Sap2000 Betonarme Cerceve Kilavuzu

SAP2000
Yaplar Sonlu Elemanlarla zmleme ve Boyutlama iin Yazlmlar Serisi
BETONARME EREVE BOYUTLAMA KILAVUZU TS500 ve Deprem Ynetmelii Uyarlamal
COMPUTERS & ENGINEERING

Version 7, Mays 2000 Trkesi: 1.1.2001
TELF HAKKI
Copyright Computer & Structures, Computers & Engineering. Her hakk sakldr. SAP2000 program ve ilgili tm yazl belgeler sahiplik ve oaltma haklar sakl rnlerdir. Evrensel sahiplik haklar Computers & Structures Inc.'a aittir. Trke yazl belgelerin sahiplik haklar Computers & Engineering kuruluuna aittir. Computers & Structures Inc. ve Computers & Engineering kurulularndan yazl izin alnmadan programn lisanssz kullanm veya yazl belgelerinin oaltlmas tamamen yasaktr. Daha ayrntl bilgi, yazlm lisans ve belgelerin kopyalar iin bavuru adresi: Trkiye, Almanya ve Rus Fed. Devletleri Ana Datm: COMPUTERS & ENGINEERING Holzmhlerweg 87-89 D-35457 Lollar, ALMANYA Tel: 0049 6406 73667 Fax: 0049 6406 4745 E-Mail: baser@comp-engineering.com http://www.comp-engineering.com http://www.csiberkeley.com ftp://ftp.csiberkeley.com/webdld
Copyright Computers and Structures Inc., 1978-2000 Copyright Computers & Engineering 1992-2000 CSI Logo'su Computers & Structures Inc. kuruluunun tescilli ticari markasdr. SAP2000 Computers & Structures Inc. kuruluunun ticari markasdr.
ETABS Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu Sayfa: ii COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
SORUMLULUK
SAP2000 programnn ve yazl belgelerinin hazrlanmasna byk zaman, aba harcanm ve maddi fedakarlk yaplmtr. Program tam olarak test edilmi ve kullanlmtr. Bununla birlikte program kullanrken, kullanc, programn gvenilirlii veya kesinlii konusunda program hazrlayan veya datanlarn herhangi bir sorumluluk almadn veya bunu ima etmediini kabul eder ve anlar. Program, betonarme erevelerin boyutlamas iin ok pratik bir aratr. Programn bundan nceki srmleri ok baarl olmu ve eitli tr yaplarda kullanlmtr. Bununla beraber kullanc, bu klavuzu tamamen ve dikkatlice okumal ve betonarme hesabnda program algoritmalarnn kapsamad durumlar iyice anlamaldr. Kullanc, programn temel varsaymlarn aka anlamal ve programn oluturduu sonular kendisi bamsz olarak kontrol etmelidir.
ETABS Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu Sayfa: iii COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
TEEKKR
Bu rnn bugnk durumuna gelmesinde yllar boyu sren deerli almalaryla katk salayan btn mhendis meslekdalarmza teekkr ederiz. zellikle orjinal SAP serisi programlarnn kavramsallatrlmas ve gelitirilmesinden sorumlu, California Berkeley niversitesi emekli profesrlerinden Dr. Edward L. Wilson zel olarak anyoruz. Kendisinin devam eden orijinal zmler retmesi, programn bu versiyonunda kullanlan esiz kavramlar oluturulmasnda rol oynamtr.
ETABS Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu Sayfa: iv COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
Yukardan Bak Penceresi Ana Balk ubuu Balk st Men Ana Ara ubuu
Simge Durumuna Kltme Dmesi
Ekran Kaplatma Dmesi
Kapatma Dmesi Yan Ara ubuu
Durum ubuu mle Yeri Koordinatlar
Gncel Birimler
SAP2000 MENLERNN TANIMLARI

SAP2000 komutlarna Uygulama Simgeli (konlu) Ana Ara ubuu, Yan Ara ubuu, ve st Men'den (Pull Down) eriilecektir. Bununla birlikte Uygulama Simgeli ara ubuklar st Mende bulunan ilemlerin ouna, daha abuk eriimi salar. Atama (Assign) ilemi srasnda hatrlamanz gereken iki nemli nokta vardr. Birincisi; bir deeri atayacanz nesneyi belirtmeden nce o deeri tanmlam (Define) olmalsnz. kincisi; nce elemanlar semeli (Select) sonra onlara yeni byklkler atamal (Assign) ya da eskilerini deitirmelisiniz .
ETABS Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu Sayfa: v COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
ETABS Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu Sayfa: vi COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
NDEKLER:
Sayfa 1 1 2 3 5 6 7 7 8 8 12 12 14 14 15 16 19 19 20 22 22 22 24 25 25 27 29 31 31 31 31 32 35 37
BLM I
Giri Genel Kitap Dzeni nerilen Okuma ekli
BLM II
Boyutlama Algoritmalar Boyutlama Yk Kombinezonlar Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar Kiri ve Kolonlarn Tannmas Kirilerin Boyutlamas Kolonlarn Boyutlamas P Etkileri Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar Deprem Ykleri iin zel Hususlar Veri Birimlerinin Seimi ACI 318-99 a Gre Boyutlama Boyutlama Yk Kombinezonlar Dayanm Azaltma arpanlar Kolon Boyutlamas ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas Kolon Kapasitesinin Kontrolu arpanlarla Artrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi Kapasite Orannn Belirlenmesi Kolon Kayma Donatsnn Hesab Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi Kiri Boyutlamas Kiriin Eilme Donats Hesab arpanlarla Artrlm Maksimum Momentlerin Belirlenmesi Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi Dikdrtgen Kesit Hesab Tablal (T) Kesit Hesab Minimum ekme Donats
BLM III
ETABS Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu Sayfa: vii COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
Deprem Boyutlamas iin zel Hususlar Kiri Kayma Donatsnn Hesab Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi
37 39 39 41 41 43 44 48 49 49 52 52 52 54 55 55 56 58 63 63 63 63 64 66 69 71 71 72 73 77 77 78 79 80
BLM IV
AASHTO LRFD 1997 ye Gre Boyutlama Boyutlama Yk Kombinezonlar Dayanm Azaltma arpanlar Kolon Boyutlamas ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas Kolon Kapasitesinin Kontrolu arpanlarla Artrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi Kapasite Orannn Belirlenmesi Kolon Kayma Donatsnn Hesab Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi Kiri Boyutlamas Kiriin Eilme Donats Hesab arpanlarla Artrlm Maksimum Momentlerin Belirlenmesi Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi Dikdrtgen Kesit Hesab Tablal (T) Kesit Hesab Minimum ve Maksimum ekme Donats Kiri Kayma Donatsnn Hesab Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi Boyutlama ktlar Genel Boyutlama klarnn Grafik Grntlenmesi Boyutlama klarnn Tablo Gsterimi zel Eleman Bilgileri
BLM IX
ETABS Betonarme ereve Boyutlama Klavuzu Sayfa: viii COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
Blm I Giri
Genel
SAP2000 hem elik, hem de betonarme yaplarn boyutlamas iin gl ve tmyle btnletirilmi program modlleri sunmaktadr (CSI 1998a, 1998b, 1997). Program kullancya, tm ayn kullanc arabirimi iinde olmak zere, yapsal modeller oluturma, deitirme, zmleme ve boyutlama seenekleri salar. Program, kullancnn gerilme durumlarn inceleyebildii, kesit byklklerinin yeniden dzenlenmesi gibi uygun deiiklikleri yapabildii ve yapy yeniden zmlemeksizin boyutlamay iyiletirebildii etkileimli bir evre salar. Bir eleman zerine fare ile tek bir tklama ayrntl boyutlama bilgisini ekrana getirir. Boyutlama amac ile elemanlar gruplandrlabilir. Sonular hem grafik ve hem de tablo dzeninde grntlenebilir ve baslabilir. Program betonarme ereve elemanlarnn otomatik boyutlamas iin ok sayda artnameyi destekleyebilen bir yapya sahiptir. u anda programn destekledii artnameler unlardr: A.B.D. (ACI 1999, AASHTO 1997), Kanada (CSA 1994), ngiliz (BSI 1989), Avrupa (CEN 1992) ve Yeni Zelanda (NSZ 3101-95).
BETONARME EREVE BOYUTLAMA KILAVUZU Sayfa: 1 COMPUTERS & ENGINEERING Tel: 0049 6406 73667
Program, kullancnn belirledii bir takm ykleme kombinezonlarna dayanr. Bununla birlikte, SAP2000 in destekledii herbir artnameye uygun nceden hazrlanm (default) bir yk kombinezon veri takm salar. Bu varsaym yk kombinezonlar kabul edilebiliyorsa hi bir ek yk kombinezonu tanmlamaya gerek kalmaz. Kolonlarn boyutlamasnda, program gerekli boyuna donaty ve kayma donatsn hesaplar. Bununla birlikte, kullanc boyuna donaty veri olarak girebilir, bu durumda kolon tama kapasitesi oran hesaplanp yazlr. Kolon kapasite oran, kolon kapasitesine gre gerilme durumu hakknda bilgi verir. Her kirite, kiri akl boyunca kullancnn tanmlad saydaki kesitte, eilme ve kayma iin boyutlama hesab yaplr. Sonularn sunuluu ak ve zdr. k bilgileri mhendise, elemann gerilme snrlarn amas durumunda uygun nlemler alma olanan verecek formdadr. Programn rettii boyutlama bilgileri de, sonular kolayca gereklemek iin hazrlanp saklanr. Model geometrisini tanmlama ve boyutlama parametrelerini belirtmede ngiliz birimleri kullanlabildii gibi SI ve MKS metrik birimleri de kullanlabilir. Bu program paketi Trkiye'de konu ile ilgili artnamelerden olan "TS500 Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar, 2000" ve "Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik" kurallar erevesinde Prof. Dr. Nahit Kumbasar ve Prof. Dr. Zekai Celep (stanbul Teknik niversitesi, Betonarme Yaplar Bilim Dal) tarafndan gzden geirilmitir. Program paketinin bu artnamelere uygun kullanlmas konusunda hazrladklar ek bilgiler koyu eik yaz karakteri ile ilgili yerlere eklenmitir.
Kitap Dzeni
Bu el kitab aada akland gibi dzenlenmitir: kinci Blm SAP2000 programnn betonarme boyutlama ilemlerinin deiik yanlarn zetlemektedir. Bu blm SAP2000 betonarme boyutlamasnda en ok geen terminolojiyi aklamaktadr. Bundan sonraki alt blmn her biri SAP2000 de bulunan belirli bir artnamenin SAP2000 de yorumland ve uyguland biimde ayrntl aklamasn verir. Her blm, artnamenin gerei olan boyutlama yk kombinezonlarn, kolon ve kiri boyutlama ilemini ve dier hususlar aklar.
nc Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile ACI artnamesinin (ACI 1999) ayrntl bir aklamasn vermektedir. Drdnc Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile AASHTO LRFD betonarme artnamesinin (AASHTO 1997) ayrntl bir aklamasn vermektedir. Beinci Blm SAP2000 de programlanan ekli ile Kanada artnamesinin (CSA 1994) ayrntl bir aklamasn vermektedir. (Bu blm Trkiyede kullanlmadndan evrilmemitir.) Altnc Blm SAP2000 de programlanan ekli ile ngiliz artnamesinin (BSI 1989) ayrntl bir aklamasn vermektedir. (Bu blm de Trkiyede kullanlmadndan evrilmemitir.) Yedinci Blm SAP2000 de programlanan ekli ile Eurocode 2 artnamesinin (CEN 1992) ayrntl bir aklamasn vermektedir. (Bu blm Trkiyede henz kullanlmadndan evrilmemitir fakat ilerde kullanlaca dnlerek evrilmesi planlanmtr.) Sekizinci Blm SAP2000 de uygulanan ekli ile Yeni Zelanda betonarme artnamesinin (NZS 1997) ayrntl bir aklamasn vermektedir. (Bu blmde Trkiyede kullanlmadndan evrilmemitir.) Dokuzuncu Blm SAP2000 in betonarme boyutlama ile ilgili tablo ve grafik klarn ieren deiik konular zetlemektedir. Onuncu Blm (rnek 1), ilk kez kullananlara el alkanl vermek amac ile hzl bir altrma rnei salar. Bu altrma rneinde SAP2000 betonarme boyutlama modllerinin bir ok temel ilemi incelenmitir. Onbirinci Blm (rnek 2), ok katl bir yapnn zmleme ve boyutlamasn ierir. Betonarme Yaplar Zekai Celep, Nahit Kumbasar 2001 nc bask s.748 rnek 20.1 deki yap iin giri bilgileri ve rnek klar verilmitir.
nerilen Okuma ekli

Kullancnn kinci Blm'deki Boyutlama Algoritmalar ve izleyen alt blmden ilgi duyduu artname blmn okumas nerilir. Son olarak, kullanc, SAP2000 in betonarme boyutlama klarn anlayp yorumlayabilmesi iin Dokuzuncu Blmdeki Boyutlama klar n okumaldr. SAP2000 Quick Tutorial el kitabnda Concrete Design Tutorial blmnde bir betonarme boyutlama aklamas bulunmaktadr. Ayrca elinizdeki kitabn Onuncu Blm Hzl Altrma (rnek 1) olarak bahsi geen Concrete Design Tutorial n Trke evirisini iermektedir. lk kullancnn bu el kitabn okumadan nce Onuncu Blmdeki sz konusu aklamann admlarn incelemeleri nerilir.
Blm II Boyutlama Algoritmalar

Bu blm SAP2000 programnn kulland betonarme kesit hesab ve kesit kontrol yntemleri ile ilgili eitli hususlarn ana izgilerini verir. Betonarme kesit hesab ve kesit kontrol SAP2000 de aadaki artnamelerden birine gre yaplabilir. Yapsal Beton iin Amerikan Beton Enstits Bina artnamesi 1999, ACI 318-99 (ACI 1999). Kpr Boyutlama artnamesi olarak Amerikan Devlet Karayollar ve Tamaclk Brosu artnamesi AASHTO LRFD 1997 (AASHTO 1997). Kanada Standartlar Birlii Binalar iin Betonarme Yaplarn Boyutlamas 1994, CAN3-A23.3-94 (CSA 1994). ngiliz Standartlar Enstits Betonun Yapsal Kullanm 1989, BS 8110-85, R1989 (BSI 1989). Avrupa Standardizasyon Komitesi, Betonarme Yaplarn Boyutlamas 1992, EUROCODE 2 (CEN 1992). Yeni Zelanda Betonarme Yaplar Standard 1995. NZS 3101-95 (NZS 1995).
Bu artnamelerin herbirinin algoritma ayrntlar, SAP2000 de kullanld ekli ile, sonraki blmlerde verilmitir. Bununla birlikte, bu blm, btn boyutlama artnameleri iin ortak olan bir taban salamaktadr. Bu elkitab yazlrken, kullancnn genelde betonarme hesab konusunda yeterli mhendislik bilgisine sahip olduu ve yukarda ad geen artnamelerden enaz birine yabanc olmad kabul edilmitir. artnamelerin uygun ksmlarna referans verirken herbir artnameye ksaltlm bir ad verilmitir. rnein AASHTO artnamesine verilen btn atflarn nnde AASHTO kelimesi gelir. Benzer ekilde: ACI 31899 artnamesine yaplan btn atflar ACI ksaltmasn, Kanada artnamesine yaplan btn atflar CSA ksaltmasn, ngiliz artnamesine yaplan btn atflar BS ksaltmasn, Eurocode 2ye yaplan btn atflar EC2 ksaltmasn, Yeni Zelanda artnamesine yaplan btn atflar NZS ksaltmasn tar.
Boyutlama Yk Kombinezonlar
Boyutlama yk kombinezonlar yapnn boyutlama hesab ya da kesit kontrolnde gerekli ykleme durumlarnn eitli kombinezonlarnn belirlenmesi iin kullanlr. Kullanlacak yk kombinezonu katsaylar seilen boyutlama artnamesine gre deiir. Bu yk kombinezonu katsaylar ilgili ykleme durumlarndan elde edilen kuvvet ve momentlere uygulanarak toplanr ve yk kombinezonu iin arpanlarla artrlm kuvvet ve momentler bulunur. Davran spektrumu, zaman tanm alannda hesap yntemi, hareket eden yklerle ilgili ok-deerli yk kombinezonlarnda ve etkileen byklkler arasndaki karlkln kaybolduu (zarf alma tipi, karelerin toplamnn karekk veya mutlak deer) okdeerli yk kombinezonlarnda, ilgili byklklerin maksimum/minimum permutasyonlarn kullanarak program otomatik olarak oklu alt kombinezonlar oluturur. Davran spektrumlar iin negatif arpanl ayr kombinezon gerekli deildir; nk program otomatik olarak minimumu maksimumun ters iaretlisi olarak alr ve yukarda aklanan permutasyonlara gerekli alt kombinezonlar oluturur. Bir boyutlama kombinezonu, zaman tanm alannda hesap veya hareket eden ykn sadece bir tane ok deerli durumu ile ilikili ise, daha baka seenekler de sunulmutur. Program, zaman tanm alannda hesap ynteminin her admnda alt kombinezonlar oluturmasn isteme seeneine sahiptir. Hareket eden ykler kombinezonunda, etkileimli olan byklklerin biribirine kar gelen deerleri iin, her bir boyutlama byklnn maksimum ve minimumunu kullanarak alt kombinezonlar oluturma seenei vardr.
Statik sabit yk, hareketli yk, rzgar yk ve deprem yk ve/veya dinamik davran spektrumu deprem yk ile ilikili normal ykleme koullarnda, programda her bir artname iin hazr (default) yk kombinezonlar vardr. Bunlar artname nerilerine dayanmaktadr ve her artname iin ilgili blmde aklanmtr. Hareket eden ykler, zaman tanm alannda hesap, dzenlenmi hareketli yk, at hareketli yk ile kar yknn ayr dnlmesi, vb. ykleme durumlar iin kullanc, var olanlar yerine veya onlara ek olarak boyutlama yk kombinezonu tanmlamaldr. Programda nceden hazr olan (default) yk kombinezonlar, sabit yk olarak tanmlanm btn statik yk durumlarnn toplanacan varsayar. Benzer ekilde hareketli yk olarak tanmlanan durumlarn da toplanaca varsaylr. Fakat statik yk durumu olarak tanmlanm, rzgar, deprem ya da davran spektrumunun biribiri ile toplanmayaca ve oklu yanal yk kombinezonlar oluturacaklar varsaylr. Ayrca deprem ve rzgar yk durumlar, ynleri ters alnarak (pozitif veya negatif) ayr yk kombinezonlar olutururlar. Bu durumlar doru deilse kullanc doru olan boyutlama kombinezonunu oluturulmaldr. Bu hazr olan (default) yk kombinezonlar, kullanc istedii takdirde ya da betonarme hesab iin kullanc tarafndan tanmlanm baka yk kombinezonu yoksa, boyutlamada devreye girer. Hazr olan (default) bu yk kombinezonlarndan herhangi biri hesaba girmise, boyutlama artnamesi deitirildiinde veya statik ya da davran spektrumu yklerinde deiiklik yapldnda program btn nceden hazr olan (default) yk kombinezonlarnda gerekli deiiklikleri otomatik olarak yapar. arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanabilir. Kullanc, hareket eden yk ya da zaman tanm alannda hesap yntemi sonularnn zmlemede ereve elemanlarnn bazlar veya hepsi iin hesaba katlmasn istemedike, bu yklerin etkisinin bunlar ieren herhangi bir yk kombinezonunda sfr alnacan bilmelidir.
Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar

Her elemanda, her yk kombinezonu iin, eleman boyunca belli saydaki yerde betonarme kesit hesab veya kesit kontrolu yaplr. Bu yerler elemann serbest aklnn eit aralkl paralar ile oluur. Elemandaki para says, zmlemeden nce, kullanc tarafndan belirtilir. Kullanc eleman boyunca boyutlama hesaplarn daha incelikli klmak zere daha ok sayda para tanm isteyebilir.
Kiri ve Kolonlarn Tannmas

SAP2000 genel amal bir zmleme ve boyutlama program olduundan, btn kiri ve kolonlar ereve eleman olarak temsil edilmilerdir. Fakat kiri ve kolonlarn
betonarme hesab farkl ilemler gerektirir. Bu nedenle her ereve elemannn kiri ya da kolon olduunun tantlmas gereklidir. Bu tantma, betonarme bir elemanda, eleman iin atanan ereve kesitinin kiri ya da kolon tipi olduu belirtilerek yaplr.
Kirilerin Boyutlamas
Betonarme kirilerin boyutlamasnda SAP2000, kiri eilme momentleri, kesme kuvvetleri ve artname ile ilgili blmde ayrntl olarak verilen yk kombinezonlar ve dier kriterlere dayanarak gerekli eilme ve kayma donat alanlarn hesaplar ve verir. Donat gereksinimleri kiri serbest akl boyunca kullanc tarafndan belirlenmi saydaki noktada hesaplanr. Btn kiriler sadece esas eilme dorultusundaki moment ve kesme kuvveti iin boyutlanr. Eksenel kuvvet, ikincil dorultuda eilme ve burulma gibi oluabilecek dier etkiler, bamsz olarak, kullanc tarafndan aratrlmaldr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde esas moment iin eilme donats hesaplanrken gerekli admlar, arpanlarla artrlm maksimum momentin belirlenmesi ve gerekli eilme donatsnn hesabn ierir. Kiri kesiti tm yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum pozitif Mu+ ve maksimum negatif Mu- yk arpanlar ile artrlm momentlerinin zarflar iin hesaplanr. Negatif kiri momentleri st donaty oluturur. Bu durumlarda kiri daima dikdrtgen kesit olarak hesaplanr. Pozitif kiri momentleri alt donaty oluturur. Bu durumlarda kiri dikdrtgen ya da T kesit olarak hesaplanr. Eilme donatsnn hesabnda kiri nce tek donatl olarak boyutlanr. Kiri kesiti yetersizse, bu durumda gerekli basn donats hesaplanr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde belirli bir yk kombinezonu iin esas dorultudaki kesme kuvveti iin kayma donats hesaplanrken gerekli admlar, arpanlarla artrlm kesme kuvvetinin belirlenmesi, beton tarafndan karlanabilen kesme kuvvetinin belirlenmesi ve fark kuvveti karlamak iin gerekli donatnn hesabn ierir. Deprem hesabnn ACI, Kanada ve Yeni Zelanda artnamelerine gre yaplmas iin SAP2000 programna zel hususlar yerletirilmitir.
Kolonlarn Boyutlamas
Kolonlarn boyutlamasnda program gerekli boyuna donaty hesaplar, ya da eer boyuna donat verilmise, kolon tama kapasitesine gre kolon gerilme durumunu belirleyen bir iaret olarak kolon gerilme durumunu kolon tama kapasitesine orann verir. Yapnn betonarme kolonlarnn boyutlama ilemi aadaki admlar ierir:
Modelin btn farkl betonarme kesitleri iin eksenel yk - iki eksenli eilme karlkl etki yzeyleri oluturulur. Tipik bir karlkl etki yzeyi ekil II-1 de gsterilmitir.
Eksenel Basn
Eri No.1 Eri No.2
Eri No.NRCV
Eksenel ekme
ekil II-1 Tipik Kolon Karlkl Etki Yzeyi Her kolonun iki ucunda her bir yk kombinezonundan elde edilen arpanlarla artrlm eilme momentleri ve normal kuvvetler iin kapasite kontrol yaplr. Bu adm ayn zamanda (eer bir donat tanmlanmamsa) 1.0 kapasite oran oluturacak donatnn da hesaplanmasnda kullanlr. Kolon kayma donats hesaplanr. Karlkl etki yzeyinin oluturulmas kabul edilen ekil deitirme ve gerilme yayl ile dier baz basitletirici kabullere dayanr. Bu gerilme ve ekil deitirme yayl kabulleri artnameden artnameye deiir. Tipik bir ekil deitirme yayl kabul ekil II-2 de aklanmtr.
ekil II-2
Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas iin dealletirilmi ekil Deitirme Yayl
Burada maksimum beton birim ksalmas c olarak snrlanmtr. Kabul edilen ekil deitirme yayl artnamelerin birou iin geerlidir. Ancak c artnameden artnameye deiir. rnein ACI, AASHTO ve Yeni Zelanda artnamelerinde c=0.003, ve Kanada, ngiliz ve Avrupa artnamelerinde c=0.0035 tur. Karlkl etki yzeylerinin oluturulma ayrntlar artnameden artnameye deiir. Bu ayrntlar ilgili artnameye ayrlm blmde aklanmtr. Kapasite kontrol, hesap yk noktalarnn ekil II-3 de gsterildii gibi, kuvvet uzaynda karlkl etki hacminin iinde kalp kalmadna dayanr. Eer nokta hacim iinde kalyorsa, kolon kapasitesi uygun, kalmyorsa uygun deildir. Kolonlar iin kayma donats hesab ilemi, eksenel ykn beton kayma kapasitesine etkisinin gznne alnmas gerei dnda, kiriler iin olann ok benzeridir.
Eksenel Basn
ekil II-3 Kolon Kapasite Orannn Geometrik Gsterimi
P- Etkileri
SAP2000 boyutlama algoritmalar, zmleme sonularnn P- etkilerini iermesini gerektirir. P- etkileri yanal teleme yapamayan ya da aprazl ereveler ve yanal teleme yapan ya da aprazsz ereveler iin farkl biimde yaplr. aprazl ereveler iin P- etkisi bireysel eleman stabilitesi ile snrldr. aprazsz ereveler iin yanal telenme etkileri de bireysel eleman stabilitesi etkisine ek olarak gznne alnmaldr. SAP2000 de aprazl veya yanal telenme yapamayan erevelerdeki momentlerin sabit veya hareketli yklerden olutuu varsaylmtr. aprazsz veya yanal telenme yapan erevelerdeki momentlerin de dier btn tip yklerden olutuu varsaylmtr. Bireysel eleman stabilite etkileri iin, momentler ACI, AASHTO, Kanada ve Yeni Zelanda artnamelerinde olduu gibi moment bytme katsaylar ile ya da ngiliz ve Eurocode artnamelerinde olduu gibi ek momentlerle bytlr. Yanal teleme yapan aprazsz erevelerde yanal telenme etkisi iin, P- etkileri gz nne alndndan, SAP2000, bytmenin sonulara katlm olduunu varsayar. ACI, Kanada ve Yeni Zelanda artnamelerinde olduu gibi, geerli olan artname bunu gerektiriyorsa, P- zmlemesinden elde edilen moment ve kuvvetler, kolonun bireysel stabilite etkisi iin, bir kez daha bytlr. SAP2000 kullanclar, nceden hazr olan (default) zmlemede SAP2000 in P- etkileri iin OFF (kapal) durumda olduunu bilmeleri gerekir. Kullanc P- zmlemesini ON (ak) durumuna getirebilir ve zmleme iin maksimum iterasyon saysn girebilir. terasyon says nceden hazr (default) olarak 1 dir. Daha fazla bilgi iin kullanc SAP2000 Analysis Reference Manual kaynana bavurabilir. Kullanc, SAP2000 in mevcut durumda sadece ereve elemanlarnda eksenel yk nedeniyle P- etkilerini gznne aldna dikkat etmelidir. Dier tip elemanlardaki kuvvetler bu etkiye katkda bulunmazlar. Eer dier tip elemanlarda nemli kuvvetler mevcutsa, rnein kabuk elemanlar olarak modellenmi perdelerde ok byk eksenel kuvvetler varsa, P- zmlemesi ile bulunan ek kuvvetler gereken dorulukta hesaplanm olmayacaktr. Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar Kolon narinlik etkilerinin hesaba katlmas iin mesnetlenmemi kolon boylarna gerek vardr. ki mesnetlenmemi boy vardr: l33 ve l22. Bunlar, kar gelen dorultularda elemann mesnet noktalar arasndaki boyudur. l33 boyu 3-3 ekseni (esas eksen) dorultusunda kararszla, l22 boyu ise 2-2 ekseni (tali eksen) dorultusunda kararszla kar gelir. Normal olarak elemann mesnetlenmemi boyu, eleman boyuna yani END-I (I-UCU) ve END-J (J-UCU) arasndaki uzakla eittir. ekil II-4 e bakn.
ekil II-4 Eilme Eksenleri ve Mesnetlenmemi Boy Bununla beraber program ayn kolonda birka eleman tek bir eleman gibi deerlendirip boyutlama olana verir. Bu ilem esas ve tali eksenler iin ayr ayr uygulanabilir. Bylece ekil II-5 de gsterilen ve bir elemann mesnetlenmemi boyunu etkileyen ek birleim noktalar kendiliinden gznne alnm olur.
ekil II-5 Mesnetlenmemi Boylar ve dm noktalar
Elemann l33 ve l22 boylarnn belirlenmesinde program, eleman balantlar, diyafram kstlamalar ve mesnet noktalar gibi yapnn bu boylar etkileyen deiik durumlarn gznne alr. Program eleman mesnet noktalarn otomatik olarak belirler ve kar gelen mesnetlenmemi eleman boyunu hesaplar. Bu nedenle bir kolonun mesnetlenmemi boyu kar gelen elemann boyundan daha uzun olarak hesaplanabilir. Eer kiri kolona bir dorultuda balanyorsa bu kiriin kolona sadece bu dorultuda yanal mesnet salad varsaylr. Kullanc elemanlarn mesnetlenmemi boylarn eleman-eleman esasna gre belirtme seeneine sahiptir.
Deprem Ykleri iin zel Hususlar

ACI artnamesi deprem blgelerindeki ereveleri Sradan, Orta veya zel moment karlayc ereveler olarak belirleyip bunlara zel bir sneklik koulu getirir. zel moment karlayc ereve, yn deitirerek ekil deitirmelerin dorusal olmayan blgede gerek duyulan sneklik ve enerji yutma zelliini salayabilir. AASHTO artnamesine gre betonarme ereveler Zone 1, Zone 2, Zone 3 veya Zone 4 den birinde bulunmaldr. Bunlardan Zone 4 en iddetli deprem blgesidir. Kanada artnamesi de betonarme erevelerin, Sradan, Nominal ve Snek moment karlayc ereve olarak boyutlanmasn ngrr. Yeni Zelanda artnamesi de betonarme erevelerin, Sradan, Elastik davranl, Snrl sneklikli veya Snek moment karlayc ereve olarak boyutlanmasn ngrr. ACI, AASHTO ve Kanada ve Yeni Zelanda artnamesi'nden farkl olarak; ngiliz artnamesi'nin ve Eurocode 2nin SAP2000 e konan uyarlamas depreme gre boyutlama iin herhangi bir zel koulu hesaba katmamaktadr.
Veri Birimlerinin Seimi

Giri bilgilerinde ngiliz birimleri kullanlabildii gibi, SI ve MKS metrik birimleri de kullanlabilir. Fakat artnameler belirli bir birim sistemine dayanrlar. Bundan sonraki blmlerde sunulan btn eitlikler ve tanmlamalar, aksi belirtilmedike, bu zel birim sistemine kar gelir. rnein, ACI artnamesi inch-pound-saniye birimlerinde yaynlanmtr. Programda nceden hazr olan (default) ACI 318-99 e Gre Boyutlama blmndeki btn eitlik ve tanmlar SI birim sistemine dntrlerek verilmitir. Bununla birlikte SAP2000 le bir yapy tanmlama ve boyutlamada herhangi bir birim sistemi kullanlabilir.
Blm III ACI 318-99 a Gre Boyutlama

Bu blm, kullanc ACI 318-99 Boyutlama artnamesini (ACI 1999) setiinde SAP2000 in kulland betonarme kesit hesab ynteminin deiik ynlerini ayrntl olarak aklamaktadr. Bu blmde kullanlan semboller Tablo III-1 de listelenmitir. Boyutlama kullanc tarafndan belirlenen yk kombinezonlarna dayanr. Fakat program bir ok bina tipi yapnn boyutlama gereklerini karlayan nceden hazr olan (default) bir yk kombinezonu takm salar. SAP2000, Sradan, Orta (orta deprem tehlike blgesi) ve zel (yksek deprem tehlike blgesi) tipte moment karlayc erevelerin, depreme gre boyutlama kurallarnn gereklerine uygun olarak betonarme kesit hesab veya kesit kontrol iin seenekler sunar. Deiik ereve sistemleri iin boyutlama kriterlerinin ayrntlar aadaki paragraflarda aklanmtr. Giri bilgileri iin ngiliz birimleri olduu kadar SI ve MKS metrik birimleri de kullanlabilir. Fakat artname Inch-Pound-Saniye sistemine dayanmaktadr. Aksi belirtilmedike, basitlii salamak zere, bu blmdeki btn eitlikler ve aklamalar SI birim sisteminde verilmitir.
Boyutlama yk kombinezonlar, belirtilen ykleme durumlarnn, yapnn kesit hesaplarnda kullanlacak eitli birletirme ekilleridir. ACI 318-99 artnamesine gre eer yap sadece sabit yk (DL) ve hareketli yk (LL) tayorsa boyutlama sadece bir yk kombinezonunu gerektirir, bu da 1.4 DL+1.7 LL dir (ACI 9.2.1). Bununla birlikte, eer yapda sabit ve hareketli yklere ek olarak rzgar (WL) ve deprem (EL) ykleri de varsa, rzgar ve deprem yklerinin yn deitiren kuvvetler olduu da gz nnde tutularak, aadaki yk kombinezonlarnn gz nne alnmas gerekir (ACI 9.2). 1.4 DL 1.4 DL+1.7 LL 0.9 DL 1.3 WL 0.75 (1.4 DL+1.7 LL 1.7WL) 0.9 DL 1.3*1.1 EL 0.75 (1.4 DL+1.7 LL 1.7*1.1EL)
(ACI 9.2.1) (ACI 9.2.2) (ACI 9.2.3)
Bunlar ayn zamanda, ACI 318-99 artnamesi kullanldnda SAP2000 in nceden hazr olan (default) boyutlama yk kombinezonlardr. arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr. TS500 Standard'na gre, yapda sadece sabit yk (DL) ve hareketli yk (LL) varsa, boyutlama iin sadece 1.4DL+1.6LL yk kombinezonuna ihtiya vardr. Eer bu ykler yannda deprem ykleri de varsa aadaki yk kombinezonlarnn gznne alnmas gerekir: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 1.4 DL DL DL DL DL 0.9 DL 0.9 DL 0.9 DL 0.9 DL +1.6 LL + LL + LL + LL + LL + EX + EY - EX - EY + EX - EX + EY - EY
Acv Ag As As As(gerekli) Ast Av a ab b bf bw Cm c cb d d ds Ec Es f 'c fy fys h Ig Ise k L
Kayma gerilmesini belirlemek iin kullanlan beton alan, mm2 Tm beton alan, mm2 ekme donats alan, mm2 Basn donats alan, mm2 Gerekli ekme donats alan, mm2 Kolon boyuna donats toplam alan, mm2 Kayma donats alan, mm2 /mm Basn blokunun derinlii, mm Dengeli donat durumunda basn blokunun derinlii, mm Eleman genilii, mm Etkili tabla genilii (T-kiri kesiti), mm Gvde genilii (T-kiri kesiti), mm Moment bytme arpann hesaplamak iin kullanlan kolon eriliine bal katsay Tarafsz eksen derinlii, mm Dengeli donat durumunda tarafsz eksen derinlii, mm Basn yznden ekme donatsnn merkezine olan mesafe, mm Donat merkezine kadar beton rts kalnl, mm Deme kalnl (T-kiri kesiti), mm Beton elastisite modl, N/mm2 Donat elastisite modl, 2105N/mm2 kabul edilmitir. Beton karakteristik basn dayanm, N/mm2 TS500 ile uyum salanmas iin bu deerin betonun hesap dayanm fcd olarak kullanlmas uygundur. Eilme donats karakteristik akma dayanm, N/mm2 TS500 ile uyum salanmas iin bu deerin eilme donats hesap dayanm fyd olarak kullanlmas uygundur. Kayma donats karakteristik akma dayanm, N/mm2 TS500 ile uyum salanmas iin bu deerin kayma donats hesap dayanm fywd olarak kullanlmas uygundur. Kolon boyutu, mm Tm beton kesitinin arlk merkezinden geen eksene gre eylemsizlik momenti, donat ihmal edilerek, mm4 Donatnn eleman kesitinin arlk merkezinden geen eksene gre eylemsizlik momenti, mm4 Etkin boy arpan Mesnetlenmemi temiz aklk, mm Tablo III-1 ACI artnamesinde Kullanlan Sembollerin Listesi
M1 M2 Mc Mns Ms Mu Mux Muy Pb Pc Pmax Po Pu r Vc VE VD+L Vu Vp 1 d
s ns c s
arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin k, Nmm arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin by, Nmm Boyutlamada kullanlacak arpanlarla artrlm moment, Nmm arpanlarla artrlm yanal yerdeitirmeye yol amayan u moment, Nmm arpanlarla artrlm yanal yerdeitirmeye yol aan u moment, Nmm arpanlarla artrlm kesit momenti, Nmm arpanlarla artrlm kesit momentinin X ekseni etrafndaki bileeni, Nmm arpanlarla artrlm kesit momentinin Y ekseni etrafndaki bileeni, Nmm Dengeli ekil deitirme durumunda eksenel yk kapasitesi, N Kolonun kritik burkulma dayanm, N zin verilen maksimum eksenel yk dayanm, N Sfr dmerkezlik durumunda eksenel yk kapasitesi, N Kesitte arpanlarla artrlm eksenel yk, N Kolon kesitinin eylemsizlik yarap, mm Beton tarafndan tanan kesme kuvveti, N Deprem yklerinin neden olduu kesme kuvveti, N Aklk yklerinden oluan kesme kuvveti, N Bir kesitte arpanlarla artrlm kesme kuvveti, N Olas moment kapasitesinden hesaplanan kesme kuvveti, N Donat elii ar dayanm arpan Betonun basn bloku derinliini bulmak iin katsay arpanlarla artrlm maksimum eksenel sabit ykn arpanlarla artrlm toplam yke oran Yanal yerdeitirmeye yol aan momentlerin bytme arpan Yanal yerdeitirmeye yol amayan momentlerin bytme arpan Betonda birim boy deiimi Donat eliinde birim boy deiimi Dayanm azaltma arpan Birimler N ve mm ile verilmitir. Ancak, kendi iinde uyuumlu olmak zere N ve m, kN ve m veya kN ve mm birimleri de kullanlabilir. Tablo III-1 ACI artnamesinde Kullanlan Sembollerin Listesi (Devam)
Dayanm Azaltma arpanlar

