NTE-1 LETME ve MUHASEBE LETME nsanlarn ihtiyalarn karlamak iin bir takm faaliyetlerde bulunarak mal ve hizmet reten

birimdir. letmenin amalar: 1. Kar etmek 2. Mal ve hizmet retmek 3. Kendi varln srdrmek letmenin levleri (Faaliyetleri): 1. retim 2. Pazarlama 3. Finansman 4. Personel ilevi ve bu ilevlerin en iyi ekilde yerine getirilmesi iin Ynetim ilevleri: a. Planlama b. rgtleme Yneltme c. Koordinasyon d. Denetim letme Trleri: A) Faaliyet konularna gre: retim iletmesi Ticaret Turizm Hizmet Tarm B) Mlkiyet Bakmndan: zel iletmeler Kamu Karma C) Byklklerine Gre: Byk iletmeler Orta Kk Cce letmede faaliyetin oluabilmesi iin ara-gere, para, hammadde yani Varlklar gereklidir. Ksaca iletmenin sahip olduu ekonomik deerler. Bir de bu varlklar salayan kaynaklar gereklidir. Bu kaynaklar: letme sahipleri: letme sahiplerinin varlklar zerindeki haklarnn deer olarak ifadesine SERMAYE denir. nc kiiler dediimiz iletmeye bor verenler: nc kiilerin varlklar zerindeki haklarna deer olarak ifadesine BORLAR denir letmede faaliyetler sonucunda varlklar artarsa, iletme sahiplerinin haklar da artar. Bu arttan doan farka da KAR denir. Borlanma yolu ile elde edilen varlklarda art olursa borlar artm olur, doan farka da ZARAR denir. MUHASEBE letmenin varlklar ve kaynaklar zerinde deiiklik yaratan mali nitelikteki iletmelere ait bilgileri Kaydetmek - Snflandrmak - zetlemek - Analiz etmek - Yorumlamak sureti ile ilgili kii ve kurumlara raporlar halinde bilgi veren bir sistemdir.

Muhasebenin levleri: Kaydetmek Mali nitelikteki ilemlere ait bilgileri belgelendirerek toplayp belli ekillerde ve kurallarda yazlmas Snflandrmak Eldeki bilgilerin belli snf ve gruplara gre dzenlenmesi zetlemek Bilgilerin anlaml ekilde ksaltlmas, eitli mali tablolarn ve raporlarn hazrlanmas Analiz ve Yorum Raporlar ve tablolar halinde gelmi bilginin ne anlama geldiini ve olaylar ile sonular arasndaki ilikilerin aratrlmasdr. Yani muhasebe sadece kayt yapmaz, kaydedilen bilgilerin yorum ve analizini de yapar. Muhasebenin Trleri Genel Muhasebe Grevi, iletmenin varlklarn, sermayesini, borlarn belirlemek. letme faaliyetlerinden dolay meydana gelecek deimeleri izlemek ve iletme faaliyetlerinin sonucunu ortaya koymaktr. Maliyet Muhasebesi Sadece retim yapan iletmeler iin geerlidir. retilen mal ve hizmetlerin retim maliyetlerini, bunlarn sat fiyatlarn saptar, kontroln salar ve elde edilen bilgilerle de planlamaya ve karar almaya yardmc olur. Daha basit bir tanmla maliyet muhasebesi retim maliyetlerinin belirlenmesi ve retim kontrolnn yaplmas amacyla uygulanan bir muhasebe trdr. Muhasebeyle lgileneler Yneticiiler sahipleri ve ortaklar Bor verenler letmede alanlar Devlet Kamu Muhasebe Meslei guruba ayrlmtr. Serbest Muhasebeci En az lise mezunu olmak ve eitim-retim durumuna gre 2 ile 6 yl arasnda staj yapma zorunluluu vardr.Serbest muhasebecilik mesleinin konusu Gerek ve tzel kiilere ait muhasebe defterlerini tutmak, mali tablolar ve vergi beyannamelerini dzenlemek biiminde belirtilmitir. Serbest Muhasebeci Mali Mavir 4 yllk lisans eitimine sahip olmak ve 2 yllk mesleki staj ile birlikte meslek snavnda baarl olmak zorunluluu vardr.Serbest muhasebeci mali mavirler u konularda faaliyetlerde bulunurlar. Serbest muhasebecilere ait tmfaaliyetleri yapabilmenin dnda, iletmelerin muhasebe sistemlerini kurmak ve gelitirmek, iletmecilik,muhasebe, finans ve mali mevzuat ile ilgili uygulamalar dzenlemek ve konularda danmanlk yapmak. Ayrca yukarda belirtilen konularda belgelere dayal inceleme, analiz ve denetim yapmak, mali tablolar ve beyannamelerle ilgili olarak yazl gr vermek, rapor dzenlemek, tahkim, bilirkiilik ve benzeri ileri yapmak. Yeminli Mali Mavir 10 yl boyunca SMMM olarak alm ve meslek snavnda baarl olmu olma zorunluluu vardr.Yeminli mali mavirler ise; SMMM` lerin yapt danmanlk ve denetim faaliyetleri yannda tasdik ilemleri de yapma yetkisine sahiptirler. Tasdik faaliyetleri zellikle vergi beyannameleri ile bunlarn ekleri ve mali tablolarla ilgili olarak yaplmaktadr. Ancak yeminli mali mavirler tasdik ilerinin sonularndan mteri ile birlikte ortak ve mtesilsilen sorumludurlar. Yeminli mali

mavirler muhasebe defteri NTE-2 BLANO ve GELR TABLOSU MAL TABLOLAR Bir dnemde mali nitelikli bir sr ilem meydana gelir. Bunlarn hepsi kaydedilir ve snflandrlr. Daha sonra bu ok saydaki bilgiler anlalabilir, kullanlabilir bilgiler olarak eitli amalara cevap vermek iin deiik tablolar eklinde zetlenir.Bu tablolara mali tablolar veya mali raporlar denir. Muhasebede en nemli tablolar Bilano ve Gelir tablolardr. Mali Tablolarn Genel Olarak Amalar 1. Yneticiler, kredi verenler, yatrmclar ve dier ilgililer iin karar almada bilgiler salamak 2. Varlklar, kaynaklar ve bunlardaki deiiklikler ile faaliyet sonular hakknda bilgiler salamak 3. Gelecekteki nakit aklarn deerlendirmede yararl bilgiler salamak BLANO Bir iletmenin belli bir tarihteki sahip olduu varlklar ve bu varlklarn kayna olan sermaye ve borlar gsteren bir mali tablodur. Varlklar = Sermaye Borlar zsermaye = Varlklar - Borlar Sonu (Kar / Zarar) = Dnem sonu z sermaye - Dnem ba z sermaye Bu eitlie Bilano eitlii denir. MAL NTELKL LEMLER letmeler mal ve hizmet retmek iin faaliyetlerde bulunurlarken baz varlklarda, yani bor ve sermayelerde deiiklikler ortaya kar. te deiiklik yaratan Mali ilemlere MN denir. letmenin varlklarn, sermaye ve borlarn deitiren ilemdir. Bilano eitliinde deime yaratan mali nitelikteki ilemlerin etkinlikleri u ekilde ortaya kmaktadr. 1. Aktif ve pasif taraflarn toplamlar deimeden aktiflerden birinin artmas, derinin azalmas 2. Aktif ve pasif taraflarn toplamlar deimeden pasiflerden birinin artmas, derinin azalmas 3. Hem aktif, hem pasif art (Bilanoda her iki tarafn ayn byklkte artmas) 4. Hem aktif, hem pasif azalmas (Bilanoda her iki tarafn ayn byklkte azalmas) 1) Pein mal sat: Varlklarn bir unsuru olan para ile satmak amacyla mal alndn dnelim. Bu durumda varlklardan parada azalma, malda da ayn byklkte bir artma olacaktr.Bylece varlklar toplamnda bir ey deimeyecektir. Dolays ile de eitlik bozulmam olacaktr. 2) Maliyetine pein sat: Bir varlk unsuru olan maln, maliyet deeri zerinden satldn dnelim. Malda meydana gelen azalma ile para da olan ayn lde artma ile varlklar dengeye gelecektir. Bu durumda varlklarn birinde artma, dierinde ayn byklkte bir azalma olacandan varlklar toplamnda bir deime olmayacaktr. 3) Karl pein sat: Bir varlk unsuru olan maln bu sefer karl pein satldn dnelim. Bu durumda parada art, maldaki azalmadan kar kadar fazla byklkte olacaktr. Kar iletme sahibinin hakk olduu iin sermaye byyecektir. Dolays ile varlklar toplamnda kar kadar bir art olurken, ayn zamanda ayn art sermayede de meydana geldiinden bilano eitlii bozulmayacaktr. 4) Zararna pein sat: Satn zararl yaplmas durumunda ise; iletmeye kan maldan daha az para gireceinden, varlklar toplamnda zarar kadar bir azalma olacaktr. Ayn zamanda iletme sahibinin varllar zerindeki haklarnda da zarar kadar bir azalma olacandan sermayede de zarar kadar bir azalma

meydana gelecektir. Sonuta eitlik yine bozulmam olacaktr 5) Kredili mal al: Kredili mal al malda bir oalma yaratrken borlarda da ayn byklkte bir oalmaya neden olacaktr. Boylece varlklardaki art borlardaki eit byklkteki artla dengeye gelecektir. GELR TABLOSU letmenin belli bir dneminde elde ettii tm gelirler ile ayn dnemde katland btn maliyet ve giderleri ve bunlarn sonucunda iletmenin elde ettii net karn veya dnem zararnn brt satlardan balayarak nasl olutuunu gsteren bir tablodur. Bir iletmenin bir dnemine ait faaliyetlerinin net sonucu ve bu sonuca nasl ulaldn gsteren mali bir tablodur. Kar : Gelir > Gider Zarar : Gelir < Gider Gelir: Mal ve hizmet satlarndan, faizlerden, kiradan vb. elde edilen tutardr. Aktifteki arttr. Gider: Gelir elde etmek iin yaplan harcamalardr. Aktifteki azaltr. Brt Sat Kar / Zarar: Sat gelirleriyle satlan mallarn arasndaki fark Faaliyet Kar / Zarar: Brt sat karndan iletme faaliyetlerinin gereklemesi iin yaplmas gerekli olan faalliyet giderlerinin farkdr. Pazarlama giderleri, aratrma-gelitirme giderleri, sat, datm, genel ynetim(elektrik, telefon, su) vb. Dnem Net Kar / Zarar: Faaliyet karna iletmenin faaliyet sonucuna etkisi olan ama faliyet konusuyla ilgisi olmayan olaan d gelirlerin eklenmesi ve giderlerin kartlmas sonucunda bulunur. Brt satlar (-) Sat indirimleri = Net satlar (-) Satlan maln maaliyeti (hammadde maaliyeti) =Brt sat kar / zarar (-) Faaliyet giderleri = Faaliyet kar / zarar Dier faaliyetlerden olaan gelir ve karlar (-) Dier faaliyetlerden olaan gelir ve karlar (-) Finasman giderleri = Olaan kar / zarar Olaand gelir ve karlar (-) Olaand gider ve zararlar = Dnem kar/ zarar (-) Dnem kar vergi ve dier yasal ykmllk karlklar = Dnem net kar / zarar

NTE-3 HESAPLAR HESAP Bilanonun her bir unsurunda ilemler nedeni ile meydana gelen deiiklikleri kaydettiimiz izelgeye hesap denir. Yani varlklar, borlar ve sermaye unsurlarnn her biri varsa balang durumunu, ilemlerin meydana getirdii art, azal ayr ayr gsteren izelgedir. Hesap izelgesi ekil olarak yledir. Bor ve alacakta deiime neden olan ilemlere mali nitelikli ilemler denir. HESABI BORLANDIRMAK ve ALACAKLANDIRMAK lgili hesaplarn bor tarafna (soluna) kayt o hesab borlandrr. Alacak tarafna (sana) kayt ise o hesab alacaklandrr. HESAP AMAK lgili hesabn borcuna yada alacana ilk kez kayt yapmaktr. HESAP KALANI lgili hesabn bor toplam ve alacak toplam arasndaki farktr. (Bor kalan, Alacak kalan) HESABIN KAPALI OLMASI lgili hesaplarn bor ve alacaklarnn toplamlarnn eitlenmesidir. Hesap kalan yoksa o hesap kapal demektir. AKTF HESAPLAR Varlklarn izledii ve bor kalan veren yani bilanonun aktif ksmndaki unsurlara ait hesaplar (kasa hsb, bankalar hsb, alacak senetleri hsb vb.) PASF HESAPLAR Sermaye ve borlarn izlendii ve alacak kalan veren yani bilanonun pasif tarafndaki unsurlara ait hesaplar (sermaye hsb, borlar hsb, satclar hsb, bor senetleri hsb vb) GELR HESAPLARI letmenin varlklarn arttran ilemlerin (gelirlerin) kaydedildii hesaplardr. Gelirler hesap kavramnda daima alacakta yer alr. GDER HESAPLARI letmenin varlklarn azaltan ilerin (giderlerin) kaydedildii hesaplardr. Giderler hesap kavramnda daima borta yer alr. Artlarn ya da azallarn hesabn hangi tarafnda yazlacana o hesabn nitelii belirler. SERMAYEDEK DE?MELERN GELR ve GDER HESAPLARINDA ZLENMES Sermaye hesabnn alacana iletmenin sermayesini oaltan deitiren gelirler, borcuna da iletmenin sermayesini azaltan giderler kayt edilir. letmenin z sermayesini etkileyen ilemlerde gelir ve gider hesaplar diye adlandrlan sonu, dolays ile zsermaye, sermaye ile balantl olduu iin ilemler sonu hesaplarnda incelenir. Faaliyetlerine bal olarak bir gelir doduunda sermayeyi arttracandan ilgili gelir hesabnn alacana yazlr. rnein: faiz gelirleri hsb, komisyon gelirleri hsb, satlar hsb, vb. gelir hesaplar her zaman alacak kalan verir. Kalanlarda dnem kar veya zarar hsb 'na borlandrarak devredilir. Bir gider ortaya ktnda sermayede azal olacandan ilgili gider hesabnda incelenir. letmenin gelir elde etmesi iin bir aktifin (varln) kullanlmas veya

tketilmesi sonucu oluur. Gider olutuunda ilgili gider hesaplarnn borcuna kaydedilir. Hesap dnemi sonunda kalanlarda dnem kar veya zarar hsb 'na alacaklandrlarak kaydedilir. HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI Hesaplar bilano ve gelir tablosunun oluturulmasnda iki gruba ayrlr. l- Bilano Hesaplar: a. Varlk Hesaplan (Aktif Hesaplar) b. Bor Hesaplan (Pasif Hesaplar) c. zsermaye Hesaplar (Pasif Hesaplar) 2- Gelir Tablosu (Sonu) Hesaplar a. Gelir (Haslat) Hesaplar b. Gider Hesaplar Kaytlarn Temel Olup olmamasna gre: 1- Asli Hesaplar : Varlklar, borlar ve sermayeyi oluturan unsurlarla gelir giderleri etkileyen ve ifade eden hesaplar 2- Dzenleyici Hesaplar : Asli hesaplan etkileyen aktif ve pasif deerlerin gerek deerleriyle gsterilmesini salamak iin kullanlr, (verilen ekler ve deme emirleri hs. gibi) 3- Geici Hesaplar: Tamamlanmayan ilemler ve belirli bir sre veya bir konu iin kullanlan hesaplardr. 4- Nazm Hesap : Aktif veya pasiflerde deime yaratmayan, iletme ynetimi tarafndan bilinmesi gereken ilemlere ait hesaplardr.Bilanonun hem aktif hem de pasifinde ayn adla karlkl olarak yer alr. Kapsanlana gre: Ana Hesaplar : Bankalar Hs. Yardmc Hesaplar : Bankas Hs. , Dbank Hs. gibi HESAP PLANI Bir iletmede kullanlacak hesaplarn muhasebenin temci kavramlar ve ilkeleri dorultusunda sistemli bir ekilde gruplandrlm olarak yer ald listeye denir. TEKDZEN HESAP PLANI ( EREVES): 1.1.1994 tarihinden itibaren tek dzen hesap planna uyulma zorunluluu getirilmitir. THP 'ndaki hesaplar desimal (ondalk) kodlama sistemine gre l 'den 9 'a kadar dzenlenmitir. Tekdzen Hesap Planndan ama, btn iletmeler arasnda ve muhasebe sistemi ile mali tablolar arasnda uyumluluk salamaktr. Hesap Snflan: 1. Dnen varlklar : Para veya l yl iinde paraya evrilecei yada kullanlaca tahmin edilen varlklar kapsar. 2. Duran varlklar : Normal koullar altnda l yl iinde elden karlmas dnlmeyen veya yararlar l yl sona ermeyecek olan varlklar kapsar 3. Ksa vadeli yabanc kaynaklar : En ok l yl yada bir faaliyet dnemi sonunda denmesi gereken borlan kapsar. 4. Uzun vadeli yabanc kaynaklar : l yl yada bir faaliyet dneminden daha uzun srede denecek olun borlan kapsar. 5. zkaynaklar : letme sahip ve ortaklarnn iletmeye tahsis ettii sermaye. Faaliyetlerden elde edilmi fakat

ortaklara verilmeyip iletmede braklan karlar, Deer ykselmelerinin neden olduu artlar ve dnemin net karna ait hesaplan kapsar. 6. Gelir tablosu hesaplar: Varlk veya hizmet satlarndan faiz, kira gibi gelir ilemleri ile gelir elde etmek amacyla tketilen ve sermayeyi azaltc etkisi olan ilemlere ait hesaplar kapsar. 7. Maliyet hesaplar : Mal ve hizmetlerin planland ekilde retilmesi ve yaplmas iin katlanlan giderlerin topland ve maliyet unsurlanna dntrlerek izlendii hesaplan kapsar. 8.Nazm hesaplar : Varlklarda, borlarda ve sennayede art yada azal yaratmayan, ancak iletme ynetimi ve dier ilgililer tarafndan bilinmesi ve izlenmesi gereken ilemlere ait hesaplan kapsar. NTE-4 MUHASEBE KAYIT BELGELER VUK'NA GRE TUTULMASI ZORUNLU DEFTERLER 2. Snf tccarlarn tutmas zorunlu defterler: a. letme hesab defteri b. Gnlk parakende ve haslat defteri c. Kambiyo senetleri defteri 1.Snf tccarlarn tutmas zorunlu defterler a. Yevmiye (gnlk) defter b. Byk defter (defteri kebir) c. Envanter defteri d. Gnlk kasa defteri e. Kambiyo senetleri defteri Ayrca VUK'a gre iletmeler faaliyetin niteliine gre, "imalat defteri, bitim ileri defteri, istihsal defteri, ambar defteri, yabanc ulatrma kurumlarnn haslat defteri, damga vergisi defteri, bankabanker ve sigorta irketlerinin gider vergisine ilikin kaytlarnn yer ald defter." tutmak zorundadrlar. Ticari kanuna gre tzel kii niteliindeki iletmeler "karar defteri " tutmak zorundadrlar. Bu ticari defterlerin mutlaka belgelere dayanmas gerekir. Fatura, f vs. gibi YEVMYE DEFTER: letmeler tarafndan her yaplan ilem sonucunda bilano eitliinin unsurlar arasnda meydana gelen art ve azallann yazld deftere Byk Defter ( Defteri Kebir) denir. letmeler byk defterde hata olmasn nlemek ve gnlk ilemler hakknda topluca bilgi edinebilmek iin hesaplan nce baka bir deftere geirirler, bu deftere GNLK DEFTER ( YEVMYE DEFTER) denir. lemi btn ile kayda alan ve paralel izgilerle snrlanan ksma madde denir. Sayfa nosu: Byk defter balant numaras lemlerin kayt srasnn numaras (madde nosu) ...ilemlerin kayda alnd tarih... Borlu hesap ad Alacakl hesap ad leme ait aklamalar Bir sonraki ilemin kayda alnd tarih Borlu hesap tutar Alacakl hesap tutar 1- Basit Madde; Bir taraf bor hesab, dier taraf alacak hesabdr ( yukardaki gibi ) 2- Bileik Madde : Bir taraf borlanrken dier tarafn birden fazla alacakland yada bir taraf alacakanrken dier tarafn birden fazla borland maddedir. 3- Kark Madde : Birden ok hesabn borlanp alacakland maddedir. Yevmiye defterinde yaplan her ilemin kaydnn yani. her maddenin bor ve alacak toplamlar eit

olacandan, yevmiye defterinin borlu hesap tutar toplanlan ile alacakl hesap toplamlar da birbirine eit olacaktr. Bir sonraki sayfaya geerken stunlar toplanr ve sonraki sayfaya aktarlr. Bor toplam = Alacak toplam = Yevmiye toplam BYK DEFTER ( DEFTER KEBR) letmeler tarafndan her yaplan ilem sonucunda bilano eitliinin unsurlar arasnda meydana gelen art ve azallarn yazld deftere Byk Defter ( Defleri Kebir) denir. Defter sayfalar tahmini ilem saysna gre bltrlr. Mesela kasa hsb.da ok ilem olaca iin ok sayfa ayrlr, sermaye hsb. Daha ok fazla ilem yaplmayaca iin 1-2 sayfa yeterlidir. Bu bltrme ilemi defterin i kapana listelenir. 1. Sayfada sermaye hes, 2-20 sayfalar kasa hsb. gibi. Sayfa no: .......Hesab sayfa no Tarih Yevmiye kayt no Aklama Tutar Tarih Yevmiye kayt no Aklama Tutar

