Profielwerkstuk Sport Sponsoring Bijna Definitief

Sportsponsoring
Economie Management & Organisatie Lichamelijke Opvoeding
Profielwerkstuk Steven Schuilwerve & Laurl Joannes VWO6 Norbertus College
Voorwoord2
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave Voorwoord Hypothese Hoofdvraag en deelvragen Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 12 Aandeel sportsponsoring Geschiedenis P. 2 P. 3 P.4 P. 5 P. 6 t/m 8 P. 9 t/m
Hoofdstuk 3 Fieldresearch Paragraaf 3.1 De enqute Paragraaf 3.2 Resultaten Hoofdstuk 4 Wielrennen Paragraaf 4.1 Keuze sponsor 29 Paragraaf 4.2 Waarde sponsoring Hoofdstuk 5 Schaatsen Paragraaf 5.1 Keuze sponsor 35 Paragraaf 5.2 Waarde sponsoring 39 Hoofdstuk 6 Voetbal Paragraaf 6.1 448 Paragraaf 6.2 57 Hoofdstuk 7 60 Hoofdstuk 8 64 Hoofdstuk 9 Conclusie Slotwoord Bronvermelding
Sportsponsoring
P. 13 t/m 17 P. 18 t/m 20 P. 21 t/m 23 P. 24 t/m P. 30 P. 31 P. 32 t/m P. 36 t/m
Keuze sponsor Waarde sponsoring
P. 40 t/m P. 49 t/m P. 58 t/m P. 61 t/m P. 65 t/m 66 P. 67 P. 68 P. 69 t/m 70
Economische crisis Reactie op ontwikkelingen Toekomst
Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord3
Planning Logboek Bijlagen
P. 71 t/m 72 P. 73 t/m 74 P. 75 t/m 87
Voorwoord
De Belg Camille Jenatzy vestigde in het begin van de 20e eeuw met zijn wagen een nieuw snelheidsrecord. Door dit record bereikte hij zijn belangrijkste doel: veel reclame maken voor zijn eigen bandenmerk. Jenatzy was een van de eerste personen die het belangrijk vond met zijn prestaties niet alleen het doel te hebben de beste te zijn maar ook aandacht te vestigen op zijn product. Dit was uniek voor deze tijd. Het voorbeeld van Camille Jenatzy trok meteen onze aandacht. Het boeide ons dat een man uit die tijd, waar er volledig andere denkbeelden waren dan nu, toch al bezig was met een eigen manier van sponsoren. Een ander voorbeeld is dat van Antonio Maspes. Antonio Maspes stond op de wereldkampioenschappen in 1954 in Milaan in de finale van een sprintnummer op de baan. Bij het begin van de wedstrijd stapte hij van zijn fiets en bleef daar gedurende de rest van de wedstrijd staan. Niemand snapte waarom de Italiaanse renner dit deed. Alle fotograven bleven fotos maken van Maspes en toen werd zijn bedoeling duidelijk. Op de plaats waar Maspes stond was met grote letters de naam van een bedrijf te lezen. Achteraf bleek dat dit bedrijf Antonio maspes 1 miljoen lire had beloofd wanneer hij op die plaats stil zou blijven staan. Maspes verdiende op deze manier veel meer dan wanneer hij de wedstrijd gewonnen zou hebben. De wijze waarop Antonio Maspes reclame maakt voor het bedrijf is natuurlijk een stuk negatiever voor de sport. Hij schaadt de sport met zijn reclame en dat is gelukkig hedendaags verboden Wij vonden het bijster interessant uit te zoeken hoe sportsponsoring in de loop van de tijd is ontstaan en zich nog zal gaan ontwikkelen. We hebben beide veel interesse in sport. Laurl heeft op een hoog niveau geturnd en heeft een idee hoe het is om onder druk topprestaties te leveren. Steven tennist zijn hele leven al op een verdienstelijk niveau en daarbuiten delen we de interesse voetbal. We volgen de sport op de voet en kijken veel wedstrijden. Fascinerend leek het ons om eens achter de schermen te kijken op het financile gebied. Hoeveel geld gaat erom in sportsponsoring, waarom juist dit soort sponsoring enzovoorts. De sporten schaatsen en wielrennen leken ons bij het voetbal passen. Niet omdat ze op elkaar lijken maar omdat het beide sporten zijn die over het algemeen door de Nederlandse bevolking op de voet worden gevolgd. Andere onderwerpen die wij voor ogen hadden kwamen toch steeds op hetzelfde neer en dat is dat er altijd wel sport en economie in voorkwam. De keuze sportsponsoring is daarom voor ons een logische en hopelijk zal na het PWS blijken dat het ook de juiste was. Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord4
Camille Jenatzy
Hypothese
De hoofdvraag die wij zullen gaan onderzoeken is de volgende: Wat is het aandeel van sportsponsoring in de Nederlandse economie met betrekking op de professioneel beoefende sporten voetbal, wielrennen en schaatsen? Na het opstellen van deze vraag hebben we overlegd wat we verwachtten dat dit werkstuk ons op zou leveren door middel van het bekijken en verzamelen van statistieken in het verleden. Ook zullen we de verwachte statistieken analyseren en invloedrijke personen interviewen op het gebied van sportsponsoring. Nadat alle deelvragen beantwoord zijn lijkt het ons interessant te zien wat het antwoord zal worden op onze hoofdvraag en of we hier ver vanaf zaten of niet. Wat wij verwachten te ontdekken is dat het aandeel van sportsponsoring in de Nederlandse economie steeds verder toeneemt en zal blijven toenemen tot eenzame hoogte in vergelijking met de sponsoring op andere gebieden. We verwachten dit omdat we denken dat er een hoop geld omgaat in de sportsponsoring omdat grote bedrijven hun naam binden aan evenementen of sporters. Denk bijvoorbeeld aan Nike. Wat betreft de gekozen sporten voetbal, wielrennen en schaatsten verwachten we dat er in het voetbal het meeste omgaat. Het voetbal is namelijk de meest beoefende sport en het trekt de meeste toeschouwers. Een echte volkssport dus. Omdat voetbal volgens ons het grootste bereik heeft, zullen bedrijven ook meer geld stoppen in de sponsoring van de voetbal.. Wielrennen en schaatsen zijn ook geliefd in Nederland en daarom lijkt het ons ook interessant te onderzoeken wat die resultaten gaan opleveren. Ook in deze sporten denken we dat er meer geld wordt gespendeerd dan de meeste mensen denken aan sponsoring. Verder is het interessant te onderzoeken hoe de Nederlandse bevolking zal reageren op reclames door sponsors, ook dit zal onderzocht worden. Verder zullen we kijken naar de effecten van de economische crisis, de reactie van de bevolking op veranderingen en ontwikkelingen in de topsport en zoals eerder genoemd de toekomst van sportsponsoring. Wij verwachten dat de economische crisis met name de kleinere bedrijven hard heeft geraakt en dus ook automatisch de sporten. In het schaatsen zie je bijvoorbeeld dat er een aantal teams zijn komen te vervallen als gevolg van de economische crisis. De reactie van de bevolking op veranderingen en ontwikkelingen is in onze ogen moeilijk te voorspellen. We denken dat het de mensen benvloed in hun koopgedrag als bijvoorbeeld hun favoriete club slecht presteert. De sponsors Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord5
van die club zullen het hierdoor voelen in de omzet. Zoals eerder gezegd verwachten we dat de sportsponsoring een grote rol in de economie zal blijven spelen in de topsport en dat deze ook zal blijven toenemen. Wij geloven dat zonder sponsoring topsport onmogelijk zou zijn. Steven Schuilwerve en Laurl Joannes
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag: Wat is het aandeel van sportsponsoring in de Nederlandse economie met betrekking op de professioneel beoefende sporten voetbal, wielrennen en schaatsen? Deelvragen: Hoofdstuk 1: 1. Wat is de plaats van sportsponsoring in de sponsoring? Hoofdstuk 2: 1. Wat is de geschiedenis van sportsponsoring? Hoofdstuk 3: 1. Fieldresearch onder de Nederlandse consument. 2. Resultaten van het fieldresearch. Hoofdstuk 4: 1. Waarom kiest een sponsor in het wielrennen voor een bepaald type/categorie sponsoring? 2. Hoeveel geld gaat er om in de sponsoring in het wielrennen? Hoofdstuk 5: 1. Waarom kiest een sponsor in het schaatsen voor een bepaald type/categorie sponsoring? 2. Hoeveel geld gaat er om in de sponsoring in het schaatsen? Hoofdstuk 6: 1. Waarom kiest een sponsor in de voetballerij voor een bepaald type/categorie sponsoring? 2. Hoeveel geld gaat er om in de sponsoring in de voetballerij?
Sportsponsoring
Voorwoord6
Hoofdstuk 7: 1. Hoe reageert de sportsponsoring op de (effecten van de) economische crisis? Hoofdstuk 8: 1. Wat is de reactie van sportsponsoring op veranderingen en ontwikkelingen in de sport? Hoofdstuk 9: 1. Wat is de toekomst van sportsponsoring?
Hoofdstuk 1 Aandeel sportsponsoring

1. Wat is de plaats van sportsponsoring in de sponsoring?
In de literatuur vinden we verschillende definities voor sponsoring: Groenendijk en van Hazekamp definiren sponsoring als: Sponsoring is een zakelijke overeenkomst, waarbij de ene partij (sponsor) een op geld waardeerbareprestatie levert en waarbij de andere partij (gesponsorde) communicatiemogelijkheden verschaft. (Groenendijk en van Hazekamp, public relations, beleid, organisatie en uitvoering, 1993) Een andere omschrijving wordt gegeven door Cornwell en Maignan: Sponsoring is een uitwisseling tussen een sponsor en een evenement of activiteit, waarbij dezelaatste geld ontvangt en waarbij de sponsor rechten krijgt om zich met het evenement te associren en die associatie te adverteren. (Cornwell en Maignan, An international review of sponsorship research, 1998) De definitie die Lokerman en Westermann hanteren luidt als volgt: Sponsoring is een overeenkomst met rechten en plichten tussen twee partijen: de sponsor en degesponsorde. De sponsor stelt geld, goederen en/of diensten ter beschikking van de gesponsorde. Degesponsorde stelt daar prestaties tegenover, die bijdragen aan de marketing- en/of communicatiedoelstellingen van de sponsor. (Lokerman en Westermann, adfo sportsponsoring, 1999) Van Vlimmeren en de Reuter omschrijven sponsoring als: "Bij deze wijze van reclame krijgt een individu, een vereniging of een instelling een bepaald bedrag van een individu onder voorwaarde dat de sponsornaam vermeld wordt (bijvoorbeeld op de sportkleding)." (van Vlimmeren en de Reuter, In balans, management & organisatie, 2007)
Sportsponsoring
Voorwoord7
Uit voorgaande definities blijkt dat sponsoring uit twee handelingen bestaat. Ten eerste een onderlinge ruil van handelingen tussen 2 partijen, de sponsor en de gesponsorde partij. De sponsor geeft de gesponsorde partij financile of materile steun en krijgt hiervoor de rechten om zich te linken aan de gesponsorde partij. Ten tweede zal de sponsor verschillende activiteiten bedenken om de relatie met de gesponsorde partij bekend te maken en aan te geven in de media. Wat wel door Olga Toet, Manager sponsorzaken, Staatsloterij, sterk wordt onderstreept is het volgende: Sponsoring is geen liefdadigheid, wij gaan alleen in zee met verenigingen die ons een tegenprestatie kunnen bieden.
Sport strekt zich uit over de hele wereld. Man of vrouw, jong of oud, rijk of arm, donker of blank, laag- of hooggeschoold, sport bereikt de hele wereld. De sportwereld heeft een enorm bereik en een gigantisch publiek. Met name door de media is de sportwereld toegankelijk voor elke sportliefhebber, van welke sport men ook houdt. Men kan vanuit de woonkamer zien of hun helden aan de verwachtingen voldoen tijdens de sportevenementen over de wereld. Bijvoorbeeld de Olympische Spelen, de Champions League, de Tour De France en verschillende wereldkampioenschappen van alle mogelijke sporten. Aangezien sport een enorme rol speelt in de hedendaagse samenleving, zagen verscheidene bedrijven de kans om een breed publiek te bereiken. De (top)sport heeft zich ontwikkeld van een ontspannende activiteit tot een ingewikkelde industrie waar veel geld in omgaat.
Sportsponsoring is de meeste voorkomende activiteit van alle sponsoractiviteiten.
Sportsponsoring
Voorwoord8
Zoals de afbeelding duidelijk maakt, gaan de meeste bestedingen in sponsoring uit naar sportsponsoring, deze uitgaven zijn na 2007 alleen nog maar gegroeid. We onderscheiden drie vormen van sportsponsoring, dat zijn de volgende: sponsoring van een individuele sporter sponsoring van sportploegen - sponsoring van een sportevenement Men maakt een keuze uit die drie vormen door te kijken naar de doelgroep, de doelstelling en/of de eigen bedrijfscultuur. De opbouw blijft in alle vormen hetzelfde, het bedrijf geeft de gesponsorde geld of materialen in ruil voor medewerking bij het behalen van de marketingdoelstelling die gesteld is voor de sponsoring van dat bedrijf. Door middel van sportsponsoring kunnen verschillende doelstellingen worden gerealiseerd.
Uit interviews met verschillende bedrijven, actief in sportsponsoring, blijken de volgende het belangrijkste: - De naamsbekendheid of het imago van het bedrijf of product verhogen. - Gebruik maken van de sport om belangrijke klanten uit te nodigen en zakenrelaties te bespreken - Het motiveren van eigen werknemers - Via sponsoring een hogere klantenwerving realiseren.
Sportsponsoring
Voorwoord9
Deze doelstellingen worden pas op lange termijn bereikt, waardoor de sponsoring niet zonder risico verloopt. Er moet eerst een enorm bedrag worden genvesteerd, zonder zekerheid op een positief resultaat. Hierdoor kan men volgens Olga Toet, Manager sponsorzaken, Staatsloterij, het beste de sponsoring combineren met andere marketingcommunicatie-elementen. Reclame, public relations en instrumenten van actiecommunicatie moeten samenwerken om de sport als massacommunicatiemiddel optimaal te kunnen benutten.
Hoofdstuk 2 Geschiedenis
1. Wat is de geschiedenis van sportsponsoring?
Gaius Cilnius Maecenas, raadsman van keizer Augustus in de eerste eeuw voor Christus, wordt gezien als de eerste beschermer en sponsor van de kunst. Hij gaf financile steun aan de grote dichters van die tijd, Vergilius, Propertius en Horatius. Het woord mecenaat is afgeleid van deze kunstbeschermer. Volgens Wolters / Koenen Nederlands woordenboek betekent mecenaat: Iemand die kunstenaars en geleerden geldelijk steunt, een kunstbeschermer. Sport en sponsoring in het oude Griekenland. Sportsponsoring bestaat al heel lang, deze is namelijk ontstaan in de tijd van de Grieken en Romeinen. De elite gaf geld aan atleten en gladiatoren omdat zij erg populair waren bij het volk om op die manier aanzien te verkrijgen. Vaak had de sponsor van bijvoorbeeld De Olympische Spelen of andere sporten een publieke rol en wilde graag herkozen worden.
Sportsponsoring
Voorwoord10
Spelen werden betaald door een sponsor, de editor. De sponsors werden dan ook in de ochtend in het zonnetje gezet en bedankt voor de financile steun. Zij kregen de eretitel Choregos dit was voor een persoon uit Athene die de plicht had verschillende evenementen te financieren. Liturgie is volgens het Wolters ster woordenboek: het geheel van voorgeschreven gebeden, ceremonin en handelingen die een eredienst uitmaken. Het woord is afgeleid van het oud Griekse woord (leitourgi) dat volksdienst betekent. Onder de rijke mensen uit Athene werd verloot wie verschillende evenementen zou moeten sponsoren. Sommigen sponsorden uit vrije wil en anderen omdat dit bij de dus wet verplicht was. Kunnen sporten was een luxe, het was een statussymbool. Men kon enkel sporten als je tijd over had en ook bestonden er regels over wie wel mocht meedoen en wie niet, enkel mannen werden toegelaten op de speelvelden en ook in het publiek zaten enkel welgestelde mannen. Als je sponsor was, had je nog meer aanzien. Je had het geld en mensen waren je dankbaar, dat jij door de financile hulp, hun favoriete tijdverdrijf mogelijk maakte. 99% van de bevolking in de Oudheid moest hele dagen intensief werken om rond te komen en voor hen was het dus ondenkbaar ooit mee te mogen doen met bijvoorbeeld de Olympische Spelen. Het Griekse land was vruchtbaar waardoor er ook Grieken waren die erg welvarend waren, zij profiteerden van het werk van anderen en hadden veel vrije tijd. Voor het eerst ontstonden verschillende sporten met daaraan gebonden regels. Ook voor het Oude Griekenland werden al wel sporten beoefend. Het is bekend dat ook de Egyptenaren wel eens met de paarden raceten of zich bezig hielden met een wedstrijd boogschieten. Maar deze wedstrijdjes waren kleinschalig en incidenteel.
Bij de Grieken ontstonden langdurige en op grote schaal uitgeoefende sporten. Aan de vele beelden die de Grieken maakten, was te zien dat atleten belangrijke personen in de Griekse cultuur waren. Er waren namelijk ontzettend veel beelden van de in deze tijd beroemde atleten. Ze werden aanbeden door het volk. Voor de Grieken was sport niet enkel tijdverdrijf, het was iets waarmee je liet zien hoeveel respect jij zou moeten krijgen. Vooral het sponsor zijn, werd gezien als een eredienst. Sporters en sponsors werden dan ook bijna even vaak afgebeeld als Goden. Dit was uniek omdat de mensen in een tijd leefden waar het geloof in god centraal stond. De beelden en bustes werden zo geperfectioneerd dat het verschil tussen atleten en Goden moeilijk meer te zien was. Er waren sportmannen die hun tijd voor waren, zij huurden trainers in om beter te worden en met schemas te trainen die bij hun het beste pasten. Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord11
Buiten deze speciaal opgestelde schemas, aten ze ook speciaal samengestelde maaltijden en sliepen op vastgestelde tijden. Deze fanaten waren, hoe wij ze nu zouden noemen, de topsporters en de helden van die tijd. De tijdsduur van wedstrijden en de deelname van dieren was afhankelijk van de hoeveelheid geld die de editor te besteden had. Er waren verschillende gladiatoren, elk met hun eigen wapens en tactieken. Gladiatoren waren slaven die goed getraind werden, goede verzorging en goed te eten kregen. In ruil hiervoor moesten zij vechten tegen elkaar of tegen dieren. De opleidingen, onderdak en voedsel werden betaald door verschillende sponsoren die door de wet werden aangesteld. De sponsor moest bij de gevechten tussen gladiatoren onderling, de wapens controleren. Als een gladiator na een strijd om genade smeekte, door zijn wijsvinger in de lucht te steken en zijn schild op de grond te leggen, moest de sponsorende partij kiezen wat zijn lot zou worden. Hij luisterde dan naar het publiek die luidkeels schreeuwden Mitte! (Laat gaan!) of Iugula! (Dood hem!). Wanneer hij mocht blijven leven had hij dapper gestreden en zag de bevolking hem als een gladiator die ze door zijn manier van vechten vaker aan het werk wilden zien. Het was natuurlijk een perfecte wijze van entertainment en de gladiator zal snel te bezichtigen zijn in een nieuw gevecht. Wanner de editor samen met het publiek echter besliste dat niet dapper vocht, moest de verliezer zijn keel tonen aan de winnaar en deze mocht hem vermoorden. De eerste vormen van sportsponsoring met commercile inslag, zoals wij die nu kennen, ontstaan aan het einde van de 18e eeuw.
Sportsponsoring door de jaren heen.

