NDEKLER NDEKLER........................................................i GR...................................................................................................................................1 1. EBRUNUN TANIMI.......................................................................................................2 1.1. EBRU SANATININ DOUU VE TARHES.......................................................3 1.2.

EBRU YAPIMI VE EBRU YAPIMINDA KULLANILAN MALZEMELER...........4 1.2.1. EBRU YAPIMI..........................................................................................................5 1.2.2. EBRU ETLER....................................................................................................6 2. GEMTEN GNMZE TRK EBRU SANATILARI........................................8 2.1. TARHMZDEK TRK EBRU SANATILARI.....................................................8 2.1.1. Hatip Mehmed Efendi ( - 1773).................................................................................8 2.1.2. eyh Sadk Efendi ( - 1846).......................................................................................8 2.1.3. Hezarfen Edhem ve Nafiz Efendi..............................................................................8 2.1.4. Sami Efendi Aziz Efendi........................................................................................8 2.1.5. Necmeddin OKYAY (1883 - 1976)...........................................................................9 2.1.6. Bekir Efendi...............................................................................................................9 2.1.7. Sami OKYAY ve Sacid OKYAY..............................................................................9 2.1.8. Abdlkadir Kadri Efendi ...........................................................................................9 3. GNMZ EBRU SANATILARI............................................................................10 3.1. Mustafa DZGNMAN (1920 - 1990).....................................................................10 3.2. Alparslan BABAOLU..............................................................................................10 3.3. Fuad BAAR..............................................................................................................11 3.4. Hikmet BARUTUGL..............................................................................................11 3.5. Ahmet OKTAN........................................................................................................12 3.6. Nusret HEPGL.........................................................................................................12 3.7. Ylmaz ENE..............................................................................................................12 i

3.8. Nedim SNMEZ........................................................................................................13 3.9. Zehra Sabriye DNER..............................................................................................13 SONU..............................................................................................................................14 RESM KATALOU........................................................................................................15 KAYNAKA.....................................................................................................................19

ii

GR Sanatn douu ilk insanlara kadar dayanmaktadr. nsanolunun zamanla alglama dzeyinin gelimesi ve olgunlamas dorultusunda sanatta buna paralel ilerleme ve gelime kaydetmektedir. Sanatn dallarnn olumas dorultusunda ebruculuun da bu dallardan biri olduu grlmektedir. Ebru iin en eski tarih 15. yzyl olarak bilinmektedir. Ancak daha eskilere de dayanm olduu dnlmektedir. 16. yzylda bu sanat gelimekte ve birok sanat yetitirmektedir. Gnmzde ise ebru sanatkrlar klasik ebruculuktan kopmamakta ve gelenee sadk kalarak yeni araylarda zgn almalar vermektedir. Bu dev aratrmasnda ebru sanatnn douu ve geliim aamas ele alnmakta, eski ve yeni ustalar tantlmaktadr.

1. EBRUNUN TANIMI Ebru, Farsada bulut anlamna gelen ve ebru kadnn stnde bulutumsu renk kmelerinin olumas nedeniyle kada verilen Ebri kelimesinden adn almaktadr. Bir dnem sonra da galat olarak ebru kad yada ebruculuk olarak anlmaktadr. Fakat emseddin Sami Bey, Kaams-i Trk isimli byk lgatnda Ebru kelimesini ka olarak akladktan sonra dier anlamna da deinmektedir: EBRU: (Asl: Farsa Ebri = Bulut renginde ve daha dorusu, aatayca Ebre = Baba (elbise) yz, krk kab). Hare gibi dalgal ve damarl (kuma, kat vs.) = (isim) cz ve defter kab yapmak iin kullanlan renkli kat. (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977, s. 8). Ayn zamanda bir dier varsaym ise bu sanatn 15. yzylda, Trkistanda aatay Devrinden gelebilecei olarak dnlmektedir. Avrupallar, ebru kadnn zerinde, mermerlerde bulunan damarlarn yer alm olmasndan dolay bu kada mermer kad; Araplar ise damarl kat anlamna gelen Varakul mcezza demektedir (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977). ......Ve Ebrunun Felsefesi.... Baz gnler, afak veya grup vakti ufka bakarsanz; krmz, sar, lacivert ve mavi renklerin en ilah tonlar ile, bulutlardan bir ebrunun daha dorusu ebrinin ekillendiini grrsnz. Yine baz gecelerde, bulutlu semalar kadar geni bir ebru teknesine, mehtabn, usta frasyla lacivert, mavi ve kl beyazn btn nanslarn serpitiriliverdiine elbet rastlamsnzdr. te, sanatkar dedelerimiz, bir anda deiik kaybolan bu semavi gzellikleri yeryzne aksettirerek, onlarn aa yeiline ve toprak rengine olan hasretini giderdikten sonra, bu ahane tabloyu kat stnde de ebediletirmeyi bilmilerdir. Bu anlay iinde Tanrsna boyun kesen sanatkrn benlikten uzaklaan gnl, sanki ebru teknesinde ekillenmi gibidir. Artk o zaman bymeye balayan ebru teknesi derya kadar geniler, geniler ve bir kainata dner, ebrucunun gnl gibi. Hz. Ali ne gzel buyurmu: Sen kendini kk bir cisim sanrsn, halbuki btn bir alem sende drlp bklmtr (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977, s. 54).