YARDIMCI (MUAVN ) DEFTER Byk defterdeki ana hesabn ayrntlarn gstermek amacyla tutulan defterlerdir. rnein birok mteriye kredili sat yaplr ve bunlar ana defterde tek bir hesapta Alclar Hsb.'da gsterilir. Kime kredili sat yapmz, ne zaman yapmz, bunlar byk defterde gremeyiz. Mterilerin herbirinin bor, deme, kalan bor durumunu grmek iin yardmc defter kullanrz. Her mteri iin bir hesap ap, durumu izleyebiliriz. MZAN Yevmiye defterindeki kaytlarn byk deftere doru olarak geirilip geirilmediini kontrol etmeye yarayan tablodur. Dnemsel olarak ve genellikle1 ay sonlarnda karlr letmenin ad / Mizann ait olduu tarih Sra No Byk Defter Sra No Hesaplar TUTARLAR ALACAKLAR Bor Alacak Bor Alacak --- --- --- --- --- --- -- Bor kalan toplam = Alacak kalan toplam Bor Toplam = Alacak Toplam = Yevmiye Toplamna Byk defterdeki sraya gre yaplr. Geici Mizan ay sonlarnda hazrlandnda aylk mizan, dnem kaytlan ncesinde hazrlandnda Genel Geici Mizan, dnem sonunda envanter kaytlarndan sonra hazrlanrsa Kesin Mizan adn alr. Defterlerin Tastik Zamanlar: (VUK maddeleri gereince noter tarafndan tastik olurlar.) a. teden beri ie devam eden iletmelerde; ertesi yl kullanlacak defterleri Aralk aynda b. Yeniden ie balayanlar, snf deitirenler ve yeni bir mkellefiyete girenler; ie balama, snf deitirme ve yeni mkellefiyete girme tarihinden nce c. Vergi mkellefiyeti kalkanlar; muaflktan kma tarihinden balayarak 10 gn iinde d. Defterlerin dolmas halinde ve dier nedenlerle yl iinde defter kullanmak zorunda kalanlar kullanmadan nce e. Ayn defteri ertesi yl kullanacak olan iletmeler kullanaca yln ocak ay iinde Tastik ilemlerini yapmak zorundadrlar. Defter tutarken uyulmas zorunlu kurallar : (VUK. Ticaret Kanununa gre) a. Defterler ve kaytlar Trke tutulurlar b. Defterler mrekkepli kalemle yazlrlar c. Satrlar izilmeksizin bo braklamaz ve atlanamaz. Satr aralarna yazlamaz d. Sayfalar ciltten kopanlamaz.yrtlamaz e. Deftere geirilen kayt izilmek, silinmek, karalanmak suretiyle okunmaz, hale getirilemez f. Yevmiye defterine yaplan yanllklar ancak muhasebe kurallarna gre dzeltilir. Dier defterlerdeki yanllklar okunulabilir ekilde izilip st yada yan tarafna dorusu yazlarak dzeltilir. g. lemler defterlere gn gnne geirilmesi esas olmakla birlikle ilemler en ge 10 gn iinde defterlere kaydedilmelidir, (kaytlarn muhasebe fileri, primi nota ve bordro gibi yetkililerin imzasn tayan belgelere dayanarak yrten iletmelerde bu sre 45 gndr.)

h. Gnlk kasa. gnlk perakende sat ve haslat defteri ile serbest meslek kazan defterine ilemler gn gnne kaydedilir.

MUHASEBE FLER Ticari ilemler nitelikleri bakmndan; a. Kasa ile ilgili ilemler 'o Kasa giri ilemlerine TAHSL ilemleri Kasa k ilemlerine TEDYE ilemleri denir. b. Kasa ile ilgisi olmayan ilemlere de MAHSUP ilemi denir. lemler direk ticari belgeler dayanlarak defterlere geirilebilecei gibi nce Muhasebe filerine - ki bunlar ilemin niteliine gre ayrlan ve ilemin adn tayan Tahsil Fii, Tediye Fii yada Mahsup Fii'dir.Kaydedilip daha sonra defter kaytlarna geirilir. Bu filerin kullanlmas yasal bir zorunluluk deildir ama kayt dzenini salamak, yanl kayt ihtimalini azaltarak, kaytlarn kontroln kolaylatrmak ve ayn nitelikteki ilemlerin toplu olarak grlmesini salamak asndan nemlidir. Tahsil Fii: letmenin kasasna giren paralarn ne iin alndn ve bu tahsilatn karlnda hangi hesaba veya hesaplara alacak kaydedildiini gsteren belgedir. Kasaya para girdii iin Kasa Hs. borlanacandan tahsil fiinde sadece Alacakl hesap bulunur. Tediye Fii: letmenin kasasndan kan parann ne iin dendiini ve bu demenin karlnda hangi hesap veya hesaplarn borlandn gsteren belgedir. Kasadan para kt iin Kasa Hs. alacaklandndan sadece borlu hesap bulunur. Mahsup Fii: Kasa hesabn ilgilendirmeyen ilemlerin kayd iin kullanlr. Kredili allar, satlar, ek alnp verilmesi, alnp verilmesi gibi. TCAR BELGELER Gnlk ilemleri belgelemek iin kullanlan belgelerdir. lemin konusunu, kimler arasnda yapldn, ilemin tarihini, tutarn gsterir. Bu belgelere ispat Edici Belgelerde denir. VUK'daki belgeler: Fatura Parekende sat fii Gider pusulas Mhtasil makbuzu cret bordrosu Tama irsaliyesi Yolcu listeleri Yazma belgeleri vb. TTK'daki belgeler: Polie Bono ek Hisse senedi Tahvil Emtia senetleri Nakliyat belgeleri (ordino, konimento, manifesto, hamule senedi, tama senedi) Tutulmas zorunlu defterleri ve belgeleri saklama sreleri TTK'na gre, Ait olduklar yldan balayarak 10 yl VUK'na gre, Ait olduklar yldan balayarak 5 yl NTE-5 MUHASEBE SREC Bir dnemi kapsayan ve muhasebe srecini oluturan muhasebe ilemleri : 1. Al veya Donemba envanterinin yaplmas 2. Al veya Donemba bilanosunun yaplmas 3. Envanter bilgilerinin envanter defterine kayd 4. Yevmiye defterine al kaytlarnn yaplmas

5. Byk deftere kayt 6. Hergn yaplan gnlk ilemlerin yevmiye defterine oradan da byk deflere geirilmesi 7. Aylk mizanlarn ve dnem sonunda Genel Geici Mizann hazrlanmas 8. Dnem sonu itibariyle envanter karlmas ve sonularn Envanter deflerine kayd 9. Envanter kaytlarnn (dnemsonu muhasebe ilemlerinin) yaplmas 10. Kesin mizan karlmas 11. Gelir Tablosu ve Dnemsonu Bilanosunun hazrlanmas letmelerde hesaplarn al genelde l Ocak tarihinde yaplr, nk genelde muhasebe dnemi l takvim yldr. Yeni kumlan iletmelerde al bilanosu tarihi kurulduu gndr, ie devam eden iletmelerde dnemsonu bilanosu ayn zamanda yeni dnemin dnemba bilanosudur. sletmenin mali durumunu oluturan varlklarn ve borlann saptanmas ilemine ENVANTER IKARMA denir. Yani; amak, lmek, tartmak ve deerlemek suretiyle bilano gnndeki varlklar ve borlan kesin olarak ayrntl ekilde saptamaktr. Envanter deferine gre V=B+S eitlii itibariyle Al Bilanosu dzenlenir. BLANO, envanterde gsterilen kymetlerin tasnifli ve karlkl olarak deerleri itibariyle dzenlenmi zetidir. Yada bildiimiz tanmyla iletmenin belli bir tarihteki sahip olduu varlklar ve bu varlklarn kayna olan sermaye ve borlan gsteren mali tablodur e balama tarihinde karlan envanter Envanter Deflerine kaydedilir. Yani dnembanda kaytlarn yaplaca ilk deflerdir..iletmenin al tarihinde ve her hesap dneminin sonunda karlan envanterler ve bilanolarn kaydedildii deflere ENVANTER DEFTER denir. Al bilanosu dzenlendikten sonra bilanodaki unsurlarn kendi adn tayan ilgili hesaplara kaytlar yaplarak hesaplar alr ve ilk olarak yevmiye defterine kaydedilir. Bu kayt ilemine AILI KAYDI denir. Dnembanda yer alan unsurlar nce yevmiye defterine oradanda byk deftere geirilir. Yevmiye defterindeki ilk kayt al bilanosunda yada dnemba bilanosunda yer alan varlklar, borlar ve sermaye unsurlarn hesaplara yanstmak zere yaplan hesaplarn al kayddr. Bu ilk kayttan sonra gnlk ilemler yevmiye defterine tarih srasyla belgelere dayanarak maddeler eklinde kayda alnr. Yevmiye defterine maddeler halinde yaplan kaytta borlandrlan ve alacaklandnlan hesaplar, byk defterde o hesap iin ayrlan sayfada hesabn durumuna gre bor yada alacak tarafna kaydedilir. Belli dnemler sonunda genellikle ay sonlarnda Yevmiye defterindeki kaytlarn Byk deftere doru olarak geirilip geirilmediini kontrol etmek iin aylk mizanlar dzenlenir. Mizanda hesaplarn hesaplanl bor - alacak toplamlar ile yevmiye defterinin bor - alacak toplamlar arasnda olmas gereken eitlik kontrol edilir.Eitlik varsa bmtik deftere kaytlar hatasz girmi demektir. letmenin bir dnemlik gnlk ilemlerinin kaydndan sonra dnem sonunda genel geici mizan kartlr. Genel geici mizandaki hesaplarn kalanlar iletmenin o dnemdeki faaliyetlerinin sonucunu vermez. Bu nedenle dnem sonunda ayrca fiili durumu saptamak iin, saymak, lmek, tartmak ve deerlendirmek suretiyle iletmenin varlklar ve borlan kesin ve ayrntl olarak saplanr. Bu ileme MUHASEBE DII ENVANTER denir. Muhasebe D envanterde bulunan sonular hesaplarn kalanlarna eit deilse krlma, kaybolma kuruma gibi nedenlerden dolay, hesaplarn kalanlar ile envanter sonucunda ortaya kan gerek tutarlar arasndaki fark ortadan kaldrmamz gerekecektir. Farklar ortadan kaldrmak iin yaptmz ilemlere de MUHASEBE ENVANTER (Envanter ilemleri) denir. Bu ilemlerin yevmiye ve byk deftere kayd yaplr. Hesaplarn kalanlan envanter sonularna eit hale getirildikten sonra kaytlarn doruluunu gsterecek olan Kesin Mizan kartlr.Bu mizandaki kalanlar iletme varlklarn ve bu varlklarn

kaynaklarn oluturan unsurlarn gerek bykln gsterir. Bu nedenle Dnemsonu Bilanosu kesin mizandan yararlanlarak hazrlanr. Kesin mizandaki hesap kalanlarna dayanlarak karlan bilanonun dzenlenmesinden sonra o dneme ait hesaplann kapatlmas gerekir. Hesabn kapal olmas demek hesabn kalan vermemesi demektir. Yani alacaklar toplantyla, borlar toplamnn birbirine eit olmasdr. Hesaplann kapatlmas ilemi, hesap dneminin sona erdirilmesi demektir. Yevmiye defterindeki hesaplann kapannn yapld kayda da KAPANI MADDESi yada KAPANI KAYDI denir. NTE-6 MUHASEBENN TEMEL KAVRAMLARI ve GENEL KABUL GRM MUHASBE LKELER Muhasebe kavram ve ilkelerinin genel kabul grm olma zellii, bunlarn evrensel nitelikte ve yaygn uygulama alanna sahip olmasndan kaynaklanmaktadr. Muhasebenin temel kavramlar 12 adettir. l - Sosyal sorumluluk kavram: Muhasebe bilgilerinin dzenlenip sunulmasnda tm toplumun karlarnn gzetilmesi ve dolaysyla geree uygun, tarafsz ve drst davranlmas gereini ifade eder. 2- Kiilik kavram : letmenin, iletme sahibinden ve dier kiilerden ayr olduunu, iletmenin muhasebe ilemlerinin sadece bu kiilik adna yrtlmesi gerektiini ngrr. Bilano eitliide bu kavrama dayanr. 3- letmenin sreklilii kavram : letmelerin faaliyetlerini bir sreye bal olmakszn srdreceini ifade eder. Bu kavram maliyet esasnn temelini oluturur. 4- Dnemsellik kavram; letmenin mrnn belli dnemler blnmesi ve her dnemin faaliyet sonularnn dier dnemlerden bamsz olarak saptanmasdr. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasna gre muhasebeletirilmesi, ayn dneme ait gelir ve giderlerin karlatrlmas gereini ifade eder. 5- Parayla llme kavram : Parayla llebilen iktisadi olaylarn ve ilemlerin muhasebeye ortak bir l olarak para birimiyle yanstlmasn ifade eder. Enflasyonun enok etkiledii kavramdr. 6- Maliyet esas kavram : letme tarafndan edinilen varlk ve hizmetlerin muhasebeletirilmesinde, bunlarn elde edilme maliyetlerinin esas alnmas gereini ifade eder. 7- Tarafszlk ve belgelendirme kavram : Muhasebe kaytlarnn gerek durumu yanstan ve usulne uygun olarak dzenlenmi objektif belgelere dayandrlmas ve muhasebe kaytlarna esas alnacak yntemlerin seilmesinde tarafsz ve n yargsz davranlmas gereini ifade eder. 8- Tutarllk kavram : letmenin muhasebe politikasnn birbirini izleyen dnemlerde de ayn ekilde uygulanmas gereini ifade eder. 9- Tam aklama kavram : Mali tablolarn yeterli, ak ve anlalr olmas gereini ifade eder. 1O- htiyattk kavram : Gelecekte ortaya kabilecek gider ve zararlar gibi iletmenin karlaabilecei risklerin gznne alnmas gereini ifade eder. 11-nemlilik kavram: Bir hesap kalemi ve tabi mali bir olayn nisbi arlk ve deerinin, mali tablolara dayanlarak yaplacak deerlemeleri veya alnacak kararlan etkileyebilecek dzeyde olmasn ifade eder. 12-zn dncelii kavram : lemlerin muhasebeye yanstlmasnda ve onlara ilikin deerlendirmelerin yaplmasnda biimlerinden ok zlerinin esas alnmas gereini ifade eder.

GENEL KABUL GRM MUHASEBE LKELER Amac: Sermeye koyan ve sonradan kendilerine ait kr iletmede brakan sahip ve hissedarlar ile alacaklarn iletmeye saladklar kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlklarn iletmeye saladklar kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlklarn, muhasebe kayt, hesap ve tablolarnda anlaml bir ekilde tesbit edilmesi ve gsterilmesi yoluyla, belirli bir ticarii iletmenin mali durumunun aklkla ve ilgililer iin geree uygun olarak yanstlmasdr. A) Gelir Tablosu lkeleri : Satlarn, gelirlerin, satlar maliyetinin, giderlerin, kr ve zararlara ait hesaplarn ve belli dnemlere ait iletme faaliyeti sonularnn snflandrlm ve geree uygun olarak gsterilmesini salamaktr. 1. Gereklememi satlar, gelir ve karlar: Gereklemi gibi veya gerekleen tutardan fazla veya az gsterilmemelidir. Dnem banda ve sonunda doru hesap kesimi ilemi yaplmaldr. 2. Belli bir dnemin satlar ve gelirleri bunlar elde etmek iin yaplan satlarn maliyeti ve giderleri ile karlatrlmaldr. 3. Maddi ve maddi olmayan duran varlklar zel tkenmeye tabi varlklar iin uygun amortisman ve tkenme pay ayrlmaldr. 4. Maliyetler; maddi duran varlklar, stoklar, bakm ve onarm ve dier gider gruplar arasnda uygun bir ekilde datlmaldr. 5. Arzi ve olaanst nitelie sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dnemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonularndan ayr olarak gsterilmelidir. 6. Btn kar ve zararlardan, nceki dnemlerin mali tablolarnda dzeltme yaplmasn gerektirecek byklk ve nitelikler dnda kalanlar, dnemin gelir tablosunda gsterilmelidir. 7. Karlklar, iletmenin karn keyfi bir ekilde azaltmak veya bir dneme ait kan dier dneme aktarmak amacyla kullanlmamaldr. 8. Dnem sonularnn tespiti ile ngulana gelen deerleme esaslar ve maliyet yntemlerinde bir deiiklik yapld takdirde, bu deiikliin etkileri aka belirtilmelidir. 9. Bilano tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birka olayn gelecekte ortaya kp kmamasna bal durumlar t'adc eden. arta bal olaylardan kaynaklanan, makul bir ekilde geree yakn olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yanstlr. arta bal gelir ve karlar ise gerekleme ihtimali yuksekte olsa herhangi bir tahakkuk ilemi yaplmaz, dipnotlarda aklama yaplr. B.) Bilano lkeleri : Sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kn isletmede brakan sahip ve hissedarlar ile alacakllarn isletmece saladklar kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlklarn muhasebe kayt, hesap ve tablolarnda anlaml bir ekilde tespit edilmesi ve gsterilmesi yoluyla, belli bir tarihte iletmenin mali durumunun aklkla ve ilgililer iin geree uygun olarak yanstlmas. Btn varlklar gayrisafi deerleriyle gsterilirler. C) Varlklara ilikin ikeler 1. letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde paraya dnebilecek varlklar, bilanoda dnen varlklar grubu iinde gsterilir . 2. letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde paraya dnmeyen, hizmetlerinden bir hesap dneminden daha uzun sre yararlanlan uzun vadeli varlklar, bilanoda duran varlklar grubunda gsterilir. 3. Bilanoda varlklar, bilano tarihindeki geree uygun deerlerle gsterebilmek iin.Varliklardaki deer dklklerini gstererek karlklarnn ayrlmas zorunludur. 4. Gelecek dnemlere ait olarak nceden denen giderler ile cari dnemde tahakkuk eden ancak, gelecek dnemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayt ve tespit edilmeli ve bilanoda ayrca gsterilmelidir. 5. Dnen ve duran varlklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilano tarihindeki geree uygun deerleri ile gsterebilmek iin reeskont ilemleri yaplmaldr. 6. Bilanoda duran varlklar grubunda yer alan maddi duran varlklar ile maddi olmayan duran varlklarn maliyetim eitli dnem maliyetine yklemek amacyla, her dnem ayrlan

