DOANIN MUCZES KAPADOKYA KAPADOKYA'NIN KONUMU Roma mparatoru Augustus zamannda Antik Dnemyazarlarndan Strabon 17 kitablk 'Geographika' adl

kitabnda (Anadolu XII,XIII,XIV) Kapadokya Blgesi'nin snrlarn gneyde Toros Dalar, batda Aksaray, douda Malatya ve kuzeyde Dou Karadeniz kylarna kadar uzanan geni bir blge olarak belirtir. Bu gnk Kapadokya Blgesi Nevehir, Aksaray, Nide, Kayseri ve Krehir illerinin kaplad alandr. Daha dar bir alan olan kayalk Kapadokya Blgesi ise Uhisar, Greme, Avanos, rgp, Derinkuyu, Kaymakl, Ihlara ve evresinden ibarettir. VOLKANLARIN PATLAMASI VE JEOLOJK OLUUM Kaya yaps Kapadokya Blgesi'ndeki Erciyes, Hasnda ve Gllda jeolojik devirlerde aktif birer volkand. Bu volkanla birlikte dier ok saydaki volkanlarn pskrmeleri st Miyosen'de ( 10 milyon yl nce) balayp, holosen'e (Gnmze) kadar srmtr.Neojen glleri altndaki yanardalardan kan lavlar, platoda, gller ve akarsular zerinde 100-150m. kalnlnda farkl sertlikte tf tabakasn oluturmutur. Bu tabakann bnyesinde tften baka tffit, ignimbirit tf, lahar, volkan kl, kil, kumta, marn aglomera ve bazalt gibi jeolojik kayalar bulunmaktadr. Ana volkanlardan pskren maddelerle ekillenen plato, iddeti daha az kk volkanlarn pskrmeleriyle srekli deiime uramtr. st Pliosen'den balayarak bata Kzlrmak olmak zere akarsu ve gllerin bu tf tabakasn andrmalar nedeniyle blge bugnk halini almtr. Peribacalarnn Oluumu: Vadi yamalarndan inen sel suarnn ve rzgarn, tflerden oluan yapy andrmasyla 'Peribacas' ad verilen ilgin oluumlar ortaya kmtr. Sel sularnn dik ya-malarda kendine yol bulmas, sert kayalarn atlamasna ve kopmasna neden olmutur. Alt ksmlarda bulunan ve daha kolay anan malzemelerin derin bir ekilde oyul-mas ile yama gerilemi, bylece sy ksmlarda yer alan apka ile anmadan koru-nan konik biimli gvdeler ortaya kmtr. Daha ok rgp civarnda bulunan ap- kal peribacalar konik gvdeli olup, tepe ksmlarnda bir kaya bloku bulunmaktadr. Gvde tf, tffit ve volkan klnden olumu kayatan; apka ksm ise lahar ve ignimbirit gibi sert kayalardan olumaktadr. Yani apkay oluturan kaya tr, gvdeyi oluturan kaya topluluuna oranla daha dayankldr. Bu peribacasnn oluumu iin ilk kouldur. apkadaki kayann direncine bal olarak,peribacalar uzun veya ksa mrl olmaktadr. Kapadokya Blgesi'nde erozyonun oluturduu peribacas tipleri; apkal, konili,man-tar biimli, stunlu ve sivri kayalardr. Peribacalar en youn ekilde rgp- UhisarAvanos geni arasnda kalan vadi-lerde, rgp ahinefendi arasndaki blgede Nevehir at kasabas civarnda, Kayseri Soanl vadisinde va Aksaray Selime ky civarnda bulunmaktadr. Peribacalarnn dnda vadi

yamalarnda yamur sularnn oluturduu ilgin kvrmlar blgeye ayr bir zellik katmaktadr. Baz yamalarda grlen renk armonisi lav tabakalarnn s farkndan dolaydr. Bu oluumlar Uhisar, avuin, Glldere, Greme, Meskendir, Ortahisar Kzlukur ve Pancarl vadilerinde gzlenir. PREHSTORK DNEMLERDE KAPADOKYA Prehistorik Dnem Kapadokya Blgesi'ndeki Prehistorik Dnem kltrleri en iyi ekilde Nide Kk Hyk, Aksaray- Akl Hyk, Nevehir- Civelek Maaras'nda grlr. Her yerleim yerinde kaz almalar devam etmektedir. Civelek Maaras Nevehir'in Glehir ilesinin 4km. dousunda yer alan Civelek ky yaknlarndadr. Maara, kyn 'Grlek Tepe' olarak adlandrlan tepesinde yer alr. Kalkerli bir yap-ya sahip olan maaraya 14m.uzunluunda aaya doru uzanan bir galeri vastasyla inilebilmektedir. Ana mekan 22X11m. olan maarann tavan ksmlarnda kalsit kristalden oluan 5-15cm. arasnda deien uzunlktaki sarktlar yer almaktadr. Nevehir Mzesi ve talyan Maarabilimcileri ile birlikte yaplan almalarda maara tabann-da zellikle gen kaya paralar arasndave galerilerde Kalkolitik Dneme (M..50003000) ait elde ekillendirilmi tek kulplu fincanlar, eitli boylarda m-lekler, dokumaclkta kullanlan araklar, tatan ve kemikten aletlerele gemitir. Ayrca Maara'nn evresinde yaplan yzey aratrmalarnda da obsidiyenden ve silekstan yaplm aletler bulunmutur. Maara koruma altna alndndan ziyarete kapaldr. Akl Hyk Aksaray'da Ihlara Vadi yerleiminin bir uzants olan Akl Hyk'te yaplan arke-olojik almalar Kapadokya Blgesi'nin kerpiten yaplm ilk mahallelerini ortaya karmtr.Yerleik yaamn en gzel ve en karmak mimari rnekleri olan bu evlerin duvar ve tabanlarnda sar, pembe kil duvar svalar kullanlmtr. llerini evlerinin tabanlarna hocker tarznda, yani dizleri karnlarna ekik olarak gmmlerdir. Akl Hyk'te aratrma yapan Prof. U.Esin'e gre yerleim yerindeki mahallelerin skl, yaplarn okluu Akeramik Neolitik evre iin sanldndan daha youn bir nfusun varln gstermektedir. Hyk'te ele geen yzbine yakn obsidiyenden yaplm eitli aletlerin Anado'luda benzerleri yoktur.Tatan ok iyi bir ekilde ilenmi yass baltalar, kemikten bzlar, keskiler, bakr, akik ve eitli talardan yaplm ss eyalarnn yan sra az pimi kilden figrnler de ele gemitir. Akl Hyk aratrmaclar, bu hyk'te ele geen bir iskelete dayanarak dnyada bilinen en eski beyin ameliyatnn (trepanasyon) 20-25 yalarndaki bir kadna uygulandn belirtmektedirler. Kk Hyk Nide ili yaknlarndaki Kk Hyk'te yaplan kazlar sonucunda obsidiyen bata olmak zere sileks, ta ve kemikten aletler ve silahlar ele gemitir. Bu

yerleim yerinde Neolitik ve Kalkolitik Dneme ait en nemli eserler ana tanra heykelcikleridir Anadolu'da bu ada bereketi ve dourganl temsil eden Ana Tanra Klt nemli ve yaygndr. TARH DNEMLERDE KAPADOKYA Protohitit - Assur Ticaret Kolonileri a ( M..3000-1750 ) Anadolu Eski Tun a'nda madencilikte doruk noktasna erimitir. zellikle an son evrelerinde en byk geliim Orta Anadolu'nun kuzeyinde gzlenmitir. M..2000-1750 yllar arasnda Kuzey Mezopotamya'da yaayan Assurlu tacirler Anadolu'da ticaret koloniler kurarak ilk ticaret rgtn oluturmulardr. Bu ticaretin merkezi Kayseri'deki Kltepe, Kani-Karum'dur ( Karum: Ticaretin yapld pazar yeri ). Belgelerde ad geen ve yeri saptanabilen karumlardan biri de Karum- Hattu'tur ( Boazky). Zengin altn, gm ve bakr kaynaklarna sahip olan Anadolu, tun alam iin gerkli olan kalay bakmndan fakirdi. Tacirlerin beraberinde getirdikleri kalay, eitli kumalar ve kokular bu ticaretin ana malzemeleriydi. Hi bir zaman politik stnle sahip olmayan tacirler beylerin himayesi altndaydlar. Assurlu tacirler sayesinde Anadolu'da ilk defa yaz grlr. 'Kapadokya Tabletleri' olarak adlandrlan Eski Assurca yazlm ivi yazl metinlerden, tacirlerin geli yollar zerindeki beylere %10 yol verdikleri, borlu olan halktan %30 orannda faiz aldklar, Anadolu krallarna sattklar mal zerinden %5 vergi verdikleri anlalmak-tadr. Yine bu tabletlerde Assurlu tacirlerin Anadolulu kadnlarla evlendikleri ve nikah szlemelerinde Anadolulu kadnlarn haklarn koruyacak maddeler bulunduu grlmektedir. Assurlu tacirler yazdan baka silindir mhrler, madencilik, tapnak ve tanr fikirle-rinide Anadolu' ya getirmilerdir. Bylece Anadolu'nun yerli sanat, Mezopotomya sanatnn etkisi altnda gelierek kendine has yeni bir sanat anlayn ortaya koymutur. Bu sanat daha da gelierek Hitit sanatnn temelini oluturmutur. Hititler Dnemi ( M..1750 - 1200 ) M..II.binin balarnda Avrupadan Kafkaslar zerinden gelerek Kapadokya blge-sine yerleen Hititler, daha sonra yerli halkla kaynaarak imparatorluk kurmulardr. Dilleri Hind - Avrupa dil grubundandr. Bakentleri Hattua ( Boazky ) olan Hititlerin en nemli ehirleri Alacahyk ve Aliar'dr. Kapadokya Blgesi' nde bulunan btn hyklerde Hititlere ait kalntlara raslamak mmkndr. Bunun yan sra Hitit imparatorluk Dnemi'de zellikle Kapadokya Blgesi'de stratejik adan geitlere ve su kenarlarndaki yksek kayalara rlyef olarak ilenmi antlar bulunmaktadr. Bu kaya antlar sayesinde Hitit krallarnn gneydeki lkelere ulamak iin getii yollar saptamak olasdr. Kayseri snrlar iindeki Erciyes Da'nn gneyinde yeralan Fraktin, Ta ve mamkulu kaya antlar tanrlarn kutsanmas, Byk Kral'n (Hattuili III) ve Kralie'nin (peduhepa) tanrlara minnettarln gstermesinin yan sra imparatorluun gcnn snrlarn gsteren birer propaganda antlardr. Ge Hitit Dnemi ( M..1200 - 700 ) Friglerin Orta Anadolu'nun neli kentlerinin hemen hepsini ykarak Hitit

mparatorluu'nu ortadan kaldrlmasndan sonra Orta ve Gneydou Anadolu'da Ge Hitit Krallklar ortaya kmtr. Kapadokya Blgesi'ndeki Ge Hitit Krall ise Kayseri, Nide ve Nevehir'i iine alan Tabal Krall'dr. Bu dneme ait Glehir - Svasa ( Gketoprak ), Acgl Topada, Hacbekta - Karaburna Ky'nde Hitit Hiyeroglifi yazlm kaya antlar bulunmaktadr. Pers ve Kapadokya Krall ( M.. 585 - 332 ) Kimmerler'in Frig egemenliine son vermesi sonucu Anadolu'da Medler ( M..585 ), daha sonra da Persler ( M..547 ) grlr. Persler blgeyi ' Satrab ' adn verdikleri valilerce ynettiler. Eski Pers dilinde '' Katpatuka '' olarak adlandrlan Kapadokya blgesi, 'Cins Atlar lkesi' anlamna gelmekteydi. Persler, Zerdt dinine bal olduklarndan blgedeki volkanlar, zellikle Erciyes ve Hasanda'n kutsal saymlardr. Persler, Kapadokya'dan geerek bakentlerini Ege'ye balyan, ' Kral yolu' nu gelitirmilerdir. Makedonya Kral skender M..334 ve 332 de Pers ordularn arka arkaya bozguna uratarak bu byk mparatorluu ykmtr. Pers mparatorluu'nu ykan skender Kapadokya'da byk bir direnle karlat. skender, komutanlarndan Sabiktas' blgeyi denetim altna almakla grevlendirilince halk buna kar kt ve eski Pers Soylularndan Ariarathes'i kral ilan etti. alkan bir ynetici olan I.Ariarathes (M..332-352 )Kapadokya Krall'nn snrlarn genilettti skender'in lmne kadar bar iinde yaayan Kapadokya Krall, Roma'nn bir eyaleti olduu M.S.17 ylna kadar varln korumak iin Makedonyallarla, Pontuslarla, Galatlarla, Romallarla mcadele etmitir. Roma Dnemi ( M.S.17-395 ) M.S.17'de Tiberius Kapadokya'y Roma'ya balayarak blgedeki kargaaya son verdi. Romallar blgeyi ele geirdikten sonra batya bir yol yaparak Ege'ye ulam saladlar. Bu yol hem askeri hem de ticari adan nemliydi. Roma egemenlii srasnda, yreye gerek saldr gerekse g biiminde doudan gelenler oldu. Romallar bu yeni gelenlere kar ' Lejyon ' adn verdikleri askeri birlikleriyle kar koydu. mparator Septimus Severus Dnemi'nde ekonomil bakmdan olduka canlanan Kapadokya'nn merkezi Kayseri, daha sonraki yllarda ran'dan gelen Sasaniler'in saldrsna urad. Gordianus III bu saldrlara kar ehrin etrafn surlarla evirtti. Bu srada Anadolu'da yaylmaya balayan ilk hristiyanlarn bir ksm byk ehirler-den kylere g etmeye baladlar. Kayseri'nin nemli bir din merkezi haline geldii 4.yzylda, kayalk Greme ve evresini kefeden hristiyanlar, Kayseri Piskopusu da olan Aziz Basil'in dnya grn benimseyerek kayalar iinde manastr hayatn balattlar. Bizans Dnemi ( 397- 1071 ) Roma mparatorluu'nun ikiye blnmesiyle Kapadokya Dou Roma mparator- luu' nun etkisi altnda kald. 7. yzyln ilk yllarnda Kapadokya' da Sasanilerle Bizansllar arasnda youn savalar oldu. Sasaniler blgeyi 6-7 yl kadar ellerinde tuttular. 651'de Halife Osman Sasanileri yknca blge bu kez Arap- Emevi glerinin aknlarna urad. Uzun sredir devam eden mezhep atmalar III. Leon'un mslmanlktan etkilenerek ikonlar

