4-5 Ya Geliim zellikleri

ocuun Zihinsel Geliimi

Bakalarnn ayn nesneyle ilgili farkl bak alar olabileceini fark etmeye balarlar. 4 yata bu kavram geliir. Bir deneyde, kaplumbaa resmi , yetikin ile ocuk arasna konur. Yetikine gre kaplumbaa ters durmaktadr. ocua gre ise ayaklar zerinde durmaktadr. 4 yata ocuklar kendi grlerinin yetikininkinden farkl olduunu anlarlar. Her gn evde kullanlan eyalarla ilgili bilgileri artar. Nesneleri geometrik zelliklerine (kare, daire, gen gibi) gre ayrabilirler. En bykten en ke doru nesneleri sralayabilirler. En az 4 ana rengi (mavi, sar, krmz, yeil) doru syleyebilirler. 10 veya daha fazla saydaki nesneyi sayabilirler. Zaman kavramn anlamada art gsterirler. Okul ncesi dnemde, ocuklar gnlerin sabah, len ve akam olarak zamanlara blndn, ylda 4 mevsim bulunduunu bilirler. Haftann baz gnlerini bilebilirler. Zamann, saat ve dakikalara blndn anlarlar. Gnlk zaman aralklarnn (rutinlerin) srasn anlarlar. rnein, le yemeinden nce kahvalt edilir gibi. Bilerek yalan syleyebilirler. ocuklarn bakalarn kandrma becerisini ne zaman gelitirdikleri konusunda fikirler elikilidir. Baz aratrmaclar, ocuklarn 3 yata bu beceriye sahip olduklarn sylerler ancak ou bilerek yalan sylemenin 4 ve 5 yatan nce gelimediini ifade ederler.

ocuun Zihinsel Geliimini Desteklemek in Siz Neler Yapabilirsiniz?

Her gn yksek sesle kitap okuyun. ocuun da kendi kendine kitaba bakmasn tevik edin. Bakabilecei baka yazl materyaller de sunun. Dergi, gazete gibi. Ayrca renkleri renmesi iin de kitapta geen renkleri sorabilirsiniz. Evde kullanlan eyalarla oyun oynayabilirsiniz. rnein, tabak ne ie yarar? gibi, su stcy nerde kullanrz? gibi, elektrik sprgesiyle ne yaparz? gibi. Snflandrma becerisini arttrmak iin oyunlar oynayn. rnein, plastik torbann iine daire, gen, kare gibi ekilleri olan nesneler koyun. ocuun bir tane seip ne olduunu bulmasn isteyin. Ayn ekild olanlar bir grup yapmasn isteyin. Sralama becerisini kazandrmak iin oyunlar oynayn.rnein, plastik halkalar, bardaklar bykten ke ve kkten bye dizmesini isteyin. Say saymay gelitirmek iin oyun oynayn. rnein, fasulyelerden yararlanabilirsiniz. ocuun, istediiniz sayda fasulyeyi nne dizmesini isteyin. rnein, 3 tane koy, 10 tane koy gibi. Zaman kavramn gelitirmek iin sohbet edin. rnein, bir gn iinde neler yaptn sorabilirsiniz. Sabah kalkar kalkmaz ne yapyor. len ne yapyor? gibi. Gnn blmlerini kullanarak konuabilirsiniz.

ocuun Dil Geliimi

Kardelerinin isimlerini syleyebilirler. Adreslerini syleyebilirler. 6 kelimeden oluan, karmak cmlelerle konuurlar. Bu yata dil becerileri olduka zenginleir. Dildeki tm sesleri kartabilirler. Kelime hazineleri 1500 kelimeye kar. Uzun hikayeler anlatabilirler. Gnlk olaylar, ryalarn, hayallerini paylarlar. Dinledikleri hikayeyi hatrlayabilirler.

ocuun Dil Geliimini Desteklemek in Siz Neler Yapabilirsiniz?

