1

Dersim tartmas nereye giditir?

Prof. Dr. Ali Demirsoy, Hacettepe niversitesi

Anayasa referandum ile gndeme gelen ve yeni anayasa hazrlklar ile restlemeye srklenen Dersim Hareketi - Bilgisizliin tescili Hrs bitmiyor, 16.08 2010 tarihinde, Tayyip Erdoan, vergi vermediler diye CHP (baka parti olmad iin o gnn Trkiye Cumhuriyetini kast ederek) ve onun bakan smet nn (sayn olmadan), Dersimde masum insanlar bombalatarak katletmitir gibi ar bir aklamada bulundu. Neresinden bakarsanz bakn bir hkmet iin utan verici bir durum nk: 25 Aralk 1935te Tunceli Kanunu karlr. Bu kanunla birlikte Dersimin ad Tunceli olarak deitirilir. Demenan aireti ile baz Nazmiye airetleri kendi blgelerinde yapm balatlan karakollara ve askeri birliklere basknlar dzenlemeye balarlar. atma byle balar (1936). Seyit Rza, askeri vali Alpdoandan Tunceli Kanununun iptalini (olaanst rejimin lavn) ve Dersimin ulusal haklarnn tannmasn talep eder. Bu hakkn talebi bile bal bana bir isyand. Aslnda daha nce mdahale edilmesi gereken bu ayaklanmaya ge kalnmasnn nedeni Musul ve Hatay gibi nemli sorunlarn ncelikle zlmesine younlamayd. Dersimin bombaland 1937 tarihinde (ilk Dersim Harekt) Cumhurbakan Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu Gazi Mustafa Kemal,

babakan ise smet nndr. Birinci Dersim Harektn bizzat Mustafa Kemal Yrtmtr. Ancak Dersim ayaklanmasnn tmyle temizlenmesi ve sulularn idam edilmesi srasnda (kinci ve nc Dersim Harekt) babakan bugnk sa-gerici akmlar kulukaya koyan hkmetlerin cumhurbakan Celal Bayardr (grev sresi: 25 Ekim 25 1937 25 Ocak 1939). Yani bir anlamda AKPnin de dedesidir, hamisidir Mustafa Kemal Atatrk, ok hasta olduu iin, ikinci dersim harektn bizzat yrtmtr. Babakan Celal Bayar Dersimdeki isyanclara kar saldry onaylad ve kinci Tunceli Harekt (2 Ocak - 7 Austos 1938) balatld. En byk can yitirilmesi 1938 ylnn 22-28 Haziran arasnda (Kalan blgesindeki Baltal-krekli muharebesinde), 19-24 Temmuz arasnda (La Deresinde) ve 15 Austosta (Ze basknnda ve Zmek atmasnda) yaanr. Yani en ar olaylar Celal Bayarn Babakan ve etkili olduu dnemde yaanmtr. Ancak bugnk iktidarn manevi kurucusu olarak tanmlayabileceimiz Celal Bayar iin tss yok. Vergi vermediler onun iin bombaladlar demesi de bir devlet adam iin utan vericidir; nk cehaletin en karasn sergilemektedir. ngiliz ve Fransz arivleri ald; oynanan oyunlar belirli lde ortaya kt. Seyit Rzann hami lkelere yazd mektuplar yaynland. Okuma bilmiyorsanz bu sizin aybnzdr. Devletimizin yetkili yerlerindeki grevliler, rektrlerin, generallerin, yarglarn, yazarlarn, bilim adamlarnn telefonlarn dinleteceine, tarihindeki temellerine dinamit koyanlar tanmas beklenilmez mi? ngiliz, Fransa ve Trk arivleri tarafsz ve bilimsel olarak incelendiinde Dersim Olaynn nedenini anlamak mmkn olacaktr. nk Dersim Olay eyh Sait olaynn baka bir srmdr. Bunun

