TEOZOF NEDR?

Helena Petrovna BLAVATSKY eviren: Ik UKUN Teozofi terimi, szlk anlamyla ele alnrsa iki Yunanca kelimeden olumaktadr; theos, yani tanr ve sophos, yani bilge. Buraya kadar doru olmakla birlikte devamndaki aklamalar teozofi hakknda net bir fikir vermekten uzaktr. Webster szl teozofiyle ilgili en orijinal tanmlamay yle getiriyor: Tanr ve yksek seviyeli varlklarn balant kurduklar farzedilerek ve fiziksel ilemler, baz kadim Platoncularn terjik operasyonlar ya da Alman ate felsefecilerinin kimyasal ilemleri sonucunda da insan st bir bilgiye erimesi. Vaughan szl ise ok daha iyi, daha felsefi bir tanmlama getirmektedir. Bir teozof demektedir, size, bir vahiy olarak deil ama kendine ait bir ilham barndran ve bunun temelini oluturduu Tanrya ait bir teori ya da Tanrnn eylemlerini sunan kiidir. Bu gre gre her byk dnr ve filozof, zellikle yeni bir dinin, felsefe okulunun veya mezhebin kurucusu mutlaka bir teozoftur. Dolaysyla teozofi ve teozoflar, insanlarn igdsel olarak kendi bamsz dncelerini ifade etmelerine neden olan henz olgunlamam dncelerinin ilk parlaylarndan beri vardrlar. Hristiyanlk andan nce de teozoflar vard, bununla birlikte Hristiyan yazarlar *Eklektik (*Pek ok farkl kayna kullanarak, kendi stilini yaratma sanat) teozofik sistemin geliimini kendi alarnn nc yzylnn erken dnemine yklemektedirler. Diogenes Laertius ise teozofiyi, tarihini daha eskiye att Ptolemy hanedannn dnemine dek izler ve bu hanedann kurucusunun da Pot-Amun adndaki Msrl bir kahin olduunu ifade eder; bu bir *Kpti (*Msr asll Hristiyan) ismidir ve bilgelik tanrs Amuna adanan bir rahibi ima etmektedir. Ne var ki tarih teozofinin Yeni Platoncu Okulun kurucusu olan Ammonius Saccas tarafndan yeniden canlandrldn gstermektedir. Tm mezhepleri, halklar ve uluslar tek bir ortak inan altnda uzlatrmak Ammoniusun hedefi ve amacyd; bu inan tek bir yce, ebedi, bilinmeyen ve isimlendirilmemi gce sahip olan, deimez ve ebedi kanunlarla evreni yneten bir inant. Ammoniusun amac, teozofiye ait primitif bir sistemi kantlamakt; bu sistem ise balangta aslnda tm lkelerde benzerdi, tm insanlar ekimelerini, birbirleriyle olan mcadelelerini bir kenara koyup, tek bir ortak annenin ocuklar olarak, bylece insan unsurunun yaratt kirlilikle zamanla bozulmu ve zeri rtlm olan kadim dinleri saf felsefi ilkeler altnda toplayarak ve yorumlayarak arndrma amacnda ve dncesinde birlemek iin ikna etmeye ynelikti. Bylece, Budist, Vedantik ve Magi inanc ya da

Zerdtlk sistemleri Eklektik Teozofi Okulunda tm Yunan felsefeleriyle birlikte retilmekteydi. Dolaysyla, Budist ve Hint niteliklerinin hakim olduu kadim skenderiye Teozoflarnn arasnda anne babalara ve yallara olan saygdan dolay tm insanlk iin kardee bir sevgi, hatta dilsiz hayvanlar iin bile efkat dolu bir sevgi vard. nsanlar kendi lkelerinin kanunlarna gre yaama grevini benimsetmeye ynelik bir ahlaki disiplin sistemi kurmay isterken, mutlak bir