1.1. EBRU SANATININ DOUU VE TARHES Ebru sanatnn douu hakknda kesin bir tarih bilinememektedir. ok eski tarihlere ait kitap ciltlerinin yankadnda (kapak ile kitab birbirine balayan kat) ebrulara rastlanmaktadr. Ancak ciltler zamanla yenilenmi olduu iin, ebrunun hangi tarihte o kitapta kullanld bilinmemektedir. Ancak zerinde tarih yazlm olan ebru katlar hakknda fikir edinebilmektedir. Bilinen eski ebru kadna 1554 ylna ait Malik-i Deylemi yazsnda rastlanmaktadr. Bu tarih, hafif kadnda yer almaktadr ve bu ebru eidi sanatta zor ulalan bir aamadr. Trk Ebruculuk Sanat hakknda Batya tantm amal makaleler yazm olan Mehmed Ali KAITI, Topkap Saray Mzesinde 1447 tarihli ebru kadna rastlam olduunu bildirmekte ancak o kada ulalamamaktadr. 1586 ylnda yazlm olan Menakb- Hnerveran adl eserde Gelibolulu Mustafa Ali Bey ebrudan ve ebruculuktan bahsetmemektedir. Dier Trk El Sanatlarndan bahsetmi olup, ebrudan bahsetmemi olmasnn nedeni bilinmemektedir (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977). Oysa Japonlarn 700 yl ncesinden balayp bugn hala srdrdkleri Suminagashi ad verilen su
zerinde kat boyama sanatlar vardr. Bu, Trk Ebru Sanatndaki gelimeyi grmeyenlere ok gzel rnek oluturmaktadr. Gelitirme ve modernlik anlay altnda sanat izgimizin ve sistemimizin tahrip edilmesine kar klmaldr. Klasik metodun zor ve zahmetli olduu dorudur. Fakat yaplan eserlerinde yzyllar boyunca bozulmadan kalmas yine bu metodlarn sayesinde olmutur. Bunlar da gz nne alarak Trk Ebrusunu tabana yaymak ve daha ok sanat yetitirerek unutulmasn nlemek her sanatseverin dilei olmaldr. Bugne kadar yaplan tekrar edip bunlarn nda yeni araylara, yeni desenlere gidilmesinin daha faydal olduu grne kim kar kabilir ki? (NSAL, Esma, 2001, s. 7). Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar (1977, s.7) adl kitaptan edinilen bilgiler ise Mzelerdeki gerek Trk eserlerini bile zaman zaman rana, yahut baka bir millete mal eden, hi olmazsa Kk Asya etiketi ile geitiren Bat zihniyeti, ebru sanatnn Trk asll olduunu naslsa kabul etmitir. Bu sebeple ebru kadnn o diyarlardaki ismi Trk Kad veya Trk Mermer Kaddr. Avrupada ebru zerine yaplan neriyat da iine alan Buntpapier (Alacal Kat) isimli eserin giriinde: Trklerin ok gzel bir sanatlar vard. Bizce bilinmeyen bu sanat, kadn mermerletirilmesi diye tarif edilebilir szleriyle bir hakikat ifade edilmi olmaktadr. Yine ayn eserde, ebrunun Trkistandan km olduu belirtiliyor. Bizdeki ebru sanatkarlar arasnda sylenegelen rivayet de, ebruculuun gerekten Buharada balad eklindedir. Sadk Efendinin ebruculuu, Buharada kald dnemde renmi olduu grlmektedir. Oysa Buntpapierin kaytlarna gre on yedinci yzyln balarnda Almanyaya gnderilmi olan ebru katlaryla, ebru sanat Avrupaya yaylmakta ve teknii renilmeye balamaktadr. Avrupada benimsenmi olan ebru eitleri ise tarakl ve battal olarak bilinmektedir (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977).

