HERETK BR DN GRUP OLARAK NUSAYRLER Yrd. Do. Dr.

Ali Cokun
zet/Abstract This article deals with Syrian Aleviites known as Nusayrites. Their names, histories, rituals, festivals, liders and relationships with other Muslim sects and denominations are main topics of this article. The article prosoppose many transformations within the sect. Altough they generally are included within the extremist iates (ult- ia) many of them now in sthna Aere iates and claim that they share themselves same beliefs with Snnites.

Giri Din sosyolojisinin en nemli konularnn banda hi phesiz dini gruplar gelmektedir. Dini gruplarn ortaya k, iinden doduklar toplumla olan karlkl ve karmak iliki biimleri, liderlerinin grupla ilikileri ve karizmatik otoritenin grubu ynlendirmedeki rol vb. konular hep teden beri sosyologlarn dikkatini ekmitir. Ayrca dini gruplarn tipolojileri de bir o kadar sosyologlar uratran bir konu olmutur. Din sosyolojisi bakmndan dini gruplar balca iki tipe ayrlmaktadrlar. Tabii-din gruplar ve srf din gruplar. Bunlardan birincisine din ve tabiat bann kesimesi dolaysyla zde gruplar da denilmekte olup ikinci tr gruplar tamamen dinden doan gruplar olarak adlandrlmaktadrlar. Birinci grup ierisine; aile, klan, kabile ve millet, ya ve cinsiyete dayal gruplar ve ky ve ehir topluluklar gibi mahalli birlikler dahil olurken ikinci gruplar nl din sosyologu Ernest Troeltsch kilise, mezhep ve mistik gruplar olarak e ayrmaktadr. Bu sonuncularn slam karlklar ise; mmet, mezhep ve tarikatlar olmaktadr. Bunlardan mezhepler ve tarikatlar incelerken din sosyolojisi, bata mezhepler tarihi ve tarikatlar tarihi olmak zere kelam, fkh ve tasavvuf gibi slam ilim dallarnn bu alandaki kategorilerinden ve tipolojilerinden yararlanr. Hi kukusuz ad geen bilim dallar konularna ierden ve normatif bir ekilde eilirlerken din sosyolojisi daha ok dardan ama ou kere de tam bir anlamay salamak iin hem dardan hem de ierden bakmaya, objektif, tecrbi ve tarafsz bir ekilde yaklamaya alr. slam tarihinde mezhepler ya karizmatik bir liderin zel talimi ya da dini metin ve retilerin yorumundan kaynaklanan hermetik ve hermentik

Marmara niversitesi, lahiyat Fakltesi, Din Sosyolojisi, retim yesi.

SBArD

Mart 2003

gruplar olarak iki kolda gelimelerini srdrmlerdir. tikadi ve ameli olarak ikiye ayrlan mezhepler zaman zaman rten zaman zaman da ayran gruplar olarak varlklarn srdrmlerdir. slam toplumlarnda ounluun onayn alm balca itikadi mezhepler Earilik, Maturidilik (ya da Ehli Snnet) ile mamiyye (ya da iilik) mezhepleridir. Bir de daha ok iilik ierisinde yer alan fakat heretik (zndk) olanlarndan ehli snnete yaklam olanlara kadar bir dizi grubu ierisinde barndran Batnilik diye bir ana akmdan da sz etmek gerekir. Batnilerin ehli snnete gre ar (extremist) yorumlara sahip olanlarna ult (aaliyye) ad verilmektedir. te bu makalede ele alacamz grup da bugn Suriye Alevilii olarak bilinen ve Suriyede siyasi olarak egemenlii elinde bulunduran ultn Nusayrilik koludur. sim Konusu I- Kelimenin itikak muhtelif ekillerde izah edilmektedir: a- Nasrani Hristiyan kelimesinin tahkir ifade eden bir kltme ekli olup, menasik benzerliklerine iaret eder, b- Latince nazerini kelimesinin bozulmu ekli (Suriyede bir yere denilirdi) c- Nasuraya, Kufe yaknnda bir ky, d- Bir nisbet olup Nusayr adl uydurma ii ehitlerinden birine nisbettir o da, ya Alinin olu yahut azatls ya da Muaviyenin bir veziridir. Nisbet daha ok bir ihtimal ile, e- bn Nusayrin Nisbesidir, yani mezhebin kurucusu Muhammet bni Nusayr en-Nemiri olup, kendisi (270\883) bu frkann ilk kelmcs olmutur. Hakikatte bu frkann Hasibi (346-957)den nceki ismi Namiriya idi, kendileri ise mminun adn tarlar. Bir ksm melliflere gre, Kuzey Suriyenin daha az slamlatrlm bir kazasna deil, Msrda ve Frat boyunda da yaylm olan bir ar ia frkasna delalet eder. iilerden bn el-Gazari (V.411-1020) ve Snnilerden bn Hazmden itibaren btn ar frkalara dair eserlerde grlen bu itikak, yani bn Nusayre nisbet, en emin ve tercihe ayan olan bir izah eklidir.1 II-Bu tabirin, idari, itimai ve dini olmak zere manas vardr; a-dari bakmdan bu tabir Suriyedeki Ansariler dana (Eski Cebel-i Lukkam) delalet eder. Asi nehrinin batsnda eski Lazkiya livas bulunmakta olup, cenup ksmnda Nusayriler bulunmakta idi ve 1920den balayarak

