Enerji Kaynaklarn da da bal olmak

Teknolojik anlamda ok gelimi lkeler bile tama, imalat ve enerji hizmetlerinin datmnda kullanmak zere ihtiyac olan enerji gereksinimlerini karlayabilme asndan d kaynaklara giderek daha baml hale gelmektedirler. Bu kaynaklarn bulunduu lke insanlar ise genellikle gelimi lkelerden daha farkl iklim koullarna sahip olduklarndan enerjinin byk bir blmn snma, soutma veya iklimlendirmede kullanarak yaamlarn srdrmektedirler. Bu balamda enerjide d kaynak kullanm seviyesi toplumlarn yaam biimlerine bal olarak iklim, temizlik, trafik younluu, kirlilik, retim ve sera gaz emisyonlar eklinde farkllamaktadr. nsanln yaam standartlar ne kadar artarsa d kaynakl enerjiye bamllkta ayn lde artmaktadr. Bu bamll en aza indirebilmek iin enerji verimlilii ve enerji tasarrufu gibi konular n plana alnmaktadr. Yaam konforu ile ekillenen enerji tketiminde dengeyi salayabilmek iin akll veya planl enerji kullanm yntemlerinin gelitirilmesi enerjinin daha verimli ve srdrlebilir kullanmnda salayacaktr. ENERJ GELMNDEK SINIRLAMALAR Enerji kaynaklarnn her parasnn gelitirlebilmesindeki anahtar kelime o kaynan kullanlabilirliinde yatmaktadr. Dnyann hemen hemen her blgesindeki ana enerji kaynaklar tketime bal olarak yenilenemeyen kaynaklardr (Petrol, kmr, doal gaz ve uranyum). Enerji temininde ok kk te olsa yenilenebilir kaynak olarak rzgar ve gne enerjisi kullanmlarda enerji pazarnda yerini hzl bir ekilde almaktadr. Enerji gelimeleri, enerji kullanmndan kaynaklanan iklim deiimleri gibi ok nemli evresel etkileride gz nnde tutarak srdrlebilir gelimeyi salamak zorundadr. BRNCL ENERJ KAYNAKLARI Birincil enerji kaynaklar insanlk yararna kontrol altnda kullanlabilecek seviyedeki enerjiye ekonomik olarak dntrlebilen yksek enerji potansiyeline sahip madde veya yntemler btndr. Nkleer yaktlar, gelgit enerjisi ve jeotermal enerji dndaki tm karasal enerji kaynaklar dorudan veya dolayl olarak gne ndan faydalanan bitki ve hayvan kalntlarndan arta kalan fosil yaktlardr. Sonuta tm bu enerjilerin kayna gne ve gneteki nkleer kaynamadr. Jeotermal enerjide byk patlama esnasnda dnyann ekirdeinde hapsolmu radyoaktiv maddelerin birikmesi ile olumu magmann ssndan kaynaklanmaktadr.

FOSL YAKITLAR
Fosil Yaktlar: Dnya zerinde bilinen tip fosil yakt vardr. Bunlar: 1. Kmr 2. Petrol 3. Doal gaz dr. Dier bir fosil yakt tr ise doal gaz retimi esnasnda yaplan teknolojik svlatrma sonucu elde edilen LPG (svlatrlm petrol gaz) dr. Fosil yaktlarn avantajlar ok kk miktarlardaki yaktn basit yakma yntemleri ile yaklmas ile ok byk miktarlarda elektrik retimi mmkndr. Gaza dayal santraller kmre dayal santrallerden daha verimlidir. Kmr gibi fosil yaktlar ok kolay bulunabilir ve halen ok byk rezervleri vardr. Bol miktarda rezervlerin olmas kmr fiyetlarnn dier yaktlara nazaran daha ekonomik olmasn salamaktadr. Petrol ve doal gazn maksimum retiminin yansra gelecekte dier enerji hammaddelerine gei planlansa da fosil yaktlarn kullanm iin teknoloji halen bulunmaktadr.