iin nce eyh Sait isyannn iyi bilmek gerekiyor. Ancak eyh Sait din yaygaras ile ortaya kt iin zamanmzn dine dayal politikaclarna tenkit iin pek uygun dmyor. Dersim olay gibi, imdi yaadmz Gney Dou olaylar gibi, eyh Sait olay da bu corafyada gz olan emperyalistlerin kkrtmas ile kmtr. ngilizler Nusaybin, Siirt ve Hakkri yresinde bulunan Nasturi (bazen Asuriler, Dou Kilisesi, Dou Sryanileri olarak da bilinir) ve daha sonra Papann zorlamas ile yine Hristiyan olan Keldanileri (Nasturiler ve Keldaniler bugn Katolik mezhebine baldr) bahane ederek nfusunun neredeyse yars Nasturi ve Keladeni olan Hakkriyi Iraka balamak, daha dorusu Musul ile Trkiye Cumhuriyeti arasnda yeni bir devlet kurmak zere (o zaman Irak, ngilizlerin smrgesiydi) talepte bulununca, Kerkk ve Musulu Misak-i Milli snrlarmz iinde sayan Atatrkn bu blgeye askeri hareket yapma kararlln anlad ve bylece bugn terrizm altnda hortlatld gibi, gemite de eyh Sait syann balattlar (yl 1925). Bylece gcn o gnlerde kk apta da olsa yine de dikkat edilmesi gereken Dersim isyanlarna ve eyh Sait syanna younlatran Trkiye, Musul ve Kerkk hareketini rafa kaldrmak durumunda kald; yle de kald (zengin petrol yataklar da ngilizlere ve gnmzde ek olarak Amerikallara kald). Atatrk iin Trkiyenin yumuak bar vard: Kerkk-Musul, Kbrs ve Bat Trakya; bunlardan taviz verilemezdi. Bu ayaklanmaya destek verdii sylenen ve bu nedenle hakknda soruturma alan Terakkiperver (lerici) Cumhuriyet Frkas (yani partisi) ok gemeden hkmet kararnamesiyle kapatld. Bu partinin kurucular, Mustafa Kemal Atatrk ve smet nn haricinde, Amasya Tamimi ile Milli kurtulu Savan balatan dier be kiiydi (Kazm Karabekir, Rauf

Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele ve Adnan Advar). Bu partinin iine ngiliz yanls kiilerin szd ve din istismar ile cumhuriyete kar bir diren gelitirilmeye alld birok yerde vurgulanmaktadr. Nitekim Atatrk, Nutuk'ta Terakkiperver Frka kurucularn cumhuriyet dmanl, saltanatlk, halifecilik, ngiliz yandal, isyan kkrtcl ve vatan hainlii ile sular. Her devirde haini olan bir devlet Bu gelimenin sonunda Keldanilerin merkezi Diyarbakrken, nce Musula daha sonra da Badata tand. Bu olay o gnk devlet adamlarna Trkiyedeki her isyan ve ayaklanma hareketinin arkasnda o gnn egemen gcnn parma olduunu retmiti. Belli ki geen bunca zaman iinde belleimizi yitirdiimiz iin bu gn yaadklarmz- doru deerlendiremiyoruz Daha sonra Hatayn Suriyeye mi yoksa Trkiyeye mi balanma oylamas gndeme gelince, Fransa ve Suriye bata olmak zere batllarn onlarca isyan kkrttklar gibi, o gn de yerli ibirlikileri kkrtarak Dersim syann karttlar. Trkiye Musul ve Kerkkteki gibi bir daha byle bir kmaza dmeyi gze alamad. Atatrk, nn (Birinci Dersim Harekt) ve Celal Bayar (kinci Dersim Harekt), Fransa ve ngilizlerin bu oyununu yutmadlar; gerekli nlemleri zamannda aldlar. Dersim harektna kar kanlar, saptranlar aslnda efendileri emperyalistlerin oyununu bozan Trk politikasna kzgnlklarn dile getiriyorlar. Sonunda bu baarl politika, Hatayn Trkiyeye balanmasn salad (23 Haziran 1939). Daha sonra Trkiyenin bana dert olacak PKK kalkmas balad zaman, yere gre koyamadmz Turgut zal gibi birka apulcu ii diyerek, hafife alp, lkenin geleceini ate yerine evirmediler.