yasaklamasyla doruk noktasna ulat. Bu durum karsnda baz hristiyan ikon yanls keiler Kapadokya'ya snmaya baladlar. konoklasm hareketi yz yldan fazla srd ( 726 -8 43 ). Bu dnemde birka Kapadokya kilisesi ikonoklasm etkisinde kaldysa da ikondan yana olanlar burada rahatlkla gizlenip ibadetlerini srdrdler. Seluklu Dnemi ( 1071 - 1299 ) Ouz Trklerinden Seluk bey'in kurduu Seluklularn Anavatan Orta Asya'dr. 10.yzylda kuzeye doru yaylan slamiyeti kabul eden Seluklular, slamiyeti kabul etmemi kavimlerle srekli mcedele ederek egemenlik alanlarn geniletmeye almlardr. Bizans mparatoru Romanos Diogenes'in Seluk Bey'in torununun olu Alparslan'a 1071 ylnda yenilmesi Bizans'n gerilemesine, Anadolu'da yeni bir dnemin balamasna neden olmutur. 1075 ylnda Anadolu Seluklu Devleti kurulur. 1082'de Kayseri fethedilir ve bylece Kapadokya Seluklu hakimiyetine girer. Hristiyanln nemli yerleim ve yaylma alan olan Anadolu, bundan byle Kuzey Afrika'dan Ortadou ve Yakndou'ya kadar uzanan slam blgelerine dahil olmutur. Anadolu'nun Seluklu Trkleri tarafndan fethi, Patrikhanenin idari etkinliini etkilememitir. nk 13. yzyla ait Ihlara blgesi'ndeki St.George Kilisesi'nin yaztlarnda Seluklu Sultan II.Mesud ve Bizans mparatoru II.Andronicus'un adlarndan vgyle bahsedilmektedir. 13. yzyln sonunda Anadolu Seluklu Devletinin zayflamas zerine Anadolu'nun eitli blgelerinde beylikler ortaya kar. 1308 ylnda Mool kkenli lhanllar Anadolu'yu istila eder ve Kapadokya Blgesi'nin nemli bir kenti olan Kayseri de yklp tahrip edilir. Seluklu Sultanlar Mool ynetiminin etkisi altnda kalrlar ve bamsz hareket edemezler. Anadolu artk Trk boylarnn kurduu beylikler halinde idare edilecektir. Osmanl Dnemi Kapadokya Blgesi, Osmanl Dnemi 'nde de olduka sakindi. Nevehir, Damat brahim Paa dnemi'ne kadar Nide'ye bal kk bir kyd. 18. yzyln balarn-da zellikle Damat brahim Paa zamannda Nevehir, Glehir, zkonak, Avanos ve rgp 'te imar hareketleri gelimi; camiler, klliyeler, emeler yaptrlmtr. zko-nak kasabasnn merkezinde Osmanl Padiah Yavuz Sultan Selim' in dou seferi srasnda ( 1514 ) yaplan kpr, Nevehir' deki erken Osmanl yaps olmas asndan nemlidir. Osmanl Dnemi' nde de Seluklu Dnemi' nde olduu gibi yrede yaayan hristiyanlara kar hogrl davranlmtr. rgp/Sinasos'taki 18. yzyla ait Konstantin Eleni Kilisesi, Glehir' deki 19.yzyla ait Dimitrius adna yaplan kilise ve Derinkuyu'daki Ortadoks Kilisesi bunun en gzel rnekleridir. KAPADOKYA'NIN DOAL, TARH VE DN ZELLKTEK MERKEZLER UHSAR Nevehir- Greme yolu zerinde, Nevehir'e 7km.uzaklktadr. Blgenin en yksek noktasnda yer alan ve en eski yerleimin ne zaman yapld bilinmeyen Uhisar, yerleim biimi asndan Ortahisar'a ve Ihlara Blgesi'ndeki Selime Kalesi'ne benzemektedir. Uhisar Kalesi'nin zirvesi ayn zamanda blgenin panoramik seyir noktasdr. Kale ierisinde bulunan uk

saydaki odalar birbirine merdivenkler, tneller ve koridorlarla balanmtr. Odalarn girilerinde ise -tpk yeralt yerleimlerinde olduu gibi -giri/k kontrol altna almaya yarayan srg talar bulunmaktadr. ok katl bir zellie sahip olan Kale'nin baz mekanlar bugn yer yer gtnden dolay tm mekanlara ulamak ne yazk ki mmkn olmamaktadr. Uhisar'n dou, bat ve kuzeyinde yeralan baz peribacalar Roma dnemi'nde mezarlk amacyla oyulmutur. Girileri genellikle bat ynne bakan mezarlarn i ksmlarnda llerin yatrld klineler bulunmaktadr. Gerek Kale'nin eteklerinde gerekse Kale'de ok az sayda kaya oyma kiliseler tespit edilebilmitir. Bunun nedeni belki de ok sayda kilise ve manastra sahip olan Greme'nin Uhisar'a yakn olmasndandr. Kale zirvesindeki Bizans Dnemi'ne ait basit kaya mezarlar ise olduka tahrip olduklarndan ve soyulduklarndan pek zellik arzetmezler. Uhisar Kalesi'nde Ortahisar ve rgp'teki (Bahisar) gibi kalesi olan yerleimlerde savunma amacyla evreye uzanan uzun tnellerden bahsedilmektedir. Fakat bu tneller yer yer gtklerinden dolay bugn esrarn hala korumaktadr. Kale ve evresindeki peribacalarna ve yamalara mezarlklarn dnda ok sayda gvercinlikler de ina edilmiti. Yeterli topraa sahip olmayan Uhisarl iftilerin az topraklarna karlk ok rne ihtiyalar vard. Gvercin gpresinin tarmda verimi artrdn bilen Uhisarllar peribacalarnn ilerine ya da vadi yamalarna gvercinlik ina ederek bu sorunu zmeye almlardr. GREME (Maccan/Avclar) Nevehir'e 10 km. uzaklktaki Greme, Nevehir- rgp- Avanos geni arasndaki etraf vadilerle evrili blgede yer alr. Greme kasabas'nn eski adlar ''Korama, Matiana, Maccan ve Avclar'' dr. Greme ile ilgili 6. yzyla ait bir belgede ilk olarak 'Korama' adna rastlandndan dolay en eski adnn bu olduu dnlmektedir. Bu belgede Aziz Hieron'un 3. yzyl sonlarnda Korama'da doduu, Malatya'da 30 arkada ile birlikte ehit olduu ve elinin kesilerek annesine; Korama'ya getirildiinden bahsedilmektedir. Koramal ehit Aziz hieron'un Grema Ak Hava Mzesi iinde yeralan Tokal Kilise'de olduka byk boyutta resmedilmi bir tasviri bulunmaktadr. Greme ve evresinin Roma Dnemi'nde Venessallarca (Avanos) nekropol alan olarak kullanld dnlmektedir. Gerek Greme'nin merkezindeki ant gibi byk peribacasnn iine oyulmu iki stunlu Roma mezar, gerekse civarnda yeralan ok saydaki mezarlar bu gr desteklemektedir. Orta an ilk evrelerinde hristiyanlar iin nemli bir dini merkez olan Greme, 11.ve 13. yzylda Aksaray yaknlarndaki Mokissos'a bal bir piskoposluk merkeziydi. Greme ve evresinde ok sayda manastr, kilise ve apel bulunmasna karn yapl tarihleri hakknda yeterli bir kitabe bulunmamaktadr. Bu nedenle bu dini yaplar daha ok ya ikonografik adan ya da mimari zelliklerine gre tarihlenebilmektedir. Greme Kiliseleri Durmu Kadir Kilisesi Bazilika tipindeki bu kilisenin dier kiliselerden fark, kilisenin ortasndaki papaz taht, iri drtgen stunlar, vaftiz yeri, birinci blmedeki duvarlara oyulmu irili ufakl mezarlardr. Kaya kabartma sslemelerinin en gzel

rneklerine sahip olan bu kilise 6. ve 7. yzyllara tarihlenmektedir. Yusuf Ko Kilisesi Durmu Kadir gibi Yusuf Ko Kilisesi de adn iinde bulunduu ban sahibinden almaktadr. apraz tonozlu, ha planl, iki apsisli, drt stunludur. Ancak stunlar krlmtr. 11. yzyla tarihlenmektedir. El Nazar Kilisesi Greme-Mze yolunun sandaki vadide, yoldan yaklak 800 m. uzaklkta El Nazar vadisindedir. Bir peribacas iine oyulmu El Nazar Kilisesi, ' T ' planl, ha kollar beik tonozludur. Ana apsis ha kollarnn birletii merkez mekana alr. Zeminin tamam ve apsisin bir ksm tahrip olmutur. Sahneleri kronolojik olarak birbirini takip etmekte olan kilise 10. yzyln sonlarna tarihlenmektedir. Sahneleri: Mjde, Ziyaret, Doum, mneccimin tapnmas, Msr'a ka, sa'nn mabete takdimi, Bakalam, Kuds'e giri, sa armhta, sa'nn cehenneme inii, sa'nn ge k ve madalyonlariinde aziz portreleri. Sakl Kilise 1957 ylnda bulunduundan dolay 'Sakl Kilise' ad verilmitir. El Nazar Kilisesi yaknlarndadr. Enlemesine dikdrtgen planl, ana mekan iki stun ve kemerle ikiye ayrlmtr. apsislidir. Dz tavan halarla ve geometrik sslemelerle dekore edilmitir. Kiliseyi ssleyen resimler sva zerine deil, dorudan ana kaya zerine yaplmtr.Kilisenin etrafnda bulunan boyal bez paralarnn yaplan analizler sonucunda kilisenin boyanmasnda fra yerine kullanld anlalmtr. Kilise'nin mimarisi Mezopotamya Kilise mimari geleneine benzemektedir. Kilise, 11.yzylln ikinci yarsna tarihlenmektedir. Sahneleri: Desis, Mjde, Doum, sa'nn mabete takdimi, Vaftizci Yahya'nn grevlendirilmesi, Vaftiz, Bakalam, sa armhta, Meryemin lm ve aziz tasvirleri. Meryem Ana ( Kllar Kuluk ) Kilisesi Tokal Kilise'nin arkasndaki srtta, Greme Ak Hava Mzesi'ne yaklak 250 m. uzaklkta, Kllar Kilisesi'nin gneyindeki dik yamata yer alr. Nef, enlemesine dikdrtgen planl, farkl genilik ve ykseklikteki iki beik tomozla rtldr. Kilise aziz figrleri ve ncil siklusunun drt sahnesini iermektedir. Meryem Ana Kilisesi, 11.yzyln birinci yarsna tarihlenmektedir. Sahneleri: Denesis, Beytllahim'e yolculuk, Doum, sa armhta, Meryem'in lm ve aziz tasvirleri. Kllar Kilisesi Kllar vadisinde Greme Ak Hava Mzesi'nin yaklak 600m. kuzey dousunda-dr. Ha planl drt stunlu, merkezi kubbeli, ha kollar beik tonozlu, bat ke mekanlar, dz tavanl, dou mekanlar kubbeli olup apsislidir. Kilise'nin ii olduka zengin bir ekilde fresklerle sslenmi olup uzun bir incil siklusunu iermektedir. Kllar Kilisesi, 9.yzyl sonlarna, 10.yzyl balarna tarihlenmektedir. Sahneleri: Peygamberlerin grnm, Mjde, Ziyaret, Bakireliin ispat, Yusuf 'un Meryem'i sulamas, Doum, mneccimin tapnmas, Yusuf 'un ryas, Msr'a ka, sa'nn mabete takdimi, Vaftizci Yahya'nn grevlendirilmesi, Vaftizci Yahya ile sa'nn bulumas, Vaftiz, sa ve Zakkeus, Kr adamn iyiletirilmesi, Kuds'e giri Son akam

yemei, Ayaklarn ykanmas, Havarilerin Kominyonu, ( Kutsal ekmek ve araplarla takdis edilmesi), hanet, sa hanna ve Kayafa nnde, sa Platus nnde, Petrus'un sa'y inkar, sa Golgoto yolunda, sa armhta, sa'nn armhtan indirilme-si, sa'nn gmlmesi, sa'nn cehenneme inii, Kadnlar bo mezat banda, Havarilerin takdisi ve grevlendirilmesi, sa' nn ge k, Pentakost, Meryem' in lm ve aziz tasvirleri. Greme Ak Hava Mzesi 2.yzyln sonlarnda Kapadokya'da nemli sayda hristiyan toplumu bulunmakta idi. Bu devre ait iki piskoposluk blgesi bilinmektedir. bunlardan biri blgede uzun sre Hristiyanlarn merkezi olacak olan Kayseri, dieri de Malatya idi. 3.yzyln kuvvetli ahsiyete sahip rahipler blgeyi dini dnce ve yaantnn canl bir merkezi haline getirdiler. 4.yzylda Kapadokya byk azizin (Kayseri piskoposu Byk Basil, kardei Nyssal Gregory ve Nazianuslu Gregor) memleketi olarak bilinirdi. Btn hristiyanlk fikirleri, bu hocalar tarafndan birletirilerek yeni bir ekil verilmitir. Basil'in davran ve doktirinleri bugn bile hristiyan toplumlar iin nemlidir. rnein ktlk zamannda tek para ekmei olan bir hristiyana, o ekmei ikiye blp yarsn karn a birisine vermesini ve kendisini Allah'n himatesine brakmasn tlemitir. Basil, ok sofu bir hayat tercih etmemi, ky ve kasabalardan yeteri kadar uzakta, toplumlarn manevi snak yeri olarak kk yerleim yerleri kurmutur. Buralarda bir vaizin nezaretinde gnlk dini ibadetler yerine getirilmitir. Fakat bunlar Msr ve Suriye'de olduu gibi dier hristiyanlardan atr zel ve imtiyazl gruplar haline sokulmamlardr. Basil' in Kapadokya kiliselerinde yapm olduu nemli bir reform cemaatle dua usuln yeniden kurmasdr. Bugnk Greme Ak Hava Mzesi bu eitim sisteminin balatld yerdir. Soanl, Ihlara, Aksaray ayn eitim sisteminin daha sonralar grld yerlerdir. Greme Kilise Mimarisi Greme kiliselerinde olduka yayagn olan tek nefli beik tonozlu plan tipi, blgede yaayan dini topluluklar ve inzivaya ekilen kiiler iin en uygun mimari yntemdir. Ayrca bu tip yaplar mezar yeri olarak da benimsenmitir. Enlemesine dikdrtgen plan, Mezopotamya kkenlidir. Greme'de bu yaplar muhtemelen bu blgeye yerleen belirli yabanc gruplar iin ina edilmitir. ki nefli yap tipi ok nadir olup ( Sadece Aziz Eustathios Kilisesi) Soanl ve Ihlara kiliselerinde yaygndr. Greme'de nefli bazilika planda nadirdir. Bu yap tipi Durmu Kadir gibi piskoposluk kiliselerinde tercih edilmitir. Byk boyutlu ve mimari elemanlarn zenginlii nedeniyle bu tip kaya kiliseleri fazla tercih edilmemitir. Kiliselerdeki duvar resimlerinde iki ayr boyama teknii kullanlmtr. 1.Al ve sva kullanmadan dorudan kaya zerine krmz a boyas ile yaplan boyama teknii. Bu teknikte ana kaya, fon olarak kullanlmtr. (Aziz Basil, Elmal ve Aziz Barbara apeli) 2.Al kum ve saman karmnn ana kaya zerine svanarak, fresk tekniinde yaplan boyama teknii. Konular ncilden ve sa'nn hayatndan alnmtr. Tokal Kilise Blgenin bilinen en eski kaya kilisesi olup 4 mekandan oluur. Tek Nefli eski