Fosil yaktlarn ham petrol, benzin ve LPG gibi sv formlar ok kolay bir ekilde tanabilmekte ve datlabilmektedir. LPG kolay tanabilir ve neredeyse heryerde depolanabilir. Karmak datm alar istemez. Geen zaman ierisinde bozunmaz. Karmak enerji alarna bal olmakszn ksm ksm kullanlabilir. Toplam yaktlardan treyen seragaz emisyonlar ierisinde LPG en az emisyonu veren fosil yakttr. Bu gerekten yola klarak in de Guangzhou kentinde 2010 ylna kadar tm otobs ve taksilerin LPG ile ilemesi planlanmtr. 2010 ylnda bu ehirde Asya oyunlar yaplacak olup oyunlar esnasnda hava kirliliinin minimuma indirilmesi iin LPG kullanm tevik edilecektir. LPG zehirli olmayp, toprak ve yeraltsuyuna etki etmemektedir. LPG fazla yatrm istemeyen ve heran heryerde herkes tarafndan pazarlanabilir ve kullanlabilir. nmzdeki br ka on yllk sre iin yeterli rezervi vardr. LPG geleneksel yaktlara gre 5 kat daha fazla verimlidir. Minimum enerji kaybn salad iin gezegenimizdeki enerji kaynaklarnn mrn uzatmaktadr. Fosil Yaktlarn Dezavantajlar Fosil yakt kullanm atmosfer ierisindeki kirlenmeyi dorudan oluturmaktadr. Sorumlu bilim adamlar dernei verilerine gre bir yl ierisinde kmre dayal bir santral: o 3.700.000 ton karbondioksit, reterek kresel snmann birincil insan kaynakl sebebidir. o 10.000 ton kkrtdioksit salnm nedeni ile asit yamurlarna yol aar. o 500 ton havada asl partikl reterek kronik bronit, arlam astm, prematre doum ve youn kirlilik nedeni ile gr alann azaltmaya neden olur. o 10200 ton azot oksit salnm nedeni ile ozon tabakasndaki delik almakta, akcierler tahrik edilmekte, yanan akcier dokular insan bakln azaltarak hastalklar arttrmaktadr. o 720 ton karbon monoksit salnd iin insanlarda ar ba arlar grlmekte ve kalp arlar beraberinde ar strese yol amaktadr. o Ozonu tahrip edici zellikli 220 ton hidrokarbon ve uucu organik bileikler salnmaktadr. o 25x4047= 101175 m2 lik bir glde yaayan tm balklar yenilmeyecek ehirde etkileyen ve bir ay ka kadar olan 170 poundluk civa aa kar. o 50 ppb arsenik ieren suyu ien her yz kiiden birinde grlen kanser riskini oluturacak miktarda 225 poundluk arsenik aa kar. o Eser miktarda uranyum, toksik ar metaller, kadmiyum ve kurun aa kar. stikrarsz blge ve lkelerden gelen fosil yaktlara bamllk gelimi lkelerin enerji gvenliini riske etmektedir. Petrol bamll, tekelelmeyi, savalar ve sosyopolitik dalgalanmalar beraberinde getirmektedir. Fosil yaktlar yenilenebilir kaynak olmadklar iin retimleri giderek derek bir gn tkeneceklerdir. Kalknmalarn buna balayan lkelerin akibetleri ok kt olabilir. Fosil yaktlarn oluumu milyonlarca ylda geliirken bizler kullanmda 100.000 kat daha hzl davranarak ok ksa srelerde tketebiliyoruz. Fosil yaktlarn iletilmesi giderek zorlaacak ve maaliyetleri artarak pahal birer kaynak haline gelecektir. Daha derinlerden karlacak yaktlar daha tehlikeli iletmelere ve pahal retime yol aacaktr. Petrol tamacl denizlerden yaplamayaca iin ok zor duruma decektir. Fosil yaktlarn iletilmesi ile evre tahribat artaracak ve kapt kat madencilik ile doruklarn tahribine yol aan madencilik rnekleri oalacaktr.

