VATANDA N MEDEN BLGLER

M.Kemal Atatrk

Trkiye Cumhuriyetini kuran Trkiye halkna Trk milleti denir. Millet sznden ne anlalr; ne anlalmak lzmdr? Bunu anlataym: Trk Milletinin Teeklndeki miller: Szlerimin kolay anlalmas iin yine Trk milletine bakacam; nk dnya yznde ondan daha byk, ondan daha eski, ondan daha temiz bir millet yoktur ve btn insanlar tarihinde grlmemitir. Bugnk Trk milletine bir resim tablosuna bakar gibi bakalm ve imdiye kadar edindiimiz bilgilerin yardm ile dnelim; bu tabloda neler gryorsak, bu tablo bize neler hatrlatyorsa, onlar birer birer syleyelim: Trk milleti, halk idaresi olan cumhuriyetle idare olunur bir devlettir. Trk Devleti liktir. Her reit, dinini intihapta serbesttir.

Trk Dili Trk milletinin dili Trke dir. Trk dili dnyada en gzel, en zengin ve en kolay olabilecek bir dildir. Onun iin, her Trk dilini ok sever ve onu ykseltmek iin alr. Bir de, Trk dili, Trk milleti iin mukaddes bir hazinedir. nk, Trk milleti geirdii nihayetsiz badireler iinde, ahlknn, an'anelerinin, htralarnn, menfaatlerinin, elhasl bugn kendi milliyetini yapan her eyin dili sayesinde muhafaza olunduunu gryor. Trk dili, Trk milletinin kalbidir; zihnidir.

Trk Yurdu Trk milleti Asyann garbnda ve Avrupann arknda olmak zere kara ve deniz snrlariyle ayrt edilmi, dnyaca tannm byk bir yurtta yaar. Onun adna Trk Eli derler. Trk yurdu daha ok bykt. Yakn ve uzak zamanlar dnlrse, Trk'e yurtluk etmemi bir kta yoktur. Btn dnyada, Asya, Avrupa, Afrika Trk atalarna yurt olmutur. Bu hakikatler eski ve hususiyle yeni tarih vesikalar ile malmdur. Fakat bugnk Trk milleti, varl iin bugnk yurdundan memnundur. nk; derin ve anl gemiin; byk ve kudretli atalarnn mukaddes miraslarn bu yurtta da muhafaza edebileceinden, o miraslar, imdiye kadar olduundan ok fazla zenginletirebileceinden emindir. Vatanmz, Trk milletinin eski ve yksek tarihi ve topraklarnn derinliklerinde mevcudiyetlerini muhafaza eden eserleri ile yaad bugnk siyas snrlarmz iindeki yurttur. Vatan hibir kayt ve art altnda ayrlk kabul etmez bir ktledir.

Trklerin Menei,Teekklleri ve Tarz Trk milletinin her kiisi, birtakm farklarla ve fakat umum surette birbirine benzer. Baz yapl farklarn ise tabi bulmak lzmdr. nk Mezopotamya, Msr vadilerinden balayan malm tarihten evvel Orta Asya, Rusya, Kafkasya, Anadolu, dnk ve bugnk Yunanistan, Girit, Romallardan evvel Orta talya, velhasl Akdeniz sahillerine kadar yaylm ve yerlemi ve bu baka baka iklimlerin tesiri altnda, baka baka cinslerle binlerce sene yaam, kaynam bu kadar eski ve bu kadar byk bir insan cemiyetinin bugnk ocuklarnn tamam tamamna birbirlerine benzemeleri mmkn mdr? Her zaman, her yerde, kk bir aile ocuklarnn bile tamamen birbirine benzemeleri vaki deildir. Trk kavmini, yalnz bir noktada, iklimi ayn dar bir mntkada belirmi zannetmek doru deildir. Trk kavmi yukarda sylediimiz gibi, ok byk bir sahada vcut bulmu ailelerin birleerek Sop (Klan) ve Sop'larn birleerek Boy (Kabile) ve Boy'larn birleerek z (Airet) ve z'lerin de birleerek El (Medine) ve en nihayet El'lerin bir merkezde birlemeleriyle byk bir camia vcuda getirmitir. Bu byk Trk camiasn terkip eden unsurlarn mahiyetleri arasndaki fark byk olmamakla beraber, menein vs'ati, nfusun kesreti dnlnce Trk kavimlerinin aralarndaki manev rabtann gevek olmas, ve muhtelif namlarla, muhtelif roller oynamas tabi grlr. Bu sebepledir ki tarih, hadiselerini yazd kavimleri nerede, nasl ve ne namda tandysa o surette yazmtr. Byle olmakla beraber bugnk Trk milletinin esas ayn menein, ayn azm mterek mazinin tespit ettii muayyen tiptedir, Trk tipi... Bu son szlerden anlalyor ki Trk milletini yapan insanlarn tarihleri birdir. Trk milletinin mterek grnen bir hali daha vardr. Hakikaten dikkat olunursa, Trklerin aa yukar hep ahlklar birbirine benzer. Bu yksek ahlk hibir milletin ahlkna benzemez. Ahlkn, millet tekilinde yeri ok byktr, mhimdir. Bu ehemmiyeti iyice anlamak iin, ahlk hakknda birka sz sylemek fazla olmaz. Ahlk dediim zaman, ahlk kitaplarnda yazl olan nasihatleri murat etmiyorum zira ahlkllk diye yaptmz iler ve yapmaktan sakndmz iler; kitaplarda yazl olan veya birtakm ahlk hocalarnn tavsiye ettikleri eylerden daha evveldir ve o szlerden, o nasihatlerden ayr olarak, onlara asla kulak vermeyerek insanlar tarafndan yaplmaktadr. , nazariyatn hakimi, amiridir. Ahlk kaidelerinin nasl yaplmas lzm gelecei, ahlkllk olduu anlalan iler grldkten, tecrbe edildikten sonra anlalr. Bir i, her nereye ait olursa olsun insann kuvvet kullanmasn , yorulmasn muciptir. nsanlar, mecbur olmadka kendilerini yormak istemezler. Halbuki, baz iler vardr ki, kendiliinden insana, onu yapmak iin derun bir arzu. bir temayl ilham eder, o i ayan arzu olur. te ahlki iler, ayn zamanda hem mecbur ve hem de ayan arzu olan ilerdir.