Akbank yaynlarnn Trk Ssleme Sanatlar (1977, s 26) adl yaynnda; Kemal ELKER ve smail ZDOAN beylerin himmetleriyle elimize geen bir yazma risale, bu husustaki eksiklii ksmen de olsa gidermi bulunuyor. 1017 H. (1608) ylnda yazlm olan bu Tertib-i Risale-i Ebri, o tarihte ebruya dair bilinenlerin bir araya getirildii kk bir bilgi hazinesidir. Ebru bahsinden sonra kat boyama ve aharleme (cilalama) usulleri de sralanmtr bilgilerine rastlanmaktadr. Bilinen en eski ebru rneklerine bakldnda 1519 yl grlmektedir. Ancak belirli tarihsel aamalar gznne alnd takdirde 8. ve 9. yzyllara dayand tahmin edilmektedir (OKTAN, 1992). Dier rnee ise 1539-1540 tarihli Guy- evgan adl eserin yaprann kenarlarnda rastlanmaktadr. Her yapranda ebrular yer alm olan bu eser tarih asndan gvenilir bir nitelik tamaktadr (BAAR ve TRKAY, 2000). Osmanl mparatorluunun son dneminde ekonomik ve kltrel hareketler neticesinde sanata eskisi gibi nem verilmemektedir. Matbaann yaygnlamas dorultusunda ebruculukta gerilik yaanmakta, Yahudilerin seri biimde retmi olduklar ebrular karsnda Trk Ebru Sanatlar geri ekilmektedir. Birka sanatnn ura vermesi ile ebru sanat olan ebeke ait Tertib-i Risale-i Ebri adl eserle, bilinen eski ebrucumuzun ebek olduu grlmektedir. Bylelikle birikimler dorultusunda ebru sanat, klasik sanatlarmz arasnda nemli bir yer edinmektedir. Gnmzde kat haricinde ahap, cam, porselen, kuma gibi malzemelere de uygulanmaktadr (BAAR ve TRKAY, 2000). 1.2. EBRU YAPIMI VE EBRU YAPIMINDA KULLANILAN MALZEMELER Ebru yapmna gemeden nce kullanlan malzemelere yer vermek gerekirse; Kitre suyun younluunu artrmak iin kullanlmaktadr. Kitrenin yansra sahlep, boy tohumu (hilbe), ayva ekirdei, keten tohumu yada deniz kadayf da kullanlabilmektedir (OKTAN, 1992). Kitreli suyun yzeyindeki boyalarn kmemesini ve yaylmasn salamak iin sr d kullanlmaktadr (DERMAN, 1976). Sk kullanlan boya hammaddeleri oksit sar, oksit siyah, oksit krmz, lahur iviti ve amar ivitidir. Yan yana konulmu olan boyalarn renklerinin birbirine etkileri olduklarndan farkl grlmektedir. Oksit boyalarn yansra pigment yada toprak boyalar da kullanlmaktadr (BAAR ve TRYAK, 2000).

Yazl ebru yapmnda kullanlan Arap zamk, Akasya aacnn eitlerinden elde edilmektedir. Suda slatlp mrekkep kvamna getirilen zamk, tlbentten szlerek istenilen yere yazlmaktadr. Bylece Arap zamk boyay almamaktadr (NSAL, 2001). Her tr kat ebru yapmnda kullanlabilmektedir. Ayrca kuma, inicilikte kullanlan biskvi, cam, tahta gibi nesnelerde de ebru uygulanabilmektedir. Ancak biskvilerde ini boyas kullanlmas tercih edilmektedir (NSAL, 2001). Tekneler ise istenilen ebatta yaptrlp, galvanizli yada alminyum olmas gerekmektedir. Ancak teknenin kat ebadndan daha geni olmasna dikkat edilmesi gerekmektedir (NSAL, 2001). Fralarn at kuyruundan, sapnn ise gl dalndan temin edilmesi gerekmektedir. Gl dalnn ucu, suda zlmeyecek yaptrc ile yaptrlmaktadr. Tm kllarn ularnn ayn seviyede olmas gerekmektedir (NSAL, 2001). Hatip, iekli, gelgit ebrusu yapmnda kullanlan biz paslanmaz elik veya bakr telden yaplmaktadr. Boyalar ezmeye yarayan el ta ise sert mermer yada akmak tandan elde edilmektedir. Dalan boyalar toplamak iin yada boya kartrmak iin krek (spatl) kullanlmaktadr. Taraklar ise desen ve ekil vermeye yarayan bir alettir, ta zerine paslanmaz elik telin tarak eklinde dizilmesi sonucunda oluturulmaktadr. Kitre szmnde kullanlan kesenin sk dokunmu olmasna dikkat edilmeli yoksa da bayan orab kullanlabilmektedir (NSAL, 2001). 1.2.1. EBRU YAPIMI Takriben 100 ksm su iin, 1 ksm kitre hesab ile, kitre zamk byke bir kap iine suya atlr ve ara sra kartrlarak en az bir gece bekletilir, erimesi salanr. Eskiden bu i iin temiz yamur suyu tercih edilirmi. Bu kitreli su, kaln bir bez torbadan szlr, sonra ebru yaplacak tekneye dklr (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977, s. 12). Sv koyulam ise salep kvamna gelene dek su ilave edilmektedir. Koyu renkte ebru istenirse koyu, ak ernk ebru istenirse sulu kitre oluturulmaldr. nceden hazrlanm olan boyalar kk kaplara alnmakta v ed ile kartrlmaktadr. Yaylm boya istenirse fazla d, istenmez ise az d kullanlmaktadr. Kl fra yardm ile tekneye boyalar serpilmekte ve yaylmna, kan ekillere gre ebru yapmna balanmaktadr.