L. Massignon, Nusayriler, slam Ansiklopedisi, 9/365; E. R. Flal, amzda tikadi slam Mezhepleri, Ankara, 1986, s. 180.
1

54

Ali OKUN

burada bir Aleviler devleti kurulmu idi 2 (1933 sonunda nfusu 334. 173dr, bunun 213.066sn Nusayriler tekil ederdi). b-timai bakmdan burada yaayan ve muhtelif menelere mensup olan ahali, istisnasz denilebilecek ekilde Arapa konumakta ve Nusayri akidesini kabul etmi bulunmaktadr. Nusayriler; 1-Aleviler memleketinde 213.000 kadar olup, XII. asrdan itibaren bunlarn siyasi tarihi umumiyetle d tazyik (Hal Seferleri v.s.) ile dahili mcadeleden ibarettir, 2skenderun sancanda 58.000 kadar (ki Antakyada 1/3 nispetinde olup, eski parlamentoda iki mebuslar vard); 3-Suriyede 29.693 kadar, Hama ve Hamusta (bir mebus), Halebte (iki mahalle), 4-Filistinde 2000 ve Nablusun gneyindelerdi, 5-Klikyada (XV. Asrdan beri); Tarsus ve Adanada 80.000 (1921) kadar olup, ayrca Frat boyu ve ranla Filistinde Nusayri unsurlarna tesadf edilmektedir.3 c-Din cephesine gelince, bu Nusayri frkasnn akidesidir ki, burada buna temas etmeden nce bu frkann bir tarihesini vermek daha uygun grnmektedir. Tarihe Nusayrilik, Muhammet b. Nusayr en-Nemiri (270/883) tarafndan kurulmu ar bir ii frkasdr. Snni kitaplarda ve iilerin mezhepler konusundaki aratrmalarnda iann Mfrit (ulat/Extremist) bir kolu olarak tasnif edildii grlmektedir.4 Batnilikten kaynaklanan dier ar ii frkalarnda olduu gibi, Nusayriliin tarihi de olduka gizli kalmtr. Aslnda batini karakterli mezheplerin hemen hepsinin de ift hayatlar vardr. Biri kendi ilerinde ve muhitlerinde yaattklar, teki de zaruretler neticesi cemiyete uymu olmak iin yaadklar hayatlar. Mamafih Nusayrilik, bu noktada u ya da bu vesilelerle eserlerinden nemli bir ka elde edilebilmi ve dolaysyla uzak tarihleri dnda hi deilse grleri tannabilmi frkalardan biridir. Nusayriliin kurucusu bn Nusayr, ii mamiyyenin onuncu imam Ali En-Nakinin hayatnda onun tarafndan gnderilmi bir peygamber olduunu iddia etmitir. Onun hakknda ar grler ileri srerek tenashten sz etmekteydi. Onun ilahln sylemekte ve haramlar helal klmaktayd. Baka bir rivayete gre de bn Nusayr, imamiyyenin on birinci imam Hasan el-Askeri (280/873)nin bb olduunu ileri srm ve onun vefatyla da olu Muhammet b. El-Hasann mehdiliini kabul etmitir.5 bn Nusayrin, Hasan el-Askerinin bab olduu yolundaki ikinci gr,
mer Faruk Abdullah, Suriye Dosyas, Ter. Hasan Basri, st.: Akabe Yaynlar 1985 s. 42. . F. Abdullah burada Nusayrilerin daha nce bu isimle Alevi bilinmediklerini, bu ismin sonradan Franszlar tarafndan verildiini aklar. 3 Massignon, agm, 9/366. 4 Abdullah, age, s. 42.
2