Kardelerinin isim, soyadlarn ve kendi adreslerini renmelerine yardmc olun. Sorular sorun. Cevaplar tekrarlamalarn isteyin. Kelime hazinesini geniletmek iin yeni kelimeler renmelerini salayn. Yeni kelimelerin anlamlarn aklayn ve uygun ortamda kullann. Bu tat evreyolunda gidiyor. Bu araba. Otobs ise bir dier tat arac. Tren ve uak da yle. gibi. Yapacaklar hakknda konuabilirsiniz. rnein, bugn yemekten sonra ne yapacamz hakknda konumutuk hatrladn m? Evet, bugn yzmeye gideceiz. Yzmek iin ne giyeceiz?gibi. Daha nce okuduunuz hikaye ile ilgili sorular sorarak hatrlamasn tevik edin. Kitabn resimlerine bakmasn salayn. Yazma ve okumann gnlk hayatta ne kadar nemli olduunu gsterin. Etraftaki yazl malzemelere dikkatini ekin. Ne amac olduunu syleyin. Televizyon izlerken birlikte olun. Grdklerinizle ilgili ocuunuzla konuun. Kitaptan zevk almasn salayn. Bunun iin kitaplara kendi ulaabilecei bir kitaplk yapn.Kitap okuma, ark syleme, kelime oyunlar oynama ve ocukla konuma, kelime hazinesinin gelimesine yardmc olacaktr.

ocuun Bedensel Geliimi

atal kak kullanmann yan sra bak kullanmay deneyebilirler. Azlarn alkalayabilirler. Sylenmeden burunlarn temizlerler. Dilerini fralayabilirler. Salarn tarayabilirler. Yardmsz giyinebilir ve soyunabilirler Gece tuvaletlerini kontrol edebilirler. 10 cm ykseklikteki nesnelerin zerinden atlayabilirler. Nesnelerin etrafnda koar ve zplarlar.

10 sn ve zerinde tek ayak stnde durabilirler. Kilden/ hamurdan ekiller yapabilirler. Kk boncuklar ipe dizebilirler. gen, kare ve dier geometrik ekilleri kopyalayabilirler. nsan resmi izebilirler ve vcudunda baz detaylar olabilir. Tuvalet ihtiyalarn karlayabilirler. Tuvalet temizliini yaparlar, sifonu ekip, ellerini ykarlar ve kurularlar Bisiklete binebilirler. Zplar, takla atar, sallanr, trmanrlar. Yetikinlerin sahip olduu koordinasyon ve dengeye sahiptirler. Salncakta sallanr. Kolayca ve gvenli zplar, trmanr, sallanrlar. Takla atmak iin kaslar glenmitir veya uzun atlamann stesinden gelir.

ocuun Bedensel Geliimini Desteklemek in Siz Neler Yapabilirsiniz?

Belirli bir ykseklikten atlama oyunlar oynamas iin frsat verin. Ortam, dmesine ve bir yerini incitmesine frsat vermeyecek ekilde dzenleyin. Nesnelerin etrafnda farkl ekillerde komasn salayn ve yaplanlar hakknda konuun. rnein, hzl-yava koma, ileri-geri, grltl-sessiz gibi. Hamurdan istedii ekilleri oluturmasn isteyin. Sonra yaptklarn size anlatsn. eitli ekil, ve renkteki kk boncuklardan bilezik kolye yapmasn salayn. Geometrik ekillerle ilgili faaliyetler yapn. Sizin kada izdiiniz bir geometrik ekli ocuun da yapmasn isteyin. Her bir geometrik eklin ne olduunu retin ve sonra sorun. Sk sk parka gtrn ve parktaki aletleri kullanarak byk kas geliiminin desteklenmesini salayn. Parkta salncaa biner, kaydraktan kayar, ayn zamanda dier ocuklarla bir araya gelirler. Gece alt slatmalarna yenlik ufak bir hatrlatma... Baz ocuklar gece altn slatabilir. Bu derin uykunun bir sonucudur. Her zaman duygusal veya psikolojik problemlerin belirtisi deildir. Gece slatmalarnda uykuda sidik torbas ile beyin arasnda iletiim kopukluu olabilir. Alt slatan ocuk, sidik torbasnn sinyallerini uyuduu iin duyamaz. Farkndalkta gecikme varsa kontrolde de gecikme olabilir. Gece kuru kalkmasn salamak iin: Gnlk tutun. O akam yatmadan nce ne yedi ne iti? gibi. Doktorla ibirlii yapn ve ne kadar sre bir ocuun iini tutabildiini renin. Resimli kitaplarla aklamalar yapn. Bbreklerin nasl i yaptn ve sidik torbasn nasl doldurduu gibi. Uyuduktan sonra birka saat aralklarla gece boyunca uyandrn. Kuru kalkt zamanlarda saat aralklarn geniletin. iini yaptnn farknda olmas iin ocuun tamamen uyank olduundan emin olun. Kuru kalkt sabahlarda takdir edin.