Omstreeks 1885 ontstaat het betaald voetbal in Engeland, dat word gespeeld op kosten van het bedrijfsleven die hen sponsorde. Voor het eerst in de historie, verdienden voetballers hun brood met voetballen. De Nederlandse schaatser en wielrenner Jaap Eden verdient in 1896 al 5000 gulden als hij als prof op de 1000 meter met staande start een nieuw wereldrecord rijdt. Hij verdiende, naar men zegt, zon 40 000 gulden per jaar en had het privilege om verschillende aanbiedingen van Amerikanen af te wijzen. In 1896 werden de eerste Olympische Spelen Athene. Al in dat jaar staan van sponsors in de officile Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes moderne georganiseerd in er advertenties
Voorwoord12
programmablaadjes. Sponsors zijn tegenwoordig niet meer weg te denken bij de organisatie van de Spelen. Als in 1928 de Olympische Spelen in Amsterdam worden georganiseerd krijgt Coco-Cola de exclusieve rechten om colaleverancier te zijn tijdens deze Spelen. Veel omvangrijke firmas stappen in de grote evenementen, georganiseerd over de hele wereld. Henri Desgrange, hoofdredacteur van een sporttijdschrift en wielrenner uit Frankrijk, organiseerde in 1903 voor het eerst de Tour de France. In die tijd waren er in Frankrijk 2 concurrerende tijdschriften, Le Vlo en LAuto Vlo. Le Vlo had een veel groter aantal abonnementhouders en was tevens sponsor van de wielerklassiekers Parijs-Brest-Parijs en BordeauxParijs. Desgrange, als hoofdredacteur van LAuto Vlo, verloor de rechtszaak en moest de naam LAuto Vlo veranderen in LAuto. Hij zon op wraak en verzon de Tour de France waardoor de oplagen razendsnel stegen en zij de eerste sponsor werden van de Ronde Van Frankrijk. Samen met nog vele andere sponsors waren zij verantwoordelijk voor het blijven bestaan van deze, nog steeds enorm populaire wielerkoers. Emil Jellinek, die na 1903 zijn naam veranderde in Emil JellinekMercedes, was een rijke ondernemer. Hij kocht een aantal Daimler autos en liet ze meerijden in verschillende wedstrijden, hij was een sponsor omdat hij de wagens verzorgde. Hij drong er wel op aan dat de autos onder de naam van zijn dochter Mercedes moesten meerijden. Zo ontstond in 1926 het merk Mercedes-Benz. Nederlandse merken zoals Gazelle,Willem II en Amstel, meldden zich ook na de Tweede Wereldoorlog om te sponsoren. Over deze ontwikkelingen was niet iedereen even enthousiast. De sport zou misbruikt worden, de kranten spraken er schande van! Petjes en shirtjes met logos werden in die tijd buiten het zicht van cameras gehouden. Inmiddels is sportsponsoring een alom geaccepteerd verschijnsel. Professionele sport zou niet meer mogelijk zijn zonder sponsoring.
Sportsponsoring van tegenwoordig.

In Nederland ontwikkelt de sponsoring zich rond deze jaartallen: Sport 1970 Kunst en Cultuur 1980 Telvisie 1985 Maatschappij * 1990 Entertainment 1990 *inclusief natuur & milieu, onderwijs, ontwikkelingshulp, welzijn en gezondheidszorg.
Sportsponsoring
Voorwoord13
Veel bedrijven willen hun budgetten niet vrijgeven en er zijn ook vele kleine sponsorbedragen die samen een groot geheel vormen. Toch hieronder de bevonden resultaten:
Ter vergelijking Nike geeft 800 miljoen uit aan sportsponsoring. Dit is bijna het totale sponsorbudget in Nederland. De vijf grootste sportsponsors ter wereld zijn de volgende, die samen per jaar bijna 3 miljard euro uitgeven. 1. Nike 800 miljoen euro 2. Adidas 700 miljoen euro 3. Coca Cola 550 miljoen euro. 4. Red Bull 500 miljoen euro 5. Pepsi 375 miljoen euro + Totaal 2.925 miljoen euro In 2008 werd naar schatting wereldwijd 43,5 miljard dollar uitgegeven aan sponsoring. Waarvan 69% aan sportsponsoring, wat zon 30miljard dollar is. Zoals te zien is in de afbeelding gaf men in 2008 ongeveer 920 miljoen euro uit aan sponsoring in Nederland. Naar schatting gaf men een kleine 600 miljoen euro uit aan sportsponsoring in ons land in datzelfde jaar.
Hoofdstuk 3 Fieldresearch
1. Fieldresearch onder de Nederlandse consument.
Beste meneer/mevrouw. Geregeld wordt u geconfronteerd met uitingen van sponsors. Met deze enqute willen wij de effecten meten van topsportsponsoring op u en dan met name in de volkssporten voetbal, wielrennen en schaatsen. Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord14
Kruis aan wat voor u van toepassing is. 1. Van welk geslacht bent u? O Mannelijk geslacht O Vrouwelijk geslacht 2. In welke leeftijdscategorie bevindt u zich? O 12 18 jaar O 19 25 jaar O 26 4O jaar O 4O 64 jaar O 65 jaar of ouder 3. Wat is uw huidige sportprofiel? O Ik sport niet O Ik sport regelmatig* O Ik sport intens* O Ik sport zeer intens* * regelmatig: 1-5u/week; intens: 5 -9u/week; zeer intens: meer dan 9u/week 4. De reclame in de sport (bv. shirtreclame of bordreclame) trekt mijn aandacht. O Mee eens O Niet mee eens 5. Ik irriteer mij aan de reclame in de sport. (bv. shirtreclame of bordreclame) O Mee eens O Niet mee eens 6. Ik ken de hoofdsponsor van grote Nederlandse voetbalclubs. O Mee eens O Niet mee eens 7. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse wielerploegen met proflicenties. O Mee eens O Niet mee eens 8. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse schaatsploegen. O Mee eens O Niet mee eens
9. Ik koop eerder producten van bedrijven die mijn favoriete club of sport sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 10.Ik koop producten van een bedrijf die via de sport reclame maken eerder dan anderen. O Mee eens O Niet mee eens Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord15
11.Supportersrellen in het voetbal, dopingschandalen in het wielrennen en teleurstellende prestaties benvloeden mijn koopgedrag ten opzichte van de bedrijven die die clubs of atleten sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 12.De overheid zou een verbod moeten instellen voor sportsponsoring door alcoholproducenten. O Mee eens O Niet mee eens 13.Prestaties van het gesponsorde team / de gesponsorde atleet hebben invloed op mijn kijk op de bedrijven die hen sponsoren. O Mee eens O Mee oneens 14.Wat denkt u dat de belangrijkste reden voor een bedrijf is om sport te sponsoren? O De bekendheid van het bedrijf verhogen. O Gebruik maken van de sport om belangrijke klanten uit te nodigen en zakenrelaties te bespreken. O Het imago van het bedrijf verbeteren. O Via sponsoring een hogere klantenwerving realiseren. O Interesse door de raad van bestuur in de sport. O anders, namelijk,
15.Kruis de sponsors van de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond aan. O Ik ken er geen O Ik ken er wel, namelijk:
Sportsponsoring
Voorwoord16
16.Kruis de sponsors van de Koninklijke Nederlandsche Wielren Unie aan. O Ik ken er geen O Ik ken er wel, namelijk:
Sportsponsoring
Voorwoord17
17.Kruis de sponsors van de Koninklijke Nederlandse Schaats Bond aan. O Ik ken er geen O Ik ken er wel, namelijk:
18.Zonder sportsponsoring zou topsport onmogelijk zijn. O Mee eens O Niet mee eens Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord18
Bedankt voor uw medewerking. Steven Schuilwerve en Laurl Joannes Norbertuscollege
Juiste antwoorden 15, 16 en 17 15:
16:
Sportsponsoring
Voorwoord19
17:
2. Resultaten van het fieldresearch.