Sahillerden yzlerce kilometre uzaklarda yaplacak Petrol sondajcl ve buna bal olarak yaplacak petrol tamacl sonucu oluan kazalar blgedeki ekosistemi bozarak doal yaam tahrip edecek ve bir ok canl yok olabilecektir. LPG kullanmlarnda byk olaylara sebeb vermemek iin sk kurallarn konulmas ve ar yaptrmlarn getirilmesi gerekecektir. Herhangi bir kaza sonucu fosil yaktlara bal oluacak patlama dlma ve benzeri kazalar atmosferi, denizi ve yeralt suyunu dorudan etkileyerek kullanlamaz duruma getirmektedir. Biyoyaktlar, Biyoyakt, elektrik enerjisi retmek amac ile p, msr ve dier bitkiler gibi yenilenebilir biyolojik maddelerden elde edilmektedir. pn depolama alanlarnda ayrmas sonucu oluan metan gaz borular yardm ile depolanmakta ve daha sonra yaklarak elektrik retilmektedir. Bitkiler ve odun fosil yaktlar gibi direkt olarak yanabilmekte ve enerji olutrabilmektedirveya alkol ekline dntrlebilmektedir. Biyoyaktlar bitkiler tarafndan gn ve CO2 kullanlarak yaplr. Tutuma scakl Benzin ve mazot dan daha yksek olduu iin gvenli depolanabilir ve kullanlabilir. Biyo yaktlar nceden stlm motorlarda srekli kullanlabilir. Biyoyaktlar normal mazot gibi yanabilen tr olan biyodizele dntrlebilir. Biyoyaktlarn avantajlar Biyoyakt, tarmdan arta kalan artklar ile biriken plerin yaklmasndan elde edilmektedir. Bu ekilde yaplan bir retim felsefik olarak dnyada hi artk madde brakmayacaktr. Bunun sonucunda dier doal kaynaklar daha az kullanlacak ve dnyada yaam kalitesi artacaktr. Biyoyakt retilen biyolojik ktleler dnyada ok yaygn ve yenilenebilir kaynaklardr. Teorik olarak retimden kaynakl hi bir organik atk kalmayacak tm enerjiye dnecektir. Tm bunlara ilave olarak biyoktleler dnyann her blgesinde retilebilecei iin lkelerin birbiri zerindeki ve zellikle nc dnya lkeleri zerindeki basks ortadan kalkacaktr. Fermentasyon ve piroliz gibi biyolojik ktlelerin santrallerde direk yanmas salanarak biyoyakt retimi salanrsa evre zerindeki etki enaza indirilmi olacaktr. Bu tr metotlarla elde edilen alkol ve dier yaktlar temiz yanmay salayacak ve fosil yaktlar yerine ekonomik anlamda kullanlabilecektir. Bitkiler tarafndan fotosentez amac ile kullanlan CO2 biyoyakt olarak yakldnda eit veya daha az CO2 aa karacandan atmosferdeki CO2 emisyonu giderek decektir. Bylece biyoyakt kullanm ile sera gaz problemi minimize edilecek ve hatta ortadan kalkabilecektir. Biyoyaktn tutuma scaklnn yksek olmas dier fosil yaktlardan daha ok gvenli olmasn salamaktadr. Biyoyakt dan biyodisel retimi ile dizel yakt ve/veya mazotun kullanld tm makinelerde ok kk modifikasyon ve/veya deiikliklerle srekli kullanm salanabilecektir. Dnyada gda endstrisi iin ylda 100 milyar galon bitkisel ya retimi yapld iin gerekli deneyim mevcuttur. Alg yetitiricilii gelierek biyoyakt iin gerekli biyoktleler mevut bitkilerden daha fazla retilebilecektir. Tm dnya genelinde biyodisel altyaps gelimekte ve bymektedir. Biyoyaktn dezavantajlar Herhangi bir filtre kullanmakszn direk yakmalarda dier fosil yaktlar gibi hava kirlilii yaratmaktadr.