Elimde belge var diye ktlar sallayan yetkililerin okumas dileiyle stenirse devlet arivlerinde de hemen bulunabilecek gerek birka belgeyle iin asl renilebilir. Bakn neler olmu: Kokr Aireti Reisi Alian Bey 1920 ylnda Wilson Prensiplerine dayanarak Hozatta Krdistann bamszl iin toplant yapt ve Ankara Hkmetine aadaki muhtray verdi: 1. Krdistann bamszlna olur diyen stanbul Saltanat Hkmeti'nin kararn Mustafa Kemal Hkmetinin de resmen kabul edip etmeyeceinin aklanmas. 2. Krdistan bamszlk kararna Mustafa Kemal Hkmetinin gr noktasnn ne olduu hususunda, Dersimlilere acele cevap verilmesi. 3. Elaz, Malatya, Sivas ve Erzincan mntkalar hapishanelerinde mevcut btn Krt tutuklularn hemen serbest braklmas. 4. Krt ounluu bulunan mntkalardan Trk memurlarnn ekilmesi. 5. Kokr mntkasna gnderildii bildirilen askeri birliklerin derhal geri ekilmesine (Ender Erdemliye gre Akgl, 2001: 22-23). Alian Beyin, bu muhtrayla da yetinmeyip, Ankara Hkmetine; Sevr derhal uygulansn, yoksa silahl mcadele balatacaz eklinde ultumatom verdii de bilinmektedir.

Dersim Harekt Ermeni Komiteleri ile de birlikte alt sylenen Seyit Rza'nn Ankara hkmetine verdii u ultumotom: 1. 2. 3. imize karakollar yapmayacaksnz. Kaza ve Nahiye merkezleri kurmayacaksnz. Kpr ve yol yapmayacak, silahlarmza dokunmayacaksnz.

4.

Vergilerimizi nceden olduu gibi pazarlk usul vereceiz

ve silahl bakaldr (isyan) ile balad. 1937 ylnda Mustafa Kemal ve Celal Bayarla birlikte Tunceliye gelip, Murat Nehri zerindeki Singe Kprsnn aln yapacakt. Kprnn ucundaki karakol basld 33 asker ehit edildi; daha sonra telefon hatlar kesildi, pusu kuruldu, Mazgirt Kprs havaya uuruldu, jandarma taburuna saldrlarak, 56 asker daha ehit edildi. Herhalde elimde belge var diye kt sallayanlarn bundan haberi vardr. Diyelim ki yabanclar kkrtmad; isyanc Seyit Rzann talimatyla askeri birliklere saldrlarak ok sayda insan ldrld ve vergi vermeyeceklerini, askerlik yapmayacaklarn ilan ettiler. Byle bir hareketin tanm her dilde isyandr. O zamann yneticileri, daha sonraki gafiller gibi (1984den bu yana olduu gibi), birka apulcu diyerek hafife almadlar ya da snr kaplarnda bu ibirlikileri davul zurnayla karlamadlar. Bylece neredeyse 50.000 yaklaan insann lmne neden olmadlar. Ne yazk ki bu sefer ngiliz-Fransa Oyununun deil, bu olay arptarak faturay bakalarnn zerine ykmaya alan Neoibirlikilerin tuzana dmek zereyiz Kii bilgisiz ve bilinsiz olabilir. Ancak devlet, bu balamda devlet adamlar, tarihimizin gemiindeki eylemler iin bilgisiz ve bilinsiz olamaz; nk bir devletin yllarca birikmi istihbarat, arivi; olaylar gn gnne izleyen ilgili kurumlar, gizli ve ak anlamalara ulama yetkisi, yetkili danmanlar vardr. Buna karn bir devlet adam kp da doru olmayan aklamalarda bulunuyorsa ya kendine sylenenleri anlamamtr ya evresine aptallar semitir ya da setii insanlarn gizli bir amac vardr ya da bu aklamay yapanlarn ksa vadeli karlar vardr ya da bu dzeni ykmak iin ve elde edilenleri silip

