GR

Absorpsiyon ileminde, absorpsiyon kulelerinin en nemli operasyon masraflarndan biri gazn dolgulu kule boyunca pompalama masraflardr. Pompalama g masraf ise gaz akm debisi ve basn d ile doru orantldr. Bu nedenle deiik gaz akm debilerindeki basn dlerinin bilinmesi gereklidir. Yaplan bu deneyde ama; gaz absorpsiyonu ilemi srasnda kuru ve slak kolonlarn kolon performanslarn hesaplamaktr. 1. TEOR Bir gaz karmnda bulunan bileenlerden bir ya da birkann uygun bir sv ile temasa getirilerek uzaklatrlmas ilemine gaz absorpsiyonu denir. Amonyan, amonyak hava karmndan sv su ile ykanarak ayrlmas, kok kmr frnlarndan kan gaz karmnn su ile ykanmas sonucu benzen ve toluen buharlarnn uzaklatrlmas bu tip ileme rneklerdir. Absorpsiyon fiziksel ve kimyasal olmak zere iki gruba ayrlr. Fiziksel absorpsiyonda sistemin itici gcn znrlk belirler. Kimyasal reaksiyonun gelitii bir ortamda ise reaksiyonun hz ve znrlk ortak etkendir. [1] Desorpsiyon ise absorpsiyonun tersi olan ilemdir.Yani,desorpsiyon ileminde,inert bir sv ile karm halinde bulunan bir znen madde gaz fazna geer.nert bileen olarak nitelendirilen,faz deitirmeyen yani dier faza geemeyen veya dier faza geen miktar ihmal edilecek kadar kk olan bileendir.Bu ilemler iin hem srekli temas salayan dolgulu kolon,hem de ok kademeli temas salayan rafl kolon kullanlabilir. Dolgulu kolon ; Kolonun altndaki bir zgarann zerine yerletirilen dolgu maddeleri,kolona ismini vermektedir.Yksek hzlarda dolgu maddelerinin hareketini ve srklenmesini nlemek iin,st tarafa da baka bir zgara konur.Dolgu maddelerinin zerine mmkn olduunca homojen bir ekilde datlan sv aaya doru yerekimi nedeniyle akarken,dolgu maddelerinin arasndaki boluklardan yukarya doru akan gaz faz ile temas eder.Kulenin st tarafnda, gazn srkledii sv damlacklarn ayrmak iin bir srklenme ayrac kullanlr.Kule boyu ok yksek ise, svnn homojen dalmasn salamak iin, aralkl olarak eitli yksekliklerde sv toplanp tekrar datlr.

Dolgu maddelerinin deiik ekillerde olmasnn nedeni, sv ile gaz arasndaki ara yzey miktarn arttrma abasndandr. Kil, porselen, alminyum, almina, grafit, elik ve plastik dolgu maddesi yapmnda en ok kullanlan malzemelerdir. Dolgu maddeleri salam ,mukavemetli ve ucuz olmaldr ; ar olmamaldr, byk basn dne neden olmamaldr, sv ve gaz fazlar arasnda iyi ve yeterli temas salamaldr, kullanlan sv ve gaza kar inert olmaldr yani herhangi bir reaksiyona girmemelidir. Dolgu maddesi sv ak ile slatldnda, belirli bir hacimdeki svnn dolgu maddesi zerinde tutulmas beklenir. Birim dolgulu hacimde tutulan sv hacmine sv tutulmas denir.Gerekte sv tutulmas toplam miktar,statik artlarda yani bir sv ile gaz ak olmad zamanki sv tutulmas ile dinamik artlarda yani normal gaz ve sv ak hzlarnda birincisine ilave olarak tutulan sv miktarnn toplamna eittir. Ya dolgulu kuledeki basn dmesinin dk gaz hzlarnda gaz hzyla dorusal deiir, bu aralkta toplam sv tutulmasnn gaz hzndan etkilenmez. Fakat gaz hz arttrldnda, kolon iinde baz yerlerde lokal olarak svnn birikmeye balad grlr.Bu nokta ykleme noktas olarak adlandrlr.Bu noktadan itibaren artk gaz hz arttka toplam sv tutulmas da artar.Kolon iinde svnn tutulmas o kadar artar ki, biriken sv tm kolon kesit alann kaplar.Artk sv kolonda aaya doru akamaz.Aadan gelen gazn basksyla,sv ancak gazla beraber kolonu yukardan terkedebilir.Bu hal,tama olarak nitelendirilir.Tm kolon kesit alan svyla kaplandndan,gazda ani olarak ok byk basn dmesi grlr.Doal olarak bu tama hz, dolgulu kolonlarda kullanlabilecek gaz hz iin maksimum limiti oluturur.Gerekte tama hzna yakn gaz hz kullanmak tehlikelidir.genellikle tama hznn %50-80i arasnda bir gaz hz tercih edilir. [2]