Biyoktlelerden alkol benzeri sv yakt retimi petrolden daha pahal olup daha gelitirilmesi gerekmektedir. Baz aratrmaclarn iddialarna gre etanol tr yakt retimi iin youn tarm iletmeleine geilmesi ile rn rekoltesinin arttrlmas sonucu tarmda kullanlan ara gerelerdeki deiiklikler ve yakt retimi iin gerekli donanm ve damtma sreleri maaliyetleri arttracaktr. Bilinen retim teknikleri ile alabilmek ve mazot ile benzinin yerini alabilmek iin ok geni arazilere gereksinim vardr. Bu nedenle mevcut teknoloji ile petroln yerini almak ok gtr. Biyoyakt retimi iin yaplan tarm orman alanlarnn azalmasna yol amaktadr. Orman alanlarnn biyoyakt tarlalarna dnmesi CO2 miktarnda net arta sebeb olacaktr. Biyoyaktn makinelerde kullanlmaya balamas ile gda sektrnde kullanlan bitkisel ya retiminde kriz ve maaliyet artlar grlecektir. Mevcut makinelerin biyoyakta dntrlmesi iin gerekli maaliyet tahmin edilenden fazla olabilecektir.

Hidroelektrik Enerjisi
Su enerjisinde, rmaklarn gravitasyonal akndan faydalanmak iin baraj veya kanallar kullanlr. Bu sayede elde edilecek basn veya hzl ak trbinleri veya su arklarn evirerek elektrik rtimi veya deirmen evirimi gerekletirilebilir. Hidroenerjinin avantajlar Hidroelektrik g santralleri dier g santrallerine benzemeyecek ekilde tam kapasite ile alabilir. Bunun nedeni suyun barajda depolanmas ve planland ekilde maksimum kapasitede retim iin kullanma hazr halde bekletilebilmesidir. Suyun yeterli olmas durumunda elektrik retimi srekli salanabilir. Hidroelektrik santralleri herhangi bir atk ve kirlilik sorunu yaratmamaktadr. Su gc yenilenebilir bir kaynaktr. Hidroelektrik retimi lkelerin enerji gvenlii iin yararl bir kaynaktr. Hidroenerjinin dezavantajlar Elektrik retim amal baraj yapm kapsama alanndaki blgelerde ciddi evre sorunlarna yol amaktadr. Akarsuyun su kalitesi etkilenmekte, vadide yaayan canllarn yaam biimleri deimektedir. Blgede yaayan insanlar g ederek yerleinden olmaktadr. Akarsu durgun su halini ald iin suda yaayan canllar etkilenmekte kenardaki bitkiler ise su altnda kalabilmektedir. Eer baraj yapmndan nce kesilmemilerse su altnda kalabilecek ormanlardaki aalar aneorobik ayrmaya urayacaklarndan muazzam bir CO2 salnm dolays ile sera gaz ortaya kabilecektir. Hidroelektrik sadece uygun su kaynaklarnn bulunduu blgelerde retilebilir. Barajlarda tutulan su hacmi ok byk rakamlarla ifade edilmektedir. Bu nedenle oluabilecek bir kazada sellenme, amur akmas vb ok byk felaketler olabilir. Hidroelektrik santraller genellikle yol kenarlarna ina edildikleri iin mevcut ulam alar yeniden planlanmakta ve ok byk harcamalar yaplmaktadr.

