Radikal - Haber, Trkiye, yaam, ekonomi, spor, salk, sanat, sinema, mzik, DVD, eiti...

Page 1 of 3

Tarihiler Dersim'i nasl yorumluyor?

ABDULLAH KILI / AYA RER Trkiye / 24/11/2011 Dersim'de yaananlar tarihilere sorduk. Meselenin muhataplarnn uzlamas iin arivlerin almas hepsinin ncelikli talebi. Babakan'n zr ise, devletin bir kabahatiyle yzlemesi asndan bir ilk, tarihsel olarak bunun altn iziyorlar. Tarihi Dr. Cokun Ylmaz

zr dilemek o devleti ynetenleri yceltir

Dersim Olay mahiyeti itibariyle, icras itibariyle Trkiye tarihinin en dramatik olaylarndan biri. Dolaysyla bugnk tartma karar vericilerin, uygulayclarn gelecee bak asndan bir hatrlatmada bulunuyor. Bu hatrlatma tarih diye bir hafzann var olduunu, kaydettiini ve mutlaka bir gn bununla hem muhataplarn hem de onun temsilcilerinin yzletii hadisesini gndeme getiriyor. Bu olayn sadece kltr, etnik ya da mezhep vakas olarak ele alnmasn doru bulmuyorum. Bu Trkiyenin hem idare, hem siyasal hem de toplumsal tarihi asndan birok hadise ile ilintilidir. Babakann aklamalarna gelince; bunu da devletin toplumun idarecilerin tarihle yzlemesi, bulumas ve tarihi bir muhasebe bir ibret, bir ders ve bir tecrbe olarak ortaya koymas asndan da umut verici bir gelime olarak grdm belirtmek isterim. Devlet neticede millet iin var olan ve var olmas gereken bir kurum. Burada bir adaletsizlik var ise devletin bundan zr dilemesi bir ilktir ve ok nemli bir gelimedir. Bugn adna gelecek nesiller iin tarihe not dlecek sayfalardan birisidir. Devletin bir hakszl ve yanl karsnda bunu dile getirmesi ve geri adm atmas ancak o devleti ve o devleti ynetenleri yceltir. Devletle milletin bulumasn, kaynamasnn temelinin harcn oluturur. Olayn politik ve ideolojik kavgadan da karlp tarihi bir vaka olarak aklanmas gerekiyor. MHP Milletvekili, Eski TTK Bakan Prof. Yusuf Halaolu

http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=HaberYazdir&ArticleID=1070469

11/24/2011

Radikal - Haber, Trkiye, yaam, ekonomi, spor, salk, sanat, sinema, mzik, DVD, eiti... Page 2 of 3

stenmeyen bir takm naho eyler de oldu

Dersimde yaananlar 1937-1938in meselesi deil, ta Osmanldan beri orada feodal bir yap var. Osmanl devleti de orada bir harekata girimek istiyor ama Rumeli isyan iin kt iin Dersimle ilgilenecek zaman bulamyor. Ben meselenin etnik kkene dayandrlmasn yanl buluyorum. Bir kere Alevi meselesi deil, pek ok ekya grubunu orada saklandn belirtiyor Ahmet Cevdet Paa raporlarnda. Trkiye Cumhuriyeti de feodal yapy kabul etmiyor, devletin otoritesini o blgelerde de kuruyor. Olaylar srasnda istenmeyen bir takm naho hareketler de sz konusu. Taner Akam/ Minnesota ni.

1913te balad 2007de bitti

Dersim, 1913te balayan ve tm Cumhuriyet boyunca devam eden, Anadolunun Mslman-Trk eksenli homojenletirilmesi politikalarnn son halkasdr. Bence 1913de balayan sre 2007de Hrant Dinkin imha edilmesiyle tamamlanma aamasna gelmitir. 1913 Balkan yenilgisiyle balayan, 1914 baharnda Ege ve Trakya sahillerinden Rumlarn, Yunanistana srlmesiyle sistemli hal alan sreten sz ediyorum. Dersim, ilk defa Hristiyan olmayan ve ama Mslman da olmayan bir etnik-din grubunun imhaya tabi tutulmasyla ncekilerden ayrlr. Dersimlilerin 1915 Ermeni soykrm srasnda takndklar tutum onlarn imhasnda ayr bir rol oynamtr. Babakan Erdoan, 1938-9 Dersim katliamn CHPnin stne ykarak iin iinden kamaz. Cemal Ta/Aratrmac