55

SBArD

Mart 2003

mezhebin kurucusunun kendi grlerini yayd Kufe ile Halep arasndaki Cunbulada yetiip 346/957 ylnda Halepte len ve Nusayri frkasnn bn Nusayrdan sonra ikinci hakiki kurucusu olan Hseyin b. Hamdan elHasibiye aittir ve daha doru olmas muhtemeldir. Bu konuda mer Faruk Abdullah el-Askerinin adn vermedii kitabnn 7 ve 31. sayfalarna atfen u grleri serd eder:6 ia mezhebinin imamlar silsilesi akidesine gre bn Nusayr peygamber izgisindeki son imamn halkasna katlmtr. Bu imam; Ebul Hasan Ali el-Hd bn Muhammet el-Askeri (214-254/829-868), Ebu Muhammet el-Hasan b. Ali el-Askeri (230-260/844-873) ve imam Muhammet el-Mehdi b. El-Hasan el-Askeri (d. 255/868)/dir. Bununla birlikte Nusayr dnce ve grlerinden dolay dier imamlarla ihtilafa dt. mamlar Nusayri reddedip onu lanetlediler ve taraftarlarn da grlerinin fitneye sebep olabilecei konusunda uyardlar. Nusayr imamlarla olduunu iddia ettii zel mnasebetine binaen imamlarn grlerini yorumlama konusunda kendisini tek otorite ve onlarn hcceti ve bab olarak ilan etti. Snni ve ii kaynaklar Nusayrn son peygamberlik konusundaki slami gr reddettiini ve kendisini hem nebi hem de resul ilan ettiini kaydediyorlar. Bylece Nusayriler bizzat takip ettiklerini iddia ettikleri imamlar tarafndan reddedilen Nusayrin takipileri olarak ortaya karlar. Nusayriler ismi onlarn asrlarca tadklar hem dini hem de tarihi isimleridir Mezhebi esas yayan el-Hasibi ve iki tilmizidir. Bu tilmizleri arasnda en mehur olan da Muhammet b. Ali el-ilidir.7 Karmatilerin Suriyeyi ellerine geirmesiyle bir ksm Antakyaya katysa da bir ksm da Suriyede kaldlar. Malazgirt savan mteakiben Seluklu sultanlar dneminde Antakyay ellerine geirdiler. Franszlarn igaliyle (492/1098) bir sre onlarn hakimiyetinde daha sonra blgeyi Hallardan temizleyen (584/1188) Selehaddin Eyybiye itaat ederlerse de vefat zerine tekrar Hallarn Hegemonyasna girerler. Mamafih Nusayriler, 6/12. asrdan itibaren, Hallar, smailler ve Moollarn hakimiyetleri altnda srdrdkleri varlklarn, Yavuz Sultan Selimin 922/1516 Mercidabk zaferi ile Suriyeyi Osmanl idaresine sokuundan sonra da srdrdler. Bu arada Nusayrilie hasredilen ad geen tezde, Ahmet Turann hissi bir Nusayri mellifi olan Galib et-Tavilden naklen Yavuz Selimin kafir olduklarna dair bir fetva zerine 40.000 Nusayriyi katletmesini, daha nce de bn Teymiyyenin sapklkla

Massignon, ayn madde, 9/368, Ahmet Turan, Les Nusayris de Turqie dans la Region dHatay (Doctorat de III.e cycle, Paris, 1973), s.21den nakleden Flal, age,s. 180. 6 Abdullah, age s.41 7 Massignon, ayn yer.
5