ocuun Sosyal-Duygusal Geliimi

Arkadalar gibi olmak isterler. Arkadalar, dncelerini, davranlarn etkilerler ve onlar gibi olmak isterler. Baka ailelerin farkl deerleri ve fikirleri olduunu rendiklerinde bu bilgiyi baz eyleri evde talep ederek denerler. rnein, yasak TV programlarn izlemek, kendi evlerinde izin verilmeyen yiyecekleri yiyebilmek iin...vb. Arkadalarn memnun etmeye alrlar. 4 yandakiler iin arkadalar farkl davranlarn, deerlerin, yaam biiminin gstergeleridir. Arkadalarn evlerine davet ederler- ailesini, eyalarn, evlerini grmeleri iin. Onlar memnun etmeye ve buna uygun yeni davranlar sergilemeye balarlar. Gerekle, fanteziyi birbirinden ayrt edebilirler. Gerekle uydurma arasndaki fark renmeye balarlar. kisi arasnda gidip gelirler ancak 3 yataki gibi kafalar karmaz. Dans etmekten ark sylemekten ve oynamaktan holanmaya balarlar. Kurallara daha fazla uyarlar. 5 yana yaklarken ocuklar basit bir ahlak duygusuna sahiptirler. yi ve kt kavramlarn kefetmeye alrlar. Anne babay memnun etmek iin ve cezadan kamak iin kat bir ekilde kurallara uyarlar. Sonular her eyden daha nemlidir. Deerli bir eyi krdklarnda kendilerinin kt olduunu dnrler (kaza bile olsa). Kaza ile kt davran arasndaki fark anlamalarna yardmc olunmas gerekir. Bazen talepkar, bazen de ibirliki olurlar.4 yanda beklenmedik duygusal tepkileri kontrol altna alabilmektedirler. Kar gelme, itiraz duygularn kontrol edebilmede hala glk ekmektedirler. Aile kurallarna uymayabilirler, anne veya bakclarn rahatsz etmek iin kt davranabilirler, kaba konuabilirler. Kt davranlar, kk yalardaki snrlar test etmeden farkl olarak bu dnemde bilinli yaplr. Bu deiimlere ramen, ocuklar anne veya kendilerine bakan kiiyi memnun etmeye alrlar. Bunu yapmak iin belli eyleri yapmalar gerektiini belli ekilde davranmalar gerektiini bilirler.

ocuun Sosyal-Duygusal Geliimini Desteklemek in Siz Neler Yapabilirsiniz?

Sper kahramanlarla ilgili oyunlar oynayn. apkalar, kostmler maskeleri kullann. Sper kahramanlarla ilgili konuun. Grsel malzemelerden de yararlanabilirsiniz. Onlarn gerek olmadn ve kavgalarnn birer oyun olduunu syleyin. Vurmadan krmadan kavga ediyormu gibi yapmalarn isteyin. Filmlerdeki oyuncularn da byle davrandklarn syleyin. Kostmleri kardklarnda kendileri olacaklarn syleyin. Arkadalarn sk sk eve davet etmelerine izin verin.