SU KRLL KONTROL YNETMEL TEKNK USULLER TEBL

Bu Tebli, 7 Ocak 1991 tarihli ve 20748 sayl Resm Gazetede yaynlanmtr.

BRNC BLM
Ama, Kapsam, Yasal Dayanak Ama, Kapsam ve Yasal Dayanak Madde 1 - Bu Tebli, 9 Austos 1983 tarih ve 2872 sayl evre Kanunu ile mezkur kanunda ek ve deiiklik yapan kanun hkmlerine uygun olarak hazrlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 7, 19, 23, 28, 30, 35 ve 51 inci maddeleri gereince hazrlanm olup, atksu artm iin uygulanabilir olduu genelde kabul edilmi metotlar; derin deniz dearjndaki seyrelmelerin tespiti iin gerekli bilgileri; artlm atksularn sulamada kullanlmasnda aranan sulama kriterlerini; sahil kum band zerinde veya yaknnda ina edilen fosseptiklerden ky sularnn kirlenmesinin nlenmesi iin gerekli teknik snrlamalar ve dzenlemeleri kapsamaktadr. Bu Teblide verilen, atksu artm iin uygulanabilir olduu genelde kabul edilmi metotlar, bu prosesleri tanmlayc ve genel nitelikte olup, bu Teblide yer almayan fakat uygulanabilirlii tecrbeyle sabit, Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde ngrlen dearj standartlarn karlayabilecek mevcut ve/veya yeni dier metotlarn kullanlmasn kstlamaz.

KNC BLM
Fosseptiklerle lgili Teknik Snrlamalar Kanalizasyon Sistemi Bulunmayan ve nas Mmkn Olmayan Yerlerde Uygulanacak Teknik Esaslar Madde 2 - Kanalizasyon sistemi bulunmayan ve inas mmkn olmayan yerlerde Salk ve Sosyal Yardm Bakanlnca 19 Mart 1971 gn ve 13783 sayl Resm Gazetede yaymlanm bulunan Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik hkmleri geerlidir. Ancak bu uygulamada aada verilen art ve ilkelere uyulmaldr: a) a) Nfusu 500 kiiden fazla olan yerleimler ile tatil sitesi ve sanayi tesislerinin atksularnn bertarafnda yukarda belirtilen Ynetmelikte yer alan fosseptik ukurlar kullanlamaz. Bu durumda Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde atksu dearjlar hususunda getirilen hkmlere uyulur. b) b) Turizm mevsiminde nfusu 500 den fazla olan turistik yrelerde su kullanmnn fazla olmas ve bu tr tesislerin yakn evresinin kirlenme ynnden daha fazla nem tamas dolaysyla, ok gzl fosseptik ukurlar kullanlamaz. Bu gibi yerlerde, bu Teblide tanmlanan, teknik adan verimlilii ve uygulanabilirlii ispatlanm artma teknolojileri kullanlarak atksu artm yaplmaldr. c) c) Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve bu Tebli erevesinde yaplacak uygulamalarda atksu artma tesislerinin projesi deil, artlm su kalitesi esas ldr. d) d) 500 den az nfuslu yerlerde bile mekanik artmann fazla bir artma verimi salayamamas sebebiyle fosseptik ukurlar, biyolojik artma ile ilgili tedbirlerin alnd ve Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde ngrlen artlarn noksansz yerine getirildii durumlarda kullanlabilir. e) e) Nfusu 500-1000 aras olan yerleimlerde ise atksular, ok gzl fosseptik ukurlarn grup halinde ina edildii, k sularnn basnl veya cazibeli bir kanalla yerleim yeri dna iletildii sistemlerde artlabilir. Ancak bu durumda da Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin

getirdii snrlamalara uyulur.

NC BLM
Atksu Artma Metotlar Atksu Artma Tesislerine Ait Teknik Genel Esaslar Madde 3 - Atksu bnyesinde kirlilie neden olan yabanc maddeler, tane boyutlarna gre kebilir, askda, kolloidal ve znm halde bulunabilirler. Her madde grubu deiik metotlarla atksudan uzaklatrlabilirler. Atksu artmnda uygulanan Metotlar fiziksel, kimyasal ve biyolojik olmak zere ana grupta toplamak mmkndr. Bunlardan fiziksel artmada keltim ve flotasyon ilemleriyle kebilen veya yzebilen tanecikler ayrlmakta; kimyasal artmada znm ya da kolloidal boyuttaki tanecikler phtlatrlp yumaklatrlarak kebilir hale getirilmekte; biyolojik artmada ise znm maddeler ksmen biyolojik ktlelerin bir araya gelerek oluturduu kolay kebilen yumaklara, ksmen de mikroorganizmalarn enerji ihtiyalar iin yaptklar solunum srasnda kan gazlara ve dier stabilize olmu son rnlere dnr. Biyolojik ve kimyasal artma nitelerinin ykn azaltmak iin, ncelikte fiziksel n ilemler uygulanr. Mekanik artma olarak isimlendirilen ve genellikte zgara, kum tutucu ve n keltim nitelerinden meydana gelen n ilemlerden sonra, biyolojik ve/veya kimyasal artma uygulanabilir. Biyolojik ya da kimyasal artmada oluan yumaklar, mekanik ilemlerle sudan uzaklatrlr. Fiziksel Artma niteleri Madde 4 - Artma tesislerinde uygulanan fiziksel artma niteleri zgaralar, elekler, kum tutucular, yzer madde tutucular, dengeleme, keltim ve yzdrme havuzlardr. Izgaralar Madde 5 - Su ierisinde bulunan kaba maddelerin pompa, boru ve tehizata zarar vermemesi; dier artma ksmlarna gelen ykn hafifletilmesi veya yzc kaba maddelerin sudan ayrlmas gibi amalarla zgaralar kullanlr. Izgara yaplar ubuk aralklarna gre ince ve kaba zgaralar; temizleme ekline gre ise, elle veya mekanik yolla temizlenen zgaralar olarak snflandrlr. ubuk aralklar ince zgaralarda 15-30 mm, kaba zgaralarda 40-100 mmdir. Izgara kanallarndaki hzlarn minimum kurak hava debisinde 0.5 m/sn deerinin altna dmemesi, zgara ubuklar arasndaki hzlarn ise hibir koulda 1.2 m/snyi amamas uygundur. Izgaralarda tutulan maddeler artma tesisi sahasnda depolanamazlar. Evsel kat artklar ile birlikte yakma, depolama kompostlatrma ve benzeri metotlarla bertaraf edilirler. Elekler Elekler, atksu tesislerinde zellikle elyafl maddelerle, askdaki tanecikleri tutmak iin kullanlrlar. Bu niteler tutulan maddelerin boyutlarna gre kaba ve ince elekler olarak snflandrlrlar. Elek aral kaba eleklerde 5-15 mm, ince eleklerde 0.25-5 mm, mikro eleklerde 0.020-0.035 mmdir. Eleklerden toplanan atklar da zgara atklar iin uygulanan metotlarla bertaraf edilirler.
Madde 6 -

Kum Tutucular Madde 7 - Kum, akl gibi anorganik maddeleri atk sudan ayrmak, artma tesislerindeki pompa ve benzeri tehizatn anmasna ve keltim havuzlarnda tkanma tehlikesine engel olabilmek iin kum tutucular kullanlr. Kum ve benzeri madde iermeyen endstriyel atksularn uzaklatrlmasnda bu yaplara gerek duyulmayabilir. Bunlar, younluu 2650 kg/m 3 ve tane aplar 0.1-0.2 mmden daha byk olan kat maddelerin tam olarak tutulmasn salamak iin kullanlr. Kum tutucular, belli byklkteki kat maddeleri tutmak ve daha ilerideki nitelerde artlmas amalanan kk taneli maddelerin kmesini engellemek iin gerekli yzey alanna