56

Ali OKUN

sulamasn, Snnilerin bunlara kin duymalarna sebep gsterse de, Flal hocamz buna katlmamaktadr.8 Ancak mezkr frkann siyasi arenada hakimiyet sahas bulduu mezhepi Baas partisinin iktidarndaki bu gnk Suriyenin9 son yllardaki sergiledii d politika, bizde A. Turann ileri srd tezin tahkik edilmesi gerektii fikrini iyice tebellr ettirmektedir. Ynetimde sz sahibi olan bu mezhebin lke iinde -Mslman Kardeler Tekilatnn da itirak ettiislam cephesiyle olan mcadelesine girmeyeceiz. 10 Bu gnk nfuslar hakknda bata L. Massignona dayanarak verdiimiz bilgiden farkl olarak A. Turan Hatay blgesi Nusayrilerinin nfusunu 149.000 olarak verir. (bata biz ise 80.000 olarak vermitik.) Toplam nfuslar 325-400.000 arasndadr. Kollar Hz. Alinin bulunduu yere gre farkllk arz eder. Ancak umumi tasnifte 4 kola ayrlrlar: 1-Haydariyye 2-imaliyye veya emsiyye 3-Kilziyye veya Kameriyye 4-Gaybiyye, Mamafih bugn grlerini ileride ele alacamz iki ana kol ise 1-imaliyye (emsiyye) ile 2-Kbliyye (Kilaziyye veya Kameriyye)dir.11 Grleri slamdan kaynaklanmakla birlikte tamamen Batni tevillere dayaldr. Ahkmlarn ele alan mstakil eserleri yok, ancak el-Hasbinin Kitabul-Mecmu onlarn en nemli ve kutsal kitaplardr. Dier bir nemli eser de nce Nusayri iken Hristiyan olan ve Tarsusta ldrlen Adanal Sleyman Efendinin yazd: Kitab-Bakratis-Sleymaniyye Fi-Kef Esrarid Diyntin-Nusayriyye, adl kitaptr. Grlerinin temelini Hz. Alinin ilahlatrlmas tekil eder. Btn kollarna gre Ali Mabuddur, tanrdr, ne, dourdu nede doruldu ve lmszdr. Baki olup, zat yldzlara hakim olan nurdur. Nurun nurudur. lahi zat itibariyle gizlidir. O mndr. Grnte imam ise de Batni olarak Allahtr. ahadet kelimesi Ben Aliden baka lah bulunmadna ahadet
Flal, Age, s.182-183. Abdullah, Age, s.40. 10 Bu konuda daha fazla bilgi iin Suriye Dosyas, s.239-251 deki Hamid Algarn notlaryla 39. dipnota baklabilir. 11 Massignon, Agm, s.369.
8 9