amortismanlarn birikmi tutarlar ayrca bilanoda gsterilmelidir. 7. Duran varlklar grubu iinde yer alan zel tkenmeye tabi varlklarn maliyetini eitli dnem maliyetlerine yklemek amacyla, her dneni ayrlan tkenme paylarnn birikmi tutarlar ayrca bilanoda gsterilmelidir 8. Bilanonun dnen ve duran varlklar grubunda yer alan alacaklar, menkul kymetler, bal menkul kymetler ve dier ilgili hesaplardan ve ykmllklerden iletmenin sermaye ve ynelim bakmndan ilikili bulunduu ortaklara, personele, itiraklere ve bal ortaklklara ait olan tutarlarnn ayr gsterilmesi temel ilkedir. 9. Tutarlar kesinlikle saptanamayan alacaklar iin herhangi bir tahakkuk ilemi yaplmaz. Bu tr alacaklar bilano dipnot veya eklerinde gsterilir. 10. Verilen rehin, ipotek ve bilano kapsamnda yer almayan dier teminatlarn zellikleri ve kapsamlar bilano dipnot veya eklerinde aka belirtilmelidir. Bu ilke dier teminatlar iinde geerlidir. Ayrca, iletme varlklar ile ilgili toplam sigorta tutarlarnn da bilano dipnot veya eklerinde aka gsterilmesi gerekmektedir. D) Yabanc Kaynaklara ilikin ilkeler 1. letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde vadesi gelen borlan, bilanoda ksa vadeli yabanc kaynaklar grubu iinde gsterilir. 2. letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde vadesi gelmemi borlan, bilanoda uzun vadeli yabanc kaynaklar grubu iinde gsterilir. 3. Tutarlar kesinlikle saptanamayanlar veya durumlar tartmal olanlar da iermek zere, iletmenin bilinen veya tutarlar uygun olarak tahmin edilebilen btn yabanc kaynaklan kayt ve tespit edilmeli bilanoda gsterilmelidir. 4. Gelecek dnemlere ait olarak nceden tahsil edilen haslat ile cari dnemde tahakkuk eden ancak, gelecek dnemlerde denecek olan giderler kayt ve tespit edilmeli ve bilanoda ayrca gsterilmelidir. 5. Ksa ve uzun vadeli yabanc kaynaklar grubunda yer alan bor senetlerini bilano tarihindeki geree uygun deerlen ile gsterebilmek iin reeskont ilemleri yaplmaldr. 6. Bilanoda ksa ve uzun vadeli yabanc kaynaklar gruplarnda yer alan borlar, alnan avanslar ve dier ilgili hesaplardan isletmenin sermaye ve ynetim bakmndan ilgili bulunduu ortaklara, personele, itiraklere ve bal ortaklara ait olan tutarlarnn ayr gsterilmesi temel ilkedir. E) zkaynaklara ilikin ilkeler 1. letme sahip veya ortaklarnn sahip veya ortak sfatyla iletme varlklar zerindeki haklan z, kaynaklar grubunu oluturur. 2. letmenin denmi sermayesi bilanonun kapsam iinde tek bir kalem olarak gsterilir. 3. letmenin hissedarlar tarafndan yatrlan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. 4. zkaynaklann bilanoda net olarak gsterilmesi iin gemi yllar zararlar ile dnem zarar. z kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alr. 5. z.kaynaklar; denmi sermaye, sermaye yedekleri. kar yedekleri, gemi yl karlar (zararlar) ve dnem net kan (zarar)'ndan oluur NTE-7 STOKLAR Dnen varlklar a. Hazr deerler b. Menkul kymetler c. Ticari alacaklar d. Dier alacaklar e. Stoklar f. Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkuklar g. Dier dnen varlklar Stoklar a. lk madde ve malzeme

b. Yeni mamller - retim c. Mamller d. Ticari mallar e. Dier stoklar f. Stok deer karl d (-) g. Verilen sipari avanslar STOKLAR letmenin satmak, retimde kullanmak veya tketmek amacyla edindii bir yl ierisinde nakte evrilebilecei dnlen varlklardr. KDV (Katma Deer Vergisi) Mal veya hizmetin bedeli zerinden bu bedelin belli bir yzdesi karlnda ayrca denen yada denecek olan tutardr. KDV'nin muhasebeletirilmesinde kullanlan hesaplar : 1) ndirelecek KDV Hesab: letmenin satn ald her trl mal ve hizmetin bedeli zerinden satcya denen veya denecek olan kdv'nin kaydedildii hesaptr. Bu kdv her zaman hesabn borcuna kaydedilir. 2) Hesaplanan KDV Hesab: letmenin satt her trl mal ve hizmetin bedeli zerinden alcdan ald yada alaca kdv'nin kaydedildii hesaptr. Bu kdv her zaman hesabn alacana kaydedilir. 3) denecek Vergi ve Fonlar Hesab : letmenin yapt ilemler sonucunda Hesaplanan KDV. ndirilecek KDV tutarndan bykse aradaki fark ay sonunda bu hesabn alacak tarafna yazlr. ( Hes.Kdv - nd. Kdv) 4) Devreden KDV Hesab letmenin yapt ilemler sonucunda ndirilecek KDV, Hesaplanan KDV tutarndan bykse aradaki fark ay sonunda bu hesabn bor tarafna yazlr. ( nd.Kdv - Hes. Kdv) MAL HAREKETLERNDE ZLENEN KAYIT YNTEMLER: l- ARALIKLI ENVANTER YNTEM : letmedeki mal mevcudunun bellirli aralklarla yaplacak saym ve deerleme ile bilinebilecei esasna dayanr. Mal eidinin ok ve kk hacimli, nisbeten ucuz fiyatl birimlerden oluan isletmelerde kullanlr. Dnemba mal mevcudu, dnem allar, al giderleri, al iadeleri ve al skontolar Ticari Mallar Hesab (TMH)'na kaydedilir. Satlar ise Yurtii Satlar Hesab (YlSH)'nn alacana kaydedilir. Dnemba Mal Mevcudu: Dnemba bilanosunda yer alan Ticari Mallar mevcudu yevmiye defterine yaplan al kaydndan sonra binlik defterdeki TMH nn bor ksmna ilk kayt olarak geer Allar: Ticari mallar hesab, ndirilecek KDV hesab, Kasa hesab ve/veya satclar hesab Al giderleri: Ticari mallar hesab, ndirilecek KDV hesab, Kasa hesab ve/veya satclar hesab Altan iadeler: Kasa hesab ve/veya satclar hesab, Ticari mallar hesab, ndirilecek KDV hesab Al iskontolar: Satclar hesab, Ticari mallar hesab Satlar: Kasa hesab ve/veya Alclar hesab, yurtii satlar hesab, Hesaplanan KDV hesab Sat giderleri: Pazarlama sat ve datm hesab, ndirilecek KDV hesab, Kasa hesab ve/veya alclar hesab Sat iskontolar: Sat iskontolar hesab, Alclar hesab Mal sat kr veya zarar ancak dnemsonunda hesaplanr. Satlarn kayd dnemiinde TMH'na ilenmedii iin dnemsonu mal mevcudunu ve satlarn maliyetini gremeyiz. Bunun iin dnemsonunda mallarn saymnn yaplmas gerekir. Yaplan saym sonucu bulunan dnemsonu mal mevcudu TMH bor kalanndan kartldnda satlan mallarn maliyeti bulunur. Bulunan bu maliyet TMH dan dlerek Satlan Ticari Mallar Maliyeti Hesabna aktarlr. SMM = DBMM + Almlar - DSMM TM l IS Bor Kalan

2- DEVAMLI ENVANTER YNTEM: Dnemi iinde her zaman mevcut mallarn miktarn ve maliyetini, bunun yannda satlarn tutarn ve maliyetini gsterecek ekilde kayt esasna dayal bir sistemdir.ok byk hacim ve birim deeri yksek, eit olarak az mal eidine sahip iletmelerde kullanlr. TMH'nn yardmc defterleri olarak stok kartlar 'dzenlenir. Stok kart giren, kan ve kalan mallan miktar olarak, birim fiyat ve tutar itibaryla gsterdiinden mallarn maliyetini izleme olana salar. Dnemba Mal Mevcutlu: Dnemba bilanosunda yer alan Ticari Mallar mevcudu yevmiye defterine yaplan al kaydndan sonra byk defterdeki TMH'nn bor ksmna ilk kayt olarak geer . Hesapta grlen tutar DBMM'un maliyet zerinden deerim gsterir. Allar: Ticari mallar hes, ndirilecek KDV hes, Kasa hes, ve/veya satclar hes. Al Giderleri: Ticari mallar hes, ndirilecek KDV hes, Kasa hes, ve/veya satclar hes. Altan adeler: Kasa hes,ve/veya satclar hes,Ticari Mallar hes, ndirilecek KDV hes. Al skontolar: Satclar hes, Ticari Mallar hes. Satlar: Kasa hes, ve/veya satclar hes, Yurtii satlar hes, Hesaplanan KDV hes, Sat Giderleri: Pazarlama Sat ve Datm hes, ndirilecek KDV hes, Kasa hes ve/veya Alclar hes. Sattan adeler: Sattan adeler hes, Hesaplanan KDV hes, Kasa hes ve/veya Alclar hes, Ticari Mallar hes, Satlan Ticari Mallar Maliyet hes Sat skontolar: Sat skontolar Hes, Alclar Hes. Satlar: 2 madde eklinde kaydedilir, l .madde sat ileminden elde edilen sat haslat ile ilgili kayt, 2.madde de satlan maln maliyetiyle ilgili kayttr Satlan mallar farkl tarih ve fiyatlarda alnm olabilirler.alnan mallarn tamam deikle bir ksm satldndan bu mallarn maliyetlerini o anda hesaplayamayz. Bunun iin satlan mallarn maliyetleri haftalk, aylk yada aylk dnemler sonunda baz maliyet hesaplamalar sonucunda Satlan Mallar Maliyet HS'na devredilir. Bu yntemler; Gerek Maliyet Yntemi: Az sayda ve yksek deerli mal alm sapan iletmeler cn uygundur. Satlan maln gerek satn aln maliyeti zerinden belirlenmesidir. lk Giren lk kar Yntemi ( Flt'O): lk satn alnan maln ilk nce satlaca varsaylr. Son Giren lk kar Yntemi ( LFO): En son alnan maln ilk nce satlaca varsaylr. Ortalama Maliyet Yntemi: Arlkl Ortalama M.Y: O ana kadar alnm olan farkl fiyatlardaki almlarn toplam maliyetlerinin, toplam miktarna blnmesiyle bulunan ortalamaya gre saptanr. Hareketli Ortalama M. Y: Ortalama maliyet her almda tekrar hesaplanr. Mal sat kr veya zarar satlarla, satlan mallarn maliyetlerinin karlatrlmas suretiyle bulunur. Bu amala sonu hesaplan olan "Yurtii Satlar Hs., Satlan Ticari Mallar Maliyet Us., Pazarlama Sat ve Datm Giderleri Hs., Satan adeler Hs., Sat Iskontolar Hs. '" Dnem Kr veya Zarar Hs.'na devredilerek kapatlr. MAL ALIM SATIMINDA KULLANILAN BELGELER Mal alm satm ilemlerinin belgelere dayandrlmas gerekir. Bu konu ile ilgili olarak gerekli belgeler, Vergi Usul Kanununda Fatura ve Fatura yerine geen vesikalar ad altnda bir blmde toplanmtr. FATURA : Fatura satlan emtia veya yaplan i karlnda mterinin borland mebla gstermek zere

emtiay satan veya ii yapan tccar tarafndan mteriye verilen ticari vesikadr. Birinci ve ikinci snf tccarlarla defter tutma mecburiyetinde olan iftiler; 1. Birinci ve ikinci snf tccarlara, 2. Serbest meslek erbabna, 3. Kazanlar gtr usulde tespit olunan tccarlara, 4. Defter tutmak zorunda olan iftilere 5. Vergiden muaf esnafa sattklar emtia veya yaptklar iler iin fatura vermek ve bunlarda fatura istemek ve almak zorundadr. PARAKENDE SATI VESKALARI : Birinci ve ikinci snf tccarlarla defter tutma mecburiyetinde olan iftilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadklar satlarn ve yaptklar ilerin bedelleri aadaki vesikalardan herhangi biri ile tevsik olunur. Harekende sat fileri Makineli kasalarn kayt rulolar Giri ve yolcu tasma biletleri GDER PUSULASI: Birinci ve ikinci snf tccarlarla defter tutma mecburiyetinde olan serbest meslek erbabnn ve iftilerin: 1. Kazanlar gtr usulde tespit olunan tccara 2. Kazanlar gtr usulde tespit olunan serbest meslek erbabna 3. Vergiden muaf esnafa, yaptklar iler ve onlardan satn aldklar emtia iin tanzim edip isi yapana veya emtiay satana imza ettirecekleri gider pusulas gtr usulde vergiye tab tccar ve serbest meslek erbab ile vergiden muaf esnaf tarafndan verilmi fatura hkmndedir. MHTAHSL MAKBUZU : Birinci ve ikinci snf tccarlar ile defter tutmak mecburiyetinde olan iftiler, gtr usule tabi veya vergiden muaf iftilerden saln aldklar mallarn bedelini dedikleri srada iki nsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satc iftiye vermeye ve dierim ona imzalatarak almaya mecburdur. Mal tccar veya ifti adna bir adam tarafndan alnrsa makbuz bunlardan tanzim ve imza olunur. NTE-8 HAZIR DE?ER ve MENKUL KIYMETLER DNEN VARLIKLAR 1. HAZIR DEERLER 2. MENKUL KIYMETLER 3. Ticari alacaklar 4. Dier alacaklar 5. Stoklar 6. Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkuklar 7. Dier dnen varlklar 10 HAZIR DEERLER 100 Kasa 101 Alnan ekler 102 Bankalar 103 Verilen ekler ve deme emirleri (-) 108 Dier hazr deerler 11 MENKUL KIYMETLER 110 Hisse senetleri 111 zel kesim tahvil, senet ve bonolar&yacute; 112 Kamu kesimi tahvil, senet ve bonolar 118 Dier menkul kymetler 119 Menkul kymetler deer dkl karl(-)

HAZIR DEERLER: Nakit olarak elde edilen veya bankada bulunan para ve para gibi kullanlan varlklar ile istenildiinde deer kaybna uramadan paraya evirme olana bulunan varlklar kapsar. Kasa Kasa iletmenin nakit parasn, nakit giri ve klarn kapsar. Gnlk kasa deflerinde takip edilir ve bu deftere yazlan para hareketleri Kasa Hesabna kaydedilerek izlenir. Yabanc paralarda TL zerinde bu hesapta kaydedilir. Yani alnan para o gn alnd kur zerinden TL cinsi olarak hesabn borcuna kaydedilir Alnan ekler Henz tahsili iin bankaya ibraz edilmemi veya ciro edilmemi eklerin tutarn gsteren bir varlk hesabdr. letme alcsndan ek aldnda bu hesap borlanrken, ekin tahsil edilmesi durumunda alacaklanr. Yabanc para zerinden dzenlenen eklerde alndklar tarihdeki kura gre TL cinsinden bu hesabn borcuna kaydedilir. Alnan ekler hesab; czdandaki ekler, tahsildeki ekler gibi yardmc hesaplarla kullanlr. Bankalar letmenin dncmsoumda bankada bulunan paralarnn tutarlarn gsteren bir bilano kalemidir. Mevduat bankaya yatrlan paralar anlamndadr. letmenin bankadaki hesabnda art olduunda hesap borlandrlrken, azal sz konusu olduunda alacaklandnlr. Verilen ekler ve deme Emirleri Verilen ekler iletmenin nc kiilere ekle yapm olduu demelerden henz bankadan ekildiine dair bir bilginin gelmedii ekleri izleyen, alacak kalan veren hesaptr. Ancak bu hesap aktifteki banka hesabn azaltc olduundan aktifte banka hesabm dzeltecek ekilde negatif iaretle indirim unsuru olarak yer alr. Dier Hazr Deerler Nitelikleri itibariyle hazr deer olan pullar, vadesi gelmi kuponlar, yoldaki paralar gibi deerleri kapsar. Bu deerler alndnda al bedeliyle borlandrlr, elden karldndaysa yine al bedeliyle alacaklandmlr. MENKUL KIYMETLER Kr elde etmek amacyla geici bir sre elde bulundurulmak Zere alnan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatrn fonu katlim belgesi, kr Zarar ortakl belgesi, gelir ortakl senedi gibi menkul kymetleri kapsar. Hisse Senetleri: Hisse Senedi; Anonim irketlerin eil paylara blnm sermayesi karlnda karlan ekli kanunla belirlenmi olan belgedir. Nama yada hamiline yazl olabilir Saln alnan hisse senetleri al fiyatlar zerinden bu hesabn borcuna kaydedilir, satldklarnda yine al fiyatlar zerinden hesap alacaklandnlr. Eer hisse senedi alnd fyal zerinde bir fiyata satlmsa ortaya kan fark iletme lehine olup 645 Menkul Kymetler Sat Krlan hesabnn alacana kaydedilir. Eer alnd fiyat altnda bir fiyata satlmsa ortaya kan fark iletme aleyhine olup 655 Menkul Kymetler Sat Zararlar hesabnn borcuna kaydedilir. Hisse Senedi ilemi yapmak iin arac kuruma denen komisyon 643 Komisyon Giderleri Hesabn borlandrr. Hisse Senetleri kr paylar (temett) tahsil edildiinde 640 tiraklerden Temett Geliri Hesab alacaklandnlr. zel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar / Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar Tahvil: Anonim irketlerin ve birtakm kurulularn belli bir faiz oran karlnda bor para bulmak amacyla kardklar bor senedi niteliindeki belgelerdir. Tahvili elinde bulunduranlar. tahvili karan iletme yada kurululardan fazi dnemi sonunda faiz alr. Tahvil, senet ve bonolar zel sektr tarafndan karlmsa 111 zel Kesim Tahvil. Senet ve Bonolar hesabnda takip edilir. Devletin eitli daireleri tarafndan kanlmlarsa 112 Kamu Kesimi Tahvil. Senet ve Bonolar

hesabnda takip edilir. letme tahvil satn aldnda ilgili hesap (zel kesim yada kamu kesimi) al bedeli zerinden borlandrlr, satldndaysa yine al bedeli zerinden alacaklandrlr. Tahvil.senet ve bonolarn alm iin arac kuruma denen komisyon 643 Komisyon Giderleri Hesabm borlandrr. Eer tahvil.senet ve bonolar alnd fiyat zerinde bir fiyata satlmsa ortaya kan fark iletme lehine olup 645 Menkul Kymetler Sat Krlar hesabnn alacana kaydedilir. Eer alnd fiyat altnda bir fiyata satlmsa ortaya kan fark iletme aleyhine olup 655 Menkul Kymetler Sat Zararlar hesabnn borcuna kaydedilir. (Hisse senetlerindeki gibi) Dier Menkul Kymetler Hisse senetlerinin kamu ve zel kesim tahvil, bono. senetlerinin kuponlar, altn, altn dndaki kymetli madenlerin izlendii hesaptr. Bu deerler satn alndnda hesap al bedeliyle borlandrlr, satldndaysa yine al bedeliyle alacaklandnlr. Kupon Tahvillerin faizini, hisse senetlerinin kr payn ve sermaye artmmlarmda yeni pay almak zere kesilerek verilen ksm NTE-9 TCAR ALACAKLAR DNEN VARLIKLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. HAZIR DEERLER MENKUL KIYMETLER Ticari alacaklar Dier alacaklar Stoklar Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkuklar Dier dnen varlklar

