SRPSKO-ENGLESKI I ENGLESKO-SRPSKI TEOLO[KI RE^NIK SERBIAN-ENGLISH AND ENGLISH-SERBIAN DICTIONARY OF THEOLOGY

Izdava~ Hri{}anski kulturni centar Urednik Prof. dr Radovan Bigovi} Redaktor za engleski jezik Greta Gec Korektura Dragana Erdevi~ki Kompjuterska priprema Davor Pal~i} [tampa Ekopres, Zrewanin Tira` 1000

Aleksandra Dobri}

SRPSKO-ENGLESKI I ENGLESKO-SRPSKI TEOLO[KI RE^NIK SERBIAN-ENGLISH AND ENGLISH-SERBIAN DICTIONARY OF THEOLOGY

DRUGO IZDAWE SECOND EDITION

Beograd 2008

PREDGOVOR
Svrha sastavqawa srpsko-engleskog i englesko-srpskog teolo{kog re~nika jeste da se na jednom mestu sakupe religijski i bogoslovski pojmovi koji se ~esto prevode sa engleskog ili na engleski jezik. Prilikom sastavqawa re~nika kori{}eni su prevodi teolo{kih tekstova ~iji autori dolaze iz svih krajeva sveta, a materwi jezik im nije nu`no engleski. To zna~i da prevodi nekih re~i mo`da nisu najboqi mogu}i, ali da su postali ve} ustaqeni ekvivalenti u ovoj terminologiji. Re~nik je zapravo stru~ni jezi~ki priru~nik edukativne namene, za bogoslovske u~enike i studente, odnosno za prevodioce i nau~ne radnike koji se bave ovom tematikom. Nadamo se da }e se na ovaj na~in u{tedeti vi{e~asovni trud pronala`ewa pravog termina. Re~nik je, naravno, namewen i svima onima koji se zanimaju za hri{}ansku/pravoslavnu literaturu na engleskom jeziku, kao i strancima koji `ele da saznaju vi{e o pravoslavnoj hri{}anskoj tradiciji i kulturi. Re~nik sadr`i re~i i fraze koje se koriste u tekstovima sa religioznom tematikom i koje se odnose na najrazli~itije aspekte hri{}anskog `ivota. Osnovni korpus re~i ~ine dogmatski termini, ali je i veliki broj re~i iz oblasti liturgike, hri{}anske umetnosti, etike, kanonskog prava, a ima ih i iz filosofije i psihologije. Postoji i mawi broj termina iz protestantske, odnosno rimokatoli~ke hri{}anske tradicije, i judaizma, koji su propra}eni kra}im obja{wewem. 5

Kada su posredi pravoslavni termini, neke odrednice zapravo ne postoje u izvornom engleskom jeziku, ve} dolaze iz gr~kog ili slovenskog jezika, te su transkribovane na engleski (npr. acathistos = akatist; anamnesis = anamneza). Svaka leksema pra}ena je engleskom skra}enicom za vrstu re~i, tj. definisana kao imenica, zamenica, glagol, pridev, predlog, prilog ili uzvik, a u verziji srpsko-engleski dat je i rod imenice (mu{ki, `enski ili sredwi). Spisak svih skra}enica posebno je naveden. Ekvivalenti svake lekseme dati su u nastavku i odvojeni zapetama (ako je re~ o sinonimima) ili ta~kom i zarezom (ako se radi o razli~itom zna~ewu). Uz neke ekvivalente dati su primeri kori{}ewa re~i ili fraze u kojima se ona koristi. Ponekad se iza ekvivalenta navodi referenca koja upu}uje na drugu re~ sli~nog ili istog zna~ewa (cf. = lat. uporedi). Nadamo se da }e ovaj re~nik biti od koristi svima onima koji se wime budu slu`ili. Autor

SKRA]ENICE
abbr. (abbreviation) skra}enica adj. (adjective) pridev adv. (adverb) prilog archit. (architecture) arhitektura bibl. (biblical) biblijski cath. eccl. (catholic ecclesiastical) katoli~ki crkveni termin cf. (compare) uporedi esp. (especially) posebno fr. (French) francuski gr. (Greek) gr~ki heb. (Hebrew) jevrejski interj. (interjection) uzvik it. (Italian) italijanski jur. (jurisprudence) pravo lat. (Latin) latinski mus. (music) muzika n. (noun) imenica n. coll. (noun collective) zbirna imenica n. f. (noun feminine) imenica `enskog roda n. m. (noun masculine) imenica mu{kog roda n. n. (noun neuter) imenica sredweg roda n. pl. (noun plural) imenica u mno`ini n. pr. (noun proper) vlastita imenica ontol. (ontological) ontolo{ki phil. (philosophy) filosofija poet. (poetry) poezija pl. (plural) mno`ina prep. (preposition) predlog psych. (psychology) psihologija russ. (Russian) ruski sb. (somebody) neko slav. (Slavonic) slovenski sth. (something) ne{to theol. (theology) teologija v. (verb) glagol usu. (usually) obi~no

SRPSKO-ENGLESKI TEOLO[KI RE^NIK

A
abortirati v. abort abortus n. m. abortion cf. ~edomorstvo agapa (trpeza qubavi) n. (gr.) agape meal agiograf n. m. hagiographer; agiografi n. pl. hagiographa agiografija n. f. hagiography Agnec Bo`iji n. m. Agnus Dei (Lamb of God) adventisti n. pl. Seventh Day Adventists Akatist n. m. Akathistos, acathistus, acathist, akathist akolut (prislu`iteq) n. m. acolyte akcidencija (termin koji se koristi u sredwovekovnom rimokatoli~kom u~ewu o transsupstancijaciji) n. f. accident, accidents Alah (musl. Bog Za{titnik) n. m. Allah alegorija n. f. allegory aliluja interj. alleluia altruizam n. m. altruism, unselfishness altruista n. m. altruist, unselfish person amvon n. m. (archit.) Ambo, tribune amvrosijanski adj. (prema Amvrosiju Milanskom) Ambrosian; amvrosijansko pevawe (zapadni na~in pevawa) n. n. Ambrosian chant, Ambrosian office amin interj. amen amoralan adj. amoral, non-moral amfora n. f. amphora anamneza n. f. anamnesis anamneti~ki adj. anamnetic anatema n. f. anathema anatemisati v. anathematize angel cf. an|eo angelologija n. f. angelology

11

anglikanac

arhan|el

anglikanac n. m. Anglican anglikanizam n. m. Anglicanism an|eo n. m. angel; Bo`iji an|eo angel of God; an|eo ~uvar guardian angel; dobri an|eo good angel; pali an|eo fallen angel, Belial an|eoski adj. seraphic antidor n. m. (umesto darova) antidoron antimins n. m. (umesto stola) antimins (antimension); communion cloth; corporal antisemitizam n. m. anti-Semitism antifon n. m. antiphon antihrist n. m. Antichrist apokalipsa n. f. Apocalypses, Apocalypse, the Book of Revelation apokatastaza n. f. apocatastasis apokrif n. m. apocryphal book apokrifan adj. apocryphal; doubtful apokrifi n. pl. apocrypha, apocryphal books apologeta n. m. apologist apologetika n. f. apologetics apologetski adj. apologetic apostazija cf. otpadni{tvo apostol n. m. apostle (person); Dela apostolska the Acts (of the apostles) and the Epistles; Apostol (bogoslu`bena kwiga) Book of Epistles (lectionary) apostolski adj. apostolic; apostolska misija apostolate; apostolska pravila apostolic canons; apostolsko prejemstvo apostolic succession apostolstvo n. n. apostleship apoteoza n. f. apotheosis apofatika n. f. apophaticism apofati~ki adj. apophatic apsida n. f. (archit.) apse Apsolut n. m. Absolute apstinencija n. f. abstinence arijanizam (arijanstvo) n. m. Aryanism apstinirati v. abstain arhan|el n. m. archangel

12

arhi|akon

afirmisati

arhi|akon n. m. archdeacon, senior deacon-monk; prepodobni o~e Very Reverend Father (obra}awe) arhi|akonski adj. archidiaconal arhi|akonstvo n. n. archdeaconry, archdeaconship arhiepiskop n. m. archbishop; Visokopreosve{tenstvo the Most Reverend (Eminent) archbishop; Va{e visokopreosve{tenstvo Your Eminence (obra}awe) arhiepiskopija n. f. archdiocese, archbishopric, archiepiscopate arhiepiskopski adj. archbishops, archiepiscopal arhijerej n. m. High Priest, bishop, prelate arhijerejski adj. Episcopal, bishop; prelate; arhijerejski ~in episcopacy; arhijerejsko namesni{tvo deanery arhijerejstvo n. n. prelate, prelateship arhimandrit n. m. archimandrite; visokoprepodobni o~e Very Reverend Father (obra}awe) arhimandritski adj. archimandrite asketa n. m. ascetic asketizam n. m. ascetism asketski adj. ascetic ateizam n. m. atheism ateista n. m. atheist ateisti~ki adj. atheistic autokefalni adj. autocephalous autokefalnost n. f. autocephaly afirmacija n. f. affirmation afirmisati v. affirm; make firm, strengthen

13

B
badwi adj. of the day before Christmas; Badwi dan the day before Christmas; Badwe ve~e Christmas Eve bazilika n. f. (archit.) basilica; T-shaped basilica baptizam n. m. baptist denomination baptista n. m. Baptist; baptisti sedmoga dana Seventh Day Baptists bdenije n. n. vigil (service); watchfulness; sveno}no bdenije evening service (before a feast) bdeti v. keep a watchful eye (on), be awake; keep vigil beatifikacija n. f. (cath. eccl.) beatification bezakonik n. m. sinner, transgressor, trespasser; reprobate bezakowe n. n. sin, transgression; iniquity, wickedness; injustice; ~initi bezakowe do iniquity, be impious, lead a sinful life bezbo`an adj. godless, impious, irreligious, atheist; wicked; blasphemous bezbo`nik n. m. atheist, non-believer, unbeliever; ungodly man/woman; the wicked bezbo`ni~ki adj. atheistic, godless, impious bezbo`ni{tvo n. n. atheism, impiety, irreligion bezbo`nost n. godlessness, impiety, irreligion bezbra~an adj. unmarried, unwedded, single bezbra~nost n. f. celibacy, single life; zavet bezbra~nosti (devstvenosti) vow of chastity; obavezati se na bezbra~nost celibate bezbri`an adj. careless, care-free, untroubled bezbri`nost n. f. carelessness, unconcern bezbroj n. m. an infinite number, infinity bezbrojan adj. countless, numberless, innumerable, infinite bezverje cf. neverni{tvo bezvoqan adj. weak-willed

14

bezvoqnost

besediti

bezvoqnost n. f. weak will bezvremen adj. timeless, eternal, having neither beginning nor end, outside time bezvremenost n. f. timelessness, eternity bezglasan adj. inaudible, voiceless, speechless bezglasje n. n. loss of voice, voicelessness bezgrani~an adj. infinite, boundless, endless, limitless, illimitable; cf. beskrajan bezgrani~nost n. f. infinity, boundlessness bezgre{an adj. faultless, sinless, impeccant, impeccable; immaculate; bezgre{no za~e}e (Presvete Bogodorice) (cath. eccl.) immaculate conception bezgre{nost n. f. faultlessness, sinlessness, impeccability; innocence bezdan n. the deep, abyss bezdetan adj. childless, sterile bezdetnost n. n. childlessness, sterility bezipostasni adj. without hypostasis bezli~an adj. impersonal, a-personal bezmete`an adj. tranquil, quiet, undisturbed bezmete`nost n. f. tranquility, serenity, quietness; cf. ti{ina bezmolvije n. n. hesychasm, inner stillness, silence; cf. isihija, mol~anije, tihovawe bezmolvnik n. f. silent, speechless, mute person; cf. mol~alnik, tihovateq bezmolstvovati cf. tihovati beznade`an adj. hopeless, desperate, beyond hope beznade`nost n. f. hopelessness, despair bezobrazan adj. impudent, insolent, impertinent bezobraznost n. f. impudence, insolence, impertinence bezuman adj. insane, mad, senseless bezumqe n. n. insanity, madness bezumnik n. m. insensate man, madman; lunatic benediktinac n. m. Benedictine, Black monk bes n. m. anger, ire, wrath; cf. gnev beseda n. f. sermon; conversation, talk, dialogue besediti v. sermonize; discourse, hold intercourse