Nkleer Enerji
Kresel anlamda nkleer g retimine baklrsa; Haritada grlen renklerin anlamlar ok eyi aklayacaktr. Koyu yeil renkle gsterilmi lkelerde nkleer santraller vardr ve yenileri inaa edilmektedir. Ak yeil olan lkelerde ise ilk nkleer santral inat devam etmektedir. Koyu sar ile gsterilen lkelerde yeni nkleer santrallerin ilave olarak yapm dnlmektedir. Ak sar ile gsterilen lkelerde ise ilk nkleer santral inaas dnce aamasndadr. Mavi olan lkelerde nkleer santral mevcuttur fakat yenilerini ina etmedikleri gibi mevcutlar da devreden karlmas dnlmemektedir. Ak mavi renkle gsterilen lkeler santralleri devreden karmay dnmektedirler. Krmz olarak gsterilen lkelerde ise tm reaktrler devreden karlmlardr. Kahverengi ile gsterilen lkeler nkleer glerinin ve silahlarnn bulunduunu serbestce aklayan lkelerdir. Nkleer g santralleri Uranyum 235 in nkleer reaktr ierisinde nkleer yarlanmas sonucu oluan enerji ile almaktadr. Reaktr uranyum ubuklarn kullanr. Atomlarn yarlanmas ile aa kan enerji zincirleme reksiyonla artarak devam eder ve suyun stlmas ile buhar elde edilerek trbinlerin dndrlerek elektrik eldesi salanr. Greceli olarak kk bir termik santral (yaklak 50) ABD nin i gereksinimini karlayabilir. Yakt olarak toryum alternatifi dnlebilir. nk toryum uranyum rezervlerinden kat daha fazla rezerve sahiptir. Uzun vadede nkleer atklarn depolanma sorunlar zlememitir. ou lkeler atklarn yeraltnda depolanmasn planlamaktadr. Dier kimyasal atklarla kyaslandnda daha kk hacim kaplayan nkleer atklarn bugn iin bilinen tek depolama teknii jeolojik depolamadr. Nkleer Enerjinin Avantajlar Bir kilogram uranyum veya toryumudan elde edilecek enerji 3.5 milyon kilogram kmrden elde edilecek enerjiye eittir. Bir nkleer santral ina maaliyeti yasal erevelerde hazrlanacak bir kmr santralinin maaliyetine eittir. Nkleer santrallerin reaktr kesimleri ieriden takviyelerle daha gl hale getirilerek olumsuz hava koullar ve terrist ataklara kar korunmulardr. Nkleer kaza korkularna kar nkleer gvenlik temel grev kabul edilmitir.

Nkleer g retimi esnasnda karbon dioksit ve kkrt di oksit gibi hava kirletici emisyonlar aa kmaz. Dolays ile kresel snma ve ast yamurlar konusunda en az etkili bir enerji santralidir.

Nkleer Enerjinin Dezavantajlar Yerleim alanlarna yakn ina edilen nkleer santraller Ukrayna da bulunan ernobil rneinde olduu gibi ok geni alanlara radyoaktif kirlilik yayan byk kazalara yol aabilmektedir. Nkleer santral atklar uzun vadeli depolama gerektirdiinden dolay ok ciddi sortunlara yol aabilmektedir. Nkleer santralde ilenmi bir atn yayd radyasyonun sala zarar vermeyecek seviyeye gelmesi 1000-3000 yl arasnda deimektedir. Nkleer gce salt enerji retimi asndan sahip olan lkeler uluslararas nkleer ajans yesidirler. Nkleer silah yapm peindeki lkeler bu ajansa bal olmak istememektedirler. lk yatrm byk maaliyet gerektirmektedir. Nkleer santral inas ve santralin mrn tamamladktan sonraki skm masraflar ok byk rakamlara kmaktadr. Nkleer yaktlar yenilenemeyen enerji kaynaklar olup yksek konsantrasyona sahip yatak bilinmemektedir. Deniz suyu ve kayalarda ok dk miktarlarda bulunan radyoaktif elementlerin iletilmesi ekonomik adan ok byk maliyet getirmektedir. Herhangi bir lkede meydana gelen nkleer kaza sadece o lkeye deil komu lkeler bata olmak zere evresinede zarar vermektedir.