gerek zerine dnme ve aratrma ile zihinlerini ykseltmek temel hedefiydi, nk herkese ulamak ona gre eitli dini retilerden, ok akortlu bir enstrmandan tek bir ahenkli melodi karabilmek gibiydi ve bu, her gerekten seven kalpte karlk bulabilirdi. Bu durumda teozofi, kadim Bilgelik-Dini olmaktadr; bu, bir zamanlar her kadim lkede bilinen ve uygarlama zerinde de hakk olan ezoterik doktrindir. Bilgelii, tm eski yaznlar bize lahi Prensiplerin yaylm olarak gstermektedir ve bunun belirgin olarak kavran u isimlerde sembollemektedir: Hintli Buda, Babilli Nebo, Memphisli Thoth, Yunanistanl Hermes; lakaplarda ise tanralardan Metis, Neitha, Athena, Gnostik Sophia ve nihayet bilmek kelimesinden treyen *Vedalar (*Vedalar Aryenlerin kutsal kitabdr veveda szc vid; yani bilmek eyleminden tretilmitir) Byle bir organizasyon altnda, Dounun ve Batnn tm kadim filozoflar, eski Msrn kahinleri, Aryavartn Riileri, Yunanistana ait *theodidactoi (*Tanr dncesi, Tanrdan renilenler), oklt ve gerekte ilahi olann tm bilgisine sahip olmaktadrlar. Eklektik Teozofinin ana dncesi, basit bir bilinmeyen ve bilinemeyen Mkemmel z dncesidir ve rnein *Brihadaranyaka Upanishad da (*Hinduizm'in kutsal kitaplarndan biri) kii bileni nasl bilebilir? dncesini aratrmaktadr. Sistemi, ayr nitelik ile karakterize edilmitir, bu, yukarda z olarak adlandrlan teoridir ve insan ruhunun doktrini, onun bir yaylmdr nk ayn doaya ve terjiye sahiptir. inde bulunduumuz materyalist ada Yeni Platoncular yanl tannmaya ynelten de ite bu terji bilimidir. Terji esas olarak insann ilahi glerinin doann kr glerine itaat etmesi sanatdr, bu sanat uygulayanlara ilk olarak majisyen denilmitir; ki bu da bilge veya bilen insan anlamnda olan Magh kelimesinin bozulmu, yozlatrlm halidir. Teozofi nedir Modern teozofi de; lahi z; ruhun ve cann doas hakknda kadim teozofinin dnd gibi dnmektedir: Aryenlerin popler *Diusu, (*Tanr), (Ari, Sanskrite bir kelime olup asil, deerli, gvenilir anlamna gelir ve sonradan Hindistana, rana ve Avrupaya g etmi olan Orta Asyann kadim halkna verilen addr) Kaldelilerin Laosuyla zdetir ve hatta eitimsizlerin

Jpiteri ve Romallarn filozoflar ile birlikte Samiriye'lilerin Yahvesi ile, Normanlarn Tivi veya Tiuscosu, *Britonlarn (*eski zamanlarda Britanya adasnn gneyini istila eden Keltlerden biri) Duwu ve Trakyallarn Zeusu ile de ayn ekilde zdetir. ster Yunan Pisagoru kabul edelim, ister Kaldeli Kabalistleri veya Aryen felsefesin; Mutlak ze, Bir ve Her ey Olana gre yukardaki kavramlarn her biri bizleri saf ve mutlak Teozofiye gtrebilmektedir. yleyse bir vahye dayanmayan ama kendi zemininde bir ilham sahibi olarak bir Tanr teorisine sahip olan her teozof yukardaki tanmlamalardan herhangi birini kabul edebilir ya da bu dinlerden herhangi birinin mensubu olabilir ve yine de teozofinin mutlak snrlar iinde kalabilir. Teozofi iin Tanrya olan inan, Tm olarak, btn varoluun kayna olarak, hibireyin kapsamna