Dayanm azaltma arpanlar, , elemann salad hesap dayanmn elde etmek zere nominal dayanma uygulanr. Eilme, eksenel kuvvet, kayma ve burulma iin arpanlar aadaki gibidir: = 0.90 eilme iin, = 0.90 eksenel ekme iin, = 0.90 eksenel ekme ve eilme iin, (ACI 9.3.2.1) (ACI 9.3.2.2) (ACI 9.3.2.2)
= 0.75 eksenel basn, ve eksenel basn + eilme iin (fretli kolon) (ACI 9.3.2.2) = 0.70 eksenel basn, ve eksenel basn + eilme iin (etriyeli kolon) (ACI 9.3.2.2) = 0.85 kesme kuvveti ve burulma iin. (ACI 9.3.2.3)
TS500 Standard'na uygun boyutlama iin yaplacak uyarlamada karakteristik beton ve elik gerilmeleri yerine hesap gerilmelerinin kullanlmas ve dayanm azaltma arpanlarnn 1.0 olarak alnmas uygundur. Ayrca narinlik etkisini hesaba katabilmek zere yaplacak P- zmlemesinde 1.4 DL + 1.6 LL yk birleimi kullanlmaldr.
Kolon Boyutlamas
Kullanc her betonarme kolon kesiti iin donat ubuu yerleimi geometrisini tanmlayabilir. Donat alan kullanc tarafndan verilirse program kolon kapasitesini kontrol eder. Eer donat alan kullanc tarafndan verilmezse program kolon iin gerekli donat miktarn hesaplar. Yapnn betonarme kolonlar iin boyutlama ilemleri aadaki admlar ierir: Modelin btn farkl betonarme kesitleri iin eksenel yk - iki eksenli eilme karlkl etki yzeyleri oluturulur. Tipik bir karlkl etki yzeyi ekil II-1 de gsterilmitir. Donat tanmlanmamsa program karlkl etki yzeylerini izin verilen donat oran snrlar arasnda oluturur. [Sradan ve Orta moment karlayc erevelerde %1 ila 8 (ACI 10.9.1) ve zel moment karlayc erevelerde %1 ila 6 (ACI 21.4.3.1)].
Deprem etkisi tayan kolonlarda ynetmeliimizde en az ve en ok donat oranlar %1 ila 4 olarak snrlandrlmtr. Bulunan donatnn %4 amamas iin donat kontrol edilmeli ve gerekirse kesit bytlerek hesap tekrarlanmaldr. Her kolonun her boyutlama noktasnda her bir yk kombinezonundan elde edilen arpanlarla artrlm iki eksenli (veya tek eksenli) eilme momentleri ve normal kuvvetler iin kapasite oran veya gerekli donat alan hesaplanr. Gerekli donatnn hesab yaplrken hedef kapasite oran 1.0 alnr. Kolon kayma donats hesaplanr. Bundan sonraki alt blm yukarda sz edilen admlarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak anlatmaktadr.
ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas

Kolon kapasitesi karlkl etki hacm, saysal olarak boyutlu karlkl etki gme yzeyinde oluturulmu bir dizi nokta olarak ifade edilir. Formlasyon, eksenel basn ve iki eksenli eilmenin yan sra eksenel ekme ve iki eksenli eilme durumunun da hesaba katlmasna imkan verir. Tipik bir karlkl etki diyagram ekil II-1 de grlmektedir. Bu noktalarn koordinatlar ekil II-2 de gsterildii gibi, dorusal ekil deitirme dzlemini kolon kesitinde boyutta dndrerek belirlenir. Dorusal ekil deitirme diyagram c , maksimum beton birim ksalmasn kesit st kenarnda 0.003 olarak snrlar (ACI 10.2.3). Formlasyon, tama gc yntemi ilkelerine dayanr (ACI 10.3) ve dikdrtgen, kare veya daire eklindeki iki simetrili kolon kesitlerine imkan tanr. Donat eliindeki gerilme, elik ubuun birim uzamas ile elastisite modlnn arpm sEs olarak verilir ve donat akma dayanm fy ile snrldr (ACI 10.2.4). Her donat ubuuna ait alan, ubuk merkezinin gerek yerinde verilir ve algoritma donat alannn kolon kesitindeki dalm tarzyla ilgili, edeer elik tp veya silindir gibi, herhangi bir basitletirme kabul yapmaz. ekil III-1 e bakn.
(i) Betonarme Kesit
(ii) ekil Deitirme Diyagram (iii) Gerilme Diyagram
ekil III-1 Bir Kolon Kesitinde ekil Deitirme ve Gerilme Yaylnn Kabul Beton basn gerilme bloku, ekil III-1 de grld gibi, 0.85 f 'c gerilme deerine sahip bir dikdrtgen olarak kabul edilir (ACI 10.2.7.1). Karlkl etki algoritmas, basn blgesinin donatlmas ile azalan beton alann hesaba katan dzeltmeyi yapar. Dayanm azaltma arpan nin etkisi karlkl etki yzeylerinin oluturulmasnda hesaba katlr. Maksimum basn eksenel kuvveti Pn(max) ile snrldr. Burada,
Pn(max) = 0.85 [0.85 f 'c (Ag - Ast ) + fy Ast ] Pn(max) = 0.80 [0.85 f 'c (Ag - Ast ) + fy Ast ]
Etriyeli kolonlarda Fretli kolonda = 0.70 ve = 0.75
fretli kolon etriyeli kolon
(ACI 10.3.5.1) (ACI 10.3.5.2)
Karlkl etki diyagramlarnda kullanlan nin deeri, eksenel yke bal olarak min ile 0.9 arasnda deiir. Dk eksenel yk deerleri iin, eksenel yk 0.1fc Ag veya Pb deerlerinin knden sfra doru azaldka nin deeri min dan 0.9 a dorusal olarak artar. Eksenel ekme durumunda daima 0.9 dur (ACI 9.3.2.2). TS500 ile salanacak uyumda karakteristik dayanmlar yerine hesap dayanmlar kullanldndan deerlerinin tm 1.0 olarak alnr. Bu nedenle hesapta herhangibir deiiklik olmaz. Buna karlk eksenel yk durumunda benzer bir gvenlik dzeyi salamak zere Deprem Ynetmeliimiz eksenel kuvveti Ndmax=0.5fck Ac ile snrlamaktadr.
Kolon Kapasitesinin Kontrol

Kolon kapasitesi, her kolonun her kontrol noktasnda yk kombinezonlarnn herbiri iin kontrol edilir. Bir kolonun bir kontrol noktasnda, bir yk kombinezonu iin kontrol yaplrken aadaki admlar gerekletirilir: Tanmlanm yk kombinezonlar arpanlar ve ykleme durumu zmlemelerinden, arpanlarla artrlm momentler ve kuvvetler belirlenerek Pu , Mux ve Muy deerleri elde edilir. Kolon momentleri iin moment bytme arpanlar belirlenir. arpanlarla artrlm momentlere moment bytme arpanlar uygulanr. Eksenel kuvvet ve iki eksenli moment takmnn tanmlad noktann karlkl etki hacmi iinde kalp kalmad belirlenir. arpanlarla artrlm momentler ve kar gelen bytme arpanlar herbir kolonun yanal yer deitirmeli veya yanal yer deitirmesiz olarak tantlmasna baldr. zleyen paragrafta yukarda sz geen admlara ilikin algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr. arpanlarla Artrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi Belirli bir yk kombinezonu iin artrlm ykler, Pu , Mux ve Muy yi veren btn ykleme durumlarna, kar gelen yk arpanlar uygulanarak elde edilir. Eer gerekiyorsa, artrlm momentler, yanal yerdeitirmesiz kolonlarda, h kolonun ilgili dorultudaki boyutu olmak zere, (0.015+0.03h) metre minimum dmerkezliini elde etmek iin daha da artrlr (ACI 10.12.3.2). Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi Moment bytme arpanlar, yanal yerdeitirmeye yol aan (genel kararllk etkisi) s ve yanal yerdeitirmeye yol amayan (bireysel kolon kararllk etkisi) ns olarak ayr ayr hesaplanr. Ayrca, esas ve tali dorultudaki moment bytme arpanlar da genelde farkldr. Program P- zmlemesinin SAP2000 de yaplm olduunu kabul eder ve dolaysiyle yanal yerdeitirmeye yol aan moment bytme arpanlar 1 olarak alnr (ACI 10.10.2). P- zmlemesinde yk 0.75(1.4 sabit yk + 1.7 hareketli yk)/ yk kombinezonuna kar gelmelidir. Burada , 0.75 olarak alnan kararllk iin dayanm azaltma arpandr (ACI 10.12.3). White ve Hajjar (1991) e bakn. zmlemeden elde edilen momentler iki bileene ayrlr: Yanal yerdeitirmeli (Ms) ve yanal yerdeitirmesiz (Mns) bileenler. (ns) alt indisi ile iaretlenen yanal
yerdeitirmesiz momentler byk ounlukla arlk yklerinden kaynaklanr. Yanal yerdeitirmeli bileenler (s) alt indisi ile gsterilmilerdir. Yanal yerdeitirmeli momentler daha ok yanal yklerden kaynaklanrlar ve yanal yerdeitirmenin nedenine baldrlar. Her bir kolon ya da bir kattaki kolon elemanlar iin herhangi bir kontrol noktasnda iki eksendeki bytlm momentler; M = Mns + s Ms (ACI 10.13.3)
eklinde elde edilebilir. s arpan yanal yerdeitirmeye neden olan momentler iin bytme arpandr. Yanal yerdeitirmeli momentler iin bytme arpan s , Ms ve Mns moment deerleri ikinci mertebe elastik (P-) zmlemesinden elde edildiinden, 1 olarak alnmtr (ACI R10.13). Hesaplanan momentler tekil kolon burkulma etkisi iin (ACI 10.13.5), ns yanal yerdeitirmesiz moment bytme arpan ile aadaki gibi bir kez daha bytlmtr. Mc=ns M2 (ACI 10.12.3)
Burada Mc boyutlamada kullanlacak artrlm moment deeri ve M2 arpanlarla artrlm ve bytlm u momentlerinin bydr. Kolonun esas ve tali ekseni ile ilikili olan, yanal yerdeitirmesiz bytme arpan ns
ns =
Cm 1 .0 Pu 1 0.75Pc
eklinde verilir (ACI 10.12.3). Burada

Pc =
2 EI (klu ) 2
olup, k gvenli yanda kalmak zere 1 alnr, ancak SAP2000 program bu deerin kullanc tarafndan deitirilmesine olanak tanr. EI kolonun belirli bir dorultusuna kar gelmek zere
EI = 0.4 E c I g 1+ d
d =
maksimum arttr. eksenel sabit yk maksimum arttr. eksenel toplam yk
ve
C m = 0 .6 + 0 .4 Ma 0 .4 dir. Mb
(ACI 10.12.3.1)
Ma ve Mb kolonun ularndaki momentler olup, Mb saysal olarak Ma dan byktr. Burada Ma / Mb tek erilikli eilmede pozitif ve ift erilikli eilmede negatiftir. Cm iin yukarda verilen bant, mesnetler arasnda uygulanm herhangi bir yanal yk olmadnda geerlidir. Eer aklkta yanal yk varsa veya boy kullanc tarafndan deitirilmise veya dier durumlarda Cm =1 dir. Cm deeri kullanc tarafndan eleman-eleman esasna gre deitirilebilir. Bytme arpan ns pozitif bir say olmal ve 1.0 den byk olmaldr. Bu nedenle Pu , 0.75Pc den kk olmaldr. Eer Pu , 0.75Pc den byk ya da ona eit bulunursa, gme durumu bildirilir. Yukardaki hesaplar kolonun mesnetlenmemi boyunu kullanr. Mesnetlenmemi boylar, elemann kk ve byk dorultularnda burkulmaya kar gelmek zere l22 ve l33 dr. ekil III-4 e bakn. Bunlar, kar gelen dorultularda, elemann mesnet noktalar arasndaki uzunluklardr. Programdaki kabuller belirli bir eleman iin yeterli deilse, kullanc s ve ns deerlerini ak olarak belirtebilir. Kapasite Orannn Belirlenmesi Elemann gerilme durumunun bir ls olarak, bir kapasite oran hesaplanr. Kapasite oran esasnda, kolonun tama gcne nispetle kolonun gerilme durumunu gsteren bir katsaydr. Kolon kapasitesini kontrol iin karlkl etki diyagramna girmeden nce Pu , Mux ve Muy yi elde etmek zere moment bytme arpanlar artrlm yklere uygulanr. (Pu , Mux , Muy) noktas, ekil II-3 te L noktas olarak gsterildii gibi, karlkl etki blgesine yerletirilir. Eer nokta karlkl etki hacmi iinde yer alyorsa eleman kesit kapasitesi yeterlidir. Fakat, nokta karlkl etki hacmi dnda yer alyorsa, kolondaki gerilme fazladr. Bu kapasite oranna L noktasn yerletirip C noktasnn yerini belirleyerek eriilir. C noktas OL izgisinin (da doru uzatlrsa) gme yzeyini kestii nokta olarak tanmlanr. Bu nokta, gme yzeyini tanmlayan noktalarn boyutlu dorusal
enterpolasyonu ile elde edilir (ekil II.3 e bakn) Kapasite oran CR, OL/OC oran ile verilir. Eer OL=OC (veya CR=1) ise nokta karlkl etki yzeyinin tam stnde yer alr ve elemandaki gerilme, kapasitesi kadardr. OL<OC (veya CR<1) ise nokta karlkl etki hacminin iinde yer alr ve eleman kapasitesi yeterlidir. OL>OC (veya CR>1) ise nokta karlkl etki hacminin dnda yer alr ve elemandaki gerilme fazladr. Her yk kombinezonu iin hesaplanan CR deerlerinin en by, kolondaki her kontrol noktas iin, Pu, Muz ve Muy takm ve kar gelen yk kombinezon numarasyla birlikte verilir. Donat alan tanmlanmamsa SAP2000, 1.0 deerinde karlkl etki oran veren donaty hesaplar. Kolon Kayma Donatsnn Hesab Kayma donats, kolonun byk ve kk eksen dorultularndaki her yk kombinezonu iin hesaplanr. Belirli bir dorultudaki kesme kuvvetleri ile, belirli bir yk kombinezonunda, belirli bir kolonun kayma donats hesab aadaki aamalarla yaplr: Kesite etki eden, arpanlarla artrlm, Pu ve Vu kuvvetleri belirlenir. Pu , Vc nin hesaplanmas iin gereklidir. Yalnz beton tarafndan tanabilecek Vc kesme kuvveti belirlenir. Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr. Yk katsaylarla arttrlm momentlere ek olarak zel moment karlayc ereveler (snek ereveler) iin kolonlarn kayma donats hesab, elemanlarn olas moment kapasitelerine ve orta dzeyde moment karlayc ereveler (snek ereveler) iin ise kolonlarn kayma donats hesab elemanlarn nominal moment kapasitelerine dayanr. Kolon moment kapasitelerine eksenel kuvvetlerin etkisi formlasyonda gznne alnmtr. zleyen iki alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr. Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi Sradan moment karlayc ereve kolonunun kayma donatsnn hesabnda, belirli bir dorultudaki belirli bir yk kombinezonu iin olan kuvvetler, yani Pu
eksenel kuvveti ve Vu kesme kuvveti, SAP2000 zmleme ykleme durumlarn, kar gelen yk kombinezonu arpanlaryla artrarak elde edilir. zel moment karlayc ereve (deprem hesab) kayma donats hesabnda, sradan moment karlayc ereveler iin yaplanlara ek olarak aadaki kontroller yaplr. zel moment karlayc betonarme erevelerin boyutlamasnda, bir kolonda belirli bir dorultudaki kesme kuvveti Vu da arpanlarla artrlm eksenel yke kar gelen olas moment kapasitelerinden hesaplanr. Her yk kombinezonu iin arpanlarla artrlm Pu eksenel yk hesaplanr. Sonra eksenel Pu yk etkisi altnda kolonun belirli bir dorultudaki M +u ve M -u pozitif ve negatif moment kapasiteleri kar gelen dorultuda tek eksenli karlkl etki diyagramndan hesaplanr. Hesap kesme kuvveti Vu Vu=Vp + VD+L (ACI 21.4.5.1)
bants ile verilir. Burada Vp hesaplanm olas moment kapasitelerinin kolonun iki ucuna zt ynlerde uygulanmasyle elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vp VP1=(M -I+M +J)/L VP2 =(M +I+M -J)/L deerlerinin bydr. Burada M +I , M - I = arpan kullanmadan ( = 1), elik akma snr olarak fy alnarak hesaplanan kolonun I ucunda pozitif ve negatif moment kapasiteleri, = arpan kullanmadan ( = 1), elik akma snr olarak fy alnarak hesaplanan kolonun J ucunda pozitif ve negatif moment kapasiteleri, = Kolonun serbest akldr. ve
M +J , M - J
zel moment karlayc erevelerde deeri 1.25 alnr (ACI R21.4.5.1). VD+L , arlk yklerinin aklktaki yaylna gre kesme kuvvetine katksdr. Kolonlarda ounlukla sfrdr.
Orta dzeyde moment karlayc erevelerde kolon kesme kuvveti kapasitesi sradan moment karlayc erevelerde yaplana ek olarak, kayma kapasitesi, nominal u moment kapasiteleri ve arttrlm dey ykle elde edilen nominal hesap kesme kuvveti ile karlatrlr. Boyutlamaya esas olan kesme kuvveti, nominal (=1), moment kapasitesinden ve arttrlm kesme kuvvetinden bulunandan k kabul edilir. Nominal moment kapasitesinin hesap yntemi zel moment karlayc erevelerde olas moment kapasitesi hesabnn ayn olup, sadece deeri 1.25 yerine 1 olarak alnr (ACI R21.10). arpanlarla artrlm kesme kuvveti, belirlenmi yk arpanlar ile bulunur, fakat sadece deprem yk arpan iki kat alnarak kullanlr (ACI 21.10.3). Deprem Ynetmeliimizde sneklik dzeyi yksek ve normal ereveler tanmlanmtr. Sneklik dzeyi yksek ereveler iin nerilen boyutlama ekli byk lde zel moment karlayc ereve iin verilenlere uymaktadr. Ancak, deprem ynetmeliimizde kolon kesme kuvveti, baland kirilerin moment kapasitelerinden elde edilmekte, ayrca kolonlarn kirilerden gl olmas koulu getirilmektedir. Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi Pu ve Vu hesap kuvveti takm belirliyken, beton tarafndan tanan kesme kuvveti Vc aadaki ekilde hesaplanr; Kolon eksenel basnca maruzsa yani Pu pozitifse
Vc = f c P (1 + u ) Acv , 6 14 Ag
dir.
(ACI 11.3.1.2)
ve burada
f c 7 MPa
f c Pu 1+ Acv , 3 .4 3.5 Ag
(ACI 11.1.2)
Vc
(ACI 11.3.2.2)
olmaldr. Pu /Ag terimi N/mm2 biriminde olmaldr. Acv ekil III-2 de gsterilmi olan etkin kayma alandr. Kolon eksenel ekmeye maruzsa, Pu negatiftir
Vc = f c Pu (1 + ) Acv 0, 6 3.5 Ag
(ACI 11.3.2.3)
Kesme Kuvveti Dorultusu
DKDRTGEN
DARESEL DONATILI KARE
DARESEL
ekil III-2 Kayma Gerilmesi Alan, Acv
zel moment karlayc erevelerin kayma donats hesabnda, deprem etkisini de ieren katsaylarla artrlm eksenel basn kuvveti Pu kkse (Pu < f 'c Ag / 20) ve eer depremin katks olarak bulunan kesme kuvveti VE eleman boyunca katsaylarla artrlm Vu toplam kesme kuvvetinin yarsndan fazla (VE 0.5 Vu) ise Vc sfr alnr (ACI 21.4.5.2). Kayma donats hesab iin ACI 318 in verdii bu bantlarla TS500 de verilenleri karlatrmak zere fctk=0.35 f ck olduu gz nnde tutulup fctd= fctk /1.5 alnarak ACI 11.3.1.2 bantsndan:
Vc = 0.58 f ctd (1 + Pu / 14 Ag ) Acv
bants bulunur. Bu sonucun TS500 de verilen