Wij hebben exact 100 mensen deze enqute in laten vullen. Er is bewust rekening mee gehouden de percentages van vragen 1 en 2 gelijkwaardig te houden zodat er een gericht beeld ontstaat. Onderstaande gegevens zijn het resultaat hiervan. 1. Van welk geslacht bent u? Man 50% Vrouw 50% 2. In welke leeftijdscategorie bevindt u zich? 12 18 jaar 20% 19 25 jaar 20% 26 4O jaar 20% 4O 64 jaar 20% 65 jaar of ouder 20% 3. Wat is uw huidige sportprofiel? Ik sport niet 15% Ik sport regelmatig* 55% Ik sport intens* 20% Ik sport zeer intens* 10% * regelmatig: 1-5u/week; intens: 5 -9u/week; zeer intens: meer dan 9u/week Mee eens
4. De reclame in de sport trekt mijn aandacht. 5. Ik irriteer mij aan de reclame in de sport. 6. Ik ken de hoofdsponsor van grote
65% 32% 59%
Niet mee eens 35% 68% 41%
Sportsponsoring
Voorwoord20
Nederlandse voetbalclubs. 7. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse wielerploegen met proflicenties. 8. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse schaatsploegen. 9. Ik koop eerder producten van bedrijven die mijn favoriete club of sport sponsoren. 10. Ik koop producten van een bedrijf die via de sport reclame maken eerder dan anderen. 11. Supportersrellen, dopingschandalen en teleurstellende prestaties benvloeden mijn koopgedrag ten opzichte van de bedrijven die clubs of atleten sponsoren. 12. De overheid zou een verbod moeten instellen voor sportsponsoring door alcoholproducenten. 13. Prestaties van het gesponsorde team / de gesponsorde atleet hebben invloed op mijn kijk op de bedrijven die hen sponsoren.
39% 46% 19% 24%
61% 54% 81% 76%
62%
38%
24%
76%
43%
57%
14. Wat denkt u dat de belangrijkste reden voor een bedrijf is om sport te sponsoren? De bekendheid van het bedrijf verhogen. 33% Gebruik maken van de sport om belangrijke klanten uit te nodigen en zakenrelaties te bespreken. 21% Het imago van het bedrijf verbeteren. 14% Via sponsoring een hogere klantenwerving realiseren. 19% Interesse door de raad van bestuur in de sport. 6% anders, namelijk, - Motiveren van werknemers 4% - Maatschappelijke betrokkenheid 2% - Merkentrouw verhogen 1% 15. Kruis de sponsors van de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond aan. Ik ken er geen. 8% Noemde alle vijf de sponsors. 6% Noemde vier van de vijf de sponsors. 9% Noemde drie van de vijf de sponsors. 18% Noemde twee van de vijf de sponsors. 28% Noemde n van de vijf de sponsors. 30% Noemde n of meer foute sponsor(s). 1% 16. Kruis de sponsors van de Koninklijke Nederlandsche Wielren Unie aan. Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord21
Ik ken er geen. Noemde alle acht de sponsors. Noemde zeven van de acht sponsors. Noemde zes van de acht sponsors. Noemde vijf van de acht sponsors. Noemde vier van de acht sponsors. Noemde drie van de acht sponsors. Noemde twee van de acht sponsors. Noemde n van de acht sponsors. Noemde n of meer foute sponsor(s).
40% 0% 0% 1% 3% 2% 18% 20% 14% 2%
17. Kruis de sponsors van de Koninklijke Nederlandse Schaats Bond aan. Ik ken er geen. 43% Noemde alle vier de sponsors. 9% Noemde drie van de vier de sponsors. 10% Noemde twee van de vier de sponsors. 18% Noemde n van de vier de sponsors. 15% Noemde of meer foute sponsor(s). 5%
Conclusie: Tegen onze verwachtingen in irriteren redelijk veel mensen zich aan reclame in de sportwereld. Wat wel werd verwacht is dat de hoofdsponsors van de voetbalbond bekender zijn dan de hoofdsponsors van de wielerbond en de schaatsbond. De hoofdsponsors van de schaatsbond zijn in vergelijking met de wielerbond meer gerenommeerd. Wat wij ook verwachtten is dat invloeden van binnen de sportwereld effect hebben op de afzet van de producten van sponsorende bedrijven. Voorbeelden hiervan zijn dopingschandalen of supportersrellen. Dit geldt ook voor de prestaties van diezelfde clubs, atleten of sporten. Bij negatieve publiciteit zal de afzet afnemen en bij positieve publiciteit zal de verkoop toenemen. Wat het meest opvalt over de vraag welke doelstelling men zou hebben om te sponsoren gaf het merendeel het antwoord, De bekendheid van het bedrijf verhogen. Uit onze interviews bleek dat dit vooral klopt bij de kleinere bedrijven. De grote bedrijven hebben vaak de bekendheid al en sponsoren met andere marketingdoelstellingen. Interesse door de raad van bestuur in de sport werd ook nog door 6% van de ondervraagden gekozen als belangrijkste reden voor een bedrijf om te sponsoren. Uit onderzoek is gebleken dat dit vooral in de geschiedenis een belangrijke reden was om te sponsoren. Managers maakten hun sponsoringkeuzes op grond van persoonlijke voorkeur en interesse in de desbetreffende sport. Tegenwoordig is dit niet langer het geval, omdat men met dit argument veel geld aan sponsoring besteedde zonder te kijken naar de
Sportsponsoring
Voorwoord22
gevolgen op korte en lange termijn. Geld werd verkwist op deze onprofessionele wijze van sponsoren. Verder werd uit het fieldresearch duidelijk dat er uiterst weinig personen zijn die op de hoogte zijn van de sponsors van de bonden KNVB KNWB en de KNSB. Dit is logisch omdat de consument eerder kijkt naar de sporters en sportploegen dan naar bonden of sponsors. Nogmaals blijkt dat het voetbal de bekendste sport is bij de bevolking en dus ook qua sponsors. Waar wij wel rekening mee houden is het moment dat wij deze enqute hebben gehouden, dit was in de maand oktober. Schaatsen kwam toen pas in kleine getale in beeld. Zouden wij dit onderzoek drie maanden later afgenomen hebben kwamen er hoogst waarschijnlijk andere resultaten uit. Omdat voetbal wederom volkssport nummer n blijkt, zouden wij in de voetbalwereld sponsoren met ons bedrijf. Je hebt op deze wijze een gigantisch bereik en veel afzetmogelijkheden.
Hoofdstuk 4 Wielrennen
Het is algemeen bekend dat het wielrennen een volkssport is. Met name in landen als Belgi, Frankrijk, Duitsland, Spanje, Nederland, Itali en Luxemburg. De grootste wielerronden in de wielersport zijn La Vuelta (Spanje), La Tour de France (Frankrijk) en de Giro dItalia (Itali). Andere koersen waar veel geld in omgaat zijn de klassiekers. Denk dan aan Milaan-San Remo, de Ronde van Vlaanderen, Parijs-Roubaix, Luik-Bastenaken-Luik, de Ronde van Lombardije en de klassieker in San Sebastin. In deze rondes en klassiekers is voor de renners en het hele team een hoop geld te vangen. Dit komt door de enorme mediaaandacht welke weer leidt tot een grote opkomst van sponsors. Ook tv-gelden leiden geld naar de teams.
Sportsponsoring
Voorwoord23
Wat het laatste decennium toch wel een smet werpt op deze rondes en het wielrennen is het gebruik van doping. Tal van sponsors verlieten de ronde en zelfs sponsors van de wielerteams zelf lieten het team in de steek omdat het bedrijf geen negatieve publiciteit wenst. Voorbeelden van bekende renners die betrapt zijn, zijn bijvoorbeeld de sprinters Alessandro Petacchi, Mario Cippolini en Erik Zabel. Deze renners hebben veel etappes gewonnen onder invloed van doping. De Amerikaan Floyd Landis won de Tour de France in 2006, maar werd na de Tour alsnog betrapt op doping, zijn team toentertijd Phonak besloot direct te stoppen met sponsoring. Zon zelfde geval is actueel in het nieuws bij de Spanjaard Alberto Contador. De geboren Madrileen won, voor zover duidelijk, de Tour de France in 2007 en 2009 clean. Maar in 2010 is hij positief getest. Zijn team Astana komt wederom in negatieve publiciteit terecht omdat de Oekrainer Alexandre Vinokoerov in hun team ook al doping had gebruikt. Wie beweert dat zulke dopinggevallen alleen in het buitenland plaatsvinden heeft het mis. De Rabobank uit Nederland had zijn eigen dopinggeval in de Tour van 2007 wat mondiale media-aandacht trok. Ploegleider Theo de Rooij schorste Rasmussen tijdens de ronde nadat bekend werd dat hij meer dan de toegestane plastesten had gemist. Dit is uiterst zeldzaam omdat Rasmussen niet positief had getest tijdens de Tour de France. Maar de verdenkingen aan het adres van Rasmussen en dus ook bij Rabobank waren niet meer te houden en een slechte naam kon de Nederlandse Bank niet gebruiken.
Hieronder ziet u de statistieken van www.Rabosport.tv waar u kunt zien hoeveel publiciteit het trok in vergelijking met andere evenementen.
Sportsponsoring
Voorwoord24
Andere toprenners die gebruikten zijn de inmiddels overleden Italiaan Marco Pantani en de Duitse legende Jan Ullrich. Fenomeen Lance Armstrong is nooit positief bevonden maar wordt door menig persoon wel verdacht van dopinggebruik. Armstrong wuifde de aanklachten aan zijn adres weg met term jaloezie. Door al deze gevallen zijn er veel mensen die denken dat elke renner gebruikt maar dat ze het goed weten te verbergen. Natuurlijk zijn er ook redenen voor sponsors om wel te sponsoren in de wielrennerij in Nederland De Rabobank is de grootste en bekendste sponsor in de Nederlandse wielersport. De bank heeft internationale uitstraling onder andere door hun actieve manier van sponsoring. Rabobank sponsort het professionele ProTeam dat een licentie heeft bij de UCI-tour, wat betekent dat ze aan de grootste rondes ter wereld mogen deelnemen. Ze zijn tevens hoofdsponsor van de Koninklijke Nederlandse Wielren Unie en vinden talent dus belangrijk. In Nederland zijn ze niet alleen bekend door hun sponsoring in het wielrennen en andere topsporten, ze sponsoren namelijk ook sporten op recreatief niveau. Lokaal komt de bank dus ook uitstekend in het nieuws.
Sportsponsoring
Voorwoord25
De Rabobank komt met de volgende redenen voor het sponsoren van de wielersport Sponsoring in het wielrennen maakt deel uit van het gentegreerde communicatiebeleid van de Rabobank Toelichting: Aan het wielrennen houden wij als bank duurzame en meerjarige relaties met andere banken over. - Sponsoring in het wielrennen levert een belangrijke en positieve bijdrage aan naamsbekendheid en merkpersoonlijkheid - Wielrennen raakt mensen in het hart - Wielrennen voegt emotie toe aan de Rabobank - Sponsoring werkt sterk associatief (Een ander beeld oproepend van de samenwerking) Communicatieadviseur van de Rabobank Ieke Tromp licht het volgende toe: We zijn bij Rabobank fervent Wielerliefhebbers. Buiten bovenstaande redenen wil Rabobank fietsend Nederland vooruit helpen. Nogmaals Ieke Tromp: Wij willen de Nederlandse wielersport stimuleren op de bovenste treden van de internationale ladder te houden. Ook is aandacht voor jeugd belangrijk, net als recreatie Het gesponsorde wielerteam Rabobank beschikt over een sterke organisatie en dat is belangrijk voor de Bank want ze vinden het belangrijk dat het team de waarden vertegenwoordigt die passen bij hun visie. De hospitality mogelijkheden zijn bij het wielrennen enorm. Hospitality mogelijkheden zijn mogelijkheden om je naamsbekendheid te vergroten door de sponsoring. Deze mogelijkheden zijn zo groot omdat er in het wielerseizoen ( januari t/m oktober) elke week wel een wedstrijd is waar je, je als bedrijf kan tonen. In de maanden dat er door de profploegen niet gefietst wordt, worden er vaak clinics gegeven. Clinics zijn trainingen waar gevorderde fietsers training geven aan amateurs of mensen die helemaal nooit een wedstrijd hebben gefietst. Rabobank is door hun sponsoring vaak te zien op televisie. Wanneer je een Nederlander vraagt over wielrennen, is vaak het eerst wat in hem opkomt de Tour de France. Hieronder ziet u de zuivere zendtijd van de Rabobank tijdens de Tour de France, in minuten.
Sportsponsoring
Voorwoord26
Veel free-publicity met name tijdens de Tour de France voor de Rabobank. 1. Waarom kiest een sponsor in het wielrennen voor een bepaald type/categorie sponsoring?
Net als in het schaatsen kiest een sponsor er vaak voor een team te sponsoren. Een individu, sponsoren is ook een mogelijkheid maar er moeten dan wel duidelijke afspraken gemaakt worden met het team zodat de belangen van het team er niet onder lijden. Een evenement, denk aan een klassieker van een grote pro-tour ronde als de Tour De France kan ook gesponsord worden. Een groot evenement als deze heeft hoofd en sub-sponsors. De sponsors kunnen deals afsluiten waarin duidelijk wordt wat ze gaan sponsoren. Dat kan verschillen van sponsoren van boarding bij de finish, sponsoren van boarding bij een tussensprint, sponsoren van boarding bij een top van een berg, sponsoren van de bezemwagen etc. Teams In de wielerwereld zijn er 18 teams in het bezit van een pro-tour licentie. Dit is een licentie voor de teams die mee mogen doen aan de wedstrijden van het hoogste niveau. Daaronder zijn er teams in het bezit van een B-licentie en ook teams in het bezit van een C-licentie. Bij C-licenties is er vaak sprake van amateurteams. Hedendaags zijn er twee Nederlandse teams in bezit van een pro-tour licentie. Er rijden bij deze teams niet alleen Nederlandse renners omdat de prestaties het belangrijkst blijven voor alle teams. Gaat dit niet met sporters uit het eigen land dan moet er over de landgrenzen gezocht worden naar oplossingen. De teams waar het om gaat zijn Rabobank Cycling Team en Vacansoleil- DCM Pro Cycling Team. In de Nederlandse volksmond ook wel Rabobank en Vacansoleil. Team Rabobank Rijders:
Sportsponsoring
Voorwoord27
Carlos Barredo Lars Boom
SPA
NED Coaches: Hoofdsponsor: Harold Knebel Theo Bos NED Matti Breschel DEN Erik Breukink Graeme Brown AUS Erik Dekker Stef Clement NED Frans Maassen Rick Flens NED Adri van Oscar Freire SPA Houwelingen Juan-Manuel Garate SPA Jan Boven Robert Gesink NED Nico Verhoeven Steven Kruijswijk NED Sebastian Langeveld NED Thomas Leezer NED Paul Martens DUI Michael Matthews AUS Bauke Mollema NED Agu Grischa Niermann DUI Luis-Leon Sanchez SPA Bram Tankink NED Laurens Ten Dam NED Subsponsors Rabobank: Maarten Tjallingii NED Jos van Emden NED Agu Dennis van Winden NED Giant Agu is een Coen Vermeltfoort NED internationaal Nike bedrijf dat Pieter Weening NED wielerkleding Maarten Wynants NED produceert. Ze leveren aan Rabobank alle kleding die het team nodig heeft. Fietsschoenen, sokken, ondershirts, het wielershirt zelf, de broek maar ook de helm en de handschoenen. Giant Giant is een van oorsprong Taiwanees bedrijf dat fietsen produceert. De eerste protour-teams die er mee reden waren het T-mobile van Jan Ullrich en het ONCE van onder andere Joseba Beloki. Vanaf 2009 rijdt Rabobank op fietsen van Giant. Daarvoor reed Rabobank met Colnago, een Italiaans merk. Nike Ook het wereldberoemde merk Nike levert kleding voor Rabobank. Dit is vooral kleding waar de renners mee door het hotel lopen en kleding die ze dragen op persconferenties. De alledaagse kleding wordt dus door Nike geregeld. Nike behoeft verder geen introductie.
Sportsponsoring
Voorwoord28
Rabobank is een team met een grote naam in het wielrennen. Doordat het team al lang bestaat is het een bekend team voor iedereen die het wielrennen een warm hart toedraagt. Rabobank heeft vele successen gekend en woordvoerder van Rabobank Ieke Tromp lichtte ook toe: Als het aan ons ligt sponsoren we minimaal nog vijf jaar en we hopen nog veel langer.
Team Vacansoleil Rijders: Maxim Belkov Borut Bozic Matteo Carrara Thomas de Gendt RUS SLO ITA Coaches: BEL Daan Luijkx BEL Hilaire van der Stijn Devolder Hoofdsponsor: Schueren Romain Feillu FRA Michel Cornelisse Gorik Gardeyn BEL Johnny Hoogerland NED Subsponsors Martijn Keizer NED Sergey Lagutin UZB Vacansoleil : Bjrn Leukemans BEL Collstrop Marco Marcato ITA Ezequiel Mosquera SPA Le Coq Jens Mouris NED Sportif Alberto Ongarato ITA Wouter Poels NED Batavus Ruslan Pydgornyy OEK Riccardo Ricco ITA Rob Ruijgh NED Mirko Selvaggi ITA Joost van Leijen NED Steven Schuilwerve & Laurl Joannes Sportsponsoring Frederik Veijchelen BEL Lieuwe Westra NED
Voorwoord29
Collstrop Collstrop is een merk van houtgroep Cras. Deze houthandel is opgericht in 1878. Het Belgische bedrijf was al langer bekend in het wielrennen. Het had haar eigen protour-team in seizoen 2007-2008. De resultaten van hun renners vielen echter tegen en de sponsor trok zich terug. In 2010 besloot het terug te keren in de wielersport bij het team Vacansoleil. Collstrop levert Vacansoleil een financile bijdrage. Le Coq Sportif Le Coq Sportif is een Franse fabrikant van voornamelijk sportschoenen en sportkleding. Het bedrijf is in 1948 opgericht en maakte een stormachtige ontwikkeling door. Het werd opgekocht door Adidas die wel de naam liet bestaan omdat het zo succesvol was. Le Coq Sportif staat weer op eigen benen nadag het in 1995 weer werd verkocht door Adidas. Nu produceert het bedrijf ook alledaagse kleding. Le Coq Sportif levert het team van Vacansoleil de wielerkleding. Batavus Batavus is een Nederlands bedrijf dat fietsen produceert. Het levert fietsen over de hele wereld. In 1904 richtte meneer Gaastra het bedrijf op en het groeide uit tot een succesvol bedrijf. Batavus levert nu de fietsen aan Vacansoleil.
Het team van Vacansoleil, komt in tegenstelling tot Rabobank, is net nieuw. De ploeg is opgericht in 2008 (onder een andere naam weliswaar) en reed in 2010 al Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord30
haar eerste Tour de France. Dit is een prestatie van formaat. Ze kregen deze plaats toegediend met een wildcard maar dat mocht volgens teambaas Daan Luijkx geen smet zijn op hun eerste grote wielerronde. Er werd geen etappe gewonnen maar het team reed aanvallend en wist dus wel de naam Vacansoleil regelmatig in beeld te brengen, tot vreugde van de sponsor. Onlangs is bekend gemaakt dat Vacansoleil ook in de Tour de France 2011 van de partij zal zijn. Met de klassementsrenner pur sang, Riccardo Ricco hoopt Vacansoleil de top 10 van het klassement te behalen en minimaal n etappezege.
Individuen Er zijn maar weinig renners in het wielrennen die zonder team zouden willen koersen. Dit is ook onmogelijk en het is in de regels zo opgenomen dat de renners verplicht in teams aan een wedstrijd of ronde deelnemen. Individueel koersen is een onmogelijke opdracht omdat de teams zo gericht rijden, dat iedereen in het team zijn taak weet en hierdoor de teamprestatie bevorderd wordt. Een voorbeeld. Een team heeft een topsprinter in zijn team. Deze sprinter zou echter niet kunnen functioneren wanneer er geen knechten waren. Knechten zijn renners die een sprint aantrekken. Dit betekent dat de sprinter in het wiel zit bij de knecht en zo uit de wind kan rijden. De knecht maakt zoveel mogelijk snelheid en laat daarna los. De sprinter komt dan in volle wind terecht maar het moeilijkste deel zit erop Wanneer de regels het dus al zouden toelaten, wat niet het geval is, zou het een hele lastige opgave zijn je eigen sponsors te zoeken en als individu een wedstrijd te winnen.
Evenementen De grootste wielerevenementen vinden niet in Nederland plaats. Deze evenementen trekken vanzelfsprekend de meeste kijkers. In Nederland zijn er echter nog wel twee evenementen die voor sponsors aantrekkelijk zijn om hun naam aan te binden. Dat zijn de Nederlandse Kampioenschappen en de Eneco Tour. De hoofdsponsor van het NK is wederom de Rabobank. Ieke Tromp, woordvoerder van Rabobank licht toe: Aangezien we veel geld stoppen in het wielrennen, vonden we het belangrijk onze naam te koppelen aan het NK. Zeker ook omdat het een toernooi is waar veel jonge renners aan meedoen, we willen deze renners het idee geven dat ze iets bereikt hebben door aan het NK deel te nemen en gelukkig doet onze organisatie alles eraan om dit te laten zien. Het andere aansprekende evenement is de Eneco Tour. Deze wedstrijd is onderdeel van de UCI protour en deze ronde is dus aantrekkelijk voor de grote teams omdat er genoeg punten te verdienen zijn.
Sportsponsoring
Voorwoord31
De ronde wordt gereden in Nederland en Belgi. Voordat het energiebedrijf Eneco zich aan de ronde verbond heette de Eneco Tour, de Ronde van Nederland.
2. Hoeveel geld gaat er om in de sponsoring in het wielrennen?

Hoeveel geld er exact omgaat in het wielrennen is lastig te bepalen. Er wordt gesponsord in het team zelf, materiaal voor het team, evenementen, boarding etc. Rabobankt heeft naar buiten gebracht een budget van 10 miljoen euro te stoppen in het profwielrennen. Ze sponsoren buiten deze 10 miljoen euro ook nog het amateurwielrennen het baanwielrennen.
Sportsponsoring
Voorwoord32
Vacansoleil publiceerde op haar site dat de begroting van 2011 5.5 miljoen euro zal bedragen. Waarvan ongeveer 60% wordt geinvesteerd in sponsoring, dat is
3.3miljoen euro
In bovenstaand figuur is te zien dat er 30 miljoen in het Nederlandse wielrennen omgaat in het jaar 2008. Wat bekend is over 2010 is dat de Rabobank dus in het wielerteam 10 miljoen investeert en Vacansoleil in haar team 3.3 miljoen euro. Skill-Shimano, team met een B-licentie is goed voor 3.9 miljoen. In Nederland zijn er verder tal van amateurverenigingen die volgens Ieke Tromp geschat gezamenlijk een bedrag waard zijn van 3.5 miljoen. Het bedrag dat Eneco stopt in het wielrennen door het sponsoren van de Eneco tour is erg hoog met een slordige 1.5 miljoen. Dit bedrag is mede zo hoog omdat de naam Ronde van Nederland is veranderd in de Eneco Tour.
Hoofdstuk 5 Schaatsen
Ook door middel van de oer-Hollandse sport schaatsen kunnen volgens Niels Cannegieter, sportmarketeer, Triple Double, de bedrijfsdoelstellingen worden verwezenlijkt. Hij meent dat sport ht associatieve platform is en dat ook
Sportsponsoring
Voorwoord33
schaatsen een absoluut kijkcijfer kanon is, daardoor een goed object om te sponsoren. De KNSB, de Koninklijke Koninklijke Nederlandse Schaats Bond, is actief op de volgende terreinen: Inline- skaten, Kortebaan, Langebaan, Kunstrijden, Marathon, Schoonrijden, Shorttrack en Toerschaatsen. Uit jaarrapporten van de KNSB is gebleken dat steeds meer verenigingen zich aansluiten en ze steeds meer leden krijgen. Hierdoor stijgen ook de inkomsten. De activiteiten worden bekostigt met die inkomsten, waarvan sponsorgelden een groot deel uitmaken. Onder het topsportprogramma vallen de 3 schaatsdisciplines die tijdens de Olympische spelen worden beoefent; Kunstrijden, Langebaan en Shorttrack. In het seizoen 2010-2011 zullen hier Marathon schaatsen en Inline-skaten aan worden toegevoegd. De hoofdsponsor van de KNSB is sinds 1 november 2010 KPN.
1. Waarom kiest een sponsor in het schaatsen voor een bepaald type/categorie sponsoring?
Sportsponsoring
Voorwoord34
In het schaatsten maak je de keuze om een ploeg, een individu, een evenement of boarding te sponsoren. Ploegen Het sponsoren van ploegen gebeurd veel. Men kan via successen van verschillende mensen veel positieve reacties ontvangen. Zij spreiden hun steun aan verschillende mensen in n groep, waardoor je meteen een deel van de Nederlandse schaatsers aan je bindt. Ploegen zijn opgebouwd in teams met een A-status, B-status of sinds dit jaar met een C-status. De ploegen met A-status zijn dan ook het opvallendst en het interessantst om te sponsoren.
Een bekend voorbeeld van een A-status team is team TVM. Rijders: Trainers: Ireen Wst Kemkers Jorien Voorhuis Bart Veldkamp Jan Blokhuijsen Geert Kuiper Remco olde Heuvel Sponsor: Simon Kuipers Sven Kramer Wouter olde Heuvel
Gerard
TVM verzekeringen betalen niet enkel voor de tenues van het hele team, maar zorgen ook voor het vervoer en de salarissen. Zij regelen andere sponsoren om die producten te verzorgen maar het financile gedeelte komt van dit bedrijf. Andere sponsoren op het gebied van producten voor team TVM:
Voor TVM verzekeringen waren de afgelopen seizoenen een groot succes. De ene na de andere titel werd binnengesleept. En dit succesvolle sponsorcontract werpt zijn vruchten af op het hele bedrijf en ieder die daarmee te maken heeft. Veel zakelijke contacten worden ook ontvangen op evenementen met dit team. De Groene brigade is een begrip geworden in de schaatswereld met Gerard Kemkers aan het roer.
Sportsponsoring
Voorwoord35
Rijders: Annette Gerritsen Floor van den Brandt Sponsor: Margot Boer
Trainers: Peter Kolder Floor van Leeuwen
In mei 2010 vertrokken Annette Gerritsen, Marianne Timmer en Margot Boer plotseling uit de ploeg van Control. De reden is nog steeds niet duidelijk. Het salaris van 70.000 vond Timmer te laag om bij Control te blijven. Voorheen kreeg zij 225.000 per seizoen bij de DSB Bank. Gerritsen en Boer weigeren op het laatste moment ook een verlenging van het contract, mede dankzij Timmer en haar man. Liga is ons letterlijk op het lijf geschreven, we willen met elkaar pieken op het NK in november en natuurlijk op het WK sprint in Heerenveen in januari. Het is onze droom om met het complete Team Liga op het podium te staan. Het was een onzekere periode, gaf ze toe. In eerste instantie stonden we er ineens met ons drien alleen voor, ik ben dan ook blij dat er gaandeweg bedrijven en mensen bereid waren om ons op weg te helpen. Gerritsen: Het was een rommelige zomer, een beetje onzeker ook, maar na verloop van tijd hebben we goed kunnen trainen en we staan er fysiek goed voor. Ik ben benieuwd waar we staan, komende winter. Boer was opgetogen met de komst van Liga als nieuwe sponsor.. Het was een onzekere periode in de zomer, ik ben blij dat we nu vol zekerheid met een supergoede sponsor de winter kunnen ingaan. Marianne Timmer is ondertussen gestopt met schaatsen, tijdens het NK sprint in Thialf liet ze weten er per direct mee te stoppen: Ik heb passie en liefde voor deze sport, dan is afscheid nemen altijd zwaar Eigenlijk wilde ze tijdens de winterspelen in Vancouver afscheid nemen, maar door een enkelblessure was ze er niet bij en verlengde ze haar schaatsleven met nog een extra jaar. Na een matig optreden op de 500meter tijdens het NK sprint, ze werd 14e, besloot zij toch nu al te stoppen.
Sportsponsoring
Voorwoord36
Onverwacht Olympisch goud in 2006 in Turijn.
Individuen Niet alle schaatsers vinden een schaatsploeg die bij zich past en daarom bereiden sommigen zich individueel voor op de komende wedstrijden. Zij hebben dan ook persoonlijke sponsors waar een zelfstandig een contract mee is afgesloten. Burn is bijvoorbeeld een sponsor die ook graag individuen sponsort. Uit een interview met Maartje Reubsaet, Marketing & Sales, Born Sportscare, is gebleken dat zij graag in natura, materiaal sponsoren aan individuen. Zij leveren gratis producten aan de gesponsorde in ruil voor naamvermelding op bijvoorbeeld de kleding. Hun belangrijkste reden om in individuen te sponsoren is het zo veel mogelijk willen verkopen van verschillende producten die zij leveren. Mensen willen dingen proberen en proeven die hun helden en voorbeelden ook gebruiken. Via individuen kunnen ook kleinere bedrijven deze atleten sponsoren op verschillende manieren. Dit kan financieel of met persoonlijke producten zoals kleding, voedsel, drinken, schoeisel, apparaatjes, etc. Een bekend voorbeeld van een individuele schaatser met persoonlijke sponsors is Rijder: Bob de Jong Sponsors:
Trainer: Jillert Anema
Sportsponsoring
Voorwoord37
Evenementen Het sponsoren van evenementen is ook een veel gebruikt sponsormiddel in de schaatswereld. Jaarlijks worden er veel evenementen georganiseerd. Waaronder WKs, EKs, WCs etc. Een grote naam voor de Nederlandse schaatswereld is Essent hoofdsponsor van alle Europese- en wereldkampioenschappen langebaanschaatsen en hoofdsponsor van acht mondiale wereldbekerwedstrijden verspreid over het schaatsseizoen. Veel bedrijven die evenementen sponsoren hebben als doelstelling gebruik maken van de sport om belangrijke klanten uit te nodigen en zakenrelaties te bespreken. Omdat in sommigen evenementen de naam van de sponsor al verwerkt staat verschijnt dat bedrijf veel in kranten, op televisie en op internet. De naamsbekendheid stijgt door dit soort evenementen. Ook zijn er evenementen die zich richten op de doelstelling maatschappelijke betrokkenheid. Men creert goodwill en verbeterd het imago. Boarding Naast logos op shirts zijn ook borden langs de schaatsbanen een van de meest opvallende sponsoractiviteiten voor de consumenten. De meningen zijn verschillend over irritaties die de, verspringende, reclames geven, maar dat ze overal staan en dat er veel geld naar uit gaat is een feit. KPN geeft als hoofdsponsor van de KNSB veel geld uit aan sponsoring. Zij komen dan ook groot en vaak in beeld. Als men de site http://www.knsb.nl/ bezoekt zal KPN ook het eerst gezien worden. Uit verschillende interviews is gebleken dat men graag investeert in borden rond velden, zalen en ook schaatsbanen. De reden hiervoor is dat men erg exact kan meten hoelang men in beeld is op televisie. Ook is het tegenwoordig mogelijk om bij toeschouwers te zien hoe vaak zij naar een bord kijken. Alle door ons genterviewde partijen laten dit door speciale bedrijven testen en de uitslagen mogen helaas niet worden prijsgegeven. Het kan ook zijn dat men met elektronische borden werkt, dan betaal je als sponsor voor het aantal minuten dat jouw logo op de borden verschijnt.
Sportsponsoring
Voorwoord38
De val van Erben Wennemars gaf Aegon veel zendtijd op televisie, in kranten en op internet.
2. Hoeveel geld gaat er om in de sponsoring in het schaatsen?