Kilise, Yeni Kilise, Eski Kilise'nin altndaki Kilise, Yeni Kilise'nin kuzeyindeki Yan apel. 10.yzyln balarna tarihlenen Eski Kilise, bugnYeni Kilise'nin giri mekan eklin-de ise de orjinalde tek nefli, beik tonozlu bir yapdr. Dousuna Yeni Kilise'nin eklenmesi srasnda apsisi tamamen yklmtr. Sahneler tonoz yzeyine ve duvarlarn st blmne yerletirilmitir. sa'nn hayatn kapsayan siklus tonozda panellere ayrlm olup, sahneler sa kanatta balayp sol kanata doru birbirini takip etmektedir. Sahneleri: Tonozun ortasnda aziz tasvirleri, sa kanadnda st panelde; Mlde, Ziyaret, Bakireliin ispat, Beytllahim'e yolculuk, Doum, sol kanattaki st panelde; Elizabeth'in takip edilmesi, Vaftizci Yahya'nn grevlendirilmesi, Vaftizci Yahya'nn kehaneti, sa'nn Vaftizci Yahya ile bulumas, Vaftiz, Kana dn; sol kanattaki orta panelde arap mucizesi, Ekmeklerin ve balklarn oaltlmas, Havarilerin grevlendirilmesi, Kr adamn iyiletirilmesi, Lazarus'un diriltilmesi; sa kanattaki alt panelde; Kuds'e giri, Son Akam yemei, hanet, sa Platus nnde, sol kanattaki alt panelde; sa Golgota yolunda, sa armhta, sa'nn armhtan indirilmesi, sa'nn gmlmesi, Kadnlar bo mezar banda, sa'nn cehenneme inii, sa'nn ge k. Bu panelin altnda aziz tasvirleri; Giriin stnde ise Bakalam sahneleri yer almaktadr. Yeni Tokal enlemesine dikdrtgen planl, basit beik tonozludur. Dou duvarnda kemerlerle birbirine bal drt stun, stunlarn arkasnda ykseltilmi bir koridor, koridordan sonra ana apsis ile iki yan apsis yer alr. Beik tonozlu nefinde sa'nn siklusu kronolojik sraya gre daha ok krmz ve mavi renkler kullanlarak ilenmitir. Lapis mavisi, Tokal kilise'yi dier kiliselerden ayran en nemli zelliidir. Enlemesine nefle, Aziz Basil'in hayat, eitli azizlerin tasviri ve ounluk sa'nn mucizesine ait sahneler yer alr. Kilise 10. yzyln sonuna ve 11. yzyln bana tarihlenmektedir. Sahneleri: Tonozun kuzey kanadnda Mjde, Ziyaret, Bakireliin ispat, Doum ve mneccimin tapnmas, tonozun kuzey duvarnda Yusuf'un birinci ryas, Beytllahim'e yolculuk, altnda niler iinde sekiz aziz tasviri, en altta ise Vaftizci Yahya'nn arlmas, sa'nn Vaftizci Yahya ile bulumas, Vaf tiz, sa'nn mabete takdimi, Matta' nn grevlendirilmesi, Havarilerin grevlendirilmesi, Kana dn; bat kanadnda Msr'a ka, sa' nn denenmesi, sa 12 yandayken mabette, tonozun merkezinde sa' nn ge ykselii ve havarilerin tanr yolunda grevlendirilmesi; tonozun gney kanadnda ilk Diakonlar, Pentakost ve Havarilerin tanr yolunda grevlendirilmesi; tonozun gney duvarnda tanmlanamayan melekler, altnda niler iinde aziz tasvirleri, en altta ise Zengin adamn olunun iyiletirilmesi; Lazarus'un diriltilmesi, Kuds'e giri ve Son yemek; bat kanadnda Ayaklarn ykanmas; Ana apsiste sa armhta, sa' nn armhtan indirilmesi, Kadnlar bo mezar banda, sa'nn cehenneme inii; ana apsisin n cephesinde ilk Diakonlar, sa ve Samarral kadn, ni iinde Meryem ve ocuk sa; kuzey apsiste ise Peygamberlerin grnm ve melekler. Rahibeler ve Rahipler Manastr Ak Hava Mzesi'nin giriinin solunda yer alan 6-7 katl kaya ktlesi 'Rahibeler Manastr' olarak bilinir. Bu manastrn 1.katndaki yemekhanesi, mutfa, birka odas; 2.katnda yk apeli gezilebilir durumdadr.3.kattaki-bir

tnelle ulalan- kilisesi apraz kubbeli, drt stunlu apsislidir. Ana apsisteki templona Greme'deki dier kiliselerde pek rastlanmaz. Kilise'de dorudan kaya zerine yaplan sa freskinin yannda krmz bezemeler grlr. Manastrda katlar arasndaki balant tnellerler salanmtr. Tehlike annda tnelleri kapatmak zere yeralt ehirlerinde olduu gibi 'Srg talar' kullanlmtr. Sadaki Rahipler Manastr'nda ise erozyon nedeniyle katlar arasndaki geiler kapandndan sadece giri katnda birka oda grlebilir. Aziz Basil apeli Greme Ak Hava Mzesi'nin giriindedir. Stunlarla ayrlan nartekste mezar ukur-lar bulunmaktadr. Nef enine beik tonozlu, dikdrtgen planl ve apsislidir. Dikdrtgen nefin sol uzun yznde biri byk, ikisi kk, apsis bulunmaktadr. Kilise 11. yzyla tarihlenmektedir. Sahneleri: Ana apsiste sa portresi, n yznde Meryem ve ocuk sa, kuzey duvarnda ise yine at zerinde ejderle savaan Aziz George Aziz Demetrius ve 2 azize tasviri bulunmaktadr. Elmal kilise Dokuz kubbeli, drt stunlu, kapal Yunan ha planl, apsislidir. Asl girii gney ynnden olan kiliseye, kuzeyden alan bir tnel vastasyla girilebilmektedir. Elmal Kilise' nin ilk sslemeleri Aziz Basil ve Azize Barbara apeli' nde olduu gibi doru-dan duvara krmz boya ile yaplan ha ve geometrik motiflerdir. Kilise 11.yzyln ortas, 12. yzyln bana tarihlenmektedir. Sahneleri: Deesis, Doum, mneccimin tapnmas, Vaftiz, Lazarus'un diriltilmesi, Bakalam, Kuds' e giri, Son akam yemei, hanet, sa Golgota yolunda, sa armhta, sa'nn gmlmesi, sa'nn cehenneme inii, Kadnlar bo mezar banda, sa'nn ge k ve aziz tasvirleri. Ayrca Tevrat kaynakl brahim Peygamber' in misafirperverlii ve yahudi gencin frnda yaklmas sahnesi resmedilmitir. Azize Barbara apeli Elmal Kilise'nin bulunduu kaya blokunun arkasndadr. Ha planl, iki stunlu,bat, kuzey ve gney ha kollar beik tonozlu, merkezi kubbeli, dou ha kolu ve doudaki iki ke mekan kubbelidir. Bir ana, iki yan apsisi bulunmaktadr. Motifler krmz boya ile dorudan kaya zerine uygulanmtr. Duvarda ve kubbede zengin geometrik motifler, mitolojik hayvanlar ve askeri semboller resmedilmitir. Ayrca duvarda ta izlenimi veren motifler de yer almaktadr. Kilise 11. yzyln ikinci yarsna tarihlenmektedir. Sahneleri: Ana apsiste sa Pantokrator; kuzey ha kolunda at zerinde ejderle sava-an Aziz George ve Aziz Theodore; bat ha kolunda ise Azize Barbara tasviri bulunmaktadr. Ylanl ( Aziz Onuphrius ) Kilise Ana mekan enlemesine dikdrtgen planl, beik tonozlu, gneyde mezarlarn bulunduu ek mekan ise dz tavanldr. Apsisi sol uzun duvara oyulmu,kilise tamamlanmadan braklmtr. Girii kuzeydendir. Kilise tonozun her iki yannda Kapadokya'da saygn olan azizlerin tasvirleri bulunmaktadr. Kilise 11.yzyla tarihlenmektedir Sahneleri: Giriin tm karsnda sol elinde incil tutan sa ve yannda kilisenin banisi, tonozun dousunda Aziz Onesimus, ejderle savaan Aziz George ve aziz Thedore, Gerek ha' tutan Helena ve

olu Konstantin; tonozun batsnda plak, uzun sal ve nnde palmiye aac bulunan Aziz Onuphrius, yannda takdis pozisyonunda Aziz Thomas ve elinde bir kitapla Aziz Basil bulunur. M.S. 1.yzylda Msr llerinde 'Hermit' ad verilen kendilerini dine adayan, inzivaya ekilmi, insanlar yaamaktayd. Son Hermit Aziz Paphnutius hermitlerin hayatn ve yaam tarzlarn renmek iin M.S. 4.yzylda Msr llerine gitti ve kiliseye adn veren Aziz Onuphrius'la karlat. Aziz Paphnutius, Aziz Onuphrius'a lrken yardm etti. nk o faziletin, nefse hakimiyetin en iyi rneiydi. Tasvirlerde Aziz Onuphrius, plak, uzun sal, iri gsl, nnde almiye aac ile grlr. Kiler/ Mutfak/Yemekhane Ylanl Kilise ile Karanlk Kilise arasnda yer alan yap yan yana olup, birbirleriyle balantldr. Kiler olarak kullanlan ilk mekanda erzaklar depolamak iin oyuklar, mutfakta ise yre kylerinde hala kullanlan topraktan yaplm ''Tandr'' ad verilen ocak bulunmaktadr. En son blmde ise yemekhane yer alr. Giriin sol tarafnda ise tabanda zm ezmek iin bir rahane vardr. Karanlk Kilise Kuzeyde kavisli bir merdivenden kilisenin dikdrtgen, beik tonozlu narteksine klr. Narteksin gneyinde bir mezar bulunmaktadr. Kilise ha planl, ha kollar apraz tonozlu, merkezi kubbeli, drt stunlu, apsislidir. Karanlk Kilise olarak adlandrlmasnn nedeni,narteks ksmndaki kk bir pencereden ok az k almasndan dolaydr. Bu sebeple fresklerdeki renkler olduka canldr. Kilise ve narteks ncil ve sa siklusunu ieren zengin sslemelere sahiptir. Ayrca Elmal ve arkl Kilise'de olduu gibi Tevrat kaynakl sahneler de resmedilmitir. Kilise, 11. yzyl sonu 12.yzyl bana tarihlenmektedir. Sahneleri: Deesis, Mjde, Beytllahim'e yolculuk, Doum, mneccimin tapnmas, Vaftiz, Lazarus'un diriltilmesi, Bakalam, Kuds'e giri, Son akam yemei, hanet, sa armhta, sa'nn cehenneme inii, Kadnlar bo mezar banda, Havarilerin takdisi ve grevlendirilmesi, sa'nn ge k, brahim peygamber'in misafirperverlii, yahudi gencin yaklmas ve aziz tasvirleri. Azize Catherine apeli Karanlk Kilise ile arkl Kilise arasnda yer alan Azize Catherine apeli, hem narteksi, hem de naosu serbest ha planl, merkezi kubbeli, ha kollar beik tonozlu ve apsisi templonludur. Narteks zemininde dokuz mezar, duvarnda ise iki nili mezar (arkosolium) yer alr. apelin sadece naos ksm figrsel dekorasyonlar iermektedir. Pandatifler kabartma geometrik sslemelerle bezenmitir. Anna adndaki donr tarafndan yaptrlan Azize Catherine apeli, 11.yzyla tarihlenmektedir. Sahneleri: Templonlu apsiste Deesis, altnda madalyonlar iinde Kilise Babalar, (Gregory, Basil, John Chrysostom) kuzey ha kolunun gney duvarnda at zerinde Aziz George, karsnda Aziz Theodore, Azize Catherine ve dier aziz tasvirleri. arkl Kilise ki stunlu, ( dier stunlar duvar kelerinde paye eklindedir.) apraz tonozlu, apsisli ve drt kubbelidir. Sahnelerinde sa'nn hayatn konu alan

siklus, brahim Peygamber'in misafirperverliini gsteren Tevrat sahnesi, aziz ve bani tasvirleri iyi muhafaza edilmitir. Elmal ve Karanlk Kilise'ye benzemekle beraber, sa'nn armha gidii ve armhtan aln sahneleri kilisenin farkl zelliidir. Figrler genelde byk ve uzundur. sa'nn gye ykseli sahnesinin altnda bulunan ayak izlerinden dolay kiliseye 'arkl Kilise' ad verildii sanlmaktadr. Kilise 12. yzyl sonu, 13. yzyl bana tarihlenmektedir. Ana kubbenin ortasnda pantokrator sa, madalyonlarda melek bstleri bulunmaktadr. Ayrca ana apsiste Deesis, kuzey apsiste Meryem ve ocuk sa, gney apsiste ise Melek Michael tasviri yer alr. Sahneleri: Doum, mneccimin tapnmas, Vaftiz, Lazarus'un diriltilmesi, Bakalam, Kuds'e giri, hanet, Kadnlar bo mezar banda, sa'nn ge k ve aziz tasvirleri. AVUN Blgenin en eski yerleim yerlerinden biri olan avuin, Greme -Avanos yolu zerinde, Greme'ye 2km.uzaklktadr. avuin'deki Vaftizci Yahya adna yaplan kilise blgeye hakim bir yerdedir. Muhtemelen 5.yzylda yaplm boyanm -olduundan blgenin en eski kilisesidir. Kapadokya'da pek grlmeyen geni avlusu son yllarda kayalarn kopmas sonucu yklmtr. Eski avuin vadisindeki harabeler hristiyan dervilerinin ve topluluklarnn yaad yerlerdir. avuin'in hemen yanndaki Gll dere'de 5 Kilise bulunmaktadr. Vadinin yaknndaki Hal Kilise ayn zamanda Arap aknlarna kar savunma amal olarak da kullanlmtr. avuin ( Nicephorus Phocas ) Kilisesi Greme-Avanos yolu kenarnda, Greme'ye 2.5 km.uzaklktadr. Olduka yksek tek nefli, beik tonozlu, apsisli olan kilisenin narteksi yklmtr. 964/965 yllarna tarihlenmektedir. Sahneleri: Tonozda Mjde, Ziyaret, Bakireliin ispat, Msr'a ka, Yusuf'un ikinci ryas,Havarilerin Tanr yolunda grevlendirilmesi, mneccimin tapnmas,Masum ocuklarn katliam, Elizabeth'in takip edilii, Zekeriya'nn ldrlmesi; bat duvarnda Yusuf ve Meryem deney sonras, Beytllahim'e yolculuk, Doum, Son yemek, hanet, sa'nn cehenneme inii, Vaftiz; kuzey duvarnda sa platus nnde, sa Golgota yolunda, sa armhta, sa'nn lm; gney duvarnda Kuds'e giri, Lazarus'un diriltilmesi, Kr adamn iyiletirilmesi, sa'nn armhtan indirilmesi, Kadnlar bo mezar banda; apsis duvarnda Bakalam resmedilmitir. AVANOS Nevehir'in 18 km.kuzeyinde olan Avanos'un antik dnemindeki ad 'Venessa'dr. ok sayda anak mlek atlyesi bulunan ilede seramikyapm gelenei Hititlerden beri sregelmektedir. Kzlrmak'n getirdii krmz toprak ve milden elde edilen seramik amuru, Avanoslu seramik sanatlarnn elinde ekil almaktadr. Avanos yaknlarnda Kzlrmak'n hemen kenarndaki bir roma mezarlnda ele geen mermerden lahit, Merkez Kapadokya Blgesi' nde bugne kadar ele geen tek lahit olmas asndan ilgintir. Lahit 1971 ylnda tesadfen ortaya km,semerdam biimindeki kapa kimlii tespit edilemeyen ahslarca alm ve iindeki buluntular ne yazk ki alnmtr. Ceset zerinde yaplan patolojik ve paleoantropolojik aratrmalar sonucunda