Vc = 0.80Vcr = 0.80 0.65 f ctd (1 + 0.07 Pu / Ag ) = 0.52 f ctd Acv (1 + 0.07 Pu / Ag )
bantsna uygun yaklaklkta olduu grlr. Eksenel kuvvet ekme ise, TS500 de 0.07 katsays yerine 0.3 gelmektedir, bu da 1/3.5 e ok yakndr. te yandan Deprem Ynetmeliimiz, kayma dayanmnda beton katksnn alnmayaca durum iin ayn koullar iermektedir. Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi Vu ve Vc belirli iken s aralnda gerekli olan kayma donats
Av = (Vu / Vc ) s f ys d
(ACI 11.5.6.2)
olarak hesaplanr. Donatnn karlad kesme kuvveti ( V / V ) 0.67 f ' c Acv

u c
(ACI 11.5.6.9)
olmaldr. Aksi halde beton kesitin boyutunun bytlmesi gerekir. Burada dayanm azaltma arpan nin deeri 0.85 tir (ACI 9.3.2.3). Her bir yk kombinezonundan elde edilen tm Av deerlerinin en by kolonun byk ve kk asal eksen dorultular iin verilir, ayrca kayma hesabna esas alnan kesme kuvveti ve buna kar gelen yk kombinezonu ismi gsterilir. Programn verdii kayma donats gereksinimleri sadece kayma dayanm esas alnarak bulunur. Etriye aral kabullerini veya enine donat hacimsel kabullerini salamak iin minimum etriye gereksinimleri kullanc tarafndan, programdan bamsz olarak aratrlmaldr.
Kayma donats alan, daha nce de belirtildii gibi, fys yerine fywd ve =1 alnarak
Av = Vu Vc f ywd d
bants bulunur. Bu ise TS500 de verilenle tamamen uyumaktadr. Eik beton basn ubuunda ezilmeyi nlemek zere TS500 de verilen bant fcd ile, ACI 318 de ise f c ile orantl olarak snrlandrlmtr. fctd=0285 f cd olduu dnlerek ACI 11.5.6.8 bants Vu -Vc=2.35fctd Acv elde edilir. Betonun tad kesme kuvveti, eksenel kuvvet dnlmeksizin Vc =0.58fctd Acv Vu =2.93fctd Acv elde edilir. Yaklak olarak (BS20 iin doru deer) fctd= fcd /12.5 olduu kabul edilirse Vu =0.234fcd Acv bulunur. Bu deer TS500 de verilen Vu =0.25fcd Acv bants ile uyumaktadr. Daha yksek kalitede beton iin gvenli yanda kalan bir farkllk grlr. Programn, bu st snrn almas nedeni ile kesitin bytlmesi sonucunu vermesi durumunda zellikle yksek dayanml beton kullanldnda- TS500 e uygun kontrolun yaplmasndan sonra kesitin bytlmesi tavsiye edilir.
Kiri Boyutlamas
Betonarme kirilerin boyutlamasnda SAP2000 program, kiri eilme momentleri ve kesme kuvvetleri, yk kombinezonu arpanlar ve aada aklanan dier kriterlere dayanarak eilme ve kesme kuvveti iin donat alanlarn hesaplar ve verir. Donat gereksinimleri, kiri akl boyunca, kullancnn tanmlad sayda boyutlama-kontrol noktalarnda hesaplanr. Btn kiriler, sadece, esas eilme ekseni dorultusunda eilme momenti ve kesme kuvveti iin boyutlandrlrlar. Eksenel kuvvet, ikincil dorultuda eilme burulma gibi kirite bulunabilecek etkiler, programdan bamsz olarak kullanc tarafndan aratrlmaldr. Kiri boyutlamas aadaki aamalarda yaplr: Kiriin eilme donats hesab Kiriin kayma donats hesab
Kiriin Eilme Donats Hesab

st ve alttaki eilme donats, kiri akl boyunca, kontrol-boyutlama noktalarnda hesaplanr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde esas eilme dorultusundaki moment iin donat hesabnda aadaki admlar szkonusudur: arpanlarla artrlm maksimum momentlerin belirlenmesi Donat alannn belirlenmesi arpanlarla Artrlm Maksimum Momentlerin Belirlenmesi zel, orta ve sradan moment karlayc betonarme ereve kirilerinin eilme donats hesabnda kiriin her kesitinde, her yk kombinezonu iin olan arpanlarla artrlm momentler, SAP2000 zmlemesi ykleme durumlarna kar gelen momentleri, kar gelen yk arpanlar ile arparak elde edilir. Daha sonra tm yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum pozitif M+u ve maksimum negatif M -u arpanlarla artrlm momentleri iin kesit hesab yaplr. Negatif momentler st donaty verir. Bu durumlarda kiri daima dikdrtgen kesit gibi hesaplanr. Pozitif momentler alt donaty verir. Bu durumlarda kiri dikdrtgen kesit olarak hesaplanabildii gibi T kesit gibi de hesaplanabilir. Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi Eilme donats hesab ileminde program ekme ve basn donatlarn hesaplar. Basn donats, uygulanan hesap momenti kesitin tek donatl moment kapasitesinden byk
olduunda eklenir. Kullanc basn donatsn koymamak zere kiriin yksekliini, geniliini ya da beton kalitesini artrma seeneine sahiptir. Boyutlama ilemi, ekil III-3 te grlen basitletirilmi dikdrtgen gerilme blouna dayanr (ACI 10.2). Ayrca betonun tad basn kuvvetinin dengeli durumda tanan basn kuvvetinin 0.75 inden az olduu varsaylmtr (ACI 10.3.3). Uygulanan moment hesaplanm olan bu dengeli durum moment kapasitesini atnda, ek momentin basn donats ve ilave ekme donats tarafndan tanaca kabul ile, basn donats alan hesaplanr. SAP2000 de kullanlan, dikdrtgen ve tablal kesitlerin (L ve T kesitler) boyutlama ilemi aada zetlenmitir. Hesap eksenel kuvvetinin 0.1 f 'c Ag yi amad varsaylmtr, yani btn kiriler sadece esas dorultudaki eilme ve kesme kuvvetine gre hesaplanr (ACI 10.3.3). Dikdrtgen Kesit Hesab arpanlarla artrlm negatif veya pozitif bir Mu momenti (yani st ya da alt donat hesab) iin basn blokunun a derinlii (ekil III-3),
a = d d2 2 Mu 0.85 f c b
olarak verilir. Burada ve izleyen bantlarda nin deeri 0.90 alnmtr. (ACI 9.3.2.1). 1 ve cb deerleri de aadaki gibi hesaplanr:
1 = 0.85 0.007( f c 28) ,
c Es 600 d= d. 600 + f y c Es + f y
0.65 1 0.85 ,
(ACI 10.2.7.3) (ACI 10.2.3, 10.2.4)
cb =
TS500 de 1 katsays k1 olarak gsterilmi olup ACI de verilene ok yakn deer veren k1 = 0.85 - 0.006 (fck 25) 0.85 deiimi ngrlmtr.
(i) KR KESIT
(ii) BRM BOY DETRME DYAGRAMI
(iii) GERLME DYAGRAMI
ekil III-3 Dikdrtgen Kesitin Boyutlamas Basn blounun izin verilen en byk derinlii: amax = 0.75 1 cb Eer a amax ise, ekme donats alan
As = Mu a f y (d ) 2
(ACI 10.2.7.1)
ile verilir. Bu donat Mu pozitifse alta, Mu negatifse ste konulmaldr. Eer a amax ise basn donats gereklidir (ACI 10.3.3) ve aadaki gibi hesaplanr: - Sadece betonun oluturduu basn kuvveti: C = 0.85 f 'c b amax (ACI 10.2.7.1)
Beton basn kuvveti ve ekme donats ile salanan moment:

M uc = C (d a max ) 2
- Bu durumda basn donats ve ekme donats tarafndan karlanan moment:

M us = M u M uc
- Bylece gerekli basn donats alan:

As = M us f s(d d )
Burada
c d f s = 0.003E s . c
(ACI 10.2.4)
- Beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats:

As1 = M uc a f y (d max ) 2
ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats:

As 2 = M us f y (d d )
- Bu nedenle, toplam ekme donats As = As1 + As 2 ve toplam basn donats As olur. Eer M u pozitifse As alta As ste konmal, M u negatifse tersi yaplmaldr.
Tablal (T) Kesit Hesab arpanlarla artrlm negatif moment Mu iin kesit hesabnda, (yani st donat hesabnda), donat alan hesab aynen yukardaki gibidir, yani tablal kesit giri bilgilerini kullanmaya gerek yoktur. ekil III-4 e baknz. Mu > 0 ise basn blokunun derinlii:
a = d d2 2M u 0.85 f cb f
zin verilen en byk basn bloku derinlii: amax = 0.75 1 cb (ACI 10.2.7.1)
KR KESIT
BRM BOY DETRME DYAGRAMI
GERLME DYAGRAMI
ekil III-4 Tablal (T-Kesit) Boyutlamas Eer a d s ise As in hesabnda bundan sonraki admlar, biraz nce dikdrtgen kesit hesab iin tanmlananlarn ayndr. Ancak bu durumda hesapta kiri genilii olarak tabla genilii alnr. Basn donats gerekip gerekmeyecei, a > amax olup olmadna baldr.
Eer a > d s ise As in hesab iki blmde yaplr. ekil III-4 te grld gibi, birinci blm tabladaki basn kuvveti Cf yi dengelemek iin ve ikinci blm gvdedeki basn kuvveti Cw yi dengelemek iindir. Cf
C f = 0.85 f c(b f bw )d s
bants ile verilir. Bu nedenle As = blm

M uf = C f (d ds ) . 2
Cf fy
ve Mu nun tabla tarafndan karlanan
ile verilir.
Burada nin deeri yine 0.90 dr. Bu durumda M u nun geri kalan ve gvde tarafndan karlanacak olan blm
M uw = M u M uf
olarak bulunur. Gvde bw ve d boyutlu bir dikdrtgen olduundan buna ait basn bloku derinlii aadaki gibi bulunur:
a1 = d d 2 2M uw 0.85 f cbw
Eer a amax ise ekme donats alan

As 2 = M uw a f y (d 1 ) 2
ve
As = As1 + As 2
olarak bulunur. Donat tablal kiriin altna yerletirilmelidir. Eer a > amax ise basn donats gerekir (ACI 10.3.3) ve aadaki gibi hesaplanr: - Yalnz gvdedeki basn kuvveti
C = 0.85 f cbab
(ACI 10.2.7.1)
- Bu nedenle beton gvde ve ekme donats tarafndan karlanan moment

ve basn donats ile ekme donatsnn karlad moment

M us = M uw M uc
olarak bulunur. - Bu durumda basn donats aadaki gibi hesaplanr

As = M us f s(d d )
ve burada
- Gvdedeki beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats

As 2 = M uc a f y (d max ) 2
c d f s = 0.003E s . c
(ACI 10.2.4)
ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats

dir.
- Toplam ekme donats As = As1 + As 2 + As 3 ve toplam basn donats As olur. As alta As ste konmaldr. Minimum ekme Donats Sradan moment karlayc ereveler iin dikdrtgen bir kesitte eilme iin minimum ekme donats aadaki iki deerden kdr.
f c A s max bw d 4 fy
ve
1 .4 bw d fy
(ACI 10.5.1)
veya
As 4 As ( gerekli ) 3
(ACI 10.5.3)
Deprem Boyutlamas iin zel Hususlar
zel moment karlayc betonarme erevelerin (deprem boyutlamas), kiri betonarme hesab aadaki ek koullar salar (daha kapsaml liste iin Tablo III-2 ye bakn). stte ve altta minimum boyuna donat konacaktr. st ve alt donatdan hibiri As(min) dan az olmayacaktr (ACI 21.3.2.1).
f c A s (min) max bw d 4 fy
ve
1 .4 bw d fy
(ACI 10.5.1)
veya
As (min) 4 As ( gerekli ) 3
(ACI 10.5.3)
Kiri eilme donats As 0.025 bw d maksimum deerini gemeyecektir. Kiriin herhangi bir ucunda (mesnedinde) kiri pozitif moment kapasitesi (yani alt donat ile ilgili olan) bu uta kiriin negatif moment kapasitesinin (yani st donat ile ilgili olan) yarsndan az olmayacaktr (ACI 21.3.2.2). Kiri akl boyunca herhangi bir kesitte, ne pozitif ne de negatif moment kapasitesi, kiriin herhangi bir u noktasndaki (mesnedinde) pozitif veya negatif kapasitesinin bynn nden az olmayacaktr (ACI 21.3.2.2). Orta dzeyde moment karlayc betonarme erevelerde (deprem boyutlamas), kiri donat hesab aadaki koullar salayacaktr: Kiriin herhangi bir mesnedinde kiri pozitif moment kapasitesi bu uta kiriin negatif moment kapasitesinin 1/3 nden az olmayacaktr (ACI 21.10.4.1). Kiri akl boyunca herhangi bir kesitte, ne pozitif ne de negatif moment kapasitesi, kiriin herhangi bir uc noktasndaki (mesnedinde) pozitif veya negatif kapasitesinin bynn 1/5 inden az olmayacaktr (ACI 21.10.4.1). Kiri donat hesab iin yukarda verilen formller fy yerine fyd ve =1 alnmak koulu ile TS500 de verilen esaslara uygundur. TS500 de de dengeli donat oranna bal bir tek donat snr vardr. Bu deer TS500 de 0.85 iken ACI 318 de 0.75 alnm ve daha snek bir davran ngrlmtr. Maksimum donat oran iin ACI 318 de verilen 0.025 deeri Deprem Ynetmelii ve TS500 de 0.02 olarak nerilmektedir. (ACI 21.3.2.1)
ACI 318 de verilen zel Moment Karlayc ereveler, Deprem Ynetmeliimizdeki Sneklik Dzeyi Yksek Sistemlere kar gelmektedir. Kiri mesnedinde alt donatnn st donatnn yarsndan az olamayaca, mesnetlerdeki enbyk donatnn drtte birinin tm aklk boyunca devam ettirilmesi, kayma donats hesabnda kiriin peklemeli tama gc momentlerinden (1.4Mri ) doan kesme kuvvetinin esas alnmas gibi hususlar tm ile ayndr.
Kiri Kayma Donatsnn Hesab