sprmek iin gizli bir hedefleri vardr. nk neresinden bakarsanz baknz yabanclarn kkrtmasn grmezden gelerek devletimizin nde gelenlerinin sulanmas yenilir yutulur bir aklama deildir Yetkililerin krslere kp devlet katliam ya da soykrm yapmtr diyerek yeil kalemle zerine bir eyler izilmi ktlar sallamas devlet adamlna yakmaz. Seyit Rzann Trkiye Cumhuriyetinden Ulusal karlarmz ile balayan taleplerini ieren mektubu belge diye sallamalyd babakanmz. Trk ulusunun iinde yeni bir ulusu tabii ki Atatrk ve yanndakiler kabul edemezlerdi. Gereini de yaptlar. Ancak bugn Trkiye cumhuriyetinin iinde baka uluslar yaratlmas giriimlerine gz yumanlar ya da yle olmasn tezghlayanlar iin Seyit Rza gzl takmlar demekten baka iimizden bir ey gelmiyor. Dersim Harektn yrten Trk Silahl Kuvvetleriydi. Seyit Rzann taleplerini ieren mektuplar (rnein Dersim Bakomutan olarak yazd (30 Temmuz 1937 tarihli) muhakkak Genel Kurmayn Harp Tarihi Dairesinde de mevcuttur. Eer yine de tatmin olmazsanz Londrada The National Archives (Devlet Arivi)de FO 371/20864/E5529 numaral belgeye bakmanz yeterlidir. Birileri belge diye bir eyleri sallarken, acaba bu kurumun cumhuriyeti korumaya yeminli olduu sylenen yetkilileri hazr ol konumuna biraz ara verip arivindeki belgeleri sallayamaz m? Aslnda yeni bir ey eklemeleri ve konumalar da gerekmiyor. Sadece Genel Kurmay Bakanlnn karm olduu syanlar kitabn ellerinde tutsunlar yeter. En az bakomutan Atatrkn Dersim Haneriyle sinsi bir biimde hanerlenmesine gz yumulmasn Byle bir aklamaya tepkinin uygar bir lkede olaan st sertlikte olmas beklenirken, bu lkede birka politikacnn eflerini koruma

gdsyle- haricinde clz bir ses bile kmamtr; kmamaya da devam ediyor. En azndan niversitelerimizin Tarihi kadrosundan ya da nklp Tarihisi kadrosundan maa alan, gya unvanl bilim adamlarnca aklama yaplmas beklenirdi. Onlar da yaz aylarnda k uykusundalar... Halkn nemli bir ksm da tepki gstermemitir. nk niversite bitirenler bile bu gn Dersimin yerini harita zerinde gsteremedii gibi, Dersim ile Tunceli (Hozat) arasndaki iliki konusunda tek bir kelime bile syleyecek durumda deillerdir. Dersim olaylar ile kresel smrgecilik arasndaki derin ilikiyi ve balanty ise, bugn dolayl bir ekilde devamn ac bir ekilde yaadmz, her gn bir ya da birok vatan evladn topraa verdiimiz Hakkri lindeki olaylarn bir terr olay m, yoksa bu isyanlarn rvan ile ilgili olup olmadn, Hatayn Trkiyeye balanmas ile ilgili olup olmadn, devletin en bandaki yetkililerin bile bilemedii bir lkede bulunmann utancn yayoruz. Bir lkenin yneticileri tarihinin nemli olaylar yerine, kar partinin slalesindeki kiilerin dinlerini, mezheplerini, rklarn, hatta boylarn postlarn aratrmaya daha ok zaman ayrmaya ve onu uluorta konumaya balamsa o lkenin banda karabulutlar toplanmaya balam demektir. Dersim olay aslnda st kapal ya da ak bir ekilde Krtln yan sra Alevilik ile ilikilendiriliyor. Alevi vatandalarn bir yerlere ekmek iin. Aslnda Tunceli halk, 1515 ylnda Yavuz Sultan Selimin ran Seferinde Snni Krt halknn desteiyle ah smaile kar kl sallamas ve ah smaile sempati duyan Kemah civarnda yerlemi olan Trkmen Alevi topluluu korkutarak dalk Tunceliye snmalar ile olumu bir Trkmen-Alevi topluluudur.