15

besemen

blagoveran

besemen adj. seedless, immaculate beskvasan hleb n. m. azyme, unleavened bread, Passover bread beskona~an adj. endless, infinite, eternal beskona~nost n. f. infinity, endlessness, eternity beskraj n. m. immensity, infinity beskrajan adj. immense, infinite beskrupulozan adj. dishonest, unscrupulous beskrupuloznost n. f. dishonesty, unscrupulousness beslovestan adj. unreasonable besmrtan adj. everlasting, immortal, undying, unfading besmrtnost n. f. immortality, eternal life, deathlessness besneti v. rage, rave, be furious besplodan adj. unfruitful, barren; besplodna smokva barren fig-tree besplodnost n. m. unfruitfulness, barrenness, sterility bespo~etan adj. eternal, (who is) everlasting; having no beginning besrebrenik n. m. anargyros, disinterested, unselfish person bestelesan adj. bodiless; incorporal, immaterial, spiritual; bestelesne sile Angelic hosts, angelic powers, spiritual powers bestelesnost n. f. immateriality, incorporality, spirituality bestidan adj. shameless, barefaced, impudent bestidnost n. f. shamelessness, impudence bestrasan adj. dispassionate, passionless, impassible bestra{}e n. n. apathy; dispassion, impassivity, impassibility be{~a{}e n. n. disgrace, dishonour, defamation, infamy Biblija n. f. Bible biblijski adj. biblical biskup n. m. prelate, bishop; titularni biskup vicar-apostolic biti v. be, exist, happen, take place bitije cf. bi}e bi}e, bitije n. n. being; entity; existence; substance; consistence blag adj. good, gentle, gracious blago n. n. treasure; zemaqska blaga good things (blessings) of the earth; nebeska blaga heavenly bounties; mirna i premirna blaga good things of this world and superworld blagoveran adj. pious, devout

16

blagovest

blagotvoran

blagovest, blaga vest n. n. good news, gospel, evangelical doctrine; Blagovesti n. pl. Lady Day, the Annunciation of the Mother of God blagovestiteq n. m. herald of good tiding; angel blagovestiti v. preach the Gospel; announce blagove{tenski adj. related to the Annunciation blagove{tewe n. n. announcement of good news, (feast) the Annunciation, the Lady-Day blagovoqewe n. n. good will; condescension, benevolence, favour cf. snisho|ewe blagodaran adj. thankful, grateful blagodarewe n. n. Thanksgiving Service; thanksgiving blagodariti v. give thanks, thank blagodarnost n. f. thankfulness, gratitude blagodat n. f. blessing, grace, benevolence; bo`anska blagodat Divine Grace, Divine Providence blagodatan adj. charismatic; beneficial, blessed, full of grace, abundant; blagodatni dar charisma blagoizvoleti v. condescend, deign, vouchsafe blagonaklon adj. benevolent, well-disposed blagoprijatan adj. good, favourable, acceptable, propitious blagorazuman adj. wise, reasonable, prudent, cautious blagorastvorewe n. n. salubrity, mildness; blagorastvorewe vazduha healthful (seasons) weather blagorodan adj. noble blagorodnost n. f. nobleness, nobility blagosiqawe n. n. blessing, thanksgiving blagosiqati v. bless; praise blagoslov n. m. benediction, blessing; primiti blagoslov sve{tenika receive the blessing of a priest blagosloveno adv. with benediction blagosloviti v. bless, give a blessing; consecrate (a church); hallow (bread); biti blagosloven be blessed, receive a blessing blagost n. f. goodness, great goodness, grace, graciousness; mercy, clemency blagostawe n. n. prosperity, thriving for peace; `iveti u blagostawu prosper, flourish blagotvoran adj. beneficial, salutary

17

blagouga|awe

bogojavqenski

blagouga|awe n. n. condescension, desire blagougodan adj. acceptable (unto) somebody; all pleasing, desireable, agreeable blago~estiv adj. devout, pious, upright; venerable blago~e{}e n. n. devoutness, devotion, goodness, piety bla`en adj. beatific(al); blessed, blissful bla`enstvo n. n. beatitude, beatification; blessedness; felicity, happiness bli`wi n. m. fellow human, neighbor, fellow-creature, fellowman; friend blistawe n. n. light, radiance, shine blistati v. shine, radiate blud n. m. fornication, lewdness, lechery, unchastity; demon bluda demon of unchastity bludan adj. dissolute, lascivious, lecherous, prodigal, unchaste; bludne pomisli lascivious thoughts; bludni sin the prodigal son; bludnica sinning woman, fornicatress bluditi v. wander bludni~ewe n. n. adultery, fornication bludni~iti v. commit adultery, fornicate Bog n. m. God, the Deity, Divinity, Infinite, Supreme (Being); ovaplo}eni Bog God-incarnate; slava Bogu God be praised; Bo`e, sa~uvaj God forbid!; Bog Otac God the Father bogat adj. abundant, bountiful; rich, wealthy bogatstvo n. n. abundance, wealth bogiwa n. f. goddess bogoblagodatan adj. rich in the blessings of Heaven bogoboja`qiv adj. god-fearing, pious, religious bogoboja`qivost n. n. fear of God, piety, religiousness bogoborac n. m. impious person; theomachist bogobora~ki adj. striving against God, impious bogoborstvo n. n. theomachism bogovidac n. m. one who knows God bogovi|ewe n. n. knowledge of God; divine vision, vision of God bogozvawe n. n. Divine Calling bogojavqenski adj. related to the Epiphany

18

Bogojavqewe

bogoslov

Bogojavqewe n. n. the Epiphany (Theophany), the Baptism of Christ in the Jordan; the revelation of God; the manifestation of Our Lord; the Twelfth-day; bdenije uo~i Bogojavqewa the Twelfth-night bogoqubiv adj. God-loving bogoqubivost n. f. love of God Bogomati n. f. Mother of God, our Lady bogomdan adj. heaven-sent, heaven-born bogomisaonost n. f. theological meditation, contemplation of God bogomoqa n. f. house of prayer bogomoqac n. m. one who likes to pray; pilgrim bogomoqa~ki adj. devout, pious, religious; bogomoqa~ki pokret Christian Prayer Movement bogomoqstvo n. n. pilgrimage bogomrzac n. m. hater of God bogomudar adj. godly wise bogomudrost n. f. wisdom of God, godly wisdom bogonadahnut adj. divinely inspired, charismatic bogonadahnutost n. f. inspiration from God bogonevesta n. f. Virgin devoted to God (to the service of God) bogonosac n. m. one who bears God (in his heart); St. Ignatios of Antioch bogonosni adj. God-bearing bogoobrazan adj. god-like, deiform; divine; noble Bogootac n. m. Father of God, ancestor of God; bogooci ancestors of God bogopoznawe n. n. divine knowledge, knowledge of God bogopomazan adj. the Anointed One, the Lords Anointed bogopo{tovawe n. n. adoration, devotion; veneration, worship; cult bogopo{tuju}i adj. worshiping bogoprimac n. m. God-receiver; St. Simeon, the receiver of God Bogorodica n. f. Theotokos, Mother of God; our Lady; the Virgin; the Virgin Mary Bogorodi~en (himna) n. f. hymn to the Birth-Giver of God bogoslov n. m. theologian; Bachelor of Divinity

19

bogoslovija

Bo`iji

bogoslovija n. f. (theological) seminary bogoslovqe n. n. theology; divinity; osnovno bogoslovqe Fundamental Theology; dogmatsko bogoslovqe Dogmatic Theology; uporedno bogoslovqe Comparative Theology; moralno bogoslovqe Moral Theology bogoslovski adj. theological; divine bogoslovstvovati v. theologize bogoslu`beni adj. of divine service bogoslu`ewe n. n. divine service, service of worship, divine worship, worshipping of God, church/public worship; vr{ewe bogoslu`ewa (~inodejstvovawe) ministering bogotra`iteq n. m. god seeker bogoubistvo n. n. deicide bogoubica n. m. f. deicide bogougodan adj. agreeable to God; well-pleasing; bogougodno delo pious deed, alms-deed bogougodnik n. m. pious person; saint bogohulan adj. blasphemous, sacrilegious bogohuliti v. blaspheme, curse, swear bogohulnik n. m. blasphemer bogohuqewe n. n. blasphemy, cursing, sacrilege; profanity bogocentri~an adj. theocentric, God-centered bogo~ovek n. m. Theandros, Theanthropos; God-Man; embodying deity in human form bogo~ove~anski adj. theandric, divine-human (at once human and divine) bogumil n. m. Bogomil bodrewe n. n. exhortation, encouragement, incitement bodriti v. exhort, encourage, incite, inspirit bo`anski adj. godlike, divine bo`anstven adj. divine, of God bo`anstvenost n. f. divinity, divine nature, heavenlikeness bo`anstvo n. n. God, deity, divinity Bo`iji adj. Gods, of God, divine; prst Bo`iji Divine Fate; Bo`ija pravda the justice (decree) of heaven; desnica Bo`ija the arm of God; milo{}u Bo`ijom by the grace of God; s Bo`ijom pomo}i God willing, with Gods help; sa strahom

20

Bo`i}

bu|ewe

Bo`ijim in the fear of God; Bo`iji sud ordeal; Bo`ija voqa Gods will Bo`i} n. m. Christmas bol n. m. affliction; pain; ailment bolest n. f. illness, disease bolestan adj. ill, diseased, sick borba n. f. struggle, fight brak n. m. marriage, matrimony; gra|anski brak civil marriage; tajni brak secret, clandestine marriage; brak sa pripadnikom druge veroispovesti intermarriage; sklapawe braka ratification of marriage; sklopiti brak contract matrimony (with) braniteq n. m. defender, protector braniti v. defend, protect, stand up for bratija n. pl. brethren; brotherhood, fraternity; manastirska bratija monastic, cloistral fraternity bratoqubiv adj. loving his brother, his neighbour bratoqubqe n. n. brotherly love bratoubistveni adj. fratricidal bratoubistvo n. n. fratricide bratoubica n. m. fratricide bratstvo n. pl. fraternity, brotherhood; religiozno bratstvo religious fraternity bra~an adj. conjugal, nuptial, matrimonial, spousal; bra~ne veze the bonds of matrimony, nuptial bonds; bra~ni savez marriage alliance, union; bra~ni ugovor marriage contract; bra~na lo`nica bride-bed, nuptial bed briga n. f. care, concern; carefulness bri`an adj. careful, caring bri`qiv adj. careful, assiduous, zealous bri`qivost n. f. care, carefulness, assiduity, zealousness brojanice n. pl. beads, chaplet Buda n. m. Buddha budan adj. vigilant, watchful, open-eyed budizam n. m. Buddhism budista n. m. Buddhist budisti~ki adj. Buddhistic budnost n. f. vigilance, watchfulness bu|ewe n. n. awakening

21

V
Vavedewe n. n. introduction, introducing, leading in; Vavedewe Presvete Bogorodice Presentation of the Holy Theotokos, the Entry of the Mother of God into the Temple vavedewski adj. concerning the feast of the Presentation vavek cf. zauvek vaznesewe n. n. rising up, ascension; Vaznesewe Gospodwe the Ascension of Our Lord Jesus Christ, Holy Thursday; cf. Spasovdan vazneti v. raise (up), lift (up); extol; praise, laud; vazneti (se) ascend, mount, rise, be raised; vazneti se na nebo ascend / be lifted up into Heaven; Spasiteq se vazneo na nebo Our Lord ascended into heaven vanbra~an adj. adulterine, out of wedlock vapiti v. cry out, clamour, exclaim vaseqenski adj. ecumenical; catholic, universal; Vaseqenska Crkva the Universal Church, the Catholic Church vaseqenstvo n. n. universality Vaskrs n. m. Easter, Easter day vaskrsewe (vaskrsnu}e) n. n. resurrection, rising from the dead vaskrsnuti v. arise, rise again, resurrect, rise from the dead; revive, restore to life vaskr{wi adj. Lenten, Eeaster vaspostaviti v. restore, renew; cf. obnoviti vaspostavqawe n. n. restoration, renewal; sveop{te vaspostavqawe universal renewal, apocatastasis; cf. obnova vek n. m. century; age; pre svih vekova before all ages (worlds); do kraja veka to the consummation of the world; u vekove vekova for eternity, forever; sada i uvek i u vekove vekova now and ever and unto ages of ages vekovan adj. centuries old velelepan adj. magnificent; splendid; pompous