lahitin, salar kna ile boyanm bir kadna ait olduu anlalmtr. Avanos'ta 13. yzyl Seluklu dnemi'ne tarihlenen Saruhan Kervansaray ve Alaaddin Camii bulunmaktadr. ZELVE Avanos'a 5 km, Paabalarna 1 km. uzaklktaki zelve, Aktepe'nin dik ve kuzey yamalarnda kurulmutur. vadiden oluan Zelve ren Yeri, peribacalarnn en youn olduu yerdir. Vadideki peribacalar sivri ulu ve geni gvdelidir. Uhisar, Greme, avuin'de olduu gibi kaya oyma mekanlardaki trogloditik yaa-mn ne zaman balad bilinmeyen Zelve, zellikle 9. ve 13. yzylda hristiyanlarn nemli yerleim ve dini merkezlerinden biri olmu; ayn zamanda rahiplere ilk dini seminerler de bu yrede verilmitir. Yamalarn dibinde yer alan 'Direkli Kilise' Zelve'deki manastr hayatnn ilk yllarna aittir. Kilise sslemelerinde tercih edilen kabartma halar daha ok ikonoklastik Dnem ncesine tarihlenen Balkl, zml, ve Geyikli Kiliseler vadinin nemli kiliselerindendir. 1952 ylna kadar iskan edilmi vadide manastr ve kiliselerden baka yerleim yerleri, iki vadiye alan tnel, deirmen, cami ve gvercinlikler bulunmaktadr. Balkl ve zml Kilise Zelve'nin nc vadisinde, bir manastra ait doal avlunun dousundadr. Giri ksm yaklm olan zml ve Balkl Kilise'nin giri kapsnn stnde tahtta oturan ve kucanda ocuk sa bulunan Meryem tasviri yer alr. ksmen ykk tonozda daire iinde malta ha tayan Melek Michael ve Gabriel tasviri bulunur. Giriin hemen sanda hcre eklindeki 'Gney apel' i tek nefli, apsisli ve beik tonozlu olup kenarlarda oturmaya yarayan platform bulunur. Apsisinde krmz er-eve iinde ayakta duran, bir elinde kitap, dier eliyle takdis eden sa; apsis cephesi ise ii noktal basit gen ve daire dizileriyle, tonozu ise izilerek yaplm Malta Ha ve konstantrik dairelerle sslenmitir. apel byk olaslkla 10.yzylda yaplmtr. Paabalar ve Aziz Simeon Hcresi Greme -Avanos yolunun sanda, yoldan 1 km. ieridedir. Eskiden 'Rahipler Vadisi' bugn ' Paaba ' olarak adlandrlan bu alan, kendine zg peribacalaryla doludur. ok gvdeli ve ok bal olan baz peribacalarnn ilerine apel ve oturma mekanlar oyulmutur. bal peribacalarnn birinde Aziz Simeon adna yaplm bir apel ve inziva hcresi bulunmaktadr. Dar bir baca vastasyla ulalabilen hcrenin giriini antitetik halar sslemektedir. inde ocak, oturma ve yatma mekanlar ile k girmesini salayan pencere aralklar mevcuttur. 5. yzylda Halep yaknlarnda mnzevi bir hayat srdren Aziz Simeon, mucizeler yaratt sylentileri knca, halkn ar ilgisinden kaarak nce iki metre yksekli-inde bir stun zerinde yaamaya balar. Aziz Simeon, aaya sadece mritlerinin getirdii az miktarda yiyecek ve iecei almak iin iner Kapadokyal mnzevirler ise bir stun yerine hazr bulduklar peribacalarn oyarak dnyevi hayattan uzaklarlar. Peribacasn aadan yukar doru oyarak 10 - 15 m. ykseklikte kaya odalarda yaar, kaya yataklarda yatarlar. RGP Nevehir'in 20 km.dousunda olan rgp, Kapadokya blgesinin en nemli

merkezlerindendir. Greme'de olduu gibi tarihsel sre ierisinde oksayda isme sahip olmutur. Bizans dneminde Osiana ( Assiana), Hagios Prokopios; Seluklular Dnemi'nde Bahisar; Osmanllar zamannda Burgut Kalesi; Cumhuriyetin ilk yllarndan itibarende rgp adyla anlmtr. rgp ve civarndaki ilk yerleim antik ad '' Tomissos'' olan Damsa ay'nn dousundaki Avla Da etekleridir. Daha ge dnemlere ait en nemli kalntlar ise rgp kasaba ve kylerinde bulunan Roma dnemi'ne ait kaya mezarlardr. Bizans Dneminde de nemli bir dini merkez olan rgp, ky, kasaba ve vadilerin-deki kaya kiliselerin ve manastrlarn piskoposluk merkeziydi. 11. yzylda rgp, Seluklular' n kentleri Konya'ya ve Nideye alan nemli bir kale konumundayd. Bu dneme ait iki yap kentin merkezindeki Altkapl ve Temenni Tepesi Trbeleri'dir. Bir anne ve kzna ait olan ve 13. yzylda yaptrlan ' Alt Kapl Trbe ' , alt cepheli, her cephesinde kemerli pencereli ve st aktr. rgp'n temenni Tepesi'nde bulunan iki trbeden birinin, 1268 ylnda Vecihi Paa tarafndan yaptrlan ve halk arasnda ' Klarslan Trbesi' olarak da anlan Seluklu Sultan IV. Rknettin Klarslan'a, dierinin ise III. Alaaddin Keykubat'a ait olabile-cei dnlmektedir. Ancak aratrmaclara gre bu olaslklar olduka zayftr. 1515 ylnda Osmanl topraklarna katlan rgp, 18. yzylda Osmanl Sadrazam Damat brahim Paa'nn Kadlk makamn doduu kent olan Nevehir'e ( Mukara) balamas nedeniyle ilk kez ikinci planda kalr. emsettin Sami 1888- 1900 yllarnda yazd Kamus-l Alam adl tarih ve corafya ile ilgili eserinde rgp'te 70 cami, 5 kilise ve 11 ktphane olduunu belirtir. Aziz Theodore ( Taar ) Kilisesi rgp- Kayseri yolunda 8.5km. sonra saa dnlp 8 km.daha gidilince rgp ilesinin Yeilz kyne ulalr. Burada Kilise 'T' planl, merkezi kubbelidir. ( Kubbe ktnden camla kapatlmtr.) st katta bulunan galeriye bir merdiven sayesinde klmaktadr. Bu nedenle Kapadokya kiliseleri iinde tek rnektir. Genelde resimleri iyi korunmu olan kiliseyi sanat kendi stillerine gre farkl zamanlarda sslemiAziz Theodore adna yaplm olan Taar Kilisesi, 11-13. yzyllara tarihlenmektedir. Sahneleri: Deesis, Mjde, Doum, Peygamberlerin grnm, Havarilerin grnm, sa armhta, Melekler Gabriel ve Michael, madalyonlar iinde aziz tasvirleri. Pancarlk Kilisesi Ortahisar kasabasnn gneyinde, rgp - Mustafapaa yolunun sandaki Pancarlk vadisindedir. Dz tavanl tek nefli ve tek apsislidir. Kilisedeki duvar resimleri daha ok yeil zeminlidir ve olduka iyi korunmutur. lk bakta kiliseyi iki farkl sanatnn farkl zamanlarda boyad dnlse de sahneler ve tm yazlar ayr ayr incelendiinde ayn sanat tarafndan sslendii anlalmaktadr. Zengin ncil siklusunu ie-ren kilisede sahneler firizle r halinde birbirini taki p etmekte, frizin her iki yann madalyonlar iinde aziz tasvirleri snrlamaktadr. Pancarlk Kilisesi 11. yzyln ilk yarsna tarihlenmektedir. ORTAHSAR Nevehir- rgp karayolu zerinde, rgp'e 6 km. uzaklktadr. Ortahisar

Kalesi hem stratejik hem de yerleim amacyla kullanlmtr. Kalenin eteklerinde Kapadokya'nn karakteristik sivil mimari rnekleri bulunmaktadr. Ayrca hemen hemen tm vadilerin yamalarna oyulan souk hava depolarnda yrede yetien patates ve elma, Akdeniz Blgesi'nden getirilen portakal ve limon saklanmaktadr. Ortahisar vadilerinde son derece ilgin manastr ve kiliseler bulunmaktadr. Bunlar Sarca Kilise, Tavanl Kilise, Balkan Deresi Kiliseleri, Halla Dere Manastr'dr. zml Kilise Ortahisar kasabasnn batsndaki Kzlukur vadisinin hemen banda yoldan yaklak 1 km. uzaklktadr. zml kilise' nin bulunduu peribacas, keilerin yaad bir manastr kompleksi gibi oyulmutur. Peribacasnn alt ksmnda ise duvarlar ksmen ykldnda n dardan rahata grlebilen tavannda kabartma ha bulunan bir mekan yer alr. Kilise, tek apsisli, tek nefli ve kare planldr. Nefin arka ksmnda mezar nii bulunmaktadr. Kilise' nin ithaf yazsnda Stylite Nichitas' a ait bir yazt bulunduundan dolay bu kilise '' Aziz Nichitas Kilisesi '' olarak da anlmaktadr. Dz tavanl nef olduka zengin bir bezeme ile dekore edilmitir. Portakal renkli zemin zerine daire ve drtgenlerden oluan ha motifi, motifi, etrafnda zm salkmlar ve geometrik motifler resmedilmitir. Bordr ise iinde malta ha bulunan madalyonlarla ssldr Kesin olmamakla birlikye 8. ya da 9. yzyla ait olabilecei dnlmektedir. Sahneleri: Apsiste tahtta oturan Meryem ve kucanda ocuk sa, yanlarda ise Melekler Gabriel ve Michael, nefin kuzey ve gneyinde stunlar arasnda 12 havari ve doktor azizler. MUSTAFAPAA ( SNASOS ) rgp'n 6 km.gneyinde yer alan Mustafapaa, 20.yzyln balarna kadar Ortodoks Rumlarn yaad bir kasabadr. 19. yzyl sonlar ve 20. yzyl balarna tarihlenen eski Rum evleri olduka zengin ta iilii arz eder. Mustafapaa' nn batsnda yer alan Gmede vadisi' nin jeomorfolojik adan hlara vadisi'nin kk bir benzeridir. Ihlara Vedisi'nde olduu gibi kaya oyma kiliselere, barnaklara ve vadinin iinden geen bir dereye sahiptir. Mustafapaa' daki nemli kilise ve manastrlar; Aios Vasilios Kilisesi, Konstantin - Heleni Kilisesi, Manastr Vadisi Kiliseleri ve Gmede Vadisi' nde Alakara Kilise ve Aziz Basil apeli' dir. Aziz Basil apeli Mustafapaa kasabasnn yaklak 2km. batsnda, Gmede vadisi'nin bat yakasn-dadr. ki apsisli, dikdrtgen planl ve dz tavanl 2nefli apel, iki stunla desteklidir. Bat nefinin duvarlarnda zeri krmz a buyas ile ssl yar kabartma stunlar ve aralarnda niler yer alr.Doudaki nef ise olduka zengin geometrik ve bitkisel motiflerle dekore edilmitir. Gmede Vadisi' ne bakan, ksmen yklm kaps olan bu nefin yannda kilise banisine ait olabilecek bir mezar bukunmaktadr. Dou nefin apsisi herbirinde bir patriin ad yazl, etraf palmetlerle evreli malta ha ile ssldr. Tasvirlerin yerine isimleri yazl bu malta halarndan ortadaki Abraham', dierleri saac ve Yakup'u temsil etmektedir. Aratrmaclar bu malta halarnn cenneti ya da Golgota'daki 3 ha sembolize ettiini belirtmektedirler. Tavandaki byk boyutta, etraf geometrik ve bitkisel motiflerle boyal ha,

kornite yer alan yazta gre Aziz Konstantin' i simgelemektedir. konoklastik dnce ile ilgili bu motiflerin yan sra apsisin n cephesine iki nemli aziz, Aziz Basil apeli, baz aratrmaclara gre konoklastik Dnem'e ( 726 - 843 ) ya da daha ge dneme tarihlenmektedir. TATLARN Acgl ilesinin 10 km. kuzeyinde yer alan Tatlarin kasabas gerek yeralt kenti ve kiliseleri gerekse konut mimarisi ile kapadokya Blgesi' nin ilgin yrelerinden birisidir. Tatlarin halk tarafndan 'Kale' olarak adlandrld tepesinde yer alan yeralt ehri ilk olarak 1975 ylnda tespit edilmi, 1991 ylnda ziyarete almtr. Halen iki kat gezilebilen yeralt yerleiminin mekanlarnn bykl, Gzelyurt Yeralt Yerleimi dnda hibir yeralt yerleimindebulunmayan tuvaletlere sahip oluu, erzak depolarnn ve kiliselerin okluu normal bir yeralt yerleiminden ziyade askeri garnizon ya da manastr kompleksini akla getirir. Tatlari Kilisesi Acgl ilesinin 10 km. kuzeyinde yer alan Tatlarin kasabasnn kale olarak adlandrld tepesinin yamalarnda yer alr. ki nefli iki apsisli, beik tonozlu olan kilisenin narteksi yklmtr. Olduka iyi korunmu olan frekslerdeki sahneler bantlarla birbirinden ayrlmtr. Zeminde koyu gri, tasvirlerde ise mor, hardal ve krmz renkler kullanlmtr. Sahneleri: Apsiste Meryem ve ocuk sa, Michael ve Gabriel; Konstantin ve Helena, Bakalam, sa' nn cehenneme inii, Kuds'e giri, sa' nn armha gerilmesi ve 9 azizin yan sra kiliseyi yaptran kiinin portreside yer almaktadr. NEVEHR Antik dnemde ad ''Nyssa'' olan Nevehir'in Osmanl mparatorluu zamanndaki ad ''Mukara'' idi. Osmanl Padiah III.Ahmet'in damad ve sadrazam olan brahim paa ( 1660-1730 ) doup byd yer olan Nevehir'e ilgi gstermi, rgp'e bal 18 haneli kk bir ky olan Mukara'da camiler, emeler, okullar, imaretler, hanlar ve hamamlar yaptrtm, adn da 'Nevehir' olarak deitirtmitir. Damat brahim Paa Klliyesi Damat brahim Paa Klliyesi iinde yer alan Kurunlu Camii 1726'da tamamlan-mtr. 3 kapl bir avlu iinde caminin 44m. yksekliinde zarif bir minaresi vardr. Ana mekan rten kubbesi kurunla kapland iin bu adla anlr. Caminin i ksm iek motifleriyle bezenmitir. Caminin hemen yanndaki klliyeye ait medrese, ktphane ve imarethane ile hamam bulunur. ehrin yksek bir tepesindeki Kale Seluklular tarafndan kervan yollarnn gvenlii iin ina edilmitir. GLEHR Nevehir'e 20 km. uzaklkta, kzlrmak' n gney kenarnda yer alan antik ad 'Zoropassos' olan Glehir'in eski ad ise 'Arapsun' dur. Damat brahim Paa' nn Nevehir'e yapt imar, bir baka Osmanl Sadrazam Karavezir Mehmed Seyyid paa da Glehir'e yapm, 30 haneli Glehir'i bir klliye ile donatmtr. Klliye cami, medrese ve emeden olumaktadr. Ak Saray Harabeleri

