PUNI TRANSPORTER

1 /9

PUNI - ZAVOJNI TRANSPORTER

KONSTRUKCIJA
Puni transporter je najstarije transportno sredstvo sa kontinualnim dejstvom, razvio ga je Arhimed kao specijalan oblik pumpe za navodnjavanje. Kroz vekove, osnovni koncept transportera baziran na arhimedovoj spirali, ostao je u primeni pa ovo sredstvo i danas esto koristi. Sastoji se od oluka sa dovodnim levkom i ispustom, vratila sa puem i pogonskog ureaja (motor, spojnica i reduktor).

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

2 /9

Vratilo sa puem, 2. Oluk, 3. Leaj sa spojnicom, 4. Prednji leaj, 5. Zadnji leaj, 6. Dovodni levak, 7. Otvor za kontrolu rada, 8. Srednji levak - ispust za pranjenje, 9. Prednji levak za pranjenje, 10. Elektro motor, 11. Reduktor, 12. Spojnica, 13. Spojnica

Usled sopstvene teine i trenja o zidove oluka materijal se ne okree zajedno sa vratilom, ve dolazi do njegovog potiskivanja, slino kao to se pomera navrtka zavrtnja pri rotaciji.
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

3 /9

OSNOVNI ELEMENTI PUNOG TRANSPORTERA

Vratilo pua Izrauje se obino od beavnih elinih cevi u obliku sekcija duine do 5 m i debljine zidova 3 mm. Sekcije se spajaju pomou specijalnih spojnica ili zavrtnjeva. Elementi za spajanje istovremeno slue i za postavljanje srednjih leajeva. Vratilo je na krajevima transportera oslonjeno na eone zidove oluka preko dva radijalna i jednog aksijalnog leaja. Oluk - kuite Vrsta materijala od koga se izrauje oluk zavisi od materijala koji se transportuje, a najee se izrauje od elinog lima debljine 1,5 do 10 mm, drveta ili plastike. Oblik oluka zavisi od transportne putanje; kod horizontalog transportera oluk je sa polukrunim dnom i pravim bonim stranicama, dok je kod kosih i vertikalnih cevastog oblika. Izrauje se u sekcijama standardne duine: 1,5; 2,5; 3,0; 3,5 i 6 m. Varijante za transport prainastih materijala i sa hermetikim zaptivanjem izrauju se sa prirubnicama i kanalima za postavljanje zaptivaa. Kod transportera koji se koriste za transport tekih, tvrdih i jako abrazivnih materijala, dno oluka se izrauje od elinog lima velike tvrdoe. Utovar, istovar i smer transporta Utovar i istovar materijala moe se realizovati u bilo kojoj taki na vie mesta du oluka. Radi zatite od zaguenja i preoptereenja, posebno u sluaju kada se puni transporter koristi za pranjenje bunkera ili kontejnera, utovar se regulie preko dozatora. Ispusti za istovar se otvaraju kao i kod drugih tipova transportera sa olukom (runo ili mehaniki). Smer transporta zavisi od tipa zavojnice - da li je levohodna ili desnohodna kao i od smera okretanja vratila Punim transporterom se moe povezivati vie bunkera, maina ili kontenera na jednostavan nain, bez angaovanja velikog prostora za instaliranje ureaja.

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

4 /9

OPTE KARAKTERISTIKE
Dobre osobine Puni transporter ima jednostavnu konstrukciju sa znatno robusnijim vunim elementom u odnosu na lanane transportere. Zahteva mali prostor za ugradnju, ima niske trokove odravanja, omoguava dobru zatitu okoline od praine i mirisa primenom zatvorenog kuita koje moe da bude i potpuno hermetiki zatvoreno. Posebno je pogodan za transport prainastih materijala i materijala sa jakim mirisom. Utovar i istovar je mogu u bilo kojoj taki i na vie mesta du oluka. Pogodan je za: horizontalan, kos i vertikalan transport. U procesima gde postoji tehnoloka potreba, puni transporter se moe koristiti za hlaenje, meanje raznorodnih rasutih materijala, suenje, zagrevanje, pranje, meenje, presovanje i prosejavanje. Loe osobine Trenje izmeu materijala, zidova oluka i pua je veliko i prouzrokuje lomljenje estica, odnosno komada materijala, to dovodi do promena kvaliteta robe. Velika je potronja energije, a zbog velikog trenja pri kretanju je veliko habanje elemenata transportera. Prisutna je i opasnost od zaglavljivanja pri transportu, posebno kod krupnijih komada, lepljivih i peenih materijala. Primena Puni transporter se primenjuje u raznim oblastima industrijske proizvodnje, posebno u hemijskoj industriji za transport malih koliina robe 120 t/h, max do 400 [t/h], na kratkim distancama (40m), maksimalno do (60 m). Upotreba je ograniena na transport prainastih, zrnastih i komadnih materijala srednje veliine, posebno gde je tehnolokim procesom predvieno meanje, odnosno homogenizacija materijala. Materijali sa otrim ivicama, jako abrazivni, velike tvrdoe, peeni i lako drobljivi nisu pogodni za transport punim transporterom. Otvoreni pu se koristi u sklopu kompleksnih postrojenja kao zahvatni element pri istovaru vagona i brodova. esto se koristi kao ureaj za podizanje materijala kod punjenja bunkera i silosa, a takoe i za pranjenje bunkera i kontejnera.
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