57

SBArD

Mart 2003

ederim. eklindedir.12 Ksacas bunlar hull nazariyesine inanrlar. Tenash de kabul ederler. Nusayri olmayanlarn cesetleri hayvana girer. Alem kadimdir ve ahirette tekrar dirilmenin asl yoktur. Cennet ve Cehennem aslsz eylerdir. Bulutlar Hz. Alinin eridir. Gk grlts onun sesi, imek glmesidir. Bu sebeple bulutlara ok tazim ederler araba, zme, sakz aacna da ok sayg gsterirler.13 Her devirde bir Rab, bir Hicap, bir de Bab bulunacaktr. Ali, Rab, Muhammed Hicap ve Selman Farisi babtr. Bunlar; A.(Ayn), M. (Mim) ve S.(Sin) harfleriyle rumuzlandrlrlar. Ve srlanrlar. nanlar teslis inancna muadildir. Bab olan Selmandan sonra be eytam/yetimler vardr. Bu yetimler Selmann manevi ocuklar ve yaratdr. Eytam ve vazifeleri unlardr: 1- Mikdad b. El-Esved: Tabiat olaylarn ve zelzeleyi yrtr. 2- Ebu Zerri-l Gfari: Yldzlarn hareketini idare eder, 3- Abdullah b. Ravaha el-Ensar: Canllarn hayatlarn idare eder 4- Osman b. Mazum: Rzk ve hastalklarla urar, 5- Kanber b. Kdn: Ruhlar cesetlere gnderir. Bir de be vakit namazn kendilerine tahsis edildii 5 de masum vardr. 1-Muhammed (le namaz) 2-Fatma, (kindi) 3-Hasan (Akam) 4-Hseyin (Yats) 5-Muhsin (Sabah) Onlara gre kadnlarn ruhlar yoktur. Ayrca Hz. Ebu Bekir, mer, Osman, Talha, Sad, Muaviye, Yezid, Haccac ile Ahmed-el Bedevi, Ahmed erRfai, Abdul Kadir Geylani gibi Veliler de eytann sembolleridir.Ve Lanet edilirler. Alinin tanrlnda phe olmamakla birlikte bulunduu yer itilafldr; A-Haydariler (emsiler)e gre Ali gkte olup, Ali gk, Muhammed Gne, Selman ise Ay temsil eder. Hz.Alinin Haydar lakabn tercih ederler, B-Kilaziler (Kameriler)e gre ise Ay, Alinin yeri, Gne Muhammetin, gk ise Selmanndr. Her iki kola gre de arap kutsaldr. 18-19 yanda biri mezhebe kabl edilirken arap iilir ve ahadet getirtilir. Ayinlerinde ekmek ve arap bulundururlar.14 Bu sebeple Hristiyanlarn son yemek ayinlerine benzer tatbikatn ayns bunlarda da vardr. Nusayrilere gre din bykleri arasnda isim ve
Bak, zmirli, smail Hakk, Yeni ilmi Kelam (Osmanlca,) s.176. ubuku, . Agah, Nusayriler, AFD, c.17, s.51. Flal, age s.185, Kalkaandi, Subhil Aa, c. 13, s.249. 14 Abdullah, Suriye Dosyas, s.47.
12 13

58

Ali OKUN

mana veya zahir ve batn farklar mevcuttur. u gelenlerden birinciler mana ikinciler isimdir. 1-Habil-Adem, 2-Nuh-is, 3-Yusuf-Yakub, 4-Ya Musa, 5-Asaf-Sleyman, 6-imn-sa, 7-Ali-Muhammed. Nusayriler bylece her nebinin yannda bir manann olduunu ileri srmler ve Hz. Muhammedin isim Hz.Alinin de mana olduunu anlatmak istemilerdir.15 slamn be artna inanmalar da tamamen farkl ve yledir: 1-ehadet: Nusayri dininden, Cundeb grnden, Cunbulan tarikatndan, Hasibi akidesinden, Cli inancndan, Meymuni fkhndan olduuma ahadet ederim. szleri giriten sonra tekrar edilir ve ayrca Aliden baka lah bulunmadna ahadet ederim. Sz de Kelime-i ahadet olarak kullanlr.16 2-Namaz: Snnilerde olduu gibi 5 vakit namaz var, ancak daha nce zikrettiimiz gibi-be masuma tahsis edilmitir: le: Muhammed, ikindi: Fatma, Akam: Hasan, Yats: Hseyin, Sabah: Muhsin eklinde. Bunlardan baka; Hacet, Niyaz, ahadet, takdim ve hull gibi namazlar vardr. Kln ekli teki Mslmanlardan farkldr: Be masumu hatrlamak abdest ve gusl iin yeterli olup,17 banda; Ali, Muhammet ve Selman yceltiriz demek namazn edas iin yeterlidir. Kuran hi kullanmadklar ve Kitabul Mecmudan sonra ikinci dereceden nem tad18 halde (peygamber).... onlarn zerlerindeki ykleri srtlarndaki zincirleri kaldrp atar.... Araf-7 ayetine dayanarak namaz klmazlar. Namaz sesle yaplr. Ferdi ve cemaat eklinde olur. Ferdiden kast dua olduu iin camiye ihtiya yoktur. Kble yoktur. eyhleri o beldeyi ziyaret ederse cemaatle klarlar. Namazn artlar: 1-Be sekini bilmek, 2-Glmeden, konumadan klmak, 3-Siyah takkesiz klmak, 4-Gizli yapmak, 5-Hz.Aliye dua ile bitirmek, 6Klnacak yer nemli deildir. 3-Oru: Snnilerdeki gibi deildir. zmirlinin ifadesine gre; ketm-i esrardan ibarettir. Oru, Resulullahn babas Abdullahn sessizliini, Ramazan Abdullah, Kuran Hz. Muhammed, Ramazan gnleri ise, kendi kutsal kiilerini temsil eder. Onlar iin 30 ermi erkek, 30 ermi kadn ismini bilmek yeterlidir.19 4-Zekat: eyhlerine mali artlarna gre para vermek. Zekatn manas dini renmek ve retmektir. 5-Ziyaretler: Hac yerine geer ve ibadet yerlerini gsterir. zmirliye gre; meayihi ziyaretten ibarettir. Ziyaret yerlerine ok nem verirler. Din Adamlar
ubuku agm, s.52,Massignon, agm,s.367. Flal, age, s.187, Ayrca bak. Dipnot 1. 17 ubuku agm, s.51. 18 Abdullah, age, s.45. 19 ubuku, Agm s.51
15 16

