinde krpma, uzatma gibi AutoCAD komutlar kullanlabilir. Kullanc eri ve erilerin zerine yazlacak yazlar iin standartlar belirleyip dier projelerinde de kullanabilir.

Eri ykseklikleri erileri krmadan zerlerine yazdrlabilir. Eriler AutoCAD okluizgileri olarak yaratlabilecei gibi, eri nesneleri olarak da oluturulabilir. Standart metodolojiler kullanarak parsel byklklerini ayarlar. Parseller izgi, eri, okluizgi veya nokta kullanarak tanmlanabilir. Bir projede snrsz sayda parsel yaratlarak tmnn bilgisi veritabannda tutulabilir. Birden fazla kullanc e zamanl olarak parsel verisine ulaabilir. Alan, evre gibi bilgileri ieren raporlar yaratlabilir. Parseller otomatik olarak numaralanr. izgi, eri, spiral ve okluizgilere istenen ekilde aklama yazlar yazdrlabilir. Yazlar, mevcut ktphane veya kullancnn tanmlad tipler kullanlarak yazdrlabilir. Aklama yazlar, yaplan deiikliklere bal olarak otomatik deitirilir. Tek izim ierisinde birden fazla tablo yaratlabilir. Toporafik haritalarn depolanmasnda kullanlan DEM verileri herhangi bir ara ileme gerek olmakszn kullanlabilir. Arazi modeli yaratmada kullanlan dier veriler (nokta, eri v.b) yannda DEM verisi de seilebilir. Seilen okluizgilerden (yaylar da dahil olmak zere) veya gsterilen hat boyunca dinamik kesitler yaratr, eksendeki bir deiiklik otomatik olarak kesite yansr. Birden fazla yzey kullanlarak kesitler oluturulabilir ve kts alnabilir. Eime ve ykseklie gre tematik haritalar yaratlabilir. Arazi zerine eimler istenen tipte yazdrlabilir ve eim ynleri izdirilebilir. Yzeyler, genlerle veya karelajlarla boyutlu olarak grntlenebilir.

Parselasyon

Gzergah Tanmlama ve Dzenleme

Proje Not ve Aklama Yazlarnn Yazdrlmas

Eykseklik Erileri

Saysal Ykseklik Modeli (DEM)

Arazi Analizleri ve Sunum

SAYISAL GRAFKTM

89

Nesne grntleyicisi (object viewer) penceresi ierisinde, nesneler gerek zamanl olarak 3 boyutlu grntlenebilir, glgelendirilebilir. Arazideki su toplama havzalarnn snrlar izdirilip alan hesaplar yaplabilir. Su ak ynleri izim zerinde grntlenebilir. Proje verileri Land XML formatnda yazlp okunabilir. Projede kullanlan kritik veriler, (noktalar, arazi modelleri, alinmanlar ve parseller) merkezi bir veritabannda tutulur. rnein, eykseklik erileri ve kesitler, saysalarazi modelini kullanarak yaratlr. Arazi modeli bir kere yaratldktan sonra modeli izdirmeden eriler oluturulabilir. Eri ve kesitler arazi modeline baml olduu iin modelde yaplan herhangi bir deiiklik otomatik olarak kesit ve erilere de yansr.

Desktop ile kendi menlerinizi yaratabileceiniz ve zerine program yazabileceiniz gibi Autodesk uygulamalarn da kullanabilirsiniz. Bu zel uygulamalar Autodesk Civil Design, Autodesk Survey ve Autodesk Raster Designdir.