22

veliki

veroispovedni

veliki adj. great; grand; veliki vhod Great Entrance; Veliki post Great Lent; velika sedmica Passion Week; Veliki petak Good Friday; Veliki ~etvrtak Thursday of Passion Week, Maundy Thursday; Velika subota Holy Saturday velikodostojnik n. m. dignitary; crkveni velikodostojnik prelate velikomu~enik adj. Great Martyr velikoposni adj. Lenten, of lent, quadragesimal veli~awe n. n. exaltation, elevation; extolling; glorifying, dignifying veli~ati v. glorify, magnify; extol; honour, praise; cf. proslavqati venac n. m. crown, wreath; nimbus, aureole; nebeski venac aureole (of a saint); venac mu~eni{tva martyrs crown; trnov venac crown of thorns ven~ani adj. nuptial ven~anica n. f. marriage certificate; wedding dress ven~awe n. n. the wedding ceremony; nuptials ven~ati v. marry, wed, join in marriage, give the nuptial benediction; ven~ati se get married, marry, wed, receive the nuptial benediction vera n. f. faith, belief, religion; trust; nepokolebqiva vera deep-seated faith; pravoslavna vera the Orthodox faith; vera na{ih otaca the faith of our fathers; ~vrst u veri firm in faith; pravila vere principles of faith; primiti veru adopt a religion; promeniti veru change religions; Vera, Nada i Qubav Faith, Hope and Charity veran adj. faithful, fidel; loyal veridba n. f. betrothal, engagement vernost n. f. faithfulness, loyalty, fidelity verovawe n. n. belief, superstition; neznabo`a~ka verovawa heathen beliefs; narodna verovawa folklore verovati v. believe, trust; Verujem u jednoga Boga Oca I believe in God the Father veroispovedawe n. n. confession, profession of faith, creed, religion; (religious) denomination veroispovedni adj. confessional

23

veroispovest

visokoprepodopstvo

veroispovest n. f. faith, confession; creed; denomination veroloman adj. perfidious, treacherous verolomstvo n. n. treachery, perfidy veronauka n. f. catechism, religious education; veronauka za decu Sunday school verou~ewe n. n. dogma, religious doctrine verou~iteq n. m. religious teacher verski adj. religious; versko opredeqewe dogmatic definition veruju}i n. m. believer vesti n. pl. tidings ve~an adj. eternal, imperishable; vje~naja pamjat eternal memory; spavati ve~nim snom sleep the eternal sleep ve~erwa (ve~erwe) n. f. vespers, vigilance, evening-service; malo ve~erwe Small Vespers; veliko ve~erwe Great Vespers ve~it adj. everlasting ve~itost n. f. perpetuity ve~nost n. f. eternity ve{tastven adj. material, substantial vid n. m. vision; sight vidqiv adj. visible, perceivable; evident, apparent; vidqivo projavqivawe Bo`ije sile evident manifestation of Gods power vidqivost n. f. visibility, visibleness, perceptibility; vidqivost Crkve visibility of the Church vi|ewe n. n. vision, apparition; nebesko vi|ewe heavenly vision vizantijski adj. Byzantine vikar n. m. curate; vicar, suffragan vikarski adj. vicarial vikarstvo n. n. vicarship vino n. n. wine; vino za pri~e{}e sacramental wine; vinopija wine-bibber visina n. f. height, loftiness visokopreosve}eni adj. Most Reverend, Most Eminent (title) visokopreosve{tenstvo n. n. Eminence visokoprepodobni Right Reverend visokoprepodopstvo n. n. Right Reverence

24

vi{wi

voqa

vi{wi adj. from above, high, most high, who dwells on high vi{wi n. m. heavenly Host; highest, supreme, the Most High, the Supreme Being Vjeruju n. n. Credo (lat.), Creed vladavina n. f. reign, power, dominion, sovereignty; empire vladala~ki adj. imperial, ruling, reigning vladawe n. n. domination, government, lording vladar n. m. Lord; cf. Gospod vladati v. dominate; lord; master; reign, rule, have power, be in authority; vladati sobom control oneself, be self-controlled vladika n. m. bishop; overseer; ruler, monarch, Lord, Master; wegova milost His Grace; Va{e preosve{tenstvo, Preosve}eni Your Excellence, Your Grace (obra}awe) vladi~anski adj. bishopric; vladi~anski dvor Bishops residence Vladi~ica n. f. Sovereign Lady vlast n. f. authority, ascendancy, empire, power; n. pl. authorities; vlasti (angelski ~in) powers; crkvena vlast churchdom vlastoqubac n. m. ambitious person, power-seeker vlastoqubiv adj. aspirant, ambitious vlastoqubqe n. n. love of power, ambition voda n. f. water; osve}ena voda holy water; kupeq baptismal water; vodoosve}ewe blessing (consecration) of water vozveli~ati cf. veli~ati vozglaviti v. take up unto Himself; recapitulate vozglavqewe n. n. recapitulation; cf. vaspostavqawe vozglas n. m. exclamation; end of a prayer vozglasiti v. proclaim; pronounce in a loud voice; exclaim, declare, say, express oneself Vozdvi`ewe ^asnog krsta n. n. the Elevation (Raising up) of the Honoured and Life-giving Cross, Holy Rood Day, Holy Cross Day vozduh n. m. aer; large veil vozqubiti v. take a liking to, cherish, love vozqubqen adj. beloved, dear, sweetheart voqa n. f. will; slobodna voqa free will, arbitrary will; voqa Bo`ija the will of Heavens; neka bude voqa Tvoja Thy will

25

vrag

vhod

be done; tvoriti voqu Tvoju do Thy will; prepustiti se voqi Bo`ijoj let Gods will be done vrag n. m. devil vra`ji adj. devilish vrata n. pl. gates, gates of Hades vra~ n. m. doctor, physician; witch doctor vra~ati cf. gatati vrednost n. f. value, worth vreme n. n. time, at all times vrlina n. f. virtue, virtuousness; biblijske vrline (vera, nada, qubav) theological virtues (faith, hope and charity) vrhuniti v. culminate vrhunski adj. supreme, ultimate Vulgata n. (lat.) Vulgate vhod n. m. introit, entrance; mali vhod small introit, little entrance; veliki vhod great introit (entrance)

26

G
gatawe n. n. telling fortunes, soothsaying gatati v. tell fortunes, soothsay genealog n. m. genealogist genealogija n. f. genealogy, pedigree genealo{ki adj. genealogical genocid n. m. genocide glas n. m. voice, sound, tune; glas Bo`iji the voice of God; glas naroda the voice of the people gnev n. m. anger; wrath, ire, rage; u napadu gneva in a fit of anger gnevan adj. angry, irate, wrathful gneviti v. make one angry, irritate, affront; gneviti se grow angry (with/at), fall/fly into a rage (at) gnevqiv adj. irascible, wrathful gnevqivost n. f. irascibility, wrathfulness gnoseologija n. f. gnosiology gnoseolo{ki adj. gnosiological gnostici n. pl. Gnostics gnosticizam n. m. Gnosticism gnosti~ki adj. Gnostic govor n. m. discourse, speech, oration; address; odr`ati govor deliver a speech; pozdravni govor salutary address godina n. f. year; Nova godina New Years (Day); prestupna godina leap year; subotwa godina (kod Jevreja) sabbatical year Golgota n. f. Calvary, Golgotha goniteq n. m. persecutor, pursuer, oppressor goniti v. persecute, pursue, oppress gowewe n. n. persecution, oppression, pursuit gord adj. proud, arrogant; dignified gordeqivac n. m. proud/haughty man

27

gordost

gre{iti

gordost n. f. pride; arrogance, haughtiness gorwi adj. high, celestial, heavenly; gorwe mesto archbishops stall (behind the altar) Gospod (Bog) n. m. Lord; Almighty; Gospod je s tobom the Lord be with you Gospodin n. m. (cath. eccl.) Lord Gospodwi adj. the Lords, of God; Molitva Gospodwa the Lords prayer gospodstva n. pl. dominions (angelski ~in) Gospojina n. f. Our Lady; Velika Gospojina the Dormition; Mala Gospojina the Nativity of the Holy Theotokos grad n. m. city, town; grad Davidov City of David; grad nebeski Celestial City; grad Gospodwi City of God greh n. m. sin; guilt; transgression, trespass; svakodnevni greh ordinary sin; praroditeqski greh original sin, the Fall (of the Man); smrtni greh deadly sin, capital sin; sedam smrtnih grehova seven capital/deadly sins; nehoti~ni greh involuntary sin; telesni greh sin of the flesh; tajni greh unacknowledged sin; misaoni greh mental sin; oprostiv greh venial sin; po~initi greh commit a sin; ogreznuti u gresima wallow/stagnate in sin; `iveti u grehu walk after the flesh; navesti na greh lead into sin/temptation; smrtonosni greh mortal sin; ispa{tati grehe expiate sins; povod za greh occasion to sin; opro{taj grehova remission of sins; svaliti svoje grehe na drugoga lay ones sins at another persons threshold; greh iz nemo}i sin because of infirmity; utajen greh concealed sin; neispove|en greh unconfessed sin; ogreznuti u grehu wallow in sin; sklonost grehu inclination/disposition to sin grehovan adj. sinful, liable to sin, transgressive; gre{na navika sinful habit; gre{ne misli sinful thoughts grehovnost n. f. sinfulness, peccability grehopad n. n. fall, falling into sin, transgression, the Fall (of Adam) gre{an adj. sinful, ungodly; guilty; fallible, peccable; vile, wicked gre{iti v. fail; sin, commit a sin; trespass, transgress, offend; ogre{iti se o zapovesti sin against the commandments of God

28

gre{ka

grobnica

gre{ka n. f. fault; transgression, offense; mistake gre{nik n. m. offender, sinner, transgressor; evil man gre{nost n. f. impiety, impurity, wickedness; fallibility, peccability; faultiness grkokatolici n. pl. Greek Catholics, Catholic of the Eastern Rite grob n. m. coffin, sepulchre, tomb, grave; Grob Gospodwi Holy Sepulchre; polagawe u grob the Deposition; biti jednom nogom u grobu have one foot in the grave grobqe n. n. burial ground, cemetery, grave-ground grobni adj. sepulchral, of tomb grobnica n. f. sepulchre, tomb; monument; sarcophagus; shrine, reliquary; crypt

29

D
davalac n. m. giver, donor; bestower; davalac dobara bestower of all good things davawe n. n. donation, charity, dole, giving; gift, present davati (dati) v. give, grant; enable, allow; davati milostiwu give alms; davati primer set a good example; da da Bog God grant it davna{wi adj. that was/happened long ago, of past times davni adj. long past, remote, ancient, old, of past times; od davnina long since, long ago davnina n. f. antiquity, remoteness, oldness davno adv. long ago, a long while ago, ages ago, at a time out of mind dalekovidan cf. prozorqiv dalekovidost cf. prozorqivost dan n. m. day; [estodnev Hexameron; prazni~ni dan holiday; ro|endan birthday; dan Stra{nog suda Doomsday, Judgment day; Petrovdan St. Peters Day; Ivawdan Midsummer Day, Baptists Day; Dan svih svetih All-Hallows / All Saints Day dar n. gift, present; donation, concession; talent, ability, capacity, genius; Bo`iji dar charisma, gift of God; dar s neba divine present, gift of God; Sveti darovi the holy sacrament dare`qiv adj. liberal, generous dare`qivost n. f. liberality, generosity darovati (podariti) v. give, grant; bestow (on); present, make a present darovit adj. capable, talented; skillful darodavac n. m. donor, giver darohranilnica n. f. tabernacle, ostensory

30

darci

Deset Bo`ijih zapovesti

darci n. pl. the veils dveri n. pl. door, entrance; Dveri Holy Doors dvig n. m. movement, leavening dvobra~an adj. twice married dvobra~nost n. n. bigamy dvoli~an adj. double-faced, double-minded, double-dealing dvoli~nost n. f. duplicity, double-dealing dvosmislen adj. equivocal, double-meaning dvosmislenost n. f. double-meaning, equivocality, ambiguity devica, devojka n. f. maid, maiden, girl, virgin devi~anski adj. virgin, virginal, maids, maiden devi~anstvo n. n. virginity, maidenhood, girlhood devoja{tvo n. n. maidenhood devstven adj. virginal devstvenik n. m. celibate; virgin man cf. bezbra~an devstvenica n. f. virgin woman, virgin devstvenost n. f. celibacy, chastity devstvovawe n. n. keeping ones virginity devstvovati v. keep ones virginity deizam n. m. deism deista n. m. deist deisti~ki adj. deistic dejstvo n. n. act, action, effect, operation; dejstvo voqe will-power action dejstvovati v. act, operate, work, effect, produce an effect upon Dekalog n. m. (Deset Bo`ijih zapovesti) Decalogue dekret n. m. decretal, decree delo n. n. work, deed, business; act, action; bogougodno delo alms-deed; dobro delo good deed, useful deed, charity; Dela apostolska the Acts of the Apostles demon n. m. daemon, demon demonski adj. demoniac; raging, raving, frenzied denominacija n. f. denomination derznoven adj. bold, risky; daring derznovenije n. n. daring, boldness; sveto derznovenije saintly daring Deset Bo`ijih zapovesti n. pl. Ten Commandments

