KLM TPLER

EKVATORAL iKLiM
10 kuzey ve gney enlemleri arsnda etkilidir. Yllk scaklk ortalamalar 20Cnin stndedir. Yllk ve gnlk scaklk fark en az olan iklimdir (1-2 C civarnda). Her mevsim dzenli ya alr. Yalar oluum bakmndan Konveksiyon yalarna rnektir. Amazon ve Kongo Havzalar ile Malezya, Filipinler ve Papua Yeni Ginede etkilidir. Bitki rts btn yl yeil kalan sk ve uzun boylu yamur ormanlardr. Yalarn fazla olmas ve yksek scaklk kimyasal zlmeyi artrmtr. Her mevsim yal olduundan akarsu rejimi dzenlidir. Toprak tipi fazla ykanm laterit topraktr. Bu iklimin grld yerlerde alak dzlkler ar nem ve bunaltc scaklk nedeni ile yaamaya elverili deildir. Yksek yerlerde nfus daha youndur.

fatih YARADANAKUL
Ekvatoral iklim Ya dal
YAZI YAILI TROPKAL (SAVAN) KLM
Ekvatoral iklim ile l iklimi arasnda grlr (1020 kuzey ve gney enlemleri arasnda grlr) Bu iklim blgesinde gne nlar ylda iki kez dik ayla der. Gne nlarnn dik geldii yaz dnemi yal, klar kuraktr. Scaklk ortalamas btn yl 20 C nin stndedir. Yllk scaklk fark 510C arasnda deiir. Yllk ya miktar 15002000 mm arasndadr. Bitki rts savandr. Savanlar uzun sre yeil kalan, gr ve uzun boylu ot topluluklardr. Ya rejimi dzensiz olduundan akarsu rejimi dzensizdir. Dar, Pamuk ve Yer Fst gibi rnler yetitirilir. Preri toprak yaygndr.

Savan iklimi Ya Dal

MUSON KLM
Muson rzgarlarnn etkili olduu Gney, Gneydou ve Dou Asyada etkilidir ( Pakistan, Hindistan , inhindi, Sirilanka, in gibi lkelerde grlr. Scaklk ortalamas btn yl 10 C nin stndedir. Yllk scaklk fark Savan iklimine gre fazladr. Yllk ortalama scaklk 22 -25 C dir. Yllk ya miktar 2000-5000mm civarndadr. erapuni 12000 mm ya almaktadr Muson rzgarlarndan dolay bu iklimde yaz mevsimi yal, klar kuraktr. Akarsu rejimi dzensizdir. Yalarn artt yaz mevsiminde akarsular kabarr. Bitki rts kn yapran dken geni yaprakl muson ormanlardr. ay, Kahve, Kauuk, Hindistan cevizi, muz ve Pirin tarmdr. Dnyann en kalabalk yerleridir.

Muson klimi Ya Dal

L KLM
l iklimleri grld yere gre;

Karasal ller
Ilman kuak kara ilerinde etraf dalarla evrili ukur alanlarda grlr. Buralarda l zellikleri grlme sebebi ya azldr. Grld yerler: Kzlkum (zbekistan), Karakum (Trkmenistan), Gobi (Moolistan), Taklamakan (in) , Arizona (A.B.D) lleridir.

l klimi Grafii

Scak ller ( Tropikal)

2030 enlemleri arasnda Dinamik Yksek Basn kuanda olumutur. Oluumunda alalc hava hareketleri etkilidir. Afrikann kuzeyi (Byk sahra) Arabistan yarm adas, Hindistann kuzeybats (Tar l), Avustralyann i ksmlar ve bats, Kalahari l, G. Amerikadaki Patagonya Atakama, Peru lleri ve K.Amerikadaki Meksika lleridir olumutur. Mutlak ve bal nem ok dktr. Bu sebeple gnlk scaklk fark en fazla olan iklimdir. Belirli bir ya mevsimi yoktur. Baz yllar hi ya olmayabilir. Bitki rts yok denecek kadar azdr. Clz ot ve allklarla kakts iklimin doal bitki rtsn olutururlar. llerde yeralt su seviyesinin yzeye yakn olduu veya kt yerler olan vahalar canl yaam iin elverili yerleri oluturur.

Souk ller
Kutuplarda grlr. l denmesinin sebebi ya azldr. Ya azlnn da sebebi scakln dk olmasdr. Scaklk dk olduu iin buharlama ile atmosfere karan nem azdr. Dolaysyla ya da az olmaktadr. Zemin buzlarla kapl olduu iin bitki rts yoktur.

AKDENZ KLM
Akdenize kys olan lkeler:(Libya, Msr ve Lbnan hari. Buralarda grlmeme sebebi yer ekillerinin engebesiz olmasdr). Avustralyann gneybats, G. Afrika Cumhuriyetinde Kap blgesi, ilinin orta kesimleri ve Kuzey Amerikada Kaliforniya evresinde etkilidir. Yazlar scak ve kurak klar lk ve yaldr. Yaz scakl gne nlarnn dme asna, kuraklk ise alalc hava hareketlerine baldr. En scak ay ortalamas 2830C, en souk ay ortalamas 810 C dir. Yllk ortalama 18C dir. Kar ya ve don olay ok ender grlr. Kn grlen yalar Cephesel kkenlidir. Yllk ya miktar ykseltiye gre deiir. Ortalama 1000-1500mm arasndadr. Bitki rts maki dediimiz bodur bitki topluluudur. Maki; mersin, defne, kocayemi, zeytin, zakkum, keiboynuzu vb bitkilerden oluur.

