You are on page 1of 79

TARFSSLK

(lhilemeDnBilgisi)

NAZFHASANDEDE

Hazrlayan
hramczde
HacsmailHakk
ALTUNTA

SBN:
ismailhakkialtuntas@gmail.com
http://ismailhakkialtuntas.com

Dizgi
:H.smailHakkAltunta
Kapak
:
BaskCilt
:

stemeAdresi:

KTAPBASILMADI

eyh Nazf Hasan Efendi Kaddesellh


srrahulazzMoraYeniehrininOganlkasaba
sndandr. MuhaddisndenHac HalilEfendinin
oludur. Dedesi Mahmd Efendidir. 1208/
179394 tarihinde dnyaya gelmitir. Hakka
yrytarihi1277/1882olupkabriBahriye
Mevlevhnesindedir.
lim, sir, nazf, gyet nzik bir ahsiyettir.
Aynzamandamzikveedebiyatladailgilenmi
vebualanlardakendiniisbatetmibirMevlev
limidir. Mevlev tarikatnn riflerinden Nazf
HasanDedemskilmindeihtisassahibiolma
nn yannda neyzenliktede zamann stad ola
rak deerlendirilmitir. Altmbir yana kadar
ilim renmekle megul olmu, Tasavvufa g
nl veren mridininde ilme gerei gibi deer
vermesini istemi, mridin sadece btn terbi
ye almasnn yeterli olmadn, zhir terbiyeyi
de almas gerektii zerinde ok durmutur.
Ancak bu ekilde hem zhir hemde btn ter
biye alnarak noksanlklarn tamamlanabilece

4 NazfHasanDede

inisavunmutur.Onagreengzelseyinsan
larn hibir ilmi ayrmadan kendilerine yaraya
cakhertrleyirenmeleridir.
NazfHasanDedefaydaszvemlayniey
lerden uzak durulmas gerektiine ve uzak du
rulmadtakdirdebunlarninsanfesdagt
receine inanan, insann sadece szlerinde,
sohbetlerindedeil,btnhalvehareketlerin
debufaydaszileribrakmasgerektiinisavu
nan bir teblici kabul etmitir. Ona gre her
eyinlzmolduu birmahalvardr.Mridba
na gelen kt eyleri izle edebilmek iin bu
hilelieyleriderenmeli,busyedeikilem
dekisaadetinisalayabilmelidir.
Nazf Hasan Dede bir ey hakknda bilgili
olmann chil olmaktan ncelikli ve daha iyi
olduunu zelikle vurgulayarak ilme byk
deer atfetmitir. Dil bilmenin dahi nemli
olduunusavunmutur.
Anlattmz ekilde Nazf Hasan Dedenin
ierisinde eitli dn ve tasavvuf konular an
latt, zamanndaki bir takm meselelere
zm getirmesi amacyla ele ald Tarfs
Slk adl risalesinden gnmz insanlarnn
faydalanmas gerektiini dndk. Tarfs
Slkrislesitasavvufadairbirksmmeseleleri
zmesi ynnden nemli ve faydal bir eser
dir.NazfHasanDedenintabiriyle:

Ehliderdebudaholsunnazfenbireser
HimmetipriletekmlolduTarfsSlk

TarfsSlk5

Sleymniye Ktphanesinde yazma ve


matbubiroknshasbulunmaktadr.
Nazf Hasan Dede ve eser hakknda geni
bilgi iin 1 Fatih BLGNin hazrlam olduu
teze mracaat edilebilir. Tezde, TarfsSlk
rislesininOsmanlcadanlatinizesiveyorumlar
yaplmtr. Biz ise tezde kullanlm metine
olabildiince sadk kalarak gnmz Trkesiy
le tekrar hazrladk. Bir btn halinde olan
risaleyikendiierisindebalklaraltndablm
lere ayrarak anlalma ynnden kolaylk ol
masn dndk. Baz yerlerde konusu birbiri
ne mnasip olanlar birletirmenin gerekli ol
duundan takdim ve tehir, gerekli grlen
yerlere baz ilave bilgiler ekleyerek zenginle
tirdik.
TevfikveinayetAllahTeldandr.

hramczde
H.smailHakk
ALTUNTA
Esenlerstanbul
2010

SelukniversitesiSosyalBilimlerEnstitsTemel
slm Bilimleri Anabilim Dal Tasavvuf Bilim Dal
Nazf Hasan Dede ve TarfsSlk Adl Eseri
217415YksekLisansTeziKonya2007

ERHBEYANI(ENENOKTATAHTE'LBA)
MAMALKERREMALLHVECHE

2
Marifetbabnnilerisiniheves
Vebdesininremzidaimsanapes

Hz.Alikerremallhvechebuyurduki:
BilkitmsemavikitaplarnesrarKurn
Kerim'de toplanmtr, Kurn Kerim'in tm
esrar Fatiha'dadr, Fatiha'nn tm esrar Bes
melededir, Besmelenin tm esrar 'B' har
findedir, B ' ' harfinin tm esrar da onun
altndakinoktadadr.
Dahasonraylebuyurdu:'B 'harfinin
altndaki nokta benim. 3 yani bu nokta im

(Niyazii Msri, H. 1184); Tercmei risalei


noktatlbeyan Atatrk Kitapl OE_Yz_000125 /
04,stanbul
3
ElKunduzi elHanefi'nin "Yenabi'l Mevedde",

8 NazfHasanDede

yoluilegetirmesindenmuradudurki;
Cmle eyann hakkati bir cevherden ol
mutur. O cevher benim demektir. Kurn
Kerim yirmi sekiz harfdir. Hepsinin asl bir elif
tir.Elifinaslnoktadr.Onoktabumahlkatyok
iken var idi. imdi vcudun olmadan, kan ve
gznvecmleazanyokikenbirnoktaidin.O
noktamisaliolannoktazahirolmakistedi.eh
vet olup ana rahmine dt. Gelip zahir oldu.
Boyunelifgibiuzad,elifoldun.Banonoktai
hakkatoldu.Vcudun'B 'oldu.Dierazalar
batanbaa bir harf oldu. imdi batan ayaa
AllahTelkelmnasenaykolki,besmelenin
srr senin vcudunda oldu. Yani sen seni bil
mek,sanayeterdemekolur.

Btneyannevveliinsandr.
Vcuduharfmesabesindedir.
Harflerinevveliiseeliftir.
Elifinevvelinoktadr.

OnoktaKurnKeriminbandakibesme
lenin altnda bulunur. Hz. Ali kerremallh
veche O nokta benim der. Yani eyann asl
benim demek olur. Eer Seni dahi bildin ve
bilirsen,hakikattenagh4olursun.

Kemaleddin elHalebi eafii'nin "edDarr'l Man


zum"
4
Agh: (Ageh) f. Haberdar. Uyank. Kalbi uyank.
Malumatl.Basiretli.Vkf.Bilen.

TarfsSlk9

Zt diye Hazreti Hakkn varlna derler.


Yani vcuduna derler. Btn lem onun zatn
dan ibarettir. O zttan zuhra gelmi ve Ona
dnecektir.
5bunaiarettir.Yanicm
le lem bendendir, yine bana dnecektir. Bu
gelmekliin gitmekliin itibar halka tefhim6
iindir. Yoksa kmil katnda varmak gelmek
yoktur.

Nazm:
Varmakgelmekhiyoktureytalipheman
Geenniyettarkndanburemzevargr
Seninvcudunusenbilme
VehiSenisanmaseninnesnenyoktur.

Nazm:
Busendebendiyenbilsendeilsin
Senolsncandeilsintendeilsin
Sanabusenlikadnsentaktn
Cahmi7kendinzellikleyaktn
Grenodurgrnencmleodur
hemanbugziradeHakkayoldur.
HazretiHakknseninsfatvardr

"Biz Allah iiniz ve biz nihyet ona dneceiz,"


Bakara,156
6
Anlatmak.Bildirmek.
7
Cahm: iddetli ve kat kat birbiri zerine yanan
ate. ukur yerde yanan ate. * Cehennem'in bir
tabakas.

10 NazfHasanDede

Osfatlarnulusuismialimdir
Biridahikadirdirvahiddirvemriddir
VeSemidirbasirdirmtekemmildir
smiHvedir

Eer bu sfatlar sende olmasa meyyit (l)


olursun.
Bu sfatlarla muttasf olduundan gah ol
dun. drak mertebesine yetiip phesiz
hakkatineyetiirsin.

TARFSSLK
Bbismillaholubehriulm
Noktasolehrinbbsselm
OlduremzisrrAhmedleAl
Nkteisebilmesndenmerm

Sipsuminnetvekrtemenn
BederghHdvendiTel
ZehkudretkibirdemKndmekle
demdenlemikldhveyd
Gelincesahnsahryvcda
Buyurdudemetalmiesm
Saltbselmbhasrbadd
OlarhRasleherdemihd8

Besmeleninbharfiilminehridir.
Noktasselamvegirikapsdr.
BuremzAhmedveAlininsrrdr.
BunkteFatihasuresindekigayedir.

Duamzminnetlevetemennivekrle
SahibimizAllahTelnnkapsndayz
KudretiylebiranOldemesiyle
demdenlemiaikrkld
Varlkmeydannavcudnugetirince
demeisimleriretti

12 NazfHasanDede

Fakrden baz mridler tasavvufla ilgili bir


risle taleb ettiklerinde her ne kadar tasavvu
funtarifiterkidavavesrlargizlemekisede;
Ve sakn bir sey isteyeni azarlama, Fakat
Rabbinin nimetini anlat. 9 yeti kerimesi ve
fierfin10balangcndabulunan
Her kime bildii bir konuda soru sorulur
daodabunugizlerseAllahTelkyametg
nonunaznaatetenbirgemvurur.11
hadsi erfi dnnce mridleri men
edemeyip Primiz Hazreti Mevln Celleddni
Rm kaddesellh srrahul azz Efendimizin
rhniyetikudsiyelerindenyardmveiziniste
yerek i bu risleyi sunmak iin hazrladm.
sminide TarifsSlk (Manevi Yolculuun
Bilgisi)koydum.Mutlakvesonsuzfeyizvebol
luk sahibi Allah Tel faydal olmasn ihsn
buyursun.
Amn.

Saltselmilesayszvenoksanszolarak
Raslnrhunaheranhediyeederiz.
9
Duha,1011
10
KAADI, yaz, E'if bi Trifi Hukukil' Mustafa
ifai erif, (Tercme edenler: Naim Erdoan Hse
yinS.Erdoan),stanbul,1980
11
EbDavd,lim,3660

TarfsSlk13

Allahtellemleriniinyaratt?