31

desnica

dobropobedni

desnica n. f. the right hand; (pol.) the Right desno adv. on the right; s desne strane Oca on the right hand of the Father despot n. m. despot despotizam n. m. despotism despotski adj. despotic determinizam n. m. determinism decoubistvo n. n. infanticide decoubica n. m. an infanticide divan adj. wonderful dijaspora n. f. diaspor disenter n. m. dissenter disertacija n. f. dissertation, thesis; odbrana disertacije defense of a thesis; braniti disertaciju maintain ones thesis diskos n. m. Paten disciplina n. f. discipline disciplinovati v. discipline djeva, deva n. f. virgin, maiden; Djeva Marija Virgin Mary; Prisnodjeva Ever-Virgin dobar adj. good, gentle, kind; good-natured; happy; dobra voqa pleasure; dobra dela good deads; dobri qudi kind-hearted people; u dobar ~as well and good; dobra voqa good will; dobra du{a benevolent person dobro n. n. good, good thing; bounty, welfare, blessing; materijalna dobra material comforts (consumer goods and foodstuffs); tvoriti dobro do good; platiti dobrim za zlo return good for evil dobrobit n. f. benefit dobrovoqan adj. voluntary, willing-hearted; spontaneous; dobrovoqni prinos free-gift; dobrovoqno dru{tvo voluntary society dobrovoqac n. m. volunteer, voluntary dobrovoqnost n. f. voluntariness; spontaneity dobrodeteqan adj. virtuous, doing good dobrodu{an adj. benevolent, kindful, favorable, good-natured dobrodu{nost n. f. good principles, good behaviour, good nature dobropobedni adj. right-victorious

32

dobrosrda~an

dostojno

dobrosrda~an adj. kind-hearted, warm-hearted dobrosrda~nost n. n. kind-heartedness, warm-heartedness, cordiality, goodness of heart dobrota n. f. goodness, kindness; zloupotrebiti ne~iju dobrotu abuse ones kindness dobrotvor n. m. protector, favourer, benefactor; philanthropist, well-wisher dobrotvoran adj. benefactorable Dobrotoqubqe n. n. Philokalia; love of good dobro~initeq n. m. benefactor, sponsor, donor dobro~instvo n. n. beneficence, benefaction, good deed dogma n. f. dogma, decree, doctrinal definition; dogme hri{}anske Crkve beliefs of the Christian Church dogmatizam n. m. dogmatism dogmatika n. f. dogmatics dogmati~ar n. m. dogmatist, expert in Church dogmas dogmatski adj. dogmatic(al) dogovor n. m. agreement; convention, pact, treaty; posti}i dogovor achieve / come to an agreement; po obostranom dogovoru by mutual agreement; naru{iti dogovor break a contract; bra~ni dogovor (ugovor) contract of wedding; mirnodopski dogovor peace treaty doksologija n. f. doxology doksolo{ki adj. doxological doktrina n. f. doctrine, theory dolazak n. m. advent; Drugi Hristov dolazak the Second Coming, the Doomsday dominikanac adj. Dominican dominikanski n. Dominican, black friar domostroj spasewa n. m. economy, dispensation, history of salvation dopolniteqni adj. supplementary, additional; dopolniteqni trebnik supplementary service book dostojan adj. deserving, deserving faith, worthy, meritorious; fitting dostojanstvo n. n. dignity, merit, virtue, worth dostojno adv. worthy, worthily, with diginity; dostojno je meet it is

33

drvo

duhovski ponedeqak

drvo n. n. tree; drvo `ivota the tree of life; drvo poznawa dobra i zla the tree of the knowledge of good and evil; drvo rodoslova genealogical tree drevan adj. ancient, old, primitive, pristine drevnost n. f. antiquity, great age dr`ava n. f. state, majesty, might, dominion; power dubokomislen adj. profound, of profound thought dubokomislenost n. f. profoundness of thought dug n. m. debt; oprosti nam dugove na{e forgive us our trespasses dugotrpeqiv adj. long-suffering, forbearing, with great patience dugotrpeqivost n. f. patience; long-suffering, forbearance dugotrpqewe n. n. perseverance du`nost n. f. duty, obligation; vr{ewe du`nosti ministration (of a priest); pastirske du`nosti vicarial duties duh n. m. spirit, ghost; breath; Duh Sveti Holy Spirit, Holy Ghost, the Comforter, Paraclete; duh Bo`iji the spirit of God; ne~ist/zao duh evil spirit, evil angel; duh tame spirit of darkness; klonuti duhom lose heart; bla`eni siroma{ni duhom blessed are the poor in spirit duhoborac n. m. denier of the divinity of the Holy Ghost duhoborstvo n. n. sect of the deniers of divinity of the Holy Ghost duhovan adj. spiritual; ecclesiastical; intellectual; duhovno zvawe/~in holy orders; duhovno lice an ecclesiastic; duhovni otac confessor; duhovno ~edo penitent; duhovna muzika sacred music; duhovna borba spiritual combat, ecclesiastical field of battle; duhovno stare{instvo ecclesiastical rank; duhovni sud ecclesiastical court Duhovi n. pl. Pentecost, Trinity Sunday; (cath. eccl.) Whit Sunday; cf. Trojica duhovnik n. m. spiritual father, confessor; ecclesiastic, cleric, clergyman duhovnost n. n. spirituality duhovska sedmica n. f. Whitsuntide duhovski ponedeqak n. m. Whit Monday

34

du{a

du{eguban

du{a n. f. soul, spirit; predati du{u u ruke Bo`ije resign ones soul into the hands of God; moliti se za pokoj du{e pray for the repose of ones soul; slava mu (pokojniku) God rest his soul; predati Bogu du{u give up the ghost (die); ispustiti du{u give up ones spirit; predati se du{om i telom be heart and hand for; ogre{iti du{u commit an injustice; otvoriti du{u break ones soul; pravedna du{a holy soul; preseqewe du{a transmigration of souls du{evan adj. soulful, cordial; sincere du{eguban adj. soul-corrupting, soul-destroying

35

\
|avo n. m. devil, the Tempter, the old Serpent, Satan; |avo i wegovi bli`wi the devil and his angels; prodati du{u |avolu sign a contract with the devil |avoiman adj. raging, raving, frenzied, demoniac |avolski adj. devilish, diabolical; |avolski napad attack of devil; |avolski nagovor diabolic suggestion |avolstvo n. n. devilry, diabolicalness |akon n. m. deacon, diacon; prepodobni o~e Reverend Father (obra}awe) |akonat n. f. diaconate, diaconal ministry |akonik n. m. diaconicon |akonisa n. f. deaconess |akonski adj. diaconal |akonstvo n. n. deaconry, deaconship; cf. |akonat

36

E
Evangelisti~ka Crkva n. f. Evangelical Church evnuh n. m. eunuch, castrate Evharistija n. f. The Eucharist, the Lords supper evharistijski adj. eucharistic egzarh n. m. Exarch egzarhat n. m. exarchate egzegeza n. f. exegesis egzegeta n. m. exegete egzegetika n. f. exegetics, exegeses egzistencijalizam n. m. existentialism egoizam n. m. egoism egoist n. m. egoist, a selfish person egoisti~ki adj. egoistic(al), selfish edikt n. m. edict, decree eklisijalan adj. ecclesial eklisiologija n. f. ecclesiology eklisiolo{ki adj. ecclesiological eks katedra adv. ex cathedra, from the cathedra ekskomunikacija n. f. excommunication ekskomunicirati v. excommunicate ekstaza (istupqewe) n. f. ecstasy, entrancement; dovesti u ekstazu throw/drive one into ecstasy ekstati~an adj. ecstatic ekumenizam n. m. Ecumenical movement, ecumenism; ecumenicity ekumenista n. m. ecumenist ekumenisti~ki adj. ecumenical; ekumenisti~ki pokret ecumenical movement element n. m. element

37

elementaran

eti~ki

elementaran adj. elementary empirijski adj. experiential energija n. f. energy; bo`anske (Bo`ije) energije divine (Gods) energies; bo`anska su{tina i energije divine essence and energies enciklika n. f. encyclic eparh n. m. eparch eparhija n. f. diocese, eparchy, bishopric; eparhija prvojerarha archdiocese, arch-see eparhijski adj. diocesan, eparchial epikleza n. f. epiclesis epikleti~ki adj. epicletic episkop n. m. bishop, prelate; vikarni episkop assistant bishop; biti hirotonisan za episkopa receive Episcopal consecration; Preosve}eni vladiko Right Reverend Father in God (title); Va{e visokopreosve{tenstvo Your Grace (obra}awe) episkopat n. m. episcopacy episkopski adj. bishops, bishop, prelate episkopstvovati v. exercise the functions of a bishop/prelate epistemologija n. f. epistemology epistemolo{ki adj. epistemological epistolarni adj. epistolary; epistolarni stil epistolary style epitaf n. m. epitaph epitimija n. f. epitimia epifanija cf. Bogojavqewe epifanijski adj. epiphanic erminevtika n. f. hermeneutics estetika n. f. esthetics estetski adj. esthetic(al) eshatologizovati v. eschatologize eshatologija n. f. eschatology eshatolo{ki adj. eschatological eti~ki adj. ethical, moral

38

@
`aliti v. grieve; (protiv voqe davati) grudge; pity, have pity on, be sorry for, regret `alost n. f. affliction, distress, grief, sorrow, woe, pity `alostan adj. sad, sorrowful, woeful; poor, miserable, pitious, pitiful `alostiv adj. compassionate `ar n. m. zeal, ardour `eleti v. desire, want, wish; covet, long for, thirst for `eqa n. f. desire, wish, will, prey; plamena `eqa ardent/vehement wish; razumna `eqa wise desire; blago~estiva `eqa pious desire; ne~ista `eqa impure desire; razvratna `eqa depraved desire; `eqa satanska prey unto Satans devices `ena n. f. woman, wife, spouse; dobrodeteqna `ena chaste wife; blagoslovena si me|u `enama blessed are You among women `enidba n. f. marriage, match, wedding, wedlock `enik n. m. bridegroom, betrotheds `eniti v. marry, wed, wive; `eniti se marry, get married, take a wife `enski manastir n. m. nunnery `iv adj. alive, living; animate; quick; `ivi i mrtvi the quick and the dead `iveti v. live, lead a life, be alive; (obitavati) dwell, inhabit; `iveti po zapovestima live according to the commandments; `iveti kako Bog zapoveda live as God pleases; duhovno `iveti walk after the spirit `ivonosan adj. life-giving, enlivening, vivifying `ivonosac n. m. life-bringing, who brings life `ivopis n. m. iconography `ivopisac n. m. iconographer

39

`ivot

`upni{tvo

`ivot n. m. life; `ivot ve~ni life everlasting; duhovni `ivot ecclesiastic life; zagrobni `ivot, budu}i `ivot the life to come, futurity, after-life; polo`iti `ivot svoj za give ones life for sb; boriti se na `ivot i smrt fight to the death `ivotvoran adj. life-giving, life-creating; vivific, vivifying `ivotodavan adj. life-giving, reviving, vivifying; `ivotodavna sila life-giving force `itejski adj. lay, carnal; earthly, worldly, of this world; `itejske brige earthly cares; `itejska sujeta worldly vanity; `itejske strasti worldly lusts `iteq n. m. inhabitant, resident, innate `itije (svetih) n. n. life, biography (of a saint), hagiographa; `itije Svetih otaca lives of the Fathers, lives of the Saints `rtva n. f. sacrifice, offering; `rtva paqenica burnt offering `rtveni adj. sacrificial `rtvenik n. m. altar `rtvovawe (`rtvoprino{ewe) n. n. offering, oblation, sacrifice, sacrificing, making sacrifice; mesto `rtvoprino{ewa high-place `rtvovati v. sacrifice, offer, immolate `upa n. f. zhupa, parish `upan n. m. zhupan, parish priest `upnik n. m. parson, vicar `upni{tvo n. n. vicarage

40

Z
zabluda n. f. mistake, delusion, error; biti u zabludi be under a delusion; navesti na zabludu lead into delusion; izvesti iz zablude lead out of delusion, open ones eyes zabludeo adj. gone astray; zabludela ovca lost/stray sheep zaborav n. m. forgetfulness; oblivion, neglect zaboravan adj. forgetful zaboravnost n. f. forgetfulness zabrana n. f. prohibition, interdiction, canonical prohibition; interdict; cf. interdikt zabraniti v. forbid, interdict, prohibit zavet n. m. covenant; testament; vow; ispuniti zavet keep ones vow; Stari Zavet the Old Testament; Novi Zavet the New Testament; prekr{iti zavet break a vow; po zavetu votively zavetan adj. votive; zavetna crkva votive church zavetovati (se) v. vow; take a vow of (poverty, chastity, obedience); take the veil zave{tawe n. n. testament, will zave{tateq n. m. testator, testatrix; deviser zave{tati v. endow; make ones will zavideti v. begrudge; envy, be envious zavidqiv adj. envious, jealous, spiteful zavidqivac n. m. envier, grudger zavidqivost n. f. enviousness, envious character zavisan adj. dependent; addicted; zavisan od droge addicted to drugs zavisnost n. f. dependence; addiction; bolesti zavisnosti addictions zavist n. f. envy; jealousy zavr{etak n. m. end, completion, termination