Nevehir- Glehir yolu zerinde, Glehir' e 3.km.uzaklktaki Ak Saray Harabeleri tf kayalar iine oyulmu saysz mekanlar, Roma Dnemi kaya mezarlar, 9. ve 10. yzyla tarihlenen kaya kiliseleri ile nemli bir piskoposluk merkeziydi. Halk arasnda ''Hac Bekta Veli Mescidi'' olarak adlandrlan mekann mihrabnn gnmze kadar korunmu ve islami bir yap olmas asndan dikkat ekmektedir. Kareye yakn planl mescidin bat kesiminde ykseke niler yer almaktadr. Bu ren yerinde bulunan mantar biimindeki peribacalarnn benzeri yoktur. Aziz Jean ( Kar) Kilisesi Glehir' in hemen giriinde yer alan ve iki katl olan Aziz Jean Kilisesi' nin alt katnda kilise, arap mahzenleri, mezarlar, su kanal ve grevlilere ait mekanlar, st katnda ise ncil' den alnm sahnelerle sslenmi bir dier kilise yer almaktadr. Alt kata ait kilise, tek apsisli, ha planl, ha kollar, beik tonozludur. Merkezi kubbesi kmtr. Ssleme asndan direk ana kaya zerine krmz a boyas ile stilize hayvan, geometrik ve ha tasvirleri resmedilmitir. st kattaki kilise ile tek apsisli ve beik tonozludur. Ana apsisteki resimlerin dnda olduka iyi korunmu olan kilise siyah bir tabakas ile kaplyd. Kilise restorasyonu ve konservasyonu 1995 ylnda Restoratr Rdvan ler tarafndan yapldktan sonra bugnk haline gelmitir. sa ve ncil siklusunu ieren kilisede sahneler bantlar iinde firizler halindedir. Siyah zemin zerine sar ve kahverengi renkler kullanlmtr. Ni tonozlarnda ve cephelerinde bitkisel ve geometrik motifler tercih edilmitir. Bat ve gney duvarnda Kapadokya Blgesi' nde olduka nadir olarak resmedilen Son yarg sahneleri yer alr. Kilise , apsisinde yeralan yaztna gre 1212 ylna tarihlenmektedir. Sahneleri: Apsiste Deesis, n cephesinde ku tasvirleri altnda Mjde, tonozunda madalyonlar iinde aziz tasvirleri: tonozun gney kanadnda Son yemek, ihanet, Vaftiz, altnda meryem' in lm: kuzey kanadnda sa' nn armhtan indirilmesi, Kadnlar bo mezar banda, sa 'nn cehenneme inii: bat ve gney duvarnda ise Son yarg. HACI BEKTA Nevehir - Krehir yolu zerinde Nevehir' e 45 km.uzaklkta olan ileye adn veren Hac Bekta- Veli, bugn ran snrlar ierisinde bulunan Horasan' da 13.yzylda dnyaya gelmitir. Hac Bekta ilk eitimini dnemin nl dnr Ahmet Yesevi' den almtr. Hac Bekta'n o yzyllarda Trklerin doudan batya glerini izleyerek Anadolu'ya gelii, Anadolu Seluklularnn siyasi ve iktisadi dzenlerinin bozulduu, ynetimde blnmelerin ortaya kt bir devreye raslamtr. Hac Bekta bu dnem de ehir ehir, ky ky gezerek Trk birliinin salanmas, Trk gelenek ve greneklerinin islam inancyla birlemesi iin aba harcamtr. Eski ad Sulucakara hyk olan ilede kurduu okulda renciler yetimitir. Trk dili ve kltrnn yabanc etkilerden ve her trl yozlamadan korunmas iin almtr. le merkezinde yaplan kazlar sonucunda Eski Tun a, Hitit, Frig, Helenistik ve Roma Dnemi'ne ait ele geen eserler Hacbekta Arkeoloji Mzesi'nde sergilenmektedir. Hac Bekta- Veli Mzesi inde Hac Bekta- Veli'nin ve Balm Sultan' n Trbeleri' nin bulunduu

klliyede cami, amarhane, hamam, a evi, konuk evi ve emeler yer alr. Mze olarak ziyarete alan klliye birbiri ardna sralanan avludan ibarettir. 1.Avlu ( Nadar Avlusu): Byk, kemerli bir kap ile avluya girilir. Hemen sada 1902 ylnda ina edilmi ' ler emesi' yer alr. Ayn avlu iinde amarhane ve hamam da bulunmaktadr. 2.Avlu ( Dergah Avlusu): Buraya ' ler Kaps' olarak adlandrlan, bir kap vastasyla girilir. Kapnn hemen sanda 1554 tarihinde yaptrlan 1875 ylnda Kavalal Mehmet Ali Paa'nn kz tarafndan Msr' dan gnderilen arslan heykelinin yerletirilmesinden sonra ' Aslanl eme' adn alan eme bulunmaktadr. Bu avluda Osmanl Sultan II. Mahmut zamannda yaptrlan bir cami, dergaha gelen misafir ve yolcularn karland Konuk Evi ve A Evi yer alr. Meydan Evi' nin bitiiindeki Kiler Evi' nin alt katnda dergahn kymetli eyalar ve yiyecekleri depo edilmitir. 3. Avlu( Hazret Avlusu): Altlar kaps ile girilir. Girite hasbahe, sa tarafta dervi ve baba mezarlar bulunur. Kar tarafta dervi ve baba mezarlar bulunur. Kar tarafta Seluklu mimarisi zelliklerini arzeden ve Orhan Gazi zamannda yaptrlan Hac Bekta Veli Trbesi yer almaktadr. Trbe'ye Seluklu motiflerinden oluan mermer bir kap ile girilmektedir. Hac Bekta' n inzivaya ekildii ilehane ve Krklar meydan bu blmdedir. Hac Bekta' n yeil sandukal trbesi, yeil puide ve eitli amdanlarla donatlm, kalem ii sslemeler ve yaz motifleriyle tezyin edilmitir. Krklar Meydan' nn dousunda Horasan Erleri' nin mezarlar, bat tarafta elebilere ait olduu sylenen mezarlar ile Gven Abdal' n trbesi bulunmaktadr. Hazret Avlusu' nun sanda 1519 ylnda yaptrlan Hac Bekta' tan sonra gelen Balm Sultan Trbesi yer alr. KOZAKLI Nevehir' in yaklak 100 km.kuzeyinde yer alan Kozakl' nn eski ad Hamamorta' dr Salk turizmi asndan nemli bir yere sahip Kozakl kaplcalar, Bat Alman kaplcalar Birlii snflamasna gre sodyumlu, kalsiyumlu, klorl olup A ve C grubu ifal sular grubuna girmektadir. Kozakl kaplcalarndan iltihap olmayan romatizmal hastalklarn, kirelenmelerin, cilt hastalklarnn, kronik iltihapl kadn hastalklarnn, damar sertliklerinin, mantar hastalklarnn tedavisinde baarl sonular alnd gzlenmitir. IHLARA VADS Aksaray'a 40km.uzaklktadr. Vadiye, Aksaray- Nevehir karayolunun 11.km.'sinden saplarak gidilir. Hasanda' ndan kan bazalt ve andezit younluklu lavlarn soumasyla ortaya kan atlaklar ve kmeler kanyonu oluturmutur. Bu atlaklardan yol bulan kanyonun bugnk halini almasn salayan Melendiz ana ilk alarda Kapadokya rma anlamna gelen 'Potamus Kapadukus' denilmekteydi. 14km. uzunluundaki vadi Ihlara'dan balar, Selime'de son bulur. Vadinin ykseklii yer yer 100 -150m.dir. Vadi boyunca kayalara oyulmu saysz barnaklar, mezarlar ve kiliseler bulunmaktadr. Baz barnaklar ve kiliseler yeralt ehirlerinde olduu gibi birbirine tnellerle balantldr. Ihlara vadisi jeomorfolojik zelliklerinden dolay kei ve rahipler iin uygun bir inziva ve ibadet yeri olmutur. Ihlara vadisi kiliselerindeki sslemeler 6.yzylda balayarak 13. yzyln sonuna

kadar devam etmitir. Vadi boyunca yer alan kiliseler iki gruba ayrlabilir. Ihlara'ya yakn olan kiliselerin duvar resimleri Kapadokya sanatndan uzak, dou etkisi tarlar. Belisrma yaknnda yer alanlar, Bizans tipi duvar resimleri ile ssldr. Ihlara blgesi'nde Bizans Dnemi' ne ait bilinen kitabelerin says olduka azdr. Belisrma kyne 500 m.uzaklktaki Aziz Georgios (Krkdamalt) Kilisesi' nde Seluklu Sultan II. Mesud (1282 -1305) ve Bizans imparatoru II.Andronikos' un adlarn ieren 13. yzyla ait fresk zerine yazlm bir kitabe bulunmaktadr. Bu kitabe blgeyi ellerinde bulunduran Seluklularn hogrl ynetiminin varln kantlamaktadr. Ihlara Vadisi' nde yer alan ve resimleri en iyi korunmu olan kiliseler Aaalt, Prenliseki, Kokar, Ylanl ve Krkdamalt Kiliseleridir. Aaalt Kilisesi Ha planl, kubbeli ha kollar beik tonozlu, apsisli bir kilisedir.Ana apsis ve gney yan apsis yklmtr. Kiliseye giri ykk olan bu ana apsistendir. Giriin tam karsndaki duvarda yer alan Aziz Daniel Kilisesi' de denilmektedir. Beyaz zemin zerine krmz, gri ve sar renkler kullanlm, kuzey ha kolu tonozu olduka zengin bitkisel ve geometrik motiflerle sslenmitir. Kilise konoklastik Dnem ncesine ya da 9.- 11. yzyllar arasna tarihlenmektedir. Sahneleri: Mjde , Ziyaret, Doum, mneccimin tapnmas, Msr' a ka, Vaftiz, Meryem' in lm, Daniel arslanlar arasnda, Kubbede ise sa' nn ge ykselii ve aziz tasvirleri. Kokar Kilise Tek nefli ve Beik tonozlu olan kiliseye bugn yklm olan apsisinde girilebilmektedir. ihtiya nedeniyle kayann i ksmlarna doru oyularak cenaze salonu nefe ilave edilmitir. Sslemelerin tonuna gri renk hakimdir. Olduka iyi korunmu olan tonozda byke bir ha motifi vardr.Ha motifin ortasnda yer alan kare ereve iindeki el motifi l kutsama iaretidir.erevesinde ise olduka zengin drt alana ayrlm geometrik bezemeler yer alr. Kilise 9.yzyln sonlarna tarihlenmektedir. Sahneleri: Deesis, Mjde, Ziyaret, Bakireliin ispat, Doum, mneccimin tapnmas, Vaftiz, yahudi gencin frnda yaklmas, Msr'a ka, Son yemek, hanet, sa armhta, Kadnlar bo mezar banda, sa' nn ge ykselii, sa' nn Gmlmesi, Pentakost ve aziz tasvirleri. Ylanl Kilise ha planl, beik tonozlu ve apsislidir. Kuzey duvarnda bulunan apelin iinde kei mezarlar yer alr. Bat duvarndaki ylanlarn saldrsna uyram drt plak gnahkar kadnla ilgili sahneden dolay kiliseye bu ad verilmitir. Sekiz ylann saldrsna urayan birinci kadna ait kitabe tahrip olduundan suu anlalmamaktadr. Ylanlar ikinci kadn ocuunu emzirmedii iin gsnden, nc kadn yalan syledii iin azndan, drdnc kadn itaat etmedii ve sz dinlemedii iin kulaklarndan srmaktadrlar. Ylanl Kilise 9.yzyln sonlarna tarihlenmektedir. SELME Ihlara vadisinin bitiminde yer alr. Selime kynde dik bir yamacn eteklerine yaslanm peribacalar, bazilika tipindeki katedrali, kye adn veren ve Seluklu Dnemi' ne ait Selime Sultan Trbesi, kayaya oyulmu kalesi ve

kaya kiliseleri bulunmaktadr. GZELYURT Aksaray' a 45km.,Ihlara vadisine ise 15km.uzaklktadr. Doal konumu, 19.yzyla ait mimarlk rnekleriyle Kapadokya merkezleri arasnda sekin bir yeri vardr. Hristiyanln yaylmas iin alan Nazianuslu Gregor adl din adam Gzelyurt'u nemli bir merkez haline getirmitir. Gzelyurt' ta bulunan kiliseler Yksek Kilise, Kzl Kilise, Silvili Kilise, Ahmatl Kilise ve ko Kilisesi' dir. Ayrca 1891 tarihinde kilise olarak ina edilen ve halen cami olarak kullanlan kitabeli bir yap da Gzelyurt' a ayr bir zellik katmaktadr. AKSARAY Hasanda' nn eteklerinde geni bir ova zerine Anadolu' yu doudan -batya , gneyden-kuzeye balayan ana yollarn kesitii noktada kurulmutur. zellikle Roma Dnemi' nde nemli bir ehir olan Aksaray, adn Kapadokya Krallarndan Archelaos' tan almtr. 11.yzylda Seluklularn egemenliine geen ehrin ad ''Aksaray'' olarak deimitir. Aksaray ehir merkezindeki en eski Seluklu eseri olan Eri Minare ( Kzl Minare) Seluklu Sultan Slaeddin Keykubat'n babas Sultan I.Keyhusrev tarafndan 12211236 yllar arasnda yaptrlmtr. Krmz tuladan yaplan bu minarenin asl ad Osmanl Padiah IV.Murat dnemine ait bir yazl belgeye gre Keyhusrev Camii ve Minaresi'dir. Ancak halk tarafndan ' Eri Minare' ya da ' Kzl Minare' olarak adlandrlmaktadr. Kbik kaideli, silindirik gvdelidir. Gvdesi ince bir silme ile ikiye ayrlmtr. Alt ksm zik zak bezemeli olan eri minare'nin st ksm mavi ve yeil inilerle kaplyd. Ancak bu inilerin byk bir ksm dkldnden kayptr. Minarenin tek erefesine 92 ta basamakl merdivenle klr. Bugn Trkiy' nin '' Pizza Kulesi'' olarak adlandrlan minarenin ne zaman eildii hakknda kesin bir kayt yoktur. Dier nemli yaptlar 15.yzyldan kalan Ulu Cami ve Zinciriye Medresesi' dir.Kapadokya Blgesi' ninnemli merkezlerinden olan Ihlara Vadisi ve Gzelyurt ilesi Aksaray ili snrlar ierisindedir. SOANLI VADS Kayseri, Yeilhisar ilesi snrlar iinde rgp' n 40km.gneydousunda, Derinkuyu yeralt ehri' nin ise 25km.dousunda yer almaktadr. Soanl Blgesi yer sarsntlar srasnda kmelere uram ve ken alan doal etkilerle daha da derinleerek vadi ve platolar meydana getirmitir. ki ksmdan oluan Soanl vadisine Roma Dnemi'nden itibaren devaml olarak yerlemitir. Vadi yamalarnda yer alan kaya konilerini Romallar mezarlk, Bizansllar da kilise olarak kullanmlardr. Kilise freskleri asndan 9. ve 13. yzyllara tarihlenmektedir. Soanl vadisinde yer alan nemli kiliseler: Karaba, Ylanl, Kubbeli ve Azize Barbara ( Tahtal) Kilise'dir. Karaba Kilisesi Soanl kynn kuzeye uzanan vadisinin sa dik yamalarnda yer alr. Karaba Kilise' nin dndaki kayalkta ok sayda oda mezarlar, geni tonozlu apeller ve kilise grevlilerinin devaml olarak kullandklar mekanlar bulunmaktadr. Kilise, tek nefli, apsisli olup beik tonozludur. Farkl zamanlarda, farkl metodlarla boyanm olup 11. yzyla tarihlenmektedir. Sahneleri: Deesis, Mjde, Doum, sa' nn mabete takdimi, Bakalam,