sahip olmaldr. nitedeki suyun yatay hz tesise gelecek tm debiler iin 0.3 m/sn olacak ekilde tasarmlanm olmaldr. Kum tutucular, dikdrtgen planl - uzun paralel akl veya dairesel planl - radyal akl olabilirler. Ayrca birok uygulamada havalandrmal kum tutucular da baaryla kullanlmaktadr. Kum tutucularda toplanan kum ve akl, byk tesislerde basnl hava ile alan pompalar veya bantl, koval ve helezonlu mekanizmalar ile srekli olarak, kk tesislerde ise krek ile zaman zaman temizlenirler. Kum tutucu tabannda biriken maddeler az da olsa bir miktar organik madde ve patojen mikroorganizma ihtiva ettiinden bunlarn geliigzel atlmalar sakncaldr. Bunlar da zgara atklarnda olduu gibi evsel kat artklarla beraber bertaraf edilirler. Yzer Madde Tutucular Madde 8 - Atksuda bulunan ve younluu sudan kk olan ya, gres, solvent ve benzeri yzen maddeleri sudan ayrmak iin yzer madde tutucular (ya kapanlar) kullanlr. n keltim havuzunun olmamas veya bu gibi maddelerin orannn ok yksek olmas halinde, gerek bu maddeleri geri kazanmak, gerekse artma verimini ykseltmek amacyla yzer madde tutucular yaplmaldr. Yzebilenler dndaki dier kat maddelerin tabana kelmeleri sz konusu olduunda yzer madde tutucular, amur hazneli olarak yaplrlar ve kelen amurun ve yzen maddelerin kolayca alnabilecekleri bir dzende ina edilirler. Emlsiyon halindeki yzer maddeleri ayrmak iin ise, disperse hava flotasyonu ya da, znm hava flotasyonu gibi niteler kullanlr. Kentsel atksu artma tesisleri iin en uygun zm, kombine alan havalandrmal kum ve yzer madde tutuculardr. Yzer madde tutucularda toplanan atklar yakma ve deerlendirme tesislerine iletilirler. Dengeleme Havuzlar Madde 9 - Dengeleme havuzlar, atksularda debi, bileim ve kirlilik yknn zaman iindeki deiimlerinin dengelenmesini ve artma tesisine giden atksu debisinin dzenli olmasn salar. Dengeleme havuzlarnda bileimin homojenletirilmesi ve askdaki kat maddelerin kelmesinin engellenmesi iin kartrma uygulanr. keltim Havuzlar Madde 10 - kelme ilemi, sudan daha youn olan askda kat maddelerin veya kimyasal ve biyolojik ilemlerle kebilir hale getirilen kat maddelerin yerekimi etkisiyle keltilmesi suretiyle sudan ayrlmasdr. Bylece kirleticiler kebilir kat maddeler halinde sudan uzaklatrlarak dier artma nitelerine geileri engellenir. Kendiliinden kelebilen askda kat maddelerin giderilmesi n keltim havuzunda; biyolojik artma srasnda oluan biyolojik yumaklarn giderilmesi son keltim havuzunda; kimyasal phtlatrma ve yumaklatrma kullanldnda oluan kimyasal yumaklarn keltilmesi ise kimyasal keltim havuzlarnda salanr. keltmede ama, kat maddeleri yeterince uzaklatrlm bir artlm atksu ve kolayca ilenebilecek kadar yksek kat madde konsantrasyonuna sahip bir artma amuru elde etmektir. keltim havuzlarnda snflandrma ak ekli esas alnarak yaplabilir. Buna gre, keltim havuzlar grupta toplanabilir: - Yatay ve paralel akml - Yatay ve radyal akml - Dey ve radyal akml keltim havuzlar suyun niform datmn ve akmn salayacak giri-k yaplar ile tehiz edilmi olmaldr. Yzeydeki kpk ve tabandaki amur birikintilerinin uzaklatrlmas iin uygun bir syrma tertibat bulunmaldr. amur haznesinin bykl amurun zelliklerine ve amur boaltma aralklarna uygun olmaldr.

Flotasyon (Yzdrme) Madde 11 - Flotasyon, atksularda bulunan gerek sv gerek kat maddelerin yzdrlerek su yzeyinde toplanmas ve syrlmasn salayan bir ilemdir. Flotasyon ilemi sv ortama verilen gaz (genellikle hava) kabarcklarnn, yzdrlecek tanelere tutunarak bunlar yukarya doru birlikte hareket ettirmeleri eklinde olur. Flotasyonu kolaylatrmak zere kat durumlarda suya uygun kimyasal maddelerin de eklenmesi mmkndr. Yzeyde toplanan kpk halindeki yzdrlm maddeler bir yzey syrma tertibat ile toplanarak uzaklatrlr. Taneleri yzdrmek iin kullanlan hava kabarcklar u yoldan biri ile elde edilebilir: a) a) Atmosferik basn altndaki svya basnl havann kabarcklar halinde verilmesiyle (disperse hava flotasyonu), b) b) Basn altnda svda havann znmesi ve daha sonra basncn kaldrlmasyla (znm hava flotasyonu), c) c) Svnn atmosferik basn altnda. havaya doygun hale getirilmesini takiben vakum uygulanmasyla (vakum flotasyonu) Kimyasal Artma Madde 12 - Kimyasal artma, atksularda kirlilie neden olan znm, kolloidal ve askdaki maddelerin uzaklatrlmasn temin veya hzlandrmak amacyla, eitli kimyasal reaksiyonlardan yararlanlmas esasna dayanan genel metotlardr. Kimyasal artma suda znm halde bulunan kirleticilerin, kimyasal reaksiyonlarla znrl dk bileiklere dntrlmesi veya kolloidal ve askdaki taneciklerin pht ve yumaklar oluturarak keltilmesinin salanmasn amalar. Phtlatrma ilemi genellikle hzl kartrma nitelerinde yaplr. Atksuyun bu nitelerde kal sreleri 0.5-5 dakika arasnda deimektedir. Phtlatrma ilemi sonucunda, suda bulunan kolloidler ve kimyasal reaksiyon sonucu oluan tanecikler ok kk yumaklar halinde birleirler. Bu aamadan sonra suyun yava bir ekilde kartrlmas, phtlatrma ile olumu bu paracklarn birleerek daha kolay kebilen byk yumaklar oluturmasn salar. Yumaklatrma nitelerinde suyun kal sresi 15-60 dakika arasnda deiim gsterir. Yumaklatrma ilemini hzlandrmak, kullanlan yumaklatrclarn miktarlarn azaltmak veya artma verimini artrmak iin kil, kalsit, polielektrolit, aktif silika, eitli alkali ve asitler gibi yumaklatrmaya yardmc maddeler (koaglant yardmcs) kullanlr. Yumaklatrc (koaglant) olarak en ok kullanlan kimyasal maddeler Al2(SO4)3, AlCl3, Fe2(SO4)3, FeCl3, CaO, Ca(OH)2 olup, yumaklatrma yardmc maddesi olarak en fazla polielektrolitler kullanlmaktadr. Kimyasal yumaklatrma sonucunda oluan yumaklarn ktrlmesi iin keltme havuzlar kullanlr. Hzl kartrma, yava kartrma ve keltme havuzlar ayr birimler olarak ina edilebildii gibi, bunlarn bir arada yapld bileik sistemler de mevcuttur. Dier fiziko-kimyasal artma ilemleri olan adsorpsiyon, dezenfeksiyon ve iyon deitirme leri Artma Metotlar kapsamnda verilmitir. Biyolojik Artma Sistemleri Madde 13 - Atksu bnyesinde bulunan organik ve ksmen de anorganik kirletici maddelerin, mikroorganizmalar tarafndan besin ve enerji kayna olarak kullanlmak suretiyle atksudan uzaklatrlmalar esasna dayanan metotlardr. Organik maddelerin bir ksm mikroorganizma hcresine, bir ksm da enerjiye dnr. Aerobik Prosesler Madde 14 - Aerobik prosesler artmann oksijenli ortamda gerekletii proseslerdir. Bu prosesler, mikroorganizmalarn konumuna gre askda byme, bal byme ve ikisinin birlikte uyguland kombine sistemler olarak snflandrlr. Birden fazla prosesin ardarda kullanld ardk sistemler de mevcuttur.