5 /9

TRANSPORTNI KAPACITET
Za razliku od najveeg broja transportera kod kojih se radni organ kree na isti nain kao i materijal koji se nosi ili gura, koncept punog transportera podrazumeva da radni organ kreui se rotaciono, translatorno potiskuje materijal koji se transportuje. Brzina translatornog kretanja materijala koji se transportuje zavisi od koraka pua hS i broja obrta vratila pua nS

v=

nShS [m / s] 60

Povrina poprenog preseka materijala, usled oblika oluka, i oblika radnog organa koji su krunog preseka utvruje se kao:
2 D S 2 F = CS m 4

[ ]

gde su, pored ve korienih oznaka:

vk[m/s] CS[-] DS[m] brzina lanca faktor smanjenja povrine preseka usled konstrukcije pune zavojnice prenik pua
spirala sa punim zidom spirala sa trakastom zavojnicom spirala segmentnog oblika

Faktor CS uzima u obzir konstrukciju pua

CS = 0.9 1.0 CS = 0.7 0.9 CS = 0.4 0.7

- pu-spirala sa punim zidom (neprekidna zavojna povrina) - pu-spirala sa trakastom zavojnicom - pu-spirala segmentnog oblika (lopatice, krilca)
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

6 /9

U literaturi se navodi potreba usaglaavanja prenika pua i granulacije materijala, tako da kod rasute robe kod koje je uee komada veliine amax do 10% odnos prenika i amax, treba da bude DS 4 amax, a kada je procentualno uee amax u strukturi vee od 80% onda je DS 12 amax. Takoe, definie se i odnos koraka spirale i prenika pua. Taj odnos (Sretenovi, 1996) iznosi (hS / DS)=(0.6 1.0); a (Suvajdi 1973) navodi vrednosti (hS / DS)=(0.5 0.7) za krupnokomadaste i habajue materijale, a za zrnaste i sitne robe (hS / DS)=(0.5 1.0). Broj okretaja vratila, tj. pua zavisi od vrste materijala koji se transportuje i manji je kod habajuih i teih materijala. (Suvajdi 1973) navodi interesantnu relaciju, baziranu na empirijski utvrenim vrednostima koeficijenta, koja povezuje karakteristike materijala, prenik pua i maksimalni broj okretaja vratila (nmax):
n max = E DS

[min ]
1

Vrednosti empirijskog koeficijenta E su:

E =65 E =50 E =45 E =30 - za lake i nehabajue materijale - za lake i malo habajue materijale - za teke i malo habajue materijale - za teke i habajue materijale

Na osnovu prethodnih izraza, kapacitet punog transportera mogue je utvrditi kao:

Q m = 60 C S

DS hS nS m p k t h 4

[ ]

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

7 /9

Stepen popunjenosti povrine poprenog preseka p zavisi od vrste materijala i veliine komada u strukturi robe.

lako pokretljivi i neabrazivni materijali

abrazivne, zrnaste i sitno-komadne robe

teki abrazivni i agresivni materijali

p= 0.45 p= 0.30 p = 0.15

- za lako pokretljive i neabrazivne materijale (brano, ito, seme uljarica), - za malo abrazivne, zrnaste i sitno-komadne robe (so, pesak, fini ljunak, antracit) - za teke abrazivne i agresivne materijale (pepeo, ljunak, cement, zemlja, ruda, ubrivo). 0o 1.0 5o 0.9 10o 15o 0.8 0.7 20o 0.6 25o 0.5