2. DENEYSEL METOT Deney teorik olarak incelenmitir. ncelikle kuru dolgu maddeleri iin eitli CO2 akm debilerinde basn dleri verileri ile kuru kolon iin; daha sonra slak kolon iin basn dleri verileri kullanlmtr. Ayrca su akm debileri deitirilerek her biri iin eitli gaz akm debilerindeki basn dleri belirlenmitir. lmler srasnda ykleme ve tama noktalar gzlenir.

3.SONULAR Tablo 3.1. Deney sonunda elde edilen sonular

LH 2
O

(kg/m2sn)

Gair(kg/m2sn) 2,6*10 5,18*10-3 7,78*10-3 0,00103 0,0013 0.0015 0.0018 0.0020 0.0023 0.0026 2,6*10-4 5,18*10-3 7,78*10-3 0,00103 0,0013 0.0015 0.0018 0.0020 0.0023 0.0026 2,6*10-4 5,18*10-3 7,78*10-3 0,00103 0,0013 0.0015 0.0018 0.0020 0.0023 0.0026 2,6*10-4 5,18*10-3 7,78*10-3 0,00103 0,0013 0.0015 0.0018 0.0020 0.0023 0.0026
-4

Log(Gair) -3,58 -3,28 -3,10 -2.98 -2.88 -2,80 -2,74 -2,68 -2,63 -2,58 -3,58 -3,28 -3,10 -2.98 -2.88 -2,80 -2,74 -2,68 -2,63 -2,58 -3,58 -3,28 -3,10 -2.98 -2.88 -2,80 -2,74 -2,68 -2,63 -2,58 -3,58 -3,28 -3,10 -2.98 -2.88 -2,80 -2,74 -2,68 -2,63 -2,58

P / H K

Log (P / H K

0.238

0.710

1.183

20.7 29 33.11 41.4 62 99.3 157.2 190.4 244.2 281.4 24.83 29 37.25 62 107.6 157.2 273.2 314.5 422.1 521.5 12.41 24.8 66.22 128.3 240 356

) 1.31 1.46 1.52 1.62 1.8 2 2.2 2.28 2.4 2.5 1.40 1.46 1.57 1.79 2.03 2.20 2.44 2.50 2.62 2.72 1.09 1.40 1.82 2.10 2.38 2.55

1.657

8.28 20.7 115.8 322.8 745

0.92 1.315 2.06 2.51 2.87

Tablo 3.2. Grafikten Okunan Sonular

Lsu (kg/ms) 0,238 0,71 1,183 1,657

log (Ghava) -2,70 -2,80 -2,90 -3,20

Ghava (kg/ms) 0.002 0.0016 0.0013 0.0006

2,5 2 1,5
Seri 1

) L / P a t e d ( g o l

1 0,5 0 -4 -3 -2 log(Gair) -1 0

Grafik 3.1 Basn d deerinin havann ktlesel ak hz ile deiimi

3,5 3 log(deltaP/Hk) 2,5 Seri 1 2 1,5 1 0,5 0 -4 -3,5 -3 -2,5 -2 log(Gair) -1,5 -1 -0,5 0 Seri 2 Seri 3 Seri 4