59

SBArD

Mart 2003

Drt snftr: a- Byk eyh: Geni otorite sahibi olup , eyh ve mam adaylarn atar. Her blgede bir tane olur. B- eyh: Saylar oktur, vazifeleri tamamen dini olup manevi nderlerdir. c-Nveb: Aa tabakann eyhleridir. eyh olana kadar esas eyhlere yardm ederler. d-mamlar: Sultan Abdulhamid ihdas etmitir. Nusayrilie Giri Her erkek Nusayrilie girmee mecburdur. Sr saklayacana gvenilen her ocuk 16-18 yan doldurduktan sonra onu hazrlamas iin, babas bir mride -ki artk onun manevi babas olur- gtrr. eyhin huzurunda mrit, ehitlerin huzuruyla teminat alr. Sr saklamazsa ehitlerce ldrlr. Birinci merhale Meveret cemiyetinde ikinci merhale ondan 40 gn sonra Melik Cemiyetinde nc ise iki veya dokuz ay sonra geni bir salonda byk eyhi temsil eden ortada imam, yanlarda 12 havari (veya imam) olduu halde merasimler yaplr. Bayramlar Yllk bayramlar ierisinde unlar vardr: iilerin ay ile ilgili bayramlar: Ftr, adha, adr, mubahale, fira, ar, 9-Rebiulevvel (Hz. merin ehit edilmesi) ve 15-aban (Selmann lm); bir de gne ile ilgili bayramlar; Nevruz ve mihricn, 24/25 Aralk gecesi Hz. sann doum gn, han suya atld gn, 17-zar aziz Barbara. Btn bunlarda dini ayin yaplr ve arap iilerek buhur yaklr.20 Sonu nanlar ve davranlar gz nne alndnda, Nusayriliin blgedeki eski dinler ve inanlardan, totemcilikten Sabiilie; Mecusilik ve Seneviyyeden Musevilie Hristiyanlk ve ibtidai inanlardan Mslmanla kadar bir dizi inantan etkilendii ve bunlar Batnilik perdesi ile rtt apak ortadadr.21 Nusayriliin iann ult kollarndan biri olduuna phe yoktur. Ancak esas problem, yukardaki eklektik yapsn dikkate alacak olursak onun din iinde inhiraf etmi bir mezhep mi yoksa ayr bir din mi olduu meselesidir.
Massignon, Agm, s.368. Kr. A. Glpnarl, 100 soruda Trkiyede Mezhepler ve Tarikatlar, st., 1969 s.136137, M. Ebu Zehra, slam da Siyasi ve tikadi Mezhepler Tarihi, Ter., E.R. Flal ve O. Eskiciolu, st., 1970 s.81, Kalkaendi, age, s.250, ubuku, agm, s.52.
20 21