TCAR ALACAKLAR 120 Alclar 121 Alacak Senetleri 122 Alacak Senetleri Reskontu 126 Verilen Dopozito ve Terminatlar 127 Dier Ticari Alacaklar 128 pheli Ticari Alacaklar 129 pheli Ticari Alacaklar Karl (-) DER ALACAKLAR 131 Ortaklardan Alacaklar 132 tiraklerden Alacaklar 133 Bal Ortaklardan Alacaklar 135 Prsonelden Aacaklar 136 Dier eitli Alacaklar 137 Dier Alacaklar Resk. (-) 138 pheli Dier Alacaklar 139 pheli Dier Alacaklar Karl (-) TCAR ALACAKLAR letmenin toplan alacaklar iinde genelllikle en nemli tutar olutur. letmenin ticari ilikileri, dier ifadeyle satlan yada hizmetler sonucu oluan senetli ve senetsiz alacaklarn tmn kapsar. Alclar Mterilere yaplan kredili (ak hesap), (veresiye) satlarn tutarlarnn takip edildii hesaptr. Alclar hesab aktif karakterli bir hesap olup. bor kalan verir. Bu kalan satlan mal yada hizmet karlnda iletmenin sahip olduu alacak hakkm ifade eder. letmenin mterilerine kerdili sat

yapmas sonucunda hesap borlanr. Alcnn nakden, ekle, senetle yada hcsabcn yapt demelerde satlan maln iletmeye iadesinde mal satldktan sonra yaplan skontolarda ise bu hesap alacaklanr. Alacak Senetleri letmenin faaliyet konusunu oluturan mal ve hizmet satlarndan kaynaklanan senede balanm alacaklarn takip edildii hesaptr. letme mal ve hizmet satlar karlnda bono veya polie alyorsa hesap borlandrlr. Senedin vadesinde dorudan iletme tarafndan yada bankadan tahsil edilmesinde. 3.kiilere ciro edilmesinde, baka bir senetle deitirilmesinde, pheli alacak haline gelmesinde nominal deerden alacaklandnlr. Alacan senede balanmas sadece kant kolayl nedeni ile deildir. Senetler baz durumlarda nc kiiye olan borcun denmesinde, bir bankadaki ticari krediyi likit( nakit) bir duruma getirmek, dier bir ifadeyle teminat olarak gsterilerek bankalardan para salamak amacyla kullanlr. VUK a gre. birinci ve ikinci snf tccarlar ile serbest meslek erbab, faaliyetleriyle ilgili borlan ve alacaklar iin dzenlenen bono. polie, ek ve benzen kambiyo senetlerine ilikin bilgileri kaydetmek zere Kambiyo Senetleri Defleri tutmak zorundadrlar Alacak senetleri hesab czdandaki tahsildeki skontodaki teminattaki protestodaki takipteki senetler ad altnda yardmc hesaplara sahiptir. Polie Genellikle tarafl bir ilikiyi dzenleyen bir senettir. Alacaklnn borlusundan olan alacan. kendisinin borlu bulunduu nc bir ahsa devretme temelini dayanr. Polieyi dzenleyen kii. dier bir kiiye poliede ismen gnderilmi olan kimseye belli bir tutar deme emrini verir. Muhatap polieyi kabul edip etmemekle serbesttir. Kabul ettikten sonra senedin esas borlusu durumuna geer. Kabul, muhatabn polienin zerine kabul edilmitir yazp, imzalamas ile. polieyi vadesinde deeceini onaylamasdr. Poliede Taraflar. Polieyi dzenleyerek deme emrini veren kii(keideci) Polieyi deyecek k(mulatap) Poliede belirtilen miktar tahsil edecek kii(lehdar) olmaktadr Bono (Emre muharrer senet) Borlu tarafndan dzenlenen yazl bir deme ykmlldr. Bono TTK.'nn 688. Maddesine gre baz ekil artlarna tabidir. Bu artlara gre bono; borlu tarafndan imza edilen, alacakl emrine belirlenen tarihte ve yerde kaytsz ve artsz belirli bir tutarn denmesi ykmlln kapsayan bir senettir. Senedin zerine yazl deere nominaLdcr denir ve senet bu deere ancak vade sonunda ular. Verilen Dcpozito Ve Teminatlar letmece 3. Kiilere kar bir iin yaplmasnn sicnilmcsi veya bir szlemenin yada dier ilemlerin karl olarak geri alnmak zere verilen depozto ve teminat niteliindeki deerlerin lakip edildii hesaptr. Bu hesapta bir yl iinde geri alnaca ngrlen depozito ve teminatlar izlenir. Depozito ve teminatlar verildiginde hesap borlanrken geri alndnda alacaklandmlr. D?ER TCAR ALACAKLAR Ticari alacaklar dnda kalan, yani mterilere mal ve hizmet sat sonucu domayan eitli kii veya ilctmclcrcc dn verme vb. meydana gelen alacaklar kapsar. Byle bir alacak ortaya ktnda hesap borlandrlr; alacak tahsil yada mahsup edildiindeyse hesap alacakladmlr.

DER ALACAKLAR Herhangi bir nedene dayanmadan meydana gelmi ve en ok bir yl iinde tahsil edilmesi dnlen senetli, senetsiz alacaklar ve bunlara ait pheli alacak ile karlnn takp edildii hesaptr. Ortaklardan Alacaklar letmenin ana faaliyet konusu dndaki dn verme ve benzer nedenlerle ortaya kan ilemler dolaysyla ortaklardan alacakl bulunduu tutarlar bu hesapta izlenir. Boyle bir alacan domas halinde hesap borlanr, alacak tahsil edildiindeyse alacaklandrlr. tiraklerden Alacaklar letmenin ana faaliyet konusu dndaki dn verme ve benzer nedenlerle ortaya kan ilemler dolaysyla itiraklerden yani ortak olunan iletmelerden olan alacaklar bu hesapla izlenir. Byle bir alacan domas halinde hesap borlanr, alacak tahsil edildiindeyse alacaklandmlr. Bal Ortaklklardan Alacaklar letmenin ana faaliyet konusu dndaki ilenilen dolaysyla bal ortaklklardan olan alacaklar bu hesapta izlenir. Byle bir alacan domas halinde hesap borlanr, alacak tahsil yada mahsup edildiindeyse alacaklandrlr. Personelden Alacaklar ve Avanslar letmenin kendi personelinden ve iisinden olan alacaklar (iletme tesislerinden yararlanma, mal sorumluluk gibi nedenlerle ortaya kan alacaklar) takip edilir. Alacak doduunda hesap borlanrken, alacan tahsilinde hesap alacaklandnhr. cret avanslar yada volluk avanslar bu verilen i avanslar hesapta deil 196 Personel Avanslar

NTE-10 DURAN VARLIKLAR DURAN VARLIKLAR Bir yldan veya bir faaliyet dneminden daha uzun srelerde, iletme faaliyetlerinin gerekletirilmesi iin kullanlmak amacyla elde edilen ve ilke olarak bir ylda yada bir faaliyet dnemi iinde elden karlmas yada tketilmesi ngrlmeyen varlklardr. DURAN VARLIKLAR 1. Ticari Alacaklar 2. Dier Alacaklar 3. Mali Duran Varlklar 4. Madi Duran Varlklar 5. Maddi Olmayan Duran Var 6. zl Tkenmeye Tabi Var. 7. Gelecek Yllara Ait Gideler ve Gelir Tah. 8. Dier Duran Varlklar MADD DURAN VARLIKAR 250 Arazi ve Arsalar 251 Yeralt ve Yerst Dzenleri 252 Binalar 253 Tesis, Makine ve Cihazlar 254 Tatlar 255 Demirbalar 256 Dier Maddi Duran Varlklar 257 Birikmi Amortismanlar Yaplmakta Olan Yatrmlar MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 260 Haklar 261 erefiye 262 Kurulu ve rgtlenme Giderleri

263 264 267 268

Aratrma Gelitirme Giderleri zel Maliyetler Dier Maddi Olmayan Duran Varlklar Birikmi Amortismanlar

1. MADD DURAN VARLIKLAR letme faaliyetlerinde kullanlmak zere edinilen ve tahmni yararlanma sresi bir yldan fazla olan fiziki arlklardr. Maddi Duran varlklar ile ilgili hesaplar bilanonun aktif tarafnda yer alrlar, yani bor bakiyeli alan hesaplardr. ( Birikmi Amortismanlar hari) Maddi Duran Varlklar edinildiinde maliyet bedeliyle ilgili hesabn borcuna kaydedilir, eitli nedenlerle elden karldndaysa alacak kaydedilir. Amortismana tabii tutulan duran varlklarn edinilmesi srasnda denen kdv\\\'ler, 3 yl iinde ve eit miktarlarda indirim konusu yaplabilir. lk aamada Kdv\\\'nin 1/3\\\' ndirilecek Kdv Hs. da kalan 2/3\\\' ise Gelecek yllarda indirilecek kdv hs da izlenir. Maddi Duran varlklar kullanma srasnda yaplan harcamalar, duran varln ekonomik deerini arttrd takdirde aktifletirilir; sadece iyi alr durumda tutmak amacyla yapldndaysa dnem gideri olarak kaydedilir. letmelerde duran varlklar cins, miktar ve deerlerini ve de bu varlklara ayrlan amortismanlar (Arazi ve rsalar hari) birarada gsteren Duran Varlklar ve Amortismanlar Defteri tutulur. Duran varlklarn eidi ve saylar az ise hepsi tekbir defterde tutulabilir ancak eit ve say fazlaysa binalar defteri, makinalar defteri, demirbalar defterigibi ayr ayr defterde izlenirler. 250. Arazi ve Arsalar Hs.: Arazi: Tarm faaliyetlerine ayrlan veya parsellenerek arsa haline getirilmeye uygun geni toprak parasdr. Arsa : Belediye snrlar iinde olup, inaata elverili parsellenmi arazi parasdr. Arazi ve arsalar edinildiinde maliyet bedeliyle bu hesabn borcuna, elden karldndaysa alacana kayt yaplr. Arazi ve arsalarn maliyet bedeli; satnalma maliyetine noter, tapu, mahkeme, kymet takdiri, komisyon ve tellaliye gider ve harlar ile emlak vergisi eklenerek bulunur. Eer satn alnan arsa zerinde daha nceden yaplm bir yap varsa, bunun yklmas, hurdann kaldrlmas ve arsann dzenlenmesi iin yaplan harcamalarda maliyet bedeline eklenir, enkaz satndan elde edilen gelir ise maliyetten dlr. 251. Yeralt ve Yerst Dzenleri Hs.: Herhangi bir iin gereklemesini yada kolaylatrlmasn salamak amacyla, yeraltnda yada yerstde inaa edilmi hertrl yol, kpr, kanal, tnel, park, bahe, iskele, sarn gibi yaplar bu hesaapta muhasebeletirilirler. Yeralt ve Yerst dzenlerinin yapm tamamlanncaya kadar yaplan harcamalar 258 Yaplmakta Olan Yatrmlar hs.nn borcunda takip edilir. Yapm tamamlannca oluan maliyet tutar 251 Yeralt ve Yerst Dzenleri hs\\\'nn borcuna aktarlr. Herhangi bir nedenle hizmetd kalmasnda yada elden karlmasndaysa bu hesabn alacana kayt yaplr. 252. Binalar Hs.: Binalar: letmenin faaliyetlerini srdrebilmesi iin belli amalarla tahsis edilmi yaplardr. Bina elde edildiinde, binann iktisadi deerini artrc bir harcama yapldnda ve yeniden deerleme yapldnda bu hesap maliyet bedeliyle borlandrlr, herhangi bir nedenle elden karldndaysa hesap alacaklandrlr. Binalarn maliyet bedeli; satnalma maliyetine noter, tapu, mahkeme, kymet takdiri, komisyon ve tellaliye gider ve harlar ile emlak vergisi eklenerek bulunur. Eer bina inaa halindeyse tamamlanp teslim edilene kadar oluan maliyet tutar 258 Yaplmakta Olan Yatrmlar hs.nn borcunda takip edilir, tamamlandndaysa 252 Binalar hs\\\'nn borcuna devrolunur.

253. Tesis, Makina ve Cihazlar Hs.: letme faaliyetlerine kullanlan hertrl makina, tesis ve cihazlar ile bunlarn eklentisi ve bu amala kullanlan tama gereleri bu hesapta muhasebeletirilir. Elde edildiklerinde hesap maliyet bedeliyle borlandrlr, elden karldklarndaysa hesap alacaklandrlr. Tesis, makina ve cihazlarn maliyet bedeli; al bedeli, tama, hammaliye, tama srasndaki sigorta giderleri, gmrk vergileri, kdv haricinde almla ilgili dier vergiler, montaj ncesi depolama giderleri, montajla ilgili dier giderlerinden oluur. 254. Tatlar Hs.: letme faaliyetlerinde kullanlan hertrl tama aralarnn takip edildii hesaptr. Tatlar alndnda maliyet bedeliyle borlandrlr, elden kanldndaysa alacaklandrlr. Tatlarn maliyet bedeli; satn alma bedeli, gmrk vergisi, tama giderleri, tama srasndaki sigorta giderleri, tat alm vergisi ve almla ilgili belgeli giderlerden oluur. 255. Demirbalar Hs.: letmenin ynetim faliyetleri srasnda yararlanlan kasa, hesap makinas, daktilo, masa, sandalye gibi bro eyalar bu hesapta muhasebeletirilir. Demirbalar elde edinildiinde maliyet bedeliyle bu hesabn borcuna, elden karldnda yada tketildiindeyse alacana kaydedilir. 258. Yaplmakta Olan Yatrmlar Hs.: letmede yapm sren ve tamamlandnda ilgili maddi duran varlk hesabna aktarlacak olan hertrl madde ve malzeme, iilik ve genel giderlerle ilgili harcamalarn takip edildii hesaptr. Yaplan harcamalar bu hesabn borcuna kaydedilirken yapm tamamlandnda ilgili maddi duran varlk hesabna aktarlrken alacaklandrlr. 2. MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLAR : Herhangi bir fiziksel varl bulunmayan ve iletmenin belli birekilde yararland veya yararlanmay bekledii aktifletirilen giderler ile belli koullar altnda hukuken himaye gren haklar ve erefiyeler bu grubu olutururlar. Maddi olmayan duran varlklar iin yaplan harcamalar ve ortaya kan deerler zerinden borlandrlrlar. tfa olmalar, yok olmalar. 2. MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLAR : Herhangi bir fiziksel varl bulunmayan ve iletmenin belli birekilde yararland veya yararlanmay bekledii aktifletirilen giderler ile belli koullar altnda hukuken himaye gren haklar ve erefiyeler bu grubu olutururlar. Maddi olmayan duran varlklar iin yaplan harcamalar ve ortaya kan deerler zerinden borlandrlrlar. tfa olmalar, yok olmalar ve amorti edilmeleri durumunda alcaklandrlr. Maddi olmayan duran varlklar maliyet bedeli zerinden muhasebeletirilir ve en uygun srede itfa edilir yani gidere dntrlr. 260. Haklar Hs.: mtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bedel denerek elde edilen baz hukuki tasarruflar ile kamu otoriterlerinin, iletmeye belli alanlarda tand kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolaysyla yaplan harcamalar bu hesapta izlenir. 261. erefiye Hs.: Bir iletme devralnrken katlanlan maliyet ile szkonusu iletmenin rayi bedelle hesaplanan net varlklarnn deeri arasndaki olumlu farklar bu hesapta izlenir. 262. Kurulu ve rgtlenme Giderleri Hs.: letmenin kurulmas, yeni bir ubenin almas, ilerin srekli olarak geniletilmesi iin yaplan ve karlnda maddi bir deer elde edilmeyen; i ve piyasa etdleri, irket szlemesinin hazrlatlmas, hisse senetlerinin baslmas gibi giderlerin izlendii hesaptr. 263. Aratrma ve Gelitirme Giderleri Hs.: letmede yeni rn ve teknolajiler oluturulmas, mevcutlarn gelitirilmesi ve benzeri amalarla yaplan hertrl harcamalar bu esapta izlenir.

264. zel Maliyetler Hs.: Kiralanan gayrimenkullerin gelitirilmesi veya deerinin srekli olarak arttrlmas amacyla yaplan giderler (normal bakm, onarm ve temizleme giderleri hari) ile bu gayri menkullerin kullanlmas iin yaplp kira sresinin sonunda mlk sahibine braklacak olan kalorifer gibi varlklar bu hesapta izlenir NTE-11 MAL BOLAR Mali borlan, iletmelerin ticari borlarndan ve dier bor trlerinden ayran zellikleri; bu hesap gurubunda yer alan borlarn ya kredi kurumlarndan salanan borlar olmas yada sermaye piyasas aralar ile salanmasdr. BANKA KREDLER HS: Bankalar eitli kaynaklardan saladklar paralan gereksinimi olan kii veya kurululara belirli bir faiz karlnda kredi eklinde verirler. Alnan krediler pasif karakterli 300 Banka Kredileri hesabnn alacana kaydedilir, alnan kredi dendiindeyse hesap borlandrlr. Bankalar asndan verilen kredinin geri dnmeme 1. Hesap vaziyeti (son 3 yla ilikin bilano ve gelir tablolar) riski vardr. Bu riski azaltmann en etkin yolu kredi 2. Ticaret sicil belgesi talep edenin mali durumu ve ilgili konulara ilikin 3. Ticaret ve Sanayi Odas veya dernek kayd belgesi bilgi toplamaktr. te bu amala bankalar, kredi talep 4. irketi temsile yetkililerin imza sirkleri (noter onayl) eden kii veya iletmelerden aadaki belgeleri 5. irket ana szlemesi isterler ve kredi dosyalarna koyarlar. 6. Dier belgeler Bankalar, kredi talep edenlere 2 tr kredi salar. A. NAKT KREDLER: Bankalarn mterilerine dn para vermek suretiyle kullandklan kredilerdir. Bu kredilerin (ticari kredi) balcalan skonto, itiraa, avans kredisi borlu cari hesaptr. Borlu Cari Hesap : Bankalar kredi talebinde bulunan mterilerine belirli bir rakamla snrl bir cari hesap aarak bu hesaptan kredi snrlan iinde bor para ekmelerini ve yatirmalanna olanak salarlar. Bankann kredi olana salad iletmeler adna at bu hesaplarda iletmelerin ektikleri veya yatrdktan tutarlar kayda alnr. Bir iletme ald bortan fazlasn bankaya yatrmayacandan, bu hesap ak kald srece bankaya borlu olacaktr. Bu nedenle bu tr iliki zerine alm hesaplara borlu cari hesaplar denir. Borlu cari hesap kredlerinde bir ylda 4 faiz tahakkuk dnemi vardr. Bu dnemlerin sonlan 31 Mart, 30 Haziran, 30 Eyll, 31 Aralk\'tr. Borlu cari hesap kredileri iin bankaya denen faiz 780 Finansman Giderleri Hs. \'m bolandnr., banka bu faizi iletmelerin aldklar kredi borlanna ekledii iin 300 Banka Kredileri Hs\' alacaklanacaktr. Borlu Cari Hesap Trleri : 1. Ak krediler 2. Kefalet karl krediler 3. Maddi teminat karl krediler Ak Krediler: Bor alann imzasndan baka bir teminata dayanmayan kredi trdr. Bu kredilerin limiti, karl olan kredilere gre nisbeten daha dktr. Bir kii yada kurulua ak kredi alabilmesi iin: 1. Mali durumunun ve faliyet sonularnn iyi olmas 2. Uzun bir ticari gemie sahip olmas 3. Ticari ahlaknn iyi olmas 4. Faaliyet konusunun gvenli olmas 5. lerinde deneyimli olmas 6. O banka ubesinde yeterli ticari mevduat olmas ve komisyonlu iler getirmesi gibi koullar

aranr. Maddi Teminat Karl Krediler: Ak kredilerin bankalar asndan geri denmeme riski byktr. Bu nedenle bankalar kendilerine bir gvence salamak iin kredi talep eden iletmelerden ya salam bir kefil ya da maddi teminat isterler. Maddi teminat olarak kabul edilebilen varlklar : deerli madenler, menkul kymetler, ticari mallar, akreditif kambiyo senetleridir. Maddi teminat karl alan borlu cari hesaplarda banka, teminat olarak ald varln deerinin tamam kadar kredi demesinde bulunmaz. Marj denilen, yzde ile ifade edilen bir ksm kadar noksan deme yaparak kendisini gvenceye alr. B. NAKT OLMAYAN KREDLER - TEMNAT MEKTUBU: Bankalar mterilerine nakit kredilerden baka, mterisi adna kendi saygnln ortaya koyarak, onun taahtn yerine getirecei konusunda 3. Kii veya kurululara gvence verir, ite verilen bu gvencelere nakit olmayan krediler denir. Bu kredi grubu iinde yer alan en nemli kalem, teminat mektuplardr. Bankalarn yurt iinde ve yurt dnda bulunan gerek ve tzel kiiler lehine bir maln teslimi; bir iin yaplmas yada bir borcun denmesi gibi konularda muhatap kurululara hitaben verdikleri ve sz konusu yklenimin yerine getirilmemesi durumunda mektup bedelinin koulsuz denmesi ykmlln ieren garanti belgelerine teminat mektubu denir. Teminat mektuplar, lehine teminat mektubu verlen kii veya iletmenin kredi itibarna gre; ak kredi, kefalet karl kredi yada maddi teminat karl verilebilir. Bu ilemde nakdi kredi sz konusu olmadndan banka faiz alamaz, sadece komisyon alr. Banka tarafndan iletmeye teminat mektubunun verilmesi mali nitelikte bir olay deildir. Bu ilem ana hesaplarda bir deime yaratmadndan kayt zorunluluu yoktur. Ancak istenirse, bu ilikinin bilanonun aktifinde ve pasifinde deime yaratmayan Nazm Hesaplarda izlenmesi mmkndr. Kayd mutlaka gerekli olan, bankaya verilen komisyondur. Bu komisyon tutar 780 Finansman Giderleri hesabnn borcunda gsterilir. IKARILMI TAHVLER Anonim irketlerin iktisati devlet teekkllerinin ve kamu kurumlarnn uzun vadeli fon ihtiyalarn karlmak amacyla kardklar bor senetlerine tahvil denir. Tahvil kararak borlanma halinde uzun vadeli bir yabanc kaynak hesab olan 405 karlm Tahviller Hesab, Tahvillerin nominal bedelleri ile alacaklandrlr. karlm tahvillerin dnemsonlarnda ilemi faizleri muhasebeletirilir. Hesaplanan faiz 780 Finansman Giderleri Hesabna bor, 381 Gider Tahakkuklar Hesabna alacak kaydedilir. NTE-12 BORLAR BOR Ak olarak veya zmmen (kapal olarak) ifade olunan bir anlamaya dayanarak, bir bakasna olan kanuni deme ykmlldr. 320. Satclar Hs.: letmenin faaliyet konusuyla ilgili mal ve hizmet almlarndan kaynaklanan senetsiz borlarn takip edildii pasif karakterli bir hesaptr. Kredili (veresiye) olarak alnan mal yada yararlanlan hizmet nedeniyle hesap alacaklandnlr., herhangi bir ekilde denmesi durumundaysa borlandrlr. Hesabn alacak kalan iletmenin senetsiz borlarnn toplamn gsterir. letme herbir satcsna olan borlann izleyebilmek iin Satc Hesap Kart kullanabilir. Yardmc defterlere kayt, yevmiye defterinden deil, yevmiye defterindeki kayda-kaynak olan belgelerden yaplr 321. Bor Senetleri Hs.: Ticari faaliyetlere bal olarak verilen bono ve kabul edilen polieler sonucu meydana gelen senetli borlarn izlendii hesapatr. letmenin ald mal ve hizmet karlnda senet vermesi durumunda hesap nominal deeri (senedin zerinde yazl tutar) zerinden alacaklandnlr, senedin denmesi