Kurtulu Savann balanglarnda Kokr ayaklanmas olarak bilinen hareket, bamsz bir Krdistan devleti kurma amacyla balatlmtr. Bunu, kendisi koyu bir Krt Milliyetisi olan ve Baytar Nuri diye bilinen Dersimli Veteriner Mehmet Nuri'nin yazm olduu Krdistan Tarihinde Dersim isimli kitapta ak ak okuyabilirsiniz. Gnmzn devlet yneticilerine okumalarn neririm. Kokrl Aliar ve Baytar Nuri, Seyit Rzay etkilemilerdir. Keke sadece onu etkilemeyle kalsaydlar. Gnmz politikaclarn da etkiledikleri grlyor. rnein Trklere lm diye baran-yazan Baytar Nuri, abartlm l oranlarn da verendir (isyana katlan airetlerin toplam nfusu 20.000 olmasna karn, l says 50.000 olarak pompalanmtr), Krtlerin maaralara doldurarak zehirli gaz ile ldrldn syleyen de odur. Ne yazk ki bugn krslerden hitap edenler ve satlm ke yazarlar bu hain kaynaklar kullanmaktadrlar. Bu konunun daha iyi anlalmas ve u anda kimlerin gaflet iinde bulunduunun bilinmesi iin bu konuda geni aratrmalar olan Rza Zelyutan, ounluu Dersim Harektn tetikleyen Baytar Nurinin kitabndan alnm olan bir alnty vermek istiyorum:
Trkiye, igal edilmi; Ankara'da yeni bir Meclis kurulmutur. Yunan ordusu Bat Anadolu'dan Bursa'ya doru igalini srdrmektedir. te tam bu sradaki durumu Baytar Nuri yle anlatyor: 'Dersim'e giderek babam ve Seyit Rza ile grtm. Alier ile ibirlii yapmalarn saladm. (...) Artk Dersim'de byk bir kaynama balam ve Ankara hkmetinden Krdistan'n muhtariyetinin kabul edilmesi istei ileri srlmt. (...) Dersimliler adna mufassal (ayrntl) bir rapor tanzim ederek Krdistan Teali Cemiyeti vastasyla tilaf Devletleri (igalci devletler) temsilcilerine gnderdik. (...) bamsz bir Krdistan yaratlmasn istedik. (...) 336 yl (1920) balangcnda Kangal lesi'nin Yellice Nahiyesi'nin Hseyin Abdal tekkesinde nemli bir toplant yaptrmtm. (...) toplantda bulunanlarn cmlesi ant ierek Sevr Anlamas'nn takibini ve Diyarbakr,