Ebru yapmnda suyun kirlilii, boya ve dn karm, havann rutubet ve nemi de rol oynamaktadr (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977). 1.2.2. EBRU ETLER Yaplan bu aratrmann konusu gerei ebru eitlerini tek tek incelemekten ziyade balcalar ele alnmakta ve zerinde durulmaktadr. Bilinen en eski ebru tarz battal ebru olmakta ve dier ebrularn ba olarak grlmektedir. d az olan boyalarn nce, youn olan boyalarn daha sonra aktarlmas neticesinde oluturulmaktadr. Zemin, battal ebru trnde az yada tek renk kullanlmaktadr. Rengin deiik tonlar da kullanlmaktadr. Merhum Mustafa DZGNMANn gelitirmi olduu Tarz- Kadimde ise battal zemin zerine ak renk iri damlalar atlmakta ve zerine serpme ebru yaplarak oluturulmaktadr. Sar glbahar boyalarn zerine sar-lacivert kullanlarak yaplm olan Ethem Efendi Battal, son katnda atlan boyaya fazla d konmasyla ve neft katlmasyla oluturulmaktadr. Somaki Battal ad verilmi olan dier bir ebru eidi ise genelde iki renkten meydana gelmektedir. Mermer grml olan bu eit ebruda ikinci atlan boyaya fazla d katlmaktadr (NSAL, 2001). Battalda olduu gibi boyalar serpildikten sonra, bir ine veya tek at kuyruu kl teknenin iinde ileri geri, saa sola keskin hareketlerle yrtlrse, buna tarama ebrusu veya gelgit ebrusu ad verilir. Bu hareketler dzensiz ve dairemsi olursa al rnei denir. ne vastas ile kenarlardan merkeze doru helezoni ekiller izilirse, bu da Blbl Yuvas ismiyle anlr (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977, s. 13). Daha nceden yaplm, mhrelenmemi ebrunun zerine ikinci kez ebru yapm sonucu ift Ebru eidi ortaya kmaktadr (ELHAN, 1998). Bitkisel esasl lahor ividinden elde edilmekte olan Kumlu-Klkl Ebru hattatlarn pervaz veya cetvel olarak ska kullanm olduklar desen olarak bilinmektedir. Youn boya kullanm olduu iin kadn tekneden kartlrken iyi syrlmas gerekmektedir (OKTAN, 1992). ie damlatlm olan boyalarn renklerinden oluan dairelere biim vererek yaplan ebru eidine Hatip Ebrusu denilmektedir. 1773 ylnda evindeki yangnda ebrularn kurtarmaya alrken vefat etmi olduu bilinen Ayasofya Camisi hatiplerinden Mehmet Efendiden de adn almaktadr (NSAL, 2001). 6

Hatip Ebrusunda en fazla ark- felek, yrek, tarakl yrek, yldz ekilleri kullanlmtr (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977, s.19). Necmeddin OKYAY, 1918 yllarnda karanfil, hercai meneke, lale, gonca gl, gelincik, kasmpat, smbl gibi iek motiflerini ele almakta ve yetitirmi olduu Mustafa DZGNMAN ise papatyay ebruya eklemektedir. iekli ebrular ord. Prof. Sheyl NVERin istei zerine Necmeddin Ebrusu olarak anlmaktadr (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977). Altn varak serpilerek elde edilen ebruya Zerefanl; levhalarn kenarlarnda oluan boluklara zellikle hazrlanm olan kk iekli ebrulara Koltuk Ebrusu, hatip yada iekli ebrularn kenarlarna altn tahrir ekilerek oluturulan ebruya ise Tahrirli denmektedir (NSAL, 2001).