41

zavr{iti

zamenik

zavr{iti v. end, finish, complete, terminate; fulfill zadr`ati v. restrain; repress; zadr`ati gnev bridle/contain ones anger zadu`bina n. f. (charitable) foundation, endowment (esp. church, monastery) zadu{nice n. f. Panakeheda, Memorial Service; requiem, mass for the dead, dead-office zagroban adj. beyond the grave, after-life zajednica n. f. community (of brethren, people), common life; communion; fellowship; liturgijska zajednica public worship zajedni~ar n. m. partaker, communicant zajedni~arewe n. n. communion, fellowship zajedni~ki adj. common, communal, corporate; zajedni~ka molitva communal worship zakletva n. f. oath, vow; zakletva pred Biblijom Bible oath; kr{ewe zakletve perjury, oath-breaking zakleti se, zakliwati se v. swear, vow, take an oath; zakleti se svim {to je sveto swear by all that is sacred; zakleti se Bogom vow before (to) God, call upon God to witness; zakleti se na Bibliju swear on the Bible; krivo se zakleti perjure zakliwawe n. n. vow, oath zakon n. m. law; propisivati, donositi zakone legislate, enforce laws; zakon Bo`iji religion; zakon Mojsijev Mosess dispensations zakonitost n. f. legality, lawfulness zakonodavan adj. legislative; zakonodavni organ legislative power zakonodavac n. m. legislator, law-giver, law-maker zakonodavstvo n. n. legislation zakonski adj. legal, legitimate, lawful, right (heir); zakonita deca children born in wedlock; zakonski prestup transgression, infringement of the law zalazak n. m. descending, setting, falling behind; zalazak sunca sunset zalog n. m. pledge, token; zalog uspeha pledge of success; zalog prijateqstva token of friendship zamenik n. m. vicar

42

zamona{iti

zaupokojeni

zamona{iti (se) v. become a monk, assume the religious habit, take vows (as a monk, a nun); take the veil; enter the monastic profession zao adj. evil, ill, ill-natured, ill-tempered, malicious, wicked; spiteful zapad n. m. West, occident zapadni adj. western; Zapadna Crkva Roman Church, Western Church zapovest n. f. commandment, order; behest, precept; deset zapovesti the ten commandments; zapovesti hri{}anstva Christian dispensations zaru~ewe n. n. betrothal zaru~iti v. betroth, affiance, engage; zaru~iti se be betrothed, engaged zasluga n. f. merit, deserve; credit zaslu`iti v. merit, be worthy (of), deserve, put down to ones merit zastraniti v. go astray, turn aside, divert, debauch, follow ill course zastrawewe n. n. going astray, turning aside, diverting zastupati v. protect, defend, take ones side, intercede on ones behalf zastupnik n. m. protector, defender, intercessor, interceder, paraclete; supplicant zastupni{tvo n. n. defence, intercession zatvoriti v. lock, shut, close, put in reclusion/seclusion; zatvoriti se retire in seclusion zatvornik n. m. hermit, recluse, anchorite zatvorni{tvo n. n. reclusion, solitary life (confinement), seclusion zato~enik n. m. imprisoned/incarcerated person, prisoner zato~eni{tvo n. n. confinement, incarceration, imprisonment, seclusion zato~iti v. confine, incarcerate, imprison, cloister, shut up zatrudneti v. become pregnant zauvek adv. forever, for life; eternally, everlastingly zaupokojeni adj. for the repose of ones soul; zaupokojena slu`ba death funeral service, dead-office, requiem

43

zahvalan

zloba

zahvalan adj. grateful, thankful zahvalnost n. f. gratitude, thankfulness zacariti v. come to the throne; zacariti se ascend the throne za~eti v. conceive (a child), become pregnant; begin, commence, start smth; za~eti u grehu conceive in sin za~e}e n. n. conception, beginning, commencement; besemeno za~e}e immaculate conception, seedless conception; neporo~no za~e}e viciousless conception, virgin birth za{tita n. f. help, defense, protection za{tititi v. help, protect, defend, stand by, stand up for za{titnik n. m. defender, protector zvani adj. called, summoned, invited; mnogo je zvanih, ali je malo izabranih many are called but few are chosen zvawe n. n. title, name, condition, state, rank; calling, invitation; duhovno zvawe ecclesiastical state/rank; zvawe sve{tenika curacy; li{iti duhovnog zvawa disfrock; `iveti po svom zvawu live according to ones station zvono n. n. bell, chime, carillon (for the church); ve~erwe zvono vesper bell zvonar n. m. bell-ringer zvonik n. f. bell-tower, campanile zvoniti v. ring the bells; zvowewe zvona peal zdawe n. n. construction, building; monastery building zemaqski adj. terrestrial; earthly; temporal; zemaqski raj terrestrial paradise; zemaqska blaga earthly blessings; zemaqska Crkva Church on earth zemni adj. earthy, earthly zemnost n. f. earthliness zilot n. m. over-zealous, hyper-devout person, zealot; wild fanatic, cruel person; bigot zilotizam n. m. zealotry, fanaticism zlatousti adj. chrysostom, eloquent; Jovan Zlatousti John Chrysostom, John the Golden Mouth zlo n. n. evil, evil thing, evil-doing, wrong; `eleti zlo wish harm; platiti zlim za dobro return good with evil zloba n. f. malice, malevolence, malignancy, malignity, ill-will, rancour, spite, spitefulness, wickedness; iz zlobe out of animosity

44

zloban

zra~iti

zloban adj. malicious, rancorous, evil-minded; wicked zlobnost n. f. spiteful/malignant nature, maleficence zlovoqa n. n. ill-will, malevolence zlodelo n. n. villany, misdeed; maleficence; crime zlonameran adj. ill-meaning, ill-minded, ill-intended, evil-disposed, malevolent zlonamerno adv. with evil design; predisposed to doing evil zlonamernost n. f. evil-mindedness, ill-will, malevolence zlopamtiv adj. resentful, grudgeful, rancorous, spiteful zlopamtivost n. f. rancorous/spiteful character zlostavqati v. maltreat, mistreat, molest zloupotreba n. f. abuse, misuse, misusage zloupotrebiti v. abuse, misuse zlo~inac n. m. evil man/woman, evil-doer, villain; criminal zlo~ina~ki adj. wicked, villanous, evil zmija n. f. adder, serpent, snake, viper znak n. m. sign, symbol, token; sveti znak, hijerogram hierogram znamewe n. n. sign, symbol, token, phenomenon, apparition; oseniti se znamewem krsta cross oneself; znamewe krsta na nebu apparition of the cross in Heaven znawe n. n. knowledge, intelligence; information; science znati v. know, be familiar with, have knowledge of/about zra~ewe n. n. (ozarenost) radiation, irradiation zra~iti v. irradiate; radiate

45

I
Ivawdan n. m. the Nativity of St. John the Baptist, Baptists Day; Midsummer Day iguman n. m. abbot, hegoumenos (gr.), Father superior; visokoprepodobni o~e Very Reverend Father (obra}awe) igumanija n. f. abbes, hegumenia, Mother Superior; prioress ideal n. m. ideal idealan adj. ideal idealizam n. m. idealism idealizovati v. idealize idealist n. m. idealist idealisti~ki adj. idealistic identitet n. m. identity ideolog n. m. ideologist ideologija n. f. ideology ideolo{ki adj. ideological idol n. m. idol idolopoklonik n. m. idolater, worshipper of idols idolopokloni~ki adj. idolatrous, idolish, baalish idolopoklonstvo n. n. idolatry, idolism, service of idols, baalism izabranik n. m. the elected, chosen; izabranik Bo`iji Gods elected, the elect izbaviteq n. m. deliverer, redeemer, liberator izbaviteqni adj. delivering, liberating, redeeming izbaviti v. deliver, free, set free, release; redeem from izbavqewe n. f. deliverance, release; redemption izvoleti v. deign, condescend, be pleased, vouchsafe; will, wish izgnanstvo n. n. exile, expulsion, banishment; (iz otaxbine) expatriation; `iveti u izgnanstvu live in exile izgnati v. exile, banish

46

izgoniti

ikonizam

izgoniti v. drive away, chase away; turn out izdaja n. f. treachery, treason; perfidy; perjury izdajnik n. m. betrayer, traitor izdajni~ki adj. traitorous, treacherous; perfidious izdati v. betray, be disloyal/unfaithful to; forsake izdvojen adj. secluded, separated; solitary izdvojiti v. seclude, separate; confine izlazak n. m. exodus, the Exodus (the second book of the Pentateuch) izliv n. m. outpouring, emanation; izlivawe blagodati outpouring of Grace izlivati v. pour out, outpour; shed, vent; izliti gnev na vent ones anger at sb; izliti qubav breathe ones love; izlivati milost heap sb with favours izmiriti v. conciliate, reconcile; cf. pomiriti izmoliti v. obtain by prayers (entreaties) izna~alni adj. initial, primary izneveriti betray; izneveriti ne~ija o~ekivawa mock ones expectations; izneveriti poverewe betray ones trust izobilan adj. abundant, bountiful izobilovati v. be rich in, abound in, be in great quantity izobiqe n. n. abundance, prosperity, welfare, well-being izobra`ewe n. n. image, representation, picture, description izobraziti v. represent, depict, describe, paint a saint image izopa~en adj. corrupt, degenerate, depraved; perverse izopa~enost n. f. corruption, depravation, depravity; perversion izopa~iti se v. corrupt, be corrupted, degenerate, deteriorate izop{tewe n. n. anathema; potpuna zabrana greater/major excommunication/anathema; delimi~na zabrana lesser/minor excommunication; cf. odlu~ewe izop{titi v. excommunicate, interdict, anathematize, curse by bell, book and candle; cf. odlu~iti Izraiq n. m. Israel izraiqski adj. Israeli Izraiqci n. pl. Israelites, circumcision ikona n. f. icon, image of a Saint ikonizam n. m. iconism

47

ikonoborac

interkonfesionalan

ikonoborac n. m. iconoclast, icon-smasher, image-breaker ikonobora~ki adj. iconoclastic; ikonobora~ka jeres iconoclastic heresy ikonoborstvo (ikonoklastija) n. n. iconoclasm, opposition to religious images ikonografija n. f. iconography ikonografski adj. iconographic ikonologija n. f. iconology ikonolo{ki adj. iconological ikonomija n. f. economy; cf. domostroj ikonopis n. m. icon-painting, church-painting ikonopisac n. m. iconographer, image-painter, icon-painter ikonostas n. m. iconostasis, icon-screen ime n. n. name; ime na ro|ewu Christian name; dati ime give a name; u ime koga, ~ega in the name of; imendan saints or names day of a person individua n. f. individual; a human being individualizam n. m. individualism, isolation individualizacija n. f. individualization individualizovati v. individualize, isolate individualnost n. f. individuality indulgencija n. f. (cath. eccl.) indulgence, indult inicijant (posve}enik) n. m. initiate inicijacija (posve}ivawe) n. f. initiation inicirati (uvesti u) v. initiate inkvizitor n. m. inquisitor inkvizitorski adj. inquisitional, inquisitirial inkvizicija n. f. (cath. eccl.) Inquisition (Holy Office) inoveran adj. dissenting; of a different religion inoverac n. m. dissident, dissenter; non-christian, heterodox, man/woman of a different religion inoverje n. n. dissidence; different religion inok n. m. monk inokiwa n. f. nun interdikt n. m. (cath. eccl.) interdikt, zabrana savr{avawa svakog bogoslu`ewa u odre|enoj oblasti interkonfesionalan adj. interdenominational, interconfessional