Milli His Bir iin ahlki bir kymeti olmas, ayr ayr insanlardan daha ulv bir membadan sadr olmasdr. O memba cemiyettir; millettir. Filhakika, ahlkyet, husus fertlerden ayr ve bunlarn fevkinde, ancak itima, mill olabilir. Milletin itima nizam ve sknu hal ve istikbalde refah, saadeti, selmeti ve masuniyeti, medeniyette terakki ve tealisi iin insanlardan, her hususta alka, gayret, nefsin feragatini icap ettii zaman seve seve nefsinin fedasn talep eden mill ahlktr. Mkemmel bir millette mill ahlkiyet icaplar. o millet efrad tarafndan adeta muhakeme edilmeksizin vicdan, hiss bir saikle yaplr. En byk mill his, mill heyecan itte budur. Millet analarnn, millet babalarnn, millet hocalarnn ve millet byklerinin; evde, mektepte, orduda, fabrikada. her yerde ve her ite millet ocuklarna, milletin her ferdine bkmakszn ve mtemadiyen verecekleri mill terbiyenin gayesi ite bu yksek mill hissi salamlatrmak olmaldr. Ahlkn mill, itima olduunu sylemek ve maer vicdann bir ifadesidir demek, ayn zamanda ahlkn mukaddes sfatn da tanmaktr. Ahlk mukaddestir; nk ayn kymette ei yoktur ve baka hibir nevi kymetle llemez. Ahlk mukaddestir; nk, en byk ahlki eniyet sahibi bir faile racidir. O fail, yalnz ve ancak cemiyettir. Ondan baka bir fail yoktur. lhiyette, timsal bir ekilde dnlm cemiyet dahi mndemitir. nk, vicdanlarmz zerinde messir olan ruh hayat, cemiyetin efrad arasndaki amel ve akslmellerden teekkl eder. Filhakika cemiyet, kesif bir fikr ve ahlki faaliyet mihrakdr. Din birliinin de bir millet tekilinde messir olduunu syleyenler vardr. Fakat biz, bizim gzmz nndeki Trk milleti tablosunda bunun aksini grmekteyiz. Trkler slm dinini kabul etmeden evvel de byk bir millet idi. Bu dini kabul ettikten sonra, bu din, ne Araplarn, ne ayn dinde bulunan Acemlerin ve ne de sairenin Trklerle birleip bir millet tekil etmelerine tesir etmedi. Bilkis, Trk milletinin mill balarn gevetti; mill hislerini, mill heyecann uyuturdu. Bu pek tabi idi. nk Muhammed'in kurduu dinin gayesi, btn milliyetlerin fevkinde, amil bir Arap milliyeti siyasetine mncer oluyordu. Bu Arap fikri, mmet kelimesi ile ifade olundu. Hz. Muhammed'in dinini kabul edenler, kendilerini unutmaa, hayatlarn Allah kelimesinin, her yerde ykseltilmesine hasr etmee mecburdular. Bununla beraber, Allah'a kendi mill lisannda deil, Allah'n Arap kavmine gnderdii Arapa kitapla ibadet ve mnacatta bulunacakt. Arapa renmedike, Allah'a ne dediini bilemeyecekti. Bu vaziyet karsnda Trk milleti birok asrlar, ne yaptn, ne yapacan bilmeksizin, adeta bir kelimesinin manasn bilmedii halde Kuran ezberlemekten beyni sulanm, hafzlara dndler. Balarna geebilmi olan haris serdarlar, Trk milletince, kark, cahil Hocalar aziyle, ate ve azap ile mdhi bir muamma halinde kalan, dini, hrs ve siyasetlerine alet ittihaz ettiler. Bir taraftan Araplar zorla emirleri altna aldlar, bir taraftan Avrupa'da, Allah kelimesinin ilas parolas altnda, Hristiyan milletlerini idareleri altna