2. GEMTEN GNMZE TRK EBRU SANATILARI Bu blmde gemiteki ve gnmzdeki ebru sanatlar incelenmektedir. 2.1. TARHMZDEK TRK EBRU SANATILARI ebek Ad Tertib-i Risale-i Ebride geen ebek lakapl Mehmet Efendinin bilinen en eski ebrucu olduu renilmektedir. lmnn 1608 ylndan nce olduu, risalede geen Allah ona rahmet etsin duas ile bilinmektedir (NSAL, 2001). 2.1.1. Hatip Mehmed Efendi ( - 1773) Ayasofya Camisi hatibi olmasndan tr hatip diye anlmaktadr. Kendisinden Thfe-i Hattatinde pir-i mbarek olarak bahsedilmektedir. Adnn verdii ebru eidini bulmu ve yaygnlatrm olduu bilinmekte ve evindeki yangnda vefat ettii bilinmektedir (DERMAN, 1976). 2.1.2. eyh Sadk Efendi ( - 1846) Buharada Vabakne ehrinde domu olduu ve skdar sultan tepesinde zbekle Dergah eyhliinde bulunduu bilinmektedir. Oullar Nafiz ve Edhem Efendilere de sanatn retmektedir. 11 Temmuz 1846da vefat etmektedir (DERMAN, 1976). 2.1.3. Hezarfen Edhem ve Nafiz Efendi Karde olduklar bilinen bu sanatlardan Edhem Efendi 1829 ylnda domutur. Babasnn ardndan o da skdar zbekler Dergahnda eyhlik yapmaktadr. Ethem Efendi oymaclk, marangozluk, mhrclk... vs. gibi pek ok dalda ura vermektedir ve bu yzden bin sanat sahibi anlamna gelen Hezarfen lakabn almaktadr. Eserlerine kami olarak imza atmaktadr. Nafiz Efendinin ise ebruculuu babasndan renmi olduu bilinmekte ancak ok fazla bilgi edinilememektedir (Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar, 1977). 2.1.4. Sami Efendi Aziz Efendi 1812 1912 yllar arasnda yaam olduu bilinen Sami Efendi ebruculuu Edhem Efendiden renmektedir (Akbank Yaynlar, 1977). 8

Sls Nesih yazlarnda Bakkal Arif Efendinin en nde gelen talebesi olan eyh Aziz Efendi (1871 1934)de, zbekler Dergahna devam srasnda Edhem Efendiden ebruculuk renmi ve amatr zevki ile bu sanata kar alakasn srdrmtr(Akbank Yaynlar, 1977, S: 40).

2.1.5. Necmeddin OKYAY (1883 - 1976) OKYAYda ustas Edhem Efendi gibi pek ok alanda ura vermi olmasndan dolay Hazerfan olarak da anlmaktadr. 23 Mays 1916da Medresetl Hattatinde ebru retmenliine balamakta ve 29 Ocak 1948de Akademide bu grevini bitirmektedir. 2.1.6. Bekir Efendi 20. yzyln balarnda Beyazddaki Katlar arsnda yapp satm olduu ebrularyla bilinmektedir. Eski tarz is mrekkebi reticilerinden olduu renilmektedir. Hayat ve ebruculuu kimden rendii hakknda pek bilgiye rastlanmamaktadr. Dnemin resmi dairelerinde kullanlm olan defterlerin zerine geirilen, ali kurna denilen salam Avrupa kadna yaplm ebrularn yaratcsdr (OKTAN, 1992). 2.1.7. Sami OKYAY ve Sacid OKYAY Necmeddin Efendinin oullar olan bu sanatlar skdarda domulardr, Sami OKYAY 1910da Sacid OKYAY 1915 ylnda dnyaya gelmektedir. Sami OKYAY ayn zamanda tezhib, oyma, lake ve ciltle de uramaktadr. 12 Haziran 1933 ylnda vefat etmektedir. Sacid OKYAY ise 1936 1973 yllar arasnda Akademide ebru ve cilt hocal yapmaktadr (DERMAN, 1976). 2.1.8. Abdlkadir Kadri Efendi 1875-1942 yllarnda yaam olan sanat, Edhem Efendiden ebruculuk renmektedir. Ancak ebru sanatn meslek olarak devam ettirmemektedir (Akbank Yaynlar, 1977).