Het is lastig te zeggen hoeveel geld er om gaat in sponsoring van deze sport. De sponsors van A-licentie ploegen betalen grofweg 1 miljoen euro. Maar naast ploegen gaat er ook veel geld om in evenementen, boarding en het sponsoren van individuele schaatsers. Grote bronnen voor het Nederlandse schaatsen zijn de volgende, waaruit blijkt dat niet alleen financieel veel gesponsord wordt: KPN is sinds juli 2010 hoofdsponsor van de KNSB. Schaatsen heeft een speciale plek in de harten van Nederlanders en met dit contract wil KPN de velen Nederlanders bereiken. Zij laten hun medewerkers en klanten meegenieten van evenementen die zij financieel mogelijk maken. Dit seizoen krijgt Nederland een nieuw schaatspak voor de nationale selectie en jong oranje. KPN heeft Nederlandse topschaatsers ook voorzien van een KPN pakket met daarin een Blackberry en Ipad, waardoor ze altijd in contact kunnen blijven met fans, familie of vrienden. Ook zorgen zij voor de organisatie van marathon wedstrijden, en na maanden lang overleg, wordt ook de prijzenpot gevuld door de KPN. Verder zorgt KPN voor een nieuwe kleur langs de ijsbaan, in de hal en op natuurijs. Eind december werd het KPN NK allround en sprint gehouden in de Thialf, Heerenveen. KPN had meer dan 7000 klanten en 3000 vrijwilligers van de KNSB uitgenodigd om dit spectacel mee te maken. Schaatsers, fans, medewerkers, klanten, iedereen kon meegenieten in het KPN clubhuis. Men kon geregeld genieten van kinderpersconferenties, handtekeningsessies met toppers, huldigingen van winnaars, rechtstreekse muziek, virtuele schaatsplanken en typische Hollandse gerechten. Ook maakt KPN mogelijk dat kinderen kunnen deelnemen aan een schaatsclinic in de KPN Junior Schaatsclub, van Barbara de Loor, de Nederlandse oud- langebaanschaatsster. De KPN heeft samen met de KNSB geprobeerd deze dagen voor iedereen, van jong tot oud, speciaal te maken. Onder de slogan Samen gaan we mooie tijden beleven + 6 miljoen euro per jaar
Craft heeft het gloednieuwe schaatspak voor zowel de Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord39
Nederlandse selectie als Jong Oranje ontworpen in opdracht van de KNSB. Craft ontwikkelt haar producten in een nauwe samenwerking met sporters en coaches. Craft is een internationaal bedrijf dat over de hele wereld teams en atleten van kleding voorziet. Door na testen naar de mening van de sporters te luisteren worden de pakken steeds verder ontwikkeld en verbeterd. Het nieuwe schaatspak heeft de opvallende kleuren oranje en blauw. Het groene op het hoofd en bij de handen geeft ook nog de kleuren weer van KPN. En ook duidelijk de logos van Craft op de benen, schouders, armen, etc.
Een andere grote supplier voor schaatsland is Born Sportscare, dat haar basis al in 1985 legde. Born levert al meer dan 30 jaar haar producten aan verschillende individuele topsporters onder andere een triatleet, marathonloper en een danspaar, aan ploegen en teams zoals de voetbalclub Roda JC en ook aan enkele grote sportbonden bijvoorbeeld de KNSB, KNWU en de KNZB. Met een totaal sportsponsoringbudget van ongeveer 50.000, waarvan een groot gedeelte dit jaar naar de KNSB en de KNWU ging, zijn zij volgens Maartje Reubsaet, Marketing & Sales, Born Sportscare, het enige merk dat volledig aan de behoeften van topsporters kan doen op het gebied wenst op het gebied van voeding, verzorging en supplementen.
Essent is een bekende sponsor van het Nederlandse schaatsen, maar zoals velen denken sponsoren zij geen schaatsers. Zoals al vermeld maakt Essent financieel veel evenementen mogelijk. Verder deelt Essent haar kennis op het gebied van energie met de schaatswereld. Essent is hoofdsponsor van het prachtige schaatshal Thialf in Heerenveen. Het is bekend van de grote schaatsevenementen die elk jaar worden gehouden met alle gezelligheid van bands er omheen. Thialf beschikt over meerdere banen, er kunnen Beurzen, congressen, concerten of meer kleinschalige evenementen worden gehouden. Van een kinderfeestje tot een zakelijke bijeenkomst, alles is mogelijk! Essent verzorgt hier alle elektriciteit, en staat bij in het maken van goed schaatsijs. Vorig jaar werd de campagne Svencouver gelanceerd door Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord40
Essent, wat hun naamsbekendheid sterk ten goede kwam. Sven Kramer moest van het toernooi in Vancouver zijn toernooi maken! Met deze marketingsactie beloofde Essent stijgende kortingen op energierekeningen van Essent-klanten als Sven goed zou presteren. Hoe beter hij zou presteren, hoe groter de kortingen zouden worden. Albert Jan Smid, manager Sales van Essent, laat via de Essent website weten, Wij zijn verheugd dat wij in goed overleg met TVM de grootste schaatser van Nederland kunnen inzetten als gezicht van deze salesactie. Sven wil zijn droom realiseren en goud pakken. Samen met onze klanten zullen we hem aanmoedigen, zodat hij genoeg energie heeft om zijn doel te bereiken.
Een dramatische start voor het Olympische schaatsseizoen in 2009 was het failliet verklaren van de DSB Bank. Zij hadden hun eigen schaatsteam, wie verder moesten zonder sponsor. Het sponsorbudget van de DSB Bank was ongeveer 10 miljoen euro per jaar. Waarvan ongeveer 5.5 miljoen euro naar AZ ging. Het DSB schaatsteam draaide bijna geheel op de 2 miljoen euro die zij per jaar ontvingen van de DSB Bank. Als de sponsoring stopt, staan schaatsers als Marianne Timmer, Margot Boer, Mark Tuitert, Stefan Groothuis en Simon Kuipers in de kou. Wel liet de KNSB meteen weten hen bij te staan, zo net voor de Olympische Spelen van Vancouver. Wat ook het geval was toen de financiele inkomsten stopten. Gezamenlijk, als team, werd gezocht naar een nieuwe sponsor, wat na enige tijd lukte. De KNSB stond enige tijd garant voor reis- en verblijfkosten en de kosten van de trainingsfaciliteiten, zo vertelde directeur Sport van de KNSB directeur Arie Koops De voorbereiding op de Olympische Spelen mag op geen enkele wijze in gevaar komen. Sinds 12 november 2009 is het DSB team veranderd in Control, met nog steeds een A-status. Met als hoofdsponsor detacheringbedrijf Control.
Sportsponsoring
Voorwoord41
Rijders: Hoofdsponsor: Diane valkenburg Orie
Trainers: Jac
Janine Smit Laurine van Riessen Paulien van Deutekom Jan Smeekens Kjeld Nuijs Mark Tuitert Pim Schipper Sjoerd de Vries sponsoren. Zij zijn in Stefan Groothuis
Sicco Janmaat Bjarne Rykkje
Control is overigens nog steeds op zoek naar cogesprek met meerdere kandidaten.
Er zijn verder veel bedrijven die de boarding sponsoren en zo gemakkelijk in de media komen.
Conclusie:
Sportsponsoring
Voorwoord42
Het totale sponsoringgeld dat omgaat in het schaatsen is dus erg moeilijk vast te stellen. Men kan sponsoren in producten, geld of energie. Er wordt gesponsord in individuele toppers, ploegen en teams, in evenementen of op boarding. Hoofdsponsor van de KNSB is KPN, die 6 miljoen euro per jaar investeert. Om te laten zien waar sponsorgelden in het schaatsen naar uitgaan een schatting in het langebaan schaatsen: Er zijn 3 teams met een A-status, die van de hoofdsponsor minstens per jaar ongeveer 2 miljoen ontvangen. Ook zijn er 3 teams met een B-licentie, die ongeveer per jaar minstens 400.000 ontvangen van hun hoofdsponsor. Op dit moment is er ook nog een team met een C-status die waarschijnlijk haar status dit jaar naar een B-status zal proberen te verleggen. Zij ontvangen minstens 200.000. Totaal van bovenstaande bedragen is 7.4miljoen euro. Daar bovenop komen de licentiekosten die een totaal van 457.000. Verder heeft een team meestal ongeveer 10 co-sponsoren die elk op hun eigen manier investeren in het team. Uit interviews met deskundigen blijkt dat zij gemiddeld 15.000 spenderen aan deze teams. Wat een totaal maakt van 1.05 miljoen euro. Totale opbrengsten: 9.957 miljoen euro. In 2008 werd er dus naar schatting 20miljoen euro uitgegeven aan sponsoring in het schaatsen. Dit zal tegen 2010 gestegen zijn net als de totale sportsponsoruitgaven met 28% wat uitkomt op een totaal sponsoruitgaven van 25.6 miljoen euro
Hoofdstuk 6 Voetbal
De meest populaire sport in Nederland, de meest beoefende sport van Nederland en de sport met de meeste kijkcijfers in Nederland. Voetbal wordt door velen, op verschillende manieren beleefd. De n is fan, de ander amateur- voetballer. Sommigen hebben een seizoenskaart en gaan elke wedstrijd trouw, anderen kijken op zondagavond 19.00u NOS studiosport en krijgen daarmee de afgelopen gebeurtenissen in de Eredivisie van afgelopen weekend mee. Weer anderen vinden het voetbal alleen leuk als het Nederlands Elftal speelt en we met heel het land in het oranje achter ons Oranje staan. Maar wat zit er achter de sport en de supporters, hoeveel geld gaat er om in de voetbalwereld wat betreft sportsponsoring? Hoeveel geld gaat er alleen al uit aan sportsponsoring in de voetbalwereld in Nederland?
Sportsponsoring
Voorwoord43
1. Waarom kiest een sponsor in de voetballerij voor een bepaald type/categorie sponsoring?
In de Nederlandse voetbalwereld is het grootste verschil waar je tussen kan kiezen, het sponsoren van de KNVB, de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond, of het sponsoren van de eredivisie en daarmee bijvoorbeeld een club. KNVB Door de grootste sportbond van Nederland te sponsoren komen bedrijven in contact met ruim 8 miljoen Oranjefans. Tijdens een EK of WK zitten miljoenen mensen aan de televisie gekluisterd. Voor sponsors is de KNVB een interessante partij omdat er ze hiermee bijna 1,2 miljoen geregistreerde voetballers bij 3.400 verenigingen bereiken. Ze bereiken vele groepen, van de jongste tot pupillen van 45+, van straatvoetballers tot voetballende meisjes en dames. Nike, Unilever, de Staatsloterij, Heineken, PricewaterhouseCoopers, Oad Reizen, UNIT4, Nederlandse Energie Maatschappij en de ING zijn momenteel de sponsors van de KNVB. Naast sponsors heeft de KNVB ook een vijftal suppliers, dit zijn bedrijven die sponsoren in producten en diensten. Deze lopen uiteen van gezondheidsprogrammas tot de kostuums van het Nederlands Elftal. Tegenwoordig zijn de 5 suppliers van de KNVB Adecco, Aquarius, Perry Sport, Piet Zoomers en Volkswagen.
Ser Seesing, Communicatiemanager Sponsoring & Evenementen, geeft ons uiteg over het sponsoringscontract van de ING met de KNVB dat al sinds 1996 bestaat. ING is tegenwoordig zelfs hoofdsponsor n shirtsponsor van de KNVB en daarmee van het Nederlands Elftal, Jong Oranje etc. Daarnaast heeft ING ondersteund bij de campagne rondom het WK BID. Verder sponsort ING Betaalde Voetbalclubs door afname van Business Seats en sponsoren zij ook diverse amateurclubs.
Sportsponsoring
Voorwoord44
Tenslotte richt ING zich met dit sponsorschap ook erg op de jeugd. Dit doen we door oa de volgende zaken: - Ballenjongens Het Nederlands elftal kan niet zonder ballenjongens, dus voetbalgekke jongens en meisjes tussen de 12 en18 jaar kunnen zich vanaf deze zomer via ING opgeven om kans te maken om ballenjongen of -meisje van Oranje te worden. - Jeugdplan ING is bezig met een plan waarbij we als hoofdsponsor van de KNVB voetbal in de breedte gaan ondersteunen, door ons te richten op de jeugd -> De kampioenen van 2018! Sportsponsoring past bij het sponsorbeleid van ING. Voetbal is een toegankelijke sport voor een breed publiek en is een uitstekend middel voor relatiemanagement. Meer dan de helft van alle Nederlanders is klant bij de ING en de kleur oranje, de leeuw en de Hollandse mentaliteit zijn daarbij factoren die de ING en de KNVB gemeen hebben. Uit onderzoek is gebleken dat de naamsbekendheid van ING sterk is gestegen sinds zij het sponsorcontract met de KNVB afsloten . Daarnaast wordt het merk ook anders gepercipieerd door klanten en niet-klanten. Ser Seesing legt ons uit dat de ING niet kiest voor een bepaalde categorie van sponsoring, ze gaan juist voor de volle breedte van de sponsormogelijkheden, omdat daardoor het effect zo groot mogelijk te maken. De ING kiest er voor om het sponsorschap zo breed mogelijk in te zetten in een sport en zij maken dan zeker ook gebruik van shirtsponsoring en reclameboarding tijdens wedstrijden. Dat is echter maar een heel klein deel van een sponsorschap. Daarnaast linken zij het ook met hun producten, reclamecampagnes, acties, etc. Zo maak je ten volle gebruik van alles wat een sponsorschap te bieden heeft.
Barbara Westendorp, assistent woordvoerder, PricewaterhouseCoopers, verteld ons dat PwC al sinds 1992 een trotse en trouwe sponsor van Oranje is. Zij hebben talloze redenen om de sponsor van de KNVB te zijn. Zo helpen zij het Nederlandse voetbal en de nationale elftallen zich te blijven verbeteren. Het draagt bij aan het vergroten van de naamsbekendheid en stelt hen in de gelegenheid om samen met gasten de elftallen toe te juichen bij de wedstrijden, etc. Naast de liefde voor het voetbalspel is er meer dat ons aan de KNVB en het Nederlandse topvoetbal bindt. De mensen van PwC hebben gemeen dat zij voortdurend bezig zijn de verborgen talenten die in elke onderneming of Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord45
organisatie aanwezig zijn, zichtbaar te maken. Door alle talenten optimaal in te zetten kunnen topprestaties bereikt worden. Ook voetbaltrainers moeten verborgen talenten zichtbaar maken en verder ontwikkelen zodat er op het veld topprestaties geleverd worden. Zij voelen zich verbonden met de KNVB omdat zij voor kwaliteit staan, net als de KNB. Met de sponsoring van de KNVB ondersteunen ze de voetbalsport overkoepelend en hoeven ze geen keuze te maken tussen clubs in de Eredivisie. PwC kiest niet voor een bepaalde manier van sponsoren, het zijn voorwaarden in het sponsorcontract die zij volgen. Elke sponsorpropositie heeft haar eigen pakket waaruit een keuze gemaakt moet worden. Bij voetbal zijn dat standaard boardingminuten maar ook de vermelding op alle overige KNVB uitingen rondom de wedstrijden. Aan de shirtvermelding van bijvoorbeeld de ING op de trainingskleding van het NL Elftal hangt een eigen prijskaartje. Rondom het WK voetbal heeft PwC de KNVB sponsoring extra aandacht gegeven middels de website www.cijfersvanoranje.nl Op deze website waren tijdens het WK2010 alle feiten en cijfers van Oranje, maar ook van de overige WK wedstrijden terug te vinden en kon men meedoen aan een Quiz om geld te verdienen voor het WorldCoaches project van de KNVB in samenwerking met SOS Kinderdorpen. Een project waarbij het niet alleen gaat om geld, maar ook delen van kennis, ter beschikking stellen van advies, diensten en ondersteunende middelen. Jongeren in SOS kinderdorpen en daarbuiten worden begeleid als voetbalcoach en als levenscoach. PwC = Partner WorldCoaches Mede dankzij PwC en de Nederlandse bevolking is met meer dan 10.000 mensen meer 19.367,50 bij elkaar gespeeld voor het WorldCoaches project, zo krijgt het WK nog een mooi vervolg in Zuid-Afrika. In lijn met de KNVB Sponsoring is PwC ook verbonden aan the HollandBelgium Bid, de organisatie die zich inzet het WK voetbal in 2018 of 2022 naar Belgi en Nederland te halen, en hebben zij hun vakkennis ingezet en geholpen bij de samenstelling van het Bidboek dat in mei is uitgereikt aan de FIFA.
Olga Toet is manager sponsorzaken bij de Staatloterij. Als het over sportsponsoring gaat is Toet een echte specialist, ze zit al meer dan 10 jaar in het vak. Ze werkt sinds 4 jaar bij de staatsloterij en de Staatsloterij is sponsor van de Koninklijke Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord46
Nederlandse Voetbal Bond. Daar moet bij gezegd worden dat ze zich alleen richten op het Nederlands Elftal. Veel mensen zijn hiervan op de hoogte aangezien de staatsloterij uitermate actief sponsort. Samen met de Nationale Nederlanden bleek uit de enqute dat de Nederlandse bevolking bij de naam Staatsloterij al snel de link wordt gelegd met de KNVB. De Staatsloterij is de grootste loterij in Nederland. Ze zijn marktleider. Dit houdt in dat ze een groter marktaandeel hebben dan bijvoorbeeld Lotto en de Postcodeloterij. De Staatsloterij sponsort de KNVB al 10 jaar. En de vooruitzichten zijn positief volgens Toet: We zijn uitermate tevreden over de samenwerking en de KNVB ook. Na een prestatie als afgelopen zomer in Zuid-Afrika is het ook moeilijk niet tevreden te zijn. De Staatsloterij sponsort de KNVB en dus het Nederlands Elftal omdat ze ons nationale voetbalteam uitstekend bij hun bedrijf vinden passen. Dan bedoelen ze qua niveau. Het Nederlands Elftal is het hoogste niveau van het Nederlandse voetbal en afgelopen jaar, toen de finale van het Wereld Kampioenschap in ZuidAfrika werd gehaald, ook bijna van de wereld. Ook qua kleur past de staatsloterij uitstekend bij het Nederlands Elftal, dat ook wel Oranje wordt genoemd en dit is dus ook de kleur die hoort bij de Staatsloterij. Het sponsoren van het Nederland Elftal wordt door de Staatsloterij gebruikt als massacommunicatie. Ze bereiken met Oranje een enorm publiek. Geen sport in Nederland krijgt meer aandacht en de Staatsloterij heeft hier slim op ingespeeld. Voor de naamsbekendheid hoeft de Staatsloterij niet te sponsoren doordat ze de grootste loterij van Nederland zijn. Wanneer je Oranje echter sponsort helpt het natuurlijk wel in het proces de grootste ook te blijven. De Staatsloterij vindt het verder belangrijk dat ze voldoende budget hebben om Oranje te sponsoren zodat het maximale resultaat kan worden gehaald uit het contract met de bond. Het contract dat de Staatsloterij met KNVB heeft afgesloten bevat een hoop clausules. De termijnen waarin de Staatsloterij en de bond samenwerken bestaan uit 3 of 4 jaar. Na anderhalf jaar wordt het samenwerkingsverband onder de loep gelegd en bekeken of beide partijen nog tevreden zijn over de samenwerking tot dan toe. Olga Toet meldt dat er onlangs (oktober 2010) een nieuw contract is getekend voor 3 jaar. Een WK of EK is voor de staatsloterij een periode dat de meeste aandacht op het Nederlands Elftal is gevestigd en dus ook op de sponsors. De sponsors van KNVB porberen als een team te werken zodat de reclamecampagnes stuk voor stuk goed overkomen op de Nederlandse bevolking. Twee tot drie weken voor een toernooi start de Staatsloterij haar campagne en al de focus is dan gericht op het Nederlands Elftal. Deze campagne wordt doorgetrokken tot het Nederlands Elftal is uitgeschakeld. Toet: De mensen thuis zitten er niet op te wachten dat na er na de uitschakeling van hun Nederlands Elftal weer herinnerd wordt aan het feit dat ze werkelijk uitgeschakeld zijn, dit werkt eerder averechts voor het bedrijf en het is dus verstandig te stoppen met de campagne wanneer het Nederlands elftal is uitgeschakeld. Wanneer er na een toernooi een periode geen wedstrijd gespeeld wordt door het Nederlands elftal wordt de focus weer gericht op hun loterij en het verkopen van loten. Duidelijk is dat de Staatsloterij een groot bedrijf is in Nederland. Zou het dan niet verstandig zijn ook in het buitenland clubs of bonden te sponsoren? Het antwoord hierop is nee, omdat de Staatsloterij een Nederlands bedrijf is waar alleen loten kunnen worden gekocht die in Nederland geldig zijn.
Sportsponsoring
Voorwoord47
Daarom is het belangrijk dat het Nederlandse publiek betrokken wordt bij campagnes en niet een ander volk. Ook sponsoren zij geen amateurclubs omdat de duidelijke doelgroep 18 jaar en ouder is, de loten mogen namelijk pas worden gekocht als je 18 jaar of ouder bent. De economische crisis heeft de branche van de loterijen niet extreem geraakt en ook de Staatsloterij niet. Doordat wij in termijnen werken van 3 jaar, budgetteren wij ook meteen voor 3 jaar. Dit is een reden waarom we minder hard geraakt zijn door de crisis dan andere bedrijven. Aldus Olga Toet, manager sponsorzaken Staatsloterij. De Staatsloterij heeft in het verleden ook de Nederlandse topclubs in de Eredivisie , Ajax, Feyenoord en PSV gesponsord. Als subsponsor waren ze 3 jaar actief bij deze teams. De Staatsloterij zag hier later van af omdat het duur werd om 3 topclubs te sponsoren samen met het Nederlands Elftal. Aangezien het Nederlandse Elftal beter bij hun bedrijf paste en past, kozen zij dan ook voor Oranje. Olga Toet sluit het interview af met een interessant feit. Namelijk met de wedstrijd Nederland-Turkije. Een oefenduel vlak na het WK. De kritieken over het Nederlands Elftal na het WK namen toe. Er zou niet mooi gevoetbald zijn, er was bijvoorbeeld niets terug te zien van het voetbal waar Nederland mee bekend is geworden. Aanvallend denken, via de vleugels en snel combinatiespel. Toch trok de wedstrijd 2.5 miljoen kijkers.aldus Toet. Het Nederlands Elftal is altijd een hot item. Wij verwachtten dat Nederland na al die wedstrijden wel voetbalmoe zouden zijn, maar niets bleek minder waar. Het Nederlandse publiek koos er dus toch voor massaal te kijken naar een op papier onaantrekkelijk oefenduel. We zijn er trots op, sponsor te zijn van het Nederlands Elftal.
Sportsponsoring
Voorwoord48
Eredivisie In de Eredivisie strijden 18 teams tegen elkaar voor de landstitel. Elke club heeft meerdere sponsoren maar ook de Eredivisie zelf heeft haar eigen sponsoren. In onderstaande tabel zijn de 18 clubs weergegeven die in het seizoen 2008-2009 zich aan elkaar hebben geprobeerd te meten. Met daarnaast de netto omzet en de bedragen die verder binnenkwamen.
In bovenstaande tabel is duidelijk te zien dat sponsorontvangsten erg belangrijk zijn voor de alle eredivisie clubs. Bij sommige van dezen bestaat zelfs meer dan de helft van de netto omzet uit sponsorontvangsten. Frank Jonker, accountmanager, AZ, legt ons de band uit tussen hun sponsor en de club AZ.
Sportsponsoring
Voorwoord49
De contracten die worden afgesloten met onze hoofd- en subsponsors zijn voor lange termijn (2 jaar of langer) AFAS is voor drie seizoenen shirtsponsor en vijf seizoenen stadionsponsor. Hoe beter AZ speelt hoe meer sponsorgeld ze ook binnen krijgen. Want als het goed gaat spelen wij meer wedstrijden, denk hierbij aan de KNVB Beker en de UEFA Europa League. De sponsors moeten ook voor die extra wedstrijden kaartjes kopen, iets wat AZ dus meer geld op levert. De sponsors van AZ vinden dat zij goed passen bij de club met hun vijf kernwaarden: Nuchter, Toegankelijk, Ambitieus, En team en de Hollandse Voetbalschool. In het hedendaagse voetbal zie je vaak dat clubs hun eeuwenoude stadionnaam veranderen in de naam van hun sponsor voor een berg met geld. Na de val van de DSB is een nieuwe sponsornaam verbonden aan het stadion en niet een variant op de Alkmaaerderhout. De reden is heel simpel; de naam AFAS Stadion levert AZ geld op, iets wat iedere club heel hard nodig heeft. Er is uiteraard ook nagedacht over een variant op de naam van het oude stadion, alleen hebben ze toch hiervoor gekozen. Ook omdat het toch crisis is, ook bij AZ, en er relatief gezien iets meer sponsors hun contract niet hebben verlengt. Bezuinigingen worden bij AZ ook doorgevoerd, dat is gevolg van het wegvallen van de DB Bank. Wij halen de meeste inkomsten uit shirtsponoring, dit levert de meeste belichting ook op een sponsor. Er wordt niet alleen financieel gesponsord maar ook in middelen. Van Gils bijvoorbeeld levert bij ons de pakken en krijgt daarvoor wedstrijdfaciliteiten voor terug. Verder zitten wij ook vast aan afspraken met de Eredivisie. Dit zie je duidelijk aan de backdrops. Dit zijn achterwanden bij een interview van de spelers na afloop van een wedstrijd. Iedere club kan daar zijn eigen sponsors promoten, maar bovenaan staan altijd de sponsors van de Eredivisie zelf. (zoals Nivea, ICS, etc.) In de tijd van Dirk Scheringa, met de DSB Bank als hoofdsponsor was er hetzelfde als nu. En hoofdsponsor (sponsor van de shirts en het stadion) en een Business Team de subsponsoren. Na de val van de DSB zijn we op zoek gegaan naar een nieuwe sponsor en kwamen er ook veel aanbiedingen binnen. Het vinden van de nieuwe hoofdsponsor is allemaal vrij snel gegaan. Ook het aantal seizoenskaarten dat wordt verkocht is niet afgenomen met de val van de DSB Bank. Alle 17.000 seizoenskaarten zijn altijd uitverkocht. We hebben toen ons vertrouwen gezet op een voorzitter, wat Dirk Scheringa naast hoofdsponsor ook was.
Martijn Ruijter, accountmanager, De Graafschap, geeft hetzelfde weer van zijn club.
Sportsponsoring
Voorwoord50
De ideale situatie is dat sponsoren 3-jarige contracten aangaan met De Graafschap. Omdat het bij De Graafschap ieder seizoen afwachten is of er Eredivisie of Eerste Divisie wordt gespeeld kiezen veel sponsoren voor een eenjarig contract. Wel zijn er een aantal constructies dat wanneer De Graafschap bijvoorbeeld promoveert of in de Eredivisie blijft dat het contract dan wordt verlengd. Men betaald voor het aantal seats dat men heeft of voor de reclame-uitingen die men heeft. Er is geen constructie dat de Seats duurder worden wanneer de prestaties beter zijn. Wel wordt er ieder seizoen overlegt wat de nieuwe prijs van de Seats moet zijn, het kan dus zo zijn dat wanneer de prestaties beter zijn de Seats ook duurder worden maar dit is niet standaard. Bij De Graafschap is de crisis terug te zien bij de kleinere bedrijven die sponsor zijn. Zij kiezen ervoor om een lager bedrag te sponsoren of om helemaal te stoppen met sponsoren. Qua aantal is De Graafschap er, door de promotie van afgelopen seizoen, dit seizoen fors op vooruit gegaan. In het hedendaagse voetbal zie je vaak dat clubs hun eeuwenoude stadionnaam veranderen in de naam van hun sponsor voor een berg met geld. Maar bij de Graafscha zien we het niet snel gebeuren met De Vijverberg. Bij De Graaschap hebben wij veel contactmomenten met de sponsoren. Dit kan zijn op een formele en een informele manier. De formele contacten zijn er minimaal 2 maal per seizoen. Er is een bedrijfsbezoek dat de Accountmanager verricht en daarnaast zijn er contractonderhandelingen met de sponsoren. De informele contacten zijn er ongeveer om de 2 weken. Dit zijn vaak bijeenkomsten die georganiseerd zijn voor de sponsoren. De meeste van onze sponsoren streven naar regionale bekendheid omdat zij een te klein sponsorbudget hebben om echt nationale bekendheid te genereren. De shirtsponsor bijvoorbeeld streeft wel naar nationale bekendheid en krijgt ook veel aandacht in de media tijdens uitzendingen van Studio Sport & Eredivisie Live. De meeste van onze sponsoren zijn alleen actief in voetbal omdat dit de grootste sport van Nederland is. Daarnaast heeft De Graafschap het grootste regionale Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord51
netwerk van Oost-Gelderland. Het is dus voor hen het meest gunstig om hier sponsor te zijn. De grote bedragen die wij ontvangen zijn echt te vinden bij de shirtsponsoring. Onze shirtsponsor is ook de hoofdsponsor van De Graafschap. Daarnaast wordt het meeste geld gegenereerd uit de verkochte Seats.
Bovenstaande tabel toont de 18 Eredivisie clubs met hun totale sponsorinkomsten, hun aantal sponsoren en de gemiddelde sponsorbijdrage. De gemiddelde sponsorbijdrage op clubniveau worden berekend door de totale sponsorinkomsten van de BVO te delen door het aantal clubsponsoren. De Graafschap heeft in totaal dus 417 sponsoren die gemiddeld 15.000,00 En AZ heeft 808 sponsoren die gemiddeld 18.000,00 investeren. Naast de sponsoren van de clubs van de Eredivisie ook nog een klein overzichtje met de sponsors van de Eredivisie zelf:
2. Hoeveel geld gaat erom in de sponsoring in de voetballerij?