durumdaysa yine nominal deeriyle borlandnlr. 326. Alnan Depozito ve Teminatlar Hs.: 3.Kiilerin belirli bir ii yapmalanm, aldklar bir deeri geri vermelerini salamak amacyla ve belli szlemeler nedeniyle gerekleecek alacan karl olarak alnan depozito ve teminat niteliindeki deerlerin takip edildii hesaptr. Alnan depozito ve teminatlar hesabn alacana, geri dendiinde yada hesaba sayldndaysa bu hesabn borcuna kaydedilir. 331. Ortaklara Borlar Hs. : Esas faaliyet konusu dndaki ilemleri nedeniyle ortaklara borlar (ferdi iletmelerde irket sahibine) borlu bulunduu hesaptr. Borcun domas halinde hesap alacaklandnlrken, dendiinde hesap borlandnlr. 335. Personele Borlar Hs.: Personelin tahakkuk etmi olup henz denmemi net cret, prim ve ikramiye gibi cret eklentilerinin ve dier nedenlerden doan alacaklannn takip edildii hesaptr. Tahakkuk eden personele borlar bu hesabn alacana dendiindeyse borcuna kaydedilir. cret : Bir retim faaliyetine bedensel ve dnsel aba harcayarak katkda bulunan kiiye emeinin karl olarak verilen bedeldir. Kk cret : verenin, alanlanna yapmak zorunda olduklan hizmetler karlnda dedii bedeldir. ilerin almadklar hafta tatili ve resmi tatil cretleri de kk cret iinde yer alr. Fazla Mesai creti: Gnlk alma sresinin dnda fazladan yaplan almalar karlnda denen crettir. Prim : inin verimini artrmak ve verimli almaya zendirmek amacyla normal alma karl cretten ayn olarak yaplan demeler yada salanan menfaatlerdir. kramiye : verenler tarafindan, bir bulu karl yada iinde gsterdii beceri ve basan karlnda iiye denen bir cret eklentisidir. Kasa Tazminat : (Mali sorumluluk Tazminat) Kendi kusuru olmakszn zarara urayan yada urad varsaylan kiiye bu zararn karlamak amacyla yaplan demelerdir. Yllk zin creti : Personele yln belli bir zamannda dinlenmesi iin alma karl olmakszn denen crettir. Dier cret Eklentileri : Yemek yardm, ulam yardm, aile yardm, yakacak yardm, konut yardm, sosyal sigortalar iveren pirimi, kdem tazminat gibi demelerdir. veren altrd personelin brt cretlerinden : Gelir Vergisi Kanununa gre Gelir Vergisi Sosyal Sigortalar Kanununa gre i Sigorta Primi Damga Vergisi Kanununa gre Damga Vergisi Tasarruf tevik primi keserek belirli sreler iinde ilgili kurumlara yatrmak zorundadr. 336. Dier eitli Borlar Hs.: Ticari olmayp dier hesaplar kapsamna girmeyen eitli borlar bu hesapta izlenir. Borcun domas halinde alacak, denmesi halindeyse bor kaydedilir. 340. Alnan Sipari Avanstan Hs.: letmenin sat amacyla gelecekte yapaca mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak pein tahsil ettii tutarlar bu hesapta izlenir. Alclardan alnan avanslar bu hesabn alacana; maln teslim edilmesi veya hizmetin grlmesi halindeyse borcuna kaydedilir. Avans : leride bir mal yada yaptrlacak hizmet veya bunlara ilikin olarak yaplacak giderlere saylmak zere nceden verilen yada alnan para veya benzeri deerdir. 360. denecek Vergi ve Fonlar Hs.: letmenin ekonomik faaliyetlerinde bulunmasnn sonucu ilgili mali mevzuat uyarnca mkellef veya sorumlu sfatyla iletmenin kendisine, personeline, 3. Kiilere ilikin olarak denmesi gereken

vergi, resim, har ve fonlarn izlendii hesaptr. Vergi, resim ve harlarn tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve ilemler ortaya ktka hesap alacaklandnlr, denmesi halindeyse borlanr. Yardmc hesaplan : denecek gelir vergisi hs. denecek kurumlar vergisi hs. denecek damga vergisi hs. denecek KDV hs. denecek fonlar hs. denecek KDV'nin Muhasebeletirilmesi: letmenin l ay sresince yapt ilemler sonucu dedii kdv tutan (Hesaplanan Kdv), ald kdv tutarndan ( ndirilecek Kdv'den) fazlaysa, fark ay sonunda 360 denecek Vergi ve Fonlar Hs.nn ve onun alt hesab denecek KDV hs.nn alacana kaydedilir. deme yapldndaysa bu hesap borlandrlarak kapatlr. ( Hesaplanan kdv - ndirilecek kdv = denecek Kdv) 361. denecek Sosyal Gvenlik Kesintileri Hs.: letmenin, personelin tahakkuk etmi cretlerinden sosyal gvenlik mevzuat hkmlerine gre kesintiye tabi tutmakla ykml bulunduu, personele ait emeklilik kesenei ve sigorta primleriyle bunlara ilikin iveren katlma paylan ve iverence sosyal gvenlik kurulularna denecek dier ykmllklerin izlendii hesaptr. Kesintiler yapldka bu hesap alacaklandnlr, demeler yapldndaysa borlandrlr. Yardmc Hesaplan : denecek Sosyal Sigorta Primleri i pay denecek Sosyal Sigorta Primleri veren pay NTE-13 ZKAYNAKLAR DURAN VARLIKLAR 1. denmi Sermaye 2. Sermaye Yedekleri 3. Kar Yedekleri 4. Gemi yl Karlar 5. Gemi Yl Zararlar 6. Dnem Net Kar / Zarar zsermaye, iletme sahp veya ortaklarnn bilano tarihinde iletmeye yapm olduu ermaye yatrmlarnn tutarn gsteren denmi sermye ile sermaye yedekleri, kar yedekleri, gemi yllar karlar ve dnemin net karn kapsar. Eer varsa gemi yllar zararlar ve dnemin zarar zsemayeden dlr. DENMIS SERMAYE denmis sermaye ortaklarin sirkete koymayi taahht ettikleri esas sermayeden demis olduklari tutan ifade eder. Buna gre denmis sermaye, esas sermaye ile denmemis sermaye arasindaki farktir. denmis Sermaye = Sermaye - denmemis Sermaye 500 Sermaye Hesabi: Sermaye, isletme sahibi yada ortaklarin isletmenin kurulusunca koymayi taahht ettikleri sermaye paylarinin toplamini ifade eder. Bu sermayeye esas sermaye denir. 501 denmemis Sermaye Hesabi: denmemis sermaye ticaret sirketlerinde ortaklarca taahht edilen sermayenin henz denmemis kismidir. Taahht edilen sermaye tutan 501 denmemis Sermaye Hesabinin borcuna, 500 Sermaye hesabinin alacagina kaydedilirken, sermaye taahhtlerinin yerine getirilmesi halinde 501 denmemis Sermaye Hesabi alacaklandinlir. 501 denmemis Sermaye Hesabi, sirket kurulusunda veya sermaye artiraninda sermayenin olusturulmasinda kullanilir. Hesap aktif karakterli olup bor kalani; bilanonun pasifinde esas sermayeden dslerek denmis sermayenin grlmesini saglar. SERMAYE YEDEKLERI Sermaye yedekleri kar niteliginde zsermaye artlar deildir. Bir zsermaye unsuru olan sermaye yedekleri su nedenlerle meydana gelebilir: ikanlmis hisse senetlerinin (anonim sirketlerde) nominal degerinden daha yksek degerle satilmasi

 hra primleri Varliklarin yeniden degerlemesi (yemden degerleme artislan) 520 Hisse Senedi Ihra Primleri Hesabi: Sermaye artinmina giden anonim sirketin nominal bedelin zerinde bir fiyat zerinden hisse senedi ikarmasi durumunda, ihra fiyati ile nominal fiyat arasindaki fark TTK. Geregince yedek ake olarak kabul edilir ve 520 Hisse Senetleri Ihra Primleri Hesabinda izlenir. Hisse senedinin nominal bedeli ile satis fiyati arasindaki farki 520 Hisse Senedi Ihra Primleri Hesabinin alacagina, satis biimine gre ilgili hesabin borcuna kaydedilir. Yeniden Degerleme: Paranin satin alma gcnn dsmesi nedeniyle bazi varliklarin(maddi duran varliklann, istiraklerin, bagli ortakliklann) cari para primi veya buna yakin bir degerle degerleme yapilarak bugnk degerine yakin bir degerle gsterilmesidir. 522 Maddi Duran Varliklar Yeniden Degerleme Artislari Hesabi: Maddi duran varliklann yeniden deserleme sonrasi net aktif degeri (maliyet bedeli-birikmis amortismanlar) ile yeniden degerlemeden nceki net aktif degeri arasindaki fark (net deger artisi) bir zsermaye hesabi olan 522 M.D.V. Yeniden Degerleme Artislan Hesabinin alacaginda izlenir. 523 Istirakler Yeniden Degerleme Artislari Hesabi: Isletmenin istirakleri ve bagli ortakliklan bnyesinde yapilan yeniden degerleme dolayisiyla olusan deger artislannin sermayeye eklenmesi sonucunda, bu sermayeden isletmeye isabet eden kismi gsterir. Isletmenin istirakleri ve bagli ortakliklan bnyesinde yapilan yeniden degerleme dolayisiyla olusan deger artislannin sermayeye eklenmesi sonucunda, isletmeye bedelsiz olarak verilen hisse senetleri ve paylan bu hesabin alacagina, 242 Istirakler veya 245 Bagli Ortakliklar hesaplarinin borcuna kaydedilir. KAR YEDEKLERI Kar yedekleri net kann; zsermaye yapisini saglam tutmak, isletmenin devamliligini ve gelismesini ve ortaklar ile alacaklilarin haklarinin korunmasini saglamak ve zsermayede faaliyet sonunda dogabilecek zararlari (azalislari) karsilamak amaciyla dagitilmayarak isletmede alikonulan kisimdir. zsermayenin bir unsuru olarak yedek ake olusturulmasi sermaye sirketleri iin szkonusudur. Yasal bir zorunluluk sonucu olup, olmamalarina gre yedekler: Yasal yedekler, Istege bagli (ihtiyari) yedekler olmak zere iki grupta toplanabilir. Yasal yedekler,TTK gre olusturulur. TTK 466 maddesinde, her yil safi kann yirmide birini buluncaya kadar umumi yedek ake olarak ayrilmasi mecburidir, diyerek sermaye sirketlerinde ayrilmasi yasal olarak zorunlu yedekleri belirlemistir. Ihtiyari yedeklerde yasal zorunluluk yoktur. Bu yedeklere stat yedekleri denir. Olagan genel kurul toplantisinda ynetim kurulunun teklifi zerine ayrilan yedeklere olaganst yedekler denk. Kr yedeklerinin ortak zelligi sermaye sirketlerinin nceki dnemde elde ettigi krdan, izleyen yilda ayrilmis olmalaridir. Dolayisiyla 570 Gemis Yillar Krlari Hs borlandirilir DNEM NET KARI / ZARARI Faaliyet dnemi krla kapanrsa zsermayc artan zararla kapanrsa /sermaye azalr. Tekdzen hesap plannda iletmenin faaliyet dnemi sonucunda ulat net kar veya zarar gstermek zere iki hesapl bir grup oluturulmutur: 590 Dnem Net Kan Hesab: letmenin tm gelir ve giderleri bir gelir tablosu hesab olan Dnem Kar ve Zarar Hesabna aktarldktan sonra alacak kalan verirse, bu kalan sz konusu hesabn oorananaraK Kapatlmas Karlnda bir bilano hesab olan Dnem net kar / zarar hesabna alacak yazlr. 591 Dnem Net Zarar Hesab (-) letmenin tm gelir ve giderleri Dnem Kar veya Zarar hesabna aktarldktan sonra bu hesap bor kalan verirse faaliyet dnemi zararla sonulanm demektir. Bu durumda meydana gelen zarar tutan kadar hesap alacaklandnlarak kapatlr. NTE-14 GDERLER ve GELRLER letmenin zsermayesinde deime yaratmayan ilemler bilano hesaplarnda muhasebeletirilir. Buna karlk iletmenin zsermayesinde art yaratan gelirler ile azal yaratan giderler, Gelir Tablosu Hesaplan ad verilen hesaplara kaydolunur.

Gelir tablosu hesaplan iinde yer alan gelir ve gider hesaplan iletmenin ticaret, hizmet veya retim iletmesi oluuna ve byklne gre eitlilik gsterir. Gelir ve gider yaratan olaylar ana faaliyetlere bal olarak doabilecei gibi (olaan gelir ve karlar), iletmede tekran normal olmayan ve ana faaliyet dndaki baz ilemler sonucu (olaand gelir ve karlar) doabilir. Gelir tablosundan yararlanarak iletme hakknda karar verme durumunda olanlara bu bilgilerin ayr ayn sunulmas gerekir. GELRLER VE MUHASEBELETRLMES Gelir; iletmenin ana faaliyet konusuna giren mal veya hizmet satlanndan veya ana faaliyet konusu dnda kalan varlklann satndan; faiz, kira, itirak (temett) vb.terinden elde edilen deerlerin brt tutandr. Gelir hesaplannn tm dnem iinde alacakl alr. Yani alacak taraflanna kayt yaplr. Tekdzen Hesap Plannda gelir gruplan: 1. Brt Satlar 2. Dier Faaliyetlerden Olaan Gelir ve Karlar 3. Olaand Gelir ve Karlar Dneme ak gelirler ilgili gelir hesabna kaydedilir. Ancak gelecek dneme ait geiir szknusu ise bu tutarlar dnemsellik ilkesi gerei Gelecek Yllara ait gelirler hs'na kaydedilir. Dnem sonunda bu hesaptan kartlarak Gelecek Aylara Ait Gelirler Hs'na kaydedilir. GDERLER VE MUHASEBELETRLMES Gider, gelir salama amacyla meydana gelen varlk tkenmeleridir. Giderler iletmelerin zsermayelerinde azala yol aar. Giderler, iletmelerin trne (ticaret iletmesi, hizmet iletmesi yada retim iletmesi oluuna) ve byklne gre eitlilik gsterir. Gider Hesaplannn tm dnem iinde bor yanl alr. Yani bor taraflanna kayt yaplr. Tekdzen Hesap Plannda; faaliyet ve finansman giderlerinin, dnem iinde doduklarnda gelir tablosu hesaplan iinde yer alan 6 saysyla balayan gider hesaplanna kaydedilmeyip; 7. Gruptaki maliyet hesaplanna kaydedilmesi ve dnemsonlanyla ilgili gelir tablosu hesaplanna aktarlmas ngrlmtr. Faaliyet ve finansman giderlerinin dndaki giderler dorudan kodu 6 says ile balayan gider hesaplanna kaydedilmektedir. Muhasebe Sistemi Uygulama Teblii, dnem iinde oluan maliyet giderlerin 7. Grupta 7/A veya 7/B seeneklerinden biri ile izlenmesi istenmektedir. Ticaret iletmeleri aktif ve sat toplanlan ne olursa olsun 7/A veya 7/B seeneklerinden istedikleri birini uygulayacaklardr. 7/A seeneinde giderler byk defterde fonksiyon esasna gre blmlendirilir. Bu hesaplarda toplanan giderler 6. Snftaki gelir tablosu gider hesaplanna aktanlmaktadr. Faaliyet giderleri, retim ve sat maliyetlerine yklenmeyen iletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili giderleri ifade eder. 7/A seeneini benimseyen bir ticaret iletmesinin kullanaca faaliyet ve finansman giderlerine ilikin hesaplar unlar olacaktr; 760 Pazarlama, Sat ve Datm Giderleri Hs. 770 Genel Ynetim Giderleri Hs. 780 Finansman Giderleri Hs. 7/B seeneinde maliyet giderleri byk defterde eit esasna gre izlenmektedir. Bu hesaplarda biriken giderler dnemsonlannda dzenlenen gider datm tablolar araclyla fonksiyonlarna dntrlr ve 6. Snftaki gelir tablosu gider hesaplarna aktarlr. Bu seenei uygulayacak iletmeler 79. Gruptaki hesaplan kullanrlar: 790 lk Madde ve Malzeme Giderleri Hs. 791 i cret ve Giderleri Hs. 792 Memur cret ve Giderleri Hs. 793 Dardan Salanan Fayda ve Hizmetler Hs. 794 eitli Giderler Hs. 795 Vergi Resim ve Harlar Hs. 796 Amortisman ve Tkenme Paylan Hs. 797 Finansman Giderleri Hs. 798 Gider eitleri Yanstma Hs. GELR TABLOSU A. Brt Satlar 1. YIS 2. YDS

3. Dier Gelirler B. Sat indirimleri (-) 1. Sattan iadeler 2. Sat skontolar 3. Dier indirimler C. Net Satlar D. Satlan Maln maliyeti (hammadde maliyeti) (-) 1. Satlan mamuller maliyeti 2. Satlan ticari mallar aliyeti 3. Satlan hizmetler maliyeti 4. Dier satlarn maliyeti BRT SATI KRI / ZARARI E. Faaliyet Giderleri (-) 1. Aratrma Gelitirme Giderleri 2. Pazarlama sat ve datm giderleri 3. Genel yneti giderleri FAALYET KR / ZARARI F. Dier Faaliyetlerden Olaan Gelir ve Krlar l .tiraklerden temett gelirleri 2.Bal ortaklklardan teett gelirleri 3.Faiz gelirleri 4.Komisyon gelirleri 5.Konusu kalmayan karlklar 6.Menkul kymetler sat krlar 7.Kambiyo krlar 8.Reeskont faiz gelirleri 9.Dier olaan gelir ve krlar G. Dier Faaliyetlerden Olaan Gider ve Zararlar (-) l .Komisyon giderleri 2.Karlk giderleri 3.Menkul kymet sat zararlar 4.Kambiyo zararlar 5.Reeskont faiz giderleri 6.Dier olaan gider ve zararlar H. Finansman Giderleri (-) l .Ksa vadeliborlanma giderleri 2.Uzun vadeli borlanma giderleri A. OLAAN KR / ZARAR . Olaand gelir ve krlar 1. nceki dnem gelir ve karlar 2. Dier olaand gelir ve krlar J. Olaand gider ve zararlar (-) 1. almayan ksm gider ve zararlar 2. neki dnem gider ve zararlar 3. Dier olaand gider ve zararlar B. DNEM KRI / ZARARI K. Dnem kn vergi ve dier yasal ykmllk karlklar C. DNEM NET KARI / ZARAR NTE-15 ENVANTER LEMLER letmelerde bir hesap dnemi iinde meydana gelen mali nitelikteki ilemlerin belgelere dayanlarak ilgili hesaplara kaydedilmesinden sonra karlan genel geici mizan, dnemsonu (envanter) bilgileri olmakszn bilanonun ve gelir tablosunun dzenlenmesine olanak vermez. Genel geici mizandan yararlanmak suretiyle dnemsonu bilanosunun ve dnemin gelir tablosunun hazrlanamama nedenlerinin balcalan unlardr:

1- Mal hareketleri, aralkl envanter bilgilerine gre muhasebeletirildiinde eldeki mallarn deerini ilgili hesap kalanndan saptama olana yoktur 2- Mal hareketleri, devaml envanter yntemine gre kayda alnm olsa bile hesap dnemi iinde fire, alnma, kaybolma gibi miktar azallarna, neden olan olaylar ile modas geme, fiyat dmesi vb. nedenlerle meydana gelen deer azallar sonucu Ticari Mallar Hesab mevcut mallarn deerini gstermeyebilir. 3- Mal dnda kalan dier varlklarda eitli nedenlerle gerek durum ile hesaplarda grnenler arasnda farklar olabilir. rnein, Kasa Hesabnda grlen para ile saym sonucu bulunan tutar arasnda alnma, fazla veya eksik deme ve tahsilat gibi nedenlerle denklik bulunmayabilir. 4- Baz alacaklarn tahsili pheli duruma dm, baz alacaklarn tahsil olana tamamen ortadan kalkm yani deersiz duruma dm olabilir. 5- Dnemsonunda portfyde bulunan alacak senetlerinin nominal deerleri ile tasarruf deerleri(bilano gnndeki pein deeri) ayn deildir. 6- Portfydeki hisse senetlerinde al bedellerine gre deer dmeleri meydana gelmi olabilir. 7- Amortismana tabi duran varlklarda deer kayplar (anma, ypranma, teknolojik yeniliini kaybetme gibi nedenlerle olmutur. Enflasyona bal olarak bu duran varlklarn hesaplardaki deerleri, cari (piyasa) deerlerini gstermekten uzaklam olabilir. 8- Tahakkuk etmi (domu) fakat henz tahsil edilmemi gelirler ile denmemi giderlerin kaytlan unutulmu olabilir. 9- Gelir ve gider hesaplarnda gelecek yllarda gelir ve gider olarak gerekleecek tutarlar olabilir. Bu nedenle dnem ayarlamalarnn yaplmas gerekebilir. 10- Baz mali nitelikteki ilemlerin kaytlan unutulmu olabilir. 11- Dnem iinde yanl hesaplara kaytlar yaplm olabilir. Yaplan kaytlarda tutar hatalar bulunabilir. Hesap dnemi banda iletmenin varlk ve borlan ile hesaplarda grlen deerler ayn olduu halde hesap dnemi sonunda karlan genel geici mizanda yukarda belirtilen nedenler sonucu szkonusu deerlerde farkllklar meydana gelebileceinden dnemsonu ilemlerine dier bir deile envanter ilemlerine gerek vardr. Ancak bu ekilde, iletmenin mali durumu ve faaliyet sonulan hakknda doru bilgiler veren bilano ve gelir tablosu hazrlanabilir. ENVANTER-DNEMSONU LEMLER hayatnda envanter szc, bazen iletmenin mevcut, alacak ve borlannn dkmn gsteren listeler iin kullanld gibi; bazen de stoklann miktar ve deerlerini ifade etmek iin kullanlmaktadr. Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanununda envanter szc yerine Envanter karma ileminin tanmlandn grmekteyiz. Envanter karmak ; saymak, lmek, tartmak ve deerlendirmek suretiyle bilano gnndeki mevcutlar, alacaklan ve borlan kesin bir ekilde ve dokumlu olarak tespit etmektir. Envanter karma ilemi saym ve deerleme olmak zere iki aamal yaplmaktadr. Envanter- dnemsonu ilemleri; saym, deerleme ve dnemsonu kaytlannn yaplmasn kapsayan bir sretir. Envanter lemleri 1. Muhasebe ii envanter 2. Muhasebe d envanter olmak zere iki aamadan oluur. MUHASEBE DII ENVANTER ktisadi varlklarn byk defter hesaplarnda yer alan deeri dikkate alnmakszn bu varlk ve borlarn tek tek saylmas, kontrol edilmesi ve deerlenmesiyle yaplr. Bilanonun hazrlanmas muhasebe d envantere dayanr. letmenin yapsna en uygun bir biimde ve dokumlu olarak karlan envanter, bilanonun doru ve gvenilir olmasn salayacaktr. Ticaret kanunu ve vergi usul kanununda tanm yaplan ve ylda en az bir kez yaplmas zorunlu olan envanter muhasebe d envanterdir. Envanter karma Zaman ve Hesap Dnemi letmelerin kurulu tarihlerinde ve sonra da her hesap dnemi sonunda envanter karmalar gerekmektedir. Genel olarak hesap dnemi 12 aylk normal takvim yldr. Hesap dnemi sonunda karlan envanter, izleyen hesap dneminin dnemba envanterini oluturur.

Baz durumlarda faaliyet sresi bir takvim ylndan daha ksa olduu halde bu sreler, bir hesap dnemi saylr; envanter karlr, ona bal olarak da bilano dzenlenir. Elde edilen kazanlar bir yln kazancym gibi vergilendirilir. Takvim yl iinde ie balayan ve ii brakan mkellefler, ie balama ve ii brakma tarihlerinde envanter karr ve bilano dzenlerler. Bir nceki takvim yl iinde faaliyette olup da takvim yl iinde ii brakanlar, ii brakma tarihinde envanter karr ve bilano dzenlerler. Takvim yl iinde ie balayp devam edenler, ie balama tarihinde ve takvim yl sonunda envanter karr ve bilano dzenlerler. Saym lemleri Envanter karma ilemi iki aamadan oluur. Bunlardan birincisi, envantere hazrlk aamas; ikincisi saym ilemidir. Envanter hazrlklar, iletmede bulunan varlklarn trler itibariyle snflandrlmasyla balar. letmelerde tm varlklarn zellikli mallarn snflandrma ilemi esasen nceden yaplm olmas ve bunun iletmenin faaliyet sresince devam ettirilmi olmas gerekir. Her byklkteki iletmede, zellikle endstri iletmelerinde, bu dzenin nemi byktr. Envanter karlrken en nemli noktalardan biri mevcut mallarn doru saymdr. Mallar, iletmenin faaliyet sonularm etkileyen nemli varlk kalemi olduundan bunlarn doru saylmamas, mali durumun ve faaliyet sonucunun yanl belirlenmesine neden olacaktr. Bu bakmdan doru sonulara ulaabilmek iin mallarn tipleri, modelleri, kaliteleri vb. zellikleri dikkatten uzak tutulmamaldr. Envanter Defteri ve Listeleri letmelerin bilano gn itibariyle yaptklar muhasebe d envanterde saptanan tm varlk ve borlan dokumlu olarak envanter defterine kaydolunur. Ayrca, dzenlenen dnemsonu bilanosu da bu deftere geirilir. Defter az yaprakl bir ticari defter olabilecei gibi ihtiya duyulan bilgilerin yazlmasna olanak salayan stunlar ierecek ekilde zel olarak da bastrlabilir. Envanterde Deerleme: Deerleme ilemi, muhasebe d envanterin saymdan sonraki aamasdr. Bir iletmenin varlk ve borlarnn bilano gnndeki deerlerinin tespit ve takdiridir eklinde tanmlanabilir. Deerlemenin amac letmenin belirli bir andaki iktisadi ve mali ynden geree en yakn durumunu ve hesap dnemi sonucunu (kar veya zararn) tespit etmektir. Bu amala iletmeye ait tm varlklar saylp miktarlar tespit edildikten sonra tek para birimiyle (TL) arplarak deerleri hesaplanr. Deerleme olay, kullanlan deerleme llerine gre iletmenin iktisadi ve mali durumunun bilanodaki grnmn ve faaliyet sonucunu (kar veya zaran) etkileyecektir. Deerlemede kullanlacak l ve yntemler eitlidir. Bu l ve yntemlerin, Ticaret Kanununda, Vergi Usul Kanununda belirlenmitir. Trk Ticaret Kanununda Deerleme: Trk Ticaret Kanununda ahs iletmeleri ve ahs irketleri, ticari bilanolarn dzenlerken deerleme llerinin seiminde genel olarak serbest braklmlardr. letme sahibi yada ortaklar tm mal varlklaryla nc kiilere kar sorumlu olduklarndan bir varl deerlemede maliyet deeri ile piyasa deerinden birini seebilir. Sermaye irketlerinin nc kiilere kar sorumluluklar nominal (esas) sermayeleri ile snrl olduundan bu kiilerin irketten alacaklarn gvence altna almak amacyla yksek deerle deerlemeyle ticari kan yksek gstererek, sermayenin kar pay olarak datlmasna engel olunmak istenmitir. Bu nedenle Ticaret kanunu, sermaye irketlerinde deerleme iin bir tavan, yani st snr koymutur. Baka bir anlatmla Ticaret kanununda sermaye irketleri iin dk deerle deerleme esastr. Muhasebe lkelerine Gre Deerleme letmeyle ilgili kii ve kurulularn bilgi ihtiyalarn tatmin edecek nitelikte mali tablolarn hazrlanmasna olanak salamak zere muhasebede ok sayda ilkeler uygulanr. Yaygn olarak benimsenmeleriyle "genel kabul grm muhasebe ilkeleri" adm alan bu ilkelerde. Maliyet fiyatyla deerleme Maliyet fiyat ile piyasa fiyatndan dk olan ile deerleme eklinde deerleme llerini grmekteyiz. Bu ller eitli bilano kalemlerinin deerlemesinde esas alnmaktadr. Muhasebe ilkeleri genellikle ticaret kanununun bu konudaki hkmlerine ters dmez; ou noktalarda aklk getirerek muhasebe uygulamasnn gelimesine yardmc olur.

Vergi Usul Kanununda Deerleme ve Deerleme lleri VUK'nun 258. Maddesi deerlemeyi "vergi matrahlarnn hesaplanmasyla ilgili iktisadi kymetlerin takdir ve tesbitidir" eklinde tanmlamaktadr. Dnemsonu bilanosu, dolaysyla o dnemin kar veya zaran deerleme sonucu ortaya kacaktr. nk, Gelir Vergisi Kanununun 38. Maddesi ticari kazanc (vergi matrahn) teebbsn dnemsonu ve dnemba zsermayelerinin karlatnlmas sonucu ortaya kan olumlu fark olarak tanmlar. zsermaye de varlklann ve borlarn deerlemesiyle belirlenecektir. Deerlemede varlk ve kaynak kalemlerinin herbiri tek tek ele alnr ve deerlenir. Deerlemede kullanlacak deerleme lleri; maliyet bedeli, borsa rayici, tasarruf deeri, mukayyet deer, itibari deer, vergi deeri, rayi bedel, emsal bedeli ve emsal cretidir. MUHASEBE ENVANTER Muhasebede dnemsonu ilemlerinin tamamlanabilmesi iin muhasebe d envanterde saym ve deerleme ilemlerinden elde edilen veri ve bilgilerin muhasebe ii envanter ilemleriyle btnle kavuturulmas gerekir. Muhasebe d envanter yapldktan; yani iletmeye ait tm mevcut alacak ve borlar saylp, llp, TL cinsinden deerleri genel geici mizandaki rakamlarla karlatn! Eer bu deer rakamlar arasnda bir denklik varsa yaplacak bir ilem yoktur.Hesaplarda grlen deerler ile muhasebe d envanter sonucu bulunan deer arasnda fark karsa, gerek deerler envanter defterine kaydedilenler olduundan hesaplarda bu deerleri verecek ekilde envanter (dnemsonu) kaytlan ile hazrlanr ve dzeltilir. Bu aamada muhasebe defter ve belgelerinde u ilemler yaplr: l - Genel geici mizan hazrlanr. Byk defterdeki ana hesaplann mizan Yardmc defterdeki yardmc hesaplann mizan 2- Muhasebe d envanterden edinilen bilgilere gre dnemsonu kaytlan yaplr. Varlk ve borlann saym kontrol ve deerlemesiyle ilgili kaytlar; gerekleen kar veya zararlann kayd Dnem iinde yaplm hatal kaytlann dzeltilmesi Unutulan ilemlerin kaydedilmesi Gelir ve giderde dnem ayarlamas Gelir ve gider hesaplannn "690 Dnem Kan ve Zaran Hesab"na devredilerek kapatlmas. 3- Kesin mizan hazrlanr. Byk defterdeki ana hesaplann mizan Yardmc defterdeki yardmc hesaplann mizan 4- Mali tablolar dzenlenir Bilanonun dzenlenmesi Gelir tablosunun dzenlenmesi 5- Kapan kaytlan yaplr Yevmiye defterinde Yardmc defterlerde TCAR KAR VE MAL KAR KAVRAMLARI Ticaret kanunu ile ayn paralelde olan muhasebe ilkelerine gre saptanan kara ticari kar, vergi kanunlanna uyularak saptanan kara da mali kar (vergi kan) denir. Ticari kar ile mali kann birbirinden farkl oluu; ticaret kanunu (ve muhasebe ilkeleri) ile vergi kanunlannda iletme knmn farkl alardan ele alnm olmasndan ileri gelmektedir. Kr, vergi kanunlannda vergilendirme ynnden; ticaret kanununda (ve muhasebe ilkelerinde) ise, nc kiilerin haklann koruma asndan ele alnmtr. letmeler ticaret kanununda belirtilen st snn amamak kouluyla varlklann diledikleri deerleme lleriyle deerlemekte serbesttirler. Ticari kn saptamak iin iletme faaliyetleri sonucunda oluan giderlerin tm, hibir koula bal olmakszn dnemin gelirlerinden indirilebilir. letme, muhasebe ilkeleri nda gerekli amortisman ve pheli alacak karl ayrarak dnemin kanndan debilir. Ticaret kanununda ve muhasebe ilkelerinde ihtiyatllk kavram gerei dk deerle deerleme yaklamna karlk, Vergi Usul Kanunu kural olarak taban snn belirlemi olup, bu llerin altna inilemez. nk vergi yasalannn bir amacda vergi adaletini salamaktr.

Aynca vergi kanunlanmzda baz giderlerin kardan (ticari kazantan) drlmesini nleyen hkmler bulunmaktadr. Bu arada baz gelirler de vergiden istisna tutulmutur. Bu nedenlerle ticari kr ve mali kr tutarlan genellikle birbirinden farkl olmaktadr. NTE-16 DNEN VARLIKLARIN ENVANTER LEMLER 100 KASA HESABI Kasa Hesab bir dnen varlk (aktif) hesab olup, bor kalan verir. Bu kalan kasadaki mevcut paray gsterir. Kasa hesab kalan ile kasa mevcudu kalan arasnda fark varsa, bu fark kasa fazlas veya kasa noksan eklinde ortaya kar. Kasa Denklii: Kasa mevcudu ile kasa hesab kalannn eit olmas; kayt ilemlerinin, tahsilatlarnn ve demelerin tam ve doru yapldn gsterir. Byle bir durumda kasa hesab ile ilgili bir kayt yaplmaz. Kasa Noksan: denmesi gereken tutardan yanllkla fazla deme veya eksik tahsilat ya da bir miktar parann alnmas gibi nedenlerle kasa mevcudu, kasa hesabnn bor kalanndan noksan olabilir. Byle bir durumda kasa hesabnda dzeltme yaplr. nk esas olan, saymda bulunan kasa mevcududur. Bu balamdan noksanln nedeninin bulunmas ve ortaya kan duruma gre kayt yaplmas gerekir. Kasa noksannn nedeni daha balangta belirlenirse (o gn iinde ), bu durumda; Kasa Hesab alacaklandnlrken. noksanln kayna le ilgili hesap borlandrlr. Kasadaki noksanlk, noksanln nedeninin bilinip bilinmemesine gre kayda alnr. Noksanln nedeni bilinmiyorsa, nce 100 Kasa Hesabna alacak, 197 Saym ve Tesellm Noksanlar ana hesab ve Kasa Noksan yardmc hesabna bor kaydedilir. Bu kayttan sonra noksanln nedeni aratrlr, nedeni bulunursa bal olarak uygun kaytlar yaplr. Donemsonunda envanter ilemleri srasnda nedeni saptanamayan kasa noksanlar, duruma gre ya sorumlu personelden tahsil edilir yada 689 Olaand Gider ve Zararlar Hesabnn borcuna devredilerek dnemin karndan dlr. Kasa Fazlas: Saym sonucu bulunan fiili kasa mevcudu, kasa hesabnn bor kalanndan byk olduunda kasa fazlasndan sz edilir. Kasa fazlas eksik deme veya fazla tahsilat nedeniyle oluur. Kasa mevcudu ile kasa hesab kalan arasnda bir fark ortaya ktnda, kasa hesab fiili duruma gre dzeltilir. nk esas olan saym sonucu bulunan kasa mevcududur. Kasa fazlasnn nedeni ayn gn iinde belirlenirse, kasa hesab borlandrlr, buna karlk fazlaln kayna ile ilgili hesap alacaklandnlr. Kasadaki fazlalk, fazlaln nedeninin bilinip bilinmemesine gre muhasebeletirilir. Kasa fazlasnn nedeni bilinmiyorsa 100 Kasa Hesabna bor, 397 Saym ve Tesellm Fazlalar ana hesab ve kasa fazlas yardmc hesabna alacak kaydedilir. Bu kayttan sonra kasa fazlasnn nedeni aratrlarak bulunduunda nedene bal olarak uygun kaytlar yaplr. Donemsonunda envanter ilemleri srasnda nedeni saptanamayan kasa fazlas, 697 Olaand Gelir ve Karlar Hesabnn alacana devredilerek dnemin karna eklenir. 101 ALINAN EKLER HESABI letmenin emrine dzenlenmi veya ciro edilmi, ancak henz karl tahsil edilmemi olan eklerin kaydedilmesi ve izlenmesi iin kullanlan bir hesaptr. Alnan ekler hesabn borcuna, tahsil edilen veya bakasna ciro edilen ekler hesabn alacana kaydedildii iin eer henz tahsil edilmeyen ekler varsa, hesap bor kalan verir. Dnemsonu envanterinde eldeki ek mevcudu ile hesap kalannn eitlii aranr. Hesap kalan ile ek mevcudu arasnda fark olursa, farkn nedeni aratrlr ve bulunan nedene gre muhasebe kayd yaplr. 102 BANKALAR HESABI letmelerin bankaya yatrdklar ve ektikleri ticari mevduatlarnn kaydedildii ve izlendii hesaptr. Yatrlan paralar bu hesabn borcuna, ekilen paralar ise alacana kaydedilir. Buna gre hesabn bor kalan iletmenin bankalardaki ticari mevduatn, yani parasn gsterir.