dahil olmayan ve bilinemeyen, evrenin kendisinden tezahr ettii sonsuzlua olan inantr ve bazlarnn tercih ettii gibi O demek de onu bir insani, hatta cinsel bir kimlik vererek insanlatrmaktr ki bu Ona yaplan bir hakarettir. Teozofinin kaba bir materyalizasyondan ekindii dorudur, teozofi kendi iine ekilmi bir sonsuzlukta Tanr ruhunun bir ey istemediini ve yaratmadn, ama Byk Merkezden yaylan, tm grnr ve grnmeyen eyleri yaratan sonsuz parlakln kendi iinde yaratc ve tezahr ettirici, Yunanllarn Makrokozmos, Kabalistlerin Tikkun veya Adam Kadmonun Aretip Adam, Aryenlerin Purusha, Tezahr Etmi Brahma veya lahi Eril adn verdikleri gc barndran bir n olduuna inanmay tercih etmektedir. Teozofi ayn zamanda Anastasise veya srekli varolua inanmaktadr ve ruh gne (tekaml) veya ruhta belirgin felsefi prensiplerle aklanabilen ve savunulabilen bir dizi deiime de, yalnzca Vedantinlerin *Paramatmas (*akn, yksek ruh) ile *Jivatmas (*uurlu ruh) arasnda bir ayrm yaparak inanmaktadr. Teozofiyi tam olarak tanmlamak iin, onu tm ynleriyle ele almamz gerekir. sel dnya, nfuz edilmesi mmkn olmayan bir karanlkla herkesten saklanm deildir. *Theosophia (*Tanr) bilgisi ile kazanlan yksek sezgi, zihni veya ekli, dnyadan o ekli olmayan ruha tam ve insan zaman zaman her ada ve her lkede bir eyleri isel veya grnmez dnyada alglayabilmitir. Bylelikle, Hindu *zahitleri (*dnya nimetlerinden kendini eken kii) Samadhi veya Dhvan Yog Samadhi, Yeni Platoncularn ruhsal aydnlanmas, RozKruvaclarn ya da Ate Filozoflarnn yldzlara ulaan ruhlar ve hatta mistiklerin vecd halinde yaadklar trans hali ve modern mesmeristler ile spiritalistler, her ne kadar farkl tezahr etmi de olsalar, doalar itibariyle zdetirler. nsann yksek benliine ilikin aratrmalar, sklkla olduu kadar yanl da yorumlanarak bireysel bir Tanr ile kiisel bir iletiim olarak yorumlanmaktadr ve bu, her mistiin peine dt bir konu olduu gibi, bunun

gereklik olaslna olan inan, insann yaratl ile balamakta, her halkn buna farkl bir isim verdii grlmektedir. *Tefekkr (*derin dnce), kiisel bilgi ve zihinsel disiplin ile ruh, ebedi gerekliin, iyiliin ve gzelliin grntsne sahip olabilir; btn bu nitelikler Tanrnn Grntsn ifade etmektedir ve bu *epopteidir demitir Yunanllar. (*Elzis nisiyasyonunda en yksek mertebe, durugr vastasyla srlara erime safhas) Kiinin ruhunu Evren Ruhuyla birletirmesi demektedir Porphyry, mkemmelen arnm bir zihni gerektirir. Derin dnce, mkemmelen saflama hali ve bedensel arnmlkla buna daha ok yaklaabilmemiz mmkndr ve bu hal iinde gerek bilgiye ve harika bir i grye ulaabiliriz. Dolaysyla, kendisi iin hayat ve lmn tm problemlerini zme gc isteyen Ari Mistii, bir zamanlar *Atman (*zben ya da ruh) araclyla bedeninden bamsz olarak hareket edebilme gcne sahipti ve Yunanllar da *Thesmophoria (*Demeter kltnn temel ifadesi) Srlarnn sembolik aynasyla birlikte *Atmunun (*Gizli olan veya Tanr), ya da insan ruhunun arayna girmilerdir. Bunun