60

Ali OKUN

Hamid Algar der ki; Nusayriliin sadece basit bir mezhep deil, ayr bir din olduu tartlabilir. Bu terminoloji problemi nemlidir, nk sect (mezhep) ve sectarian (mezhebi) terimlerinin kullanlmas, Suriyedeki mcadelenin iki mezhep, yani Snniler ve Nusayriler arasnda olduu izlenimine sebebiyet vermektedir. Oysa mcadele Mslmanlarla (ki Suriyenin hemen hemen tamamna yakn Snnidir) Gayri Mslimler (Nusayriler) arasndadr.22 mer Faruk Abdullah ise baklarmz bu gnk Suriyede mevcut ynetime kar oluan slam cephesine -ki lml Nusayriler ile Mslman kardeler Tekilat da bunun iindedir- evirerek bu mezhebin ekimedeki rolne iaretle unlar sylemektedir: Nusayri aznln Suriye rejimi zerindeki mevcut durumu sebebiyle bu frkadan bahsetmek yerinde olur. Ancak herhangi bir yanl anlalmay nlemek iin u hususu nceden belirtmek gerekir ki; Suriye slam cephesi Hain Esat rejimine muhalefetlerinin temelinin mezhep meselesi olmadn tekrar tekrar vurgulamlardr. Cephe, rejimi Nusayri rejimi olduu iin deil, zalim, baskc ve adaletsiz olduu iin ykmak istemektedir. slm Cephesi, Baas rejimini Mezhepilik batana ar derecede batm olmakla sular ve bunu sadece bir su olarak deil, ayn zamanda tarihi bir yanlg olarak da addeder...23 Son olarak ta kanatini u ekilde belirtir: slam bak asndan Nusayriler gerek inanlar gerekse ibadetlerinden dolay farkl bir din olarak ortaya kmaktadrlar. yleki bu dinin ne Hristiyanlkla, ne Yahudilikle ne de slamla bir ilgisi vardr. Nusayrilerin kfir ve mrik kabul edilmelerinin zerinde btn Snni ve ia ulemas daima ittifak ede gelmilerdir.24 Kukusuz her dini hareket ve grup gibi Nusayriler de tarih ierisinde bir ok dnm geirmitir. Dolaysyla onlarn bir ksm mamiyye arasna katlm olup bir ksm da zerlerindeki heretik (zndk) ve mlhid (ateist) sulamasn atmak amacyla temel iman esaslar konusunda ehli snnetle ayn izgide yer aldklarn vurgulamaktadrlar.25 Kaynaklar 1- Abdullah, mer Faruk, Suriye Dosyas, Ter. Hasan Basri, st.: Akabe Yay. 1985.
Abdullah, mer Faruk, Suriye Dosyas, s.256-57, Dipnot 39. Abdullah, age, s.40. 24 Abdullah, age, s.47. 25 Daha fazla bilgi iin bak, Mustafa z, Nusayriler, Tarihi ve Kltrel Boyutlaryla Trkiyede Aleviler, Bektailer, Nusayriler, SAV, stanbul: Ensar Neriyat, 1999, s. 181194 ve Kais Firro, Nusayriliin Milliyetilik ve Milli Devlete Adaptasyonu, age., s.209-217.
22 23

61

SBArD

Mart 2003

2- aatay, N., ubuku, . A., slam Mezhepleri Tarihi, Ank. 1976, S. 68 vd. 3- ubuku, i. A., Nusayriler AFD. C. XVII. Yl 1969, s. 51-3 4- Ebu Zehra, Muhammed, slamda Siyasi ve tikadi Mezhepler Tarihi, ter. E. R. Flal ve O. Eskiciolu, st.: Yamur Yaynlar 1. Bask 1970, 306 s. 5- Flal, E. R., amzda tikadi slam Mezhepleri, Ankara: Seluk Yaynlar 3.Bask.1986, 346 s. 6- Firro, Kais, Nusayriliin Milliyetilik ve Milli Devlete Adaptasyonu, Tarihi ve Kltrel Boyutlaryla Trkiyede Aleviler, Bektailer, Nusayriler, SAV, stanbul: Ensar Neriyat, 1999, s.209-217. 7- Glpnarl, A., 100 Soruda Trkiye de Mezhepler ve Tarikatlar, st. 1969. 8- zmirli, . H., Yeni lmi Kelam, (Osmanlca), st. 1341 S. 176. 9- el-Kalkaandi, Ebul-Abbas Ahmed b Ali, es-Subhul-Aa, C. XII. s. 249-51, Kahire, 1337/1918, 273. 10- Massignon, L., Nusayriler, slam Ansiklopedisi, 9/365-69. 11- z, Mustafa Nusayriler, Tarihi ve Kltrel Boyutlaryla Trkiyede Aleviler, Bektailer, Nusayriler, SAV, stanbul: Ensar Neriyat, 1999, s. 181-194.

62