48

ipo|akon

islamizam

ipo|akon n. m. subdeacon ipo|akonstvo n. n. subdeaconry, subdeaconship ipostazirawe n. n. hypostatization ipostazirati v. hypostasize ipostas n. m. hypostasis (personal existence) ipostasni adj. hypostatic (personal) irmos n. m. theme-song, the first verse of a hymn isihazam n. m. hesychasm (gr.) isihast n. m. hesychast (gr.) isihija n. (gr.) inner stillness, silent prayer, silence iskvaren adj. corrupt, depraved iskvariti v. corrupt, deprave iskon n. m. time immemorial; od iskona (od pamtiveka) from time immemorial, from eternity iskoreniti, iskorewivati v. extirpate, root out, exterminate, eradicate (vices) iskorewewe n. n. extirpation, rooting out, eradication (of vices), extermination iskren n. m. sincere, single-minded, true-hearted iskrenost n. f. sincereness, sincerity, single-mindness iskupiteq n. m. the Redeemer, deliverer, liberator, (Christ) the Saviour iskupiteqni adj. expiatory; iskupiteqna `rtva trespass offering, sin-offering iskupiti v. atone for, expiate, ransom, pay for, redeem, redress; iskupiti greh expiate ones sin; iskupiti tu|i greh redeem; Hristos je iskupio rod ~ove~anski Christ has redeemed mankind iskupqewe n. n. atonement, redemption; ransom, expiation iskupqiv (gre{nik) adj. redeemable sinner isku{avati v. entice, induce, persuade, seduce, tempt; put to the test isku{enik n. m. novice, lay-brother, lay-sister isku{ewe n. n. temptation; ordeal; trial; isku{ewe protivnika temptation of the enemy; navesti na isku{ewe lead into temptation islam n. m. Islam islamizam n. m. Islamism

49

isop

ispuwen

isop n. m. hyssop; pokropiti isopom sprinkle with hyssop ispa{tawe n. n. atonement; expiation; satisfaction ispa{tati v. atone for a sin; expiate ispit n. n. trial, experience; podvrgnuti koga ispitu put to test, try ispitivawe n. n. research, investigation ispitivati v. try, test, experience; search, investigate ispoved cf. ispovest ispovedawe n. n. avowal, profession (of faith, rite, religion); confession; srda~no ispovedawe heartful confession ispovedaonica n. f. confessional ispovedati v. avow, profess; confess, hear confessions, receive confession; ispovedati se confess (to a priest), confess (ones sins) ispovedni adj. confessional, confessionary, of confession ispovednik n. m. confessor; confessor of faith, shriver; penitent; Sveti Maksim Ispovednik St. Maximus the Confessor ispovest n. f. confession; sveta tajna ispovesti the Holy Confession, Repentance, Penitence; i}i na ispovest go to confession; tajna ispovest (sve{teniku na uho) auricular confession isposnik n. m. ascetic; anchorite isposnica n. f. hermitage isposni~ki adj. ascetic, austere; hermitic ispostiti se v. be exhausted with fasting ispravan adj. just, righteous, upright ispraviteq n. m. repairer, reformer, restorer; corrector ispravqawe n. n. restoration; correction ispravqati v. correct, restore, reform, repair; ispravqati se be formed (morally), be corrected, be restored, go the right way ispravnost n. f. righteousness, uprightness, integrity ispuniti, ispuwavati v. fulfill, complete, accomplish, fill up with sth; ispuniti obe}awe realize ones promise; ispuniti du`nost do ones duty; ispuwavati bra~ne du`nosti grant/fulfill the matrimonial duty; ispuniti se, ispuwavati se be full of sth; come true, be realized, accomplished (wishes, dreams); happen ispuwen adj. made complete, fulfilled, realized

50

ispuwewe

iscequju}i

ispuwewe n. n. fulfillment; consummation; accomplishing, filling up with smth isterati v. exorcise; isterivawe |avola exorcism istina n. f. truth, truthfulness, genuiness, reality, verity; istina otkrivena izabranima esoteric truth istinit adj. right, true, truthful; genuine, very; Boga istinitog od Boga istinitog the true God of the true God istinitost n. f. truthfulness; genuineness istok n. m. Orient, East istorija n. f. history; biblijska istorija scripture history isto~ni adj. east, easterly, oriental; Isto~na Crkva the Church of the east isto~nik n. m. source, spring, fountain; ~udotvorni isto~nik holy well istrajan adj. persevering, persistent, tenacious istrajati v. persevere, persist, struggle istupqewe cf. ekstaza ishoditi v. bring forth; emanate; proceed from, go forth, be issued isho|ewe (Duha Svetog) n. n. procession of the Holy Spirit isceliteq n. m. healer, curer, doctor isceliti v. heal, cure; isceliti se recover, be healed, be cured isceqewe n. n. cure, healing, treatment; recovery; faith-cure iscequju}i adj. salutary, healthful

51

J
javiti (javqati) v. make manifest, reveal; javiti premudrost show wisdom; javiti se reveal oneself, appear javqawe n. n. appearance, apparition; javqawe Hrista manifestation of Christ, Christophany; javqawe Boga ~oveku theophany jaje n. n. egg; uskr{we jaje Paschal egg, Easter egg (hard-boiled egg coloured in red) Jahve n. m. Yahweh (God) jevan|elist n. m. evangelist jevan|elistar (kwiga Jevan|eqa) n. m. Evangelistary, gospel lectionary jevan|elisti~ki adj. evangelic; (evangelisti~ki) protestant Jevan|eqe n. n. Gospel, Evangel; Jevan|eqe po Mateju the Evangel of St. Matthew; Jevan|eqe po Marku the Evangel of St. Mark; Jevan|eqe po Luki the Evangel of St. Luke; Jevan|eqe po Jovanu the Evangel of St. John jevan|eoski adj. evangelical Jevrejin n. m. Hebrew man, Jew Jevrejka n. f. Hebrew woman, Jewess jevrejski adj. Hebrew, Hebraic, jewish jedini adj. the only, only one, unique jedinorodni adj. only begotten, the only son Jedinoro|eni adj. Only-begotten jedinstven adj. unique, the only; singular jedinstvenost n. f. uniqueness; singularity jedinstvo n. n. unity, concord, union jednobo{tvo n. n. monotheism jednobra~an adj. monogamous, married once jednobra~nost n. n. monogamy

52

jednoglasan

jero|akonstvo

jednoglasan adj. unisonant, concordant; unanimous jednoglasje n. n. unison, concord; unanimity jednodu{an adj. concordant, united, unanimous jednodu{je n. n. harmony, unanimity jednodu{no adj. with one accord jednodu{nost n. f. unanimity jedno`enac n. m. monogamist jedno`enstvo n. m. monogamy jednona~alije n. n. monarchy, government unto one head jednoobrazan adj. uniform, unvaried jednoobraznost n. n. uniformity, equality; monotony jednosu{tan adj. homoousios, consubstantial; jednosu{na (Trojica) one in Essence jednosu{nost n. f. consubstantiality jezik n. m. tongue, language; drevni jezici ancient languages jektenija n. f. ectene, litany, liturgical prayer; mala jektenija small litany; suguba jektenija litany of fervent supplication jelej n. m. oil (olive oil); holy oil, chrism; unction jeleosve}ewe n. n. the anointing of the sick, unction with oil jelepomazawe n. n. unction, extreme unction Jelin n. m. Greek jelinski adj. Greek, Hellenistic jerarh n. m. hierarch; Sveta tri jerarha the Three Great Hierarchs jerarhija n. f. hierarchy; cf. sve{tenona~alstvo jerarhijski adj. hierarchical jerej n. m. priest; hiereus (gr.); pre~asni o~e Reverend Father (obra}awe) jerejski adj. priestly, priestlike jeres n. f. heresy, heterodoxy jeresijarh n. m. heresiarch jeretik n. m. heretic; cf. krivoverac jereti~an adj. heretical jero|akon n. m. hierodeacon, regular deacon; prepodobni o~e Reverend Father (obra}awe) jero|akonstvo n. n. office of a regular deacon

53

jeromonah

jutrewe

jeromonah n. m. hieromonk, regular monk; prepodobni o~e Reverend Father (obra}awe) jestestvo n. n. nature, substance Jehovini svedoci Jehovahs witnesses Jovan Prete~a n. pr. John the Forerunner jubilej n. m. jubilee Juda n. pr. Judas, (fig.) archtraitor judaizam n. m. Judaism, Hebraism Judej n. m. Jew, Hebrew judejski adj. Judaic, Hebraic judejstvo n. n. Judaism, Hebraism, the Jews juridi~ki adj. juridical; legal jurodiv adj. foolish, crazy, mad; jurodivi n. m. Holy fool, Gods fool, Fool for Christ jurodivost n. f. folly, craziness, mental alienation; folly for the sake of Christ jutrewe n. n. Matins; orthros, early morning, church-service

54

K
kabala (heb.), n. f. cabbala kabalisti~ki adj. cab(b)alistic kadionica n. f. censer, incense-box; incense burner kaditi v. cense; ka|ewe incensing, censing kazna n. f. punishment, penance; penalty; execution; Bo`ija kazna chastisement from God; 10 kazni egipatskih the 10 plagues of Egypt kazniti v. punish, chastise, discipline kajawe n. n. repentance, penitence; contrition kajati se v. repent, be penitent/contrite/remorseful; regret; kajati se zbog greha confess ones sins kalvinizam n. m. Calvinism kalvinisti n. pl. Calvinists kalvinisti~ki adj. Calvinistic(-al) kalendar n. m. calendar; julijanski kalendar Julian calendar; grigorijanski kalendar Gregorian calendar kalu|er n. m. monk; friar cf. monah kalu|erica n. f. nun; cf. monahiwa kamen n. m. stone; ugaoni kamen foundation-stone, key-stone; nadgrobni kamen grave-stone; kamen spoticawa stumbling-block, rock of offence; dragi kamen precious stone kamilavka n. f. calotte (of a priest) kandilo n. n. icon lamp, icon candle kanon n. m. canon; kanon Svetog Pisma Canon of Scripture kanonizacija n. f. canonization kanonizovati v. canonize kanonik n. m. canon kanoni~nost n. f. canonicity kanonski adj. canonic(-al); kanonsko pravo Canon law

55

kapela

kinovijski

kapela n. f. chapel; kapela, paraklis Presvete Bogorodice Lady-chapel kapelan n. m. chaplain kapelanstvo n. n. chaplainry, chaplainship kapucin n. m. capuchin friar karakter n. m. character karakterisati, karakterizovati v. characterize, describe, illustrate karakteristi~an adj. characteristic of karawe n. n. penalty, punishment, chastisement; cf. prekor karati v. punish, chastise, inflict penalty cf. prekorevati kardinal (rimski) n. m. cardinal (cath. eccl.) kardinalski adj. cardinal, cardinals kardinalstvo n. n. cardinalship karmelit n. m. Carmelite kartuzijanac n. m. carthusian; kartuzijanski manastir charterhouse katavasija n. f. katabasia (canticles sung by two choirs) katafati~ki adj. cataphatic katedra n. f. cathedra, pulpit, chair, tribune; department (of an institute etc.) katedrala adj. cathedral church (temple) katiheza n. f. catechesis katihetski adj. catechetical katihizis n. m. catechism katihumen n. m. catechumen katolik n. m. catholic man/woman katoli~anski adj. catholic, universal; cf. vaseqenski katoli~anstvo n. n. catholicity katoli~ki adj. catholic kveker n. m. Quaker kelija n. f. cell, kellia; kelija zatvornika reclusory kenoza (uni`ewe, ispra`wewe Ve~nog Logosa od bo`anske slave u o~ove~ewu) n. f. kenosis, self-humiliation, self-emptying kimval n. m. cymbal, kettledrum kinovijski adj. coenobitic

56

kinonija

kolesnica

kinonija (zajednica) n. f. koinonia klawawe n. n. genuflection, bow klawati (se) v. bow down to, make a bow to kleveta n. f. calumny, defamation, slander klevetawe n. n. slander, calumniation, defamation klevetati v. calumniate, defame, slander klevetnik n. m. calumniator, slanderer, traducer klevetni~ki adj. calumnious, slanderous kletva n. f. curse, imprecation, malediction; evil eye; crkvena kletva anathema, excommunication kleti v. curse, imprecate; (zakleti se) swear, vow, take an oath; zakleti se Bogom vow before (to) God, call upon God as a witness; zakleti se pred Biblijom swear on the Bible kle~awe n. n. kneeling, genuflection klir, kler n. m. clergy, church clerics, lower clergy klirik n. m. clergyman, ecclesiastic klirikalan adj. clerical klirikalizam n. m. clericalism klobuk n. m. cowl, hood knegiwa n. f. princess kne`evina n. f. reign, princedom knez n. m. prince kwiga n. f. book; svete kwige Sacred tomes; kwiga `ivota book of life; Kwiga izlaska Exodus; Kwiga sudija Judges; manastirska kwiga, zapis chartulary; crkvena mati~na kwiga parish register, church-book; kwiga sa sedam pe~ata the book sealed with seven seals (sth completely unknown, of which one has no idea) kov~eg n. m. ark, chest, shrine; Nojev kov~eg Noahs ark; kov~eg zaveta Gospodweg the ark of the Covenant, the holy ark, the ark of the Lord kolebawe n. n. hesitation; doubt kolebati se v. hesitate; be doubtful koleno n. n. knee; generation, tribe; pasti na kolena pred throw oneself at the feet of; srodstvo po tre}em kolenu relation three times removed kolesnica n. f. chariot