De voetballerij is in Nederland volkssport nummer n en de grote bedrijven willen zich linken aan deze sport. Is het vanzelfsprekend dat er in het Nederlandse voetbal dan ook het meeste geld omgaat? Dat wordt duidelijk in deze paragraaf. Eredivisie Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord52
We starten met de inkomsten van de Nederlandse voetbalclubs in de Eredivisie, seizoen 2009/2010. Alle clubs proberen natuurlijk een zo lucratief mogelijk contract af te sluiten met een sponsor, het liefst een sponsor die ook bij de filosofie van hun club past, een filosofie waar sponsor en gesponsorde zich in kunnen vinden. Een samenwerking werkt natuurlijk het beste als zowel de sponsor als de club tevreden zijn met elkaar. Er zijn clubs die vooral zelf veel op zoek gaan naar sponsors. En clubs die de sponsors eerder naar hun laten komen. Wanneer het laatste het geval is, betekent dit echter vaak wel dat je een club van naam hebt, nationaal als internationaal gezien. De betere clubs hebben vaak het voordeel dat ze een groot aanbod hebben van sponsors en subsponsors. Een topclub als Ajax heeft bijvoorbeeld liever geen kleine regionale sponsors. Ze hebben liever n grote sponsor waaraan ze evenveel geld verdienen. Deze grote sponsors verwachten ook dat de club vervolgens buiten hen, niet te veel kleine sponsors aan zich bindt, zodat de grote sponsor zelf meer in het nieuws is wanneer de club in de media komt.
Bovenstaande tabel geeft de sponsorontvangsten in het seizoen 2009/2010 weer. We bekijken nu alleen de totale ontvangsten van alle sponsors en niet naar hoeveel sponsors de club heeft. Wat hedendaags vaak in het nieuws is, is de opkomst van de provincieclubs. Ze doelen dan op clubs die niet uit grote steden komen als Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven en Utrecht. Aan de sponsorinkomsten is dit gegeven duidelijk nog niet zichtbaar. Wat opvalt is dat Ajax er nog steeds ruim bovenuit steekt. Uit verschillende marktonderzoeken van Infostrada Sport via Voetbal International is ook gebleken dat Ajax nog steeds de populairste club is van Nederland. De achterban van de club is groter dan die van Feyenoord en PSV, nummers twee en drie op de lijst van grootste achterban, samen. Dit zijn voor sponsors natuurlijk uitermate interessante statistieken. Hier moet wel bij vermeld worden dat het voor sponsors die minder te besteden hebben ook minder interessant is. Wanneer zij een club sponsoren komt deze uit hun regio en zijn ze daar meer dan gelukkig mee. Ajax krijgt dus nog de meeste inkomsten mede door haar hoofdsponsor Aegon, ondanks dat de club uit de hoofdstad al 6 jaar geen kampioen van Nederland Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord53
meer is geworden. Club in verval Feyenoord staat nog op een respectabele derde plaats. Dit ook door de grote naam, historie achterban die de club nog steeds heeft. De Rotterdammers presteren al jaren ver onder de maat, de vraag is dus hoelang de sponsors nog hun naam aan de club willen binden. Wanneer de club bijvoorbeeld zover afzakt dat de Jupiler League (2e divisie) bereikt wordt zal de interesse van veel sponsors wel gaan afnemen. Uit de tabel valt verder op dat Twente en AZ hard aan de weg timmeren en dat SC Heerenveen haar zaakjes nog steeds goed op orde heeft. Onderstaande tabel toont de 18 Eredivisie clubs met hun totale sponsorinkomsten, hun aantal sponsors en de gemiddelde sponsorbijdrage. *De hieronder berekende gemiddelden zijn benvloed doordat businessseathouders en dergelijke niet zijn uitgesplitst. Deze maken deel uit van de zogeheten commercile exploitatie en zijn groot in aantal, waardoor zij het berekende gemiddelde benvloeden en drukken.
Aan de bovenstaande tabel te zien, zie je dat de traditionele top 3 het meeste geld ophaalt en ook de hoogste gemiddelde sponsorbijdrage hebben. Ze kiezen er bewust voor een zo laag mogelijk aantal sponsors aan zich te binden zoals bovenstaand beschreven.
Sportsponsoring
Voorwoord54
Deze tabel gaat over de gegevens uit het seizoen 2008/2009 en hieronder de eindstand van dit seizoen. 1 AZ 10 Vitesse 2 FC Twente 11 NEC 3 Ajax 12 Willem II 4 PSV 13 Sparta Rotterdam 5 SC Heerenveen 14 ADO Den Haag 6 FC Groningen 15 Heracles Almelo 7 Feyenoord 16 Roda JC 8 NAC Breda 17 De Graafschap 9 FC Utrecht 18 FC Volendam De rode trendlijn geeft aan hoeveel punten er gemiddeld werden behaald bij een bepaalde netto omzet, gegevens op de y-as duiden op het aantal verdiende punten. De gegevens op de x-as is de netto omzet (X 1000). Wat opvalt en logisch is, is dat de clubs die goed presteren het meeste geld binnenslepen.
Sportsponsoring
Voorwoord55
Bovenstaande tabel geeft het seizoen 2008/2009 weer in netto resultaten. Het netto resultaat is het bedrijfsresultaat (totale netto omzet totale bedrijfslasten) na rentebaten, Rentelasten, belasting en vergoedingssommen. Denk bij de vergoedingssommen aan de transfers. Gezamenlijk hebben de clubs in de Eredivisie een negatief netto resultaat van 31,0 miljoen. Acht clubs hebben een positief netto resultaat. De clubs in de Jupiler League hebben in het seizoen 2008/2009 gezamenlijk een negatief netto resultaat van 10,2 miljoen. Zes clubs noteren een positief netto resultaat. In de drie voorgaande seizoenen was het netto resultaat in de Eredivisie nog positief. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de crisis. Hoewel de Jupiler League in het seizoen 2008/09 een negatief netto resultaat kent, is het netto resultaat iets verbeterd ten opzichte van 2007/2008. Dit betekent dat ze de goede weg zijn ingeslagen.
Sportsponsoring
Voorwoord56
In bovenstaande sponsorpiramide worden alle sponsoren van de clubs gerangschikt naar grootte in zes categorien. Gemiddeld heeft een Eredivisieclub 494 sponsoren. In zijn totaliteit telt de Eredivisie 8.900 sponsoren. Hiervan valt 50% in de categorie die 5.000 tot 20.000 per jaar sponsort en 39% in de laagste categorie tot 5.000.
Sportsponsoring
Voorwoord57
Buitenland
In bovenstaande tabel staan de totale inkomsten van de rijkste clubs van Europa. Het verschil tussen de Europese topcompetities en de Eredivisie is enorm. Real Madrid is nummer n op deze lijst met ruim 400 miljoen euro.
1. 2. 3.
Real Madrid, Bwin, 139,2 miljoen, 35% FC Barcelona, * Etisalat en Betfair, 112 miljoen, 31% Manchester United, Saudi Telecom, AIG 82,2 miljoen, 25% 4. Bayern Mnchen, T-Home 159,3 miljoen, 55% 5. Arsenal, Emirates, 56,5 miljoen, 21% 6. Chelsea, Samsung, 11,7 miljoen, 26% 7. Liverpool, Carlsberg, 79,5 miljoen, 37% 8. Juventus, New Holland Group, 54,3 miljoen, 27% 9. Inter Milaan, Pirelli, 52,6 miljoen, 27% 10. AC Milan, Bwin, 64,1 miljoen, 33% Bovenstaande gegevens tonen de top 10 clubs met de hoogste totale inkomens met daarachter hun hoofdsponsor(s). Het bedrag dat de club aan sponsorgelden ontvangt en uiterst rechts de sponsorontvangsten als percentages van de omzet. * Het sponsorinkomen van FC Barcelona is veel lager dan het zou kunnen zijn. De belangrijkste shirtsponsor is namelijk Unicef. FC Barcelona doneert geld aan Unicef in plaats van Unicef aan FC Barcelona. Volgend jaar zal dit niet langer het geval zijn. FC Barcelona is in zee gegaan met de Qatar Foundation. Qatar Foundation zal in het eerste jaar 166 miljoen euro bijschrijven. Nederlandse legende Johan Cruijff uitte zich uiterst kritisch over dit contract. Hij vond het
Sportsponsoring
Voorwoord58
initiatief om met Unicef op het shirt te spelen beter voor de wereld en was er trots op dat FC Barcelona het enige team ter wereld was die op deze manier een organisatie steunde. Shirtsponsoring
Bovenstaande grafiek toont de waarde van de shirtsponsoring in 6 Europese topcompetities de Barclays Premier League uit Engeland, de Ligue un uit Frankrijk, de Duitse Bundesliga, de Italiaanse Serie A, de Nederlandse Eredivisie en de Primera Division uit Spanje. Deze waarde blijft maar stijgen. De waarde van shirtsponsoring is nog nooit zo hoog geweest namelijk meer dan 470 miljoen euro. De stijging van de waarde van shirtsponsoring dit jaar bedroeg 18 procent met de gegevens vergeleken van vorig jaar. De waarde van shirtsponsoring in de Eredivisie blijft ongeveer gelijk met het vorige jaar. Deze ging met n miljoen euro omlaag naar 42 miljoen euro. Dit is maar liefst 86 miljoen euro minder dan de totale jaarlijkse inkomsten uit shirtsponsoring in de Premier League. Deze competitie staat op n met de Duitse er vlak achter hen. Na deze competities volgen achtereenvolgens de Serie A, Ligue 1, Primera Division en de Eredivisie.
Sportsponsoring
Voorwoord59
Na alle gegevens over shirtsponsoring te hebben verzameld is het interessant te weten te komen welke sectoren er het meest genteresseerd zijn in de shirtsponsoring en welke sectoren er dan het meeste sponsoren. De sector financile dienstverlening/verzekeringen gaf de meeste miljoenen uit aan shirtsponsoring. Daarna kwam de sector kansspelen en loterijen. Alle sectoren gaven afgelopen seizoen meer geld uit dan het seizoen ervoor behalve de energieleveranciers. Zij spenderen nu 2,3 miljoen euro minder dan de 43,4 miljoen euro in de vorige jaargang.
Onderstaande tabel geeft de teams met de hoogste inkomsten aan shirtsponsoring weer.
Sportsponsoring
Voorwoord60
U ziet dat Manchester United bovenaan staat en niet Real Madrid dat in het jaar 2008/2009 nog bovenaan stond in de lijst met de meeste totale inkomsten. Dit wil dus niets zeggen over de gegevens van shirtsponsoring. Manchester United en Liverpool FC hebben sinds afgelopen zomer beide een nieuwe shirtsponsor en zij incasseren dan ook de meeste miljoenen van alle clubs. De sponsors zijn AON en Standard Chartered (beide sector financile dienstverlening/verzekeringen) en zij geven op jaarbasis 23,6 miljoen euro uit om op het shirt van de twee topclubs te mogen staan. Bwin (Real Madrid), Deutsche Telekom (Bayern Mnchen) en Samsung (Chelsea) completeren deze top vijf. Al deze enorme bedragen zijn niet aan Nederlandse clubs besteed. De kloof lijkt juist alleen maar groter te worden. Daarom willen Nederlandse clubs dat hun beste spelers niet zo snel naar het buitenland vertrekken zodat ze de Nederlandse clubs aan meer sportieve successen kunnen helpen. Dit leidt ook weer tot een stijging van interesses van sponsors. Ajax is behaalt nog steeds het meeste geld uit shirtsponsoring. Aegon betaalt per jaar 10 miljoen euro.
Conclusie:
Zoals eerder in dit werkstuk te zien gaat er 20 miljoen euro om aan de sponsoring in het schaatsten 30 miljoen euro in wielrennen en 270 miljoen euro per jaar in de sponsoring van het voetbal. Deze verschillen waren te verwachten want voetbal is de meest beoefende sport in Nederland. voetbal trekt de meeste toeschouwers en is dus voor veel sponsors de aantrekkelijkste sport om te sponsoren.
Sportsponsoring
Voorwoord61
Hoofdstuk 7 crisis
Economische
1. Hoe reageert de sportsponsoring op de (effecten van de) economische crisis?