Bu lemler ve btn mahlkat meydana


kmadannceAllahTelmda 12idi.Hatta
baz ashb Raslllah sallallh aleyhi ve
selleme;
Allah Tel mahlkt yaratmadan nce
neredeydi?
diye sorduklarnda MirtlVcd 13 isimli

12

Ashab kiramdan Ebu Rezin el Ukayl


radiyallhanhbirkeresindeRaslllahsallallh
aleyhiveselleme;
Rabbimizmahlkatyaratmazdanncenerede
idi? diye sorar. Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemde;
Fevkinde ve tahtnda hava olmayan ma da
idi diye buyurur. (Timizi, Tefsir sure 11. 1; bn.
Mce.Mukaddime.13;bnHanbel.IV/11.12)
13
MirtlVcd ve Mirktshd, mellifi
Abdlahad Nri b. Mustafa Safyi esSivs el
Halvet, Sleymaniye Ktphanesi H. Hsn Paa,
Demirbano;001198,snflamano;2977.
Bkz: YILMAZ Necdet; Abdlehad Nri Sivas Ve
Mir't'lVcd Ve Mirkt'hd Adl Eseri
[Kitap]. stanbul: Marmara niversitesi Sosyal

14 NazfHasanDede

kitabnerhindeyeralmolduuzere;
Onegkyznstndenedealtndaolan
mdadr.hadsierfiylecevbbuyurdular.
Bengizlibirhazineidim,bilinmekistedim.
Bu sebeple bilinmek iin mahlkt yarattm.
Onlara nimetleri sevdirdim. Bu vesileyle beni
bildiler.14hadsikudssiile

Bilimler Enstits Temel slam Bilimleri Blm


TasavvufBilimDal,Y.LisansTezi,27129,1993.
14
Acln.2/132;AliyulKari.273:Manasdoruolsa
da hibir senedi olmayan bu szn hadis olmad
aktr.Ancakszkonusurivayetleilgiliolarakeyhi
Ekber Muhyiddn bnulArab (560638/11651240)
Kefen sahh, fakat naklen sabit deildir dedii
nakledilir. Esasen bunun, hadis ilmi kriterlerine
uygunolaraknaklensabitolmubirhadisolduunu
iddiaedenbirmutasavvfdabilinmemektedir.zel
likle bnl Arabnin yukardaki sznden sonra,
konuedildiitasavvufliteratrndegenelliklesahih
olupolmadsorgulanmaksznkutshadisolarak
deerlendirmeeilimibelirmivebuzamanlagenel
bir kabule dnmtr. smail Hakk Bursevinin
(1137/1725) bu rivayet hakkndaki u deerlendir
mesi, ayn zamanda genel olarak mutasavvflarn
yaklamtarzlarndayanstmaktadr
Kefehlinegrebuhadissahihtir,isterse,hadis
hafzlarna (ezbercilerine) gre sahih olmasn... Zira
kef ehli olanlar, bizzat Raslllah sallallh aleyhi
vesellemEfendimizdenalrsylerler.Hadisezberci
leriisenakilyoluylarivayetederler.Ayrcabireyin
belli bir senedi olmaynca, sabit olmadn icp
ettirmez.udakatdir:Kefitibariylesahiholanbir
ey, nakil yoluyla gelenden daha sahihtir. Zira kef
hlindevehimvehaylolmaz.

TarfsSlk15

Beninsanlarvecinleribanaibadetetsin
ler diye yarattm. 15 yeti kermesini (bni
Abbas radiyallh anh bana ibdet etsinler
diye (liyabdn)yerine beni bilip tanmalar
iin (liyarifn)yarattm eklinde tefsir buy
rulduu zere zt ilh mdaki gizliliindeki
perdeyi kaldrp bilinmeklii murt edince
lemleriyaratt.

15

Zriyat,56

Allahtelilknceneyiyaratt?

MecmaiHafdiTeftznkitabndayazl
olan hadsi erifte Raslllah sallallh aleyhi
vesellembuyurduki;
Allah Telnn ilk olarak yaratt benim
nurum,benimruhum,benimaklmdr.16

16

Teftzan(791/1389)iseerhHadisErbaindebu
unsurlardahadaoaltr:
AllahTelnnilkyaratteyilimdir
AllahTelnnilkyaratteycevherdir
AllahTelnnilkyaratteyincidir
AllahTelnnilkyaratteynrudur
AllahTelnnilkyaratteyruhumdur
AllahTelnnilkyaratteylevhdir
AllahTelnnilkyaratteyakldr
AllahTelnnilkyaratteyardr
AllahTelnnilkyaratteymelekdir
Teftzan(791/1389)yorumundabtnbunlarn
msemmalarnn, Hz. Muhammed sallallh aleyhi
veselleminruhuolduunusyler.Hadistezellikle
buifadelerinkullanlmalarndakihikmetlerideyle
aklar:
Hz.Muhammedsallallhaleyhivesellemv
cutsadefninincisiolduuiininci,nraniyetinden
dolay nr, aklnn okluundan ve stnlnden

TarfsSlk17

dolay akl, ilerin tedbiri itibariyle kendisine uy


mada muvaffak olduu iin kalem, ilimlere
vukufyetinden dolay levh; melek sfatlarn gale
besindendolaymelekdenmitir.(EKER,1998),s.
135
Tasavvuftakiilkyaratlileilgilitartmalarda
daenokkullanlanhadislerdenbirisiolanburiva
yet, ilk dnem tasavvuf klasiklerinde bulunmad
haldesondnemsuflerininenokkullandhadis
lerden birisidir. zellikle Muhyiddin ibnl Arab
kaddesellh srrahulaziz (638/1240) n birok
yerdekullanddeiikvaryantlarvardr,rnein;
AllahTelnnilkyarattey,benimnurum
dur.
Allah Telnn ilk yaratt ey, benim ruhum
duryada
Allah Telnn ilk yaratt ey akldr bir
bka rivayette nefistir Onun btn bunlardan
kastettii ey Hakikat Muhammediyedir. Btn
kinatn Onun hakikatinden geldiini ve ruhundan
zuhur ettiini, Hakikat Muhammediyenin varlk
leminin balangc olduunu bu hadise dayandrr.
Bir bka yerde yine ayn hadisi yorumlarken yle
der:
Allahn ilk yaratt ey onun ruhu veya ka
lemdir. (Allah Telnn ilk yaratt ey kalem
dir. (Ebu Davud. Snnet. 16: Tirmz. Kader. 17.1
bn Hanbel. V/3 17: Tirmz Ubde b. Samit yoluyla
gelen rivaete HasenGarib derken (bkz. Tirmz
Kader17)EbuHureyretarikiylegelenrivayettebtl
ve mnker olduu sylenir. Bkz.Suyti. Lealil
Masnua.130131;Acln,1/309)
Dier ruhlar onun ruhununczleridir. Onun iin
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem efendimize
EbulErvahderler.Buruhkllaklnsuretidirki

18 NazfHasanDede

hadsi erifleri zere ilk nce saf ktan


Hakkat Muhammeddiyye zuhur eyledi.
mavesafktasavvufliteratrndehi
yaratlm olmayp o makamda hi bilgi olma
yanhlolarakkabuledilir.
Nur ve Ruh Muhammed ve akl kll ve
kalemi al sylediklerimizin hepsi bir eydir.
Mnasebetleri itibriyle drt isimle tabr edil
mitir.Sonra
Sen olmasaydn bu kinat yaratmazdm
17
hadsi kudsiyyesinin tasdiki zere Nru

demihakikidir.Havvaisekllinefsinsuretidir.
Vcutkllaklnsataraf,imknisesoltarafdr.
Btnmevcudataklikllvenefsikllnizdivacn
danmeydanagelmitir.Budurumagreinsanolu
nunebeveynidemiHakikiolanaklkllileHavva
ihakikiolannefsiklldr.
Son dnemden bir bka sufi, yorumunda yine
buhadistekinr,ruh,kalemveaklkullanrvedr
dnn de bir olduunu belirtir. Ayn ayn isimlendi
rilmelerinin hikmetini de yle aklar; Akl den
mesininsebebi;hereyi,hibireyeihtiyaduyma
dan bilmesidir. Nr denmesinin sebebi, btn
nurlarnaslolmasndandr.Dierbiryorumdadabu
drtunsuruzlatrlarakikiyeindirilir;
Kalem,aklcinsiden;nrdaruhcinsindenolarak
kabul edilir.(EKER Necmeddin lk Dnem
Sufilerinde Hadis Yorumu [Kitap]. Kayseri: Erciyes
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits 72650
(DoktoraTezi),1998.s.134)
17
Hadiskitaplarndaaslbulunmayanbuvecizifade
hadis tenkitilerince de red edilmitir. Aliyul Kri.
Aclnveevkn,Saanninmevzudediininaklet
tikten sonra manasnn sahih olduunu kabul eder

TarfsSlk19

Muhammedsallallhaleyhiveselleminere
finebtnruhlaryaratlp
Ben sizin rabbiniz deil miyim? 18
hitbnakarlk
Evet(kesinlikleylesin)19cevbverildi.

ler. Bkz.Aliyul Kri. 288; Acln, II/164: evkni.


Fevaidul Mecmua, 326; Deyleminin bn. Ab
bastan; bn. Cevzinin Selmandan naklettikleri
rivayetlerinherikisidemevzukabuledilir.Suytide
mevzuolduunutasdiketmitir.Elbnideyukarda
kileri naklettikten sonra mevzu olduunu aklar.
Btn bu deerlendirmeler iin Bkz. Saan. 52:
AliyulKri.295.296;EIbni.SilsileniAhdisiDaire.
1/282
18
Araf,172
19
Araf,172

nsanndnyayainii

Elestmenzilindenlemiahdetegelince
yekadarinsanlemdengeti.Onlaralemi
Lht, lemi Ceberrt, lemi Melekt tabr
olunur. nsan bu lemleri geib demiyyeti
(nsanl) buluncaya kadar madeniyyt ve
nebtt ve hayvniyyet gibi keyfiyetlere
uradkdan sonra ana rahmine gelip oradan
insn unsurlar zuhur eyledi. lemi lhutdan
lemi ehdete gelince bu tertip zerine ve
nisbetleriyle younlap (nurn zelliklerini
kaybedip) lemi ehdetde youn olan (drt
unsurtoprak,su,atevehava)btnleti.20Bu

20

lem:Btncihan,kainat.Herey.
lemiAsgar:Enkklem.nsan.
lemiBerzh:Kabirlemi.
lemi Cebert: Azmet ve kudret lemi. Kudret
lemi.Lhutlemiilealttabulunanmelektlemi
arasndakilem.
lemiEkber:Enbyklem.Kint.
lemiEmir:Ruhlarlemi,zamanlsbulunma
yan, Allah (cc)n emriyle vastasz yaratlmann
olduulem.
lemiErvh:Ruhlarlemi.

TarfsSlk21

lemleri geince o Elest hitbn ve o


mhedeyizyiettiginden
lmeden nce lnz. 21 srrna mahzar
olarak;
Hikmet mminin yitik maldr. Onu nere
de bulursa alr ve onu almaya en layk olan
odur. 22 areti zere o lemleri ve o
mhedeyibulup
Gnderenlegnderilenarasndabirvasta
olmad halde mahiyetini yalnzca Allah Te

lemiEsbb:Sebeblerlemi.Dnya.
lemiFni:Geicilem.Dnya.
lemiGayb:Zhirenhissedilmeyen,ruhlar,melek
lervecinleremahsuslem.
lemiKevn:Varlklemi.Kint.
lemiLht:lhlem.Rhnmnevlem.Yani
keyfiyeti,belirtisiolmayangzlerinidrakindengizli
olanlemdemektir.
lemi Mna: Ehline ak olan, mnen anlalan
lem.
lemiMelekt:Meleklerlemi.
lemiNst:nsanlarlemi.
lemiehdet:Dnya.
21
Acln, II/ 2 Hadis no: 2669.; Ali el Kr, el
EsrrulMerfa,s.348.nr.539.:Sfiyyeninsz
dr.HerikieserdebnHacereatfla:Sabitdeildir.
Demektedir. Ancak mn itibariyle destekleyen
merf rivayet iin Hkim, V/ 3269. nr. 7938.: Sa
hih.; Tabern, Kebr, VIII/ 314, nr. 8174.; Heysem,
MecmeuzZevid, X/309,; Ahmed. b. Hanbel,
isnaddaki shak. b. Nsihin Kezzab, haberin de
Mevzolduunusylemitir.
22
Tirmizi,lim,2903.