geirdiler, fakat onlarn dinlerine ve milliyetlerine ilimeyi dnmediler. Ne onlar mmet yaptlar ne onlarla birleerek bir kuvvetli millet yaptlar. Msr'da, belirsiz bir adam halifedir diye yok ettiler, hrkasdr diye bir palaspareyi, hilfet almeti ve imtiyaz olarak altn sandklara koydular; halife oldular. Gh arka, cenuba, gh garba veya her tarafa birden saldra saldra, Trk milletini Allah iin, peygamber iin topraklarn, menfaatlerini, benliini unutturacak, Allah'a mtevekkil klacak derin bir gaflet ve yorgunluk beiinde uyuttular. Mill duyguyu boan, fani dnyaya kymet verdirmeyen, sefaletler, zaruretler, felketler his olunmaya balaynca, asl hakiki saadete ldkten sonra ahirette kavuacan va't ve temin eden din akde ve din his, millet uyand zaman onun u ac hakikat grmesine mani olamad. Bu feci manzara karsnda kalanlara, kendilerinden evvel lenlerin. ahiretteki saadetlerini dnerek veya bir an evvel lm niyaz ederek ahiret hayatna kavumak telkin eden din hissi, dnyann, acs duyulur takatiyle, derhal, Trk milletinin vicdanndaki adrn ykt; davetlileri, Trk dmanlar olan Arap llerine gitti. Trk vicdan umumsi derhal, yzlerce asrlk kudret ve kayiiyle, byk heyecanlarla arpyordu. Ne oldu? Trkn mill hissi artk ocanda atelenmiti. Artk Trk cenneti deil, eski, hakiki, byk Trk cedlerinin mukaddes miraslarnn, son Trk ellerinin mdafaa ve muhafazasn dnyordu. te dinin, din hislerinin Trk milliyetinde brakt hatra. Trk milleti, mill hissi; insan hisle yan yana dnmekten zevk alr. Vicdannda mill hissin yannda insan hissin erefli yerini daima muhafaza etmekle mftehirdir. nk Trk milleti bilir ki; bugn medeniyetin ehrahnda mstakil ve fakat kendileriyle muvazi yrd umum meden milletlerle mtekabil insan ve meden mnasebet, elbette inkiafmza devam iin lzmdr ve yine malmdur ki; Trk milleti, her meden millet gibi, mazinin btn devirlerinde keifleriyle, ihtiralaryla medeniyet alemine hizmet etmi insanlarn, milletlerin kymetini takdir ve htralarn hrmetle muhafaza eder. Trk milleti. insaniyet leminin samim bir ailesidir. Btn bu sylediklerimizi ksa bir ereve iine sokmak istersek, yle diyebiliriz: Trk milletinin teesssnde messir olduu grlen tabi ve tarih vkalar unlardr: a. b. c. d. e. f. Siyas varlkta birlik. Dil birlii. Yurt birlii. Irk ve mene birlii. Tarih karabet. Ahlki karabet.

Dier Milletlerin Teekklleri Tarz Trk milletinin teekklnde mevcut olan bu artlar dier milletlerde kmilen yok gibidir. Daha umum bir tarif yapabilmek iin, diyelim ki, bir cemiyete millet diyebilmek iin bu artlar, ayn zamanda kmilen veya ksmen, bir arada bulunmak

lzmdr. Btn milletler tamamen ayn artlar altnda teekkl etmemi olduklarna gre Trk milletinde yaptmz gibi, dier her millet ayr olarak mtalea edilmedike, milliyet fikrini umum ve fenn olarak tarif etmek gtr. nk tespit ettiimiz artlar, insanlarn millet halinde teekklne umumiyetle yardm etmilerdir. Fakat, bu tarz teekklden baka, adeta bu artlarn tesirini kale aldrmyan millet teekklleri de vardr. Mesel: ngilizler ile imal Amerikallar ayn dili konutuklar halde ayr ayr milletlerdir. Sonra, svire'de lisanlar mene'leri baka baka, unsur vardr, Alman, Fransz, talyan, bunlar svireli nam altnda bir millet itibar edilmektedir. Cemahir mttehidede beyaz rkla krmz derili insanlar dirsek dirsee yaayan Amerikallardr. Bugn byk asr milletlerden olan Franszlarn, ngilizlerin, muhtelif rklarn tesalb neticesi olduu malmdur. Alman milliyeti Napoleon'a kar yaplan muharebelerden; spanya milliyeti, Marblerle mcadelerden dodu. Eski kk Yunan hkmetleri ranllarla mukabele iin birletikten sonra Yunan milliyeti balar. Trklerin her eye ramen btn devirlerde tesant ve rabtalarnn mahfuz kalmas hemen mtemadi muharebe halinde bulunmasndandr. Son inklap senelerinde birliin husulnde kuvvetin ve muharebe halinde bulunmann tesiri mhimdir. Bu malumata gre, muharebe kavimlerin birlemesinde en kuvvetli bir amildir. Millet neye derler? Sualine bugnk, asri telakkilere mutabk fenni bir tarif yapabilmek iin yrttmz mnakaay kafi grelim. Onun zerinde bir lahza durup dnelim; bugn Trkiye Cumhuriyeti'ni kurmu olan Trk milleti'ni mtalea ederken bulduumuz artlar tekrar gzden geirelim: a) Siyasi varlmzn haricinde, baka ellerde, baka siyasi zmrelerle, isteyerek veya istemeyerek teriki mukadderat etmi, bizimle dil, rk, mene birliine malik ve hatta yakn uzak tarih ve ahlak yaknl grlen Trk cemaatleri vardr. Tarihin bir hadisesinin neticesi olan bu hal, Trk milleti iin elim bir hatradr. Trk milletinin tarihen ve ilmen teekklndeki asaleti, tesand asla haleldar edemez. b) Bugnk Trk milleti siyas ve itima camias iinde kendilerine krtlk fikri, erkeslik fikri ve hatta lzlk fikri veya bonaklk fikri propaganda edilmek istenmi vatanda ve milletdalarmz vardr. Fakat mazinin istibdat devirleri mahsul olan bu yanl tevsimler, birka dman leti mrteci beyinsizden maada, hibir millet ferdi zerinde teellmden baka bir tesir hsl etmemitir. nk, bu millet efrad da umum Trk camias gibi ayn mterek maziye, tarihe, ahlka, hukuka sahip bulunuyorlar. c) Bugn iimizde bulunan Hristiyan, Musevi vatandalar, mukadderat ve talihlerini Trk milliyetine vicdani arzular ile raptettikten sonra kendilerine yan gzle yabanc nazariyle baklmak, medeni Trk milletinin asil ahlakndan beklenebilir mi?