Grafik 3.2.2 Havann debisine gre farkl sv debilerindeki basn d deerleri deiimi

4.YORUM Gaz absorpsiyonunun inert bir bileen ile gaz karm halinde bulunan znen bir maddenin, inert bir sv ile absorbe edildii ilem olduu renildi. nert bileenin faz deitirmeyen yani dier faza gemeyen ve ya geen miktar ihmal edilecek kadar kk olan bileen olmas gerektii renildi. Deneyde teorik olarak dolgulu kolondan bahsedilmitir. Deneyde amaland gibi; gaz absorpsiyonu ilemi srasnda kuru ve slak kolonlarn kolon performanslar hesapland, ykleme ve tama noktalar gzlendi. Deney sonucunda pompalama masrafnn debi artyla artaca kansna varld. Islak kolon iin elde edilen grafikte suyun debi artyla basn dnn artt grlmtr. Bu da dolgu maddesinin debi artyla daha fazla slatlmasndan kaynaklanabilir. Ayn zamanda basn dnn artmas ile absorbsiyonun hem hz hem de verimlilii azaltlr. Basnc tekrar istenen dzeye getirmek iin ise pompolama yntemi kullanlr ki bu da maliyet asndan nemli bir kayptr. Kuru kolon iin elde edilen grafikte ise havann ak debisinin logaritmas ile kolonda birim uzunluk bana basn dnn doru orantl olduu grld.

Deney sonularndan yola karak gerekli hesaplamalar yaplrsa bu absorbsiyon ilemi iin gerekli olan ak hzlar rahatlkla tercih edilebilir. Kolon uzunluunun da basn dne pozitif etkisi yadsnamaz bir gerektir. Kolonun ksa olmas her zaman avantaj salamayabilir. stediimiz absorbsiyonu istediimiz verimle gerekletirmek iin optimum uzunluktaki kolon boyu seilmelidir. Ayrca kolon ierisinde kullanlan dolgu maddesinin hem fiziksel hem de kimyasal yaps absorbsiyonu etkiler. Deneyimizde kolon uzunluu sabit ve dolgu malzemesinin deimedii kabul edildii iin hesaplamalarmza etkisi olmamtr. Dolgu maddelerinin(rashing halkalar) zerine homojen datlmaya allan suyun yerekimi nedeniyle aaya doru akmas ve dolgu maddelerinin arasndaki boluklardan yukarya doru akan CO2(gaz faz) ile temas etmesi gerekir. Dolgu maddesinin seiminde su ile CO2 arasnda ara yzey miktarn artrmak amalanr. Su dolgu maddesinin yzeyini film eklinde kaplayarak aaya doru akar. Filmin yani kalnlnn ihmal edilebilecei kadar ince olduu ve suyun tm dolgu maddesini slatt varsaymyla dolgu maddesi yzey alannn yaklak su-CO2 ara yzeyi ile ayn olduu kabul edilebilir. Dolgulu kolonlarn baz zelliklere sahip olmas gerekmektedir. Dolgu, geni bir yzey alanna sahip olmaldr; bu ekilde gaz ile sv yzeyi birbirleri ile olabildiince fazla temas etmelidir. Ayrca dolgu malzemeleri korozyona kar dayankl, kolondaki akkanlara kar kimyasal ynden inert ve maliyet ynnden de olabildiince ucuz olmaldr. Deneyde dolgulu kolonlarn avantajlar olduu kadar dezavantajlarndan da bahsedilmitir. rnein bir dezavantaj; dolgulu kule boyunca gazn pompalama masrafnn yksek olmasdr. Pompalama g masrafnn da gaz akm debisi ve basn d ile doru orantl olduu renildi. Dolgulu kolonlarn absorpiyon ileminden baka ayrca distilasyon ve sv-sv ekstraksiyonlarnda kullanld belirtildi.