22 NazfHasanDede

lnn bildii ekilde bizzat kendi nefsinden


yinekendinegeldi.srlarnahlolarakyaknlk
kazanmaktr.
AllahTelnnztilhiyyesininhullveit
tihatetmedentecellicihetiylezuhureylemesiy
ledenizdekizuhuredendalgalargibisayszve
okdalgalargibidenizinaslvehakkatinedei
iklik getirmedii gibi esm ve sft tecellisi
ynylede madaki bulunduu hline bir de
iiklikgetirmemitir.uaniindeyledir.
Onun zat her ey yok olacaktr. Hkm
Onun dur. Siz Ona dndrleceksiniz. 23 ve
tarifolunanlemleriveomhedeyibulem
i ehdetde seyr ve mhede eden deme,
lemiNsut(nsanlarlemi)ismiverildi.

23

Kasas,88.

nsan

Bu lemi ehdet lemi imkndr. Bu


lemde ne kadar irfn ve keml elde edilirse
hiretlemindeokadarderecevekazansahi
biolacaktr.
yilikilemektendeolanlar(sbk),kar
lklarn almakta da nde olanlardr (sbk).
te o yaklatrlanlardr.24 yeti kermesinde
olan evvelki (sbk) bu lemi ehdetde nde
olanruhlarolupikinci(sbk)"hiretleminde
dahindeolanlardr.Eernceki(sbk)ezele
verilir ise mutlak cebirden kurtulunmaz; sonra
neraslnekitabnealmalzmgelirdi.n
k ifi erifde; Dnya ahiretin tarlasdr 25
hadsierfiyle;
Bu dnyada kr olan kimse ahirette de

24

Vaka,1011.
Aliyu'l Kari. 199; Aclun. 1/490; Hkim.
Mstedrek. IV/312: Zehebi "mnker" olduunu
ravilerindenAbdullahb.Cabbar'nma'rufolmadn
syler.Bkz.Saani.
25

24 NazfHasanDede

krdr; 26yetikerimesibunudestekler.Ger
ekte dnya ilerinde cebirden kurtulmak g
ise de hiret iin cebr yoktur. Batn terbiye
etmek elbetde almak lazmdr. Hazreti Pr
Efendimiz
Nebiler dnya iinde cebrdirler, kfirler
deahiretiinde.27
buyurduklarbunairettir.nk
Onlar ayakta iken, otururken ve yanlar
zerindeikenAllahzikreder,yerdekivegk
lerin yaradln tefekkr ederler. 28 yeti
cellesiiaretizereRaslllahsallallhaleyhi
ve sellem zikr ve tevecchle emrolunmutur.
Hernekadar;
O'nu vg ile tesbih etmeyen hibir ey
yoktur. Ne var ki siz, onlarn tesbihini anla
mazsnz. 29 yeti kerimesinin manasna gre
btn ey lisn hl ile zikredeci ise de Allah
TelHazretidemaleyhisselmyaratp,
(Allah)demeisimlerintamamnret
ti. 30 yetinden kan sonuca gre insan
bilerekdenzikreder.ZrAllahTelinsan
Biz insan en gzel sekilde yarattk.
31
yetikermesive
Allah Tel insan kendi suretinde yarat

26

sra,72.
Mesnevi,c.I,b.637
28
limran,191
29
sra,44.
30
Bakara,31
31
Tin,4
27

TarfsSlk25
32

mtr.
Allah Tel demi kendi suretinde yarat
t.33
Allah demi Rahmn sretinde yaratt.
34
hadsierifleriyleve
nsanabilmediiniretti. 35yetiiles
tnlkverdii;
phesizdemolunuereflikldk. 36ile
imtiyzsahibiklmtr.

32

Buhr.stizan.1:Mslim.Birr.115.Cennet.28:
bnHanbel.II/244251
33
Buhr.. stizan. 1: Mslim. Birr. 110. Cennet.
28;.bn.Hanbel.II/244.251.315.323.434.463.519
34
bnKuteybe,278.
35
Alak,5
36
sra,70

nsannilhilemednzlemi

Zhirdeinsanlemiasgr(kklem)g
rnrisedehakkatdeinsanlemiekber(b
yk lem) olup dier lemler lemi asgrdr.
nkmahlktikiksmdr.
Birimahlkliztihi(Kendizatylayaratlm)
ikincisi mahlk ligayrihidir. (Bkasna muhta
olarak yaratlm) Hatt insanln kemlini
bulamayp cehletde kalanlar dahi mahlk li
gayrihi nevinden kurtulamamtr. Mahlk li
ztihi ksmnda olan ancak keml mertebeyi
bulan insandr. nk btn insanlar bir sevi
yedeolmayp;
kiminitekinederecelerlestnkldk.37
yetikermesive
Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?38
yeti ile keml sahiplerinin Allah Tel katn
dakiyksekmazharveimtiyznadlaleteden
demsrrvenceliinigsterir.

37
38

Zuhruf,32
Zmer,9

TarfsSlk27

demdengayekemlehlidir.nsanlardan
keml ehli olmayanlar dahi znde bulunan
itiyakla yine dem kemli ve daha ncede
belirttiimiz vatan asliyyesini aramaktadr.
Dikkat olunursa btn ruhlarn bir arad var
dr.Meselabireyemuhabbeteder,tezvakitte
ondan usanp dierine meyleder. Ondan da
usanrbkasnameyleyler.Bubulduueyde
lezzet ve doyum bulamamas asl aradn bu
lamadndandr.nkruhlarnarzuveitiyk
vatanasliyedir.
Vatansevgisiimandandr.39
hadsierifiyleHz.PrEfendimizin;



Aslndauzakdenkii,yinevuslatzama
nnarar.40
Buyurduklarndanmaksatbuvatanasldir.
Buna gre mertebeleri tekmil eden kii fakr
tmbulur.
Fakr,benimvnkaynamdr 41hadsi
erfinin manasn Fahri lem Raslllah

39

Sehav,Makasd:s.183;Semhud,Gammaz:s.60;
bn'dDeyba\ Temyiz: s.77; Aliyy'1Kar, Kbra:
s.189; Acln, Kef 1/413. Hadis hafzlarna gre
bununaslyoktur.
40
Mesnevi,c.1,b.4
41
bn. Hacer ve bn. Teymiyye batl ve mevzudur
derken; Bkz. Acln. II / 87; Bu ifadelerden sahih
olmadanlalmakladr.

28 NazfHasanDede

sallallh aleyhi ve sellem Efendimizin zhir


olmayp belki kalbinde msivdan hi bir ey
olmayarak ilh nrun istlsyla tamamen yok
olmas demekdir. Hatt fakr tm gelmedike
FakirliktamamoluncaoAllahtandr,fakirlik
dnya ve ahirette yz karaldr. 42 srlar
haberdarolunamaz.BumanaytekidiinFakr,
az kalsn kfr olayazd.43 Hadsi sylenmi

42

[Fakr mertebesi tamam olan ancak Allahdr,


gibi binlerce beyhude szlere gelelim. Yani Fakr
tamam olunca Allah yz gsterir, onu bulur ve
grrsn,szndekfryoksabusznmanaso
deilse, seninle Hristiyan arasnda ne fark olabilir?
Nihayet Hazreti s, Hallac Mansur'dan da
Bayezid'dende,tekilerdendedahaltifbirzatidi.
u halde Hristiyan s Allahdr veya Allahn
oludur, dedii iin knamak neden? Hlbuki sen
de ayn eyi sylyorsun. u halde, Fakr tamam
olunca Allah Tely bulursun, sznn manas,
Herkiminnefsilrse,eytandalr;kthuy
lardan temizlenerek Allah Telya kavuur, s
zndeki mana gibidir. Ama bu kavuma h Allah
Telnn zatna kavumak deil, belki onun yoluna
girmektir.Kul,AllahTelnnkendisinekavumad
n, ancak Allah yoluna girdiini anlar. Aksi halde
AllahTelyolundansapmolur.Sonraonunnefsi
de dirilir, eytan da! Allah Tel yolunun nuru ile
Allah Telnn zatnn ruhunu ayramayan, daima
karanlktadr ve krlemitir. (emsi Tebriz
Mehmet Nuri GENOSMAN Maklt [Kitap].
stanbul:Ata,2007.(M.80),s.160)]
43
(EbuNuaymHilyede;bn.SikknMsannafnda.
Beyhk uabulmanda: bn. Adiy el Kamil de.
Hasan Basr den rivayet etmilerdir. Bazlar da.
Senedinin zayf olduunu sylerler. rnein

TarfsSlk29

tir.
Buhadsierifrzamakmnbulamayanla
rn nedir benim ekdiim diyerek bir takm
layk olmayan benzeri kelmlardan Allah Te
lya snmak gerekir. Bunlar fark ve anlay
ancakdemkemlatbulanlaragerekir.

Bilmektirancakmaksatglende
demdirdem,dembilite44

Tabern Enesten zayf bir senetle rivayet etmitir.