Akdeniz klimi Grafii

STEP KLM
Scak ve lman kuak kara ilerinde grlr. Yurdumuzda Anadolu Blgesinde ve Ergene Blmnde grlen karasal iklim buna rnektir. Yazlar scak ve kurak , klar souk ve kar yal geer. En scak ay ortalamas 20-25 C dir. En souk ay ortalamas da 0- (-2) C dir. En fazla ya ilkbaharda, en az ya yazn der. lkbaharda grlen yalar genelde konveksiyon (Krkikindi) ya eklindedir. Yllk ya miktar 250-350 mm civarndadr. Bitki rts ilkbahar yalaryla yeeren, yaz balarnda kuruyan kk boylu ot topluluudur. Buna step (bozkr) bitki rts denir. Akarsu rejimi dzensizdir. Sel rejimlidir ilkbaharda kar erimeleri ile taknlar meydana gelir. Su kaynaklar ve yaa bal olarak toplu yerleme ve kerpi yaygndr. Buday, arpa gibi tahl tarm yaygndr. Mekanik zlmeyle olumu tuz ve kire bakmndan zengin kahverengi step topraklar yaygndr

Kalkerin ( Kireta) kimyasal yolla zlmesi sonucu olumu krmz renkli TERRA ROSSAdr.
Zeytin , turungil, zm, incir, pamuk, ttn, susam gibi rnler yetitirilir.

Step klimi Grafii

ORTA KUAK KARASAL KLM

Deniz etkisinden uzak kara ilerinde ve lman kuak karalarnn dou kylarnda (souk su akntsndan dolay) grlr. Yurdumuzda ise Dou Anadolu Blgesinde Erzurum Kars Blmnde grlr. K erken gelir, ok souk olur. Kar ortalama 80-90 gn toprak stnde kalr En scak ay ortalamas 20 C civarndadr. Bazen scaklk 30 C ye kadar kabilmektedir. En souk ay ortalamas 10 C civarndadr. Baz gnler 40 C ye kadar scakln dt de gzlenebilmektedir. Yllk scaklk ortalamas 3-5 C dir. Yllk scaklk fark 40-50 C ye kadar ulaabilmektedir. En fazla ya ilkbahar ve yaz dnemlerinde dmektedir. Karasallk arttka yalar yaz mevsimine kaymaktadr. Yllk ya ortalamas 500-600 mm civarndadr. Bitki rts ine yaprakl ormanlardr. Sibiryadaki ormanlara TAYGA denir. Akarsu rejimi dzensizdir. Kn akarsular donar. lkbaharda kabarrlar.

Orta Kuak Karasal klim Grafii

ILIMAN OKYANUS KLM

Bat Rzgarlar ve scak okyanus akntlar sebebiyle Orta Kuak karalarnn bat kysnda grlr. Yurdumuzda ise Karadeniz kylarnda etkilidir. Yazlar serin, klar lktr.Her mevsim yaldr. En scak ay ortalamas 24-25 C, en souk ay ortalamas 5-6 C dir. Yllk ortalama 13-15 C dir. Gnlk ve yllk scaklk fark azdr. Nemlilik fazla olduu iin. Yllk ya miktar 1500-2000 mm civarndadr. En fazla ya Sonbaharda, en az ya ilkbaharda grlr Bitki rts geni ve ine yaprakl ormanlardan oluan karma yaprakl ormanlardr. Yalar dzenli olduundan akarsu rejimi dzenlidir.

Ilman Okyanus klimi Grafii

TUNDRA KLM
Sibirya, skandinavya Yarmadasnn kuzeyinde, Kanadann kuzeyinde, Grnland adasnn ky kesimlerinde grlr. En scak ay ortalamas 10 C yi gemez. Kn scaklk 30, -40 C'lara kadar iner. Toprak yln byk bir kesiminde donmu haldedir. Sadece yazn scakln artmas ile topran st ksmndaki buzlar erir ve bataklklar oluur. Yllk ya miktar 200-250 mm civarndadr. Bitki rts yosun ,ot ve clz allklardan oluan Tundra bitki rtsdr

Tundra kimi Grafii

KUTUP KM
Kutup evrelerinde grlr. Scaklk btn yl 0 C nin altndadr. Zemin buzlarla kapldr. Bitki rts yoktur. Gnelenme sresi ok uzun olmasna ramen scaklk ykselmez Sebebi gne nlarnn eik alarla gelmesidir. Scaklk dk olduundan buharlama ile atmosfere karan nem azdr. Ya ta azdr. Bu sebeple kutup iklimine souk l iklimi de denir.

Kutup klimi Grafii

CEPHE YAII

KONVEKSYONEL (YKSELM) YAI

Dnyada en fazla; 60 enleminde ve Orta kuak iklimlerinde grlr. Trkiye de en fazla; Akdeniz Blgesinde grlr. Yeryzndeki yalarn byk bir ksm bu ekildedir.

Dnyada en fazla; Yl boyu Ekvatorda Trkiyede en fazla; lkbahar aynda Anadolu Blgesinde Grlr. Yaz aynda Erzurum-Kars Platosunda grlr.(Ykselti nedeniyle ge snr)

Yan Yeryzne Dal

Trkiyede Ya Dal