Havarilerin grevlendirilmesi, sa armhta, sa' nn cehenneme inii, sa ' nn ge k ve Aziz tasvirleri. Kubbeli Kilise Soanl kynden kuzeye uzanan vadinin sol yamacnda yer alr. Peribacasnn ok iyi bir ekilde ilenmesiyle kubbeler oluturulmu, yan yzler kaplama ta gibi derzli yaplarak ilenmitir. Kilise , tonozlar, kubbeleri, apsisleri ile ileri bir mimari zellik gsterir. Bazilika tipindeki kilise nefli ve apsislidir. Kilise 10. yzyln balarna tarihlenmektedir. Sahneleri: Ana apsiste Peygamberlerin grnm, yan apsiste Deesis;t onozda Masum ocuklarn katliam, Elizabeth' in takip edilii, Mjde, Ziyaret, Elizabeth' in bakireliinin ispat, Doum, mneccimin tapnmas, Msr' a ka, sa' nn mabete takdimi, Zekeriya' nn ldrlmesi, Yahya' nn arlmas, Yahya ve sa, Yahya' nn grevlendirilmesi, Vaftiz, sa ve Zekeriya, Kana dn, arap mucizesi, sa ve Samarral kadn, Kuds' e giri, mparatorun kznn iyiletirilmesi ve aziz tasvirleri. Azize Barbara ( Tahtal ) Kilisesi Soanl Kynden batya uzanan vadinin sonunda yer alr. Tek nefli, tek apsisli ve beik tonozludur. Tonoz, kaln bir kntyla ortadan ikiye blnmtr.10.yzyln balarna tarihlenen Azize Barbara Kilisesi, ok saydaki aziz tasvirleri ile dikkati ekmektedir. Sahneleri: Apsisteki Peygamberlerin grnm, kuzey duvarnda Deesis, tonozda ise Mjde, Ziyaret, Bakireliin ispat, Beytllahim'e yolculuk, Doum, sa'nn cehenneme inii, Yedi uyuyanlar ve aziz tasvirleri. ESK GM Nide' nin yaklak 8 km.kuzeydousunda eski Andaval yolunun karsnda, Nide- Kayseri karayolu'nun 4.km.ierisindeki Gmler kasabasnda bir kaya manastr kilisedir. 10.yzylda yaplm manastra tonozlu bir kapdan girilir. Manastr avlusunun bat, gney ve dousunda kaya oyma mekanlar, kuzeyinde ise kilise yer alr. Kilise kapal ha planl, merkezi kubbeli, drt stulu, apraz tonozlu, apsislidir. Sahneleri: Doum ve sa' nn mabete takdimi sahneleri ok ayrntl ve incelikli olarak ilenmitir. Apsiste Deesis ve havariler, Meryem' in eitli tasvirleri, aziz ve melek portreleri. KAPADOKYA' NIN YERALTI YERLEMLER Kapadokya blgesi' nin en ilgin kltrel zenginliklerinden biri olan eitli byklkteki yeralt yerleimleri 150-200 civarndadr. Ancak 25000 km.karelik bir alan kaplayan Kapadokya Blgesi'nin btn kasaba ve kylerinde bykl ve kkl kaya yerleimi bulunduundan bu say daha da artabilir. Bu kaya yerleimlerinin byk bir ksm yumuak tfn aaya doru derinlemesine oyulmasyla ina edilmilerdir. Oyma esnasnda oluan alet izlerinden yapm teknikleri hakknda henz yeterli bir bilgiye sahip deiliz. Yeralt ehirleri kavram olduka yaygn olarak kullanldndan ve bazlarnn otuzbin kiiyi barndrabilecek byklkte olmasndan dolay bir ksmn ' Yeralt ehri' olarak daha kklerini ise ' Yeralt Ky' olarak adlandrmak mmkndr. Kapadokya Blgesi, gemite sk sk eitli saldrlara maruz kaldndan, bu ehirlerin yapl amac, daha ok tehlike annda halkn geici olarak snmasn salamaktr Yeralt ehirleri ayn

zamanda yrede bulunan hemen hemen her evle gizli geitlerle balantldr. Yrede yaam olan insanlar kendilerini daha fazla emniyete almak iin yaadklar kayadan evleri eitli yerlerine geilmesi zor odalar, tuzaklar hazrlam, ihtiya karsnda kayalarn dibine doru yeni odalar amlardr. Bylece koridorlar ve galeriler oalarak yeralt ehirlerini meydana getirmitir. Yapsal zellikleri Yzlerce odadan oluan yeralt ehirlerindeki mekanlar birbirlerine uzun galeriler ve labirent gibi tnellerle balanmtr. Galerilerin alak, dar ve uzun olmasnn nedeni dmann hareketlerini kstlamak iindir. Ayrca bu koridorlarn duvarlarna aydnlatmak maksadyla kandil ve mum koymak iin kk oyuklar oyulmutur. Kandillere keten tohumundan elde edilen altn sars renkteki 'bezir' ad verilen ya konuluyordu. imdiye kadar hi bir yer alt yerleiminde bezir ya reten mekana raslanmamtr. Byk bir ihtimalle dardan getiriliyordu. Kandillerde yanan bezir yandan yaylan s ayn zamanda snma snma gereksinmesini de karlamaktayd. katlar arasnda mekanlar birbirinden ayran savunma amal srg talar bulunmaktadr. erden alan, dardan almas mmkn olmayan bu srg talarnn ap 1-2.5m., eni 30-50 cm. civarnda, arlklar ise 200- 500 kilogramdr. Ortalarnda yer alan delik kapy ap kapamaya yarad gibi, arkadan gelebilecek dman grmeye veya ok ve mzrak gibi silahlarla dmana saldrmaya yaramaktadr. Bu srg talar birka rnek dnda yerinde kesilmek suretiyle yaplmtr. Yeralt ehirlerindeki bir dier kap eidi de ahap olanlardr. Savunma amal olmayan ve daha ok zel mlkiyet iin yaplm bu kaplar iki ya da srgl idi. zkonak yeralt ehrinde, dier yeralt ehirlerinden farkl olarak tneller zerine, srg talarnn hemen yannda dmana kzgn ya dkmek veya mzrakla vurmak amacyla dikine ufak delikler oyulmutur. Yeralt ehirlerinde savunma amal bir dier nlemde dman yanltmak iin uzun dar tnellerde 2-3m. derinliinde tuzaklar bulunmasdr. Yeralt ehirlerinin en eski katlar genelde giri katlar olup, daha ziyade ahr olarak kullanlmtr. Bunun nedeni de hayvanlar daha aa katlara indirmenin zorunluun-dandr. Olduka kaba olarak oyulmu ahr duvarlarnn alt ksmlarna hayvanlarn yem yiyebilecei oyuklar ve hayvanlar balamak iin birer delik yaplmtr. Gerek kn gerekse yazn lk olan yeralt ehirlerinde rahaneler ve mutfaklar da genelde st katlardadr. Yreden elde edilen zmlerin kolay tanabilmesi iin daha ok st katlara ina edilmilerdir. Mutfak saylar gznne alndnda her ailenin bir mutfa olmad, mutfaklar ortaklaa kullandklar ortaya kmaktadr. Mutfaklarda bugn Kapadokya kasaba ve kylerinde de hala kullanlan ' Tandr' ad verilen yemek piirmeye yarayan ocaklar bulunmaktadr. Ayrca mutfak kenarlarna erzak kplerini dzenli bir ekilde yerletirmek amacyla kk oyuklar yer alr. Erzak kplerine yrede hala bolca retilen arpa, buday, ve eitli sebzelerin yan sra bira ve arap da konulmutur. Katlar arasnda odalarn tavan ve taban ksmlarnda iletiim maksadyla yaplm, ap 5-10cm.'yi gemeyen haberleme delikleri bulunmaktadr. Bu delikler sayesinde yeralt ehri halk uzun yorucu

tnellerden gemek zorunda kalmamakta, olaanst zamanlarda ise kolay ve abuk bir ekilde savunma tedbirlerini alabilmektedirler. Tuvalet konusu henz tam olarak aydnlaa kavumamtr.Sadece Tatlarin ve Gzelyurt (Gelveri) yeralt ehirlerinde tuvalet bulunmutur. Bu yerleim yerlerinde uzun sren olaanst zamanlarda kullanlmak zere oturma birimleri, hatta mezarlk alan bile bulunmaktadr. Bu mezarlklarn dini grevlilere veya nemli kiilere ait olup olmad konusu henz akla kavumamtr. Yeralt yerleimleri iinde hem havalandrma hem de haberleme maksadyla yaplm ou zaman yeralt yerleiminin taban ile balantl bacalar bulunmaktadr.Bu havalandrma bacalar ayn zamanda su kuyusu olarak da kullanlmtr.Baz su kuyularnn az ksmlar dmann suyu zehirlemesini nlemek iin yeryz ile balantszdr. Yeralt yerleimlerinin birbirine tnellerle balandn iddia etmektense de bugn bunu dorulayacak bir kalntya henz rastlanmamtr. Tarihe Kapadokya Blgesi'nde Prehistorik Dneme ait yerleimler bulunmasna karn bunlarn yeralt ehirleri ile ilikili henz tam olarak saptanamamtr. Ancak Prehistorik Dnem insanlarnn hi olmazsa birka odadan ibaret yapay kaya snaklarnda barnm olmalar gerekmektedir. Orta ve Ge Tun a' na ait kaya kabartmalarnn ve yazl antlarn blgede ska bulunmas, ayrca Hitit ehirlerindeki savunma sisteminde' Potern' ad verilen yeralt geitlerine ska rastlanmas ve ustaca yaplmas nedeniyle yeralt ehirlerinin yapmnda ya da geniletilmesinde Hititlerin de katks olduu kans glenmektedir. Hitit ehirlerinde bulunan gizli tneller genellikle ehre yaplacak saldrlarda dman pusuya drmek ve onlar arkadan evirmek iin kullanlrd. Bu yerleim yerlerinin bir ksmn Hititler oymusa askeri amal olarak oymulardr. Bundan dolay herhangi bir arkeolojik buluntu ele gememesi normaldir. Ayrca Hititlerden sonra gelen kavimlerin de bu izleri yoketmesi sz konusudur. Kapadokya Blgesi'nde kuvvetli bir Hitit yerleimi olmamasna karn blgedeki tm antik yerleimlerde Hititlerin kalntlarna rastlamak mmkndr. Blgede yaayan Hititlerin yerleim amacyla yumuak tf oyup yaamamas iin hi bir neden yoktur. Ayrca Topada (All) ve Sivasa yazl antlarnn hemen yannda yeralt ehirlerinin bulunmas bu gr desteklemektedir.zellikle Nevehir civarnda Roma Dnemi'ne ait kaya mezarlar da yeralt yerleiminin hemen yaknnda olup onlar gibi geni alanlara yaylmtr. Hatta kaya mezar odalarnda yer alan nili klineler yeralt ehirlerinde de bulunmaktadr. Bu, Roma Dnemi halknn da yeralt ehirlerinin yapmnda bir rol olduunu gstermektedir. Yeralt ehirlerine ait btn bulgular M.S.5-10. yzyllar arasna yani Bizans Dnemi' ne aittir. Genellikle dini ve snma amal olarak kullanlan yeraltehirlerinin says bu dnemde artmtr. Bizans Dnemi'nde 7.yzylda balayan ArapSasani aknlar karsnda Kapadokya'da yaayan Hristiyan topluluklar srg talarn kapatarak kendilerini savunuyorlard. Dman ise ierde kendini pek ok tehlike ile kar karya kalacan bildiinden daha ok su kuyularn zehirleyerek yerli halk dar kartmak iin alyordu. Seluklularn da bu yeralt ehirlerinden yararlandklar ve askeri amalkullandklar

sanlmaktadr. nk Kapadokya Blgesindeki Seluklu Kervansaraylar bu yeralt ehirlerinin 5-10 km.uzanda bulunmaktadr.(Dolayhan KervansarayTil Yeralt ehri, Saruhan Kervansaray- zkonak Yeralt ehri, Pnarba (Geyral) Yeralt ehri Azkarahan Kervansaray) Yeralt ehirleri hakknda en eski yazl kaynak Xenephon' un 'Anabasis' adl kitabdr Xenephon, Anadolu' da ve kafkaslarda yaayan insanlarnevlerini yerin altna oyduk-lar ve evlerin birbirlerine dehlizlerle bal olduundan bahsetmektedir. Xenephon M..4.yzylda yaadna gre yeralt yerleimlerini en kesin bir ekilde bu dneme tarihlemek mmkndr. Blgedeki en eski ciddi almay 1960-1970 yllar arasnda yapan Alman Martin Urban ise yeralt yerleimlerini M..7.-8. yzyllara tarihlemektedir. Sonuta, elimizdeki mevcut bilgiler nda yeralt yerleimlerini blgedeki ilk medeniyetlerle ayn zamana yani Prehistorik Dneme tarihlemek pek yanl olmayacaktr. nk ta endstrisini olduka iyi bilen Prehistorik Dnem insanlarnn basit aletlerle yumuak tf oymas zor deildir. Bu dnemde bir ka odadan ibaret olan, Kapadokya'ya gelen deiik topluluklar tarafndan devaml olarak geniletilen yeralt yerleimleri, bir nceki kltrn tm arkeolojik izleri yok edilerek bugnk halini almtr. Ancak unutmamak gerekir ki yeralt ehirlerinin en yaygn kullanm Bizans Dnemi' nde olmutur. YERLEM MERKEZLER Kaymakl yeralt ehri Nevehir' e 19 km.uzaklkta, Nevehir - Nide karayolu zerindedir. 1964 ylnda ziyarete alan yeralt ehri, 'Kaymakl kalesi' de denilen yerin altnda bulunmaktadr. Antik ad 'Enegp' olan Kaymakl kynde halk, evlerini yeralt ehrininyze yakn tnelinin etrafna yapmtr.Yre halk halen avlulara alan bu tnellerden geerek yeralt ehirlerinin uygun mekanlarn kiler, depo, ahr olarak kullanmaktadr. Kaymakl yeralt ehri DerinkuyuYeralt ehri' nden gerek plan, gerekse kurulu ynnden farkldr.Pasajlar dar, alak ve eridir.Halen 4 kat aa karlm, mekanlar daha ok havalandrma bacalarnn etrafnda toplanmtr. Yeralt ehrinin 1. katnda ahr yer almaktadr. Bu mekann kkl yeralt ehrinin henz temizlenmeyen alanlarnda da ahrlarn varolmas gerektiini gsterir. Ahrn solundaki srg tal bir geit vastasyla kiliseye geilir. Bu koridorun sa tarafnda gnlk yaam yeri olarak oyulmu odalar bulunmaktadr. 2.kattaki kilise tek nefli 2 apsislidir. Apsislerin nnde vaftiz ta, kenarlarda ise oturmaya yarayan platformlar yer alr. Bu kattaki mezarlk alannn kilisenin hemen yannda olmas dini zellikleri olan kiilere ait olduu fikrini glendirir. Bu katta ayrca oturma mekanlar da mevcuttur. Yeralt ehrinin en nemli mekanlar 3. kattadr. Bu miktarda erzak depolar, irahaneler ve mutfaklarn bulunduu bu kattaki ok ukurlu andezit ta olduka ilgintir. Son aratrmalar neticesinde bakr cevherini tmede kullanld anlalmtr. Bu ta dardan getirilmeyip yeralt ehrinin inas esnasnda aa kan tflerin altndaki andezit lavlarndandr. htiya duyulduu iin ilevine uygun olarak 57 adet krma ezme ukurlar almtr. Yaklak 10cm. boyutundaki bakr cevheri ukurlar iine konur. Krma ta ile krlarak ergitmeye hazr hale getirilir. Bu teknik Prehistorik Dnemlerden beri bilinen