Askda byme sistemlerinde mikroorganizmalarn oksijen ihtiyac eitli tipteki havalandrclarla karlanr. Baz durumlarda ise oksijenin biyolojik olarak alglerle salanmas mmkndr. Aktif amur Metodu Madde 15 - Organik kirliliin, askda bulunan mikroorganizmalar yardmyla giderildii bir artma metodudur. Aktif amur havuzu iindeki kark svda mikroorganizmalarn askda tutulmas esastr. Bu amala, genellikle difzrler veya yzeysel havalandrclarn kullanm yeterli olmaktadr. Tam karml veya piston akml olarak projelendirilebilen aktif amur tesislerinde atksu biyolojik niteyi takiben bir keltim havuzuna geer. Burada byk oranda mikroorganizmalardan oluan keltim zellii arttrlm biyolojik yumaklar sudan ayrlr. Bylece artlan su gerekli standartlar salad takdirde tesisi terk eder. ken amurun bir ksm havalandrma havuzunda istenen mikroorganizma konsantrasyonunu korumak zere geri gnderilir, artan fazla amur ise amur ileme nitelerine gnderilerek bertaraf edilir. Biyolojik ktlenin aktif amur sisteminde kal sresi, organik maddeyle yklenme miktar ve atksuyun sistemdeki bekleme sresine gre eitli aktif amur alternatifleri kullanlabilir. Bunlarn balcalar klasik, .yksek hzl ve uzun havalandrmal aktif amur sistemleridir. Nitrifikasyon ve Denitrifikasyon Sistemleri Madde 16 - Aktif amur tesislerinde temel ama, karbonlu organik maddelerin giderilmesidir. Ancak BO yaratan azotlu maddelerin de oksidasyonu istenebilir. Sz konusu azot bileiklerinden en nemlisi amonyumdur. Nitrifikasyon ilemiyle amonyak biyolojik olarak nitrata ykseltgenir. Pratikte nitrifikasyon ilemi organik karbonlu maddenin giderilmesi iin kullanlan reaktrde gerekletirilebilecei gibi, onu izleyen ayr bir reaktrde de salanabilmektedir. Denitrifikasyon ise, azot bileiklerinin nitrata oksitlenmesinden sonra, nitratn oksijensiz artlarda paralanarak azot gazna dntrlmesi ilemidir. Stabilizasyon Havuzlar Sistemi Madde 17 - Bu artma sistemleri atksularn arlkl olarak doal metotlarla artma tabi tutulduu, byk hacimli geni alanl, uzun bekletme sreli artma niteleridir. Bu tesisler artm gerekletiren biyokimyasal faaliyetlerin zelliklerine gre eitli snflara ayrlabilirler. Sz konusu faaliyetler scaklk ve gne radyasyonu gibi ortam zelliklerine baml olduklar gibi, havuzlarn hacimsel kirlilik yklemeleri ve geometrik zelliklerine de bamldr. Genellikle toprak yaplar eklinde ina edilirler. Bu takdirde bu havuzlar lagn olarak da adlandrlmaktadr. Stabilizasyon havuzlar balca aadaki gruplara ayrlr: - Anaerobik stabilizasyon havuzlar - Fakltatif stabilizasyon havuzlar - Aerobik stabilizasyon havuzlar - Olgunlatrma havuzlar Anaerobik Stabilizasyon Havuzlar Madde 18 - Fazla miktarda organik madde ve kat madde ieren atksularn artmnda kullanlrlar. Hacimsel organik madde yk yksek olan bu havuzlar, tipik olarak derin toprak yaplar olup, s kaybn nlemek ve anaerobik reaksiyon artlarn salamak amacyla 6 m derinlie kadar ina edilebilirler. Havuzlarda askdaki maddeler dibe kelerek stabilize olurlar. Bu tr havuzlarn hacimsel kirlilik yk 100-400 g BO5/m3. gn mertebesindedir. Anaerobik havuzlarda, atksularn ortalama bekleme sresi 5 gnden azdr. Fakltatif Stabilizasyon Havuzlar Madde 19 - Fakltatif havuzlarda aerobik bakterilerin ve alglerin bulunduu bir yzey tabaka ile dip ksmda anaerobik bakterilerin faaliyet gsterdii bir alt anaerobik tabaka vardr. Bu iki tabaka

arasnda ise ksmen anaerobik bir ortam ile her iki ortama da adaptasyon gsterebilen fakltatif bakteriler bulunur. Fakltatif stabilizasyon havuzlarnn derinlii 1-2.5 m kadar, bekleme sresi ise 7-20 gn arasndadr. Bekleme sresi iklim artlarna bal olarak 100 gne kadar kabilir. Alansal kirlilik yk 50-280 kg BO5/hektar.gn mertebesindedir. Aerobik Stabilizasyon Havuzlar Madde 20 - Aerobik stabilizasyon havuzuna gelen organik maddelerin ayrtrlmas bakteriler ve alglerin yardm ile olur. Algler fotosentez srasnda, gne enerjisini de kullanarak, anorganik besin maddeleri ve karbon dioksitle hcre sentezi yaparken oksijen aa karrlar. Aa kan oksijen, heterotrof bakteriler tarafndan kullanlr. Bakteriler atksu da bulunan organik maddeyi enerji kayna olarak kullanrlar. Aerobik stabilizasyon havuzlar genellikle dk hacimsel organik madde ykne sahip, 1.5 metreden s havuzlardr. Bylece, havuzun tm derinlii boyunca oksijen salanmas mmkn olur. Bekleme sresi 10-40 gn olup, yzeysel kirlilik yk 40-120 kg BO5/hektar.gn kadardr. Olgunlatrma Havuzlar Madde 21 - Olgunlatrma havuzlarnn amac, artlm atksularn kalitesinin daha iyiletirilmesi tesislerin toplam organik madde giderim veriminin ykseltilmesi ve bakteri gideriminin salanmasdr. Bu tr sistemler fakltatif veya aerobik stabilizasyon ilemlerinden sonra kullanlabilecekleri gibi, klasik biyolojik artma sistemlerini takiben de kullanlabilirler. Atksularn bu sistemlerdeki bekleme sreleri 5-20 gn arasnda deiebilir, alansal kirlilik yk 15 kg BO5/ha.gnden kk olmaldr. Olgunlatrma havuz veya lagnlerinde eitli su bitkilerinin yetitirilmesi ve/veya balk retimi bu sistemlerdeki artma verimlerini arttrabilecei gibi, retilen bitkisel veya hayvansal protein de ekonomik olarak deerlendirilebilir. Bu havuzlar 1.5 m den s havuzlardr. Havalandrmal Lagnler Madde 22 - Havalandrmal lagnler, esasta aktif amur metoduna benzer zellikler gsterirler. Ancak bunlarda son keltim havuzundan sonra biyolojik amur geri dn uygulanmaz. Ayrca; havalandrmal lagnlerdeki atksu bekleme sreleri dier aktif amur sistemlerine kyasla ok daha uzundur. Bu tr sistemlerde oksijen temini dardan suni olarak verilenin yan sra, sistemdeki fotosentez reaksiyonlaryla da gerekleir. Havalandrmal lagnlerde havuz hacmi bana verilen organik madde, dier aktif amur sistemlerine kyasla ok dktr. Havalandrmal lagnlerden sonra bir keltme ilemi yer alr. Bu lagnlerin derinlikleri genellikle 3-5 m arasndadr. Havalandrma ilemleri sonucunda tm lagn derinlii boyunca oksijenli bir ortam yaratlmas durumunda bu tr lagnlere tam aerobik havalandrmal lagnler denir. Sadece yzeye yakn tabakalar oksijenli, dip tabakalar ise oksijensiz olan sistemlere fakltatif havalandrmal lagn ad verilir. Damlatmal Filtre Madde 23 - Organik atklarn bir yzeye bal mikroorganizmalar tarafndan giderildii bir artma metodudur. Damlatmal filtreler ta veya plastik dolgu malzemesinden oluurlar. Atksu bu filtre yatandan geerken; dolgu malzemesi zerinde bakteriler bir biyofilm tabakas oluturur. Kullanlan dolgu malzemesinin arasnda boluklar bulunur. Bylece, mikroorganizmalarn dolgu malzemesi zerinde bir tabaka halinde yaamalar, organik maddelerle beslenmeleri ve hava geii salanr. Mikroorganizmalar belirli bir kalnla ulatktan sonra, dolgulardan koparlar, k suyundaki bu biyofilm paracklar son keltim havuzlarnda keltilerek sudan ayrlrlar. Damlatmal filtrelerin boyutlandrlmas yzeysel hidrolik yk (m3/m2/gn), hacimsel organik ykleme (kg BO5/m /gn) ve geri dn oran esas alnarak yaplr. Damlatmal filtreler nitede salanan yzeysel hidrolik, yk ve hacimsel organik ykn byklne gre yksek hzl ve byk hzl olmak zere iki tip olabilmektedir.