Kayma donats, her yk kombinezonu iin, kullancnn kiri aklnda belirledii saydaki noktada hesaplanr. Belirli bir noktada, belirli bir yk kombinezonunda, belirli bir kiriin esas ekseni dorultusundaki kayma donats hesab aadaki aamalarla yaplr: Kesite etki eden, arpanlarla artrlm, Vu kuvveti belirlenir. Yalnz beton tarafndan tanabilecek Vc kesme kuvveti belirlenir. Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr. zel ve orta dzeyde moment karlayc ereveler (snek ereveler) iin kirilerin kayma donats hesab, arttrlm yklere ilaveten, sra ile, elemanlarn olas ve nominal moment kapasitelerine dayanr. zleyen iki alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr. Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi Sradan moment karlayc ereve kiriinin kayma donatsnn hesabnda, belirli bir dorultudaki belirli bir yk kombinezonu iin olan moment ve kesme kuvveti, ilgili kesme kuvveti ve momentinin, kar gelen yk kombinezonu arpanlaryla arttrlmasyla elde edilir. zel moment karlayc betonarme erevelerin boyutlamasnda (deprem hesab), kiriin kayma kapasitesi, ulardaki olas moment kapasitelerinden oluan kesme kapasitesi ve arttrlm arlk ykleri esas alnarak kontrol edilir. Bu hesap sradan moment karlayc ereveler iin gereken kontrole ek olarak yaplr. Vu kesme kuvveti, kiriin her iki ucunun olas moment kapasitelerinden ve arlk kesme kuvvetlerinden hesaplanr. Olas moment kapasitelerinden hesap kesme kuvvetinin hesap yntemi Kolon Boyutlamas paragrafnda kolonlar iin anlatlanlarn ayndr. Ayrntlar iin Tablo III- 2 ye de baknz. Hesap kesme kuvveti Vu
Vu = V p + VD + L
(ACI 21.3.4.1)
bants ile verilir. Burada Vp hesaplanm olas moment kapasitelerinin kiriin iki ucuna zt ynlerde uygulanmasiyle elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vp
VP1 = ( M i
+ M j )/L + M j )/ L
VP 2 = ( M i
deerlerinin bydr.
Burada
Mi
= arpan kullanmadan (=1), elik akma snr olarak fy alnarak I ucunda st donat ekmede iken moment kapasitesi, = arpan kullanmadan (=1), elik akma snr olarak fy alnarak J ucunda alt donat ekmede iken moment kapasitesi, = arpan kullanmadan (=1), elik akma snr olarak fy alnarak I ucunda alt donat ekmede iken moment kapasitesi, = arpan kullanmadan (=1), elik akma snr olarak fy alnarak J ucunda st donat ekmede iken moment kapasitesi, = kiriin serbest akldr.
Mj
Mi
Mj
zel moment karlayc erevelerde deeri 1.25 alnr. (ACI R21.3.4.1). VD+L, arlk yklerinin aklktaki yaylndan gelen kesme kuvvetine katksdr. Orta dzeyde moment karlayc erevelerde kiri kesme kuvveti kapasitesi, sradan moment karlayc erevelerdeki kontrole ek olarak, kiri ularnn nominal moment kapasitelerinden ve arttrlm arlk yklerinden hesaplanan nominal kesme kuvveti ile kontrol edilir. Kirilerde hesap kesme kuvveti, nominal moment kapasitesinden hesaplanandan ve arttrlm kesme kuvvetinden k olarak alnr. Nominal moment kapasitesinin (=1) hesap yntemi zel moment karlayc erevelerde olas moment kapasitesi hesabnn ayndr, sadece deeri 1.25 yerine 1 olarak alnr (ACI R21.10). arpanlarla artrlm kesme kuvveti, belirlenmi yk arpanlar ile bulunur, fakat sadece deprem yk arpan iki kat alnarak kullanlr (ACI 21.10.3). Orta dzeyde moment karlayc erevelerde kiri kesme kuvveti hesab da daha nce kolonlar iin verilenin ayndr. Ayrntlar iin Tablo III-2 ye de baknz.
Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi Betonun izin verilen kayma kapasitesi

Vc = f c
6
bw d
(ACI 11.3.1.1)
ile verilir. zel moment karlayc erevelerde, deprem etkisini de ieren arpanlarla artrlm eksenel yk Pu , f cAg / 20 den az ve ayn zamanda depremin kesme kuvvetine katks VE eleman boyunca toplam kesme kuvveti Vu nun yarsndan fazla ise (yani VE 0.5Vu ) ise Vc sfr alnr (ACI 21.3.4.2). Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi
Vu ve Vc verildiinde gerekli kayma donats, alan/birim boy olarak Av =
(Vu / Vc ) s f ys d
(ACI 11.5.6.2)
olarak hesaplanr. Donatnn karlad kesme kuvveti

(Vu / Vc ) 0.67 f cbd
(ACI 11.5.6.9)
ile snrlanmtr. Burada dayanm azaltma arpan = 0.85 tir (ACI 9.3.2.3). Her bir yk kombinezonundan elde edilen tm Av deerlerinin en by, kayma hesabna esas alnan kesme kuvveti ve buna kar gelen yk kombinezon numaras ile birlikte gsterilir. Programn verdii kiri kayma donats gereksinimleri sadece kayma dayanm esas alnarak bulunur. Enine donat, aralk veya hacimsel kabullerini salamak iin minimum etriye gereksinimleri kullanc tarafndan, programdan bamsz olarak aratrlmaldr. Kirilerde kayma donats hesab da, kolonlarda olduu gibi, =1 ve donat akma dayanm yerine hesap dayanmn kullanarak, TS500 ve Deprem Ynetmelii ilkelerine uygun olarak yaplr.
Kontrol/ Boyutlama tipi
Kolon Kontrol (karlkl etki) Kolon boyutlamas (karlkl etki) Kolon kayma hesab
Sradan Moment Orta Derecede Moment Karlayc Karlayc (Sismik) ereveler (Sismik olmayan) NLDa kombinezon NLDa kombinezon
zel Moment Karlayc ereveler (Sismik)
NLDa kombinezon
NLDa kombinezon %1< <%8 NLDa kombinezon
NLDa kombinezon %1 < < %8 Deitirilmi NLDa kombinezon (deprem ykleri iki kat alnr) Kolon Kapasitesi =1.0 ve =1.0 NLDa kombinezon
NLDa kombinezon =1.0 %1 < < %6 NLDa kombinezon ve kolon kayma kapasitesi =1.0 ve =1.25
Kiri eilme NLDa hesab kombinezon
NLDa kombinezon 0.025 0.25 f c fy 1.4 fy
Kiri minimum moment kontrolu
Gerekmiyor
M + uU M + uAIK
1 1 M uU M + uU M uU 3 2 1 + + 1 max[M + u , M u ]U M uAIK 4 max[M u , M u ]U 5

M uAIK
M + uAIK
1 max[M + u , M u ]U 5
1 max[M + u , M u ]U 4
Kiri kayma NLDa donats kombinezon hesab
Deitirilmi NLDa kombinezon (deprem yk iki kat alnr) =1.0 ve =1.0 ile bulunan kiri kesme kuvveti kapasitesi (Vp) ve VD+L ile
NLDa kombinezon =1.25 ve =1.0 ile bulunan kiri kesme kuvveti kapasitesi (Vp) ve VD+L ile, Vc=0
NLDa daki
ngrlen ykleme says Tablo III-2 Hesap Kriterleri Tablosu
Blm IV AASHTO LRFD 1997 ye Gre Boyutlama

Bu blm, kullanc AASHTO LRFD 1997 Boyutlama artnamesini (AASHTO 1997) setiinde SAP2000 in kulland betonarme kesit hesab ynteminin deiik ynlerini ayrntl olarak aklamaktadr. Bu blmde kullanlan semboller Tablo IV-1 de listelenmitir. Boyutlama kullanc tarafndan belirlenen yk kombinezonlarna dayanr. Fakat program bir ok kpr tipi yapnn boyutlama gereklerini karlayan nceden hazr olan (default) bir yk kombinezonu takm salar. SAP2000, deprem boyutlamasnda gerekli olduu gibi, 1. (dk deprem etkisi), 2., 3., ve 4. (yksek deprem etkisi) blgelerindeki moment karlayc ereveler iin boyutlama veya kontrol seenekleri sunar. Farkl deprem blgelerinde kullanlan boyutlama ilkelerinin ayrntlar aadaki blmlerde aklanmtr. Giri bilgileri iin ngiliz birimleri olduu kadar SI ve MKS metrik birimleri de kullanlabilir. Fakat artname Inch-Pound-Saniye sistemine dayanmaktadr. Aksi belirtilmedike, basitlii salamak zere, bu blmdeki btn eitlikler ve aklamalar SI sistemine kar gelir.
Boyutlama yk kombinezonlar, belirtilen ykleme durumlarnn, yapnn kesit hesaplarnda kullanlacak eitli birletirme ekilleridir. artnamede, programn mevcut durumunda verilen hazr (default) ykleme durumlarndan farkl baka ykleme durumlar vardr. Ancak, kullanc yklerin ve yk kombinezonlarnn tanmnda tam bir kontrol sahiptir. Alt tr sabit yk vardr: tayc elemanlarn ve tayc olmayan eklemelerin sabit yk (DC), aa doru ekme yk (DD), kaplama ve donanm yk (DW), yatay zemin basn yk (EH), dey zemin basn yk (EV), zemin st yk (ES). Sabit yklerden herbiri farkl yk arpan ile hesaba katlr. Alt tr hareketi yk vardr: ara hareketli yk (LL), ara dinamik etkisi (IM), ara merkezka kuvveti (CE), ara fren yk (BR), yaya hareketli yk (PL), ve zemin st hareketli yk (LS). Btn bu ykler ayn yk arpann gerektirir ve ayr olarak gznne alnmalarna ihtiya yoktur. Eer yap sadece sabit yk (DL), hareketli yk (LL), rzgar yk (WL), ve deprem yk (EL) etkisi altnda ise, rzgar ve deprem yknn yn deitirebilir zellii gznne alnarak, Dayanm ve Ar (Ekstrem) Olay snr durumunda aadaki hazr (default) olan yk durumlar gznne alnr (AASHTO 3.4.1): 1.50 DL 1.25 DL + 1.75 LL 0.90 DL 1.4 WL 1.25 DL 1.4 WL 1.25 DL 1.35 LL 0.40 WL 0.90 DL 1.0 EL 1.25 DL + 0.5 LL 1.0EL (Dayanm-IV) (Dayanm-I) (Dayanm-III) (Dayanm-III) (Dayanm-V) (Ar-I) (Ar-I)
Bunlar ayn zamanda, AASHTO LRFD 1997 artnamesi kullanldnda SAP2000 in nceden hazr olan (default) boyutlama yk kombinezonlardr. Kullanc gerektiinde dier yk kombinezonlarn tanmlayabilir. arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr.
TS500 Standard'na gre, yapda sadece sabit yk (DL) ve hareketli yk (LL) varsa, boyutlama iin sadece 1.4DL+1.6LL yk kombinezonuna ihtiya vardr. Eer bu ykler yannda deprem ykleri de varsa, aadaki yk kombinezonlarnn gznne alnmas gerekir: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 1.4 DL DL DL DL DL 0.9 DL 0.9 DL 0.9 DL 0.9 DL +1.6 LL + LL + LL + LL + LL + EX + EY - EX - EY + EX - EX + EY - EY
Acv Ag As As As(gerekli) Ast Av a ab amax b bf bw Cm c cb d d ds Ec Es f 'c fy fyh h Ig Ise k L
Kayma gerilmesini belirlemek iin kullanlan beton alan, mm2 Tm beton alan, mm2 ekme donats alan, mm2 Basn donats alan, mm2 Gerekli ekme donats alan, mm2 Kolon boyuna donats toplam alan, mm2 Kayma donats alan, mm2 /mm Basn blounun derinlii, mm Dengeli donat durumunda basn blounun derinlii, mm Basn blounun izin verilen maksimum derinlii, mm Eleman genilii, mm Etkili tabla genilii (T-kiri kesiti), mm Gvde genilii (T-kiri kesiti), mm Moment bytme arpann hesaplamak iin kullanlan kolon eriliine bal katsay Tarafsz eksen derinlii, mm Dengeli donat durumunda tarafsz eksen derinlii, mm Basn yznden ekme donatsnn merkezine olan mesafe, mm Donat merkezine kadar beton rts kalnl, mm Deme kalnl (T-kiri kesiti), mm Beton elastisite modl, N/mm2 Donat elastisite modl, 2105N/mm2 kabul edilmitir. Beton karakteristik basn dayanm, N/mm2 TS500 ile uyum salanmas iin bu deerin betonun hesap dayanm fcd olarak kullanlmas uygundur. Eilme donats karakteristik akma dayanm, N/mm2 TS500 ile uyum salanmas iin bu deerin eilme donats hesap dayanm fyd olarak kullanlmas uygundur. Kayma donats karakteristik akma dayanm, N/mm2 TS500 ile uyum salanmas iin bu deerin kayma donats hesap dayanm fywd olarak kullanlmas uygundur. Kolon boyutu, mm Tm beton kesitinin arlk merkezinden geen eksene gre eylemsizlik momenti, donat ihmal edilerek, mm4 Donatnn eleman kesitinin arlk merkezinden geen eksene gre eylemsizlik momenti, mm4 Etkili boy arpan Mesnetlenmemi temiz aklk, mm Tablo IV-1 AASHTO artnamesinde Kullanlan Sembollerin Listesi
M1 M2 Mc Mb Ms Mu Mux Muy Pb Pc Pmax Po Pu r Vc VD+L Vu Vp 1 d
s b c s
arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin k, Nmm arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin by, Nmm Boyutlamada kullanlacak arpanlarla artrlm moment, Nmm arpanlarla artrlm u momentinin yanal yerdeitirmeye yol amayan bileeni, Nmm arpanlarla artrlm u momentinin yanal yerdeitirmeye yol aan bileeni, Nmm arpanlarla artrlm kesit momenti, Nmm arpanlarla artrlm kesit momentinin X-ekseni etrafndaki bileeni, Nmm arpanlarla artrlm kesit momentinin Y-ekseni etrafndaki bileeni, Nmm Dengeli ekil deitirme durumunda eksenel yk kapasitesi, N Kolonun Euler kritik burkulma dayanm, N zin verilen maksimum eksenel yk dayanm, N Sfr dmerkezlik durumunda eksenel yk kapasitesi, N Kesitte arpanlarla artrlm eksenel yk, N Kolon kesitinin eylemsizlik yarap, mm Beton tarafndan tanan kesme kuvveti, N Aklk yklerinden oluan kesme kuvveti, N Kesitte arpanlarla artrlm kesme kuvveti, N Olas moment kapasitesinden hesaplanan kesme kuvveti, N Donat elii ar dayanm arpan Betonun basn blou derinliini bulmak iin katsay arpanlarla artrlm maksimum eksenel sabit ykn arpanlarla artrlm toplam yke orannn mutlak deeri Kegen basn gerilmelerinin kiri veya kolon ekseni ile yapt a Yanal yerdeitirmeye yol aan momentlerin bytme arpan Yanal yerdeitirmeye yol amayan (aprazl) momentlerin bytme arpan Betonda birim boy deiimi Donat eliinde birim boy deiimi Dayanm azaltma arpan Birimler N ve mm ile verilmitir. Ancak, kendi iinde uyuumlu olmak zere N ve m, kN ve m veya kN ve mm birimleri de kullanlabilir. Tablo IV-1 AASHTO artnamesinde Kullanlan Sembollerin Listesi (Devam)
Dayanm Azaltma arpanlar

Dayanm azaltma arpanlar, , elemann salad hesap dayanmn elde etmek zere nominal dayanma uygulanr. Eilme, eksenel kuvvet, kesme kuvveti ve burulma iin arpanlar aadaki gibidir: = 0.90 eilme iin, = 0.90 eksenel ekme iin, = 0.90 eksenel ekme ve eilme iin, = 0.90 kesme kuvveti ve burulma iin. (AASHTO 5.5.4.2.1) (AASHTO 5.5.4.2.1) (AASHTO 5.5.4.2.1) (AASHTO 5.5.4.2.1)
= 0.75 sadece eksenel basn, veya eksenel basn ve eilme iin (AASHTO 5.5.4.2.1) = 0.50 3. ve 4. deprem blgelerinde sadece eksenel basn, veya eksenel basn ve eilme iin (AASHTO 5.5.4.2.3 ve 5.10.11.4.1b) Eksenel basnca ve eilmeye bal olarak deeri 0.75 ile 0.9 arasnda deiir. Eksenel ykn kk deerlerinde bu yk 0.1 fcAg den sfra azalrken, dorusal olarak 0.75 den 0.9 deerine artar (AASHTO 5.5.4.2.1). 3. ve 4. deprem blgelerinde, eksenel basnca ve eilme ile ilgili deeri eksenel yke bal olarak 0.5 ile 0.9 arasnda deiir. Eksenel ykn kk deerlerinde bu yk 0.2 fcAg den sfra azalrken, dorusal olarak 0.5 den 0.9 deerine artar (AASHTO 5.10.11.4.1b). Eksenel ekme olmas durumunda ise, daima 0.9 dur (AASHTO 5.5.4.2.1). TS500 Standartna uygun boyutlama iin yaplacak uyarlamada karakteristik beton ve elik gerilmeleri yerine hesap gerilmelerinin kullanlmas ve dayanm azaltma arpanlarnn 1.0 olarak alnmas uygundur. Ayrca narinlik etkisini hesaba katabilmek zere yaplacak P- zmlemesinde 1.4 DL + 1.6 LL yk birleimi kullanlmaldr.
Kolon Boyutlamas
Kullanc her betonarme kolon kesiti iin donat ubuu yerleimi geometrisini tanmlayabilir. Donat alan kullanc tarafndan verilirse program kolon kapasitesini kontrol eder. Eer donat alan kullanc tarafndan verilmezse, program kolon iin gerekli donat miktarn hesaplar. Yapnn betonarme kolonlar iin boyutlama ilemleri aadaki admlar ierir: Modelin btn farkl betonarme kesitleri iin eksenel yk-iki eksenli eilme karlkl etki yzeyleri oluturulur. Tipik bir karlkl etki yzeyi ekil II-1 de gsterilmitir. Donat tanmlanmamsa program karlkl etki yzeylerini (Ast/Ag) donat orannn izin verilen snrlar arasnda oluturur. Bu snrlar moment karlayc erevelerde 0.135fc/fy ile 0.08 (AASHTO 5.7.4.2.) ve 3. ve 4. deprem blgelerindeki snek moment karlayc erevelerde 0.01 ile 0.06 arasndadr (AASHTO 5.10.11.4.1a). Deprem etkisi tayan kolonlarda ynetmeliimizde en az ve en ok donat oranlar 0.01 ila 0.04 olarak snrlandrlmtr. Bulunan donat orannn 0.04 amamas iin donat kontrol edilmeli ve gerekirse kesit bytlerek hesap tekrarlanmaldr. Her kolonun her boyutlama noktasnda her bir yk kombinezonundan elde edilen arpanlarla artrlm iki eksenli (veya tek eksenli) eilme momentleri ve normal kuvvetler iin kapasite oran hesaplanr. Gerekli donatnn hesab yaplrken hedef kapasite oran 1.0 alnr. Kolon kayma donats hesaplanr. Bundan sonraki alt blm yukarda sz edilen admlarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak anlatmaktadr.
ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas

Kolon kapasitesi karlkl etki hacm, saysal olarak boyutlu karlkl etki g tkenmesi yzeyinde oluturulmu bir dizi nokta olarak ifade edilir. Formlasyon, eksenel basn ve iki eksenli eilmenin yan sra eksenel ekme ve iki eksenli eilme durumunun da hesaba katlmasna imkan verir. Tipik bir karlkl etki diyagram ekil II-1 de grlmektedir. Bu noktalarn koordinatlar dorusal ekil deitirme dzlemini kolon kesitinde boyutta dndrerek belirlenir. ekil II-2 e bakn. Dorusal ekil deitirme diyagram c , maksimum beton birim ksalmasn kesit st kenarnda 0.003 olarak snrlar (AASHTO 5.7.2.1).
Formlasyon, tama gc yntemi ilkelerine dayanr (AASHTO 5.7) ve dikdrtgen, kare veya daire eklindeki iki simetrili kolon kesitlerine imkan tanr. Donat eliindeki gerilme, elik ubuun birim uzamas ile elastisite modlnn arpm sEs olarak verilir ve donat akma dayanm fy ile snrldr (AASHTO 5.7.2.1). Her donat ubuuna ait alan, ubuk merkezinin gerek yerinde kabul edilir ve algoritma donat alannn kolon kesitindeki dalm tarzyla ilgili, edeer elik tp veya silindir gibi, herhangi bir basitletirme kabul yapmaz. ekil IV-1 e bakn.
(i) Betonarme Kesit
(ii) ekil Deitirme Diyagram
(iii) Gerilme Diyagram
ekil IV-1 Bir Kolon Kesitinde ekil Deitirme ve Gerilme Yaylnn Kabul Beton basn gerilme blou, 0.85 f 'c gerilme deerinde (AASHTO 5.7.2.2) bir dikdrtgen olarak (AASHTO 5.7.2.1) kabul edilir. Bakn ekil IV-1. Gerilme blounun derinlii 1 c:
1 = 0.85 0.007(fc 28)

0.65 1 0.85 fc nin st snr btn deprem blgelerinde 70 MPa dr: fc 70MPa fy nin st snr ise 525MPa dr. fc 525MPa
(AASHTO 5.7.2.2) (AASHTO 5.7.2.2)
(AASHTO 5.1, 5.4.2.1)
(AASHTO 5.4.3.1)
Karlkl etki algoritmas basn blgesinde bulunan donat nedeniyle azalan beton alann gznne almak iin bir dzeltme yapmaktadr.
Dayanm azaltma arpan nin etkisi karlkl etki yzeylerinin oluturulmasnda hesaba katlr. Maksimum basn eksenel kuvveti Pmax ile snrldr. Burada, Pmax = 0.85 [0.85 f 'c (Ag - Ast ) + fy Ast ] fretli kolon Pmax = 0.80 [0.85 f 'c (Ag - Ast ) + fy Ast ] etriyeli kolon (AASHTO 5.7.4.4) (AASHTO 5.7.4.4)
Eksenel basnca ve eilmeye bal olarak deeri 0.75 ile 0.9 arasnda deiir. Eksenel ykn kk deerlerinde bu yk 0.1 fcAg den sfra azalrken, dorusal olarak 0.75 den 0.9 deerine artar (AASHTO 5.5.4.2.1). 3. ve 4. deprem blgelerinde, eksenel basnca ve eilme ile ilgili deeri eksenel yke bal olarak 0.5 ile 0.9 arasnda deiir. Eksenel ykn kk deerlerinde bu yk 0.2 fcAg den sfra azalrken, dorusal olarak 0.5 den 0.9 deerine artar (AASHTO 5.10.11.4.1b). Eksenel ekme olmas durumunda ise, daima 0.9 dr (AASHTO 5.5.4.2.1). TS500 ile salanacak uyumda karakteristik dayanmlar yerine hesap dayanmlar kullanldndan deerlerinin tm 1.0 olarak alnr. Bu nedenle hesapta herhangi bir deiiklik olmaz. Buna karlk eksenel yk durumunda benzer bir gvenlik dzeyi salamak zere Deprem Ynetmeliimiz eksenel kuvveti Ndmax = 0.5 fck Ac ile snrlamaktadr.
Kolon Kapasitesinin Kontrol

Kolon kapasitesi, her kolonun her kontrol noktasnda yk kombinezonlarnn herbiri iin kontrol edilir. Bir kolonun bir kontrol noktasnda, bir yk kombinezonu iin kontrol yaplrken aadaki admlar gerekletirilir: Tanmlanm yk kombinezonlar arpanlar ve ykleme durumu zmlemelerinden, arpanlarla artrlm momentler ve kuvvetler belirlenerek Pu , Mux ve Muy deerleri elde edilir. Kolon momentleri iin moment bytme arpanlar belirlenir. arpanlarla artrlm momentlere moment bytme arpanlar uygulanr. Eksenel kuvvet ve iki eksenli moment takmnn tanmlad noktann karlkl etki hacmi iinde kalp kalmad belirlenir. arpanlarla artrlm momentler ve kar gelen bytme arpanlar herbir kolonun yanal yer deitirmeli veya yanal yer deitirmesiz olarak tantlmasna baldr. zleyen paragrafta yukarda sz geen admlara ilikin algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr. arpanlarla Artrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi Belirli bir yk kombinezonu iin artrlm ykler, Pu , Mux ve Muy yi veren btn ykleme durumlarna, kar gelen yk arpanlar uygulanarak elde edilir. Hesaplanan bu momentler kararllk etkilerini gznne almak iin Moment Bytme arpanlar kullanlarak ayrca bytlr. Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi Moment bytme arpanlar, yanal yerdeitirmeye yol aan (genel kararllk etkisi) s ve yanal yerdeitirmeye yol amayan (bireysel kolon kararllk etkisi) ns olarak ayr ayr hesaplanr. Ayrca, esas ve tali dorultudaki moment bytme arpanlar da farkl olabilir. Program, P- zmlemesinin SAP2000 de yaplm olduunu kabul eder ve dolaysyla yanal yerdeitirmeye yol aan moment bytme arpanlar 1 olarak alnr (AASHTO 4.5.3). P- zmlemesinde yk (1.25 sabit yk + 1.35 hareketli yk)/ yk kombinezonuna kar gelmelidir. Burada eksenel basn iin dayanm arpan olup, 1. ve 2. deprem blgelerinde 0.75, 3. ve 4. deprem blgelerinde 0.5 hazr (default) deer olarak alnr (AASHTO 5.5.4.2.1). Bakn White ve Hajjar (1991). zmlemeden elde edilen momentler iki bileene ayrlr: yanal yerdeitirmeli (Ms) ve yanal yerdeitirmesiz (Mb) bileenler. (b) alt indisi ile iaretlenen yanal yerdeitirmesiz momentler byk ounlukla arlk yklerinden kaynaklanr. Yanal
yerdeitirmeli bileenler (s) alt indisi ile gsterilmilerdir. Yanal yerdeitirmeli momentler daha ok yanal yklerden kaynaklanr ve yanal yerdeitirmenin nedenine baldr. Her bir kolon ya da bir kattaki kolon elemanlar iin herhangi bir kontrol noktasnda iki eksendeki bytlm momentler M = b M b + s M s (AASHTO 4.5.3.2.2b)
olarak elde edilebilir. s arpan yanal yerdeitirmeye neden olan momentler iin bytme arpandr. Bu arpan, Ms ve Mb moment deerleri ikinci mertebe elastik (P) zmlemesinden elde edildiinden, 1 olarak alnr. Kolonun esas ve tali eksenleri ile ilgili olan yanal yerdeitirmesiz bytme arpan b
b =
Cm 1.0 Pu 1 Pe
(AASHTO 4.5.3.2.2b)
olarak verilir (AASHTO 4.5.3.2.2b). Burada

Pe =
2 EI (kL) 2
(AASHTO 4.5.3.2.2b)
olup, k = 1 olarak alnr. Ancak, SAP2000 kullancnn bu deeri deitirmesine izin vermektedir (AASHTO 4.6.2.5, 5.7.4.3). EI gznne alnan kolonun dorultusu ile ilgili olup,
EI =
E c I g / 2.5 1+ d
(AASHTO 5.7.4.3)
d = (arpanlarla artrlm sabit yk momentinin en byk deeri (arpanlarla artrlm toplam yk momentinin en byk deeri) (AASHTO 5.7.4.3)
C m = 0.6 + 0.4 Ma 0.4 Mb (AASHTO 4.5.3.2.2b)
ve Ma ve Mb kolon u momentleri olup Mb saysal olarak Ma dan byktr. Ma / Mb oran tek erilikli eilmede pozitif ve ift erilikli eilmede negatifdir. Cm iin yukarda verilen bant, mesnetler arasnda uygulanm herhangi bir yanal yk olmad ve elemann yanal yerdeitirmesinin nlendii durumda geerlidir. Eer aklkta yanal yk varsa, veya boy kullanc tarafndan deitirilmise, veya dier
durumlarda Cm = 1 dir. Cm deeri kullanc tarafndan eleman-eleman esasna gre deitirilebilir. Bytme arpan b pozitif bir say ve 1 den byk olmaldr. Bu nedenle Pu , Pe den kk olmaldr. Eer Pu , Pe den byk ya da ona eit bulunursa, g tkenmesi durumu bildirilir. Yukardaki hesaplar kolonun mesnetlenmemi boyunu kullanr. Mesnetlenmemi iki boy, elemann tali ve esas dorultularnda burkulmaya kar gelmek zere, sra ile, l22 ve l33 dr. ekil II-4 e bakn. Bunlar, kar gelen dorultularda, elemann mesnet noktalar arasndaki uzunluklardr. Programdaki kabuller belirli bir eleman iin yeterli deilse, kullanc s ve b deerlerini ak olarak belirtebilir.
Kapasite Orannn Belirlenmesi
Elemann gerilme durumunun bir ls olarak, bir kapasite oran hesaplanr. Kapasite oran esasnda, kolonun tama gcne nispetle kolonun gerilme durumunu gsteren bir katsaydr. Kolon kapasitesini kontrol iin karlkl etki diyagramna girmeden nce; Pu , Mux ve Muy yi elde etmek zere moment bytme arpanlar artrlm yklere uygulanr. (Pu , Mux , Muy) noktas, ekil II-3 de L noktas olarak gsterildii gibi, karlkl etki blgesine yerletirilir. Eer nokta karlkl etki hacmi iinde yer alyorsa eleman kesit kapasitesi yeterlidir. Fakat, nokta karlkl etki hacmi dnda yer alyorsa, kolondaki gerilme fazladr. Bu kapasite oran L noktasnn yerletirilmesi ve C noktasnn yerinin belirlenmesi ile elde edilir. C noktas OL izgisinin (da doru uzatlrsa) g tkenmesi yzeyini kestii nokta olarak tanmlanr. Bu nokta, g tkenmesi yzeyini tanmlayan noktalarn boyutlu dorusal enterpolasyonu ile elde edilir. ekil II-3 e bakn. Kapasite oran CR, OL/OC oran ile verilir: Eer OL=OC (veya CR=1) ise nokta karlkl etki yzeyinin tam stnde yer alr ve elemandaki gerilme, kapasitesi kadardr. OL<OC (veya CR<1) ise nokta karlkl etki hacminin iinde yer alr ve eleman kapasitesi yeterlidir. OL>OC (veya CR>1) ise nokta karlkl etki hacminin dnda yer alr ve elemandaki gerilme fazladr. Her yk kombinezonu iin hesaplanan CR deerlerinin en by, kolondaki her kontrol noktas iin, etkili olan Pu, Mux ve Muy takm ve kar gelen yk kombinezon numarasyla birlikte verilir.
Donat alan tanmlanmamsa SAP2000, 1 deerinde karlkl etki oran veren donaty hesaplar.
Kolon Kayma Donatsnn Hesab

Kayma donats, kolonun esas ve tali eksen dorultularndaki her yk kombinezonu iin hesaplanr. Belirli bir yk kombinezonundaki belirli bir dorultudaki kesme kuvvetleri iin, belirli bir kolonun kayma donats hesab aadaki aamalarla yaplr: Kesite etki eden, arpanlarla artrlm, Mu , Pu ve Vu kuvvetleri belirlenir. vc nin hesaplanmas Mu ve Pu iin gereklidir. Yalnz beton tarafndan tanabilecek vc kayma gerilmesi belirlenir. Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr. 3. ve 4. deprem blgelerindeki moment karlayc erevelere kolonlarn kayma donats hesab, yk katsaylarla artrlm momentlere ek olarak elemanlarn artrlm moment kapasitelerine dayanr (AASHTO 3.10.9.4.3). Kolon moment kapasitelerine eksenel kuvvetlerin etkisi formlasyonda gznne alnmtr. zleyen iki alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr.
Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi
1. ve 2. deprem blgelerindeki moment karlayc erevelerin kolonunun kayma donatsnn hesabnda, belirli bir yk kombinezonu iin olan kuvvetler, yani Pu eksenel kuvveti ve belirli bir dorultudaki Vu kesme kuvveti, SAP2000 zmleme ykleme durumlarnn, kar gelen yk kombinezonu arpanlaryla artrlmas ile elde edilir. 3. ve 4. deprem blgelerindeki moment karlayc erevelerin (deprem hesab) kayma donats hesabnda, 1. ve 2. blgelerdeki moment karlayc ereveler iin yaplanlara ek olarak aadaki kontroller yaplr. 3. ve 4. deprem blgelerindeki moment karlayc betonarme erevelerin boyutlamasnda, bir kolonda belirli bir dorultudaki kesme kuvveti Vu da arpanlarla artrlm eksenel yk de gznne alnarak artrlm moment kapasitelerinden hesaplanr (AASHTO 3.10.9.4.3). Her yk kombinezonu iin arpanlarla artrlm Pu eksenel yk hesaplanr. Sonra eksenel Pu yk etkisi altnda kolonun belirli bir dorultudaki M +u , M -u pozitif ve negatif moment kapasiteleri, kar gelen dorultuda tek eksenli karlkl etki diyagramndan hesaplanr. Hesap kesme kuvveti Vu Vu=Vp + VD+L (AASHTO 3.10.9.4.3)
bants ile verilir (AASHTO 3.10.9.4.3). Burada Vp hesaplanm moment kapasitelerinin kolonun iki ucuna zt ynlerde uygulanmasyla elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vp VP1=(M I+M +J ) / L VP2 =(M +I+M J ) / L deerlerinin bydr. Burada M +I , M - I = M +J , M - J = L = Kolonun I ucunda nominal dayanmn 1.3 ile arplmas ile bulunan pozitif ve negatif moment kapasiteleri, Kolonun J ucunda nominal dayanmn 1.3 ile arplmas ile bulunan pozitif ve negatif moment kapasiteleri, Kolonun serbest akldr. ve
VD+L , arlk yklerinin aklktaki yaylna gre kesme kuvvetine katksdr. Kolonlarda ounlukla sfrdr. Ayrntlar iin Tablo IV-2 ye bakn.
Deprem Ynetmeliimizde sneklik dzeyi normal ve yksek ereveler tanmlanmtr. Sneklik dzeyi normal ereveler iin nerilen boyutlama ekli 1. ve 2. deprem blgelerindeki moment karlayc ereveler iin verilenlere ve sneklik dzeyi yksek ereveler iin nerilen boyutlama ekli ise, byk lde 3. ve 4. deprem blgelerindeki moment karlayc ereve iin verilenlere uymaktadr. Ancak, deprem ynetmeliimizde kolon kesme kuvveti, baland kirilerin moment kapasitelerinden elde edilmekte, ayrca kolonlarn kirilerden gl olmas koulu getirilmektedir. Ayrca, kesit kapasite hesabnda artrma katsays 1.3 yerine 1.4 kullanlmaktadr. Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi
Mu , Pu ve Vu hesap kuvveti takm belirliyken, beton tarafndan tanan kayma kapasitesi vc aadaki ekilde hesaplanr: Herhangi bir deprem blgesindeki erevelerin boyutlamasnda vc
moment karlayan betonarme
v c = 0.0830
f c'
(AASHTO 5.8.3.3)
olarak hesaplanr. Burada , kegen dorultusunda atlam betonun ekme iletme yeteneini gsteren bir arpandr. Gerime durumunun fonksiyonu olan bu arpann yaklak deeri 2.0 dir (AASHTO 5.8.3.4.1). AASHTO Tablo 5.8.3.4.2-1 den ardk yaklamla hesap edilir. 3. ve 4. deprem blgesindeki moment karlayan betonarme erevelerin boyutlamasnda eer eksenel kuvvet bykse (Pu > 0.1 fc Ag) vc daha nce verildii gibi alnr (AASHTO 5.8.3.3, AASHTO 5.10.11.4.1c). Eer eksenel kuvvet ekme ise, vc sfr alnr. Eer deprem etkisini de ieren arpanlarla artrlm eksenel basn kuvveti Pu kkse, (Pu 0.1 fcAg) vc iin sfrla AASHTO 5.8.3.3 de verilen deer arasnda dorusal deiim kabul edilir. (AASHTO 5.10.11.4.1c). Bu kabul, kesitin kolonun u blgesinde olup olmamasna baklmakszn kolonun her kesitine uygulanr.
Betonun kayma kapasitesi iin AASHTO da verilen banty TS500 de verilenle karlatrmak zere, TS500 de fctk=0.35 f ck olduu gznnde tutularak fctd=0.29 f cd yazlabilir. Bunun sonucu olarak TS500 de verilen aadaki ifade Vc = 0.80 Vcr = 0.800.65 fctd Ag (1+0.07 Pu / Ag ) Vc = 0.151
f cd Ag (1+0.07 Pu / Ag )
eklinde yazlabilir. Eksenel kuvvetin etkisini gznne almak zere Pu = 0.1 fcd Ag , fcd = 25/1.5 = 17MPa ve Pu / Ag = 1.7 MPa kabul edilirse, Vc = 0.169
f cd Ag
bulunur ki, bu da AASHTO da verilen
= 0.169 / 0.0830 = 2.04

deerine karlk gelir. Bu ise, nn ortalama yaklak deeridir. Sonu olarak AASHTO ve TS500 n yakn sonular verdii sylenebilir.
Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi
Dikdrtgen kesit iin ortalama kayma gerilmesi:

v= Vu bw d
Dier tr kesitler iin bw d yerine ekil IV-2 de gsterilen Acv etkili kayma alan konulur. Ortalama kayma gerilmesi v stten vmax ile snrlandrlr:
vmax = 0.25 fc
(AASHTO 5.8.3.3)
Birim aralktaki kayma donats aadaki gibi hesap edilir: Eer v (vc/2) ise;
Av = 0, s eer (v c / 2) < v (vc + 0.0830 f c ' cot ) ise; Av 0.0830 f c 'bw = , s f yh
eer (v c + 0.0830 f c ' cot ) < v v max ise; (AASHTO 5.8.2.5)
(AASHTO 5.8.2.4)
Av (v vc )bw = , s f yh cot
eer v > vmax ise: g tkenmesi bildirilir.
(AASHTO 5.8.3.3)
(AASHTO 5.8.3.3)
Burada kegen basn gerilmelerinin eim asdr. Mevcut gerilme durumunun bir fonksiyonu olup, yaklak olarak 45o kabul edilebilir (AASHTO 5.8.3.4.1). Ardk yaklamla AASHTO Tablo 5.8.3.4.2-1 den hesap edilir. Dayanm azaltma arpan nin hazr (default) deeri 0.90 dr (AASHTO 5.5.4.2.1).
fyh nn st snr btn ereveler iin 413MPa dr: fyh 413 MPa f c' nin st snr btn deprem blgelerinde 70 Mpa dr. f c' 70 MPa
(AASHTO 5.1,5.4.2.1) (AASHTO 5.8.2.8)
3. ve 4. blgelerde deprem moment karlayc erevelerde kayma donatsnn hesabnda fys gerilmesinde bir st snr ngrlmtr:
fys fy
(AASHTO 5.10.1.4.1d)
Her bir yk kombinezonundan elde edilen Av / s deerlerinden en by, etkili olan kesme kuvveti ve ilgili yk kombinezon says kolonun esas ve tali dorultular iin verilir. Btn kolonlar iin her hesap kesitinde, aada verilen minimum dairesel fret donat alan ngrlr:
Ag f ' hekirdek Av 0.45 1 c s Ac f yh 4
(AASHTO 5.7.4.6)
Daha sonra aklanaca gibi, 2, 3 ve 4 blgelerdeki deprem momenti karlayc erevelerin muhtemel plastik mafsal yerlerinde, minimum dairesel fret donats ve enine etriye alan iin aada verilenler ngrlr:
Av 1.25 Pu f c ' hekirdek 0.16 0.5 + s f c ' Ag f yh 4