sonucudur ki gnmzn spiritalistleri ruhlarn gcne ya da bedensiz varlklarn ruhlarna, bu varlklarn dnya zerinde sevdikleri kiilerle grnr ve hissedilir biimde iliki kurabileceklerine inanmaktadr. Ayrca btn bu Ari Yoginleri, Yunan Filozoflar ve modern spiritalistler bu olasl, bedenlenmi ruhla onun gerekte bedenlenmemi olan ruhunun (gerek varlk) ne Evrensel Ruhtan ne de dier ruhlardan mekanla ayrlm olmadklar, yalnzca nitelikleriyle farkllatklar temeline dayanarak onaylamaktadrlar, zira usuz bucaksz evrende snrlamalar olamaz. Pataniali Yogileri de byle dnyorlard ve onlar izleyen Plotinus, Porphyry ve Neo-Platoncular da hayat sreleri iinde *vecd halindeyken (*zellikle mistik, ezoterik ve tasavvufi almalarda deneyimlenmesi ama edinilen bir tr trans hali) Tanrya balandklarn ya da daha ok onunla bir olduklarn ne srmlerdir. Bu dnce, Evrensel Ruhla olan uygulamas bakmndan yanl gibi grnebilir ki pek ok filozof tarafndan da tamamen aslsz olduu iddia edilmitir. *Theodidaktoide (*Tanr dncesi, Tanrdan renilenler), aksi ispat edilebilen tek unsur, bu koyu mistisizm felsefesindeki karanlk nokta, duyular d alglama bal altnda vecd halinde deneyimlenen bir aydnlanmay da benimsemi olmasdr. *Isyarayla (*Hinduizmde "Ba Tanr" niteliini tayan bir tanr) yzyze grme yeteneini srdren Yoginlerde ise, bu dnce *Kapilann (*Vedik bilge) kat mant tarafndan kap dar edilmiti. skenderiyeli Teozoflar kendi ilerinde raklar, inisiyeler ve statlar veya kahinler olarak ayrlrken kurallar ise, Herodota gre Hindistandan getirilen kadim Orfe Srlarndan alntyd. Ammonius, akirtlerinin yksek srlar kimseye anlatmamalarn

onlara yemin ettirerek salyordu, ancak ezoterik *hyponoiaya (*mitlerin gizli anlamlar) gre tam olarak inisiye olmu ve ok deerli olup tanrlara, meleklere ve bedensiz varlklara sayg gstermeyi rendikleri kesin olanlar bu zorunlulua tabi deildi. Tanrlar vardr, ama onlar eitimsiz ounluun zannettii gibi * hoi polloi (* Antik Yunan'da 'sradan halk' anlamna gelen kavram) deildir demektedir Epicurus. O, ounluun tapnd tanrlarn varln inkar eden bir ateist deildi, daha ok ounluun dncelerini bu tanrlara balayanlar gibiydi. Aristoteles ise kendi zaman geldiinde, tanrlar olarak sembolize edilen ve tm doaya nfuz eden lahi zn ilk prensipler olduunu aklamtr. Plotinus ve Tanr dncesinin akirdi olan Ammonius, gizli *gnosisin (*mistik bilgi ve anlay) ya da Teozofi bilgisinin derecesinin olduunu sylemektedir; dnce, bilim ve aydnlanma. Bunlardan ilkinin vastas ya da enstrman duyu ya da anlay, ikincisininki *diyalektik (*Kartlklar kullanarak gerekletirilen akl yrtme biimi) ncsnn esntrman ise sezgidir. Sonuncusu iin mantk ikinci derece nemlidir; bilinen nesneyle zihnin zdelemesi sonucunda bulunan mutlak bilgidir. Teozofi, mutlak psikoloji bilimidir; bu da u demektir; doal, hibir uygulamaya maruz kalmam bir medyomlukla ilikilidir, zira fizikteki bir Tyndall olaynn bilgisinin de bir fizik rencisinin