Biyodisk ve Biyokafes Sistemleri Madde 24 - Biyodisk tesisleri, bakterilerin zerinde remesi iin uygun bir yzeyi salayacak ekilde yaplm, gelen atksuyun muhtemel korozif zelliinden etkilenmeyecek, mesela plastik (stropor gibi) malzemelerin diskler halinde, dner bir aft zerine yerletirildii veya ii dolgu malzemesi ile dolu tambur eklindeki silindirik bir yapdan oluur. Bu silindirlerin genelde uygulanabilir aplar 1.5-3.0 metredir. aftn her 1 metresine 2 cm aralklarla 20-30 adet disk yerletirilebilir. aftn uzunluu 6 mye kadar olabilir. Dolgulu tambur tiplerinde ise istenen toplam yzey salanacak ekilde boyutlandrma yaplr. Bunlarn her biri ayr bir silindir haznesine, % 45i su iinde batk olacak tarzda monte edilir. Dolgu Yatakl Reaktrler Madde 25 - Dolgu yatakl reaktrler, mikroorganizmalarn tutunmas iin bir dolgu maddesi ieren biyofilm sistemleridir. Tipik bir dolgu yatakl reaktrde hava alt ksmndan havalandrclar yardmyla verilir. Aktif amur/Damlatmal Filtre Ardk Sistemleri Madde 26 - eitli artma metotlarnn kombinasyonunu yapmak suretiyle ok sayda artma akm emas karmak mmkndr. Bylece tek bana yeterli artmay salayamayan aktif amur ya da damlatmal filtre sistemleri bir arada kullanlarak belli bir k suyu kalitesini salamak mmkn olur. En sk kullanlan iki artma emas damlatmal filtreyi takiben aktif amur havuzu ile, aktif amur havuzunu takiben damlatmal filtre kombinasyonlardr. Anoksik Sistemler Madde 27 - Anoksik sistemler, anaerobik sistemlerden biyokimyasal admlarn aerobik ilemlere benzemeleri, ancak oksijensiz ortamda gerekletirilmeleri ile ayrlrlar. Nitratn azot gazna dntrlmesi suretiyle yaplan azot giderimi, anoksik (oksijensiz) bir ilem olup, bu artma askda byme ya da bal byme eklinde gerekletirilebilir. Ortamda hidrojen slfr oluumu baladktan sonraki ortam koullar anaerobik olarak kabul edildiinden, anoksik koullar yalnzca denitrifikasyon iin geerlidir. a) a) Askda byme denitrifikasyonu : Askda byme denitrifikasyonu, genellikle pis ton akl aktif amur sistemlerinde gerekletirilir. Anaerobik bakteriler, byme iin gerekli enerjiyi nitrifikasyon sonucu oluan nitratn azot gazna dnmesi srasnda temin eder, ancak hcre geliimi iin bir d karbon kayna gereklidir. Nitrifikasyonun gerekletii ortamlarda karbonlu maddelerin az olmas nedeniyle, karbon kayna olarak ham atksu (evsel), metanol veya azot ve fosfor asndan zengin olmayan endstri atksular kullanlabilmektedir. b) b) Bal byme denitrifikasyonu : Bal byme denitrifikasyonu, ierisinde ta veya plastik dolgu malzemesi bulunan bir ortamda gerekletirilir. Dolgu maddesinin boyutlarna bal olarak, bu ilem bir keltim havuzu tarafndan izlenebilir. Dolgu yatakta tkanmalarn engellenebilmesi iin periyodik olarak geri ykama gerekebilir. Bu ilemde de, askda byme denitrifikasyonunda olduu gibi, bir d karbon kayna genellikle gereklidir. Anaerobik Sistemler Madde 28 - Anaerobik sistemler, organik maddenin anaerobik koullarda ayrtrld ilemler olup, mikroorganizmalarn konumuna gre askda byme ve bal byme nitelerinden oluabilir. Bu sistemlerde organik ve anorganik maddeler molekler oksijensiz ortamda ayrtrlr. ounlukla artma amurlar ve yksek konsantrasyonda organik madde ieren endstriyel atksular iin uygulanan bu ilemde, organik madde biyolojik olarak metan (CH4) ve karbondioksite (CO2) dntrlr. Organik atklar stlan (35 C - 60 C) bir rtme tanknda anaerobik ayrma yaratan mikroorganizmalar yardmyla ayrmaya braklr. Basit kartrmasz rtclerde 30-60 gn bekleme sresi gereklidir. Yksek hzl rtclerde bekleme sresi daha ksa (10-20 gn) olup,

sistem srekli kartrlr. rtme tanklar silindirik veya yumurta kesitli olarak yaplrlar. Gerektiinde sistemi terk eden kat maddeler geri evrilir. Anaerobik Filtreler Madde 29 - Damlatmal filtrelere benzerler, burada giri suyu tabandan verilir. Mikroorganizmalar dolgu malzemesi yzeylere ve duvarlara yaparak byrler. Yksek konsantrasyondaki znm organik atklarn artlmas iin uygundur. Anaerobik filtreler dier anaerobik ilemlere gre daha dk scaklklarda alrlar. Anaerobik filtreler orta derecede kuvvetli atksularn artlmasnda da kullanlabilirler. Ardk Aerobik/Anoksik ya da Anaerobik Sistemler Madde 30 - Ardk sistemler, birden fazla artma ileminin ardarda nitelerde gerekletirildii sistemlerdir. Ardk aerobik/anoksik ya da aerobik/anaerobik sistemler, anaerobik, fakltatif, olgunlatrma havuzlar veya lagnlerinin herhangi bir kombinasyonu eklinde uygulanabilir. Nitrifikasyon-denitrifikasyon ilemleri de ardk nitelerde yaplabilir.

DRDNC BLM
leri ve Son Artma Metotlar Genel Esaslar Madde 31 - leri ve/veya son artma genelde, klasik biyolojik artmadan kan atk suyun kalitesini daha fazla iyiletirmek iin uygulanan artma olup, burada, azot ve fosfor giderme, filtrasyon, adsorpsiyon, dezenfeksiyon, iyon deitirme, ultrafiltrasyon, ters ozmoz ve kimyasal ktrme Metotlar verilmektedir. Azot Giderme Madde 32 - Atksuyun ierdii amonyum iyonlar azot bakterileri yardmyla nitrifikasyon kademesinde nce nitrit ve sonra nitrata dntrlr, daha sonra denitrifikasyon kademesinde anoksik artlar altnda azot gaz halinde (N2) sudan uzaklatrlr. Nitrifikasyon iin yksek amur yalar ve dk amur ykleri gereklidir. Fosfor Giderme Madde 33 - Atksularda bulunan fosfor bileiklerini artmak iin kimyasal ve biyolojik metotlar ayr ayr veya birlikte kullanlr. Fosfor bileiklerinin kimyasal olarak artlmasnda alminyum tuzlar, demir tuzlar ya da kire kullanlabilir. Bu ilemlerde fosfor, yksek pH deerlerinde fosfat tuzlar halinde ktrlr. Biyolojik metotlarla fosfor artm, biyolojik artma srasnda fosfatn mikroorganizmalarca alnmas ile olur. Aktif amur ilemi ile atksudan 2-3 mg/1 fosfat fosforu uzaklatrlabilmektedir: Dier bir metot da kimyasal artmann biyolojik artma ile birlikte kullanlmasdr. leri fosfor artm iin alglerin youn olarak retilerek hasat edildii s alg lagnleri de kullanlabilir. Hasat edilen algler, hayvan yemi veya biyogaz retiminde hammadde olarak deerlendirilebilir. Filtrasyon Madde 34 - Biyolojik ve kimyasal artma ilemlerini takip eden keltim havuzlarnda yeterince giderilemeyen askda kat maddelerin ve kolloidlerin tutulmas iin uygulanan bir ilemdir. Granle filtre yata iinde biriken askda kat maddelerin giderilmesi iin, filtre geri ykama ilemine tabi tutulur. Atksu artmnda son ilem olarak kullanlan filtreler ak dorultusuna gre aa akl ve yukar akl olarak; kullanlan filtre malzemesine gre tabakal veya tek tip malzemeden oluan filtreler olarak; hidrolik artlara gre serbest yzeyli ve basnl filtreler olarak snflandrlrlar. Filtrelerde kum, akl, granit, antrasit ve benzeri trden dolgu malzemeleri kullanlr. Dier bir filtrasyon metodu ise, artlacak atksuyu sentetik veya metal elyafl dokuma elek yzeylerinden geirmektir. Mikroelek olarak anlan bu tambur eleklerde tutulan kat maddeler srekli olarak