Bkz. Acln. II /108; bn el Cevz, ellell
Mtenhiyye (III), DarlKtbil lmiyye, Beyrut
1403,c.II,s.805.
44
Glbahesindebulunmaktakigayebilmektir
demdirdem,demanlayta

lhilemedniingereklirehber

lemi ehdette seyr ve mhede etmek


bahsettiimiz eyleri bilmek ve tarif olunan
lemleribilmekisteyenkimseiinhayattaolan
mrid lzmdr. 45 nk balang hallerinde
neyin nasl olaca bilinmediinden ve
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ve
ehlullahn rhaniyetinden ilim, irfan ve feyz
almakokzordur.nkrhaniyetveyoluok
incedir.nsandnyayainerekkaybettiizellik
leri tekrar kazanmas gerekmektedir. effaf
olmayan ve youn olan ince eyden feyz ala
maz. Binenaleyh unsurlardaki incelik ve
efafalkkazanmakiin
AllahTelnnahlakylaahlaklannz.46

45

Dnyadan gm mridin talebeleri terakki


edemezdenilmitir.
46
(Hadisolmadaktr.Suyt,ElCmiusSagrBi
erhilAkidetitTahaviyye, s. 123) Hadis iin bkz.
Muhittin Uysal, Tasavvuf Kltrnde Hadis,Bknz:,
Konya2001,s.346.
"FtuhatelUlmunungiriindeGazzali"Allah

TarfsSlk31

Emrinikazanmbirztamuhtatr.
htiyacn srrn bilmeyen baz insanlar Al
lah Tel seni kimseye muhta etmesin diye
birbirlerine du ederler. Aslnda lemde ihti
yasz hibir ey olmaz. Efendi hizmetkra ve
hizmetkrefendiye,hastadoktora,doktorhas
taya,mridmride,mridmridemuhtatr.
Eermridolmasamridkimiirdedecektir.
Bu sebeple Allah Tel hikmetinden her eyi
birbirinemuhtavebo bireyyaratmamtr.
yle ise; mrid yolcu olup mrid rehberdir.
Rehbersiz yol bulunamaz ve niyet edilen haki
kat ehrine ulalamaz. Mesel bir kii gecele
yin bir ehre gitmek murat etse ve yollarda
yrtc hayvanlar olsa ve yolu bilmezse elbette
iki eye muhta olur; biri fener, ikincisi reh

Tel'nn ahlak ile ahlaklann" vecizesini zikret


mekteveyledemektedir:
"nsann mkemmellii ve mutluluu, Allah
Tel'nn sfatlarn kazanma abasndan ve ken
disini Tanr'nn sfatlarnn gerek anlamyla ss
lemesindenibarettir"
Allah Tel'nn en gzel isimlerinin aklanma
sna ve yorumlanmasna ayrd nl eseri "el
Maksad elEsna fi erh Esmai Allahi Hsna"nn
birinci blmnn drdnc faslnn balnda
Gazzali,yineayngrtekrarlamaktadr:
"KulunmkemmellikvemutluluuAllahTe
lnnahlakileahlaklanmaveO'nunsfatlarve
isimlerinin manalaryla bezenmeden ibarettir"
(Gazzali,ElMaksad,s.6,26)
(ARSLANAhmetII.Kur'anHaftasSempozyumu
[Kitap].Ankara:Fecr,24ubat1996.,s.329)

32 NazfHasanDede

berdir.
Fenereriat,yoltarikat,rehbermrid,gi
deceiyer,ehrihakkattr.Eeryalnzfeneri
eline alsa gayesi olan yere gitmek mmkn
olmaz.Yadafenerialprehbersizgidecekolsa;

Korkutucuvadilerdendelilsizgeilme!
buyurulduu zere yolda nefis ve eytan ben
zeri zararl hayvanlardan zarar grme korkusu
vardr. Ya da rehberi olup feneri olmasa nce
rehberi gremez ki arkasndan takip edebilsin.
Yoksabirukuraderyineistediinevaramaz.
Sonuta mrid erat fenerini eline alp ve
rehber olan mridin izinden kmayp onun
delletiyle yollar selmetle geip ehri
hakkate kavuur. Sabah olup gne dounca
da eritn btnnn ayn hakkat ve ayn
mafiret47olduunuanlar.

47

eriat, tarikat ve marifetin ayn eyler olduunu


anlar.

LHLEME
DNTEKHALLER

Teslimiyyet

Nefsi slah iin mridi kmile muhta ol


duu gibi mride gerei gibi uymak ve
teslmiyet arttr. Kutbuddin Dmek Rislei
Mekkiyye nm kitabnda Raslllah sallallh
aleyhivesellemEfendimizdenrivyetettiki;
Kavminin iindeki eyh, mmetinin iin
dekinebigibidir.48
Bu hadsi erifi tefsren Hz. Pr Efendimiz
Mesnevierflerinde;
(Peygamber, leri giden eyh, kavminin
arasndanebiyebenzerdedi.)49
buyurduklaruymanngereiveteslmiyetin
beyndr. Hlbuki bir mridi kmil talebinde
olankiiiin,itengelentambiristekvearzuy
la olsada, i dnyas almam olduundan
setii mridin kemlini fark edip ayrmaya
kudreti olmadndan, ulatrc kemali yle
dnmelidir.
Herkesin snak ve korunma makam olan
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme dayan

48

Hadis iin bkz. bn Hbban, c. II, s. 39; Mnv,


a.g.e.,c.IV,s.185.
49
Mesnevi,c.3,b.1774

36 NazfHasanDede

makiinAmanlafznnnMuhammedismi
erfiilematematikseldeeriayndr,50iaretiy
le An zikri amndr Y Raslallah zere
aman srrna sarlp vesvese ve dnceleri
yok edip zahiri be duyu ve i dnyas ile
Hakkat Muhammediyyeye ynelip lisnen
saltveselamverhaniyettenyardmileme
gul olur. Uyank hlde grmek mmkn ola
mazsa, bu niyet sebebiyle rya leminde
RaslllahsallallhaleyhivesellemEfendimiz
grnrbirmridiiareteder.
Beni ryasnda gren kesinlikle beni gr
mtr. nk eytan benim eklime gire
mez.51hadsierfizereomridekalbba
lanmaldr. Eer bir iaret gremezse sabrla
eriatzeredevametmelidir.
Zerre mikdr akl olan ardan hisse kapar
Devsrirbinbiriekdenhaledermacnyapar

beyti ger zhirde kaba bir mana gibi


grnrsede ders alnmas gereken bir kelm
dr. Burada ardan maksat mrid, bin bir iek
den murat bin bir esm ve macndan murat
onunla hsl olacak kemlattr. Arlarn deti,
beysiz bir kovanda toplanamaylardr. Arlar
beyleri hangi tarafa giderse peinden gider ve
onuterketmezler.Eerbeyleriolmasabaldahi
yapmazlar. Bunun gibi mrid de hi bir vakit
mridininpeindenayrlmamaldr.

50

Ebceddeeri92dir.
Hadis iin bkz. bn Ad elCrcn, elKmil fid
Duaf(IVII),DarulFikr,Beyrut,1988,c.VII,s.221.
51

Tabiolmavegvenme

Mrid balanm olduu mridin rettii


ekilde zikir ve tevecche devam eder. Eer
mridinin hakikatin, mhede eylemi ve
manev haller meydana gelmise bu durumu
mridin kemline almet saymaldr. Eer
kendi mhedeedemezsedoruszlkimse
lerden be kadar mhede eylemilerden
duyarsa bunu mridinin kemline doruluu
na dellet edeceinden kendinin mhede
edememesi yine kendi kusur ve noksanndan
kabuletmelidir.Buekildephedenkurtulmu
olur. nk mrid hangi tarikattan olursa ol
sundiertarikehillerinideBalangvesonu
itibariylehepbirbilerekkendimridinecn
gnlden teslimiyetle tabi olup emir ve nehyi
ne uymak gereklidir. Tarikatlerin sonu ve ba
langc hakknda Mirt Vcd 52 erhinde

52

MirtlVcd ve Mirktshd, mellifi


Abdlahad Nri b. Mustafa Safyi esSivs el
Halvet, bulundugu yer; Sleymaniye Ktphanesi
H. Hsn Pasa, demirba no; 001198, snflama no;
2977.

38 NazfHasanDede

yazlanaklamayagre;
Ben ilmin ehriyim; Ali de onun kaps
dr.53
hadsi erifine gre hakikat ilmin kaps
AliyyulMurtazkerremallhvecheEfendimi
zevarrveoradanHakktMuhammediyyeye
alr. eyhe muhabbet, Hz. Ali kerremallh
veche Efendimize muhabbet, Raslllah
sallallh aleyhi ve sellem Efendimize muhab
betgibidir.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem yle
buyurdu:
Kim Aliyi severse beni sevmitir. Kim de
beni severse Allah sevmitir. Kim Aliye
buzederse bana buzetmi, kim de bana
buzetmiseAllahTelyabuzetmitir.54

53

Hadis iin bkz. bn Hacer elAskaln, Lisnl


Mzn(IVII),MessesetlAlem,Beyrut1986,c.II,
s.122;HkiminMstedrekineBaknz:
54
Hadisiinbkz.HkimenNisbr,elMstedrek
alasSahihayn,c.X,s.453

Nefisveeytannhilelerinibilmek

Birgn bir kiiyi eytn gelip sabah namaz


nakaldrm.Okimse
Senkimsindiyesormu.
eytanmdemi.Okimse
Acyib sen byle hayr ite bulunur mu
sun.Diyesorunca
Evet bulunurum fakat yine bana lanet
ederlerdiyerekszuzatmvegnedoup
namazn vakti gemi. O kii ne namaz klabil
mineuykuuyuyabilmi.tebunungibiNefis
veeytnhaksretindengelerekinsanyolun
dan alkorlar. nk dmzdaki lemde ne
varsailemimizdedebirbenzerivardr.Yani,
dmzda eytn iimizde nefis. Nefse galip
olmak en byk cihattr. Raslllah sallallh
aleyhivesellemEfendimizbirgazdandndk
lerinde Tarkt Muhammediyyede beyan
olundgzere;Kkcihaddanbykcihada
geliyoruz. 55 diye nefs ile mchedeyi iaret

55

Kk cihattan byk cihada dnm bulunu


yoruz szne karlk byk cihadn ne olduu
sorulunca; Dikkat edin o, nefis mcadelesidir

40 NazfHasanDede

buyurduklar rivayet edilir. Nefse galip olup


hilesine aldanmamaldr. Bu nefsi alkla l
drmekdegildir.Zir
Dinderuhbanlkyoktur.Nefsinsanaitaat
ederseonunladostol. 56hadsieriflerivrid
olmutur. Nefs atna dizginleri takp istediini
iletmeyipvevermeyerek;
Eymutmainolmusnefis!Senrabbinden,
rabbin de senden raz olarak Ona dn.57
yeti kermesi l zere nefsi mutmaine
(tatmin olmu) oluncaya kadar sabretmek ge
reklidir. Nefsi emmre (her istediini yapan)
mertebesinde her ne kadar ktlenmi ise de
makm mutmainneye vardkda pek vlm
vemuteberkabuledilmitir.nsanreddedilmi
vemakbulolmasnasebepnefisdir.Bunedenle
insannefsisebebiylemeleklerdenfaziletlioldu.
AllahTelmelekleriyarattveonlaraak
l, hayvanlar yaratt ve onlara ehveti, de
molunuyaratt,onahemaklhemdeehveti
verdi.Kiminaklehvetinegalipgelirseome
leklerden daha stndr. Kimin de ehveti
aklna galip gelirse o hayvanlardan daha aa
dr.kelambunadelilgetirilebilir.

buyurdu. (Suyt. CmiusSagr. II/253: bn. Hacer.


bn. Aliyenin sz olarak rivayet ederken. Irk ve
BeyhakzayfbirsenedleCabirdenrivayetetmiler
dir.;bkz.Aclun.I/424.425)
56
Munv,Abdurraf,(v.1031/1621)FeyzlKadr,
IVI,Beyrut,trs.,c.III,s.175.
57
Fecr,2728