10

Van, Bitlis, Elaziz, Dersim, Kokr mntkasn ihtiva eden bamsz bir Krdistan tekilini baarmak iin silaha sarlmaya ve sonuna kadar savamaya tam bir ittifakla karar verdiler. (sayfa 125-126) 15 Kasm 1920'de Hozat'ta bir toplant daha yaplp Krdistan'n tannmas iin Ankara'ya ltimatom verilir. Yoksa silahla bu hakk alacaz diyenler; Bat Dersim Airet Reisleri olarak ltimatoma imzalamlardr. (Asl iin bak: s. 129) Ne yazk ki Kuvay Milliye gleri Trkiye'yi kurtarmak iin Bat'da Yunanllarla arprken Bat Dersim airet reisleri; Seyit Rza'nn da destei ile Kokr ayaklanmasn balatmlardr. Bylece Ankara hkmetini arkadan vurmaya kalkmlardr. En az balangta iin iinde ngilizlerin olduunu grmemek mmkn de deildir. Daha sonra Hatay sorunu ile birlikte 1937/1938 isyanlarnda Franszlar katlmtr. Kuzeyde Pontusularla da mcadelenin srd bir dnemde bu ayaklanma glkle bastrlmtr. dama mahkm edilenler arasnda, kaaklardan Baytar Nuri ile Alier olduu halde; tm de Atatrk tarafndan affedilmilerdir. Ankara hkmetinin isyan bastrrken halka dokunulmad, Atatrk ve Trk dman Baytar Nuri'nin yazdklarndan anlalmasna karn; gnmzdeki baz devlet adamlar ve szde aydnlar; bu operasyonu bile katliam gibi gstermeye almaktadrlar. Hlbuki Ankara hkmeti, 1937 ylna kadar Dersimliler'e gayet hogrl davranmtr.

Dersimliler bu corafyann en ok zdrap eken halkdr. Airetlerin elinde perian olmutur. Blge tarma uygun deildir, temiz hava ve suyunun haricinde bilinen zengin bir kayna yoktur. Bakaldr nedenlerinin biri de devletin burada kadastro balatarak airet reislerinin elindeki arazileri fakir halka datma niyeti olmutur. Osmanlda Yavuz Sultan Selimden balayp gnmze kadar uzanan srete her gelen vurmutur. Kmsenmitir, gvenlik gleriyle zerlerinde bask kurmutur, dilleriyle ve inanlaryla oynanmaya allmtr; harektlar ve atmalar srasnda yurtlarndan srlmlerdir, Alevilik en ok onlarla zdetirilerek tekiletirilmilerdir. Bunlarn hepsi dorudur. Bir

11

ksmna komu ilde bydm iin de tank olmuumdur. Aslnda renmeye, aydnla ve deimeye en yatkn olan topluluktur. nk yaadklar corafyann vahilii ve koullar onlar yeniliklere ak yapmtr. Trkiyede ynetimlerden ikyet etmeye hak verilecek iller sraya dizilse, en baa Tunceli konmaldr. Bundan hi kimsenin kukusu olmasn. Btn bunlara Atatrkn karn kurmu Tunceli olduu halk partinin hep de Atatrkln yannda,

arkasnda olmutur. Ben Kemalist partiyim diyen CHPyi %80 oyu ile destekleyen baka bir ilimiz var m? Anadoluda gezmi olduum Alevi evlerinde muhakkak bakede Atatrk Fotoraf ve Trk Bayra deimez bir simgedir. Kimse Alevilerin bu fotoraf indirip de yerine bilmem kimin fotorafn asacaklarn beklemesinler; bu insanlar satlmaya yatkn deillerdir. Ancak btn bunlar tarihi gerei kendi ksa karlarmz iin saptrmaya yeltendirmemelidir. Osmanlnn da Trkiye Cumhuriyetinin de burada srekli askeri bask kurmu olduunu kimse ret edemez. Ancak ok sayda insan ldrlm olsa bile burann halkna soykrm yapldn sylemek insafszlk olur. Hele bunun Atatrk ve o gnn devlet byklerinin talimatlaryla yapldn sylemek Trkiye Cumhuriyetine ihanet olur. nk silahl bakaldr sz konusudur ve en nemlisi bu lkenin geleceine gz dikmi lkelerin tetikiliine soyunma gibi kltc bir rolle brnmlerdir. Eer yabanc lkelerin dersim olaylarndaki rol gz ard edilirse, bugn 50.000e ulat sylenen terr faillerinin lm de birileri tarafndan gelecekte soy krm olarak nitelendirilecektir. Bu gerekler ortada iken, yneticilerin Alevileri bir partiden uzaklatrmak iin byle tehlikeli bir denizde yelken amalar Trkiyenin