Ag f ' Av 0.30 1 c hekirdek s Ac f yh
(fret)
(AASHTO 5.10.11.4.1d)
(etriye)
(AASHTO 5.10.11.4.1d)
Av 1.25Pu f c ' 0.120.5 + hekirdek (etriye) s f c ' Ag f yh
(AASHTO 5.10.11.4.1d)
Yukarda verilen denklemlere aadaki snr konmutur. 1.25 Pu 0.5 + 1.0 f c ' Ag fyh fy (AASHTO 5.10.11.4.1d) (AASHTO 5.10.11.4.1d)
Sunulan programda her kiri ve kolonun dm noktasna yakn paras muhtemel plastik mafsal olarak kabul edilir. Kolonda plastik mafsal boyu Lmafsal Lmafsal = max {h, b, l/6, 457mm} (AASHTO 5.10.11.4.1c)
olarak kabul edilir. Programda kolonlar iin hesaplanan kayma donats sadece yukardaki hususlara baldr. Etriye aral ve/veya hacmi konusundaki dier koullar programn kullancs tarafndan ayrca incelenmelidir.
Kayma donats alan, daha nce de belirtildii gibi, fyh yerine fywd ve =1 alnarak
Av = Vu Vc f ywd d
bants bulunur. Bu bant ve eik beton basn ubuunda ezilmeyi nlemek iin verilen vmax = 0.25 fcd bants tamamen TS500 ile uyumaktadr. Minimum etriye iin TS500 de ngrlen ifade fctd=0.29 f cd bants ile
min
f Av f = 0.30 ctd bw = 0.0870 cd bw f ywd s f ywd
olarak yazlabilir. Bu ise, AASHTO 5.8.2.5 ifadesine olduka yakndr. Sadece, TS500 kayma gerilmesi ne kadar kk olursa olsun verilen minimum etriyeyi ngrmektedir. Deprem Ynetmeliimizde erevelerin muhtemel plastik mafsal blgeleri olan kolon sarlma blgesi boyu Lkolon sarlma = max (h; b; ln / 6; 500mm) olarak verilmi uyumaktadr. olup, AASHTO 5.10.11.4.1c ile tamamen
Deprem Ynetmeliimizde ve TS500 de fretli kolonlar iin verilen
s min =
4 Ao hekirdek
A 1.5 f cd = 0.45 c 1 s Ack 1.15 f ywd
ifadesi de AASHTO 5.7.4.6 ya yaklak olarak kar gelmektedir. Bunun gibi, kolon sarlma blgelerinde etriye iin ngrlen
1.5 f cd A Ash 0.30 c 1 bk s 1.15 f ywd Ack

koulu yaklak olarak AASHTO 5.10.11.4.1.d ye ve
Ash 1.5 f cd bw 0.075 s 1.15 f ywd

koulu da yaklak olarak AASHTO 5.0.11.4.1d ye kar gelmektedir.
DKDRTGEN
DARESEL DONATILI KARE
DARESEL
ekil IV-2 Kayma Gerilmesi Alan, Acv
Kiri Boyutlamas
Betonarme kirilerin boyutlamasnda SAP2000 program, kiri eilme momentleri ve kesme kuvvetleri, yk kombinezonu arpanlar ve aada aklanan dier kriterlere dayanarak eilme ve kesme kuvveti iin donat alanlarn hesaplar ve verir. Donat gereksinimleri, kiri akl boyunca, kullancnn tanmlad sayda boyutlama-kontrol noktalarnda hesaplanr.
Btn kiriler, sadece, esas eilme ekseni dorultusunda eilme momenti ve kesme kuvveti iin boyutlandrlrlar. Eksenel kuvvet, ikincil dorultuda eilme burulma gibi kirite bulunabilecek etkiler, programdan bamsz olarak kullanc tarafndan aratrlmaldr.
Kiri boyutlamas aadaki aamalarda yaplr: Kiriin eilme donats hesab Kiriin kayma donats hesab
Kiriin Eilme Donats Hesab

st ve alttaki eilme donats, kiri akl boyunca, kontrol/boyutlama noktalarnda hesaplanr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde esas eilme dorultusundaki moment iin donat hesabnda aadaki admlar szkonusudur: arpanlarla artrlm maksimum momentlerin belirlenmesi Donat alannn belirlenmesi
arpanlarla Artrlm Momentlerin Belirlenmesi
Moment karlayc betonarme erevelerin eilme donatsnn belirlenmesinde, ilgili yk arpanlar ile farkl ykleme durumlarndaki ilgili momentlerin arplmas sonucu belirli bir kiri kesitindeki herbir yk kombinezonu iin artrlm momentler elde edilir. Daha sonra tm yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum pozitif M+u ve maksimum negatif M -u arpanlarla artrlm momentleri iin kesit hesab yaplr. Negatif momentler st donaty verir. Bu durumlarda kiri daima dikdrtgen kesit gibi hesaplanr. Pozitif momentler alt donaty verir. Bu durumlarda kiri dikdrtgen kesit olarak hesaplanabildii gibi T kesit gibi de hesaplanabilir.
Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi
Eilme donats hesab ileminde program ekme ve basn donatlarn hesaplar. Basn donats, uygulanan hesap momenti kesitin tek donatl moment kapasitesinden daha byk olduunda eklenir. Kullanc basn donatsn koymamak zere kiriin yksekliini, geniliini ya da beton kalitesini artrma seeneine sahiptir.
Boyutlama ilemi, ekil IV-3 de grlen basitletirilmi dikdrtgen gerilme blouna dayanr (AASHTO 5.7). Ayrca basn gerilme blounun maksimum derinlii 0.42d olarak snrlandrlmtr (AASHTO 5.7.3.3.1). Uygulanan moment bu snr gznne alnarak hesaplanan moment kapasitesini atnda, ek momentin basn donats ve ilave ekme donats tarafndan tanaca kabul ile, basn donats alan hesaplanr. Kiri eilme donatsnn hesabnda, ekme donats dayanmna ve beton basn dayanmna aadaki st snrlar konulur: fc 70 MPa fy 525 MPa (AASHTO 5.1, 5.4.2.1) (AASHTO 5.4.3.1)
SAP2000 de kullanlan, dikdrtgen ve tablal kesitlerin (L ve T kesitler) boyutlama ilemi aada zetlenmitir. Btn kiriler sadece esas dorultudaki eilme ve kesme kuvvetine gre boyutlandrlr.
Dikdrtgen Kesit Hesab
arpanlarla artrlm negatif veya pozitif bir Mu momenti (yani st ya da alt donat hesab) iin basn blounun a derinlii (ekil IV-3), a = d d2 2Mu 0.85 f c b (AASHTO 5.7.2.1)
olarak verilir. Burada ve izleyen bantlarda nin deeri 0.90 dr (AASHTO 5.5.4.2.1). 1 ve cb deerleri de aadaki gibi hesaplanr:
1 = 0.85 0.007( f c 28) ,

cb =
0.65 1 0.85 ,
(AASHTO 5.7.2.2) (AASHTO 5.7.2.1)
c Es 600 d= d. 600 + f y c Es + f y
TS500 de 1 katsays k1 olarak gsterilmi olup AASHTO da verilene ok yakn deer veren k1 = 0.85 - 0.006 (fcd 25) 0.85 deiimi ngrlmtr.
(i) KR KESIT
ekil IV-3 Dikdrtgen Kesitin Boyutlamas
Basn blounun izin verilen en byk derinlii: amax = min{1 cb , 0.42d} (AASHTO 5.7.2.2, 5.7.3.3.1)
Eer a amax ise (AASHTO 5.7.3.3.1), ekme donats alan

As = Mu a f y (d ) 2
ile verilir. Bu donat Mu pozitifse alta, Mu negatifse ste konulur. Eer a amax ise (AASHTO 5.7.3.3.1), basn donats gereklidir ve aadaki gibi hesaplanr: - Sadece betonun oluturduu basn kuvveti: C = 0.85 f 'c b amax (AASHTO 5.7.2.2)
Beton basn kuvveti ve ekme donats ile tanan moment:

- Bu durumda basn donats ve ekme donats tarafndan karlanan moment:

M us = M u M uc
- Bylece gerekli basn donats alan: As = M us ( f s 1 f c ' )(d d ) burada
c d f s = 0.003E s . c
(AASHTO 5.7.2.1)
- Beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats, As1 = M uc a f y (d max ) 2
ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats: As 2 = M us f y (d d )
- Bu nedenle, toplam ekme donats As = As1 + As 2 ve toplam basn donats As olur. Eer M u pozitifse As alta As ste konmal, M u negatifse tersi yaplmaldr.
Tablal (T) Kesit Hesab
(i) Negatif Moment Altndaki Tablal Kesit arpanlarla artrlm negatif moment Mu iin kesit hesabnda, (yani st donat hesabnda), donat alan hesab aynen yukardaki gibidir, yani tablal kesit giri bilgilerini kullanmaya gerek yoktur. (ii) Pozitif Moment Altndaki Tablal Kesit Eer Mu > 0 ise, basn blounun derinlii (ekil IV-4 e bakn): a = d d2 2M u 0.85 f c b f (AASHTO 5.7.2.1)
Yukardaki ve aadaki denklemde deeri 0.90 dr (AASHTO 5.5.4.2.1). 1 ve cb deerleri de aadaki gibi hesaplanr:
1 = 0.85 0.007( f c 28) ,

cb = 600 d. 600 + f y
0.65 1 0.85 ,
(AASHTO 5.7.2.2) (AASHTO 5.7.2.1)
Basn blounun izin verilen en byk derinlii: amax = min{1 cb , 0.42d} (AASHTO 5.7.2.2, 5.7.3.3.1)
Eer a 1 ds ise (AASHTO 5.7.3.2.2), As hesab daha nce dikdrtgen kesit iin verilen ekilde yaplr. Ancak, bu durumda kiri genilii olarak bf alnr. Basn donatsna ihtiya olunmas a > amax kouluna baldr. Eer a > 1 ds ise (AASHTO 5.7.3.2.2), As hesab iki blmde yaplr. lk blmnde tabladaki Cf basn kuvveti dengelenir ve ikinci blmde gvdedeki Cw basn kuvveti dengelenir. ekil IV-4 de gsterildii gibi,
(i) KR KESIT
ekil IV-4 Tablal (T-Kesit) Boyutlamas
C f = 0.85 f c(b f bw ) 1 d s (AASHTO 5.7.3.2.2) Cf ve Mu nun tabla tarafndan karlanan yazlr. Bu nedenle As1 = fy blm M uf = C f (d
1d s ) 2
ile verilir. Bu durumda Mu nun geri kalan ve gvde tarafndan karlanacak olan blm
M uw = M u M uf
olarak bulunur. Gvde bw ve d boyutlu bir dikdrtgen olduundan buna ait basn blou derinlii aadaki gibi bulunur:
a1 = d d 2
2M uw 0.85 f c bw
Eer a amax ise ekme donats alan (AASHTO 5.7.3.3.1) As 2 = M uw a f y (d 1 ) 2 ve
As = As1 + As 2 olarak bulunur. Donat tablal kiriin altna yerletirilmelidir. Eer a > amax ise basn donats gerekir (AASHTO 5.7.3.3.1) ve aadaki gibi hesaplanr: - Yalnz gvdedeki basn kuvveti: C = 0.85 f c b a max (AASHTO 5.7.2.2)
- Bu nedenle beton gvde ve ekme donats tarafndan karlanan moment M uc = C (d a max ) 2
ve basn donats ile ekme donatsnn karlad moment

M us = M uw M uc
olarak bulunur. - Bu durumda basn donats aadaki gibi hesaplanr As = M us ( f s 1 f c ' )(d d ) ve burada
c d . fy f s = 0.003E s c
(AASHTO 5.7.2.1)
- Gvdedeki beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats

As 2 = M uc a f y (d max ) 2
ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats:

- Toplam ekme donats As = As1 + As 2 + As 3 ve toplam basn donats As olur. As alta ve As ste konulmaldr.
Minimum ve Maksimum ekme Donats
Dikdrtgen bir kesitte minimum scaklk ve bzlme eilme ekme donats

0 . 76 A s min bw d fy
ve
0 . 0015 b w d
(AASHTO 5.10.8.2)
ile verilir. Balangta oluabilecek ani eilme g tkenmesini nlemek iin dikdrtgen bir kesite minimum eilme ekme donats:
f ' A s min 0 . 03 c b w d fy
ve 4 A s ( gerekli 3
(AASHTO 5.7.3.3.2)
ekme ve basn donatsnn st snr iin, gvde alannn 0.04 kat ngrlr:
0 . 04 b d As 0 . 04 b w d
Dikdrtgen kesit T kesit
Dikdrtgen kesit 0 .04 b d As ' T kesit 0 .04 bw d
Kiri donat hesab iin yukarda verilen formller fy yerine fyd ve fc yerine fcd ve =1 alnmak koulu ile TS500 de verilen esaslara uygundur. AASHTO 5.7.2.2 ve 5.7.3.3.1 de verildii gibi, TS500 de de dengeli donat oranna bal olarak dikdrtgen kesitler iin benzer bir tek donat snr vardr: amax = 0.85 cb Kirilerde TS500 ngrmektedir:
As 0.8 f ctd bw d f yd
daha
byk
bir
minimum
donat
oran
Maksimum donat oran da Deprem Ynetmeliimizde ve TS500 de 0.02 olarak verilmitir.
Kiri Kayma Donatsnn Hesab