Hangiuslegreyetitiinibilmek

Her tarikat bir usl ile sulk (dn sala


mak iin yetitirme teknii) gsterir. Bazs
etvrseba 58,bazsletifihamse 59zerine

58

Etvar seb'a: Arapa, yedi tavr demektir. Yedi


tavr unlardr: Tab', nefs, kalb, ruh, sr, hafi, ahf.
Nefsin yedi derecesine gre deien hallere de,
EtvarSeb'adenilmitir.
smail Hakk Bursev, KitabunNetice adl ese
rinde kalbin kazand ehemmiyetli mevkyi belirt
mek ve onun bir takm mhim hususiyetlerinden
bahsetmekgayesiyleunlarsylemitir:
nsann yz Rahmann aynasdr. Ayn ise Al
lah Telnn esrarndandr. nk ayn, lemi
emirden, vcud lemi halktandr. Fakat birbirine
ok kuvvetle baldrlar. nsann iki gz, Hudann
nurundanayvegnegibidir.Birilemizat,biri
lemi sfata remzdir. Cesedin maverasnda ruh,
ruhun tesinde ayn, aynin tesinde sr vardr ki
btn mertebeleri bu ihata edici sr gizler. Sr
vliddir. Srrn tenezzl rh, ruhun tenezzl
ceseddidr.Cesedinbatnlemihalk,ruhunbtn
ise lemi ervahtr. Ruh zev, cesed zevce gibidir.
kisinin izdivacndan kalp ve dier kuvvetler do

42 NazfHasanDede

mutur. nsann kalbi, ruhi kuvvetlerdendir. Kalp


ismi azamn tahtgh, vsi Allah Telnn
cilveghdr. Vcud lkesinde hilfet kalbindir. On
dan ulu nesne yoktur. Kalbin ruha yaknl vardr.
Bu yaknlk yznden ondan nur alr ve heykele
verir. Kalbin asl melekttan, cesed ise lemi
milktendir.
Semavat yedi tabakadr. Herbirinde bka bir
emrirahmanvesrrsubhanvardr.SftSeba;
hayat,ilim,basar,semi,iradet,kudret,kelmdr.
Nzul itibariyle yedisi feleklkamerdir, mazhar
kelmdr.
Kalbin mertebesi de yedidir. Buna etvr seba
derler.Yedincisisadrdrkifelekikamermertebe
sidir, mahalli hitaptr, akrab menzildir. Sadr,
kalbinzahiridir,vehmvehayalleykldr.Rahmet,
feyzi hss ilhdir. Onun nzul yok, kalpten
zuhuru vardr, fakat d sebepler yznden inzal
denir. Fetih de kalbin kapsnn fethidir, gaybm
kapsnnfethidir.Kalbinbatnruhtur,gaybizaf
dir. Ruhun batn srdr, gayb mutlaktr. Kalbin
zahiri sadrdr, ehadeti zfiyyedir. Sadrn zahiri
de ceseddir, ehadeti mutlakadr. Kalp iki taraf
arasndaarafgibidir.Zahirinrgibizulmni,batn
isecennetgibinrnidir.Bundanmminincennete
duhlnn batn ile kfirin cehenneme giriinin
zahiriileolduuanlalr.Zirasonundabnzahir,
zahir de btn olur. (ELK Yusuf smail Hakk
Bursevi'de Basiret anlay [Kitap]. stanbul:
Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Temel slm Bilimleri Blm Tefsir Anabilm Dal
Y.Lisans, 36931, 1994., s.31; A...F., ED 1975/2
ErdoanFuat,KitabunNeticevensan,s.216217.
59
BeLatife:1)Kalb,2)Sr,3)Hafi,4)Ahf,5)Nefsi
Natka

TarfsSlk43

ve bazlarda fen yolundan giderler. Buradaki


fenmahvmnasnadr.
Nitekim Fen fieyh, Fen filpr, Fen
firrasl, Fen fillah, hep mahv demekdir.
Sonradabekbillahavslolunur.

Bilgisahibiolmak

Allah Tel insan btn yaratklar arasn


dan seip her eyi renmeye kbiliyetli ya
ratmtr. Onun iin zhiren ve btnen ala
rak her eyi renip bilmesi, hatt insann b
tn hile ve aldatmay dahi bilmesi gereklidir.
Beyzv Hiyesi eyhzde isimli kitapta Haz
retiAlikerremallhuvechehEfendimizin;
erri er ilemek iin deil ondan korun
makiinrendim.Ktltanmayanonun
iine der. buyurduklar zere hile kt bir
eydir diyerek neme lzm demeyip kendini
korumak iin onu dahi renmelidir. Zr her
eyin bir lzm olduu yer vardr. Mesela kibir
kadarfenbirseyyokiken;
Kibirliyekarkibirliolmaksadakadr60

60

Kibirliye kar kibirlenmek sadakadr. (et


tekebburu alelmutekebbiri sadakatun) sz, halk
arasndamehurolmuszlerdenbiriolmaklabera
berhadisdeildir.
BuszKibirlenenkiiyekarkibirlenmekiba

TarfsSlk45

sylenmitir.
Bir adamn hasmna nasl hareketde bulu
nursa o trl davranmak gerekir. Bu nedenle
hereyinbilgisizliindenbilgisievldr.61Onun
iin mmkn mertebe yabanc dil62 renmek
oknemlidir.
Kim bir kavmin dilini bilirse onlarn er
rindeneminolur.
Mehur sz 63 ve Hazretii Pr Efendimizin
Mesnevi erflerinde anlatt hikye bunu
gzelaklar.

dettir, Kibirlenen kiiye kar kibirlenmek


hasenedir, gzel bir davrantr. eklindede me
hurdur.(Bkz: Molla AliyylKr,elEsrrulMerfa
filEhdsilMevda (elMevdtulKbr),Thk:
Muhammedb.LtfiesSabb,2.Bs.,Beyrut,1986,
s: 175; hadis no: 142; smail b. Muhammed el
Acln,KefulHaf,3.bs.,Beyrut,1988,c.1s.313,
hadis no: 1011) (Mnv, Feyz'lKadr, IV, s.
366/5299)
Mmin bir insan kimseye kar kibirlenmez. Fa
kat oinananlara kar saygl, kfirlere kar ba
dik olur. Allah yolunda cihad eder ve knayann
knamasndandakorkmaz.(Mide,5/54)
61
Bireyibilmek,bilmemektenstndr.
62
Yabanc dilden murad bu risalede almamtr.
Bunun tasavvufta Mantkut Tayr (Ku Dili) oldu
unu biliniz. Ehli tasavvuf rumuzlu kelam ok kul
landklarndanszlerininnemanayageldiinibilmek
iin n bilgi ve sezgiye ihtiya vardr. Sezgi her ne
kadar Allah Tel vergisi ise de bu dilin eitimini
ancakmriddenrenileceiniunutmamalyz.
63
Hadisdiyenlervardr,fakataslyoktur.

46 NazfHasanDede

Adamn biri, drt kiiye bir miktar para


verdive
''Bu para ile neye ihtiyacnz varsa aln,
paylan'' dedi. Paray alan adamlardan biri
ranlidi.
''Bu parayla engr alalm'' dedi. Dieri
Arap't.
''Hayr,buparaylainebalacaz''dedi.Trk
olanncadam,mdahaleetti.
''Onu bunu bilmem, parayla zm
alacaz''dedi.DrdncadambirRum'du.
''Brakn bu laflar. Bu para ile istafil
alalm''dedi.Derken,drtkiibirbiriyleekiip
dvmeye baladlar. Kyasya vuruuyorlard.
Hlbukihepsideayneyi istiyordu.Bilgisizlik
lerinden birbirlerini dvyorlard. Orada dil
bilenakllbirinsanolsayd,onlaraylederdi:
''Buparaile hepinizinistediinialrm.Pa
ranzla drdnz de muradnza erersiniz.
Sizin szleriniz ayrlk ve sava sebebi olur.
Benimszmisesiziuzlatrrbirletirir.''
Bu sebeple her eyi renip bildikde ve
adletdenayrlmaypmahallinegrekullanma
ldr.

Sevgisahibiolmak

Manevi seyrin hepsinde k arttr. Btn


lemi ve insanl kullanan, hamallk ettiren ve
cemlecemallikettiren,ifiyeiftsrdrenve
herhususudndrenkdr.

Hallkcihnlemekldkdatecelli
Herahsbirerhalleklmmtesell64

kda da makbl olan ilh kdr. Bu me


yanda yetimek iin mridine hi bir ynden
itirz etmekte ciz deildir. nk keml ehli
parlakaynagibidir.Karsnanetrlrenkgelir
ise o renkte grnr. Mridler kendi ztnda
birrenklekaytldeildir.Onlardagrnenrenk
karsndakirenginaksidir.Onuniinmridde
grd noksanlk kendi noksanl olduunu
dnmelidir.
Bu duruma rnek verecek olursak bir mri

64

AllahTelkinatatecellikldka
Hereyibirzevkletesellikld.

48 NazfHasanDede

din ne kadar kefi ve mhedesi almsa da


hayvn sfatlardan tamamiyle kurtulamadn
dan tevecchnde dim karsnda bir eek
zuhur edermi. Durumu mridine aklaynca,
mridi:
Birdahagrdndeomerkebinkulakla
rn tut ve y eyh diye gzlerini a diye
tembih etmi. O dervi de eyhinin tarifini ya
pp gzlerini atnda bakm ki tuttuu kendi
kulaklarym.
Mridinmridaynasndagrdgbahsedi
len gibi kendi aksidir. Fakat tabi olan mrid
hayvn sfatta kalmaz. Sabrla alrsa kurtu
lupdemiyeti(insanln)bulur.
Baz mridler ok kuvvetli ve tarikat kuru
cusu prine tam bir yaknl olursa
mridlerinden hayvn sft ilk nazarda (anda)
kaldrarak mhedesinde demiyetden
dnbalatr.

Vatannvemilletinisevmek

Devletinhizmetinde bulunankiiler hakkn


daRavzibniKsmdayazlmolan;
SultanyeryzndeAllahnglgesidir.B
tnmazlumveacizleronasnr. 65hadisine
istinaden onlar hakknda hsn zan sahibi ol
makgerekir.
Byksrratammazharolanadaletlidevlet
adamna iyilik ve rz ile emirlerine uymak din
vedevletilerinimilletehizmetetmekenfazi
letliibdetdir.Zratalarmz
Bir saat adalet yetmi senelik ibadetten
hayrldr66 demilerdir. Hayatmz boyunca
byklerin kkler zerine merhamet etmesi
vekklerinbykleretazmeylemesilzm
dr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem bu
yurduki;
Kklerimize merhamet etmeyen, b

65

Taberani,Elbn;elAhdsezZafa,1/687;2/69
70;4/159162;Bkr,218220
66
Hadisolduusylenmektedir.

50 NazfHasanDede

yklerimizin hakkn bilmeyen bizden deil


dir.
Byklerimizesayggstermeyen,kk
leremerhametetmeyenbizdendeildir.67
(Byklerherkonudasaygnlolankiidir.
Bunun madd ve mnevi yn dnlmez.
Madd alandaki byklerine saygsz olanlar,
manev boyuttaki kiilerede saygsz olacak
demektir. Maneviyatta sayg ve sevgisi olma
yan kiilere itibar edilmez. Vatan sevgisi
imandandr. Kelamnn iaret ettii manada
budur. ran asll nl filozof bn elMukaffa
ylediyor:
Bilgininhibirharfivehibiradyokturki
rivayet edilmemi, renilmemi, gemiteki
bir ncnn sz veya yazsndan alnmam
olsun. Bu da unu gsterir: nsanlar bilginin
temelleriniortayakoymamlar,gelecekbilgi
sionlaraancak(ilhkaynaauzanan)bilgive
hikmet sahibinden gelmitir. 68 lah leme
dn iin nce oray sevmek ve byne
itaat etmek gerekir. Devlete isyan edenlere
(Bay)lere verilen cezalarn ar olmas konu
nunehemmiyetinidegstermektedir.)