3. GNMZ EBRU SANATILARI 3.1. Mustafa DZGNMAN (1920 - 1990) Ebru sanatnn en byk ustalarndan biri olarak kabul edilen DZGNMAN 1920de skdarda domutur. Ayn zamanda eski tarz mcellittik ve dini musiki ile uramaktadr. Necmeddin OKYAYn yeeninin olu olan sanat 1938 ylnda Akademide rencilie balamakta, ciltilik ve ebruculuk renmektedir. Ebru sanatnn dnyaya duyurulmasnda byk rol oynamaktadr (AKBANK Yaynlar, 1977). Ayn zamanda birbirinden deerli ebru sanatlar yetitirmekte ve iekli ebruyu gelitirmektedir. Papatya motifini ebruya kazandrm olan sanat vefatna dek 42 sene ebru ile uramaktadr (NSAL, 2001). 3.2. Alparslan BABAOLU Trk ebru sanatnn byk ustas Mustafa DZGNMANn benden daha iyi iek yapyor dedii ve iek motiflerindeki nyle ayrca tannan rencisi Alpaslan BABAOLU devlet bursuyla gnderildii ngilteredeki elektronik mhendislii eitimini tamamlayp Trkiyeye dnene kadar, geleneksel sanatlarn hepsine uzakm. Eitim sonras dnnde bir arkadann evinde bir hilye-i erif grm ve ite ilk kez orda tezhibin, hattn ne olduu konusunda bilgi sahibi olmu. Yine ayn arkadandan ald Uur Dermann kitabnda da ebru ile tanm ve kendi kendine ebru almaya balam. (NSAL, 2001, s. 50). Topkap nakhanesinde tezhip, minyatr kurslarna devam etmekte olan BABAOLU, Takn SAVAn ebru kurslarna katlmaktadr. Mustafa DZGNMANa saygsyla bilinen sanat 1990 ylna dek DZGNMANdan ebru kurslar almaktadr. Ebruda yeni bir ey yapmak isteyen kiinin, nceki tm ebru eitlerini yapm olmas gerektiine inanmaktadr. Ayrca, bu ite sabrl olunmas gerektiini ve usta-rak ilikisi iinde ilerleme kaydedilebileceini belirtmektedir. Trk ebrusunun dier ebrulardan farkl olduunu kaydeden sanat nsanlar estetik kayglardan, ze sadakat ve gelenei yaatmak gibi dncelerden uzak ebrular yapyorlar, adn da Trk ebrusu koyup, yurt dnda sergiler ap Trk ebrusunu tanttk diyorlar. Oysa Trk ebrusu bu deil!... Herekeli bir halcya Afgan desenleri ve boyalaryla, Afgan ilmik saysyla bir hal dokutsak; bu haly dokuyan Herekeli diye bu hal Hereke hals olur mu? Tabii ki Afgan hals olur. Ebruda bugn yaanan karmaa da ite bu rnekteki gibi. 10

(NSAL, 2001, s. 51 52). szlerle dncelerini belirtmektedir. Marmara niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesinde 15 gnde bir ebru konulu seminerler vermekte olan sanat sanatkarlarn almalar yaparken ellerini, beyinlerini ve kalplerini kullanarak baarya ulaabileceklerini belirtmektedir (NSAL, 2001). BABAOLU tekneye hkmedebildii zaman usta olunduu ve ebrunun ans ve sihir ii olmadn sylemektedir. Geleneklere bal ve izgisinden dn vermeden sanat hayatn srdrmekte olan sanat bu dorultuda gitmeyi hedeflemektedir (NSAL, 2001). 3.3. Fuad BAAR 1953te Erzurumda domu olan sanat DZGNMANn BABAOLUndan sonra icazet verdii ikinci sanat olarak bilinmektedir. Tptan mezun olan sanat 1976da yaz ile ardndan da ebru ile uramaya balamaktadr. 1977 ylnda Akbank yaynlarna ait Trk sanatnda ebru adl kitab okuduktan sonra ebru yapmaya karar vermi olan sanat DZGNMANla grp rencisi olmaktadr. 1989 ylnda ustasndan icazet alm olan BAAR, onun adn olunda yaatmakta ve hocasndan saygyla bahsetmektedir. ok sayda eser vermi olan sanat imdiye kadar, sanyorum 25 bin civarnda ebru yaptm. Bunlarn iinden belki 20 tanesi ancak mzelik paradr. Metropolitan ve British Museum da dahil olmak zere dnyann bir ok mzesinde eserlerim var. Japon mparatorunun odasnda da benim ebrum asl. Ama Topkap Saray ve Trk slam Eserleri Mzesinde yok. Trkiyenin ebru sanatna gsterdii ilgi ite bu kadar, ama ok yazk. nk ebru gerekten ok gzel ve iinde bir ok zellii barndran bir sanat. Ebrunun en byk zellii, taklit edilemeyen tek sanat olmas. Yapan kii bile bir yaptn bir daha yapamaz. Yllarca urasanz aynsn yapamazsnz. Bu ynyle evrenin yaradlyla ok byk benzerlii var. Sanki evrenin yaradlndan bu yana olanlar, ebru teknesinde cereyan ediyor (NSAL, 2001, S: 55,56), diyerek ebru ile ilgili dncelerini ifade etmektedir (NSAL,2001). 3.4. Hikmet BARUTUGL BARUTUGL ebrunun ok gzel ve zel bir sanat olduu grn tamakta ve bu ie baladnda, ebruya pek rabetin olmadn ama kendisinin akla, hevesle bu sanata sarldn belirtmektedir. Bir ustadan ders almayp kendi abalaryla kendini gelitirmi olan sanat Barut ebrusu adl bir eitte gelitirmektedir. Akademi rencisiyken Emin BARANn desteini aldn belirten sanat, toplumun ebru konusunda yeterli bilinci tamadn ve tanmadn belirtmektedir (NSAL, 2001). Ebru sanat hakkndaki dncelerini de u ekilde 11