Faktor nagiba k kojim se koriguje transportni kapacitet

NAGIB TRANSPORTERA [o] FAKTOR NAGIBA k [-]

ODREIVANJE SNAGE ZA POGON Metod jedinstvenog koeficijenta otpora

Primena metode podrazumeva utvrivanje sledeih pacijalnih snaga: NW, snage potrebne za translatorno kretanje materijala u oluku NS, snage potrebne za savlaivanje trenja izmeu materijala i pua - spirale NL, snage potrebne za savlaivanje otpora u leajima vratila NH, snage potrebne za dizanje materijala NZ, snage potrebne za savlaivanje dodatnih otpora
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

8 /9

Meutim, kod punog transportera koeficijenti trenja znaajno variraju, vrednosti odreenih faktora mogue je samo eksperimentalno utvrditi, a prisutna je i velika zavisnost izmeu potrebne snage i broja obrta vratila, koraka pua, i stepena popunjenosti oluka. Imajui u vidu ove injenice koje u znajnoj meri uslonjavaju konsekventnu primenu metode jedinstvenog koeficijenta u ovom sluaju, za praktinu primenu mnogo je pogodniji uproen pristup u okviru koga se potrebna snaga punog transportera procenjuje na bazi jedinstvenog koeficijenta '

Q m g L Q , Q m g L Q sin [kW ] N CM = 3.6p 3.6p

Jedinstveni koeficijent otpora ' zavisi od vrste materijala, povrine oluka i pua, vrste pua i stepena popunjenosti i kree se u opsegu 2 do 5, a kod vertikalnog transporta 6 do 19. Za pojedine vrste materijala mogu se koristiti sledee vrednosti:
' = 2 do 3 za ito, zrna uljarica, drvenu strugotinu, drveni ugalj, sapunsku masu, boraks, boksit, antracit, treset, vlaan ugalj, eer, ugljenu prainu, retko blato - mulj ' = 3 do 4 za kreni kamen, cement, lomljeni led, metalne opiljke, livaki pesak, fini pesak, PVC - granulat, glinu, pepeo, gips, sumpor ' = 4 do 5 za ljunak, zemlju, rudu, vetako ubrivo, so, gusti mulj

to je materijal pokretljiviji i finiji manji su otpori kretanja, odnosno koeficijent otpora. Za tee i abrazivne materijale vae maksimalne vrednosti.

Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I

PUNI TRANSPORTER

9 /9

Metod prorauna snage preko ukupnog koeficijenta otpora (Pfeifer i dr. 1998)
Primenjujui princip utvrivanja ukupnih otpora, baziran na koeficijentu ukupnih otpora trenja UK i na otporu podizanja tereta, u sluaju punog transportera, preporuuje se korienje sledeeg izraza

W =

UK

L cos m t g + m t g H [ N]

Za koeficijent u gornjem izrazu preporuuju se vrednosti UK= 2 4, ukoliko se radi o zrnastim, lebdeim i slinim materijalima sa manjim uglom unutranjeg trenja. Neto vee vrednosti UK= 4 8, preporuuju se za strm i vertikalni transport. Kao i u predhodnim sluajevima, na bazi ovako utvrenih ukupnih otpora, korienjem poznatog izraza utvruje se i snaga transportera.

SPECIJALNI OBLICI
Puni transporter sa savitljivom spiralom Koristi se za transport pokretljivih, sitno zrnastih materijala veliine komada do amax 25 [mm]. Transportna putanja moe da bude horizontalna, kosa i vertikalna i to sa sputanjem i podizanjem materijala. Savitljiva spirala se okree u crevu visoke otpornosti koje je izraeno od: plastike, sintetikih vlakana sa metalnom armaturom, a koriste se i eline cevi. U zavisnosti od tehnikih parametara moe se ostvariti transportni kapacitet do 18 [m3/h] na distanci do 15 (60) m. Puni transporter za komadnu robu koristi princip zavojnice sa konceptom viseeg i leeeg tereta. Osnovni element je cev (rotor) koja nosi ianu spiralu na sebi. Obrtanjem spirale dolazi do kretanja komada. Sistemi sa obeenim teretom predstavljaju moderniju verziju ovog ureaja. Zahvaljujui jednostavnoj konstrukciji i primeni automatizacije ovaj transporter nalazi iroku primenu u industriji.
Milorad Vidovi, Mehanizacija pretovara I