Of het nu cultuur is of sport, maakt dat geen verschil. Ook de sport voelt de crisis. Aan de andere kant worden er nog steeds grote sponsorcontracten gesloten en stijgen de sponsorinkomens. Als je bijvoorbeeld kijkt naar Amerika, daar zijn de sponsorgelden in 2010 voor Football, Basketball, Honkbal en ijshockey met 7% gestegen naar 2,3 miljard dollar. Vertelt Niels Cannegieter, sportmarketeer, Triple Double Uit een onderzoek van Markteffect met 120 bedrijven en onze interviews zijn wij tot de volgende conclusies gekomen: Er wordt natuurlijk kritisch gekeken naar budgetten en de financile crisis maakt dat je als bedrijf nog een extra met de stofkam door je projecten heen gaat. Dat betekent echter niet altijd dat je perse veel bezuinigd, maar vooral probeert de budgetten beter te verdelen en effectiever in te zetten. Wel is het zo dat bij keuzes tussen bijvoorbeeld het oplossen van bepaalde klachten of een bepaald sponsorship, dat eerste toch wat zwaarder weegt. Antwoordt Ser Seesing, Communicatiemanager Sponsoring & Evenementen, ING Nederland, op de vraag Wordt er door de financile crisis op Sport Sponsoring bezuinigd door de ING en zo ja waarom? Ten eerste is aan de bedrijven gevraagd of zij gevolgen hebben gemerkt van de economische crisis. Het grootste gedeelte, 61%, voelen geen consequenties van de economische crisis. Dit is vooral omdat het gaat om langlopende contracten. Barbara Westendorp, assistent woordvoerder, PricewaterhouseCoopers, zegt hierover: Een sponsorcontract wordt afgesloten voor enkele jaren, hierop heeft de crisis alleen invloed indien het contract afloopt en herzien moet worden. In het geval van KNVB Hoofdsponsoren staat hier een vast bedrag voor, wat dus niet is veranderd door de crisis. Ook Olga Toet, Manager sponsorzaken, Staatsloterij, vertelt ons hetzelfde Wij hebben een contract van 3 of 4 jaar, die worden afgemaakt, dus op dit moment is er niks veranderd aan ons budget. En als grootste staatsloterij van Nederland voelen wij sowieso niet veel van de crisis en ook de vaste spelers die waren afgevallen doen nu eigenlijk weer mee, waardoor wij ook bij het vernieuwen van ons contract waarschijnlijk geen kleiner budget zullen hebben. Ieke Tromp, Communicatieadviseur, Rabobank, merkt iets anders op: We merken dat er een enorme toename is van sponsorverzoeken. Het is steeds moeilijker om sponsors te vinden in deze tijden. Wij hebben een strak beleidsplan Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord62
waar staat waar de verzoeken aan moeten voldoen. Past het binnen deze criteria dan kan men een bijdrage verwachten. Erik ruts, adviesbureau Sponsorbrein zegt: Bedrijven kijken op dit moment wel veel kritischer naar wat sponsoring het oplevert. Als dat te weinig is, trekken ze zicht terug. Ruts vertelt er dan wel bij dat er ook positieve kanten zitten aan het nu beginnen met sponsoren: Als je nu instapt in sponsoring, levert dat extra sympathie op. Je wekt op zn minst de indruk dat het goed gaat met je bedrijf. Volgens Markteffect geeft 1% van de ondervraagde bedrijven aan dat zij positieve gevolgen merken van de crisis. 32% zegt dan weer dat zij negatieve gevolgen hebben gevoeld in hun onderneming. Zo ook Maartje Reubsaet, Marketing & Sales, Born Sportscare, zij verteld dat bij hun er een steeds kleiner budget vrijkomt voor sportsponsoring. Andere negatieve gevolgen waaruit de bedrijven konden kiezen waren de volgende:
Willem van Putten, ondernemer van zelfstandige horecagroothandel Gepu, vertelt in krantenartikel Voor wat hoort wat dat zij sponsoren in geld, goederen en (kortingsacties) Door de crisis is het budget wat lager en sponsoren we minder in geld en meer in goederen. Een doosje kroketten doneren is voor ons goedkoper dan geld te geven. Ik sponsor sowieso liever in spullen; dan weet ik waar het terechtkomt. Met geld is dat altijd afwachten. Een ander gevolg van de crisis is dat we scherper op de voorraad letten en ons assortiment opschonen. Hierdoor gaan er artikelen uit, die komen dan vrij om weg te geven. Uit het onderzoek in 2009 van Markteffect kwam op de vraag wat er zou gebeuren met de budgetten van de verschillende bedrijven dit antwoord:
Sportsponsoring
Voorwoord63
Frank Jonker, accountmanager, AZ, merkt op dat er dit jaar relatief iets minder sponsoren hun contract hebben verlengt door de crisis. Waardoor er bij de club ook bezuinigingen worden toegepast. Martijn Ruijter, accountmanager, De Graafschap, ziet het vooral bij de kleine sponsoren. Zij sponsoren in kleinere bedragen of stoppen met sponsoren. Maar wat betreft de grote sponsor, die blijft hetzelfde. Jan Driessen, directeur communicatie, Aegon, vertelt in NRC Focus dat het nu, tijdens de economische crisis, helemaal belangrijk is om na te gaan wat we nu eigenlijk sponsoren. En of er wel genoeg rendement uit die sponsoring komt. Aegon is de derde sponsor van Nederland met een budget van 18 miljoen euro per jaar, exclusief activatie. Dat geld is goed besteed, ik weet zeker dat het meer oplevert dan het kost. We onderzoeken alles wat mogelijk is, maar het is een illusie dat ik dat ook allemaal hard kan maken. Het is een onderbouwde inschatting. Het wordt in deze tijden steeds belangrijker om precies te weten wat sponsoring oplevert. Maar ik heb daarvoor het ultieme onderzoek nog niet gevonden. Wat is bijvoorbeeld de waarde van trotsere medewerkers? Conclusie: Vooral de kleine sponsor zal volgens ons gaan bezuinigen of zelfs stoppen met sponsoren. Maar de grootste zullen veel minder van de crisis voelen en ook door blijven gaan met de sponsoring. Elk bedrijf zal waarschijnlijk wel goed de sponsorcontracten hebben nagekeken. Een erg belangrijk punt tijdens deze crisis om toch de topsport te kunnen laten bestaan is het contact tussen de sponsor en de gesponsorde partij. Over het contact dat deze twee samen hebben zegt Olga Toet, Manager sponsorzaken, Staatsloterij, het volgende: Wij hebben wekelijks contact met de KNVB, er zijn veel momenten dat we gewoon in de auto elkaar bellen en praten over de zaken. Ook zitten we eens in de drie maanden om de tafel met harde feiten en cijfers, daar bekijken we wat er beter kan. Ook tijdens de wedstrijden en de 50 evenementen is het contact met de gesponsorde partij volgens ons belangrijk. Er moeten duidelijke afspraken zijn over tegenprestaties, geld of contact. Ik geloof dat dit een heel belangrijk punt is, het contact tussen de Staatsloterij en de KNVB, om een sponsorcontract optimaal te benutten, voor beide partijen.
Sportsponsoring
Voorwoord64
Nu het toch beter gaat met velen bedrijven geloven wij dat het geld dat omgaat in sportsponsoring toch zal blijven toenemen, meer hierover in hoofdstuk 9.
Hoofdstuk 8 Reactie op ontwikkelingen