Milletin Umumi Tarifi Bundan sonra mterek milli fikrin, ahlakn, hissin, heyecann hatra ve ananalerinin millet efradnda meydana gelmesini ve kklemesini temin eden mterek mazinin, birlikte yaplm tarihin, vicdanlar ve zihinleri dorudan doruya birletiren mterek dilin, milletlerin teekklnde en mhim miller olduunu bir defa daha kaydettikten sonra millet hakknda, ikinci derece unsurlar kale almayarak mmkn olduu kadar her millete uyabilecek bir tarifi biz de alalm: A. Zengin bir htra mirasna sahip bulunan; B. Beraber yaamak hususunda mterek arzu ve muvafakatte samimi olan; C. Ve sahip olunan mirasn muhafazasna beraber devam hususunda iradeleri mterek olan insanlarn birlemesinden vcuda gelen cemiyete millet nam verilir. Bu tarif tetkik olunursa bir milleti tekil eden insanlarn rabtalarndaki kymet, kuvvet ve vicdan hrriyetiyle insan hisse gsterilen riayet, kendiliinden anlalr. Filhakika; maziden mterek zafer ve yeis miras; stikbalde tahakkuk ettirilecek ayn program; Beraber sevinmi olmak, beraber ayn mitleri beslemi olmak; Bunlar elbette bugnn meden zihniyetinde dier her trl artlarn fevkinde mna ve mul alr. Bir millet teekkl ettikten sonra, efradnn devlet hayatnda, iktisadi ve fikri hayatta mtereken almak sayesinde vcuda gelen milli harsta (kltr) phesiz milletin her ferdinin alma hissesi, itiraki, hakk vardr. Buna nazaran bir harstan olan insanlardan mrekkep cemiyete millet denir, dersek milletin en ksa tarifini yapm oluruz. Bundan evvel tespit ettiimiz triften mlhem olarak diyebiliriz ki milliyet meselesi ferd ve mterek hrriyet meselesidir. O halde meseleyi prensip halinde ifade edelim.

Milliyet Prensibi Bir milletin, dier milletlere nispetle tabi veya mktesep husus karakterler sahibi olmas, dier milletlerden farkl bir uzviyet tekil etmesi, ekseriya onlardan ayr olarak onlara muvazi inkiafa sai bulunmas keyfiyetine milliyet prensibi denilir.