57

kompetencija

koristoqubqe

kompetencija n. f. competence; nije u mojoj kompetenciji thats beyond my domain, it is out of my sphsere / beyond my scope of competence; administrativna kompetencija administrative competence; sudska kompetencija judicial competence; zakonodavna kompetencija legislative competence; li~na kompetencija personal competence kona~an adj. conclusive, final, ultimate kona~nost n. f. finiteness kongregacija n. f. congregation; Rimska kongregacija Roman congregation; zajednica (kongregacija) Isto~nih Crkava congregation of Eastern Church kongregacionalisti n. pl. Congregationalists kondak n. m. kontakion konzistorij (administrativno-sudski organ, crkveni sud) n. m. consistory konkordat n. m. concordat konkretan n. m. concrete, specific konkretizacija n. f. concrete definition konkretizovati v. define concretely konkretno adv. specifically konkretnost n. f. specificality Konstantinopoq n. m. Constantinople; Carigradska vaseqenska patrijar{ija Ecumenical Patriarchate of Constantinople kontrareformacija n. f. Counter-reformation konfesija (veroispovedawe) n. f. confession/profession of faith, rite, religion; denomination konfesionalan adj. confessional, denominational konfesionalizam n. m. confessionalism konfirmacija (sveta tajna miropomazawa), potvrda n. f. confirmation konfu~ijanstvo (relig.) n. n. confucianism Kopti n. pl. Copts korist cf. koristoqubqe koristoqubac n. m. profit-seeker, mercenary-minded person koristoqubiv adj. self-interested, mercenary-minded koristoqubqe n. n. self-interest, mercenariness, greed

58

koronacija

kuditi

koronacija n. f. coronation, crowning kosmologija n. f. cosmology kosmolo{ki adj. cosmological kraj n. m. end, finish, finish, final judgment; kraj sveta doomsday; pribli`avati se kraju draw to a close; do kraja veka until the end of the world, till doomsday krajwi adj. utmost; utter; ultimate krematorijum n. m. crematorium, crematory kremacija n. f. cremation kremirati v. cremate krepak adj. strong, durable, steady; krepak u veri strong in faith krepost n. f. strength krivac n. m. culprit, offender, wrongdoer, guilty party kriviti v. accuse of, blame, charge with, lay the blame (on) krivica n. f. guilt, fault, blame; offense; culpability, guiltiness; iskupiti krivicu redeem oneself krivoverje n. n. heresy, heterodoxy, unorthodoxy krivoverstvo n. n. misbelief, false opinion, wrong belief krivokletnik n. m. perjurer, perjured, forsworn, perjurious kripta n. f. crypt krotak adj. mild, meek, gentle; forbearing krotost n. f. mildness, meekness, gentleness krst n. m. cross; slobodan krst (archit.) a free cross krstionica n. f. baptistery; baptismal font krstiteq n. m. baptist; Sveti Jovan Krstiteq John the Baptist krstiti v. baptize, christen; (pre)krstiti se be baptized, christened; cross oneself, make the sign of the cross Krstovdan n. m. Holy Cross Day; cf. Vozdvi`ewe krstonosac n. m. crusader kruna n. f. crown, attribute of monarch kr{teni adj. baptismal; kr{teno ime baptismal name; n. m. godchild, chrisom kr{tenica n. f. baptismal certificate; birth-certificate kr{tewe n. n. Baptism; christening ksenofobija n. f. xenophobia ktitor n. m. ktetor, donator kuditi v. rebuke, censure, condemn

59

kult

ku{wa

kult n. m. cult, worship, rite kultura n. f. culture, politeness; manners kulturan adj. cultural, polite kum (na kr{tewu) n. m. godfather; kuma n. f. godmother kumir n. m. idol, fetish, fetich kum~e n. n. godson (mu{ko); goddaughter (`ensko) kupeq n. f. font, basin, baptistery, laver kupola n. m. cupola, dome Kuran n. m. Koran kurija (saradnici pape ili episkopa u Rimskoj Crkvi) n. f. Curia ku{ati v. entice, induce, tempt; (okusiti) taste, relish, enjoy; cf. okusiti ku{a~ n. m. tempter, seducer ku{wa n. f. probation; ordeal

60

L
lagati v. lie, utter a falsehood la` n. f. lie, falsehood, untruth la`an adj. false, untrue; la`ni prorok false prophet; la`ni svedok false witness, perjurer; la`no u~ewe false teaching la`qiv adj. insidious, perfidious, sly la`qivost n. f. insidiousness, perfidy, falsity Lazarica (Lazareva subota) n. f. feast of St. Lazarus laik n. m. layman laici n. pl. laity lai~ki adj. lay lekovit adj. healing, salutary lew adj. lazy, idle, indolent lewost n. f. laziness, idleness, indolence lep adj. beautiful, decorous, elegant lepota n. f. beauty, elegance, magnificence lepta n. f. mite, bit; prineti svoju leptu do ones bit/sacrifice lestvica n. f. vision, apparition, stairway; Sveti Jovan Lestvi~nik St. John the Ladder leto n. n. summer, hot season; leta n. pl. years, age letopis n. m. chronicle, annals letopisac n. m. chronocler, annalist le~iti v. heal, cure; cf. isceliti lik n. m. icon, image; likovi (svetiteqa) multitude, church chorus; lik na ikoni image (of a saint) likovawe n. n. rejoicing, exultation, triumph likovati v. jubilate; rejoice, exult, triumph likuju}i adj. jubilant lira n. f. lyre literatura n. f. literature; bogoslovska literatura theological literature

61

litija

luteranski

litija n. f. procession Liturgija n. f. liturgy, divine service; Sveta liturgija divine liturgy; Liturgija pre|eosve}enih darova the liturgy of the presanctified liturgijski adj. liturgical liturgika n. f. liturgics, liturgiology lice n. n. person; face, countenance; image licemer n. m. hypocrite, Holy Willie; pretender licemerje n. n. hypocricy li~an adj. personal, own; individual li~ina n. f. mask li~nosan adj. personal li~nost n. f. person; personal identity, personality; personhood logika n. f. logic(s) logi~ki adj. logical, rational logos n. m. logos (gr.), word, reason lukav adj. cunning, sly; crafty, artful, wily, evil, deceitful lukavost n. f. cunningness, craftiness, wiliness lukavstvo n. n. slyness, archness, craft, craftiness, wile luteran n. m. Lutheran, evangelist luteranski adj. Lutheran

62

Q
qubav n. f. love, loving-kindness; passion, affection; devotion; grace, good-will; (prema bli`wem) charity, Christian love; bratska qubav brotherly love; qubav prema bli`wem love for ones neighbour; trpeza qubavi agape meal qubazan adj. kind, gentle, good-tempered qubaznost n. f. kindness, gentleness, good temper; condescension qubiti v. love, like, be fond of, cherish, belove; worship qubqen adj. loved, beloved qubomora n. f. jealousy, envy qubomoran adj. jealous, envious

63

M
mag n. m. magician magija n. f. magic; kwiga o magiji the book of magic magistar n. m. Masters degree holder; magistar teologije master of Theology; magistar kanonskog prava master of Canonic law Madona n. f. Madonna; image of the Virgin; Sikstinska Madona image of the Sistine Virgin Majka Bo`ija n. f. Mother of God maloveran adj. one of little faith malodu{an adj. faint-hearted malodu{nost n. n. faint-heartedness manastir n. m. monastery, cloister; convent; priory; `enski manastir nunnery, community of nuns; mu{ki manastir friary; aktivan manastir ruling monastery manastirski adj. monastic; manastirski konak monastic residence; manastirska crkva Minster, catholicon mandija n. f. mandyas; rason manihejac n. m. Manichean manihejizam n. m. Manicheism manihejski adj. Manichean mantija n. f. soutane, cassock manuskript n. m. manuscript martirijum, martirion n. m. martyrium (a shrine or church built in the memory of a martyr) martirologion n. m. martyrology maska n. f. mask mason n. m. mason, freemason masonski adj. Masonic masonstvo n. n. masonship, freemasonry materijalan adj. material, corporeal, physical; financial

64

materijalist

mir

materijalist n. m. materialist materijalisti~ki adj. materialist, earthly materijalnost n. f. materiality materinski adj. maternal materoubistvo n. n. matricide mati n. f. mother; Mati Bo`ija Mother of God meditacija n. f. meditation, deep thinking me|ucrkven adj. para-church, inter-church melodi~an adj. harmonic, soft-voiced, melodious melodi~nost n. f. harmony, fine voice Mesija n. m. Messiah mesijanizam n. m. Messianism mesopusna nedeqa n. f. Meat fare Sunday metanisawe n. n. prostration metanisati v. bow; prostrate; to humble oneself metodizam n. m. Methodism metodist n. m. Methodist metodisti~ki adj. Methodist milozvu~an adj. nicely harmonic milozvu~nost n. f. nice harmony milosrdan adj. charitable, merciful; gracious, pitiful; milosrdna ustanova charitable institution milosr|e n. n. good work, works of charity, benefaction; compassion, mercy, pity; pokazivati milosr|e administer charity milost n. f. grace, mercy, clemency; loving-kindness milostiv adj. compassionately-loving; gracious, merciful; bla`eni milostivi blessed are the merciful milostiwa n. f. alms, almsgiving, charity; boon, benefaction, gift, donation; davati milostiwu give alms minej n. m. Menaion (gr.); op{ti minej General Menaion; mese~ni (prosti) minej Monthly Menaion; prazni~ni minej Anthologion miomir n. m. fragrance miomiris n. m. sweet smell, fragrance, aroma, perfume miomirisan adj. fragrant mir n. m. peace; world, universe; mir Bo`iji peace of God; idi s mirom go in peace

65

miran

mladenac

miran adj. peaceable, peaceful mirjanin n. m. layman; mirjani lay people miro n. n. chrism, myrrh miroqubiv adj. peace-loving miroqubivost n. f. peaceful disposition mironosan adj. mitred; mironosice n. pl. Myrrh-bearing Women miropomazawe n. n. Chrismation, Confirmation miropomazati v. anoint, confirm mirosawe n. n. unction, anointing mirotvorac n. m. peacemaker mirotvora~ki adj. peacemaking misa n. f. mass, divine service of the Roman Catholic Church misao n. f. thought, conception (of thinking); cf. pomisao misija n. f. mission misionar n. m. missionary misionarski adj. missionary; misionarska delatnost missionary activity mislilac n. m. thinker, wise man, philosopher misliti v. think, philosophize mistagogija (tajnovodstvo) n. f. mistagogy misticizam n. m. mysticism misti~an adj. mystic mit n. m. myth mitar (carinik) n. m. publican, tax collector mitarstvo n. n. affliction, ordeal, trying experience; prolaziti kroz mitarstva go through many trials mitologija n. f. mythology mitolo{ki adj. mythological mitra n. f. mitre mitropolija n. f. Metropolitanate mitropolit n. m. Metropolitan, Bishop of the metropolis; Visokopreosve{tenstvo, Visokopreosve}eni Your Eminence (obra}awe) mitski adj. mythical mjestobqustiteq n. m. administrator mladenac n. m. infant, baby, kid; bogomladenac infant-God

66

mnogobo`ac

monah

mnogobo`ac n. m. pagan mnogogovorqiv adj. talkative, wordy mnogogovorqivost n. f. wordiness mnogo`enac n. m. polygamist mnogo`enstvo n. n. polygamy mnogoli~nostan adj. multi-faceted; multi-personal mnogomilostiv adj. merciful mnogona~alije n. n. multiple authority, pluralism mnogoobraznost n. f. variety, diversity mnogosa`aqiv adj. compassionate mno{tven adj. multiple mno{tvenost n. n. multiplicity molba n. f. invocation, entreaty, prayer, petition moleban n. f. moleben (public prayer meeting); odslu`iti blagodarewe hold a thanksgiving service molitva n. f. prayer; intercession; petition; molitveno tihovawe prayer of silence; molitva srca prayer of the heart; molitva uma prayer of the mind; (molitveni) ~asovi prayer(s) of the hours; molitva pred Jevan|eqe pre-gospel prayer molitven adj. prayerful, devotional; molitveni dom prayer house, place of worship molitvenik n. m. prayer book, book of prayers; (cath. eccl) breviary; man of prayer molitvoslov cf. molitvenik moliti v. pray, ask; beseech, entreat; moliti (se) Bogu pray to God mol~anije n. n. hesychasm mol~alnik n. m. hesychast, speechless/mute person moqewe n. n. supplication monarh n. m. monarch, king, ruler, tsar monarhizam n. m. monarchism monarhija n. f. monarchy monarhijski adj. monarchic(-al) monarhista n. m. monarchist monah n. m. monk; primiti mona{ki zavet take monastic vows