1. Wat is de reactie van sportsponsoring op veranderingen en ontwikkelingen in de sport?
Veranderingen en ontwikkelingen in de sport vinden constant plaats. Van synchroonzwemmen tot paardrijden, van rugby tot tafeltennis. Een goede prestatie kan gevolgen hebben voor het contract dat op dat moment tussen de sponsor en de sporter of het team geld. Slechte prestaties doen dit natuurlijk ook maar ook supportersrellen of dopingperikelen kunnen enorme invloed hebben op de relatie tussen de gesponsorde en de sponsor. Van de afgelopen tien jaar hebben wij de interessantste eruit gepikt. AZ Alkmaar landskampioen 2008/2009 Sponsor: DSB Bank AZ Alkmaar werd in 2009 voor het in eerst in haar historie landskampioen van de Eredivisie. In het seizoen 2006/2007 was de club de titel misgelopen op de laatste speeldag door met 3-2 te verliezen van Excelsior. De ontlading dat het in 2009 wel lukte was vanzelfsprekend enorm. Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord65
Gevolgen Deze prestatie had natuurlijk gevolgen voor de sponsor in die tijd van AZ, DSB. De DSB Bank was de bank van Dirk Scheringa. Bij DSB was het altijd opmerkelijk dat je tegen een extreem lage rente hoge bedragen kon lenen. Uiteindelijk is de bank mede door toedoen van Pieter Lakeman gevallen en verloren duizenden mensen een hoop geld. Dat terzijde was het succes in 2009 ook aan DSB te zien. Uit een enquete van DSB die het destijds hield was te zien dat er een stijging was van de personen die de bank DSB gingen gebruiken. DSB speelde ook goed in op het succes van AZ door extra reclames op tv en andere media te plaatsen, verwijzend naar het succes van hun club AZ. Dirk Scheringa besloot voor de titel een nieuw stadion te bouwen met de naam DSB Stadion. Dit deed hij omdat de verbeterde prestaties ervoor zorgden dat de toeschouwersaantallen bleven stijgen. Het kleine stadion de Alkmaarderhout (capaciteit 7800) kon de bezoekersaantallen niet meer aan een uitbreiding was noodzakelijk. Het DSB Stadion was een feit, maar zoals iedereen weet liep het verhaal niet zo sprookjesachtig af als het begon. AZ heeft nu een nieuwe hoofdsponsor gevonden in AFAS Software. Dit bedrijf heeft ook de stadionnaam overgenomen (AFAS Stadion). De prestaties van AZ vallen niet tegen en de club is er gelukkig bovenop gekomen.
Dirk Scheringa
Yuri van Gelder betrapt op Cocane Sponsor: Lotto Yuri van Gelder is een Nederlandse topturner die zich kan meten met de beste turners ter wereld. Hij won vele toernooien, zo werd hij in 2005 europees- en wereldkampioen. In 2008 en 2009 werd hij ook europees kampioen. Iedereen was blij met Yuri want hij zette Nederland weer op de internationale turnkaart. Totdat het gebruik van cocane tot twee keer toe werd gesignaleerd. Het leven van Yuri veranderde compleet. Gevolgen In de turnsport heb je sponsors die de turnbond sponsoren en er zijn sponsors die de sporter individueel sponsoren. Yuri van Gelder had vele sponsors maar zijn hoofdsponsor was Lotto. Nadat echter bekend werd dat Yuri van Gelder voor de tweede keer cocane had gebruikt was voor Lotto de maat vol. Althans, de KNGU kwam naar buiten met het bericht dat Yuri van Gelder niet meedeed aan het WK door het gebruik van cocane. Van Gelder ontkent dit nog steeds en meldde dat hij er met zijn hoofd niet bij was. De Waalwijker is ook niet positief bevonden dus zijn er ook nog sponsors die geloven in zijn onschuld. Voor Lotto was het kwaad al geschied en ze zijn niet bereid om op hun besluit terug te komen. Mede doordat Lotto na zijn
Sportsponsoring
Voorwoord66
eerste gebruik van cocane al sprak dat een tweede betrapping op doping zou leiden tot het dichtdraaien van de geldkraan. Yuri hield nog wel tal van sponsors over. Zij wachten op een definitief antwoord of van Gelder wel heeft gebruikt, of toch niet.
Dopinggebruik Thomas Dekker Sponsor: Rabobank Hem werd door kenners een gouden toekomst voorspeld. Hij zou groter zijn dan Joop Zoetemelk. Thomas Dekker was de trots van de Rabobank. Hij zou de Tour de France gaan winnen wanneer hij ouder was en hij was een enorm talent bij de jeugd. Zoals het er echter nu uitziet, lijkt het erop dat Thomas Dekker enkel een eeuwig talent zal blijven Hij won de Tirreno Adriatico in 2006 en een hoop etappes in belangrijke ronden. In 2009 werd echter bekend dat Dekker in 2007 EPO had gebruikt. Een bekende vorm van doping onder wielrenners. Dekker bekende en werd geschorst tot juli 2011. Gevolgen In het hoofdstuk over wielrennen wordt uitgelegd hoe de wielersport in elkaar zit. Daar valt te lezen dat alle renners onder contract staan bij een team. Thomas Dekker reed bij Rabobank. De bank stond na zij Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord67
bekentenis van het gebruik van EPO voor een lastige keuze. De bank schade aanbrengen door een renner een tweede kans te geven na het gebruik van doping of een toptalent ontslaan waardoor er een kans is dat hij voor andere teams veel prijzengeld gaat opleveren. De bank koos voor de eerste optie. Ze ontsloegen Thomas Dekker uit belang van de Rabobank. Niet alleen de Rabobank stond uiteindelijk achter het ontslag, ook Thomas Dekker wilde weg. Het talent en Rabobank hadden al eerder conflicten over bijvoorbeeld de Tour de France. Thomas Dekker werd thuis gelaten en hij was het hier absoluut niet mee eens. Het gebruik van EPO was voor Rabobank de druppel, die iedereen al aan het voelen komen.
Supporters ADO Den Haag bestormen het veld Sponsor: DSW ADO den Haag staat erom bekend dat het een zeer meelevende aanhang. Niet al het publiek dat bij ADO komt kijken is erg beschaafd. Zeker de harde kern niet. Ze laten vaak van zich horen. Zowel in positieve zin als in negatieve zin. Wanneer de prestaties in Den Haag tegenvallen roert het publiek zich. Zeker in de wedstrijden tegen Ajax en Feyenoord wil het publiek strijd zien. Als de prestaties tegen blijven vallen is het geen pretje om trainer te zijn bij ADO. Frans Adelaar heeft dit gemerkt. Op 19 november 2006 bestormen de fans het veld in de wedstrijd tegen Vitesse. Ze eisen dat de trainer de club verlaat en met succes. Adelaar vertrekt dezelfde dag nog en oogt aangeslagen maar de fans lieten ook de club met een extra probleem achter. DSW, de hoofdsponsor wil vertrekken. Gevolgen DSW was niet gediend van dit gedrag van de fans. Ze hadden eerder al het huis van Adelaar bekogeld met eieren en ook dit was in de media gekomen. Dit is slechte reclame voor een sponsor en voor DSW was de maat vol. Ze besloten te stoppen met sponsoring. De zorgverzekeraar kwam daar later wel op terug. Ze wilden nog wel sponsoren maar hun naam moest per direct van het shirt
Sportsponsoring
Voorwoord68
verdwijnen. Aan het einde van het seizoen besloot DSW alsnog te stoppen met sponsoren. De fans hadden dus invloed op de club op een negatieve manier.
Hoofdstuk 9 Toekomst
1. Wat is de toekomst van sportsponsoring?
De toekomst van sportsponsoring is geen veelbesproken onderwerp als het gaat over de sportwereld. Het gaat vaak over prestaties van de teams. Na de crisis is er echter wel wat veranderd. In Nederland hoor je vooral veel nieuws over sportsponsoring als er een Jupiler-League club aan de rand van de afgang staat. In het jaar 2011 wordt door de media gesteld dat het ergste deel wel voorbij is en dat de toekomst wat betreft sportsponsoring er rooskleurig uitziet. Grote vraag die nu rest is of deze stelling terecht is of dat we ons nog wel degelijk zorgen moeten maken voor de toekomst. Wat wel Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord69
een feit is, is dat de sector cultuur het kind van de rekening zal worden. Kabinet Rutte heeft het met de sector cultuur een stuk minder goed voor dan met de sector sport. Hij heeft bekend gemaakt dat er bezuinigd zal gaan worden op de cultuursector en dat de sportsector met het huidige budget verder kan. In de gegevens is te zien dat er een stagnatie was in de sport in 2009. Oorzaak is natuurlijk de economische crisis wat in hoofdstuk 7 uitgebreid is uitgelegd. Toekomst Wat voorspeld wordt door Niels Cannegieter, sportmarketeer van Triple Double Sportmarketing is dat de sector sport er over het algemeen goed vanaf is gekomen en dat de sponsors alleen maar meer zullen gaan sponsoren. Vooral de grote sponsors zullen meer geld gaan investeren. Dit doen ze omdat de toeschouwersaantallen bij veel sporten weer zullen toenemen omdat de crisis voorbij is. En de bevolking vindt sport vaak een fijne bezigheid, zowel om te kijken als om zelf te beoefenen. Cannegieter meldt verder dat kleine bedrijven hun sponsorgelden wel kunnen gaan inkorten omdat ze voorlopig nog niet over de crisis heen zijn. Dit kan ertoe leiden dat de allerkleinste clubs of verenigingen moeten zoeken naar andere oplossingen om niet failliet te worden verklaard. Cannegieter: Het ergste is achter de rug en ook kleine verenigingen weten dit en proberen weer vooruit te kijken.
Cultuur De sportsector was uitermate opgelicht toen bekend werd dat er niet bezuinigd ging worden op hun sector. Voor de grootste teams en clubs maakt dit geen heel groot verschil maar voor de kleine clubs was het reden om een extra feest te vieren in hun clubhuis (VV Virtus te Zevenbergen). De cultuursector zal door de bezuinigingen van kabinet Rutte er wel onder leiden. Een voorbeeld is dat de BTW op kaartjes niet meer 6% zal zijn maar 19%. Cannegieter: Voor veel mensen worden voorstellingen nu te duur en zullen ze eerder hun geld op zak houden. Voor de sport is het te hopen dat deze mensen nu eerder bij sportwedstrijden komen kijken. Al Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord70
trekt sport natuurlijk ook ander publiek aan dan cultuur, dit zal de toekomst uit gaan wijzen. Niels
Cannegieter
Volgens kenners schuilt er geen groot gevaar voor de sport als gevolg van de bezuinigingen in de cultuursector. Zij zijn van mening dat de sector cultuur geen deel van de sportsponsors zal overnemen doordat er een extreem tekort ontstaat in deze sector. Sportmarketeer Cannegieter: Ik verwacht niet dat de sector cultuur veel sponsors zal overnemen die nu actief zijn in de sport. Sport en cultuur trekt totaal andere doelgroepen, waardoor ik verwacht dat sponsoren niet ineens van koers wisselen omdat de sector cultuur nu ineens hard acquisitie gaat plegen. Als er een switch gemaakt wordt, gebeurt dit met andere motieven.
Ook wat betreft de sportsponsoring in Nederland is Cannegieter tevreden. Na de recessie is in 2010 de magische grens van 1 miljard euro aan sponsorgelden doorbroken Conclusie: Na de recessie is de kans groot dat de kleine clubs weer uit het dal zullen krabbelen en de grote clubs zullen rijker en rijker worden doordat de sponsors steeds meer te investeren hebben en ook werkelijk meer gaan investeren in de sport.
Conclusie
Beantwoording van de hoofdvraag:
Wat is het aandeel van sportsponsoring in de Nederlandse economie met betrekking op de professioneel beoefende sporten voetbal, wielrennen en schaatsen?
Sportsponsoring beslaat meer dan 50% van de totale uitgaven aan sponsoring in Nederland. 25% van het sponsorbudget in ons land ging uit naar voetbal. Uit het fieldresearch is gebleken dat de Nederlandse bevolking zich het meest aangetrokken voelt tot de sport voetbal in tegenstelling tot de sporten wielrennen en schaatsen. Ook zijn de sponsors van het voetbal bekender dan de sponsors uit het schaatsen en wielrennen. Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord71
In het voetbal ging in 2008 ongeveer 270 miljoen euro uit aan sportsponsoring van de KNVB, de eredivisie en de Eredivisie clubs. In de Nederlandse schaatswereld werd 20 miljoen euro uitgegeven om de sport mogelijk te maken in het jaar 2008. In Nederland werd ongeveer 30 miljoen euro uitgegeven in 2008 aan de sportsponsoring van het wielrennen. De totale sponsoring in Nederland in datzelfde jaar bedroeg ongeveer 925 miljoen euro. De totale sportsponsoring uitgaven bedroegen in 2008 570 miljoen euro. In 2009 steeg de totale sponsoring naar 950 miljoen, dat is een stijging 2.70%, de sportsponsoringuitgaven stegen van 2008 naar 2009 met 5.26%, de nieuwe sporsponsorbestedingen in Nederland in 2009 bedroegen 600miljoen euro. Na dit jaar was er een kleine stagnatie te zien in de bestedingen in het totale sponsorbudget en de sportsponsorbudgetten. De toekomst voor de sportwereld ziet er rooskleurig uit, sport kan niet meer bestaan zonder sponsoring. Op de sport wordt door Kabinet Rutte niet bezuinigd. Reclame sla je om, maar sponsoring, dat beleef je!
Slotwoord
In Oktober kregen we de eerste voorlichting over een werkstuk dat bij alle leerlingen bekend is. Het profielwerkstuk. Meneer van Luijt en mevrouw Wijnen maakten ons direct warm voor de opdracht. Een onderwerp was vrij snel gevonden en wat volgde was een planning. De planning had er alle schijn van dat, wanneer het goed uitgevoerd zou worden, het werkstuk een groot aantal bladzijden zou omvatten.
Sportsponsoring
Voorwoord72
Deze verwachting werd, wanneer we kijken naar het resultaat, ook werkelijkheid. We hopen echter dat de kwaliteit de kwantiteit van het werkstuk gaat overstijgen. Over het algemeen zijn we zeer tevreden over het resultaat. Voorl het samenwerkingsverband en het contact met Mijnheer Gijzen verliepen volgens ons vlekkeloos. We vonden het erg interessant om onze deelvragen en hoofdvraag te beantwoorden. Dit kan je oppervlakkig doen maar het was voor ons een uitdaging om dieper op de onderwerpen in te gaan. Het gaf ons een kick om uit interviews informatie te verkrijgen welke niet of nauwelijks op internet te vinden is. Ook alle verzamelde informatie bundelen tot n geheel was prettig om te doen. Je zag namelijk het werkstuk meer en meer vorm krijgen tot het eindresultaat. De enqute was voor ons een van de hoogtepunten. Aangezien deze niet alleen aan onbekenden is verstuurd maar ook een familie en vrienden. We kwamen hierdoor te weten of zij veel van de sporten wisten of niet. Natuurlijk waren er ook minder leuke kanten aan een werkstuk als deze. Denk dan aan onbeantwoorde mails van bedrijven waar je heel graag meer van zou willen weten. Al met al waren er voor ons meer positieve kenmerken op te noemen dan negatieve en dat hebben we te danken aan onze interesse voor het gekozen onderwerp. Tot slot willen we meneer Gijzen bedanken voor zijn hulp en medewerking. Hij gaf ons de nodige steun waar wij erg content mee waren.
Sportsponsoring
Voorwoord73
Bronvermelding
Boeken: sport. 101 boeiende vragen en verbazingwekkende antwoorden - Verbeeck public relations, beleid, organisatie en uitvoering - Groenendijk en van Hazekamp An international review of sponsorship research - Cornwell en Maignan adfo sportsponsoring - Lokerman en Westermann In balans, management & organisatie - van Vlimmeren en de Reuter Communicatiedossier sponsoring van Maren Adfo sponsoring, theorie en praktijk Lokermann Basisboek entertainmentmarketing Penseel en Janssen Wolters/ Koenen Nederlands woordenboek Krantenartikelen: BN de Stem, Schaatsploeg DSB in grote onzekerheid,13 oktober 2009 NRC Focus, Kunst, maar steeds meer wetenschap Van Laura Wennekes, Voor wat hoort wat, verkregen via Erik Ruts. De Volkskrant, Eredivisie leed vorig seizoen recordverlies, 24 november 2010 DVD: Le tour de France Interviews: Ieke Tromp, Communicatieadviseur, Rabobank Boy Sleddering, sponsoring, Rabobank Olga Toet, Manager sponsorzaken, Staatsloterij Barbara Westendorp, assistent woordvoerder, PricewaterhouseCoopers Maartje Reubsaet, Marketing & Sales, Born Sportscare Erik ruts, adviesbureau, Sponsorbrein Frank Jonker, accountmanager, AZ Martijn Ruijter, accountmanager, De Graafschap Eduard Joannes, directeur vastgoed, KBC bank Niels Cannegieter, sportmarketeer, Triple Double Bas Wouters van den Oudenweijer, Projecmanager Sponsoring, KPN Ser Seesing, Communicatiemanager Sponsoring & Evenementen, ING Nederland Websites: http://www.knvbexpertise.nl/ http://en.wikipedia.org/wiki/Henri_Desgrange http://www.romeinspompeii.net/amphitheater1.html#drie http://nl.wikipedia.org/wiki/Liturgie http://nl.wikipedia.org/wiki/Jaap_Eden http://nl.wikipedia.org/wiki/Gaius_Cilnius_Maecenas http://www.hplus.nl/index.php? option=com_content&task=view&id=182&Itemid=35 http://arno.unimaas.nl/show.cgi?fid=17500 http://www.knvb.nl/partners/sponsors/staatsloterij http://www.knsb.nl/bond/sponsors/ http://www.knwu.nl/ http://schaatsen.nl/topsport-langebaan/teams Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord74
http://www.bobdejong.net/index.php? PHPSESSID=v6um084lhgvj88on9pnh1loj82&x841=52 08&pageid=1 http://www.essent.nl/content/overessent/actueel/archief/2009/svencouv er_sven_kramer _schaatst_energierekening_omlaag.html http://schaatsen.blog.nl/naast-de-baan/2009/10/19/schaatsers-dsbzoeken-nieuwesponsor-failliet-knsb-steu http://nl.wikipedia.org/wiki/Rabobank www.knvb.nl http://www.cijfersvanoranje.nl/worldcoach_project/ www.az.nl www.degraafschap.nl http://www.eredivisie.nl/ www.uciprotour.com http://www.vacansoleilprocyclingteam.com/renners/ www.rabosport.tv www.giant.com www.agu.com www.nike.com www.enecotour.nl nl.wikipedia.org/wiki/Giant
http://www.nusport.nl/overig/2350939/team-timmer-officieel-team-liga.html http://www.nrc.nl/nieuws/2010/12/28/marianne-timmer-stopt-per-direct-metschaatsen/
www.vi.nl http://nl.wikipedia.org/wiki/DSB_Bank
http://www.trouw.nl/nieuws/sport/article3251813.ece/Van_Gelder_verliest_Lotto_a ls_spon sor.html http://www.google.nl/imgres? imgurl=http://www.volkskrant.nl/static/FOTO/pe/8/16/5/med ia_xl_297890.jpg %3F20101013173701&imgrefurl=http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3704/Yuri -vanGelder/article/detail/1032815/2010/10/13/Van-Gelder-is-zijn-sponsorkwijt.dhtml&usg=___45PbXSUCxtpU0ilU0yuQTJbGU=&h=624&w=468&sz=31&hl=nl&start=0&zoom=1&tbnid=n 5n2KEh9cshS BM:&tbnh=139&tbnw=102&prev=/images%3Fq%3DYuri %2Bvan%2BGelder%2Blotto%26um %3D1%26hl%3Dnl%26sa%3DN%26rlz %3D1R2SMSN_nlNL387%26biw%3D1345%26bih%3D55 3%26tbs %3Disch:1&um=1&itbs=1&iact=rc&dur=417&ei=AxsqTYLyJ4qV8QOCyu2DBw&o ei=A xsqTYLyJ4qV8QOCyu2DBw&esq=1&page=1&ndsp=19&ved=1t:429,r:5,s:0&tx=8 8&ty=85 http://nl.wikipedia.org/wiki/Yuri_van_Gelder http://nl.wikipedia.org/wiki/Thomas_Dekker_(wielrenner) http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2698/Sport/article/detail/926226/2008/07/28/Vertr ouwens breuk-Dekker-en-Rabo.dhtml http://reclamewereld.blog.nl/sponsoring/2006/11/20/hoofdsponsor_dsw_haalt_naa m_van_ ado-shirts
Sportsponsoring
Voorwoord75
http://www.vi.nl/Nieuws-item/189007/Waarde-van-shirtsponsoring-inEuropa-blijftstijgen.htm
http://www.rtl.nl/ (/financien/rtlz/nieuws/)/components/financien/rtlz/2010/weken_2010/49/12 10_1155_barcelona_sponsortcontract_qatar_166_miljoen_5_jaar.xml
Planning
8 oktober 10 Samen het onderwerp kiezen en een gesprek houden met meneer Gijzen over het onderwerp. Ook samen een planning opstellen. Voor 18 oktober 10 Opstellen van hoofdvraag en deelvragen en doorsturen ter controle naar meneer Gijzen. Voor 21oktober 10 Zoveel mogelijk bronnen verzamelen over het onderwerp. 21 oktober 10 Gesprek met meneer Gijzen. Zoveel mogelijk mailtjes versturen naar mensen die we zouden kunnen interviewen. Een enqute opstellen over hoe mensen reageren op sportsponsoring en een hypothese maken. Bekijken van de verschillende gevonden bronnen. En het opstellen van een voorwoord. Week 43 Met enqutes de straat op en in laten vullen. Ingevulde enqutes bekijken en uitwerken tot een conclusie. Steven zoveel mogelijk informatie zoeken over sponsoring in het wielrennen en Laurl in het schaatsen. 24 november 10 Gesprek met meneer Gijzen. Zo veel mogelijk interviews afnemen. 5 december 10 Samen deelvraag 1 maken. 6 december 10 Samen werken aan de resultaten van de enqute. En meneer Gijzen deelvraag 1, de hypothese en de resultaten van de enqute ter controle sturen. 7 december 10 Gesprek met meneer Gijzen over al geschreven stukken. Samen hoofdstuk 2 schrijven
Sportsponsoring
Voorwoord76
Voor 15 december 10 Hoofdstuk 3 en 4 afmaken. 20 december 10 Laatste PWS- dag. Gesprek met meneer Gijzen . 27 december 10 Hoofdstuk 5, deelvraag 1 beantwoorden 28 december 10 Hoofdstuk 5 afronden.
5januari 10 Hoofdstuk 7 afronden en de opmaak van het werkstuk bepalen. 8 januari 10 Hoofdstuk 8 en 9 afronden 9 januari 10 Hoofdstuk 6 schrijven. 11 januari 10 Schrijven van de conclusie en het slotwoord. 12 januari 10 Alles af, versturen naar meneer Gijzen voor laatste controle. 13 januari 10 Laatste opmaak verbeteringen. Uitprinten en binden van het eindwerk. 14 januari 10 Inleveren van het profielwerkstuk.
Sportsponsoring
Voorwoord77
Logboek
8 oktober 10 Gesprek met meneer Gijzen over het onderwerp. We zijn samen op zoek gegaan naar het onderwerp en de hoofdvraag op school. We hebben een planning opgesteld. 12 oktober 10 Opstellen van de hoofdvraag en verschillende deelvragen. Thuis samen aan gewerkt en doorgestuurd voor controle naar meneer Gijzen. 18 oktober 10 Laurl is op zoek gegaan naar informatie over sportsponsoring in de bibliotheek en op internet. 19 oktober 10 Steven is op zoek gegaan naar informatie over sportsponsoring in de bibliotheek en op internet. 21 oktober 10 Gesprek met meneer Gijzen op school. Aanwijzingen gehad over opbouw en opmaak van het werkstuk. Thuis samen gewerkt aan informatie zoeken en mailtjes sturen naar mensen die we kunnen interviewen. Enqute opgesteld en voorwoord en hypothese gemaakt. Steven heeft de DVD van de tour de France bekeken en daar de nodige informatie uit gehaald. 25 oktober 10 Versturen van de enqute naar meneer gijzen. Week 43 We zijn elke dag wel bezig geweest met meer bedrijven en instanties te e-mailen om nog meer informatie te krijgen. Ook hebben we al een aantal mensen gevonden met wie we over en weer e-mailen. Verder hebben we de enqutes in laten vullen door mensen via internet. 24 november 10 Naar Den Haag, we hebben een interview gehad met Olga Toet van de Staatsloterij en met Bas Wouters van den Oudenweijer van de KPN. 5 december 10 Samen deelvraag 1. 6 december 10
Sportsponsoring
Voorwoord78
Samen gewerkt aan de resultaten van de enqute. En meneer Gijzen deelvraag 1, de hypothese en de resultaten van de enqute ter controle gestuurd. 7 december 10 Gesprek met meneer Gijzen over al geschreven stukken. Voorwoord verstuurd naar meneer Gijzen. Het samen schrijven van hoofdstuk 2 en een begin maken aan hoofdstuk 3 en 4. 12 december 10 We hebben hoofdstuk 3 en 4 afgemaakt. 20 december 10 Laatste PWS- dag. Gesprek met meneer Gijzen over het af krijgen van het gehele profielwerkstuk. 25 december 10 Hoofdstuk 5, deelvraag 1 beantwoord, samen. 28 december 10 Hoofdstuk 5 afgerond en een begin gemaakt aan hoofdstuk 7. 3 januari 10 Hoofdstuk 7 afgerond en een begin gemaakt aan hoofdstuk 9. Opmaak van het profielwerkstuk gemaakt en alles samengevoegd. 8 januari 10 Hoofdstuk 8 en 9 afgerond. 9 januari 10 Begin gemaakt aan hoofdstuk 6. 11 januari 10 Schrijven van de conclusie en het slotwoord en einde gemaakt aan hoofdstuk 6. 12 januari 10 Alles af, verstuurd naar meneer Gijzen voor laatste controle. 13 januari 10 Laatste opmaak verbeteringen. Uitprinten en binden van het eindwerk. 14 januari 10 Inleveren van het profielwerkstuk. Verder hebben wij de gehele periode, van 8 oktober tot half december, in contact gestaan met bedrijven om hierdoor informatie te verkrijgen.
Sportsponsoring
Voorwoord79
Bijlagen
Een aantal ingevulde enqutes vindt u op de volgende paginas.
Sportsponsoring
Voorwoord80
Beste meneer/mevrouw. Geregeld wordt u geconfronteerd met uitingen van sponsors. Met deze enqute willen wij de effecten meten van topsportsponsoring op u en dan met name in de volkssporten voetbal, wielrennen en schaatsen. Kruis aan wat voor u van toepassing is. 1. Van welk geslacht bent u? O Mannelijk geslacht O Vrouwelijk geslacht 2. In welke leeftijdscategorie bevindt u zich? O 12 18 jaar O 19 25 jaar O 26 4O jaar O 4O 64 jaar O 65 jaar of ouder 3. Wat is uw huidige sportprofiel? O Ik sport niet O Ik sport regelmatig* O Ik sport intens* O Ik sport zeer intens* * regelmatig: 1-5u/week; intens: 5 -9u/week; zeer intens: meer dan 9u/week 4. De reclame in de sport (bv. shirtreclame of bordreclame) trekt mijn aandacht. O Mee eens O Niet mee eens 5. Ik irriteer mij aan de reclame in de sport. (bv. shirtreclame of bordreclame) O Mee eens O Niet mee eens 6. Ik ken de hoofdsponsor van grote Nederlandse voetbalclubs. O Mee eens O Niet mee eens 7. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse wielerploegen met proflicenties. O Mee eens O Niet mee eens 8. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse schaatsploegen. O Mee eens O Niet mee eens
Sportsponsoring
Voorwoord81
9. Ik koop eerder producten van bedrijven die mijn favoriete club of sport sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 10.Ik koop producten van een bedrijf die via de sport reclame maken eerder dan anderen. O Mee eens O Niet mee eens 11.Supportersrellen in het voetbal, dopingschandalen in het wielrennen en teleurstellende prestaties benvloeden mijn koopgedrag ten opzichte van de bedrijven die die clubs of atleten sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 12.De overheid zou een verbod moeten instellen voor sportsponsoring door alcoholproducenten. O Mee eens O Niet mee eens 13.Prestaties van het gesponsorde team / de gesponsorde atleet hebben invloed op mijn kijk op de bedrijven die hen sponsoren. O Mee eens O Mee oneens 14.Wat denkt u dat de belangrijkste reden voor een bedrijf is om sport te sponsoren? O De bekendheid van het bedrijf verhogen. O Gebruik maken van de sport om belangrijke klanten uit te nodigen en zakenrelaties te bespreken. O Het imago van het bedrijf verbeteren. O Via sponsoring een hogere klantenwerving realiseren. O Interesse door de raad van bestuur in de sport. O anders, namelijk,
Sportsponsoring
Voorwoord82
Sportsponsoring
Voorwoord83
17.K ruis de sponsors van de Koninklijke Nederlandse Schaats Bond aan. O Ik ken er geen O Ik ken er wel, namelijk:
Sportsponsoring
Voorwoord84
18.Zonder sportsponsoring zou topsport onmogelijk zijn. O Mee eens O Niet mee eens
Beste meneer/mevrouw. Geregeld wordt u geconfronteerd met uitingen van sponsors. Met deze enqute willen wij de effecten meten van topsportsponsoring op u en dan met name in de volkssporten voetbal, wielrennen en schaatsen. Kruis aan wat voor u van toepassing is. 1. Van welk geslacht bent u? O Mannelijk geslacht O Vrouwelijk geslacht 2. In welke leeftijdscategorie bevindt u zich? O 12 18 jaar O 19 25 jaar O 26 4O jaar O 4O 64 jaar O 65 jaar of ouder 3. Wat is uw huidige sportprofiel? O Ik sport niet O Ik sport regelmatig* O Ik sport intens* O Ik sport zeer intens* * regelmatig: 1-5u/week; intens: 5 -9u/week; zeer intens: meer dan 9u/week 4. De reclame in de sport (bv. shirtreclame of bordreclame) trekt mijn aandacht. O Mee eens Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord85
O Niet mee eens 5. Ik irriteer mij aan de reclame in de sport. (bv. shirtreclame of bordreclame) O Mee eens O Niet mee eens 6. Ik ken de hoofdsponsor van grote Nederlandse voetbalclubs. O Mee eens O Niet mee eens 7. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse wielerploegen met proflicenties. O Mee eens O Niet mee eens 8. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse schaatsploegen. O Mee eens O Niet mee eens
9. Ik koop eerder producten van bedrijven die mijn favoriete club of sport sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 10.Ik koop producten van een bedrijf die via de sport reclame maken eerder dan anderen. O Mee eens O Niet mee eens 11.Supportersrellen in het voetbal, dopingschandalen in het wielrennen en teleurstellende prestaties benvloeden mijn koopgedrag ten opzichte van de bedrijven die die clubs of atleten sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 12.De overheid zou een verbod moeten instellen voor sportsponsoring door alcoholproducenten. O Mee eens O Niet mee eens 13.Prestaties van het gesponsorde team / de gesponsorde atleet hebben invloed op mijn kijk op de bedrijven die hen sponsoren. O Mee eens O Mee oneens
Sportsponsoring
Voorwoord86
14.Wat denkt u dat de belangrijkste reden voor een bedrijf is om sport te sponsoren? O De bekendheid van het bedrijf verhogen. O Gebruik maken van de sport om belangrijke klanten uit te nodigen en zakenrelaties te bespreken. O Het imago van het bedrijf verbeteren. O Via sponsoring een hogere klantenwerving realiseren. O Interesse door de raad van bestuur in de sport. O anders, namelijk,
Sportsponsoring
Voorwoord87
Sportsponsoring
Voorwoord88
18.Zonder sportsponsoring zou topsport onmogelijk zijn. O Mee eens O Niet mee eens Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord89
Beste meneer/mevrouw. Geregeld wordt u geconfronteerd met uitingen van sponsors. Met deze enqute willen wij de effecten meten van topsportsponsoring op u en dan met name in de volkssporten voetbal, wielrennen en schaatsen. Kruis aan wat voor u van toepassing is. 1. Van welk geslacht bent u? O Mannelijk geslacht O Vrouwelijk geslacht 2. In welke leeftijdscategorie bevindt u zich? O 12 18 jaar O 19 25 jaar O 26 4O jaar O 4O 64 jaar O 65 jaar of ouder 3. Wat is uw huidige sportprofiel? O Ik sport niet O Ik sport regelmatig* O Ik sport intens* O Ik sport zeer intens* * regelmatig: 1-5u/week; intens: 5 -9u/week; zeer intens: meer dan 9u/week 4. De reclame in de sport (bv. shirtreclame of bordreclame) trekt mijn aandacht. O Mee eens O Niet mee eens 5. Ik irriteer mij aan de reclame in de sport. (bv. shirtreclame of bordreclame) O Mee eens O Niet mee eens Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord90
6. Ik ken de hoofdsponsor van grote Nederlandse voetbalclubs. O Mee eens O Niet mee eens 7. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse wielerploegen met proflicenties. O Mee eens O Niet mee eens 8. Ik ken de hoofdsponsors van de Nederlandse schaatsploegen. O Mee eens O Niet mee eens
9. Ik koop eerder producten van bedrijven die mijn favoriete club of sport sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 10.Ik koop producten van een bedrijf die via de sport reclame maken eerder dan anderen. O Mee eens O Niet mee eens 11.Supportersrellen in het voetbal, dopingschandalen in het wielrennen en teleurstellende prestaties benvloeden mijn koopgedrag ten opzichte van de bedrijven die die clubs of atleten sponsoren. O Mee eens O Niet mee eens 12.De overheid zou een verbod moeten instellen voor sportsponsoring door alcoholproducenten. O Mee eens O Niet mee eens 13.Prestaties van het gesponsorde team / de gesponsorde atleet hebben invloed op mijn kijk op de bedrijven die hen sponsoren. O Mee eens O Mee oneens 14.Wat denkt u dat de belangrijkste reden voor een bedrijf is om sport te sponsoren? O De bekendheid van het bedrijf verhogen. O Gebruik maken van de sport om belangrijke klanten uit te nodigen en zakenrelaties te bespreken. Sportsponsoring Steven Schuilwerve & Laurl Joannes
Voorwoord91
O Het imago van het bedrijf verbeteren. O Via sponsoring een hogere klantenwerving realiseren. O Interesse door de raad van bestuur in de sport. O anders, namelijk,
Sportsponsoring
Voorwoord92
Sportsponsoring
Voorwoord93
18.Zonder sportsponsoring zou topsport onmogelijk zijn. O Mee eens O Niet mee eens
Sportsponsoring