Belirli dnemlerde ve zellikle dnemsonu envanteri nedeniyle yl sonunda bankalar hesab ile yardmc hesaplan ile bankalarda tutulan iletmeye ait hesaplarn karlkl tutarll aratrlr. Bankalardaki mevduatn muhasebe d envanteri, bankalardan gelen hesap zetleri (ekstre) ile, iletmedeki bankalar hesabnn ve yardmc hesaplarn karlatrlmas eklinde yaplr. Bu karlatrmada fark saptanrsa, farkn giderilmesi iin gerekli kaytlar yaplr. Karlatrmada fark kmazsa, yani tm ilemler doru kaydedilmi olsa bile, eer ticari mevduata faz veriliyorsa, tahakkuk eden faiz kadar fark bulunacaktr. Bankalarn hesap zetleri ile iletmenin her bir banka nezdindeki hesabn karlatrmadan nce. bihk defter hesab olan Bankalar Hesab ile bu hesabn her bir banka iin alan yardmc hesaplarnn karlkl kontrolnn yaplarak varsa, unutulan ve yaplan hatalarn giderilmesi gerekir. Bu ilemlerden sonra; Hesap zetlerine gre saptanan hatal ve eksik kaytlarn dzeltilmesi ve Faizlerin kayda alnmas gerekir. Banka hesap zetleri ile iletmedeki bankalar hesabnn karlatrlmas sonucu u durum ortaya kabilir: 1. Hesap zetlerindeki tutarlar, bankalar hesabndaki tutarlarla uygun olabilir. 2. Yatnlan veya ekilen paralardan bir ksm iletmenin yada bankalarn hesabna kaydedilmemi olabilir. 3. Yatnlan veya ekilen paralardan bir ksm iletmenin yada bankalarn hesaplarna tutar olarak yanl kaydedilmi olabilir. Birinci durumda dzeltilecek bir durum yok demektir. Dolaysyla hesaplan dzeltici nitelikte herhangi bir kayda gerek olmayacaktr. ikinci ve nc durumlarda ise, hatay yapan taraf dzeltir. 110 HSSE SENETLER HESABI letmenin geici yatrm nmncyh nld: ve;, c. salt hisse senetlerinin kaydedildii ve izlendii hesaptr. Satn alnan hisse senetleri.al bedeli zerinden hesabn borcuna, satlan hisse senetleri yine al bedeli zerinden hesabn alacana kaydedildiinden herhangi bir tarihte bu hesabn bor kalan, eldeki mevcut hisse senetlerinin al deerini gsterir. Dnem iinde hisse senetlerinin satndan elde edilen kar 645 Menkul Kymet Sat Karlar Hesabnn alacana, meydana gelen zarar da 655 Menkul Kymet Sat Zararlar Hesabnn borcuna kaydedilir. Hisse senetlerinin de kasa ve dier iktisadi varlklarda olduu gibi bilano gnnde mevcutlarnn saptanmas gerekir, iletmenin kasasnda bulunan veya kiralanan banka kasasnda Korunan hisse seneden tek tek saylarak /elliklerini belirten bir ekilde envanter defterine veya listelerine kaydolunur. Hisse senetleri ana hesab ile yardmc hesaplar arasnda mizan yapldktan sonra saym sonucu bulunan hisse senetleri tican defterde kaytl olandan miktar olarak eksik veya fazla olursa aynen kasa noksan veya kasa fazlasnda olduu gibi ayarlama kaytlar yaplr. Muhasebenin ihtiyattk kavramnn bir sonucu olarak, piyasa al deerinin altna inen hisse senetleri, piyasa deeriyle deerlenir ve deer azal iin karlk ayrlr. Bu amala hisse senetlerindeki deer azallar 654 Karlk Giderleri Hesabna bor, aktif dzenleyici pasif karakterli bir hesap olan 119 Menkul Kjmetler Deer Dkl Karl Hesabna alacak kaydedilir 111 ZEL KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI HS Bilindii gibi czdandaki tahvil, senet ve bonolar, onlar karan kesime gre 111 zel Kesim Tahvil, Senet ve Bonolar Hesabnda izlenir. Hisse senetlerinde olduu gibi tahvil vb.leri dnemsonunda saylr ve kaytlarla doruluu kontrol edilir. Fark olmas halinde, farkn (noksan veya fazlann) nedeni aratrlr ve bulunan nedene gre defter kaytlan ve fiili (gerek) durum yaplacak ayarlama kaydyla birbirine denk hale getirilir.Nedeni bulunmayan noksan veya fazlalar 197 Saym ve Tesellm Noksanlar Hesabna veya 397 Saym ve Tesellm Fazlalar Hesabna alnr ve uygun bir sre bekletilir. Ancak farklarn nedeninin bulunamayaca kansna varlrsa, bu farklar niteliklerine gre; 689 Dier Olaand Gider ve Zararlar Hesabnn borcuna veya 679 Dier Olaand Gelir ve Karlar Hesabnn alacana devredilir. Tahvillerin bilano gnne kadar, yani 31 Aralk tarihine kadar ilemi faizleri varsa, bu faizlerin o gn tahsil edilme durumuna baklmakszn, tahakkuk yoluyla 642 Faiz Gelirleri Hesabnda kayda alnr.

120 ALICILAR HESABI Dnem sonlarnda mterilerden olan senetsiz alacaklarn envanter ileminin ilk aamasnda alclar yardmc defterinde her mteri iin alm yardmc hesaplar ile 120 Alclar Hesab arasnda bir mizan yaplr. Yardmc mteri hesaplarnn bor ve alacak toplamlarnn Alclar Hesabnn bor ve alacak toplamna eit olmas gerekir. Bu eitlik yoksa, bjik olaslkla yardmc hesaplarda bir unutma veya yanl kayt vardr. Bu durum saptanarak dzeltilir. Baz iletmeler senetsiz alacakl olduklar mterilerine mutabakat salamak amacyla, aynen bankalar gibi hesap zeti gnderirler yada hesap kalanlarn bildirirler. Her iki tarafn hesaplarn kontrolleri sonucunda baz farkllklar ortaya kmsa bunlarn nedeni aratrlp bulunduktan sonra gerekli dzeltmeler yaplr. 121 ALACAK SENETLER HESABI letmeye giren ve iletmeden kan alacak senetlerinin nominal deerleriyle borlanan ve alacaklanan bir varlk hesabdr. Bu nedenle dnemsonunda envanter ilemleri srasnda czdanda mevcut alacak senetlerinin nominal deerleri toplam ile hesap bor kalannn birbirine eitlii aranr. Tabi ki. tahsile veya teminat verilen senetler varsa, bunlarda dikkate alnr. Envanter karlrken, envanter listesine geirilen alacak senetleri ya mukayyet (kaytl) yada tasarruf deeriyle (pein deerle) deerlenerek bilanoda gsterilir. Envanter listesindeki alacakl senetlerinin deerlemesinin mukayyet (kaytl) deerle yaplmas tercih edilmise ve Alacak Senetleri Hesabnda herhangi bir hata yaplmam ise ve unutulan ilem de yoksa, hesabn bor kalan bilanonun aktifinde aynen grlecektir. Yani herhangi bir envanter kayd yaplmayacaktr. Alacak senetleri tasarruf deeri (pein deer) ile deerlenecek ise, czdandaki alacak senetlerinin nominal (itibari) deen ile pein deeri (tasarruf deeri) arasndaki farkn kayda alnmas gerekir. Bu fark her bir alacak senedinin vadesi ile deerleme gn (bilano gn) arasndaki srenin faizleri toplamna eittir. 128 PHEL ALACAKLAR Senetli veya senetsiz alacaklar tahsil edebilme olasl bakmndan; Normal alacaklar pheli alacaklar Deersiz alacaklar eklinde gruba ayrabiliriz. Normnl alacaklar vndeleri geldiinde veya istenildiinde tahsil edileceinden phe duyulma} an alacaklardr. pheli alacaklar genel olarak, ihtilafl olan ve istenilmesine karn borlular tarafndan denmeyen alacaklar olarak tanmlayabiliriz. Henz tahsil edilme olana kesin olarak ortadan kalkmamta olsa, bu tr alacaklar normal alacaklardan ayrmak ve pheli olduklarn gstermek iin ait olduu 120 Alclar. 121 Alacak Senetleri hesaplarndan karlarak, 128 pheli Ticari Alacaklar Hesabna aktarlr. htyatllk kavram gerei ayrca, pheli duruma den alacan deeri kadar bir tutar 654 Karlk Giderleri Hesabna bor kaydedilir. Sz konusu gider hesabnn karlnda alacaklanan hesap pheli Alacaklar Hesab olmayp, aktifi dzenleyen pasif karakterli bir bilano hesab olan 129 pheli Ticari Alacak Karl Hesab olacaktr. 121 A.Senetleri (protesto) 121 A.Senetlen (czdan) 654 Karlk giderleri 129 pheli T.A.Karh Deersiz alacaklar tahsil olana bulunmayan senetli veya senetsiz alacaklar ifade eder. Bu alacan tahsil edilemeyecei konusunda mahkeme kararnn bulunmas veya inandrc yazl belgelerle tahsiline olanak kalmadnn saptanmas durumunda o alacak deersiz alacak olarak nitelendirilir. Normal alacak bir anda deersiz duruma dmez. Daha nce pheli duruma der. pheli duruma dtnde karlk ayrlarak gider yazldndan, deersiz duruma dme aamasnda sz konusu alacak; 129 pheli Ticari Alacaklar Karl Hesab borlandrlarak ve 128

pheli Ticari Alacaklar Hesab alacalandrlarak kaytlardan karlr. 129 p.Tc.Alacaklar Karl 128 pheli Ticari Alacaklar STOKLAR Dnem sonundaki mal mevcudu dnem kann veya zararn etkilediinden mallarn saym ve deerlemesi byk nem tar. letme mal ile ilgili ilemleri hangi ynteme gre yrtrse yrtsn, dnem sonunda sahip olduu mallarn deerim hesaplamak iin nce fiili saym yapmak ve sonra mevcut miktarlar birim maliyet deerleri ile arpmak zorundadr. Ticaret iletmelerinde dnem sonunda mal saym ilemi, mal tr ve miktar artka olduka zaman alan nemli bir i olarak ortaya kar. Nitekim baz iletmelerin fiili saymnn daha salkl yaplabilmesi iin dnemsonlannda birka gn kapal tutulduklar da grlr. Bylece mal saymn etkileyecek alm satm ilemleri nlenmi olur. Buna olanak olmadnda, dnem sonuna yakn gnlerde genellikle i saatleri dnda yaplan saym sonularn gsteren saym kartlar, mallarn bulunduu dolap, raf gibi yerlere aslr. Al ve satlar olduka bu kartlar zerine ilenir. Dnemsonlannda mevcut ticari mallarn deerini ve dnem karn veya zararn doru olarak saptayabilmek iin mallarn saymnda aadaki hususlarnda gznnde tutulmas gerekmektedir. letmede bulunmasna karn iletmenin mlkiyetinde olmayan; fatura edilip bedeli hesaplara alnm, ancak henz gnderilmemi olan mterilere ait mallar; iade faturas dzenlenip bedeli hesaplara alnm, buna karlk henz geri gnderilmemi olan satclara ait mallar ve emanet olarak elde bulundurulan mallar aynca saptanmal, iletmenin mlkiyetinde olmayan bu mallar envanter listesine alnmamaldr. Saym srasnda iletmede bulunmamasna karn, iletmenin mlkiyetinde bulunan komisyonculara satlmak zere emanet yada rehin braklm olan mallar ve satn alnp fatura tutan Ticari Mallar Hesabna kaydedilen, buna karlk henz teslim alnmam mallar envanter listesine alnmaldr. Alcya daha nce gnderilen mallarn faturalarnn kesilmesi ve sat olarak hesaplara kayd ihmal edilmemelidir. Muhasebe d envanterde dnemsonu mal mevcuduna ilikin bilgiler elde edildikten sonra muhasebe ii envanter ilemleri ile nesaplann dnem sonu mal mevcudunun deerini gsterir duruma gelmesi salanr. Mallar (stoklar) ile ilgili envanter kaytlan, mal hareketlerinin kayda alnmasnda uygulanan ynteme gre deiir. Aralkl Envanter Ynteminde Envanter Kaytlar: Aralkl envanter ynteminin Tekdzen Hesap Planna uygun olarak uygulanmasnda dnemba mal mevcudu, dnem ii allar, al Iskontolar ic al iadeleri 153 Ticari Mallar Hesabnda izlenir. Yaplan satlar ise, 600 Satlar Hesabnn alacana kaydedilir. Ticari mallar hesabnn bor kalan gerek mal mevcudunu gsterilmeyeceinden envanter karlmas ve hesabn gerek mal mevcudunu (maliyet bedelim) gsterir hale getirilmesi gerekir. Bunun iin fiili saym ve deerleme sonucuna gre bulunan dnemsonu mal mevcudu rakamndan yararlanarak, satlan mallann maliyeti hesaplanarak, 153 Ticari Mallar Hesabnn alacana. 621 Satlan Tican Mallar Maliyeti Hesabnn borcuna kaydedilir. Bu ilemden sonra Ticari mallar hesabnn bor kalan, stokta kalan mal mevcudunun deerini; satlar hesabnn alacak kalan brt satlan; Satlan Ticari Mallar Maliyeti Hesabnn bor kalan da dnem iinde satlan mallann maliyetini gsterecektir 600 Satlar Hesab. 690 Dnem Kar ve Zarar Hesabnn alacana; 621 Satlan Ticari Mallar MalKcti Hesabda borcuna devredilerek kapatlr. Eer dnem iinde ald ise. 610 Sattan adeler Hesab ile 611 Sat skontolan Hesabda 690 Dnem Kan veya Zaran Hesabnn borcuna devredilir. Devaml Envanter Ynteminde Envanter Kaytlar: Devaml envanter ynteminin uygulanabilmesi iin satlan her maln maliyetinin bilinmesi arttr, Bu amala her bir mal tr iin giren-kan-kalan-miktar ve maliyet bilgilerini ieren stok kartlarnn tutulmas gerekir. Devaml envanter ynteminin aralkl envanter ynteminden fark, 621 Satlan Ticari Mallar Maliyeti

Hesabnn dnem iinde ilem grmesidir. Bu yntemde 153 Ticari Mallar Hesab, 600 Yurtii Satlar Hesab ve 621 Satlan Ticari Mallar Maliyeti Hesabna yaplan kaytlardan her an mal mevcudu ve o ana kadar oluan brt sat kan veya zarann renmek olana vardr. Yl iinde mal hareketlerine ilikin kaytlarda hata yoksa, alnma, bozulma, fire gibi bir durum sz konusu deilse, saym ve deerleme sonucu bulunan mal mevcudu ile Ticari Mallar Hesabnn bor kalan birbirine eit olacaktr. Hata varsa, dzeltme kayd yaplr. Fire. bozulma, kaybolma vb. kayplar sz konusu ise. bunlarda ilgili hesaba aktanlr. Sonuta, Ticari Mallar Hesab ile saym deerleme sonucu saptanan mal mevcudu arasndaki fark ortadan kaldrlarak. Ticari Mallar Hesabnn dnem sonu mal mevcudu vermesi salanr. NTE-17 DURAN VARLIKLARIN ENVANTER LEMLER Duran varlklar, bir yldan veya normal faaliyet dneminden daha uzun bir sre iin iletme faaliyetlerinin gereklemesinde kullanlmak amacyla edinilen maddi veya maddi olmayan iletme varlklarna denir. Arsa ve arazi bir tarafa braklrsa, btn maddi duran varlklarn mrleri, iletmelere yararl olabilecekleri sre snrldr, iletme faaliyetleri srasnda bu varlklar fiziksel ve teknolojik olarak eskime nedeniyle deer kaybna urarlar. Duran varlklarda dnemler itibariyle meydana gelen deer kayplarnn dnemler itibariyle hesaplanp, deerlerinden indirilmesine amortisman ilemleri denir. Faaliyetlerin yrtlmesine katks olan duran varlklardaki bu deer kayb gelir elde etmek yolunda oluan bir giderdir. Bu nedenle duran varlklarn aktifletirilen deeri, hizmet sresi boyunca gidere dnerek yani gider yazlarak her dnemin sonularna yanstlr. MADD DURAN VARLIKLARDA AMORTSMAN VE YNTEMLER Duran varlklarn maliyetinin, duran varln mr sresince her muhasebe dnemine gider olarak datlmas amortisman ilemleri yoluyla gerekletirilir. Duran varlklarn maliyetinin dnem sonularna amortisman pay (gideri) olarak yklenecek tutarnn belirlenmesinde aadaki unsurlar rol oynar : Duran varlklarn aktifletirilen bedeli (maliyeti) Duran varln hurda deeri Duran varln mr (hizmet sresi) Seilen amortisman yntemi Amortisman yntemleri aklanrken duran varln hurda deerinin olmad varsaylacaktr. Yllk amortisman giderlerinin eit, azalan, artan veya deien tutarlarda hesaplanmasna yol aan eitli amortisman yntemleri vardr. Biz bunlardan vergi mevzuatnn da kabul etmesi nedeniyle genel olarak kullanlan normal amortisman yntemi ve azalan kalanlar zerinden amortisman yntemi zerinde duracaz. Normal Amortisman Yntemi: Eit tutarl amortisman adyla da anlan bu yntem ok kullanlan bir yntemdir. Bu yntemde duran varln maliyeti, hizmet sresine blnmek suretiyle her yl gider olarak yazlarak amortisman tutar (pay) hesaplanr. Kist amortisman, bu yntemde otomobillerin edinildikleri ilk hesap dneminde dnemin bitimine ka ay kalm ise, bu hesap dnemi iin ay kesri (gnleri) tam saylmak suretiyle amortisman hesaplanr. rnek: letme 10 Kasm tarihinde 600.000.000 liraya bir otomobil satn almtr. Dnem sonunda bu otomobile % 20 oran zerinden normal amortisman yntemi uygulayacaktr. Yllk amortisman tutar : 600.000.000 x 0,20 = 120.000.000 ki aylk amortisman tutar : 120.000.000:12 X 2 = 20.000.000 Ayrlmayan amortisman tutar: 100.000.000 (son yla ilave edilir) Otomobilin 5 yllk ekonomik mr sresince ayrlacak amortisman tutar: YILLAR MALYET AMRT. ORANI AMRT. TUTARI 1995 600,000,000 ........ 20,000,000 1996 600,000,000 % 20 120,000,000 1997 600,000,000 % 20 120,000,000 1998 600,000,000 % 20 120,000,000 1999 600,000,000 ........ 20,000,000

( Ayrlma tutar ekle ) 600,000,000 Azalan Kalanlar zerinden Amortisman Yntemi: Azalan maliyetler usulyle amortisman olarak da adlandrlan bu yntem, maddi duran varln deerinden ilk yllarda daha fzla tutarda amortisman pay ayrlmasna olanak salar. Bu yntemde duran varln her yl birikmi amortismanlar dldkten sonra kalan deerine %40' gememek zere normal amortisman orannn iki kat uygulanmak suretiyle hesaplanr. rnek: Maliyeti 100.000.000 lira, kullanm sresi 5 yl olan bir otomobile azalan kalanlar zerinden amortisman uygulanmaktadr. Amortisman oran % 20 dir. 95 ylnn amortisman tutar: 100.000.000x 0,40 = 40.000.000 100.000.000 - 40.000.000 = 60.000.000 96 ylnn amortisman tutar:60.000.000 x 0,40= 24.000.000 60.000.000 - 24.000.000 =36.000.000 kalan deer 97 ylnn amortisman tutar: 36.000.000 x 0,40= 14.400.000 36.000.000 - 14.400.000= 21.600.000 98 ylnn amortisman tutar:21.600.000x 0,40= 8.640.000 21.600.000-8.640.000= 12.960.000 99 yl amortisman oran: 12.960.000 liradr. AMORTSMAN GDERLERNN MUHASEBELETRLMES Duran varlklara ait yllk amortisman tutarlar hesaplandktan sonra bu giderlere ilikin muhasebe kaytlarnn yaplmas gerekir. Yllk amortisman tutarlarnn muhasebeletirilmesinde u iki yntemden biri temel alnarak yaplr: 1. Direkt Yntem, 2. Endirekt Yntem Direkt Yntem : Bu yntemde, yllk amortisman tutan bir taraftan gider yazlarak dier taraftan ilgili duran varln defter deerinden dlerek muhasebeletirilir. Bu amala ilgili gider hesab borlandrlr; buna karlk ilgili duran varlk hesab alacaklandrlr. Byle bir kayt, duran varlklarn bilanoda net aktif deeri zerinden grlmesine neden olur. Bu kayt eklinde duran varln ilk elde edilme maliyeti ve birikmi amortismanlar incelenemediinden bilanonun bilgi verme deeri azalr. Endirekt Yntem : Bu yntemde, yllk amortisman tutarlar ilgili olduklar fonksiyonlara gre; 760 Pazarlama, Sat ve Datm Giderleri Hesabna ve/veya 770 Genel Ynetim Giderleri Hesabna ve Amortisman Giderleri yardmc hesabna bor, 257 Birikmi Amortisman Hesabna alacak kaydedilerek muhasebeletirilir. MADD DURAN VARLIKLARDA YENDEN DEERLEME Yeniden deerleme, parann satn alma gcnn dmesi nedeniyle, maddi duran varlklarn piyasa deerine yakn bir deerle gsterilmesi ve amortismanlarn bu deerler zerinden ayrlmas yoluyla yaplan muhasebe ilemidir. Yeniden deerlenecek duran varlklarn aktifte grlen deerinden, bu duran varlk iin ayrlm birikmi amortismanlarn dlmesi sonucu bulunacak kalan yeniden deerleme ncesi net aktif deerdir. Duran varln kaytl deeri ve birikmi amortisman yeniden deerleme oran ile arpldktan ve gerekli karma ilemi yapldktan sonra bulunan deer ise yeniden sonras net aktif deerdir. Yeniden deerlemeden sonraki net aktif deer ile deerlemeden nceki net aktif deer arasndaki fark deer artn verir. Bu rakam bilanonun pasifinde zel bir fonda zsermaye unsuru olarak grlecektir. Parann deerindeki dme nedeniyle maddi duran varlklarn kaytl deerinde meydana gelen art, gerek (reel) kr olmadndan gelire eklenmeyerek, 522 Maddi Duran Varlklar Yeniden Deerleme Artlar Hesabna alnmaktadr. Yeniden deerleme oranlar her yl iin Maliye Bakanl tarafndan belirlenerek duyurulmaktadr. MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA AMORTSMAN VE MUHASEBELETRLMES