12

hem gelecei hem de gemiteki eylemlerini savunabilmeleri asndan son derece tehlikelidir. Bu lkede silahl kalkmann denmesi gereken bir bedeli vardr. Atatrk ve arkadalar bu bedeli detmede kararl olduklarn gstermilerdir. Eer siz kalkmann sonularn katliam ve soykrm olarak nitelendirirseniz, blgede hemen hemen hibir Ermeninin kalmad 1915 olaylarndaki Ermeni Kalkmasn bastrmann hakl gerekelerine artk hi sahip kamazsnz. En azndan bugn Dersimde Dersimliler dilleri ve inanlar ile istenen dzeyde olmasa bile- yaamaya devam ediyor. Kald ki basndan edindiimiz kadaryla bizzat hkmet yetkililerinin aklamalarna gre, elde tutarl bir kant olmamasna karn bu lkenin st dzey komutanlar, askerleri, rektrleri, yazarlar, izerleri silahl kalkma yapacaklar kukusu ile idamla Silivride yarglanyorlar. Brakn eylemi, kukunun bile idamlk su sayld bir dnemde hkmet bakannn bu ekildeki yaklam dorusu tarihe geecek niteliktedir. Bu tartma tarihe geecek baka unsurlar da iinde bulundurmaktadr. Avrupann birok lkesinde szde Ermeni Soykrmn szl ya da yazl olarak ret edenler cezalandrlacaktr diye yasa karlrken, bu lkede silahl kalkmay silahla bastrmay katliam ve soy krm olarak nitelendirenler hakknda savclarn duyarsz kalmasn, duymazlktan gelmesini de bu lkenin baka talihsizlii olarak grmek gerekiyor. Dersimle ilgili byle bir aklama ve tartma gelecek asndan son derece tehlikeli grlyor. Aynen Ermeni ve Dersim olaylarnda olduu gibi bugn de bir grup insan bamszlk ve zerklik istemiyle silahl mcadeleye girmi bulunmaktadr ve bir rakama gre de bu kalkma imdilik 50.000 cana mal olmutur. Bugn Trkiye Cumhuriyetinin bu kalkma ile mcadelesi, yarn bu lkenin babakannn Dersim Olaylarn tanmlamas rnek gsterilerek hi kukunuz olmasnkatliam ve soykrm olarak karmza dikilecektir. Her nn arasndaki fark nedir? Bir dnn: Bamszlk, zgrlk, kendi emrinde kolluk kuvvetleri, vergi toplama yetkisi talebi ve silahl kalkma her nde de

13

ayn; arkasnda yabanc glerin destei ise her nde de var. Trkiye bu aklamann altndan kalkamaz; Trkiye Cumhuriyeti gemiiyle ve geleceiyle atee atlyor. Hkmet aklayamyorsa laf azlarnda geveleyen dier partiler u cmleyi halka duyurmaldrlar: Bu lkede silahl kalkmann bedeli detilir. Yarn ok ge olacaktr biline Yetkililerin silahl isyann silahla bastrlmasn doru bulmayp dakatliam ve soykrm yaplmtr gibi beyanlar ve bunun belgeli olduunu sylemeleri rktc sonular douracaktr. Beyanlardan anladmz kadaryla durup dururken hibir kusuru olmayan halk birden bire silahl saldrlrla yok edilmitir dercesine getiriliyor (sanki Tunceli halknn ortadan kaldrlmas Trkiye Cumhuriyetine nasl bir yarar salayacaksa). Bir devlet adam byle sylyorsa ve bunun iin devlet adna zr diliyorsa, dayand bir kant olmaldr. O zaman bugn ya da yarn, birileri sylenen bu katliamn ya da soykrmn denmesi gereken bedelini nnze koyacaktr. ldrlen insanlarn akrabalarna tazminat denmesi, srlen insanlarn topraklarnn geri verilmesi ahlaki ve yasal bir zorunluluk olarak gndeme gelecektir. Herhalde insan haklarna nem veren hkmetimiz bunu da en yakn zamanda gndemine alacaktr Durum hkmet bakanmzn dedii gibiyse Trkiye bu ar bedeli demelidir. Doal olarak ayn durumda olan Ermeniler ve u anda silahl kalkma durumda olanlarn da sraya girmesi beklenilmelidir. Emsal emsaldir Siyasette amaca ulamak iin birok ara kullanlabilir; ancak bir lkenin gemiini haksz yere karalayacak ve geleceine ipotek koyduracak grlerin resmi azlardan dile getirilmesi basit bir su olarak grlemez