belirtmektedir: Ebru gzmzn grmedii, bir alemden bize grntler veren, zevk dolu, sr dolu, nee dolu bir sanattr. (NSAL, 2001, S: 61).

3.5. Ahmet OKTAN nceleri oyma ileriyle uram olan sanat, ablas ebru kursuna giderken onun vastasyla bu aka kaplmaktadr. Hikmet BARUTUGLin 1989 ylnda am olduu kursa katlmakta ve o gnden bu yana ok eitli almalar yapmaktadr. nce DZGNMANa ebrularn gstermi olan sanat BABAOLU ve BAAR ile de tanmaktadr. BABAOLU ve BAARdan icazetini alm olan sanat 1992 ylnda Trk Ebru Sanat kitabn yaynlamaktadr. Yurt iinde ve yurt dnda ok sayda sergi am olan sanat, sergilerinde ebru yapmn da gstermektedir. Gravr, yazl ebru, Hindistanda kutsal saylan yapraklarn stne yapm olduu ebru gibi ok eitli tekniklerde almalar vermektedir. Herkesin kendine ait bir tarz olmas gerektiini savunan sanat yapm olduu almalarnda kendi hayatndan benzerlikler de grm olduunu belirtmektedir (NSAL, 2001). 3.6. Nusret HEPGL 1920 ylnda stanbulda domu olan sanat 1980li yllarda ebru ile uramaya balamaktadr. 1983 ylnda Yap Kredi Bankasnn am olduu ebru kursuna katlan HEPGL, Takn SAVAtan ders almaktadr. Ebru konusunda kapsaml aratrmalar ve dokmanlar olan sanat geni bir koleksiyona sahip olmaktadr. Trklerin ebruya ok ilgi gstermediklerini, sahip kmadklarn belirten sanat bu uurda almalar ve birikimler yapmaktadr. Eski ebrular 30 albmde toplayp, dnyadaki 3. ebru koleksiyonuna sahip olan Sleymaniye Ktphanesine; DZGNMANn ansna yapm olduu 104 ebruyu kapsayan Gnmz Ebrucular 1990 adl albm de ayn yere hediye etmektedir. Ayrca sanatnn Beyazd Ktphanesinde ve Kltr Bakanl Ktphanesinde de ok sayda albm yer almaktadr (NSAL, 2001). 3.7. Ylmaz ENE Ebrunun kendisi iin bir yaam tarz olduunu belirten ENE icazetin sadece manevi bir deer olduunu dnmektedir. Fuad BAARn rencilerinden Tlay TASLACIOLUndan iki yl boyunca ders alm olan sanat BAARn tarzn yanstmaktadr. Ebruda kalclnzn olmasnn, ona kiisel yorum katmakla mmkn olabileceini belirtmektedir. Sanat severlerin

12

Gl Baba lakabn takm olduklar ENE, gl, karanfil ve gelincik gibi iekleri kullanarak kendi tarzn oluturduunu belirtmektedir (NSAL, 2001).