Maddi olmayan duran varlklar, kullanlmalar sonucu iletmenin haslatnda art yaratan bir ksm haklarla iletmeye ticari fayda salayan imtiyaz ve stnlklerdir. Patent, erefiye, imtiyaz, telif hakk, kurulu giderleri ve zel maliyet bedeli, maddi olmayan duran varlklara verilecek rneklerdir. Bu eit hak, imtiyaz ve stnlkler iletme tarafndan denmek suretiyle elde edildiklerinde maliyet bedeli zerinden aktifletirilirler. Yararlarnn devam edecei sreye bal olarak eit tutarlarda amortismana (itfaya) tabi tutulurlar. NTE-18 BORLARIN ENVANTER LEMLER 300 BANKA KREDLER HS letmelerin bankalardan eitli ekillerde (ak kredi, maddi teminat karl kredi vb.) saladklar kredilerin izlendii pasif karakterli bir bilano hesabdr. Bu hesabn alacak tarafna bankalardan alnan krediler; bu bankalardan iletme namna yaplan demeler; ekilen kredilere tahakkuk ettirilen faizler; borcuna ise, iletme adna alacakl bankalara yaplan demeler kaydolunur. letmelerin bankalara kredi borcu olduu srece, bu bor tutan kadar Banka Kredileri Hesab alacak kalan verir. Bu hesap bir byk defter hesab olduundan iletmenin kredi ald her bir banka ve ubesi iin ayrca yardmc hesaplarn almas gerekir. Bankalardan salanan kredilerin envanter ilemlerinde izlenen yol ve yaplan ilemler ticari mevduatlar iin yaplan ilemlerden farkl deildir. Bu ilemler ksaca unlardr: 1- nceden byk defter hesab olan 300 Banka Kredileri Hesab ile her bir banka iin alm olan yardmc hesaplarn, dzenlenen yardmc defter mizan araclyla n kontrol yaplr. 2- Sonra, alacakl yani kredi veren bankalar iletmeyle banka arasnda gereklemi ilemlerin dkmn gsteren hesap zetini gnderdiklerinde iletme, bankalardan gelen hesap zetlerindeki bilgi ve verilerle kendi defter ve hesaplarndaki kaytlar karlatrr. Farkllk varsa neden aratrlr ve gerekli dzeltme kaytlar yaplarak banka ile uygunluk salanr. 3- Son aamada ise, alman krediler nedeniyle bankalarn iletme aleyhine tahakkuk ettirerek kredi borlarna ekledikleri faiz ve komisyonlar bir kez de iletme tarafindan hesaplanarak kontrol edilir. Kontrol ileminden sonra sz edilen faiz giderinin kayd yaplr. zetlenen bu ilemden sonra, 300 Banka Kredileri Hesab ve ilgili yardmc hesaplar dnemsonu itibariyle bankalara olan kredi borlarn gsterir. 320 SATICILAR HS letmenin faaliyet konusu ile ilgili her trl mal ve hizmet almlarndan kaynaklanan senetsiz borlarn izlendii hesaptr. Bu hesap, kredi ile alnan mal yada yararlanlan hizmet nedeniyle alacaklamr. Bu borlarn her ne ekilde olursa olsun, denmeleri sonucu borlanr. Hesabn alacak kalan, satclara henz denmemi senetsiz borlar gsterir. Dnemsonunda , satclara olan senetsiz borlarn ilk aamasnda her satc iin alan yardmc hesaplarda byk defter hesab olan 320 Satclar Hesab arasnda uygunluk salanr. Hesap dnemi sonunda alacakl iletmeler (satclar), borlu iletmelere hesap zeti gndererek uygunluk salarlar. Eer, satc iletme hesap zeti gndermemise, borlu iletmenin kendi hesaplarnn bir zetini gndermesi doru olur. Hesaplarn karlatrlmas sonucunda bir uyumazlk ortaya karsa, nedeni aratrlp bulunduktan sonra dzeltme yoluna gidilir. 321 BOR SENETLER HESABI letme asndan bor senetlerinin; yetkililerce imzalanm bonolar ve kabul edilmi polieler olduunu ve iletmenin senetli borlar bu hesapta izlendiini belirtmitik. Bor senetleri hesabnn alacana senetli borlar, bu senetlerin zerinde yazl olan deerle kaydolunduundan ad geen hesabn herhangi bir tarihteki alacak kalan, iletmenin demesi gereken bor senetlerinin nominal deerleri toplamna eit olur. Dnemsonunda byk defterden ve Kambiyo senetleri defterinden(kaldrld) yararlanarak senetli borlarn kontrol yaplr. letmenin senetli borlar dnem sonunda ya mukayyet(kaytl) deerle yada tasarruflpein) deeriyle deerlenerek bilanoda gsterilir. Bor senetlerinin deerlemesinin mukayyet (kaytl) deerle yaplmas tercih edilmise ve Bor Senetleri Hesabnda herhangi bir hata yaplmam ve unutulan bir ilem yoksa, hesabn alacak kalan bilanonun pasifinde aynen grlecektir. Yani herhangi bir envanter kayd yaplmayacaktr. Alacak senetleri tasarruf (pein) deeriyle deerlendii takdirde bor senetlerinin de tasarruf (pein) deeriyle deerlenmesi gerekir. Tasarruf

deeriyle deerlemede bor senetlerinin nominal deeriyle tasarruf deeri arasndaki farkn kayda alnmas gerekir. Bu fark, her bir bor senedinin vadesi ile deerleme gn (bilano gn) arasndaki srenin faizlerinin toplamna eittir. NTE-19 GELR ve GDERLERN ENVANTER LEMLER letme sahiplerinin varlklar zerindeki haklarnn ifadesi olan zsermayeyi artran ilemler gelir, zsermayeyi azaltan ilemler giderdir. Gelirlerin ve Giderlerin izlendii hesaplara da gelir tablosu hesaplan denir. Bilanoda yer almayan ve dnem sonunda Dnem Kan veya Zaran Hesabna devredilen bu gelir tablosu hesaplarnn, devir kaytlarndan nce eitli bakmlardan kontrol edilmesi ve gerekli ayarlama kaytlarnn yaplmas gerekir. GELRLERLE LGL DNEMSONU LEMLER Dnemsonunda gelirler; dnem bakmndan, gerekleme bakmndan ve vergi kanunlan bakmndan kontrol edilerek gerekli ayarlama kaytlan yaplr. Gelirlerin Dnem Bakmndan Kontrol: Gelir hesaplannn dnem sonunda kontrolnde, dnem iinde bu hesaplara kaydedilmi tutarlarn hepsinin .bilano dnemine ait gelirler olup, olmad aratrlr. Bu kontrolde, gelir hesaplanna kaydedilmi tutarlar iinde gelecek dneme ait olanlar varsa, bu tutarlar gelir hesaplanndan kanlarak, pasif karakterle bir bilano hesab olan 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabnn alacana kaydedilir. Pein Tahsil Edilmi Donem Gelirinin Ayarlanmas: iletmeler henz gelir olarak gereklememi fakat buna ilikin olarak yaplan tahsilatlarn tamamn dnem iinde 480 Gelecek Yllara Ait Gelirler Hesabna kaydetmi olabilirler. Bu hesaba kaydedilen tutarlar dnem sonunda kontrol edilerek, iinde bulunan dnemde gelir olarak gereklesen ksm saptanr. Saptanan ksm le ilgili gelir hesabna alacak; gelecek yllara ait gelirler hesabna bor yazlarak ait olduu dnemin sonularna devri salanr. Gerekletirilmi Fakat Tahsil Edilmemi Gelirler: Muhasebenin dnemsellik kavram gereince tahsil edilmemite olsa gerekleen btn gelirlerin dnemin kaytlarnda yer almalar gerekir. Bu nedenle gerceklesen(tahakkuk eden), ancak henz tahsil edilmeyen gelirler de dnem sonunda ilgili gelir hesaplanna kaydedilir. Bu yaplmad takdirde dnemin gelirleri olduundan az grneceinden, dnemin kan veya zaran da doru olarak belirlenemeyecektir. Gelirlerin Vergi Kanunlar Bakmndan Kontrol: Bir iletmenin ticari kan belirlenirken, dnem iinde elde edilen tm gelirler ticari kara eklenir. Ancak vergiye matrah olacak kar(mali kar) belirlenirken, vergi kanunlarna gre vergiye tabi olmayan gelirlerin ticari kar rakamndan dlmesi gerekir. GDERLERLE LGL DNEM SONU LEMLER Giderlerin de dnem sonunda, gelirlerde olduu gibi, dnem bakmndan gerekleme bakmndan ve vergi kanunlan bakmndan kontrol edilerek gerekli ayarlama kaytlan yaplr ve bylece dnemin gerek giderleri belirlenmi olur. Giderlerin Dnem Bakmndan Kontrol: Faaliyet sonucu kar yada zarann saptanmasnda sadece o dnemin gelirini elde etme bakmndan yaplan giderler, dnem kan veya zaran hesabna devredilmelidir. Bu nedenle dneni iinde ilgili gider hesaplanna kaydedildikleri halde, henz tkenmeyen ve kendilerinden izlenecek dnemde yararlanacak harcamalar, bu gider hesaplanndan kanlarak 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabnda aktifletirilmeleri ve dnem sonu bilanosunda gsterilmelidir. Pein denmi Dnem Giderlerinin Ayarlanmas: 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesab bir nceki dnemden devreden bir hesap olabilecei gibi, henz gidere dnmeyen(tkenmeyen) baz harcamalarda dnem iinde bu hesaba kaydedilmi olabilir. Bu nedenle gelecek aylara ait giderler hesab dnem sonunda kontrol edilerek, iinde bulunulan dnemde gider olarak gereklemi tutarlar varsa saptanr. Saptanan tutar, ilgili gider hesabna aktanlarak ait olduu dnemin karndan dlmesi salanr. Gereklemi Fakat denmemi Dnem Giderleri: Muhasebenin dnemsellik kavram gereince, btn giderlerin ilgili olduu dnemin kaytlannda yer

almas gerekir. B u nedenle dnem iinde gerekleen(tahakkuk eden), ancak demesi yaplmayan giderlerin de belirlenerek dnem sonunda ilgili gider hesaplanna kayd yaplr. Bu yaplmad takdirde dnemin giderleri olduundan daha az grneceinden, dnemin kar ve zaran doru olarak belirlenemeyecektir. Elektrik, su, telefon ve buna benzer giderlerin denmeleri genellikle birka ay sonra yaplmaktadr. Bu nedenle bilano tarihine kadar denmeyen bu tr giderlerin tutarlan ilgili yerlerden renilerek, kaytlara alnmas salanmaldr. Giderlerin Vergi Kanunlar Bakmndan Kontrol: letmeler faaliyetleri srasnda amalarna ulamak iin eitli giderler yaparlar. letme politikalan gerei yaplan tm bu giderler, zsermayede azala neden olduktan iin gider veya zarar olarak kaydedilmeleri ticari kann saptanmas bakmndan doaldr. Ancak, vergi kanunlan mali kann saptanmas srasnda hangi giderleri kabul ettiini, hangilerini kabul etmediini belirtmitir. Bu nedenle mali kann(vergi matrah) saptanmas iin kabul edilmeyen giderlerin ticari kara eklenmesi gerekir. Dnem sonunda beyanname zerinde bu ilemin yaplabilmesi iin kabul edilmeyen gelirlerin ve giderlerin nazn hesaplarda izlenmesi nerilmektedir. Alan nazm hesaplar, vergiye tabi olmayan gelirler hakknda bilgi verme grevi sona erince kapatlr. 7/A SEENENE GRE MUHASEBELETRLEN FAALYET VE FNANSMAN GDERLERNN GELR TABLOSU HESAPLARINA AKTARILMASI Tekdzen Hesap Plannn faliyet giderlerinin dnem iinde doduklarnda 7. Gruptaki maliyet hesaplarna kaydedilmesi ve dnemsonunda 6 gruptaki ilgili gelir tablosu hesaplarna aktarlmasn ngrd daha nce belirtilmiti. Ayn uygulama finansman giderleri iinde geerlidir. Faaliyet giderleri; retim ve sat maliyetlerine yklenmeyen iletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili giderleri ifade eder. 7/A seeneini benimseyen bir ticaret iletmesinin kullanaca faliyet ve finansman giderlerine ilikin hesaplar unlardr: 760 Pazarlama, Sat ve Datm Giderleri 770 Genel Ynetim Giderleri 780 Finansman Giderleri Yl iinde 7. Gruptaki gider hesaplarna kaydedilen ara mali tablolar (aylk, aylk, alt aylk) dzenleyen iletmelerde ara dnem sonlarnda Yanstma Hesaplar araclyla Gelir Tablosu Hesaplarna yanstlr. Bu yanstma ilemi srasnda ilgili yanstma hesaplar alacaklandnlrken, ilgili gelir tablosu hesaplar da borlandrlr.Dnem sonunda da yanstma hesaplan ile 7. Gruptaki ilgili gider hesaplar karlkl kapatlr. Sadece dnem sonunda mali tablolar dzenleyen iletmeler ise: 1- Giderlerin yanstma hesaplar araclyla gelir tablosu hesabna yanstlmas 2- 7.gruptaki faliyet ve finansman giderlerinin izlendii hesaplar ile yanstma hesaplarnn kapatlmas kaytlarnn her ikisini de dnemsonunda yaparlar. Sonuta; dnemsonunda sadece 631, 632, 660 nolu gelir tablosu hesaplan kalan verecektir. Bu hesaplarda 690 Dnem Kar veya Zarar Hesabna devredilerek kapatlr. GELR TABLOSU HESAPLARININ DNEM KARI VEYA ZARARI HESABINA DEVREDLMES Dnem iinde meydana gelen gelirlerin ve giderlerin kaydedildikleri gelir ve gider hesaplan dnemsonunda 690 Dnem Kar veya Zarar Hesabna devredilerek kapatlr. Gelir tablosu denilen bu hesaplarn devredildii Dnem Kar veya Zarar Hesab, iletmenin bir hesap dnemi iinde zsermayesinde kar veya zarar olarak meydana gelen art veya azallarn gsterildii bir hesaptr. Bu hesabn bor tarafinda hesap dneminde meydana gelen btn giderler ve zararlar; alacak tarafinda ise btn gelirler ve karlar toplanr. Dnem Kar veya Zarar hesab alacak kalan verirse, iletme faliyetlerinden karl, bor kalan verirse zararl sonulanm demektir. GELR HESAPLARININ KAPATILMASI Gelir hesaplar alacakl yanl alan ve alacak kalan veren hesaplardr. Bu hesaplarn kapatlmas; alacak kalanlar kadar borlandrlmas. Dnem Kar veya Zarar kadar alacaklandrlmas eklinde olur. GDER HESAPLARININ KAPATILMASI Gider hesaplar bor yanl alan ve bor kalan veren hesaplardr. Bu hesaplarn kapatlmas, bor kalanlar kadar alacaklandrlmas, Dnem Kar veya Zarar Hesabnn borlandrlmas eklinde

olur. DNEM KARI VEYA ZARARI HESABININ KAPATILMASI Hesap dnemi iinde oluan tm gelir ve karlar ile gider ve zararlarn, dnem sonunda Dnem Kar veya Zararna devredilmelerinden sonra bu hesap iletmenin o faliyet dneminin net sonucu kar yada zararnn saptanmasn salar. Dnemsonunda hesap bor kalan verirse zarar, alacak kalan verirse kar szkonusudur NTE-20 DNEM SONU MAL TABLOLARIN DZENLENMES BLANONUN DZENLENMES Dnembandan dncmsonuna kadar btn gnlk ilemlerin kayd yapldktan sonra dnemsonu itibariyle, iletmenin dnemsonu mali durumunu gsterecek olan dnemsonu bilanosu dzenlenir. Dnemsonu bilanosunun dzenlenebilmesi iin dnembandan dnemsonuna kadar olan btn ilemlerin kaydedildii hesaplar ile saym ve deerleme sonucu elde edilen sonularn envanter kaytlar ile btnletirilmesi gerekir. Bu amala srasyla u ilemler yaplr: 1- Genel geici mizan dzenlenir. Dnem genellikle bir takvim yl olduundan, genel geici mizan 31 Aralk tarihini tar. Genel geici mizann kapsamnda byk defterdeki ana hesaplarn ve yardmc defterlerdeki yardmc hesaplarn mizan hazrlanr. Genel geici mizan btn hesaplarn bor ve alacak toplamlarn ve aralarndaki fark gsterecektir. 2- Muhasebe d envanterde edinilen bilgilere gre envanter kaytlar yaplr. Envanter kavtlan. hesaplarn kalanlar ile envanter sonucu saptanan gerek tutarlar arasnda varolabilecek farklarn ortadan kaldrlmas iin yaplan; varlk ve borlarn saym ve deerlemesivle ilgili kaytlar. gerekleen kar ve zararlarn kayd, dnem iinde yaplm hatal kaytlarn dzeltme kaytlan, unutulan ilemlerin kaytlar, gelir ve giderlerin dnem ayarlamas ile ilgili kaytlar ve gelir ve gider hesaplarnn Dnem Kan veya Zaran Hesabna devri kaytlardr. 3- Kesin mizan dzenlenir. Envanter ilemlerinin yevmiye defterine ve byk deftere kaydndan sonra ana hesaplar ile yardmc hesaplan kapsayan kesin mizan dzenlenir. 4- Kesin mizandan yararlanlarak dnemsonu bilanosu dzenlenir. Kesin mizandaki kalanlar iletme varlklarm ve bu varlklann kaynaklarn oluturan zsermaye ve borlan verir ki. bunlarda bilanonun kendisidir. Kesin mizann bor kalanlar bilanonun aktifim, alacak kalanlan da bilanonun pasifim verir. GELR TABLOSUNUN DZENLENMES Temel mali tablolarn ikincisi gelir tablosudur. Gelir tablosu, bir iletmenin belli bir dnemde elde ettii tm gelirler ile ayn dnemde katland btn maliyet ve giderleri ve bunlann sonunda ortaya kan kar veya zararlan gsteren bir tablodur. Bu kapsamdaki bilgiler, gelir tablosunun kapsamn oluturan sonu hesaplarnda ve bu hesaplarn devredildii ve topland Dnem Kan veya Zaran Hesabnda yer almaktadr. HESAPLARIN KAPATILMASI Muhasebe dneminin son ilemi, hesaplarn kapatlmas kaytlandr. Kesin mizann karlmasndan ve mizandaki hesaplann kalanlarna gre bilanonun dzenlenmesinden sonra o dneme ait hesaplar kapatlr. Bu ilem, hesap dneminin sona erdirilmesi demektir. Hesaplann kapatlmas ilemi, bor kalan veren aktif yapdaki btn hesaplan alacaklandnnak, alacak kalan veren pasif yapdaki btn hesaplan borlandrmak demektir. Yaplan kapan kayd ile aktif ve pasif, dier bir ifade ile varlklara, borlara ve sermaye unsurlanna ait btn hesaplann iki taraf birbirine eit duruma getirilmi olur. Bu da hesabn kalan vermemesi demektir. Hesap dneminin bitmesi ayn zamanda izleyen dnemin balamas anlamna gelir. Bu nedenle iletmenin hesap dnemindeki durumu, hesaplann kapanm olmasna ramen, izleyen dnemin balang dunmudur. Yeni dnemde hesaplar, ayn zamanda bir nceki dnemin dnem sonu bilanosu olan dnem ba bilanosuna dayanarak tekrar alacak ve bylece iletmenin sreklilii devam edecektir.