aklna yatmas gibi. Bu, insanda dorudan bir gr salar ve Schelling bunu kiideki zne ve nesne kimliklerinin fark edilmesi olarak tanmlamaktadr, bylece hyponoia bilgisinin etkisiyle kii ilahi dnceler retir, her eyi gerekte olduklar gibi grr ve nihayet Dnya Ruhunun bir alcs haline gelir ve Emersona ait u ifadeyi kullanr; ben kusurlu olan, kendi Mkemmelime tapyorum Emerson bu ifadeyi harikulade makalesi Over-Soulda (Ruhun tesinde) kullanmtr. Teozofi, bu psikolojik ya da ruhsal saptama bir yana, bilim ve sanatn her brann gelitirmitir. nsan, doann ezoterik ilahi sembollerinin gerek anlamlar konusunda cahil olmasnn yan sra, kendi ruhunun gleri konusunda da yanl hesaplamalara ynelme eilimindedir ve daha yksek, gksel, pozitif varlklarla (Platon Okulunun terjistlerine gre tanrlar) ruhsal ve zihinsel olarak balant kurmak yerine, uursuz olarak insanln etrafnda pusuda bekleyen kt, karanlk gleri (insanlarn iledii sonu gelmez sular ve ahlakszlklar) aracak ve bylelikle de *theugiadan (*ak maji) *goetiaya (*kara maji, byclk) decektir. Yine de, ne ak ne de kara maji, batl inanlarn bu terimlerden anlad anlam iermemektedir. *Sleymann anahtarn temel alarak (*nl bir maji kitab) ruhlar ykseltmek olasl, batl inancn ve cahilliin yksekliidir. Eylemlerin ve dncelerin safl bizleri tanrlarla iletiim kurmaya ykseltebilir ve amacmza ulamamz salayabilir.

Ne Zerdt, ne Buda, ne Orfe, ne Pisagor, ne Konfiys, ne Sokrates ne de Ammonius Saccas hibir eyi yazmaya kalkmamtr ki bu da dikkat ekicidir. Bunun nedeniyse aktr. Teozofi iki ulu bir silahtr ve cahil ya da bencil olanlar iin uygun deildir. Her kadim felsefe gibi adalar arasnda kendi kitlesine sahip olmakla birlikte rencilerinin says az olmakla birlikte ok eitli dnce ve gruplamalar barndrmaktadr. Tamamen teorik alarak ve hibir okul kurmadan felsefe zerinde sessiz bir etki oluturmulardr ve phesiz, zaman geldiinde bylelikle sessizce ne srlen pek ok fikir yine de insan dncesine yeni ynler verebilecektir. Kendisi de bir teozof ve mistik olan R. H. Mackenzie IX, geni kapsaml ve deerli almas The Royal Masonic Cyclopaediada byle sylemektedir. (New York Teozofi Dernei ve Teozofi makaleleri, s. 731) Ate filozoflarnn zamanndan beri kendilerini hibir zaman toplum iine sokmamlardr, nk Hristiyan ruhban snf tarafndan vahi hayvanlarm gibi takip ediliyorlard ve teozof olarak tannmann bedeli yaklak yz yl ncesinde genellikle lm oluyordu. statistiklerin gsterdiine gre 150 yllk bir periyoda Avrupada cadlkla sulanan en az 90.000 insan yaklmt. 1875te baz ileri aamadaki mistikler ve spiritalistler, spiritalizme ilikin teori ve aklamalarla tatmin olmamlar ve fenomenlere ait zeminin tamamn kapsayabilmekten uzak olduklarn fark ederek Amerika-New Yorkta u anda Theosophical Society (Teozofi Dernei) olarak tannan kurumu kurmulardr. The Theosophistden (1:1) alnarak zetlenmitir; Ekim 1879; H. P Blavatsky: Collected Writingsde yeniden baslmtr, 2:87-97