3.8. Nedim SNMEZ 1957de Edirne Havzada domu olan SNMEZ 1980 ylnda Almanyada yaamaya balamaktadr. 1983 ylnda Konstanz ehrinde ebru almalarndan oluan bir resim galerisi kurmakta ve deiik lkelerde 40tan fazla kiisel sergi amaktadr. Ebrunun klasik boyutunun korunmas gerektiini savunan ama ayn zamanda ebruya getirmi olduu yani bir solukla da yurt dnda bu sanat tantmaya almaktadr. Nedim, SNMEZ, ebru teknii ve tarihi zerine aratrmalarn, Avrupada artk ebru literatrnn klasikleri diye tanmlanm, bal bana TV programlarna konu olmu kitaplar, makaleleri ve konferanslaryla, Uluslar Aras Frankfurt Kitap Fuarnda Yln en gzel kitaplar sergisine alnm, daha da nemlisi, uluslar aras en saygn kitap sanatlar dergilerinden The Book Collector, be yl nce ebruya ayrd bir makalesinde, deiik lkelerden birok ebru kitabnn iinden 5 tanesini semi, bunlarn Nedim SNMEZe aittir (NSAL, 2001, s. 78). Ebruya manzaray sokmu olan SNMEZ, Boazii, Kandilli gibi, balklar, kervanlar gibi ok eitli konular ilemekte, ebruya apayr bir yorum getirmektedir.. Yurtdnda bulunduu yllarda Stuttgart Ciltiler Yksel Okulu, Bunchbinder Collegede ebru retmenlii yapm olup, 1996dan bu yana ise Ege niversitesinde ebru retmenlii yapmakta, sergiler amaya devam etmektedir (NSAL, 2001). 3.9. Zehra Sabriye DNER Kk yalarndan itibaren slm Sanatlarna ilgi duymu olan DNER, bu sanatlar renmek iin Fuad BAARla tantn ve onunla iken usta-rak ilikisi iinde ok ey rendiini belirtmektedir. 1997den bu yana ebru sanatn Darlacezede, hasta tedavisinde kullanmaktadr. izofren hastalarn baka tedavi yntemlerine katlmazken, ebru yapmna isteyerek katlm olduklarn ve d dnyayla balant kurabildiklerini belirtmektedir. Ebru sanatnn znden, aslndan yola karak yaplmasnn ve bilinmesinin gerektiini savunan DNER, ok iyi tannmayan bu sanatn nesilden nesile znden koparlmadan aktarlmas gerektiine inanmaktadr (NSAL, 2001).

13

SONU Asrlar boyunca Trk ve slm Tarihi kkl gemiiyle ve sanatyla byk ustalar yetitirmekte ve sahip kmaktadr. Sanatkrlar doada var olan kesitleri, motifleri en gzel yanlaryla ele almakta ve bizlere estetik adan haz yaatmaktadr. Ebru sanat da bu benzersiz sanatlarmzdan biri olarak tarihimizde yer almaktadr. Trk Ssleme Sanatlarnn belki de en taklitsiz ve zgn, doay iine alan sanatlarndan biridir ebru sanat. Batnn bir Trk Sanat olarak kabul etmi olduu ebruculuk, zahmetli ama zevkli ve sabr isteyen bir sanattr. Binbir emek ve aamadan geerek oluan ebru, nesiller boyunca sahip klmas ve aktarlmas gereken bir sanat olarak bilinmektedir. Eski ustalardan gnmz sanatlarna dek ebru hem ilk haline sadk kalmakta hem de zgn araylar erevesinde ekillenmektedir. Ebruda aynnn yenisini yapmak mmkn olmamakta ve bu da onun orijinalliini kantlamaktadr. Kkl ve saygn bir gemie sahip olan ebruculuun daha da yaygnlamas, halk tarafndan benimsenip dnyaya tantlmas gerekmektedir.

14

RESM KATALOU

Ebru rnei

Ebru Teknesine Fra Yardmyla Boya Serpilirken

15

Ebru Kadnda Bulut ve Ka Gibi Grnen Ebru rnei

Mustafa DZGNMANa Ait Bir Papatya rnei 16

Hikmet BARUTUGLe Ait Barut Ebrulu Zemin zerine Ku Figr, Frayla Sonradan Yzeye Resmedilmitir.

17

Hikmet BARUTUGLe Ait Farkl Renklerden Oluan Barut Ebrusu

Mustafa DZGNMANa Ait iekli Ebru Tarznda Lale Demeti Kullanlarak Yaplm 18

Bir Ebru rnei

KAYNAKA Akbank Yaynlar, Trk Ssleme Sanatlar Sergisi: 5 (1977). Ak Yaynlar, Apa ofset Basmevi. BAAR, Fuat & TRYAK, Y. (2000). Trk Ebru Sanat, stanbul: Gzen Yaynlar. OKTAN, Ahmet. (1992). Trk Ebru Sanat. stanbul: Emekin Matbaas. DERMAN, Uur. (1976). Trk Sanatnda Ebru. stanbul: Akbank, Ar Ofset Basmevi. ELHAN, S. (1988). Trk Ebru Sanat. Ankara: Murat Kitap ve Basm Yayn. NSAL, Esma. (2001). Gnmz Ebru Sanatlarnn Ebruya Yaklam Tarz. Yaynlanmam Lisans Tezi. Isparta: SD, Gzel Sanatlar Fakltesi.

19

20