Bu prensibe gre her fert ve her millet kendi hakknda hsnniyet, topraklarna bizzat kaytsz tesahp talep etmek hakkna ve hrriyetine maliktir. Bu dstur, bize hangi milletlerin hr, hangilerinin hrriyetinden u veya bu ekilde mahrum olduklarn, yani millet namn tamaa lyk olmadklarn kolaylkla gsterir. Trk Milliyetilii Trk milliyetilii, terakki ve inkiaf yolunda ve beynelmilel temas ve mnasebetlerde, btn muasr milletlere muvazi ve onlarla bir ahenkte yrmekle beraber Trk itima heyetinin hususi seciyelerini ve bal bana mstakil hviyetini mahfuz tutmaktr. Milletin, ne olduunu izah ederken, demitim ki; Trk milleti, halk idaresi olan cumhuriyetle idare olunur bir devlettir. imdi, devlet ne demektir, bunu izah ve ifade edelim. Devlet dediimiz zaman, her eyden evvel bir insan cemiyeti, bir millet mevcudiyeti anlalr. Bundan sonra, bu insan cemiyetinin coraf hudutlarla evrilen bir mntkada yerlemi olduu grlr. Yine millet bahsinde demitim ki; Trk milleti, Asyann garbnda ve Avrupann arknda olmak zere kara ve deniz snrlariyle ayrt edilmi, dnyaca tannm byk bir yurtta yaar. Onun adna Trkeli derler. Milliyet meselesinin ferd ve mterek hrriyet meselesi olduunu biliyoruz. Yani : Bir milleti tekil eden fertlerin o millet iinde, her nevi hrriyeti; yaamak hrriyeti, almak hrriyeti, fikir ve vicdan hrriyeti emniyet altnda bulunmak lzmdr. Kezalik bir milletin heyeti umumiyesinin her nevi hrriyeti, yani kendi topraklarnda, haricin hibir mdahale ve tahdidi olmakszn hr ve mstakil yaamas ve almas lzmdr. te, devlet, gerek fertlerin hrriyetini temin iin millet zerinde bir nfuza ve gerek millet ve memleketin istikllini muhafaza edebilmek iin kendine has bir nfuz ve kuvvete malik olmaldr. O halde devlet : "Muayyen mntkada yerlemi ve kendine has bir kuvvete sahip olan efradn mecmu heyetinden ibaret bir mevcudiyettir". DEVLET Devletin haiz olduu kuvveti ifade ederken, bu kuvveti kendine has diye tavsif ediyoruz. Filhakika devleti tekil eden milletin sinesinde nfuz icra eden kuvvet, ferden hi kimse tarafndan verilmi deildir. O, bir siyasi nfuzdur ki; devlet mefhumunda bizatihi mevcuttur ve devlet, onu halk zerinde tatbik etmek ve milleti haricen dier milletlere kart mdafaa eylemek salhiyetine maliktir.

Bu siyas nfuz ve kudrete "irade, veya hkimiyet" denir. Madem ki, devlet bir iradeye, bir hkimiyete maliktir, Hkimiyet onu ifade ve infaz iin birtakm vastalara muhtatr. Bu vastalar ihtiva eden devlet tekiltnda millet meclisi ve hkmet tekilt esastr. Asrmzda, bu esas olan tekiltn istinat ettii an'ane haline gelmi, birtakm esas prensipler vardr. a) Demokrasi prensibi, halklk : Bu prensibe nazaran, irade ve hkimiyet, milletin umumuna aittir ve ait olmaldr. Demokrasi prensibi, hkimiyeti milliye ekline inklp etmitir. b) Temsil hkmet prensibi : Bu prensip, mill hkimiyetin tatbik ve icrasn tanzim eder. c) Devletin tekilt esasiyesini tespit eden kanunun, dier kanunlara tefevvuku prensibi : Bu prensip, asr tekilt esasiye de, kanuniyetin ve adl istikrarn mvellididir. Bu saydmz prensipler (a, b, c) demokrasi prensibinin binas gibi grlr. Filhakika demokrasi prensibi, ameli kymetini ancak bu saydmz prensipler sayesinde iktisap eder. Devletin Hakimiyeti ve Devlette Hakimiyet Devlette hkimiyetin mevcudiyeti iki, esas mesele tevlit eder : 1. Hkimiyet neden ibarettir? Hkimiyette ne vardr Hudutlar nedir ? 2. Hkimiyete istinaden hangi fiiller hukuken yaplabilir? Bu, devletin hkimiyeti meselesidir. Bu meselede devlet dahil mesnedinden, milletten ayr olarak mcerret tasavvur olunuyor ve bu suretle siyas kuvvetinin tabiat ve hudutlar tayin ve tespit olunmak isteniyor. Devletin siyasi kuvveti, sinesinde mevcut fertlerin ve cemiyetlerin, mevcudiyeti dolays ile tahdit olunmutur; ne derece tahdit olunmutur? Bunu, hukuku mme tayin eder. Devletin dier devletlerin ve kendi tekiltna dahil olmayan dier ehasn, mevcudiyeti dolaysiyle hkimiyetinin derecesini de hukuku dvel gsterir. Binaenaleyh, devletin hkimiyeti meselesi tam manasiyle, bir hukuku esasiye meselesi deildir. II . Hkimiyet meselesinin meydana koyduu ikinci esas mesele, devlette, devlet iinde hakimiyet meselesidir. Bu dorudan doruya hukuku esasiyeye taallk eder. Hukuku ammenin ve hukuku dvelin hudutlarn tayin ettii hkimiyet, kime aittir ?