14

Burada gzden kaan ve ac olan bir baka husus daha vardr. imdilik geerli olan anayasamz, lkenin btnlne ynelik her trl eylemi su saymtr (yasayla deil, anayasa ile). Tarihi gerekleri tahrif ederek ve olaylarla ilgisi olmayan tarihi kiilikleri thmet altnda brakarak halkn bir ksmn galeyana getirmek anayasal bir su oluturmuyor mu? Bunlar kantlamak iin de zel belge retmeye ya da telefon dinleyerek kant toplamaya gerek yok; bu beyanlar meydanlarda ve krslerde yapld. Nerede cumhuriyeti ve anayasann amir hkmlerini kollamakla- korumakla ykml olan cumhuriyet savclar, basavclar? Galiba onlar rektrleri, yazarlar, sendikaclar, parti bakanlarn, terrle mcadele iin yaamn harcam insanlar sorgulamakla meguller de onun iin Ekonomik baz rakamlar gndeme getirerek kalknyoruz grnts verme, yine tarihi birok olay bilmiyoruz demektir. Tarihte, zenginleen; ancak ahlak deerlerini ve adalet duygusunu yitiren birok toplumun ve devletin, zenginliinin altnda kaldn biliyoruz. Ticareti ve adaleti, kendi gdmne gre ynlendiren ve yandalarna peke eken tarihteki her lkenin (Romann, Bizansn Osmanlnn) k gibi bir k grmek istemiyoruz Birok lkeye ilham kayna olmu; dnya emperyalizmine ilk bakaldr olarak bilinen Trkiye Cumhuriyeti devrimlerini ve onun rn olan Trkiye Cumhuriyetinin gemiini kulaktan dolma bilgilerle ypratmak hem ahlaki grnmyor hem de sadece lkemizi deil tm bu corafyay belirsizlie srkleyecek bir davran olarak grnyor.

Prof. Dr. Ali Demirsoy

15

Sayn Kardeim Daha nce size gndermi olduum Bertaraf Olacam adl yaznn devam ne yazk ki dozu gittike artan Dersim Harekt tartmas ile gndeme oturuyor. Bilgisizlerin, ykclarn, Truva atlarnn, ibirlikilerin, Cumhuriyet dmanlarnn, gndemi saptrmak isteyenlerin cirit att; konumas gereken kesimlerin zellikle niversitelerin- sus pus olduu bir final yaanyor. Bu tartmann savcs hkmet, avukat da CHP olmamal. Bu Cumhuriyetin getirilerine ve deerlerine herkes sahip kmal. Cumhuriyetin andrlmasna ynelik her saldrya kar koymay ve bildiim ynleriyle grlerimi, nitelikli kitle olarak tanmladm sizlerle paylamay milli bir grev olarak benimsediim iin Dersim tartmas milli bir tehdit haline dntrlmeden nce yazm olduum Dersim Harektnn arka plann da ieren yazm son ithamlara yant olacak biimde dzenleyerek sizlerle paylamak istedim. yi okumalar Sayglarmla 24.11.2011