uzaklatrlabilirler. Adsorpsiyon Madde 35 - Adsorpsiyon ilemi, klasik artma ile artlmas g olan ve zehirlilik, renk, koku kirlilii yaratan kimyasal maddelerin adsorplayc bir kat madde (adsorban) yzeyinde kimyasal ve fiziksel balarla tutunmasdr. Baz durumlarda istenen bir k suyu kalitesinin salanabilmesi iin; biyolojik ve/veya kimyasal artmadan kan su, bir aktif karbon ortamndan geirilerek suda kalan kirletici maddeler giderilebilir. Yerine gre adsorpsiyon bir ara kademe ilemi de olabilir. Aktif karbon toz veya taneli (granl) olarak kullanlr, Taneli aktif karbonla iyi bir temas salamak iin, atksu, ya sabit yatakl bir kolona yukardan aaya, ya da sabit veya akkan bir yataa aadan yukarya verilir. Aa akl kolonlarda biriken maddelerin neden olduu ar yk kaybn nlemek amacyla, geri ykama ilemi yaplr, akkan yatakta tkanma sz konusu olmad iin geri ykama gerekmemektedir. Ekonomik kullanm iin adsorplama kapasitesi tkenen taneli aktif karbonun rejenere edilmesi gerekir: k suyu kalitesinde belli bir snr deere ulaldnda kolon boaltlarak, aktif karbon dejenerasyona alnr. Toz haldeki aktif karbon kullanm ise bir temas havuzunda olur. Biyolojik veya fiziko kimyasal artmadan kan suya toz aktif karbon ilave edilir, yeterli temas sresi sonucunda karbonun havuzun dibine kmesi salanr, artlm su havuzdan uzaklatrlr. Baz zel uygulamalarda, toz aktif karbonun biyolojik niteye ilave edilmesi de mmkndr. Toz aktif karbonun rejenerasyonu mmkn deildir. Dezenfeksiyon Madde 36 - Hastalk yapan patojen mikroorganizmalarn ldrlmesi ilemidir. yi bir dezenfeksiyon iin yeterli temas sresi salanmaldr. Dezenfektan olarak kullanlan kimyasal maddeler: klor ve bileikleri, brom, iyot, ozon, fenol ve fenolik bileikler, alkoller, ar metaller ve tuzlar, boyalar, sabunlar ve sentetik maddeler, kuaterner amonyum bileikleri, hidrojen peroksit, eitli asitler ve alkalilerdir. Bu maddelerin iinde gerek ime suyu artmnda gerekse atksu artmda en ok kullanlan klor ve bileikleridir. Ozon ok etkili fakat pahal bir dezenfeksiyon maddesidir. pH 11 ve pH 3 artlar bakterilere toksik etki yaptndan baz asitler ve bazlar da patojenik bakterilerin yok edilmesinde etkilidir. Ntralizasyonla atksu normal pH durumuna getirilmelidir. Fiziksel metotlarda ise su pastrizasyon noktasna kadar (67 C) stlarak spor tekil etmeyen patojen bakterilerin byk ksm yok edilir. Mortesi nlar ve gne da iyi bir dezenfeksiyon aracdr. yon Deitirme Metodu Madde 37 - zel durumlarda endstriyel atksu artmnda ve endstriyel proses sularnn hazrlanmasnda kullanlan bir ileri artma metodudur. Sistemin prensibi, su veya atksu bnyesindeki istenmeyen anyon veya katyonlarn uygun bir anyon veya katyon tipi iyon deitirici kolonda tutulmasdr. yon deiimi salayan maddeler: alminyum silikatlar, zeolit, sentetik reineler ve slfolanm karbonlu maddelerdir. yon deitirici ortamnn faydal mr, deitirilen iyon miktarna, geen atksu debisine ve bu ortam rejenere etmek iin gerekli zeltinin konsantrasyonuna baldr. ounlukla anyon ve katyon deitiriciler ayr ayr kullanlrlar. Sularn bulank olmas ve kolloid iermesi, reinenin aktif yzeyini azaltt iin sakncaldr. Ters Ozmoz Metodu Madde 38 - zellikle tatl su kaynaklarnn snrl olduu yerlerde, deniz suyundan ime suyu temininde, atksuyun yeniden kullanlabilmesini salamak ve/veya yksek kalitede su elde etmek ve kirlenme Kontrol gibi amalarla ounlukla endstriyel atksularn artlmasnda uygulanan

bir ileri artma metodudur. Endstriyel uygulamalarda deerli bileikler ieren atksu, ters ozmoz ileminden sonra geri devir edilerek retimde tekrar kullanlabilir. Elektronik endstrisi gibi ok saf su gerektiren endstrilerde, yksek kalitede su gerektiren gda ve merubat sanayi kullanma sular iin veya kazan besleme sularnn artlmasnda ters ozmoz ilemi kullanlabilir. Kentsel atksularn yeniden kullanm dnldnde ikincil artma k sularnda ters ozmoz uygulanabilir. Ters ozmozda; birinde tatl su, dierinde artlacak atksu bulunan iki hazne yar geirgen sentetik bir membran ile birbirinden ayrlmtr. Artlacak atksudaki znm tuzlarn neden olduu ozmotik basntan daha byk bir basn uygulamak suretiyle, suyun yar geirgen membrandan tatl su haznesine geii salanr. Uygulamada ters ozmoz sistemlerinde, dengedeki ozmotik basncn 4-20 misli bir basn kullanlr. Bu deer atksu iin yaklak 4000 kPa'dr. Ultrafiltrasyon Metodu Madde 39 - Ultrafiltrasyon ilemi yar geirgen membranlarn kullanld ters ozmoz ilemine benzeyen basnl membran filtrasyon metodudur. Ters ozmoz ilemine gre daha dk basn uygulanr. Bileiminde makromolekl ve kolloid zellikte madde bulunan atksular ultrafiltrasyon yntemi ile artlabilirler. Bu maddelerin geri devri veya geri kazanm istenirse, konsantre hale getirilen kat maddeler yan rn olarak deerlendirilebilir. Genellikle endstriyel proses sular iin kullanlmas dnlebilir. Kimyasal ktrme Metodu Madde 40 - Kimyasal ktrme; znm ve askdaki kat maddelerin fiziksel ve/veya kimyasal durumunu kimyasal madde ilavesiyle deitirerek kelmeyi kolaylatrma ilemidir. ktrme temel olarak ilave edilen kimyasal maddenin kirletici maddeyi srklemesi ile veya kebilir hale getirmesiyle gerekleir. Baz durumlarda kimyasal madde ilavesi, atksudaki znm madde konsantrasyonunun artna neden olabilir. Kimyasal ktrme standartlara uyum salamak iin aadaki durumlarda kullanlabilir; - Atksu zellikleri mevsimsel deiimler gsterirse, - Orta derecede bir artma gerektiinde, - keltim ilemini kolaylatrmak ve/veya iyiletirmek iin. Ayrca ar metal ve dier toksik maddelerin giderilmesi amacyla n artma ilemi olarak kimyasal ktrme uygulanabilir. Alc ortamn zelliine bal olarak k suyunda zel fosfor giderimi gerektiinde, kimyasal ktrme iyi bir zm niteliindedir. Kimyasal ktrmede kullanlan kimyasal maddeler Al2(SO4)3, FeSO4, Ca(OH)2, FeCl3, Fe2(SO4)3 ve polielektrolitlerdir.