unu sylemek lzmdr ki; devlet, bir hukuk mefhumdur. Hakikatte idare edenler hkimiyeti istimal ederler. O halde, devlette idare edenler kimler olmaldr ? Siyas kuvvetin meru olabilmesi iin, devletin, mcerret hkimiyeti, fiilen kime tevdi olunmaldr? te bu suallere cevap veren, demokrasi prensibidir. DEVLET EKLLER Tarihin ve hukukun tetkiki, bize hkimiyetin balca muhtelif tarzda kullanldn gstermektedir. I. Hkmdarlk (monari) - Hkimiyet, "kral, imparator, ah, padiah, prens, emir" gibi muhtelif unvanlar alabilen hkmdara, yalnz bir ahsa mnhasrdr. Hkimiyeti tatbik eden devletin btn memurlar yalnz bir adam namna hareket ederler. Devletin son iradesini, yalnz hkmdar izhar eder. Hkmdar, yalnz batna, devleti sevk ve idare eder ve her eyi o emrederse yle bir devletin hkmetine, hkmeti mutlaka denir. Byle bir devlette hkmdar "devlet benim" der; muharebe iln eder, sulh akteder, kanunlar yapar, vergiler koyar, memleketin varidatn istedii gibi sarfeder, hlsa memleket onun maliknesidir. Eer hkmdar, kanunlar hazrlayan, millet vekillerinden mrekkep bir Meclis kabul etmise, o zaman mesrut hkmet olur. Bu ekil hkmette dahi, nihayet, yine her ey, hkmdarn son szne baldr. Hkmeti merutada hkmdarlar bir vatandaa bir hkmet tekil ettirir; memleketi onunla idare eder. ngiltere; Belika, talya meruti hkmetlerdir. II . Oligari - Bu tarz hkmette hkimiyet birka kiinin, birka ailenin veya bir snf halkn elindedir. Aristokrasi, oligarinin baka bir eklidir; bunda da hkimiyet, zadegnn elindedir. III. Demokrasi (halklk) - Demokrasi esasna mstenit hkmetlerde, hkimiyet, halka, halkn ekseriyetine aittir. Demokrasi prensibi, hkimiyetin millette olduunu, baka yerde olmayacan iltizam eder. Bu suretle demokrasi prensibi, siyas kuvvetin, hkimiyetin, meneine ve meruiyetine temas etmektedir. Demokrasinin tam ve en bariz hkmet ekli Cumhuriyet' tir. DEMOKRAS PRENSBNN MUHTEVYATI Demokrasi esas, bugn asr tekilt esasiyenin umum farikas gibi grnmektedir. Hkmdarlk ve oligari, artk zaman gemi arz tekillerden baka bir mahiyette telkki edilemezler. Geri, henz batlarnda hkmdarlar bulunan devletler vardr. Fakat bunlarn hemen hepsi, demokrasi prensibini kabul etmektedir. Artk hakimiyetin sahibi olduunu iddia cesaretinde bulunabilecek hkmdar enderdir. Bir milletin, ameli olarak, demokrasi prensibini iln etmesi o millet ekseriyetinin itima kuvvetinin bir neticesidir. Millet, kf derece kuvvetli olunca, kuvvet ve

kudreti eline alr. Bu hdise bazen ihtill ile ve bazen de hkmdarla muslihane bir anlatma ile husul bulur. Artk bugn, demokrasi fikri daima ykselen bir denizi andrmaktadr. Yirminci asr, birok mstebit hkmetlerin bu denizde boulduunu grmtr. Rus arl, Osmanli Padiahl ve Hilfeti, Almanya ve Avusturya - Macaristan mparatorluklar bunlarn balcalarndan dr. Bundan baka, demokrasi ile idare olunan Portekiz gibi mutedil hkmdarlklarn, demokrasinin daha bariz bir tekilde tatbikini tazammun eden cumhuriyet muvacehesinde silindii grld. En nihayet, bugn, ngiltere, Belika gibi byk eski demokrasilerin, daha bariz ve daha iyi tanzim olunmu bir demokrasinin tahakkuk ettirilmesi yolunda, altklar grlmektedir. Demokrasi fikri, asri tekilt esasiyenin bir farikas olduu halde, fikir ok eskidir. Demokrasi fikrinin muhteviyat ve mnas hakknda lykyle tenevvr iin onun ksaca tarihini hatrlatmak faideli olur. Bundan en aa 7000 sene evvel, Mezopotamya'da , ilk beeriyetin medeniyetlerinden birini kuran Sumer, Elam ve Akat kavimlerinde demokrasi prensibi tatbik , olunmutur. Filhakika, bu Trk kavimler, mttehit bir cumhuriyet tekil etmilerdir. Bundan sonra, Atina ve Isparta gibi Yunan ehirleri, bir nevi demokrasi ile idare olunurlard. Roma dahi demokrasi hayat yaamtr. Trk milleti en eski tarihlerinde, mehur kurultaylaryla, bu kurultaylarda devlet reislerini intihap etmeleriyle demokrasi fikrine ne kadar merbut olduklarn gstermilerdir. Son tarih devirlerinde, Trklerin tekil ettikleri devletlerde, balarna geen padiahlar, bu usulden ayrlarak mstebit olmulardr. Krallarn ve padiahlarn istibdadna, dinler mesnet olmutur. Krallar, halifeler, padiahlar etraflarn alan papazlar, hocalar tarafndan yaplm teviklerle, ilh hukuka istinat etmilerdir. Hkimiyet, bu hkmdarlara Allah tarafndan verilmi olduu nazariyesi uydurulmutur. Buna gre, hkmdar, ancak Allaha kar mes'uldr. Kudret ve hkimiyetinin hududu yalnz din kitaplarnda aranabilir. lhi hukuka mstenit bir mutlakyet kaidesi nnde, demokrasi prensibinin, ilk ald vaziyet mtevazdr. O, evvel hkmdar devirmee deil, onun yalnz kuvvetlerini tahdide, mutlakyeti kaldrmaa alt. Bu alma 400 - 500 sene evvelinden batlar. Evvel, kuvvetin milletten geldii ve kuvvet gayri muktedir bir ele derse onun istirdat edilebilecei, bu kuvvetin milletin vekillerinden mrekkep meclis tarafndan kullanlmas lzm gelecei ifade olundu. On altnc asrda demokrasi prensibi, hkmdarlarn nfuzunu krmak iin, siyas mcadele vastas olarak kullanld.