67

Sehav,Makasd:s.183;Semhud,Gammaz:s.60;
bn'dDeyba\ Temyiz: s.77; Aliyy'lKar, Kbra:
s.189; Acln, Kef, 1/413.Hadis hafzlarna gre
bununaslyoktur.Mefhumudorudur.
68
bnulMukaffa,elEdebsSar,slmSiyaset
Uslubuinde,eviren:VecdiAkyz,DerghYaynla
r,stanbul2004,s.1718.

Raslllahsallallhaleyhivesellemiveehli
beytinisevmek

Mrid Raslllah sallallh aleyhi ve


sellemeveehlibeytemuhabbetianbeanOna
uymadakihaliartrmakhakknda
De ki: Allah seviyorsanz bana tabi olun
kiAllahdasizisevsin.69yetikerimesigelmi
tir. Hatt VeyselKarn radiyallh anh
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme keml
manadamuhabbetveuyduundan,UhudHar
binde dii krldn duyunca hangisi olduunu
bilemediinden otuz iki diini birden skp bir
iplie dizip Efendimize gnderdiler. Raslllah
sallallhaleyhivesellembuyksekhalkar
snda kendi diinide ilave ederek 70 ashb
kirmaradiyallhanhmegsterdiklerindebir
ksmhayretmakamndakalaraksbhnallh
bir ksm krde elhamdlillh ve bir
ksmdasevincininokluuvehayretindenAl
lahu Ekber dediler. Her tesbihin otuz ol

69

limran,31
Topkapsarayndadiinayrbirekildemuhafaza
edildiiniunutmayalm.
70

52 NazfHasanDede

masbunairetolduurivayetedilir.
lk dnemlerde Veysiyye tarikatna biri
intisb edecek olsa nce dilerini sktrrd.
Raslllahsallallhaleyhivesellemisevmeye
engzelrneklerdenbiridir.
Ehlibeytisevmekhakknda;
De ki: "Ben sizden buna kar yaknlara
sevgiden baska bir cret istemem." 71 yeti
kerimesi nzil olmuken Raslllah sallallh
aleyhi ve sellemi sevindirmek iki cihan saadeti
iken ehli beyti sevmeyi rafizilikle 72 sulamak
vemntecifakirdir73diyerekseveninsanlar
zhirfakirliklerkterekazlardankansz
bilmezlikden ve Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin efatinden mahrmiyeti istemekden
baka bir ey deildir. Bu muhabbetin farz ol
duuna mam fi rahmetllahi aleyh bu
yurmuturki;
Eer Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin ehlini sevmemden dolay Rafiz ol
musam insanlar ve cinler ahit olsun ki ben
birRafizyim.
"Eyehlibeytirasllah!Allah'nKurn
Kerimde indirdii ile size sevgi farzdr, Bu
sizin yce faziletiniz iin yeterlidir, Size salt

71

r,23
Rafizilik:. iann kollarndan bir dini mezhebdir.
Lgatte;terkeden,ayrlan,brakankimsemanalar
na gelen Rafizi veya rafzilik, birinci halifeHz.
Ebubekirve ikinci halifeHz. mer radiyallh
anhmaysevmeyenleredenir.
73
Sonlarfakirdir,sonusuzdur.
72

TarfsSlk53
74

etmeyeninnamazyoktur"
Sevdiginiz eylerden infak etmediiniz
mddete iyilie ulaamazsnz.75 yeti keri
mesinin manas zere bu yolda mal yle dur
sunonlariincandahivermelidir

Hakyolundakimverirbinbvebincn
Birpulaakpzarndabylearrdellallar

74

Suyti, Celalddin Abdurrahman b. Ebibekir,


hy'lMeyyit f Fedili li'lBeyt, Thk: Mustafa
AbdulkadirAt,Beyrut,1987,s.10.
Bahuddn elmil kaddesellh srrahul
azzdebukonudayledemitir.
Ben kendimin gnahkr olduumu bilsem de,
YarnAllahTelnnbeniaffedeceindeneminim.
nk ben Nebi sallallh aleyhi ve sellemin ve
ailesini gerekten sevdim. Har gnnde benim
kurtulmam iin ihlsm yeter. (Muhammed
Altunc, Bahuddn elmil Edben iren Alimen,
Dmek.,s.81)
75
limran,92

Zahirvebatnedebinedikkatetmek

Mridelzmolandilvegnlnhibireye
balamayp yalnz mridinin emrettii her ne
iseondanbiradmdarhareketetmemelidir.
Zahirolangizliningstergesidir.
Dsturuna gre mrid mridinden batn
terbiye grebilecei gibi zhiren de terbiye
grmelidir.Yalnzbatnenterbiyeolup,zahiren
terbiyeolunmazsabubirnevinoksanlktr.Her
iki taraf beraber terbiye etmek gzeldir.
RaslllahsallallhaleyhivesellemEfendimi
zin;
Benirabbimterbiyeetti.Terbiyemideg
zelyapt. 76buyurduklarhadszhirvebtn
kapsamaktadr.Hereyibunagrekysetme
lidir.
HazretiPrEfendimiz;
Kelmndanolurbelliolurkiininkendidu
rumu

76

Serrac,elLuma,31,134.Hadisiinbkz.Acln,c.
I,s.70

TarfsSlk55

Yetim babas len deil, ilim ve edepten


mahrum olandr. Gzellik ssl elbiseler giy
mekledeil,ilimveedeplegzellemektir.
buyurduklarbumanyartrr.
Sohbetdolaysylaolsunfiilvehareketcihe
tiyle olsun kii syledii sze dahi dikkat edip
okveboszsylemektenkanmaldr.
HazretiPr Efendimizfukarvebendegn
nazahiriedebideemirbuyururlard.

Hikmetsahibiolmak

Hernekadarherinsannaklvefikrincebir
zannvebiranlayvarolduuiinAllahTel
buyurduki;
Ben kulun beni dnd gibiyim. Dile
diigibidnsn77
Buhadsikudsyegrebtnanlaylaran
layolsadaanlaytananlayafarkvardr.
AllahTelikiinsanabirtecelliileikidefa
tecellietmez.
Yine bir insana dahi bir tecelli ile iki defa
tecellieylemez.
lh tecelli O her gn yeni bir itedir. 78
yetinde beyan edildii zere Allah Tel her
an ve zaman her eyi yenilemekte olup her
eye ve zamanda ayr ayr tecelli etmektedir.
Buhususuradanbilinir. Gerekinsan vegerek
canl olan ve olmayan btn mahlktda kal

77
78

Buhari,Tevhid,15;Mslim,DuaveZikir,21.
Rahman,29

TarfsSlk57

ben ve eklen yekdierine farksz benzerlii


olmaz. Muhakkak bir fark olacaktr. Ancak
bazlarnnaralarndafarkolduuanlalmasda
okzordur.
Meselbazkularbirbirinebenzergrnr.
Ya da aacn yapraklar hep bir sanlrsa da bir
cihetleyekdierindenfarkvardr.Onuniinhi
bireyyokturkifarkolmadanbirbirinebenze
sin.

Dncelerikontroletmek

nsanlarn Hz. Hallac Mansr u Enel


Hakk (Ben Hakkm) dedigi iin ehid ettikleri
mehurdur. Hlbuki her veli onun kavutuu
haliomenzildebulur.Sonraykselip;
Senisanalaykvechiylebilemedik.
Demesi gerekirdi. Ancak ehlullhn Enel
Hakk demesi Firavunun Sizin en yce rabbi
niz benim 79 demesi gibi deildir. nk
ehlullhvucdumutlak(AllahTel)damahv
olup oradan syler. Firavun ise kendine vcud
vererek rabl nefsine mahsus klp benlik da
vasnadmt.
Hakikatte Hz. Mansrun ehdetine Enel
Hakk demesi sebep deildir. Kavutuu ma
kamda kendine verilen kuvvete baknca btn
kfirleri imana getirmenin mmkn olduunu
mhedeetmesiyle:
Ben Raslllah sallallh aleyhi ve

79

Naziat,24

TarfsSlk59

sellemin mmeti ve bir zerresiyim bende bu


kuvvet oluyorda, niin Cenab Fahri lem
Efendimiz btn lemi imana getirmedi diye
iine bu dnce geldiinde Raslllah
sallallhaleyhivesellemzuhuredip:
EyMansrsenilhhikmetemikaryor
sun? diye uyarnca, o zaman cann feda et
meyibedelseti.
HazretiMansrunvefatlarndanbirzaman
sonra Hazreti Muhyiddn Arbi kaddesellh
srrahul azz, bir gn tevecchleri (ilhi leme
ynelileri) nde hususi bir makamda birok
evliya ruhniyyetlerinin toplanm olduklarn
grd.lerindenbirine:
Bu cemiyet nedir? diye sordu. O kii
cevbnda
Mansrun ruhu kendisinden zuhur eden
hata sebebiyle zamanmza kadar rhniyeti
Muhammediyyeye yaknlk kuramad. Aslnda
Hz. Mansr bir k zttr. Btn enbiyann,
velilerinruhlarrhniyetiMuhammediyeden
afvnniyzageldilerdiyeaklad.
Bu rnekten hareketle mrid henz seyr
slk (mnev ykseli) iindeyken kendi anla
ynagrebiritirzhtradecekolsaykse
liine nasl perde olacan tahmin etmek
mmkn deildir. Bu nedenle kendi anlayn
terk etmelidir. Bunun gibi baka bir yerden de
feyzve himmettebeklememelidir. Herhlinde
ynelecei merkez, kabul ettii mridini bil
melidir. Zr dn iin gerekli ilh feyz bir
dalgal bir deniz gibidir. Mridler adrvanna

60 NazfHasanDede

dklen feyzi susam gibi olan mridinin


harretine gre oradan nasibi kadar vermede
mahirdirler. Bu mridin mride keml merte
bedeuymayabiriretsaylmaktadr.

Gnlnbalarnkesmek

rifnn, dnydaki tc drt terkden


olur: dnyy terk etmek, ahireti terk etmek,
varl terk etmek, terkin kendisini terk et
mektirdenilmitir.
Dnyaahiretehliiinharamdr,ahiretde
dnya ehli iin haramdr. Hem dnya hem
ahiretehlllahaharamdr.80
hadsi erifindeki dstur ile mridin gnl
terk halinde olmaldr. Dnyay, ahireti ve
varl terk ettikden sonra, son terk olan Ben
ehliterkimdemeyideiindenterketmelidir.
Terki terk etmekten gaye Hi meguliyeti
olmasn demek deildir. Yani kalben mit
ederektalebdeolmamasdr.
HazretiDavdaleyhisselmaverilenvirdde;
AllahTelnnhitb
Var olan benim, beni istersen bulursun.
Bakasnistersenbenibulamazsn81

80

Acln,KeflHafI,1314;Deylem,elMsnedl
Firdevs,c.II,s.230.
81
MecmatlAhzabdabuduamevcuttur.