BENC BLM
Artma amurlarnn Artma Metotlar Genel Esaslar Madde 41 - Atksularn artlmas srasnda, kendiliinden kelebilen kat maddeler ile biyolojik veya kimyasal ilemler sonucunda kebilir veya yzebilir hale getirilen kat maddeler keltilerek veya yzdrlerek atksudan ayrlrlar. Bylece konsantre hale getirilmi olarak ayrlan kirliliin oluturduu artma amurlarnn da yeni evre kirlenmelerine neden olmamas iin tedbirler alnmas gerekmektedir. Organik madde ierii yksek amurlarn anaerobik rtlmesi ile metanca (CH4) zengin biyogaz elde edilmesi mmkndr. Biyogaz retimi yapan rtme kulelerinin hacimce ekonomik snr 400-12000 m3 arasndadr. Gerekli reaktr hacmi 400 m3 den byk olan tesislerde amur rtme iin anaerobik stabilizasyon, daha kk tesislerde ise aerobik

stabilizasyon metodu uygulanr. 20 bin edeer nfustan byk stmal anaerobik amur rtme tesislerinde biyogaz deerlendirilmesi yaplmas uygun olur. 0.2 kg BO5/m3.gnden kk hacimsel organik yke sahip n keltimsiz uzun havalandrmal aktif amur sistemlerinde yaplan atksu artlmasnda oluan amurlar yeterince stabilize olduklarndan ilave bir amur stabilizasyon ilemine ihtiya duyulmaz. Artma amurlarna uygulanan ilemler srasnda, her kademede ayrlan amur suyu; artma sisteminin bana geri verildiinden ve artma niteleri iin ilave bir yk oluturduundan artma tesisinin boyutlandrlmas srasnda bu durumun gz nne alnmas gerekmektedir. ok sayda kk artma veya n artma tesislerinin bulunduu yrelerde amur stabilizasyonu ve su alma ilemleri merkezi tesislerde yaplabilir. Ancak bu durumda amur su alma ileminden sonra kacak amur suyunun getirecei kirlilik yk ve giderme esaslar dikkate alnmal ve gerekli tedbirler getirilmelidir. amur Younlatrma Madde 42 - Artma tesislerinin keltim havuzlarnda keltilen amurlarn kat madde ierikleri dk (% 0.6-2 kat madde) olduundan, bu oran arttrmak ve amur hacmini azaltmak iin younlatrma ilemi uygulanr. Bu ilemlerle amurlarn kat madde ierikleri % 6.5-12 kat maddeye karlr. amur younlatrma ilemleri znm haval flotasyon sistemleriyle de salanabilir. Bilhassa fazla aktif amur ve kaba floklu kimyasal amurlar flotasyonla daha kolay younlaabilmektedir. Ayrca younlatrc santrifjler, mikro elekler veya elek tamburlar kullanlarak mekanik olarak younlama salanmas da mmkndr. amur Stabilizasyonu Madde 43 - Younlatrlan amurun kimyasal olarak stabilizasyonu kimyasal madde ilavesiyle, biyolojik olarak stabilizasyonu ise anaerobik veya aerobik stabilizasyon ya da kompostlatrma ilemi ile yaplr. Bu metotlar aada ksaca tantlmtr: a) a) Anaerobik amur stabilizasyonu: Bu amala aadaki amur rtme kuleleri kullanlabilir: - Basit rtme kuleleri: Genelde stma ve kartrma yaplmaz ve rtlmekte olan amurdaki kat madde miktar kontrol edilmez; - Istmal ve kartrmal amur rtme kuleleri: amur younlatrcdan gelen veya son rtme blmesinden geri dnen amurun kat madde miktarlar kontrol edilerek amur yk ve konsantrasyonu ile scaklk kontrol altnda tutulabilmektedir. rtme kuleleri boyutlandrlrken teknik olarak ngrlen gazlamann en az % 90nn gereklemesi salanmaldr. Anaerobik rtme ilemi scaklk, pH deiimleri ve toksik maddelere kar ok hassastr. zellikle amur rtme ilemi yaplan artma tesislerinde toksik madde Kontrol sk bir ekilde yaplmaldr. Toksik madde ieren atksu kaynaklarnn n artma ilemleri yaplarak, anaerobik olarak stabilize edilecek artma amurlarnda oluacak toksik madde miktarlarnn Tablo 1de verilen deerlerin altnda kalmas salanmaldr. amur rtme tesislerinden elde edilen biyogazn kullanmna gre gaz deposu yaplr. Depo hacmi gnlk retilen gazn en az % 25ini depolayacak kadar olmaldr. Biyogaz, yalnzca artma tesisinin kompresr ve pompalarn tahrik eden gaz motorlarnda kullanlyor ise, haftalk dengeleme yaplmaldr. Biyogazn olutuu, iletildii ve depoland yerlerde gaz kaaklar ve patlamalara kar yeterli tedbirler alnmaldr. b) b) Aerobik amur stabilizasyonu: Aerobik amur stabilizasyonu tesisleri, anaerobik sistemlere nazaran toksik madde ve ok besleme durumlarna kar daha toleransldrlar. Aerobik olarak stabilize olmu amurlarn su atma ve younlatrma ilemleri genellikle daha kolay ve

daha verimlidir. Stabilizasyon sresinin ve veriminin tespitinde; scaklk, biyokimyasal oksijen ihtiyac ve kartrma belirleyici olmaktadr. 45 Cnin stnde iletilen termofilik aerobik sistemlerde hem bekleme sresi ksalmakta, hem de termik dezenfeksiyon salanabilmektedir. ayet n keltim amurlar birlikte stabilize edilecekse koku sorunu iin yeterli tedbir alnmaldr. c) c) Kompostlatrma: Kompostlatrma, su muhtevas % 50-60 olan organik maddelerle yaplan doal bir aerobik stabilizasyon ilemidir. Taze veya rtlm artma amurlar; aa tala, saman, evsel p gibi organik karbon ierii yksek olan maddelerle kartrlp; gzenekli ve daha az sulu hale getirilerek havalandrldklarnda termolitik olarak ayrmakta ve stabilize olmaktadrlar. amur Nemini Alma lemleri Madde 44 - Nem alma ilemleri doal ya da mekanik metotlar uygulamak suretiyle yaplr. Bu metotlar aada verilmitir: a) a) Doal nem alma Metotlar; Doal nem alma yataklarna yalnz aerobik, anaerobik veya kimyasal olarak stabilize edilmi artma amurlar verilebilir: Ar koku etkileri nedeniyle, stabilize edilmemi organik ierikli artma amurlar kurutma yataklarna ve amur lagnlerine verilemezler. Doal nem alma; akl ve kum yatak stne ortalama 20 cmlik tabaka halinde verilen sulu amurun, suyunu kum tabakada drenajla ve ksmen de buharlama ile kaybetmesi ilemidir. Su alma ilemi 20-30 gnde tamamlanr ve bu sre sonunda oluan amur keki krek veya makineyle kreyerek uzaklatrlr. Ayn alan yeniden kullanlr. Doal nem alma yataklarnda iklim ve mevsim artlarna gre amur yk 150-400 kg KM/m2-yl arasnda deimektedir. Nem alma amacyla amur lagnleri de kullanlabilir. amur lagnlerinde kreme yaplmaz, lagn doluncaya kadar iletmeye devam edilir. Dolunca terk edilir veya amur keki boaltlarak baka yere tanr. b) b) Mekanik nem alma Metotlar: Koku sorunu ve fazla alan gereksinmesi nedeniyle doal su alma yerine mekanik nem alma Metotlar kullanlabilir. Mekanik nem atma metotlarnda; - Santrifjler - Filtrepres - Belt filtre (Bant filtre) - Torba filtre niteleri kullanlmaktadr. metot seiminde amurun zellikleri cinsi, ulalmak istenen kat madde konsantrasyonu, tesis kapasitesi ve kullanlan amur artlandrma maddelerinin cinsi ve miktar etkili olmaktadr. Mekanik nem atma nitelerinin kapasitelerinin belirlenmesinde gerekli deerler deneysel olarak pilot tesisler ve laboratuvar denemeleri yardm ile bulunur. Bu amala, eitli uygulama sonularndan elde edilmi olan ve Tablo 2de verilen ortalama deerler de kullanlabilir.

ALTINCI BLM
Derin Deniz Dearjnda Seyrelmelerin tespiti Genel Esaslar Madde 45- Denize karm srasnda atksular ncelikle kydaki son pompajdan veya kanalizasyon sisteminin son blmndeki dden kaynaklanan enerji yardmyla difzr deliklerinden denize pskrtlrler. Birinci seyrelmeolarak tanmlanan ilk faz, atksuyun kendi tad bu enerji ve atksuyun deniz suyu ile younluk farkndan kaynaklanan deniz iindeki hareketinden ve bu hareket srasnda temiz deniz suyuyla karmndan meydana gelir ve atksuyun balangta sahip olduu kinetik ve potansiyel enerjinin tmyle alc ortama transfer olduu noktada sona erer. Bu ekilde meydana gelen atksu ve deniz suyu karmnn oluturduu atksu bulutu deniz