Bu mcadelelerde en nihayet ortaya atlan fikirler unlardan ibaretti "Kuvvet millete aittir. Onu kanun dairesinde bir hkmdara vermitir. Baz ahvalde geri alabilir. On sekizinci asrda idi ki; demokrasi fikri, mukavemet olunamaz bir kuvvet ve cereyan ald. Demokrasi prensibi, hkimiyeti milliye prensibi tekline girdi ve hukuku esasiyeye geti. Artk, milletle hkmdar arasnda mukavele fikri kayboldu. Ortaya hkimiyet tecezzi ve fera edilemez fikri kt. Bu fikri yle izah ettiler : Hkimiyet, fertlerin iradesi fevkinde, fertlerin tetkil ettikleri milletin mterek ahsiyetine raci (dayanan), umum, maeri (toplumsal) iradedir. Binaenaleyh hkimiyet birdir, czlere ayrlamaz ve hkimiyetin ifade ettii maer irade, onun sahibi olan mterek ahsiyet, millet tarafndan, hibir vakit, bakasna devir ve fera edilemez. Demokrasi prensibi : Hkimiyeti istimal eden (kullanan) vasta ne olursa olsun, esas olarak, milletin hkimiyete sahip olmasn ve sahip kalmasn icap ettirir: Bu noktay, birka kelime ile izah edelim : a) Demokrasi esas itibariyle siyas mahiyettedir. Demokrasi, bir itimai (toplumsal) muavenet (yardm) veya bir iktisad tekilt sistemi deildir. Demokrasi madd refah meselesi de deildir. Byle bir nazariye vatandalarn, siyas hrriyet ihtiyacn uyutmay istihdaf eder (hedef almak). Bizim bildiimiz demokrasi, bilhassa siyasdir; onun hedefi, milletin idare edenler zerindeki murakabesi (denetlemesi) sayesinde, siyas hrriyeti temin etmektir. ; b) Demokrasinin birinci hassasiyle mterek ikinci bir hassas daha vardr. O da udur : Demokrasi, fikrdir; bir kafa meselesidir. Her halde, bir mide meselesi deildir. Hkmet prensibi de, bir adalet muhabbetini ve ahlk fikrini icap ettirir. Demokrasi, memleket akdr, ayn zamanda babalk ve analktr. c) Demokrasi, esasnda ferddir; bu vasf vatandan hkimiyete,insan sfatiyle, itirak etmesiyledir. d) En nihayet, demokrasi, msavatperverdir (eitlikidir); bu vasf, demokrasinin, ferdi olmas vasfnn zarur bir neticesidir. phesiz btn fertler ayn siyas haklar haiz olmaktadrlar. "Demokrasinin bu ferd ve msavatperver vasflarndan, umum. ve msavi(eit) rey prensibi kar."

Cumhuriyet "Demokrasinin, btn manasiyle, ideali, milletin heyeti umumiyesinin, ayn zamanda, idare eden vaziyette bulunabilmesini, hi olmazsa, devletin son iradesini, yalnz milletin ifade ve izhar etmesini ister." Maatteessf, milletlerin, kesreti nfusu, fikr terbiye dereceleri, idealin tatbikinde; bsbtn idealden mahrumiyeti mucip olabilecek ihtiyatszlklardan itinab muciptir. Binaenaleyh, demokrasi prensibinin en asri ve mantk tatbikini temin eden hkmet ekli, cumhuriyettir.