Fusion Enerjisi Kaynama Enerjisi

Fusyon enerjisi (Kaynama enerjisi) fizyon enerjisi (yarlanma enerjisi) kaynakl sorunlarn zm iin nerilmesine karn 1950 li yllarda balayan almalara ramen henz ekonomik anlmda retim yapabilecek bir fusyon reaktr retilememitir ve 2050 ylndan nce de retilemeyecektir.

Rzgar Enerjisi
Rzgar iftliklerinde kurulan rzgar santralleri yardm ile elektrik retmektedir. Avantajlar

Rzgar enerjisi retimi aamasnda herhangi bir kimyasal tepkime olmad iin su, hava ve evre kirlilii olumamaktadr. Bu nedenle CO2 gibi gaz veya herhangi bir atk retimide sz konusu deildir. Sera gaz retmedii iin kresel snmaya yol amaz Yenilenebilir bir kaynak olarak srekli retim yaplabilir. Rzgar kuleleri insanlarn srekli veya geici olarak yaadklar alanlara yakn olduu gibi uzak alanlarda da olabilir. retilen elektriin ksa mesafede tanmas kayp ve kaaklar minimize eder. Dezavantajlar Wind is unpredictable, therefore wind power is not predictably available. When the wind speed decreases less electricity is generated. Rzgar nceden kesstirilemedii iin rzgar enerjisi nceden planlanamaz. Rzgar hz dt zaman elektrik retimide dmektedir. Rzgar iftlikleri grnt kirlilii yaratmaktadr. Wind farms, depending on the location and type of turbine, may negatively affect bird migration patterns and may pose a danger to the birds themselves. Newer, larger wind turbines have slower moving blades which are visible to birds. Rzgar tribnleri zellikle kularn g yollarnda negatif etki yaratmaktadr.

Gne Enerjisi ngilterenin

ngilterenin manchester kentinde ina edilen CIS kulesindeki gne paneli Kasm 2005 te retime balam olup 5.5 milyon siterline mal olmutur. Gne enerjisi gne hcreleri yardm ile gne nn enerjiye dnm prensibine dayanmaktadr. Gne stma kayna olarak kullanlr. Istlan su veya hava yardm ile elektrik enerjisi retimi mmkn olabilmektedir. Avantajlar Gne enerjisi ierisinde hammadde maliyeti yoktur. Gne enerjisi yenilenebilir bir kaynaktr. Gne var olduu srece enerji retimi srdrlebilecektir. Gne enerjisi herhangi bir su, hava veya evre kirliliine yol amamaktadr. Gne enerjisi yerleim alanlarndan uzak blgelerde de retilebilir. Gne enerjisi snmada ok deiik biimde kullanlabilir (gne frnlar, gns, ev stma) Hi bir yakt gerektirmez Coincidently, solar energy is abundant in regions that have relatively largest number of people living off grid - in developing regions of Africa, Indian subcontinent and Latin America. Hence cheap solar, when availabile, opens the opportunity to enhance global electricity access considerably, and possibly in a relatively short time period. [33] Gne enerjisi dnya nfusunun youn olduu alanlarla (Afrika, Hindistan, Latin Amerika) yaygndr. Bu nedenle ucuz elektrik retimi ile byk nfuslara son derece yararl olabilecektir. Dezavantajlar Gne elektrii dierlerinden pahaldr. Akamlar ve kapal havalarda kullanlamad ve depolanamad iin srdrlememektedir. Enerji younluu snrldr. Gne hcreleri doru akm retimine yatkndr. Geni alanlarda kullanma ynelik sisteme verebilmek iin Alternatif akma dntrlmesi gerekmektedir. nas ve geridnm ok uzun sre almaktadr.

Gne panelleri ok abuk tozlandndan sk sk temizlenmesi gerekmektedir. Kirli yzeylerde retim verimi dmektedir.