62 NazfHasanDede

vridolduundaSendenbakagyemyok
tur. srrn talm etmektir. Allah Teldan
baka eylere muhabbet gnlde yer etmedii
zaman zenginlik ve dnya saltanat manev
ykselieengeldeildir.
Dny ve hiret ehlullha haramdr
buyurulmassulkehliningayesininancakAllah
Telolduuiindir.Mriddebuekildeolmu
veolmambirbilipilhderdindenbakasna
gnlndeyerbrakmamaldr.
Hikye
Hrunu Reidin krk cariyesi var imi. Bir
gn her biri trl kumalarla dolu krk boha
hazrlatm.Criyeleriarp:
Her biriniz hangi bohay isterseniz elinizi
zerinekoyunobohaonunolsundediinde
herbiribirbohannzerineelinikoymu.le
rinden birisi bohalara hi iltifat etmeyip elini
HrunReidindizinekoymu.
Niinbyleyaptndiyesorunca
Ben sizi isterim baka dileim yoktur
demi.
Hrun Red criyenin irfnn beenmi ve
kendisine yakn olanlardan klarak pek ok
ihsnlar etmitir. Criye hem padiah haremi
hem de o bohalar gibi nice bohalara mlik
olmu.Mriddahidnyaveukbyterkle;
Sendenbakagyemyoktur.diyerekal
rsa o makma vsl olduunda btn yksek
makamlarakavuacaaikrdr.

DNMAKAMLARI

Tecellilerincemi

Mrid alp gayret ettike kemli elde


eder, tecelliler zuhur eder. if erfde82
bahsedilen
Allah Telnn ahlakyla ahlaklannz. ve
Allah Telnn sfatlaryla sfatlann. 83
hadsierifinmanasnamazharolur.
Sonrailhisimlerinbirerbirertecellileriile
camiulesm (btn isimleri toplayan)
makmna varr. Binbir esmnn srr ikr
olur.
Bazlar; Allah Telnn ahlakyla
ahlaklannz. hadsi erfini yalnz hilm ve

82

inde zayf ve kimilerinin de iddia ettigi gibi uy


durmaolanhadislermevcuttur.Zehebeserhakkn
da bir hayli eletiride bulunmustur. (Kettn, Mu
hammed b. Cafer (v. 1345), Hadis Literatr, (trc.
Yusufzbek),stanbul,1994,s.218.
83
(Hadisolmadaktr.Suyt,ElCmiusSagrBi
erhilAkidetitTahaviyye, s. 123) Hadis iin bkz.
Muhittin Uysal, Tasavvuf Kltrnde Hadis,Bknz:,
Konya2001,s.346.

66 NazfHasanDede

efkatolarakyorumlasadabundananlalmal
dr ki, ilh isimlerden her ismin bir hkm ve
zelliivardr.Rahm,Zintikm,Ceml
zlCell gibi. Her insan bir isme kavuup
ereflenmitir.(Bazkimselerbirokisme)
Allaha giden yollar, insanlarn nefesleri
saysncadr. Fakat hak olan yol tektir. 84
hadsierifindekimanaise
Esmdan isimlerin verildii msemmya
85
gidilir.demekdir.
Burada dikkat edilmesi gereken bir husus
vardr. Dnyda ben azzim, ben kermim
diyenlere;
Allh da kendileriyle alay eder ve onlar
brakr;taknlariindebocalaypdururlar.86
yeticellesizerekymetgnndeistihza
(alay)ederek:
Tad.phesizsenokycevekerimsin.87
buyuracaktr. Onun iin ilh sftn her biri
tuzaktr.(Anlayanlardahisonraanlamadklarn
itirafederler.)
Onlar tuzak kuruyorlar. Allah da onlarn
tuzaklarnboakaryor.Allahtuzaklarboa
karanlarn en hayrlsdr. 88 buyurulmutur.

84

Bkz. Necmeddin Kbra, Usulu Aere (Tasavvufi


Hayat),(Haz:MustafaKara),st.1980,33.
85
Msemma: simlendirilen, ad verilmi olan, bir
ismiolan.*Muayyenzaman.Belirlivakit.
86
Bakara,15
87
Duhan,49
88
limran,54

TarfsSlk67

Bunedenlekmilinsanlarcmiicemesm
ve sfat89 olmakla yalnz bir sfatda kalmaz her
sfatveismitoplaycdr.
Eerkiztbiraradabulunmazherbirinin
hkmmevcdolduuhaldekategorilerinbir
eydecemimmknmdr?denilirise:
Evet,kudskuvvetsahiplerinegremm
kndr. Onun iin Hakkat Muhammediyye
berzhkbr(enbykberzah90)olupdnya
ve ahireti toplaycdr, denilmitir. Yani Gr
nenlegizliarasndavebenzetmeilemnezzeh
klma(tebihvetenzih)arasndadr.
Aklayacak olursak, Hz. s aleyhisselmn
tavr srf tebihde ve Hz. Ms aleyhisselmn
ki ise srf tenzhdedir. Raslllah sallallh
aleyhi ve sellem Efendimiz mazhar tm 91
olduundanztlartoplamtr.Bunundeliliise
Allah,gklerinveyerinnurudur. 92yeti
kermesinde;
Nedouyavenebatyamensubolmayan
mbrek bir zeytin agac(nn ya)ndan yak
lr. 93 buyurulan zeytin aacn dan gaye,
HakkatMuhammediyyeoluptebihvetenzih
olmayandemektir.

89

AllahTelnnbtnsfatveisimlerinitoplamak
la
90
Berzah: ki lemin aras. Kabir. Dnya ile hiret
aras. * Perde. * Skntl yer. * ki yer arasndaki
geit.*Mani'a,engel,(Bak:Sratkprs).
91
Tamzuhuratyeri,ztlarnzahirolduu
92
Nur,35
93
Nur,35

68 NazfHasanDede

Cemsiz fark irktir. Cemsiz fark zndklk


tr.Cemlebirliktefarkisetevhiddir.diyesy
lenildii zere fark ve cemin beraberlii fark
sndekararlamtr.94Mridinmakmceme
ulamas ve slkte gerekli eyleri geerek
Ondanbakavarlkyoktur.(Lmevcudell
hu) mertebesine vardnda o menzilde hi bir
eyi ayramaz olur. Mrid orada ok durmayp
mridinin nazar ve tevecchiyle fark sn

94

Cem'u Fark: Arapa. Toplanma ve ayrlma.


Kueyr'den bu iki terimin ksa aklamasnn u
ekilde olduunu reniyoruz: Fark, sana nisbet
olunan ve cem', senden alnandr. Yani, kulluun
yerinegetirilmesinevekulunhallerinelaykveyaait
olanilerden,kulunkazandeyler,farkvemana
larbediolarak,ortayakarmaveyaAllahkatndan
olanlar, cem'dir. Ancak cem' ve farktaki bu mana,
uhdief'ldenolmasbakmndan,vuslataerenle
rin hallerinin en aa derecesidir. Her kime, Allah
yapt tat ve isyann mahede ettirirse o tefri
kadadr.Allah'n kendi fiillerinden verdii ileri gs
terdiikimse,cem'makamndadr.Birbidiincem'
ve tefrika arttr. Tefrikas olmayann kulluu ve
cem'iolmayannma'rifetimuteberdeildir.
Cem'u'lCem': Arapa. Toplanmann toplanmas
gibi yaklak bir mana ile Trkelendirilebilir. Cem'
densonra,dahastnvedahatamamolansonuncu
makam. Cem', eyay Allah ile mahede etmek,
Allah'n g ve kudretinden baka her trl g ve
kuvvetten ber olmak. Bu makam, Baka Billh olan
cem'makamndansonragelir.Bununzerindema
kamyoktur.Bumakama,mevcudattaAllah'grme
makamdenildiigibi,utabirlerdekullanlr:"Fark
ba'de'lcem'","farksn","sahvba'de'lcem".

TarfsSlk69

(kincifark)bulunca;
Btn noksanlklardan mnezzeh olan ey
maruf(bilinenAllahTelm)senigereigibi
anlayamadk, btn noksanlklardan mnez
zeh olan ey mabud sana geregi gibi ibdet
edemedik. diyerek, kendisinin kul olduunu
farkederekibdetilemegulolmasgerektiini
anlar. (Buray geemeyip kalanlarda sapmalar
okgrlmektedir.)

Sreklistifarmakamnaermek

Slikbirmenzilevardnda
yiinsanlarniyilikleriAllahTelyayakn
olanlarn ktlkleri mesbesindedir. me
hur sz zere getii menzilde olan hallerini
kusurluvegnhgrr.Mesela;
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efen
dimizHazretlerine;
Biz sana apak bir fetih verdik. Ki Allh,
senin gemi ve gelecek gnhn balasn
(btn tasalarn gidersin) ve sana olan
ni'metini tamamlasn ve seni doru bir yola
iletsin. 95 buyurulduunu zhiren nceki m
metivesonragelecekmmetiiletefsrvetevl
ederlersedekfhitb(Senzamiri)Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemi iaret ettiinden
Onun nbvvetten nce ve sonraki yksek
derecelerini an be an artmakta olduu iin
birinci makmdan ikinci makma teriflerinde
nceki makamikincimakmanisbetlence
kinden daha gnahkr. ve nc makma
kavutuklarnda ikinci makm birinci makama

95

Fetih,12

TarfsSlk71

nisbetle Sonrakinden daha gnahkr diye


rek batn ynden tevil ve tefsir olunur. Yoksa
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemde gnah
deil,zelle 96bilezuhuretmemitir.Buderece
lerdemakamMuhammedheranykselmek
te iken evinde Dnlenin stnde
ibdetlemesgulolduklarndan;
T,H.BizbuKur'n'sanaglkekesin
diyeindirmedik.AncakAllah'tankorkankimse
iin bir t olarak (indirdik.) 97 sresi nzil
oldu. Bazlar ise; Yakn 98 sana gelinceye ka
dar rabbine ibadet et. 99 yeti kermesini
neticekabulederekibdetikaldrmannyolunu

96

Zelle(t):Srme,srpkayma.*Yanlma.Yanl.
Ufaksu.
97
Th,13
98
MellifburadaYaknmanasnlmyerinekelime
manas ve istilah manas zerinde dnenleri
kasdetmektedir.
Yakn: Arapa kesin, ak bilgiyi ifade eden bir
kelime. Kueyr trl yaknden bahseder: 1.
lme'lYkin:Bireyhakkndahaberedayananbilgi.
2. Ayne'lYakin: Bir ey hakknda, grmek sure
tiyleeldeedilenbilgi,
3.Hakka'lYkin:Bireyibizzatyaamaksuretiy
leeldeedilenbilgi.
Yakn'depheyeyeryoktur,kalpbireyinhaki
kati konusunda, tatmin durumundadr. Yine yakin,
delililedeilinankuvvetiileapakgrmeyiifade
eder.Tehnevkiininyaknile,suveatezerinde
yryebileceini, onlar katnda belann nimete,
nimetin de belaya dnebileceini, ilmin, sufiyi
kullanrken,yakninonutadnkaydeder.
99
Hicr,99

72 NazfHasanDede

bulmaa alrlar. (Bu hatalarn en by ve


zndklktr.)
Farz edelim ki bize yakn gelmekle ibdet son
bulsa Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ve
btn ehlllh izm ibdet etmezlerdi.
Hakkayryeceizamanhastalndanayldk
avesonnefesindebile:
"Aman!Aman!Ellerinizdekiklelerinizeiyi
davrannz! Onlarn srtlarna elbise giydiriniz!
Karnlarn doyurunuz! Onlara yumuak sz
syleyiniz!100
Namaza, namaza devam ediniz! Elleriniz
deki kleleriniz hakknda da Allah'tan korku
nuz!"buyurmutur.101:
Hatt Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
ahiret lemine terf buyurucaklar anda
mbrek azlarn hareket ettirince Hz. Ali
kerremallh veche Efendimiz yaknlaarak
dikkatledinlemilerki
NamazNamaz(kln)buyurmaktadr.
Bu durum kulluun ve namazn ehemmiye
tinigstermektedir.Raslllahsallallhaleyhi
vesellemdeolmayanbirhalibakalariinsy
leyemeyiz. Onun iin ibdet hibir vakitde in
sanlariinnihyetbulmasyoktur.