ortamnn doal hareketlerine terk edilir. Atksu bulutunun deniz dibi veya derinlik boyunca herhangi bir tabakada gml kalmas mmkn olduu gibi, derinliin yetersiz olduu deniz kesimlerinde veya zel deniz koullar altnda bulut yzeye de kabilir. Atksu bulutunun hareketi, bulunduu derinlikteki akntlarla ilgilidir. ok durgun ve hareketsiz bir denizde, bulut ilk meydana geldii noktay merkez alarak ok yava bir hzla yaylp seyrelir. Derinlerde gml kalan batk atksu bulutlar, o derinlikteki akntlara kaplarak yzeydeki gzlemlere gre farkl ynlerde de uzaklaabilir. Atksu bulutunun byme ve uzaklama hareketi srasnda bulutu evreleyen deniz suyu ile kararak seyrelmesi ikinci seyrelme olarak adlandrlr. Denize boaltlan atksularda, bulunan kirlilik parametrelerinin Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 34nc maddesine gre verilen Tablo 22deki kriterlere uymas gereklidir. Atksu deniz ortamna verildikten sonra Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin eki Tablo 23te ve 4te verilen deniz ortamna ait zelliklere uyum salamaldr. Ayrca, derin deniz dearjlarnda Suda Tehlikeli ve Zararl Maddeler Tebliinde getirilen kstlamalara uyulmas gerekir. Deniz dearj projelerinde, denizin bakteriyolojik kalitesi, indikatr olarak kullanlan toplam veya fekal koliform grubu canllarn belirti bir konsantrasyonun altnda tutulmas ile salanr. Deniz ortamnda bu trden kirleticilerin, atksularn deniz ierisine boaltld andan itibaren, projeyle korunmas hedef alnan blgeye, mesela bir plaja, ulamasna kadar geecek zaman boyunca miktarnn kendi kendine azalmas da nc seyrelme olarak adlandrlr. nc seyrelme sadece deniz ortamnda fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal reaksiyonlara girerek nitelik deitiren kirletici parametreler iin sz konusudur. Yukarda aklanan birinci, ikinci ve nc seyrelmeler, topluca, bir derin deniz dearj sisteminin alc ortama verilen atksularn ierdikleri kirletici unsurlar seyreltme kapasitesini belirlerler. Deniz dearj projesi ile Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 35 inci maddesi uyarnca birinci seyrelme 100 civarnda bulunmal ancak hi bir surette 40n altna dmeyecek ekilde mhendislik tedbirleri alnm olmaldr.

YEDNC BLM
Artlm Atksularn Sulamada Kullanlmas Artlm Atksularn Sulamada Kullanlmas Madde 46 - Atksularn araziye verilmeye veya sulamaya uygun olup olmadn belirlemek iin incelenmesi gereken en nemli parametreler unlardr; - - Suyun iindeki znm maddelerin toplam konsantrasyonu ve elektriksel iletkenlik - - Sodyum iyonu konsantrasyonu ve sodyum iyonu konsantrasyonunun dier katyonlara oran - - Bor, ar metal ve toksik olabilecek dier maddelerin konsantrasyonu, - - Baz artlarda Ca++ ve Mg++ iyonlarnn toplam konsantrasyonu, - - Toplam kat madde, organik madde yk ve ya gres gibi yzen maddelerin miktar, - - Patojen organizmalarn miktar. Atksuyun iindeki znm tuzlar, bor, ar metal ve benzeri toksik maddeler yrenin iklim artlarna topraklarn fiziksel, kimyasal ve biyolojik zelliklerine bal olarak ortamda birikebilir, bitkiler tarafndan alnabilir veya suda kalabilir. Bu nedenle, artlm atksularn arazide kullanlmas ve bertaraf sz konusu ise, suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik parametreler asndan ngrlen snr deerlere uygunluunun yan sra, blgenin toprak zellikleri de dikkate alnr. Sulama sularndaki znm tuzlarn toplam konsantrasyonu, elektriksel iletkenlik (EC) deeri yardmyla kolaylkla belirlenebilir. Toplam tuz konsantrasyonu ile elektriksel iletkenlik arasndaki oran katsays (M), deneysel almalar sonucunda bir kere belirlendikten sonra srekli kullanlabilir. Bu katsay 25 Cdeki iletkenlikler (mikromho) ve tuz konsantrasyonlar

(mg/lt) ile ifade edildiinde 0.6-0.7 arasnda bir deer alr. Sulamada kullanlan artlm atksudaki sodyumun sulanan toprakta tutulmas sodyum adsorbsiyon oran (SAR) ile tanmlanr. SAR oran, suyun sodyum (veya benzer alkaliler) asndan zararllnn bir ls olarak kullanlmaktadr. Sodyum adsorbsiyon oran aadaki eitlikle belirlenir; SAR = Na+ / ((Ca++ + Mg++)/2)1/2 Burada Na+, Ca++, Mg++ miliedeer gram (Meq/t) cinsinden su ii konsantrasyonlardr. Elektriksel iletkenlik ve sodyum adsorbsiyon oran (SAR) esas alnarak sulama sularnn snflandrlmas ekil 1deki diyagrama gre yaplr. Bu diyagram yardm ile atksuyun snfn C1S1 - C4S4 arasndaki sulama su snflar arasnda bulmak mmkndr. Tarmsal sulamada kullanlacak deiik snf sular iin istenen sulama suyu kalite kriterleri de Tablo 4de verilmitir. Sulama sularnda izin verilebilecek maksimum ar metal ve toksik elementlerin konsantrasyonlar deiik elementlere gre Tablo 5de zetlenmitir. Herhangi bir madde toprakta mg/kg olarak Co konsantrasyonuna sahipse sulanan topraktaki bu maddenin toplam deeri kg/ha olarak (4.2xCo) ifadesi ile belirlenebilmektedir. Tablo 5in birinci stununda verilen Birim alana verilebilecek maksimum toplam miktarlar ancak (4.2xCo) ifadesi ile hesaplanan topraktaki mevcut miktarn karlmasndan sonra kullanlr. rnek: Topraktaki bor konsantrasyonu Co = 80 mg/kg ise ve kabul edilebilir maksimum bor deeri 680 kg/ha olduuna gre 4.2xCo = 336 kg/ha olur. Buna gre birim alana toplam olarak en ok 680 - 336 = 344 kg/ha borun sulama yoluyla eklenmesine izin verilebilir. Atksularn tarmda kullanm ile ilgili esaslar ve teknik snrlamalar Tablo 6da, eitli endstrilerde oluan atksularn sulama suyu olarak kullanlabilme artlar Tablo 7de ve artlm evsel atksularn dezenfekte edilmeden sulamada kullanlp kullanlamayaca Tablo 8de verilmitir. Sulama Suyunda Bor Problemi Madde 47- lkemizde baz yrelerde bor elementinin tad nem dolays ile yukardaki sulama suyu snflamalarna ek olarak bitkilerin bora dayanklln gz nnde bulunduran ek bir atksu - sulama suyu snflandrmasna gerek duyulmaktadr. Aslnda, btn bitkilerin normal gelimeleri iin az bir miktar bora ihtiyalar vardr: Ancak borun bitkilere gerekli miktar ile zehirlilik yaratan miktar arasnda ok dar bir snr vardr ve bu snr bitki trlerine gre deimektedir. Ancak, toprakta veya sulama suyunda bu belirti snrlarn stnde bor bulunmas bitki yapraklarnda sararma, yanma ve yarlmalara, olgunlamam yapraklarda dklme ve byme hznn yavalamas ile verimde azalmaya neden olur. Tablo 9da bitkilerin bora kar dayankllk derecelerine gre sulama sularnn snflandrmas yaplmtr. Artlm atksularn sulamada kullanlmasnda bu snflandr-mann gz nne alnmas gerekir.