bir yntemdir. Kaymakl Yeralt ehrine getirilen bakr byk olaslkla Aksaray - Nevehir arasndaki bir ocaktan getirilmitir.(Bu oca Kapadokya Blgesi' nin en eski yerleimlerinden biri olan Akl halk da kullanmtr.) 4.katta yeralan rahanelerde bol miktarda erzak depolarnn ve kp yerlerinin bulunmas bu yeralt ehrinde yaayan halkn dzenli bir ekonomileri olduunu gsterir. Yeralt ehri henz tam olarak temizlenmemesine ve sadece 4.katnn aa karlmasna ramen, blgenin en byk yeralt yerleimlerinden biri olduu kesindir. nk kk bir alana yaylan erzak depolarnn says gznne alndnda burada ok sayda insann yaam olabilecei ihtimalini glendirmektedir. Derinkuyu Yeralt ehri Nevehir - Nide karayolu zerinde Nevehir'e 29 km.uzaklktadr. Derinkuyu Yeralt ehrinin derinlii yaklak 85m.dir. Bu yeralt ehri bir yeralt ehrinde bulunan tm zelliklere sahiptir.( ahr, kiler, yemekhane, kilise, rahane v.s.) Ayrca 2.katta misyonerler okulu bulunmaktadr. Geni bir alan olan okulun tavan yeralt ehirlerinde pek rastlanmayan beik tonoz ile rtldr. Salonun salondaki mekanlar alma odalardr. Yeralt ehrinin 3 ve 4. katlarndan sonra merdivenle dorudan doruya derinlemesine inilmekte ve alt katta bulunan ha planl kiliseye ulalmaktadr. Yeryz ile balants bulunan 55m. derinliindeki havalandrma bacas,ayn zamanda su kuyusu olarak da kullanlmaktadr. Alt kata kadar uzanan kuyulardan her kat yararlanamaz, ayrca istila annda zehirlenmeyi nlemek iin baz kuyularn az yeryz ile balantszdr. 1965 ylnda Derinkuyu Yeralt ehrinin halen yzde onu gezilebilmektedir. Maz Yeralt ehri Antik ad ' Mazata ' olan Maz ky, rgp' n 18 km. gneyinde, Kaymakl Yeralt ehri' nin ise 10 km.dousundadr. Vadininher iki dik yamalarnda Erken Roma Dnemi' ne ait kaya mezarlar bulunmaktadr. Platoda ise ok sayda Bizans Dnemi'ne ait mezarlar yer alr. Yeralt ehri, derin vadide yer alan Kyn bat dik yamacna oyulmutur. Deiik yerlerde 4 giri tespit edilebilmitir, asl giri dzensiz talardan rl bir koridorladr. Giriin tam karsnda stunlu mekan ahrdr. Yeralt yerleiminin geni alanlarna yaylan ahrlar, dierlerinden farkszdr. Ancak bir ahrn ortasnda kayadan oyulmu, hayvanlarn su imesini salayan yalak bulunmas dierlerinden farkl zelliidir. Ahrlarn ok sayda olmas hayvansal retimin bolluunu dolaysyla refah seviyesinin yksek olduunu gsterir. Ahrlarn arasnda kalan bir mekan rahane olarak kullanlmtr. Tavan ksmnda moloz talardan rlm zmleri aaya doru dkmeye yarayan bir baca yer alr. Ahrlardan ksa bir koridor vastasyla yeralt ehrinin kilisesine ulalr. Bu mekann girii srg ta ile kapatlabilmektedir. Kilise apsisi, Kaymakl Yeralt ehri' ndeki kilisenin aksine uzun kenar kesine oyulmu, fasat kabartmalarla sslenmitir. zkonak Yeralt ehri Avano' un 14km.uzanda yer alan yeralt ehri, di Da' nn kuzey yamalarna volkanik granit bnyesi tf tabakalarnn olduka youn olduu yere yaplmtr.Geni alanlara yaylm olan galeriler birbirlerine tnellerle

balanmtr. Kaymakl ve Derinkuyu yeralt ehirlerinden farkl olarak katlar aras haberlemeyi salayacak ok dar ve uzun delikler bulunmaktadr. Dzgn oyulmu odalarn girileri kapatldnda havalandrma da bu dar ( 5cm.) ve uzun deliklerle salanmtr. Yine dier yeralt ehirlerinden farkl olarak srg tandan sonra, tnel zerine ( Dmana kzgn ya dkmek maksadyla) delikler oyulmutur. zkonak yeralt ehrinde Kaymakl ve Derinkuyu yeralt ehrinde olduu gibi hava bacas, su kuyusu, rahane ve srg talar bulunmaktadr. Tatlarin Yeralt ehri Nevehir ili, Acgl ilesinin 10 km.kuzeyinde, Tatlarin kasabasnn ' Kale ' olarak adlandrd tepesinde yer alr. Yeralt ehri ilk olarak 1975 ylnda tespit edilmi, 1991 ylnda ziyarete almtr. Kale mevkiinde yeralt yerleiminin dnda pek ok kilise bulunmakta, ancak bunlarn byk bir blm doal nedenlerle yklmtr. Asl giri kaps yklm olan yeralt ehrine bat ynndeki iki mekan sayesinde girilebilmektedir. Yeralt ehri, olduka geni alanlara yaylm, ancak kk bir ksm temizlenebilmitir. Halen iki kat gezilebilmektedir. Mekanlarn bykl, erzak depolarnn saysnn ve kiliselerin okluu normal bir yeralt yerleiminden ziyade askeri garnizon ya da manastr kompleksini akla getirir. Giriten 15 metre uzunluundaki kavisli bir koridor vastasyla dikdrtgen planla geni bir mekana ulalr. Giriteki 1,5 metre apnda ortas delikli bir srg ta bu mekann giri kn kontrol altna alnmasn salamaktadr. Sa taraftaki niin iinden aaya doru oyulan ve halk tarafndan 'Zindan' olarak adlandrlan mekanda 3 iskelet bulunmutur. Tuvaletin de yer ald bu ana mekann sa tarafnda kiler/ mutfak bulunmaktadr. Bu alann Roma Dnemi' nde mezarlk alan, Bizans Dnemi' nde de kiler olarak kullanlm olmas gerekmektedir. nk bu odadaki niler, yredeki Roma Dnemi kaya mezarlarndaki -llerin yatrld- nilerden farkszdr. Ancak daha sonraki dnemlerde bu nilerin tabanlar oyulmu ve iine erzak konulmutur. kinci girite ahr yer alr. Daha nce erzak deposu olarak kullanld phesiz olan bu geni mekan stunlarla desteklenmitir. Tabannda be adet ambar bulunmaktadr. Tavan ksmnda yeralt yerleiminin baka mekanlarna ulalabilen havalandrma bacas yer alr. Birinci byk mekan ile ikinci byk mekan dar bir koridorla birbirine balanr. Zikzak biimli bu koridorda tuzak ve balanty kesen srg ta bulunmaktadr. KAPADOKYA'DAK SELUKLU ESERLER Anadolu Seluklular' nn parlak dneminde Seluklu Sultanlar, yerleim yerlerini dzenli bir yol ebekesi ile birbirine balatmlar, kprler, kaleler, hanlar, kervansaraylar, medreseler, camiler ve trbeler yaptrmlardr. Bunlar daha ok sultan, vezir ve zenginlerin ynlendirdii vakflar tarafndan ina edildiinden srekli olarak gelirleri bulunmaktayd. Seluklular Arap ve ran sanat ve kltrnden byk lde etkilenmelerine karn kendilerine zg sanat anlayna da sahiptirler. CAMLER rgp/ Taknpaa Camii Nevehir, rgp ilesinin, Damsa ky merkezinde yer alan Taknpaa

Camii, Karamanllar Dnemi' ne aittir. Bugn beyaz badana ile boyanmas nedeniyle irkinletirilmi portali geometrik bezeli bordrlerle ssldr. Kesme tatan ina edilmi Cami, kble ynnde 3 nefli, on bir tonozla rtldr. Kemerler mermer balkl payeler zerine oturur. Camii' nin zeri ise dz toprak damdr. Halen Ankara Etnorafya Mzesi' nde sergilenen cevizden kakma tekniinde yaplm mihrab bugne kadar kalan tek ahap rnek olmas nedeniyle nemlidir. Mihrabn etrafndaki iki sra bordr arabesk ssleme ve ayetlerle sslenmitir. Nide Sungur Bey Camii lhanl Sultan Ebusaid' in hkmdarl zamannda Seyfeddin Sungur Aa tarafndan 1335 ylnda yaptrlmtr. Kesme tatan yaplm, dikdrtgen Planl Sungur Bey Camii, dou ve gney portalleri ile mihrabnn ta sslemeleri Seluklu Devri zelliklerini arz eder. Sslemelerde kvrk dallar arasnda arslan, griffon balar, yrtc kular, at, ceylan tasvirleri dikkat ekmektedir. Ayrca gney portalinde, kap kemerinin zerindeift bal kartal tasviri ve her iki portalde yer alan gotik tarzndaki sslemeler ilgintir. Camii, orjinalde er bask kemerle destekli ve nefliydi. Daha geni olan orta nef kubbe, yan nefler ise er apraz tonozla rtlyd. Camii, 18. yzylda yandndan dolay st rt aa direklerle desteklenmi,orjinal durumunu kaybetmitir. Halen Nide Dar Camii' nde bulunan sedef kakmal ahap minberinin kitabesinde, camii' nin Byk Sultan Ebusaid zamannda, Seyfeddin Sungur Bey' in emriyle, usta Hoca Ebubekir tarafndan yapld yazldr. Sungur Bey Camii' nin ift minareli portalinin olmas, gotik ve islam sanatnn birlikte grlmesi nedeniyle ayr bir zellie sahiptir. Nide Alaaddin Camii Klasik Seluklu mimarisinin erken rneklerinden biri olan Nide Alaaddin Camii, Alaaddin Keykubat zamannda, Abdullah Bin Beare tarafndan 1223 ylnda yaptrlmtr. Mimar, Sddk Bin Mahmut ile kardei Gazi' dir. Dou cephesinde bulunan ve duvar yksekliini aan portali, bezemelerin en youn olduu yerdir. Pek az boluk kalacak kadargeometrik (yarm daire, yarm yldz, sekiz kollu yldz v.s.) motiflerle ilenmitir. Portal nii 7 sra mukarnasldr. Ni zerindeki 3 satrlk kitabe camiinin kim tarafndan ve ne zaman yapld hakknda bilgiler iermektedir. Kitabenin iki yannda bulunan iki kabartma aratrmaclar tarafndan kadn ba yada arslan ba olarak yorumlanmaktadr. Bask kemerli giri kapsnn kemer talarnn ular testere dii biimindedir. Kuzeydou kesindeki minarenin yannda, daha kk ikinci bir portal daha bulunmaktadr. Camii kareye yakn dikdrtgen planldr. Yap iki sradan drder ayakla nefe ayrlr Dierlerine nazaran daha geni olan orta nefin tavan drt mukarnas sras ile rlm ve burada aydnlk feneri bulunur. Mihrap n tavan yan yana kubbe ile rtldr. Batdaki kubbe sekiz blml mukarnasl tromplara sahiptir. Doudaki kubbe ise iki pandandif ve iki tromp zerine oturur. Mihrap nii be keli ve mukarnasldr. Alaaddin Camii, ta iilii, orjinal minaresi, i mekandaki kubbe saysnn art ve aydnlk feneriyle Anadolu Seluklu camiilerinn en iyi rneklerindendir. KERVANSARAYLAR

Seluklu Devri' ndeki ticarette en nemli unsur yol, kervan ve hanlardr. Uzun sren yolculuk esnasnda kervanlar yorgunluklarn gidermek iin akam olduunda bir handa konaklar, dinlenirdi. Gerek hayvanlarn gerekse kendilerinin ihtiyalarn giderdikten sonra yoluna devam ederdi. lk kez Orta Asya' da Karahanl, Gazneli ve Byk Seluklu Devleti zamannda grlen kervansaraylarn kkeni 'Ribat' ad verilen yaplardr. Daha nce askeri amal olarak ina edilmi kk boyuttaki bu yaplar, gelierek daha byk boyutta ina edilmeye balanm, hem dini amala hem de yolcularn konaklamasnda kullanlmtr. zellikle Seluklu Sultanlarndan II.Klarslan ve I.Alaaddin Keykubat dnemlerinde kervansaray yapm oalm, Gzergahlarn gvenlii devlet tarafndan salanmtr. Yolculuk esnasnda zarar gren tacirin zarar da devlet tarafndan tazmin edilirdi.Yani bir tr sigorta sistemi vard. Gerek i ticaret gerekse uluslararas ticaret gelimiti. Bylece ekonomik adan gl olan Seluklular siyasi adan da glenmiti. Kervansaraylarda yerli yabanc ayrt etmeksizin herkese 3 gn boyunca yiyecek, verilirdi. Ayakkablar tamir edilir, fakirlere de yeni ayakkab verilirdi. Hastalar tedavi edilir, hayvanlarn bakm yaplr, gerektiinde de nallanrd. Dini ibadetlerini, genellikle avlunun ortasnda bulunan ' Kk Mescid' ad verilen mekanda yaparlard. Genelde avlunun ortasnda yer alan Kk Mescit, kervansaraylarn en nemli blmdr. Kemerli bir kaide zerine oturur. Avlunun etrafndaki mekanlar ise yatakhane, depo, hamam, tuvaletlerden olumaktadr. Bu mekanlardaki snma, mangal ya da tandrlar sayesinde, aydnlatma ise mum ve kandillerle salanyordu. Tm bu hizmetleri doktor, imam, hanc, erzak memuru, veteriner, atl haberci, nalbant ve acdan oluan kervan-saray grevlileri yerine getirirlerdi. Kapadokya blgesi'ndeki kervansaraylarda, yap malzemesi olarak volkanik orjinli kesme ta kullanlmtr. Duvarlar gvenlik asndan kaln bir sur duvar gibidir. Seluklu ta iiliinin en gzel rnekleri 'Ta Kap' ad verilen girilerinde grlr. Ejder, Arslan ve bitkisel motifler youn bir ekilde yaplmalarna karn Kapadokya Blgesi' nde daha ok geometrik bezemeler tercih edilmitir. Kale kaps gibi salam olan kaplar demirden yaplmtr. Bir gnlk yol mesafesinde ina edilmi ( 30-40 km.)olan kervansaraylar, Antalya- Konya - Aksaray- Kayseri ynnden Erzurum- Tebriz'den geerek Trkistan' a ; Karadeniz kylarndan Amasya -Tokat- Sivas- MalatyaDiyarbakr zerinden Irak'a kadar uzanrd. Kapadokya Blgesinde yer alan kervansaraylar da dou-bat, kuzey-gney yollarnn kesitii yerde bulunmasndan dolay zellikle Kayseri ve Aksaray gzergah arasnda bunlarn en gzel rneklerini grmek mmkndr. Aksaray Sultanhan Aksaray-Konya karayolu zerinde Aksaray' dan 40 km.uzaklkta, ayn ad tayan kasabadadr. 1228 ylnda Seluklu Sultan Alaaddin Keykubad tarafndan yaptrlan kervansaray, Seluklu kervansaraylarn en gzellerinden biridir. Ortasnda kk mescidi bulunan dikdrtgen avluya muhteem ta kapdan girilir. Avlunun sanda revaklar, solunda depo ve odalar bulunur. Avlunun solunda ikinci bir ta kapdan ahra girilir. Buras sekizlerden drt sra 32 ayakla birleen sivri kemerlere dayanan tonozlarla rtldr. Bu ksmn

aydnlanmas dtan koni iten kubbe olan 'Fener' in pencereleriyle salanr. Azkarahan Aksaray- Nevehir karayolunun 15.kilometresinde bulunan han, Seluklu kervansaraylarnn en iyi korunanlarndandr. Yapmna 1231 ylnda Alaaddin Keykubat zamannda balanm, olu Keyhsrev zamannda tamamlanmtr. Ta kapnn karsnda 4 kemer zerine kurulan kk mescit bulunur. Azkarahan' n kapal blm dier sultanhanlarnda olduu gibi ta kapnn karsnda deil; yanda giriin solundadr. Saruhan Nevehir' in Avanos ilesinin 5km. gney dousunda rgp' n ise 6 km. kuzeyinde, Damsa vadisinde yer alr. Han, Dou- Bat balantsndaki Aksaray- Kayseri gzergahndadr.II.zzettin Keykavus zamannda-belki de onun tarafndan 1249 ylnda yaptrlan Saruhan 2000 m2lik bir alan kaplamaktadr. Saruhan'da yap malzemesi olarak sar, krmzms pembe ve ak kahverengi, olduka dzgn kesme talar kullanlmtr. Gerek antsal portalin, gerekse i portalin kap kemerlerinde iki renkli talar kullanlm, bylece dekoratif bir grnm salanmtr. st ksmlar ksmen yklm olan d portalde dier sultanhanlarnda olduu gibi daha ok geometrik sslemeler tercih edilmitir. Kubbeli kk mescidi ise dier kervansaraylarn aksine antsal portalin zerine yaplmtr. Avluya bakan mescit kaps mukarnasl troplarla ssldr. Geni avlunun solunda emeli bir revak, sanda ise konaklama ve hamama ait mekanlar yer alr. Revaklarda kullanlan baz talarn zerindeki kk izgiler ta ustalarnn zel iaretleridir. Hayvanlarn ve seyislerin konaklad hol Aksaray Sultanhan ve Azkarahan holunun benzeridir. Pandantifleri zerine oturan aydnlk kubbesi olduka sadedir. st ksmlar yer yer yklan Han, 1991ylnda restorasyonu tamamlanarak orjinal haline getirilmitir. Sultanhanlarn en son rneklerinden olan Saruhan' dan sonra Seluklu Sultanlar han yaptrmamlardr. MEDRESELER Seluklularn kltr, bilim ve sanat konularnda elemanlarn yetitirildii yaplard. Bugnk orta ve yksek renimle ayn dzeyde eitim veren medreselerde retim drt ana dalda yrtlrd: Din ve hukuk, dil ve edebiyat, felsefe ve temel bilimler. Belli bir retim sresi yoktu. Kitap bitirme sz konusu olduundan renciler farkl zamanlarda renimlerini tamamlard. Eitim sabah namazndan sonra balar, le namazna kadar devam ederdi. renciler daha sonra avlu etrafndaki alma hcrelerine ekilirlerdi. Genellikle sal, perembe ve cuma gn tatil yaplrd. lk medreseler camilere ve mescitlere bal, onlarn yannda ya da iinde retime ayrlm zel yerlerdi. Daha sonra Seluklu sultanlar kendi adlarna olduu kadar elerinin adna da -ou tp alannda renim veren medreseler ina ettirdiler. Aratrmaclar, medrese mimarlnn kkenini Msr' a ve Orta Asya' ya balarlar. XII.yzyldan itibaren grlen Anadolu Seluklu Medreseleri, ak ya da kapal avluludur. Ak avlulu medrese tipi ise en yaygn olandr. Bunlarda tek, ift, ve drt eyvann yan sra avlu yerine, byk bir kubbeyle rtl merkezi bir mekann bulunduu medreseler de ikinci temel tipi oluturmaktadr. Kapadokya Blgesi' ndeki nemli medreseler