100

bnSa'd,c.2,s.254.
Ahmed.c.1,s.78.bnSa'd,c.2,s.253,fihmed,c.
3,s.117,c.6,s.290,bnMce,c.2,s.900901.
M. Asm Kksal, slam Tarihi, Kksal Yaynclk:
8/273.
101

Tecellilerinfarkedilmesi

Dn tecellilerini akl mela102 bilmek


mmkn olmayp akl med ile bilinecek hu
suslardr.
Aklmed;Aklhaklabatlarasnayran
kalpteki bir nurdur. ve yeti kermede olan
yakn ise lm demekdir. lm iki trldr.
Mevtiihtiyrvemevtizdrrdr.103

102

Sufiler,ileriyi,ahiretidnenakla"aklme'ad"
sadecednyaydnenaklada"aklmaa"adn
vermilerdir. Daha dorusu, akla, bu iki ynelii
asndan,buikiadverilmitir.
103
steyerekvemecburilm.
mam Knlm;nefsinarzusunun sklp atl
masdr, gidermektir, diye tarif eder. nk nefsin
hayat, hev (arzu) iledir. Bu heva ile nefis alak,
tabi, isteklere, ehvetlere ve lezzetlere meyleder.
Bu durumda nefsi natkay kendine celbeder. Bu
halde kalp, ilm hayat hakikatndan mahrum kalr,
bununsebebinefsincahilliidir.mamCaferiSadk
aleyhisselm "Tevbe ediniz, nefsinizi ldrnz"
(Bakara/54) yetini esas alp, tevbeyi lm olarak
kabuleder.lmneitliekillerivardr.Bunlarda

74 NazfHasanDede

Hz.saleyhisselmbuyurdularki;
Kularn doduu gibi iki defa domayan
melekute karamaz (giremez) yani bir defa
yumurtann domas ve bir defa da yumurta
dan kuun domas mevti ihtiyriye iretdir.
104
Onuniinlmgelmedenyaknhslolmaz,

aadakimaddedeaklanmtr.
104
ERTISAAT(KIYAMETALMETLER)RSALES
Eyilhisrratalipolan!
Bilvehaberdarolkilemifakta(dtakilem)
hernevariseelbettelemienfste(ilemimizde)
devardr.nkinsanbyknshaolduundaniki
yn de iine alr. Bu sebepten iki lemin sultan
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Hazretlerinin
iaret ve beyn buyurduu ert saat (Kyamet
almetleri) de i lemde mevcut olmak lazmdr.
mmetin ariflerine ise vcutta olan bilmek lzm
dr.Yoksadtakyametolacanbeklemektenbir
ey hsl olmaz. Her nebi mmetini deccal ile
korkutmuturmealindekihadsierifdeiinenfsi
olacaniaretetmitir.ZiraenbiyaHazretleridec
calnkendizamanlarndakmayacanbilirlerdi.
EvvelBenAsfarkmas,insandahayvanisfat
larnmeydanakmasndanibarettir.nkinsanda
enevvelyaratlmolanbusfatt.
kinci olarak Ye'cc Me'cc kmas, insanda ye
rilmisfatlarn,bozukfikirlerinbtnylemeydana
kmasndanibarettir.
nc olarak Deccal kmas, insanda akl
maan (Dnya iini gren akl) Tanrlk ve ycelik
isteiilemeydanakmasdr.
DrdncolarakHz.s'nninmesi,aklmedn
(Ahretiinigrenakl)kat'inannuruilemeydana
kmasdr. Ve Deccl ldrmesi onun hkmn

TarfsSlk75

ibtl etmekten ibarettir. Nitekim eyh Sadrettin


Konev Hazretleri buyurmutur: Deccal dnyann
hakikatininmazhardr.Onuniinsagzkrdr.
Yani Hakk grmez. Hz. s ise ahiret hakikatinin
mazhardr. Onun ortaya k, Hakkn douu
zamandr. Zira her ne zaman ki akl med zuhur
ederelbetteaklmaamahvolur.
Beinci olarak Mehd aleyhisselmn k, akl
kll (ilhi akl) ve ruh zamn ortaya kndan
ibarettir.OruhmmetinhaslarnaRahmannnefha
s(frmesi)ileolur.Herkeseolmaz.VeKur'an'da


onu
dzenlediim insan ekline koyduum ve ona
ruhumdan flediim zaman, siz hemen onun iin
secdeye kapann (Hicr, 29) buyurduu bu ruha
iarettir. Bu cihetle mridlerin sdk taliplere fle
dikleriMuhammedimayaruhuiteburuhtur.
Altnc olarak Dabbetlarz'n kmas. nefsi
levvme zuhurundan ibarettir. Bir elinde Msa
aleyhisselmn
asas,
dierinde
Sleyman
aleyhisselmn mhr olduu. As ile mminlerin
yznsvaypehlicennetolduuvemhrkfir
yzne vurmakla kfir ve cehennemlik olduu belli
klmakiindir.Demeknefsilevvmenin(ktlkten
sonra ie huzursuzluk, rahatszlk veren nefis) bir
yznefsimlhimeye(ilhamedennefis)dieryz
nefsi emmreye (insan ktle srkleyen nefis)
dnkolduunuiaretettirmekiindir.Ynisadve
ak olmaya istidad ve imkn vardr. Tab olursa
sid,solursaakolduuyzdenzahirolur.
Yedincisi gnein batdan domas, ruhun be
dendenayrlmasndanibarettir.Veondankinayedir.
Ziranezamankiruhcismetaalluk (ilgibalant)etti
ozamandodudemektir.Veayrlndaisebatdan

76 NazfHasanDede

denilmitir.

dodudemekolur.
Ey tlibi irfan Muhammedi olan klar! Bu
szlerianlayabilmeleriiintabiatesfelndenmele
kt semlarna vlc (Girme) etmeleri yani iki kere
domalar ile mmkn olur. Birisi anadan dieri
kendindendomasdr.NitekimHz.saleyhisselm
Men lem yled merreteyni len yelice
melektissemvtivelarz.Yanikikeredoma
dan eyann cevherini anlayamaz. buyurmutur.
Ayn zamanda nefsin hakkn tanyamaz. mdi bu
artlarnhakikatinianlamakehlislkolmaamuh
tatr. Zira avam bu inceliklerden habersizdir,




Andolsunki,cehennemiinde
birokcinveinsanyarattk;onlarnkalblerivardr
ama anlamazlar, gzleri vardr ama grmezler,
kulaklarvardramaiitmezler,itebunlarhayvan
largibihattadahadasapktrlar.(A'rf,179)bun
larnanndadr.
Elhasl enbiy ve evliyann rumuzunu anlamak
insnkmilemlkiolmaklahslolur.Bakatrl
olmaz.Vesselam.
(NiyaziiMsri,Risaleieratsaat[Kitap].Atatrk
Kitapl,stanbul:[s.n.].Cilt297.453NYBEL_Yz_
K.000502/02;2977MC_Yz_K.000339/06.
Niyzi Msr Sadeletiren: Erdem MEMOLU,
Rislei Ert Saat [Kitap Blm]// Ehlibeyt Ak
veNiyziMsr.Ankara:maj,2003,s.7174)

TarfsSlk77

Ancak;
Allah bilenin lisn susar, Allah bilenin
diliuzar.
Mehur kelm cem makamna gredir.
Fark sniye (mevcudatta Allah Tel'y gr
meye)nisbetolunmaz.

SONU

Ebedilemekavumak

AllahTeldostlarnn
Ey gvenilir insanlar! ldrn beni ld
rn ki benim lmm hayat iinde hayattr.
buyurmalardimhayttalepetmeleridir.Bu
sebeple yakn gelince vcd mahvolmu (is
teklertkenmi)olacaktr.Yine;
Varlngnahtr.Bugnahabakagnah
kyasbileedilmez.denilmitir.
Varlyoketmekleilhlemednsa
lamakebedhaytbulmakiinancakbahsetti
imizbusulkterbiyesineticesindeolur.
Her kim Allah'a ve raslne hicret etmek
maksadyla evinden kar da sonra kendisine
lmyetiirse,kukusuzonunmkfatAllah
'a der. Allah ok balaycdr, ok merha
metedicidir.105
(Allah Teldan bu yola kanlara yardm

105

Nisa,100

78 NazfHasanDede

etmesini, zayi olanlara acyp ehitlik makam


vermesini,dnsalayanlaradakatkatm
kfatvermesinidiliyoruz.min)

EhliderdebudaholsnNazfenbireser
HimmetipriletekmloldTarifsSlk
TarihmddetinceNazfiehlidillerde
Kalsncihndabueseriiknemiz.106
1275(1858)

106

Risalebubeyitlebitmektedir.

TarfsSlk79

indekiler
ERHBEYANI(ENENOKTATAHTE'LBA)
MAMALKERREMALLHVECHE.................7
TARFSSLK............................................11
Allahtellemleriniinyaratt?...................13
Allahtelilknceneyiyaratt?.....................16
nsanndnyayainii......................................20
nsan...............................................................23
nsannilhilemednzlemi...................26
lhilemedniingereklirehber.............30
LHLEMEDNTEKHALLER.................33
Teslimiyyet......................................................35
Tabiolmavegvenme...................................37
Nefisveeytannhilelerinibilmek..................39
Hangiuslegreyetitiinibilmek.................41
Bilgisahibiolmak............................................44
Sevgisahibiolmak..........................................47
Vatannvemilletinisevmek...........................49
Raslllahsallallhaleyhivesellemiveehli
beytinisevmek................................................51
Zahirvebatnedebinedikkatetmek..............54
Hikmetsahibiolmak.......................................56
Dncelerikontroletmek.............................58
Gnlnbalarnkesmek................................61
Hikye.............................................................62
DNMAKAMLARI.....................................63
Tecellilerincemi.............................................65
Sreklistifarmakamnaermek....................70
Tecellilerinfarkedilmesi.................................73
SONU............................................................77
Ebedilemekavumak...................................77

You might also like