SEKZNC BLM
Yrrlk, Yrtme Yrrlk Madde 48- Bu Tebli yaym tarihinde yrrle girer. Yrtme Madde 49- Bu Tebli hkmlerini Babakanlk evre Mstearlnn bal bulunduu Devlet Bakan yrtr.

ekil 1 : Sulama sularnn snflandrlmasnda kullanlan diyagram

Tablo 1 : Anaerobik Ayrmada Toksik Etki Yapan Maddelerin amur Kat Maddesi (KM) Bileimindeki st Snr Deerleri

Madde Amonyak Benzol Fenol Klorlu hidrokarbonlar Siyanr (CN) Organik Slfr Kadmiyum Krom (III) Krom (VI) Bakr Nikel inko Kurun

gr/kg KM 20 10 3 0.1 0.1 1.0 2 10 2 3 5 3 2

Tablo 2 : Mekanik Su Alma nitelerinin Kapasiteleri Sistem Kapasite Enerji Sarf

Santrifj Filtrepres Belt filtre Torba filtre

200-1500 kg KM/saat 2-10 kg KM/m2 saat l00-200 kg KM/m.saat 300-2000 kg KM/gn

2 kwh/m3 amur 2-3 kwh/m3 amur 1 kwh/m3 amur 0.1 kwh/m3 amur

Tablo 3 : lk Seyrelmeden Sonra Deniz Ortamnda Salanmas Gereken Su Kalite Kriterleri Konsantrasyon Limitleri lm Birimi Ortalama Gnlk Maksimum Herhangi Bir Andaki Maksimum

Arsenik Kadmiyum Toplam Krom Bakr Kurun Civa Nikel Gm inko Siyanr Fenolik Bileikler Toplam Kalnt Klor Amonyak Azotu Toplam Klorlu Pestisidler ve PCBler

mg/1 mg/l mg/1 mg/1 mg/1 mg/1 mg/l mg/1 mg/l mg/1 mg/1 mg/l mg/1 mg/l

0.008 0.003 0.002 0.005 0.008 0.00014 0.02 0.00045 0.020 0.005 0.03 0.002 0.6 0.002

0.032 0.012 0.008 0.020 0.032 0.00056 0.08 0.0016 0.08 0.02 0.12 2.4 0.004

0.08 0.03 0.02 0.05 0.08 0.0014 0.2 0.0045 0.2 0.05 0.3 6.0 0.006

Tablo 4: Sulama Sularnn Snflandrlmasnda Esas Alnan Sulama Suyu Kalite Parametreleri Sulama suyu snf I. Snf su II. Snf su III. Snf su Kalite kriterleri
(ok iyi) (iyi) (kullanlabilir)

IV. Snf su
(ihtiyatla kullanlmal)

V. snf su
(zararl) uygun deil

EC25x106 Deiebilir Sodyum Yzdesi (% Na) Sodyum Adsorbsiyon oran (SAR) Sodyum karbonat kalnts (RSC) meq/l mg/l Klorr (Cl), meq/l mg/l Slfat (SO4=) meq/l mg/l Toplam tuz konsantrasyonu (mg/l) Bor konsantrasyonu (mg/l) Sulama suyu snf* NO3 veya NH4+ mg/l Fekal Koliform ** 1/100 ml

0-250 < 20 < 10 > 1.25 < 66 0-4 0-142 0-4 0-192 0-175 0-0.5 C1S1 0-5 0-2

250-750 20-40 10-18 1.25-2.5 66-133 4-7 142-249 4-7 192-336 175-525 0.5-1.12

750-2000 40-60 18-26 > 2.5 > 133 7-12 249-426 7-12 336-575 525-1400 1.12-2.0

2000-3000 60-80 > 26

> 3000 > 80

12-20 426-710 12-20 575-960 1400-2100

> 20 > 710 > 20 > 960 > 2100 > 50 > 1000

> 2.0 C1S4, C2S4, C1S3, C2S3, C1S2, CS ,CS , CS ,CS , 3 4 4 4 C2S2, C2S1 3 3 3 2 C4S3, C4S2, C3S1 C4S1 5-10 10-30 30-50 2-20 20-100 100-1000

BO5 (mg/l)

> 100 pH 6.5-8.5 6.5-8.5 6.5-8.5 6.5-9 < 6 veya > 9 40 * ekil 1den bulunur
**

Scaklk 30 30 35 40 >

Bitki trne gre daha az veya ok olabilir (Bak. Tablo 8).

Tablo 5: Sulama Sularnda zin Verilebilen Maksimum Ar Metal ve Toksik Elementlerin Konsantrasyonlar Birim alana verilebilecek maksimum toplam miktarlar, kg/ha 4600 90 90 680 9 90 45 190 920 4600 zin verilen maksimum konsantrasyonlar Her trl zeminde pH deeri 6,0-8,5 arasnda srekli sulama olan killi zeminlerde 24 yaplmas durumun yldan daha az sulama da snr deerler mg/1 yapldnda, mg/1 5.0 20.0 0.1 2.0 0.1 0.5 -3 2.0 0.01 0.05 0.1 1.0 0.05 5.0 0.2 5.0 1.0 15.0 5.0 20.0

Elementler Alminyum (Al) Arsenik (As) Berilyum(Be) Bor (B) Kadmiyum (Cd) Krom (Cr) Kobalt (Co) Bakr (Cu) Florr (F) Demir (Fe)

Kurun (Pb) Lityum (Li)1 Manganez (Mn) Molibden (Mo) Nikel (Ni) Selenyum (Se) Vanadyum (V) inko (Zn)
1 2 3

4600 920 9 920 16 1840

5.0 2.5 0.2 0.01 0.2 0.02 0.1 2.0

10.0 2.5 10.0 0.052 2.0 0.02 1.0 10.0

Sulanan narenciye iin 0.075 mg/1dir. Yalnz demir ierii fazla olan asitli killi topraklarda izin verilen konsantrasyondur. Tablo 9da verilmitir. Tablo 6 : Atksularn Tarmda Kullanlmas ile lgili Esaslar ve Teknik Snrlamalar

Tarm Tr Meyvecilik ve Baclk

Teknik Snrlamalar - Yamurlama metodu ile sulama yasaktr. - Yere den meyveler yenmemelidir. - Fekal koliform says 1000/l00 ml - Salma veya yamurlama sulama yaplabilir. - Yamurlama sulamada biyolojik olarak artlm ve klorlanm atksular kullanlabilir. - Fekal koliform 1000/100 ml i - Salma sulama, mekanik artlm atksu

Elyafl Bitki ve Tohum retimi

Yem Bitkileri, Ya Bitkileri, Yenmeyen Bitkiler ve iekilik

Tablo 7 : Endstriyel Atksularn Sulama Suyu Olarak Kullanlmaya Uygunluu I II III

Yaknnda uygun arazi Belirli koullarda sulama suyu olarak Sulama suyu olarak kullanm iin uygun varsa, sulama suyu olarak kullanma uygunx deil kullanlabilir

Bira, Malt, arap, Patates, Sebze Konserve, Marmelat, Meyve Konserve, St, Patates Niastas Fabrikalar

Maya, eker, Pirin ve Tahl niastas, Deri tutkal, Kemik Tutkal Fabrikalar, Mezbaha, Et kombina Tesisleri, Tabakhane, Margarin Fabrikas, Kat Fabrikas, Karton Fabrikas, Tekstil Sanayii (Aartma, Merserize, Boyahane, Bask-hane v.s.) Yn Ykama, Balk Unu, Balk Konservesi, Madencilik.

Cila ve Boya Fabrikalar, Sabun Fabrikas, Anorganik Ar Kimyasal Madde Sanayi; la Fabrikalar, Metal Fabrikas, Slfit Selloz Fabrikas, Viskoz Suni pek Fabrikas, Piroliz Tesisi, Havagaz Tesisleri Jeneratr Gaz Trbinleri, Madeni Ya Sanayi, Kmr Ykama, Dinamit Sanayi, Odun Koklatrma Tesisleri.

Bu Endstrilerin Atksularnn Tablo 5 ve 6daki Deerlere Kadar Artlmas Durumunda

Tablo 8 : Artlm Evsel Atksularn Dezenfekte Edilmeden Sulamada Kullanlp Kullanlamayacan Gsteren Tablo (- aret Suyun Kullanlamayacan, + aret se Kullanlabileceini Gsterir.) Yem Bitkisi ayr-Mera Koru Ormanlk + + Meyvecilik

BY BV BY BV BY BV BY BV BY BV Biyolojik Artma tesisi veya en az 2 saat beklemeli keltim havuzu eklindeki n artma + + + + + tesisi k sular Aerobik stabilizasyon havuzlar veya lagnlerin + + + k sular

Tablo 9 : Bitkilerin Bor Mineraline Kar Dayanklklarna Gre Sulama Sularnn Snflandrlmas Sulama Suyundaki Bor Konsantrasyonu (mg/1) Sulama Suyu Snf Duyarl Bitkiler 1 Orta Derecede 2 Dayankl 3

Sebze

Tarla

I II III IV V
1 2 3

(mg/1) 0.33ten az 0.33-0.67 0.67-1.00 1.00-1.25 1.25ten fazla

Dayankl Bitkiler 0.67den az 0.67-1.33 1.33-2.00 2.00-2.50 2.50den fazla

Bitkiler 1.0den az 1.00-2.00 2.00-3.00 3.00-3.75 3.75den fazla

: rnek ; Ceviz, Limon, ncir, Elma, zm ve Fasulye : rnek : Arpa, Buday. Msr, Yulaf, Zeytin ve Pamuk : rnek : eker Pancar, Yonca, Bakla, Soan, Marul ve Havu