Kayma donats, her yk kombinezonu iin, kullancnn kiri aklnda belirledii saydaki noktada hesaplanr. Belirli bir noktada, belirli bir yk kombinezonunda, belirli bir kiriin esas ekseni dorultusundaki kayma donats hesab aadaki aamalarla yaplr: Kesite etki eden, arpanlarla artrlm Mu ve Vu deerleri belirlenir. vc nin hesab iin Mu ya ihtiya vardr. Yalnz beton tarafndan tanabilecek vc kayma gerilmesi belirlenir. Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr. 3. ve 4. deprem blgelerindeki moment karlayc erevelerde, kayma donats hesab, arpanlarla artrlm eilme momentine ilave olarak, artrlm moment kapasitesine bal olarak yaplr (AASHTO 3.10.9.4.3). zleyen iki alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak aklanmtr.
Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi
1. ve 2. deprem blgelerindeki moment karlayc ereve kiriinin kayma donatsnn hesabnda, belirli bir kiri kesitinde belirli bir dorultudaki belirli bir yk kombinezonu iin olan moment ve kesme kuvveti, ilgili kesme kuvveti ve momentinin, kar gelen yk kombinezonu arpanlaryla artrlmasyla elde edilir. 3. ve 4. deprem blgelerinde moment karlayc betonarme erevelerin (deprem hesab) boyutlamasnda, 1. ve 2. deprem blgelerinde gereken hesaba ek olarak aadaki kontroller yaplr. 3. ve 4. deprem blgelerinde moment karlayc betonarme ereve boyutlamasnda, bir kiriin hesap kesme kuvveti Vu, kiriin artrlm moment kapasitelerinden hesap edilir (AASHTO 3.10.9.4.3). Hesap kesme kuvveti Vu
Vu = V p + VD + L
(AASHTO 3.10.9.4.3)
bants ile verilir. Burada Vp , hesaplanan artrlm moment kapasitelerinin kiriin iki ucuna zt ynlerde uygulanmasyla elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vp , VP1 ve VP2 deerlerinin bydr. M + MJ V P1 = I L VP 2 = Mi + M j L
+
+
Burada M I , M I =
+
Nominal dayanmn 1.3 ile arplarak elde edilen kiriinin I ucundaki pozitif ve negatif moment kapasitesi, Nominal dayanmn 1.3 ile arplarak elde edilen kiriinin J ucundaki pozitif ve negatif moment kapasitesi, kiriin serbest akldr.
M J , M J =
VD+L, arlk yklerinin aklktaki yaylndan kesme kuvvetine olan katksdr. Ayrntlar iin Tablo IV-2 ye baknz.
Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi
Mu , ve Vu hesap kuvveti takm belirliyken, beton tarafndan tanan kesme kuvveti vc aadaki ekilde hesaplanr: Herhangi bir deprem blgesindeki erevelerin boyutlamasnda vc v c = 0.0830 f c'
moment karlayan betonarme
(AASHTO 5.8.3.3)
olarak hesaplanr. Burada , kegen dorultusunda atlam betonun ekme iletme yeteneini gsteren bir arpandr. Gerilme durumunun fonksiyonu olan bu arpann yaklak deeri 2.0 dir (AASHTO 5.8.3.4.1). Bu parametre AASHTO Tablo 5.8.3.4.2-1 den ardk yaklamla hesap edilir.
Gerekli Kayma Donatsnn Belirlenmesi
Dikdrtgen kesit iin ortalama kayma gerilmesi: v= Vu bw d
Dier tr kesitler iin bw d yerine ekil IV-2 de gsterilen Acv etkili kayma alan konulur. Ortalama kayma gerilmesi v stten vmax ile snrlandrlr: vmax = 0.25 fc (AASHTO 5.8.3.3)
Birim aralktaki kayma donats aadaki gibi hesap edilir: Eer v (vc / 2) ise; Av = 0, s eer (v c / 2) < v (vc + 0.0830 f c ' cot ) ise; Av 0.0830 f c 'bw = , s f yh eer (v c + 0.0830 f c ' cot ) < v v max ise; Av (v vc )bw = , s f yh cot eer v > vmax ise: g tkenmesi bildirilir. (AASHTO 5.8.3.3) (AASHTO 5.8.3.3) (AASHTO 5.8.2.5) (AASHTO 5.8.2.4)
Burada kegen basn gerilmelerinin eim asdr. Mevcut gerilme durumunun bir fonksiyonu olup, yaklak olarak 45o kabul edilebilir (AASHTO 5.8.3.4.1). Ardk yaklamla AASHTO Tablo 5.8.3.4.2-1 den hesap edilir. Dayanm azaltma arpan nin hazr (default) deeri 0.90 dr (AASHTO 5.5.4.2.1). fyh nn st snr btn ereveler iin 413MPa dr: fyh 413MPa (AASHTO 5.8.2.8)
f c' nin st snr btn deprem blgelerinde 70 Mpa dr. f c' 70 MPa (AASHTO 5.1,5.4.2.1)
3. ve 4. blgelerde deprem momenti karlayc erevelerde kayma donatsnn hesabnda fys gerilmesinde bir st snr ngrlmtr: fys fy (AASHTO 5.10.1.4.1d)
Her bir yk kombinezonundan elde edilen en byk Av / s deerleri, etkili olan kesme kuvveti ve ilgili yk kombinezon says, kolonun esas ve tali dorultular iin verilir. Programda kiriler iin hesaplanan kayma donats sadece yukardaki hususlara baldr. Etriye aral ve/veya hacmi konusundaki dier minimum koullar programn kullancs tarafndan ayrca incelenmelidir.
Kayma donats alan iin AASHTO 5.8.3.3 de fyh yerine fywd ve =1 ve = 45o ile
Av Vu Vc = s f ywd d
bulunur. Bu ise, tamamen TS500 ile uyumaktadr.
Kontrol/ Boyutlama Tipi Basnta Kolon Kontrol (Karlkl Etki) Kolon Boyutlamas (Karlkl Etki) Kolon Kayma Hesab
1. ve 2. Deprem Blgelerinde 3. ve 4. Deprem Blgelerinde Moment Moment Karlayc Karlayc ereveler (Sismik) ereveler (Sismik olmayan)
Eer Pu > 0.10 fc ise = 0.75 NLDa kombinezonlar NLDa kombinezonlar 0.135 fc / fy < < 0.08 NLDa kombinezonlar
Eer Pu > 0.20 fc ise = 0.50 NLDa kombinezonlar NLDa kombinezonlar 0.01 < < 0.06 NLDa kombinezonlar ve 1.3 artrma katsays ile kolon kesme kapasite (VP) Eer Pu 0.1 fc Ag ise v c = 0.0830 f c' , yoksa v c = 0.0830
v c = 0.0830 f c' 2. blgede muhtemel plastik mafsalda minimum hacimsal kayma donats
Pu 0 0.1 f c ' Ag 3. ve 4. Blgelerde muhtemel plastik mafsalda minimum hacmsal kayma donats f c'
Kiri Eilme Hesab
NLDa kombinezonlar
NLDa kombinezonlar 0.025 0.25 1.4 f c , fy fy
Kiri Minimum EilmeDonats Kontrolu
0.76 bw d , 0.0015 bw d fy 0.03 fc ' , fy 4 As , gerekli 3

f c'
0.76 bw d , 0.0015 bw d fy 0.03 fc ' , fy 4 As , gerekli 3
Kiri kayma donats hesab
NLDa kombinezonlar
v c = 0.0830
NLDa kombinezonlar 1.3 artrma katsays ile kolon kesme kapasitesi (VP)
v c = 0.0830
NLDa daki a ngrlen ykleme says
f c'
Tablo IV-2
Hesap Kriterleri Tablosu
Blm IX Boyutlama ktlar

Genel
SAP2000 boyutlama ktlarn farkl ana formatta oluturur grafik grntleme, tablo k ve ayrntl eleman zel boyutlama bilgileri. Boyutlama ktlarnn grafik grntlemesi giri ve k boyutlama bilgilerini ierir. Giri boyutlama bilgileri; boyutlama blm adn, K arpanlarn, hareketli yk azaltma arpanlarn ve dier boyutlama parametrelerini ierir. k boyutlama bilgileri; boyuna donat, kayma donats ve kolon kapasite orann ierir. Btn grafik ktlar bastrlabilir. Tablo ktlar bir dosyada saklanabilir ya da bastrlabilir. Tablo ktlar bilgilerin pek ounu kapsar ve grntlenebilir. Bunlar proje mhendisine ek bir kolaylk olarak dzenlenmilerdir. Ayrntl elemen zel boyutlama bilgileri kesit hesaplarnn mhendis asndan ayrntlarn gsterir. Belirli bir elemann her kesit hesab noktasnda ve btn yk kombinezonlar iin hesap kuvvetlerini, kesit boyutlarn, donaty ve baz ara sonular gsterir. Kolon tipi bir eleman iin hesap kuvvetlerinin kolon karlkl etki diyagramndaki durumunu da gsterebilir. Aadaki blmlerde baz tipik grafik grntleme, tablo k ve ayrntl eleman zel boyutlama bilgileri aklanacaktr. Baz boyutlama bilgileri programda bulunan ve mhendisin semi olduu betonarme boyutlama artnamesine zgdr ve gerektii yerde aklanacaktr. Bu blmn bundan sonraki ksmda ACI 318-99 artnamesi aklanmtr. Dier artnamelerde boyutlama ktlar benzerdir.
Boyutlama ktlarnn Grafik Grntlemesi

Grafik ktlar ya renkli ekran grnts olarak ya da gri leklenmi bask olarak retilebilir. Ayrca, elde edilen ekran grnts dorudan doruya yazcya gnderilebilir. Boyutlama ktlarnn grafik grntlemesi giri ve k boyutlama bilgilerini ierir. ACI 318-99 artnamesi iin giri boyutlama bilgileri unlardr: Boyutlama blm adlar, Byk ve kk eksen dorultularnda burkulma K arpanlar, Mesnetlenmemi uzunluk oranlar, Cm arpanlar, Hareketli yk azaltma arpanlar, s arpanlar, ve b arpanlar.
Grntlenebilen boyutlama k bilgileri unlardr: Boyuna donat, Kayma donats, ve Kolon kapasite oranlar. Grafik grntlemeye Design Menu (Boyutlama Mens) den eriilebilir. rnein, boyuna donat, Design Menu den Display Design Info... (Boyutlama Bilgilerini Grntle) seilerek grntlenebilir. Bu Display Design Results (Boyutlama Sonularn Grntle) mensn karr. Bu durumda kullanc Design Output (Boyutlama kts) dmesini (hazr bulunan) ON (Ak) durumuna getirmeli ve aa inen men kutusundan Longitudinal Reinforcing (Boyuna Donat) y semelidir. Bundan sonra OK dmesini tklaynca aktif olan ekranda boyuna donat grntlenir. Grafikler ya iki boyutlu (2D) ya da boyutlu (3D) modda grntlenebilir. SAP2000 in standart grnm dnmleri btn betonarme boyutlama ktlar iin kullanlabilir durumdadr. Ana ara ubuunda 2D ve 3D arasnda biribirine gei iin birka dme vardr. Grnm, View (Grnm) mensnden Set 3D View (Grnm Boyutlu Yap) seilerek dnml olarak deitirilebilir. Aktif penceredeki grnt SAP2000 programndan gri leklenmi, siyah-beyaz olarak bastrlabilir. Grafik kty dorudan yazcya gndermek iin, File (Dosya) mensnden Print Graphics (Grafii Yazdr) dmesini tklayn. Aktif penceredeki ekrann Windows iletim sisteminde salanan yolla da alnmas mmkndr.
Boyutlama ktlarnn Tablo Gsterimi

Boyutlama kt tablolar dorudan bir dosyaya ya da yazcya gnderilebilir. Tablo ktlarn yazcda baslm ekli dosya ktsnn ayndr, sadece baslm ktda font byklkleri ayarlanmtr. Boyutlama kt tablolar, seilmi olan artnameye bal olan giri ve k bilgilerini ierir. ACI 318-99 artnamesi iin kt tablolar aadaki bilgileri ierir. Her tablonun bir bal olduu ve kendisini aklar durumda olduundan bu tablolarn daha ayrntl aklamas verilmemitir. Giri boyutlama bilgileri aadakileri ierir: Betonarme Kolon zellikleri Bilgisi: - Malzeme ad, - Kolon boyutlar - Donat yerletirme biimi - Beton rts, ve - ubuk kesit alan. Betonarme Kiri zellikleri Bilgisi: - Malzeme ad, - Kiri boyutlar, - st ve alt beton rts, ve - st ve alt donat alanlar. Yk Kombinezonu arpanlar: - Kombinezon ad, - Yk tipleri, ve - Yk arpanlar. Eleman Betonarme Boyutlama Bilgileri (artnameye bal): - Kesit ad, - Byk ve kk eksen dorultularnda burkulma K arpanlar, - Mesnetlenmemi uzunluk oranlar, - Cm arpanlar, - Hareketli yk azaltma arpanlar. Betonarme Moment Bytme arpanlar (artnameye bal): - Kesit ad, - Eleman tipi, - erevelenme tipi, - s arpanlar, ve - b arpanlar. Boyutlama kt bilgileri aadakileri ierir: Kolon Boyutlama Bilgileri - Kesit ad,
- Hesap noktas ad, - Toplam boyuna donat ve bunu veren yk kombinezonu, - Esas dorultu kayma donats ve bunu veren yk kombinezonu, ve - kincil dorultu kayma donats ve bunu veren yk kombinezonu. Kiri Boyutlama Bilgileri - Kesit ad, - Hesap noktas ad, - st boyuna donat ve bunu veren yk kombinezonu, - Alt boyuna donat ve bunu veren yk kombinezonu, ve - Esas dorultu kayma donats ve bunu veren yk kombinezonu. kt tablolarna File (Dosya) mensnden Print Design Tables... (Boyutlama Tablolarn Bas) seilerek eriilebilir. Bu bir diyalog kutusu getirir. Bu durumda kullanc, sonularn tablolatrlaca boyutlama deerini belirtebilir. Hazr durumda kt yazcya gnderilir. Eer kullanc, sonularn bir dosyaya ynelmesini istiyorsa Print to File (Dosyaya Yaz) kutusunu iaretleyebilir. Bu hazr bir dosya ad salar. Bu hazr dosya ad deitirilebilir. Baka bir seenekte File Name i tklayarak bir dosya listesi elde edilir. Bu durumda OK (Tamam) dmesini tklayarak kt tablolar istenen dorultuya yneltilmi olur dosyaya ya da yazcya.
zel Eleman Bilgileri

Eleman zel boyutlama bilgileri, mhendis bak asndan hesabn ayrntlarn gsterir. Elemann geometrisine, malzeme bilgilerine, dier giri bilgilerine, hesap kuvvetlerine, hesap kesiti boyutlarna, donat detaylarna ve baz ara sonulara eriim olana salar. Boyutlama ayrnt bilgileri, bir ereve elemannn, belirli bir hesap kesiti ve belirli bir yk kombinezonu iin grntlenebilir. Kolon tipi eleman iin sz konusu durumdaki hesap kuvvetlerinin karlkl etki diyagramndaki yerini de gsterebilir. Ayrntl boyutlama bilgilerine, istenen ereve eleman zerine sa tklama ile eriilir. Bu, belirli bir eleman iin, aadaki tablolatrlm bilgileri ieren Concrete Design Information (Betonarme Boyutlama Bilgisi) adl diyalog kutusunu getirir. Seilen eleman bir kolon ise diyalog kutusunda unlar vardr: - Yk kombinezonu numaras, - Hesap kesiti yeri, - Boyuna donat alan, - Ana dorultu kayma donats alan, ve - kincil dorultu kayma donats alan. Seilen eleman bir kiri ise diyalog kutusunda unlar vardr: - Yk kombinezonu numaras, - Hesap kesiti yeri, - st boyuna donat alan, - Altta boyuna donat alan, ve - Kayma donats alan,
Kolon elemanlar iin ek bilgilere, Re-Design (Yeniden Boyutla), Details (Ayrntlar) ve Interaction (Karlkl Etki) dmelerini tklayarak eriilebilir. Kiriler iin ise ek bilgilere, diyalog kutusunda Re-Design (Yeniden Boyutla) ve Details (Ayrntlar) dmelerini tklayarak eriilebilir.
Re-Design (Yeniden Boyutla) dmesini tklayarak elde edilebilecek ek bilgiler aadaki gibidir: Boyutlama arpanlar (artnameye bal) - Byk ve kk eksen dorultularnda burkulma iin K etkin boy arpanlar - Mesnetlenmemi boy oran, - Cm arpanlar, - Hareketli yk azaltma arpanlar, - s arpanlar, ve - b arpanlar.
Eleman kesit ad Eleman erevelenme tipi.

Details (Ayrntlar) dmesini tklayarak elde edilebilecek ek bilgiler aada verilmitir. Bu bilgilerin ayrnts elemann kiri ya da kolon olduuna baldr. Eleman bir kolonsa bilgiler unlar ierir: ereve, kesit, hesap noktas ve yk kombinezonu adlar, Kesit geometrik bilgileri grafik gsterimi, elik ve betonun malzeme zellikleri, Hesap normal kuvveti ve iki eksenli hesap momentleri, Minimum hesap momenti, Moment arpanlar, Hesap kesme kuvveti, ve Beton ve eliin kesme kuvveti kapasiteleri.
Eleman bir kirise bilgiler unlar ierir: ereve, kesit, hesap noktas ve yk kombinezonu adlar, Kesit geometrik bilgileri ve grafik gsterimi, elik ve betonun malzeme zellikleri, Hesap momentleri ve kesme kuvvetleri, Minimum hesap momenti, st ve alt donat alanlar, Beton ve eliin kesme kuvveti kapasiteleri, ve Kayma donats alan.
Interaction (Karlkl Etki) dmesini tklayarak boyutlu uzayda kolon kesiti iin karlkl etki diyagram grntlenir. Hesap eksenel kuvveti ve iki eksenli momentler kolondaki gerilme durumunu gstermek zere karlkl etki diyagramnda izilir. Karlkl etki diyagramna herhangi bir dorultudan baklabilir ve grnm karlkl etki diyalog kutusundan dzenlenebilir. Karlkl etki diyagram, yazl k iin bastrlabilir.

Sap2000 Betonarme Cerceve Kilavuzu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sap2000 Betonarme Cerceve Kilavuzu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SAP2000

Yaplar Sonlu Elemanlarla zmleme ve Boyutlama iin Yazlmlar Serisi

BETONARME EREVE BOYUTLAMA KILAVUZU TS500 ve Deprem Ynetmelii Uyarlamal

COMPUTERS & ENGINEERING

Simge Durumuna Kltme Dmesi

Ekran Kaplatma Dmesi

Kapatma Dmesi Yan Ara ubuu

Durum ubuu mle Yeri Koordinatlar

SAP2000 MENLERNN TANIMLARI

Giri Genel Kitap Dzeni nerilen Okuma ekli

nerilen Okuma ekli

Blm II Boyutlama Algoritmalar

Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar

Kiri ve Kolonlarn Tannmas

Eri No.1 Eri No.2

ekil II-3 Kolon Kapasite Orannn Geometrik Gsterimi

ekil II-5 Mesnetlenmemi Boylar ve dm noktalar

Deprem Ykleri iin zel Hususlar

Veri Birimlerinin Seimi

Blm III ACI 318-99 a Gre Boyutlama

(ACI 9.2.1) (ACI 9.2.2) (ACI 9.2.3)

Acv Ag As As As(gerekli) Ast Av a ab b bf bw Cm c cb d d ds Ec Es f 'c fy fys h Ig Ise k L

M1 M2 Mc Mns Ms Mu Mux Muy Pb Pc Pmax Po Pu r Vc VE VD+L Vu Vp 1 d

Dayanm Azaltma arpanlar

ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas

(i) Betonarme Kesit

(ii) ekil Deitirme Diyagram (iii) Gerilme Diyagram

fretli kolon etriyeli kolon

(ACI 10.3.5.1) (ACI 10.3.5.2)

Kolon Kapasitesinin Kontrol

eklinde verilir (ACI 10.12.3). Burada

maksimum arttr. eksenel sabit yk maksimum arttr. eksenel toplam yk

Kesme Kuvveti Dorultusu

DARESEL DONATILI KARE

ekil III-2 Kayma Gerilmesi Alan, Acv

bants bulunur. Bu sonucun TS500 de verilen

olarak hesaplanr. Donatnn karlad kesme kuvveti ( V / V ) 0.67 f ' c Acv

Kiriin Eilme Donats Hesab

(ACI 10.2.7.3) (ACI 10.2.3, 10.2.4)

(ii) BRM BOY DETRME DYAGRAMI

(iii) GERLME DYAGRAMI

Beton basn kuvveti ve ekme donats ile salanan moment:

- Bu durumda basn donats ve ekme donats tarafndan karlanan moment:

- Bylece gerekli basn donats alan:

- Beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats:

ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats:

BRM BOY DETRME DYAGRAMI

bants ile verilir. Bu nedenle As = blm

ve Mu nun tabla tarafndan karlanan

Eer a amax ise ekme donats alan

- Bu nedenle beton gvde ve ekme donats tarafndan karlanan moment

ve basn donats ile ekme donatsnn karlad moment

olarak bulunur. - Bu durumda basn donats aadaki gibi hesaplanr

- Gvdedeki beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats

ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats

Deprem Boyutlamas iin zel Hususlar

Kiri Kayma Donatsnn Hesab

Beton Kayma Kapasitesinin Belirlenmesi Betonun izin verilen kayma kapasitesi

olarak hesaplanr. Donatnn karlad kesme kuvveti

Kontrol/ Boyutlama tipi

zel Moment Karlayc ereveler (Sismik)

NLDa kombinezon %1< <%8 NLDa kombinezon

Kiri eilme NLDa hesab kombinezon

NLDa kombinezon 0.025 0.25 f c fy 1.4 fy