Profielwerkstuk Sport Sponsoring Bijna Definitief

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Profielwerkstuk Sport Sponsoring Bijna Definitief

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sportsponsoring

Economie Management & Organisatie Lichamelijke Opvoeding

Profielwerkstuk Steven Schuilwerve & Laurl Joannes VWO6 Norbertus College

P. 13 t/m 17 P. 18 t/m 20 P. 21 t/m 23 P. 24 t/m P. 30 P. 31 P. 32 t/m P. 36 t/m

Keuze sponsor Waarde sponsoring

P. 40 t/m P. 49 t/m P. 58 t/m P. 61 t/m P. 65 t/m 66 P. 67 P. 68 P. 69 t/m 70

Economische crisis Reactie op ontwikkelingen Toekomst

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Planning Logboek Bijlagen

P. 71 t/m 72 P. 73 t/m 74 P. 75 t/m 87

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Hoofdstuk 1 Aandeel sportsponsoring

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Sportsponsoring is de meeste voorkomende activiteit van alle sponsoractiviteiten.

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Sportsponsoring door de jaren heen.

Sportsponsoring van tegenwoordig.

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Bedankt voor uw medewerking. Steven Schuilwerve en Laurl Joannes Norbertuscollege

Juiste antwoorden 15, 16 en 17 15:

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

2. Resultaten van het fieldresearch.

65% 32% 59%

Niet mee eens 35% 68% 41%

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

39% 46% 19% 24%

61% 54% 81% 76%

40% 0% 0% 1% 3% 2% 18% 20% 14% 2%

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Carlos Barredo Lars Boom

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

2. Hoeveel geld gaat er om in de sponsoring in het wielrennen?

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Trainers: Peter Kolder Floor van Leeuwen

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Onverwacht Olympisch goud in 2006 in Turijn.

Trainer: Jillert Anema

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

2. Hoeveel geld gaat er om in de sponsoring in het schaatsen?

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Rijders: Hoofdsponsor: Diane valkenburg Orie

Sicco Janmaat Bjarne Rykkje

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes

Steven Schuilwerve & Laurl Joannes