Kayseri' de Hunat Hatun Medresesi, Gyasiye medresesi Nevehir' de Taknpaa Medresesi' dir. Taknpaa Medresesi rgp- soanl yolu kenarnda, rgp' n 20 km. gneyindeki Damsa ( Taknpaa ) kyndedir. Karamanoullar'na ait Medrese, 22.60x23.85m. llerindedir. Portali, mescitteki mihrab, kap ve pencereleri dzgn kesme talardan duvarlar ise moloz talarla rtldr. st rts tamamen yklm olmasna karn giriin hemen solundaki merdivenlerden en az iki katl olduu anlalmaktadr. Bat taraftaki portalinde grlen zengin ta iilii klasik Seluklu slubundadr. Portal, tamamen geometrik ve bitkisel motiflerle ssldr. Giriin stnde yer almas gereken kitabesi kayptr. Bask kemerli giriin hemen sanda medresenin mescidi bulunur. Mihrab portalde olduu gibi zengin bitkisel motiflerle ssldr. st ksm palmet dizileri, ift sra bordr ise bitkisel motiflerle bezelidir. Dikdrtgen planl zeri ak avlunun etrafnda birbirinden bamsz mekanlar yer alr. TRBELER Arapa ' st kubbe ile rtl mezar'; Farsca' da ats kubbe biiminde olan yap' anlamnda olan trbeler, sultanlar, emirler gibi nemli kiiler iin yaplm mezar antlardr. Trkistan' daki Trklere ait adr sanatndan esinlenerek mimariye uygulanmtr. slam ncesinde deiik l gmme gelenekleri olmasna karn l nce ykanr, daha sonra kefen giydirilirdi. Tabuta konan ceset ilkbahar ya da sonbaharda topraa gmlmek zere mumyalanarak adrlarda bekletilirdi. te bu gelenek, antsal trbe yaplarnn domasna neden olmutur. lk rnekleri tuladan ya da tatan yaplan trbeler, daha sonra sadece kesme tatan yaplmlardr. Ancak hem ta hem de tulann birlikte kullanld trbeler de ounluktadr. Birbirlerinden bamsz ina edildikleri gibi cami, medrese kompleksleri iine de ina edilmilerdir. Trbeler genellikle iki katldr. Merdivenle inilen alt kat trbenin kaidesini oluturur. lnn mumyalanarak topraa ya da lahite konulduu hcre biimindeki mezar odas burasdr. Ziyaret ya da ibadet iin kullanlan bu odada mihrap nii olduu gibi sembolik bir lahit de bulunabilir. Dou, Bat, Kuzey ynnden olan gsterili kapsna tekli ya da karlkl merdivenlerle ulalr. Plan asndan dta ve ite farkllklar arzedebilen trbeler, okgen, silindirik gvdeli olabildikleri gibi, kare kare planl rnekleri de bulunmaktadr. Ancak kare planl rnekler, XIII. yzyldan sonra grlr. st rts i ksmda kubbe, dta ise konik veya piramidal atldr. Yapnn d yzeyi, kaps, pencereleri, saak ve atsnda olduka zengin geometrik ve bitkisel sslemeler grlr. Kapadokya Blgesi' ndeki nemli trbeler, Kayseri'de Dner Kmbet, Hunad Hatun Trbesi, ifte Kmbet; Nide' de Hdavent Hatun Trbesi, rgp'te Taknpaa Trbesi ve Alt kapl Trbe' dir. Dner Kmbet Kayseri'de bulunan Dner Kmbet' in, 1276 ya da daha sonra yapld sanlmaktadr. Kap zerindeki iki satrdan oluan mermer kitabede ah Cihan Hatun iin yaptrld yazldr. Tamamen kesme tatan yaplan trbenin taban kare planl, d yzeyi on iki keli, i ksm ise silindir biimindedir. Antsal bir adr andran Dner Kmbet' in ats zeri kabartmalarla ssl

konik olarak ina edilmitir. Portal cephesi stnde insan bal, kanatl iki pars figr arasnda ift bal kartal kabartmas yer alr. Portalin solunda hurma aacnn stnde ift bal kartal ve iki tarafnda birer arslan sanda ise hurma aac kabartmas bulunmaktadr. Hdavent Hatun Trbesi Nide' de Seluklu mimarisinin en gzel rneklerinden biri olan Trbe, Seluklu Sultan IV. Rkneddin Klarslan' n kz Hdavent Hatun adna Anadolu' daki lhanl egemenlii srasnda 1312 ylnda yaptrlmtr.Trbe yaklak 80 cm. yksekliinde sekizgen tabanl, tavan ile gvde aras bir sra mukarnas sral, sekizgen gvdeli ve onaltgen balkldr. ki tarafl, basamakl merdivenle ulalabilen giri portali, Trbe' nin dou cephesindedir. Kapnn her iki yannda yer alan zeri geometrik motiflerle ssl stun ve bal yksek kabartma olarak yaplmtr. Ayn tipteki stunlar gvdenin her ke-sinde de yer alr. st ksmlarda sekizgen gvde da doru krklk yaparak ikiye blnm; bylece sekizgen plan onaltgene dntrlmtr. Trbe' de yksek ve alak kabartma olarak yaplm, arslan, ift bal kartal, kark varlklar ve bitkisel motiflerin arasna gizlenmi insan tasvirleri dikkati ekmektedir.Trbedeki drt arslan tasvirinden ikisi gneybat cephesinde, yksek kabartmal, simetrik, arka ayaklar zerine oturur vaziyette; dier ikisi ise bat cephesinde, alak kabartmal, birbirinin aksi ynde yrrdurumdadr. ift bal kartal kabartmas trbenin bat tarafnda atya geii salayan tabur ksmndaki kemerli ni iine yaplmtr. Kanat ularnn ejder biiminde olmas tipik Seluklu stili zelliidir. Drt kark varlk ise, ikisi trbenin gneybat cephesindeki pencere kemerinin stne, dier ikisi ise kuzey cephesindeki pencere zerine birbirine simetrik olarak yerletirilmitir. Balar insan gvdeleri ise ku biiminde ilenmitir. Bu motifler Orta Asya aman inanlarna gre yeralt ve gkyz yolculuunda insanlara refakat eden ku eklinde koruyucu yaratklardr. KAPADOKYA SVL MMARS 19. Yzyl Kapadokya evleri yamalara, ya kayalarn oyulmas suretiyle ya da kesme tatan ina edilmilerdir. Blgenin tek mimari malzemesi olan ta, yrenin volkanik yapsndan dolay ocaktan ktnda yumuak olduundan ok rahat ilenebilmekte ancak hava ile temas ettikten sonra sertleerek ok dayankl bir yap malzemesine dnmektedir. Kullanlan malzemelerin bol olmas ve kolay ilenebilmesinden dolay yreye has olan ta iilii gelierek mimari bir gelenek halini almtr. Gerek avlu gerekse ev kaplarnn malzemesi ahaptr. Kemerli olarak yaplm kaplarn st ksm stilize sarmak veyarozet motifleriyle sslenmitir. Evlerin kat aralarnda bulunan konsollarn aralar bazen tek bazen de 2-3 sral rozet, yldz, palmet, yelpaze, frldak ve stilize bitki motifleriyle doldurulmutur.ounlukla konsollarn yzeyi perde pskln andrr yksek kabartma motifleriyle kapldr. Evlerin pencereleri ikier veya erli olup etraflar daha ok stilize bitki motifleriyle ssldr. Pencereler 'kanatl' ve 'giyotin' tarzda olmak zere iki tiptir. Her iki tip evlerde ok sayda oturacak odalar, mutfak, kiler, depo, tandr, arappekmez yapma blmleri v.s.bulunmaktadr. Misafir odalarndaki nilerde sva zerine boyal bezemeler bulunmakta; genelde pskll perde motifinin

altnda iek doldurulmu kulplu vazolar, su dolduran veya tayan bayanlar resmedilmitir. Yresel mimarinin en ilgi ekici rnekleri 19. yzyl sonu ile 20. yzyl balarna tarihlenmektedir. Bu ilgin mimari gelenek, rgp, Ortahisar, Mustafapaa, Uhisar, Greme, Avanos, Kayseri snrlar iindekiGzelz ve Hemen yanndaki Baky, Ihlara Vadisi civarnda Gzelyurt bata olmak zere tm Kapadokya kasaba ve kylerinde de grlebilmektedir. KAPADOKYA GVERCNLKLER slam inancnda gvercin, aileye balln ve barn, hristiyanlkta ise Tanr' nn ruhu' nun simgesidir. Hemen hemen btn vadilerin yksek ksmlarna ya da peribacalarnn st ksmlarna ina edilen gvercinliklerin ynleri genellikle vadilerin dou ya da gney tarafna bakmaktadr. Gvercinler, kursaklarna doldurduklar tahl tanelerini sindirebilmek iin sk sk su ime gereksinimi duymalarndan dolay 'Su pnarlarnn koruyucu kuu' olarak da anlrlar. Bu nedenle gvercinliklerde su kaynaklarna yakn yerlere ina edilmiler. Kapadokya Blgesi' nde yer alan gvercinliklerin byk ounluu 19.yzyln sonlar 20.yzyln balarna tarihlenmekle birlikte, 18. yzylda yaplm rneklere rastlamak da mmkndr. Pek oumuzun dikkatini ekmeyen bu kk yaplar, Kapadokya Blgesi' nde olduka nadir olan slam resim sanatn gstermesi asndan nemlidir. Gvercinliklerin yapl nedeni etinden ziyade gbresinden yararlanmak iindir. Yre iftileri tarafndan nesilden nesile ba ve bahelerde verimi artrmak i.in gvercin gbresi kullanlm, bu nedenle ok sayda gvercinlik ina edilmitir. Gvercinlikler ina edilirken 5-10 metre kareyi gemeyen bir odacn 3 kenarna 4-5 sra halinde kularn tnemesi ve yumurtlamas iin kk niler (oyuklar) alm. gerektiinde de boydan boya ahap tnekler konulmutur. Bu ilem fasat yklan baz gvercinliklerde kolayca izlenebilir. Gvercinlikler vadi seviyelerinden olduka yksee ina edildiklerinden ya iten oyulan bir tnel vastasyla ya da merdivenler sayesiyle ulalabilmektedir. Baka tip gvercinlikler de manastr veya kilise olarak yaplm kaya oyma yaplarn girileri ve pencere boluklar kapatlarak kullanlm olanlardr. avuin Kasabas yaknlarndaki avuin (Nicephorus Phocas) Kilisesi, Greme' de Kllar (Kuluk) Meryemana Kilisesi ve Karbucak Vadisinde yer alan kiliseler buna en iyi rnektir. Bugn gvercinlik olarak kullanlm manastr ve kilise fresklerinin salam kalmasn gvercinlere borluyuz. nk bu sayede freskleri olumsuz ynde etkileyen gne nlarndan ve insanlardan uzak kalmlardr. Zira insanlar, gvercinlie ylda sadece bir kez gvercin gbresini almak iin girmekte, daha sonra duvar tekrar ina ederek terk etmektedirler. Gvercinliklerin d yzeyi genelde yresel sanat tarafndan zamann geleneine ve sosyal yaamna uygun olarak zengin bir bezeme ile sslenmi; kullanlan boyalar da aalar, iekler, yabani otlar ve demir oksit ieren topraktan elde edilmitir. Ayrca gvercinliklerde olduka yaygn kullanlan krmzrenk, blgeye has ' Yoa ' adyla tannan bir toprak/amur trnden elde adilmitir. Yre halknn ifade ettiine gre beyaz boya, al ve yumurta aknn karmndan yaplmakta, bu sayede gvercinlere ve gvercin yumurtalarna ulamak isteyen sansar, tilki, gelincik v.s.gibi hayvanlarn

ayaklarn kaydrarak trmanmalarn glendirmektedir. Uhisar Kalesi'nin bat tarafnda yer alan gvercinliklerin byk bir ksmna ise gvercini yrtc hayvanlardan korumak iin kolay bir yol olan teneke veya inko levhalar aklmtr. ok renkli boya ile sslenmi gvercinliklerde yer alan motiflerde yre sanatlarnn duygular, dnceleri, mesajlar ve yaratcl gizli. Yzden fazla motifin zerinde tespit edilebilen sslemeler, 18. ve 19. yzyda yaam Kapadokyal sanatlarn basit, ancak mistik anlaml olan motifleri tercih ettiklerini gsterir. Greme, avuin ve Zelve vadilerindeki gvercinliklerin hemen hepsinin sa ve sol kenarlarnda yer alan ark- felek motifleri, Anadolu' da grlen en eski motiflerdendir. Tarihsel adan drt rzgar tanrsn temsil etmi olmasna karn gnmzde dnen dnyay, dnen kaderi, felein ve akn emberini simgeler. stnde ku tnemi hayat aac ve nar motifleri de ark- felek motifleri gibi yaygndr. aman geleneklerinden kaynaklanan hayat aac, teki dnyaya geii salayan yol, zerinde yer alan kular ise aaca bekilik yapan ve bu yolculukta elik eden yaratklardr. Cenneti, bolluu ve bereketi temsil eden nar ise Anadolu'da tarih boyunca kutsal bir meyva olarak kabul edilmektedir. Ayn zamanda evliliin devaml olacana, ailenin zengin, ocuklarnn ok ve uzun mrl olacana iaret eder. Yukarda bahsedilen motiflerin yan sra baz gvercinliklerde Eski Trke ile yazlm kitabeler de yer almaktadr. Genelde gver-cinliin yapld tarih, ' Maaallah ' ve ' Allah ' kelimeleri, nadir de olsa gvercinliin sahibinin kimlii ve meslei belirtilmektedir. Kapadokya Blgesi gvercinlikleri en youn biimde Uhisar civarndaki vadilerde, GremeKllar ve Glldere Vadilerinde, rgp zengi vadisinde, Ortahisar Balkan deresi ve Kzlukur vadisinde, Nevehir yaknlarndaki at vadisinde ve Kayseri snrlar iindeki Soanl vadisinde bulunmaktadr.