Katliam szl tarih dorular

Dersimde bir isyann olmad ok ak. 20 yldr Dersim szl tarih almalar yapyorum, gerek tanklardan dinlediklerimiz, gerek konuyla ilgili materyaller ve askerlerin anlarnda aktr ki, orada kapsaml bir katliam yaplmtr. 1937de Dersime silahlar teslim edildi, Elazda yarglamalar yapld. 1938de temizlik harekat balatld. Katledilen kafileler su kenarlarnda ldrlm. Says fazla olanlar kurunlanp suya atlm, kk kafileleri de sngyle ldrmler. Sngyle ldrmenin nedeni de mermi harcamamak. Gerekten isyan olsayd insanlar kamazd. Benim ailemden 20 kii gtrlyor, 1 kii yayor, sng izleri duruyor vcudunda. Toplu mezarlarn da yerleri belli. kr Aslan/ Mimar Sinan niversitesi

Genelkurmay arivleri dnm noktas

Babakann aklamalar genel olarak olumlu. Bugn aklad belgeler aslnda bilinen belgelerdir ama bunlarn bu lkenin babakan tarafndan aklamas nemlidir. Trkiyede ilk kez bir babakan Dersimde yaananlarn devlet tarafndan gerekletirilen bir katliam olduunu ve bunun ok nceden adm adm planlandn syledi. Bu ifadeler meselenin bundan sonraki ksmlarn tartmak asndan olumlu bir kanal at. CHP ve dier partilerin de tarihimizin nemli bir parasn oluturan Cumhuriyet dnemi politika ve pratikleriyle yzlemesi ynnde bir beklenti olutu. Politik aktrler zerinden bugnk siyasi partilerle Dersim hadisesinin sorumluluu tartlacak, bu sorumluluk Fevzi akmak, kr Kaya ve Celal Bayar bata olmak zere Demokrat Parti ve sonraki siyasi partiler iin de bir sorumluluk yaratmaktadr. kincisi, arivlerin almas konusunda asl beklenti Genelkurmay arivlerinin almasdr. nk o devrin politikalar byk lde askeri hiyerari zerinden uygulanmakta ve kayt altna alnmaktadr. Dolaysyla Babakann aklamalar da ancak kendisine bal bulunan Genelkurmay Bakanl arivlerinin aklanmasn salad taktirde tamamlanm olacaktr. Aye Hr/Taraf Gazetesi

Atatrk operasyonun bandayd

Dersimin, Kemalist elitlerinin deyimiyle Cumhuriyet iin bir banba olmas, Dersimin sosyo-kltrel, etnik ve

http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=HaberYazdir&ArticleID=1070469

11/24/2011

Radikal - Haber, Trkiye, yaam, ekonomi, spor, salk, sanat, sinema, mzik, DVD, eiti... Page 3 of 3

dinsel yapsndan kaynaklanyordu. Hedef Trke konuan, kendini Trk hisseden, slamn devlet tarafndan ekillendirilmi Snni yorumunu esas alan, Batl anlamda modern, merkezi ynetime tabi bir Trk ulusu yaratmakt. Dersimi bu resme oturtmak ksa srede olacak i deildi. O halde bu ii radikal biimde ele almak onlarn deyimiyle- kesin bir ameliye yapmak lazmd. 1937deki birinci harektta smet nn babakand. 1938deki ikinci harektta ise Celal Bayar babakand. Her iki harekt srasnda da Apdullah Alpdoan Dersim Valisi ve Skynetim Komutan, Fevzi akmak Genelkurmay bakan idi. Atatrk ise bu ekibi birinci elden yneten kiiydi. Bazlarnn iddia ettii gibi Atatrk o gnlerde gerek zihinsel, gerekse bedensel adan salklyd ve tam anlamyla iktidara sahipti. Yani Dersimde yaanan korkun olaylarn sorumluluundan, ne Cumhuriyetimizin kurucu babas Atatrk, ne o yllarn tek partisi CHP, ne CHP geleneinin sembol ismi nn, ne sa muhafazakr gelenein temsilcisi Celal Bayar, ne de slami muhafazakrlarn saygyla and Fevzi akmak kurtulamaz. Bence bugn en byk sorumluluk AKPye dyor.

http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=HaberYazdir&ArticleID=1070469

11/24/2011