5.SEMBOLLER Fhava FCO2 FH2O Vgaz numunesi Vsv numunesi T P D H Mhava R civa su Vtank Vk Ctitrant Ga ( L / dk ) ( L / dk ) ( L / dk ) ( mL ) ( mL ) (oC) (mmHg) (m) (m) (kg/mol) (kPam3/mol K) (kg/m3) (kg/m3) (mL) (mL) (M) (1/s) Havann kolondaki hacimsel ak hz CO2 nin kolondaki hacimsel ak hz H2O nun kolondaki hacimsel ak hz Alnan gaz numunesinin hacmi Alnan sv numunesinin hacmi Scaklk Basn ap Ykseklik Havann molekl arl Sabit Civann younluu Suyun younluu Tank hacmi k hacmi Titrant konsantrasyonu Gaz ak

6.KAYNAKLAR [1] Deney Fy [2] Prof.Dr.Bekir Zht Uysal,Ktle Transferi Esaslar ve Uygulamalar,Sh:187191,Gazi niversitesi Yayn no:212 , 2.bask , 2003

7.EKLER 7.1.Veriler Tablo 7.1.1. Kuru Kolon in Havann Ak Hz ve P Deerleri Air(L/min) 10 20 4 30 6 40 8 50 9 60 10 70 17 80 22 90 32 100 40

(m g ) 3 P mH

Tablo7.2.2. Zaman le k ve tank konsantrasyon deerleri t(dk) 15 30 45 60 75 kdaki Vtitrant(ml) 3.15 2.12 1.80 0.60 1.20 Tantaki Vtitrant(ml) 3..25 2.22 2.00 0.70 1.30
VCO 2

(ml)

2.10 1.85 2.00 2.10 2.20

Tablo 7.1.3. Islak Kolonda su ve hava debilerine gre basn d verileri Air(L/min) 10 Water(L/min 16 1 6 3 3 5 2 7 5 28 78 180 6 16 31 58 86 7 9 15 26 38 66 76 102 126 7 8 10 15 24 38 46 59 68 20 30 40 50 60 70 80 90 100

7.2. Hesaplamalar 7.2.1.Kuru Kolon Hesaplamalar: Havann Younluu; air = (P.Mair)/(R.T) P=690mmHg=690x0,1333kPa=91,977kPa air = (91,977x28,97)/(8,314x293) = 1,09kg/m3 Kolonun Yatay Kesit Alan; S=.D2/4 S = (3,14x0,32)/4 = 0,07 m2 Havann Ktlesel Hz; Gair=(Fair.air)/S Fair=10 L/min iin; Gair=2,6*10-4 kg/(m2.s) logGair=-3,58 Fair=20 L/min iin; Gair=5,18*10-4 kg/(m2.s) logGair=-3,28 Fair=30 L/min iin; Gair=7,78*10-4kg/(m2.s) logGair=-3,10 Fair=40 L/min iin; Gair=0,00103kg/(m2.s) logGair=-2,98 Fair=50 L/min iin; Gair=0,0013kg/(m2.s) logGair=-2,88 Fair=60 L/min iin; Gair=0,0015kg/(m2.s) logGair=-2,80 Fair=70 L/min iin; Gair=0,0018 kg/(m2.s)

logGair=-2,74 Fair=80 L/min iin; Gair=0,0020 kg/(m2.s) logGair=-2,68 Fair=90 L/min iin; Gair=0,0023 kg/(m2.s) logGair=-2,63 Fair=100 L/min iin; Gair=0,0026 kg/(m2.s) logGair=-2,58 Birim Kolon Uzunluu in Basn D Hesaplamalar; P=3 mmH2O iin; P=3 mmH2O= 22,351kPa P/L = 12,4kPa/m log(P/L)=1,094 P=4 mmH2O iin; P/L = 16,55 kPa/m log(P/L)=1,22 P=6 mmH2O iin; P/L = 24,83 kPa/m log(P/L)=1,4 P=8 mmH2O iin; P/L = 33,1 kPa/m log(P/L)= 1,52 P=9 mmH2O iin; P/L = 37,25 kPa/m log(P/L)=1,52 P=10 mmH2O iin; P/L = 41,38 kPa/m log(P/L)=1,62 P=17 mmH2O iin; P/L = 70,36 kPa/m