Cumhuriyette son sz, millet tarafndan mntehap meclistedir. Millet namna her trl kanunlar o yapar. Hkmete itimat eder ve onu skat eder. Millet, vekillerinden memnun olmazsa, (muayyen zamanlar nihayetinde) bakalarn intihap eder. Millet, hkimiyetini, devlet idaresine itirakini, ancak, zamannda reyini kullanmakla temin eder. Cumhuriyette hkmet herhangi bir usulde, mahdut bir zaman iin mntehap bir reisicumhura tevdi olunur. Bavekili o gsterir, hkmet heyetini tekil edecek vekilleri, bavekil meb'uslardan intihap eder. Cumhuriyet, milletvekillerinden mrekkep meclisi ve mahdut zaman iin mntehap devlet reisiyle, hkimiyeti milliye nin mahfuziyetini en iyi zamindir. Cumhuriyette, Meclis, Reisicumhur ve hkmet, halkn hrriyetini, emniyetini ve rahatn dnmek ve temine almaktan baka bir ey yapamazlar. nk bunlar, bilirler ki, kendilerini iktidar ve salhiyet mevkiine, muayyen bir zaman iin, getiren irade ve hkimiyetin sahibi olan millettir; ve yine bunlar bilirler ki, iktidar mevkiine, saltanat srmek iin deil, millete hizmet iin getirilmilerdir. Millete kar vaziyet ve vazifelerini suiistimal eyledikleri takdirde, u veya bu tarzda, mill iradenin, kendi haklarnda dahi tecellisine maruz kalabilirler. Millet tarafndan, millet namna, devleti idareye mezun klnanlar iin, icabnda millete hesap vermek mecburiyeti, lubalilik ve keyf hareketle telif kabul edemez. Hkmdarlk, Oligari: Balarnda hl, Allahn vekili, glgesi sfatn muhafaza etmekte bulunan hkmdarlar bulundurmakla beraber ,hkimiyetini kazanm milletler olduundan bahsetmitik. Filhakika, bu milletlerin mensup olduklar devletler, milletin intihap ettii vekillerin tekil ettikleri meclislere maliktir. Milletin hkimiyetini bu meclisler temsil eder, hkmdar devleti temsil eder. Hkmet tekil eden vatanda, nazar olarak hkmdar tarafndan intihap olunur. Fakat, hakikatte, hkmet reisi, milletin itimat ettii kuvvetli, siyas frkalarn liderleridir; bunlarn tekil ettikleri hkmetler, millet ve memleketi idare ederler ve meclise kar mes'uldrler. Bu izah ettiimiz hkmetler temsildirler, ve demokrasi prensibi caridir. Fakat, bunlar tam manasiyle demokrat hkmetler deildir. Devletlerin ekilleri yekdierine nazaran, baz farklarla ok deiir. Bununla beraber cmlesi devlet ekilleri bahsinde mtalaa ettiimiz ekillere irca olunabilir. Hkmdarlk, oligari, halk cumhuriyeti. Kendine hususi bir din izafe eden (teokratik) devlet te vardr. Rus arl ile Osmanl Saltanat byle idiler. ar kilisenin reisi, sultanlar da halife unvann taknmlard. Kezalik dini siyasetten ayrm lik hkumetler vardr :Amerika, Fransa, Trkiye Cumhuriyetleri gibi. Hkmdarlklarda, devlet riyaseti makamna veraset tarikiyle gelinir. Halbuki,Kuvvetinin ve salhiyetinin Allahtan geldiini ve yalnz ona kar, hrette, hesap verebileceini farzeden ve devleti, memleketi mevrus bir malikne kabul eyliyen bir hkmdar, her trl kayttan kendini vareste grr. Byle bir idarede, milletin benlii hrriyeti mevzuubahs dahi olamaz. Binaenaleyh, salhiyeti mahdut dahi olsa hkmdarlk tekli demokrasiye, hkimiyeti milliye prensibine mutabk deildir. Hkmetin, mahdut insanlarn, snflarn, elinde bulunmas dahi millet

mevcudiyetinin asla kabul edemeyecei bir keyfiyettir. Btn milletin ekseriyetle, devlet idaresine ittirakine mni olan bu "oligari" usul de bir zmrenin, kendi menfaatlerini temin iin umum millete ait hkimiyeti, gaspndan baka bir ey deildir. TRK DEVLETNN ESAS TEKLTI Trkiye Cumhuriyetinin Tekilt Esasiye Kanunu, en asr hkimiyeti milliye esaslarn, hkmlerini ihtiva eder. Birka maddesini, daima hatrda tutmak iin burada aynen tekrar edelim . a) "Hkimiyet, bilkayd art milletindir". b) "Trkiye Byk Millet Meclisi, milletin yegne ve hakik mmessili olup, millet namna hakk hkimiyeti istimal eder". c) "Teri salhiyeti ve icra kudreti Byk Millet Meclisinde tecelli ve temerkz eder". Bizim telkkimize gre siyas kuvvet, milli irade ve hkimiyet, milletin vahdet halindeki mterek ahsiyetine aittir, birdir, taksim ve tefrik ve fera olunamaz. Millette olduu gibi, onun mmessili olan tek mecliste mtemerkizdir. Yani taksimi kuvva nazariyesi bizim iin esas deildir. Buna nazaran : Trk milletinin idare ekli vahdeti kuvva esasna mstenit olan bugnk devlet eklimizdir. Bu ekilde Byk Millet Meclisi, millet namna hkimiyet hakkn kullanr; Reisicumhur ve cra Vekilleri Heyeti onun iinden kar. Hkimiyet birdir, kaytsz artsz milletindir. Devlet teekkllerinin en muvaf budur. Yalnz vazifeler u suretle grdrlr : d) "Meclis teri salhiyetini bizzat istimal eder". e) "Meclis, icra salhiyetini, kendi tarafndan mntehap Reisicumhur ve onun tayin edecei bir cra Vekilleri Heyeti marifetiyle istimal eder. Meclis, hkmeti her vakit murakabe ve skat edebilir". f) "Hakk kaza millet namna, usul ve kanun dairesinde mstakil mehakim tarafndan istimal olunur".