Autodesk Civil Design 3

Yol tasarm ve hidroloji zerine zellemi mhendislik zmleri ierir. Aada baz temel zellikleri yer almaktadr: Ulam:Yol/otoyol/demiryolu tasarmlar iin zelletirilmi zmler ierir. Plan, profil ve kesitler arasnda kolayca gei salanr. Profil: Mevcut arazi profilleri elle, herhangi bir dosyadan okuma veya yaratlm yzey bilgileri kullanlarak alternatif yntemlerle yaratlabilir. Ayn anda birden fazla yzeyi kullanarak profil alnabilir. Kilometre aralklar, yaz tipi ve boyutlar, katman belirlemeleri, balang biti kilometreleri gibi profil deikenleri kullancnn kontrolnde olduu iin istenilen formatta profil yaratlabilir. Enkesitler: Kullanc kendi yol ablonunu kolaylkla yaratabilir. Yol ablon izimi ve tanmlar, AutoCADin izim zellikleri veya Autodesk Civil Designn zellikleri kullanlarakizilebilir ve katmanlarn hangi malzemeler ile kaplanaca malzeme tablosu yardmyla tanmlanabilir.

Veri Kullanm

Proje verilerilerinin tek bir merkezde depolanyor olmas birden fazla kullancnn e zamanl olarak verilere ulamn salar. A zerinde proje paylam ve kalibrasyonu salanabilir. Farkl projelerde alan kullanclar lek, koordinat sistemi, birim, yaz stilleri gibi ayarlamalar iin ortak bir standart kullanabilir. Kullanc tanml men paletleri de a zerinden paylalabilir. Eykseklik erileri, noktalar, enkesitler ve aklama yazlar "akll" nesnelerdir. Projede herhangi bir deiiklik yapldnda otomatik olarak bu akll nesneler de gncellenir. Hidroloji:Autodesk Land Desktop ve Autodesk Civil Design entegrasyonu (mesafe ve alan lmleri, yzey eim ve kotlar ve hidrolojik hesap sonular) ile yapnn analizi ve tanmlanmasnda kolay kullanml grsel hesaplama aralar ierir. Borular:Grafik olarak tanmlanan borular, arazi modeli, boru uzunluklar, eim veya kullancnn tanmlad dier kriterler dorultusunda otomatik olarak dzenlenir.

Akll Nesneler

Geniletilmi Land Desktop Platformu Kullancnn kendi istekleri dorultusunda programa yeni ilevler ekleyebilmesi AutoCAD zmlerinin en nemli zelliidir. Autodesk Land

90

SAYISAL GRAFKTM

Autodesk Survey 3
Arazi lmlerinin izime hatasz aktarlmas ve dzenlenmesi konusunda gl ilevler ierir. 60dan fazla endstri standard arazi lm aletini destekledii gibi herhangi bir ASCII dosyadan veya direkt olarak elle veri girilebilir. Veri aktarm srasnda nokta, izgi veya yay gibi geometrik nesneler izime aktarlabilir. Poligon hesaplamalar iin birok yntem ierir. Poligonlarda deiiklik yapldnda izimdeki ke noktalar otomatik olarak gncellenir. Hesaplamalar rapor olarak alnabilir.

Autodesk Raster Design 3

Hava fotoraf, uydu grnts veya taranm haritalar, Autodesk Land Desktop ortamnda, grntleme ve dzenleme konusunda ilevler ierir. Autodesk Raster Design yardmyla "raster" grntler izimlerde altlk olarak kullanlarak, melez (hybrid) kt alnabilir. "Raster" - vektr dnm ilevleri kullanlarak saysallatrma yaplabilir. zelletirme zelletirme konusunda AutoCAD 2002in geleneksel ak ve esnek mimarisine sahiptir. ObjectARX, Visual Basic ve AutoLISP aralar zelletirmede kullanlabilir. Sistem Gereksinimi Intel Pentium II veya AMD K6-II tabanl PC (birden fazla mikroilemci desteklenir) 128 MB bellek, 1024x768x64K grafik kart ve renkli monitr Microsoft Windows 2000 Professional, Windows 98, Windows Me veya Windows NT 4.0 (SP5 ve sonras), Program yklemesi iin CD ROM

SAYISAL GRAFKTM

91