log(P/L)=1,84 P=22 mmH2O iin; P/L = 91,1 kPa/m log(P/L)=1,96 P=32 mmH2O iin; P/L = 132,4 kPa/m log(P/L)= 2,12 P=40 mmH2O iin; P/L = 165,5 kPa/m log(P/HK)=2,22 Dier F H20 deerleri iin LH20, P/H log P/H deerleri ayn ekilde hesaplanr. Hesaplama sonular Tablo3te mevcuttur.

7.2.3. Gaz Absorbsiyonu Hesaplamalar: a) Fa = ( Fair + FCO2) x ((yi yo)/(1 yo)) [m3/s] Ga = (Fa/22.4x10-3m3 ) x ( Kolon Basnc/760mmHg) x (273K/Ortalama Kolon Scakl) yinlet = FCO2/(FCO2 + Fair) youtlet = VCO2/Vsample yi = 5/(5+20)=0.2 yo1 = 2,1/20=0.105 yo2 = 1,85/20=0.093 yo3 = 2/20=0.100 yo4 = 2,1/20=0.105 yo5 = 2,2/20=0.110 Fa1 =(20+5)x((0.2-0.105)/(1-0.105))= 4,40x10-5 m3/s Dier y deerleri iin de ayn hesaplamalar yaplr ; Fa2 = 4,90*10-5 m3/s Fa3 = 4,61*10-5 m3/s

Fa4 = 4,40*10-5 m3/s Fa5 = 4,20*10-5 m3/s Ga1 =((4,40x10-5)/22.4)x(690/760)x(273/293)=1,65x10-3 1/s Dier Fa deerleri iin de ayn hesaplamalar yaplr; Ga2 = 1,84*10-3 1/s Ga3 = 1,73*10-3 1/s Ga4 = 1,15*10-3 1/s Ga5 = 1,58*10-3 1/s b) 0.0277 M NaOH ile yaplan titrasyon sonucunda; Cexit = (Vtit x 0.0277)/Vexit [M] = [mol/L] Ctank = (Vtit x 0.0277)/Vtank [M] = [mol/L] Absorbsiyon Hz = FH2O x (Cexit Ctank) [mol/dk] Cexit1 =(3.15x0.0277)/10=8,723x103- mol/L Dier Vtit deerleri iin ayn ilemler yaplr; Cexit2 = 5,872 x10-3 mol/L Cexit3 =4,990 x10-3 mol/L Cexit4 =1,662 x10-3 mol/L Cexit5 = 3,324 x10-3 mol/L Dier Vtit deerleri iin ayn ilemler yaplr; Ctank1 = 9 x10-3 mol/L Ctank2 = 6,150 x10-3 mol/L Ctank3 =5,540 x10-3 mol/L Ctank4 =1,940 x10-3 mol/L Ctank5 =3,60 x10-3 mol/L FH2O = 6L/dk

Absorbsiyon Hz = FH2O x (Cexit Ctank)= (mol/dk) AH1 = -1,662 x10-3 (mol/dk)

AH2 = -1,668 x10-3 (mol/dk) AH3 =-3,3 x10-3 (mol/dk) AH4 =-1,668 x10-3 (mol/dk) AH5 = -1,656x10-3 (mol/dk) c) Kolon performans hesab; %KP = [((FCO2+Fair) x yi)-((FCO2+Fair-Fa) x yo)]/[(FCO2+Fair)x yi]x100 %KP1 = %53 %KP2 = %59 %KP3 = %55,5 %KP4 = %53 %KP5 = %50,6