67

monahiwa

muhamedanac

monahiwa n. f. nun; postati monahiwa take the veil mona{ki adj. monastic; mona{ka ode}a monastic clothes mona{tvo n. n. monasticism, monkhood monizam n. m. monism monisti~ki adj. monist monogamija n. f. monogamy monogamist n. m. monogamist monoteizam n. m. monotheism monoteist n. m. monotheist monotelitizam n. m. Monothelitism monofiziti n. pl. Monophysites monofizitizam n. m. monophysitism montanizam n. m. montanism moral n. m. morals, morals and manners; morality, ethics moralan adj. moral, ethical moralist n. m. moralist mormon n. m. Mormon (adherent of the sect of the last days) mormonizam n. m. Mormonism mo} n. f. majesty, might mo}an adj. mighty, powerful mo{ti n. pl. relics; netrule`ne mo{ti incorruptible relics; prenos mo{tiju translation of the relics mr`wa n. f. hatred, grudge mrzeti v. hate, bear a grudge (against) sb; resent mrzovoqa n. f. despondency mrzovoqan adj. despondent mudar adj. prudent; sage, sapient; wise mudrac n. m. sage, wise man; Mudraci The Magi mudrovawe n. n. philosophizing mudrovati v. philosophize mudrost n. f. wisdom muzika n. f. music, singing; duhovna muzika church music/chant muka (stradawe) n. f. torment, torture; tribulation musliman n. m. Mussulman, Moslem muslimanski adj. Mohammedan muftija (mosl.) n. m. mufti, head of Moslem religious community muhamedanac n. m. Mohammedan

68

muhamedanstvo

mu~iti

muhamedanstvo n. n. Mohammedanism, Islam mu~enik n. m. martyr, sufferer mu~enikoslov n. m. cf. martirologion mu~eni~ki adj. martyrly, suffering; podvr}i se mu~eni~koj smrti martyrize mu~eni{tvo n. n. martyrdom, suffering mu~ewe n. n. torture, torment mu~iteq n. m. torturer, tormentor mu~iteqski adj. painful, poignant, agonizing mu~iti v. torment; torture

69

N
nadbedrenik n. m. shield, epigonation navesti (na) v. incite, induce, impel, stimulate nagrada n. f. compensation nada n. f. hope; `iveti u nadi live/feed on hope; la`na nada vain, false hope; davati nadu give hope nadbiskup n. m. archbishop, prelate; primate nadgrobni adj. sepulchral, over a grave; nadgrobni natpis epitaph; nadgrobni kamen tomb-stone; nadgrobni spomenik burial monument nadila`ewe n. n. cf. transcendentnost transcendence nadi}i, nadilaziti v. transcend, surpass nadmen cf. ohol nadnebesni adj. heavenly nadsvo|en adj. (arch) domical nadsu{tastven adj. super-essential, transcendent Nazare}anin (`iteq Nazareta) n. m. Nazarene naitije n. n. infusion (of the Holy Ghost), inspiration najsvetiji adj. most reverend, most holy naklonost n. f. good-will, favour nalo`nica n. f. concubine namesnik n. m. vicar; vicegerent, deputy; superior (of a monastery) namesni{tvo n. n. vicegerency; vicariate napad n. m. attack, aggression, onset napadati v. attack, fall upon; assail, assault napast n. f. harm, misfortune, disaster; uvoditi u napast lead into misfortune naprsni adj. born on the breast; naprsni krst pectoral cross napustiti v. forsake, leave naravou~enije n. n. morality, moral, moral admonition

70

nare~en

nebeski

nare~en adj. (as a noun) ones betrothed, affianced bride; ones betrothed, affianced husband nasititi (se) v. sate, satisfy, fill up with; be filled (up with sth) nasla|ivawe n. n. enjoyment, delight nasla|ivati (se) v. enjoy, be delighted with, rejoice at nasledan adj. hereditary naslediti v. inherit; succeed naslednik n. m. heir, inheritor nasle|e n. n. inheritance, heritage; succession; o~evo nasle|e, o~evina patrimony nasle|ivawe (naslednost) n. n. inheritance, heredity, hereditability nastava n. n. teaching, schooling; tutorship nastavnik cf. u~iteq nastati v. originate, arise, start nastojateq n. m. prior, superior, father-superior (of a monastery); archpriest, dean (of a cathedral) nastojateqnica n. f. prioress, mother superior nastrojewe n. n. purpose, aim; end natprestolan adj. above the altar natprirodan adj. supernatural, transcendent nauka n. f. science; hri{}anska nauka Christian science nau~an adj. scientific; technical nau~nik n. m. scientist nafora n. f. Antidoron (gr. instead of the gift), consecrated bread na~alnik n. m. superior, chief; author na~alo n. n. beginning, commencement, start; religiozna na~ela religious principles na~alstvo (angelski ~in) n. n. principality na~alstvovati v. command, take the lead, be at the head of; preside (at the liturgy) na~alstvuju}i adj. principal celebrant nebesa n. pl. heavens nebeski adj. heavenly, celestial, supercelestial; bodiless; nebeska Crkva Church in heaven; nebeske sile bodiless powers; nebeska vojska heavenly hosts; Church Militant; Car Nebeski celestial Father, our Heavenly Father

71

nebi}e

nezadovoqan

nebi}e n. n. non-being, non-existence, non-entity neblagodaran adj. ungrateful; cf. nezahvalan neblagodarnost n. f. ingratitude; cf. nezahvalnost nebo n. n. sky; heaven; biti na sedmom nebu be filled with joy neveran adj. faithless, unfaithful; untrustworthy; ungodly, unholy nevernik n. m. infidel, unbeliever, impious/faithless person neverni{tvo n. n. faithlessness, incredulity, irreligion, unbelief neveruju}i n. m. unbelieving, unbeliever nevesta n. f. bride, engaged girl; nevesta nenevesna unwedded bride; Hristova nevesta spouse of Christ neve{tastveni adj. bodiless, incorporeal; immaterial nevidqiv adj. invisible, imperceptible; nevidqivi svet invisible light/creation nevidqivost n. f. invisibility nevin adj. guiltless, innocent nevinost n. f. guiltlessness, innocence; chastity, purity nevoqa n. f. adversity; woe; tribulation nevoqan adj. involuntary, undeliberate, against ones will nedeqa n. f. week, Sunday; Lords Day; nedeqa prva (posta), ~ista, nedeqa pravoslavqa Orthodoxy Sunday; nedeqa tre}a posta, krstopoklona the third week of Lent; Cvetna nedeqa Palm Sunday; Svetla nedeqa Easter Week; Strasna sedmica Holy Week, Passion Week; Tomina nedeqa Quasimodo Week, 1st week after Easter; Nedeqa svetih Sunday of all Saints nedobronameran adj. evil-disposed, malevolent nedobronamernost n. f. ill-will, malevolence nedokaziv adj. unfounded, not supported by evidence nedokazivost n. f. absence/want of proof nedoku~iv adj. unfathomable nedose`an adj. indescribable, incomprehensible nedostojan adj. unworthy, undeserving nedostojnost (nedoli~nost) n. f. indignity, unbecomingness nezaboravan adj. ever-memorable, unforgettable nezavisan adj. independent nezavisnost n. f. independence nezadovoqan adj. unsatisfied, discontented

72

nezadovoqstvo

nematerijalan

nezadovoqstvo n. n. dissatisfaction, discontent nezazoran adj. blameless nezakonit adj. illegal, unlawful; unjust; nezakonito dete illegitimate child nezakonitost n. f. illegitimacy, illegality nezamisliv adj. unthinkable, impossible, inconceivable nezahvalan adj. ingrateful, ungrateful, thankless nezahvalnost n. f. ingratitude, ungratefulness, thanklessness nezemaqski adj. unearthly, celestial; nezemaqsko bla`enstvo celestial bliss nezlobiv adj. not vengeful, kind, meek, good-natured nezlobivost n. f. mildness, gentleness, good nature neznabo`ac n. m. infidel, heathen; Gentile neznabo`a~ki adj. pagan, heathen, gentilish neznabo{tvo n. n. paganism, infidelity neznawe n. n. ignorance neizmewiv adj. invariable, unalterable neizmeran adj. immeasurable, measureless, illimitable, infinite; unfathomable neizmeriv cf. neizmeran neiskazan adj. ineffable, inexpressible; unutterable, unspeakable; neiskazana sladost unspeakable delight; neiskazana dobrota unspeakable goodness neiscrpan adj. inexhaustible; neiscrpni izvor everlasting source nekanonski adj. extracanonical, uncanonical (text, book) nekonformizam n. m. recunsancy, non-conformism nekonformist n. m. recusant, non-conformist nekoristoqubiv adj. unselfish, disinterested nekoristoqubivost n. f. unselfishness, disinterestedness nekrolog n. m. necrologue nekr{ten adj. unchristened nelicemeran adj. not hypocritical, sincere, frank nemaran adj. careless, negligent nemarnost n. f. negligence, carelessness nematerijalan adj. immaterial

73

neme{awe

neosetqivost

neme{awe n. n. non-intervention, non-interference; neme{awe u crkvene poslove non-intervention in Church affairs nemilosrdan adj. pitiless, unmerciful, inclement, cruel nemilosrdnost n. f. inclemency, mercilessness, cruelty nemilost n. f. disgrace, disfavour, discredit; pasti u nemilost (kome) fall into disgrace nemilostiv adj. unmerciful; ungracious, severe nemoral n. m. immorality nemoralan adj. immoral nemo} n. f. infirmity; sickness, illness; weakness, helplessness, feebleness nemo}an adj. feeble, ill, sick, weak, helpless nenavideti v. hate, detest, abhor; bear a grudge against sb, feel hatred towards sb nenavidnik n. m. hater, detester, bitter enemy nenevesna (Nevesta) adj. not betrothed (of the Holy Virgin); unwedded neobja{wiv adj. unexplainable neoboriv adj. irrefutable, undeniable; neoboriv dokaz incontrovertible evidence neoborivost n. f. irrefutability neobrezan adj. uncircumcised neobuhvativ adj. uncircumscribed, immense, boundless neobuhvativost n. f. immensity, boundlessness neokaqan adj. unspotted, undefiled neokatolicizam n. m. neo-Catholicism neokatoli~ki adj. neo-catholic neopipqiv (neshvatqiv) adj. intangible neopisiv adj. inexpressible, unspeakable, indescribable neopredeqen adj. vague, uncertain neopredeqenost n. f. vagueness, uncertainty neoprostiv adj. unforgivable, unpardonable neophodan adj. necessary, needed, urgent, pressing neophodnost n. f. necessity, need, want; urgency neosve}en adj. unhallowed, unconsecrated neosetqiv adj. insensitive, insensible; unconscious neosetqivost n. f. insensitivity, insensibility

74

neoskrnavqen

neposti`an

neoskrnavqen adj. inviolate neosnovan adj. groundless, ungrounded, proofless, unfounded neosnovanost n. f. groundlessness, unfoundedness neosporiv adj. indisputable, incontestable neosporivost n. f. indisputability neosu|en adj. blameless, without condemnation neosu|eno adv. without condemnation neofit n. m. proselyte; novice neplodan adj. unfruitful, barren neplodnost n. f. unfruitfulness, bareness nepobediv adj. invincible, unconquerable nepobedivost n. f. invincibility nepobo`an adj. impious, atheist, ungodly, irreligious nepobo`nost n. f. impiety, irreligion, godlessness nepovinovawe cf. neposlu{nost nepovrediv adj. sacred, inviolable nepogre{iv adj. impeccable, infallible; unerring, correct nepogre{ivost n. f. impeccability, infallibility; papska nepogre{ivost (nezabludivost) the infallibility of the Pope nepokajan adj. impenitent, unrepentant nepokolebqiv adj. firm, steady, unshakable; unceasing; nepokolebqivo ube|ewe unshakable conviction; ostati nepokolebqiv stand firm nepokolebqivost n. f. firmness, steadiness, stoicalness nepokoran adj. disobedient, refractory, recalcitrant, indocile nepokornost n. f. recalcitrance, indocility; insubordination nepomirqiv adj. unloving; irreconcilable neponovqiv adj. unrepeatable neporo~an adj. immaculate, undefiled, chaste; blameless, irreproachable neporo~nost n. f. purity, chastity, immaculacy; blamelessness, irreproachability neposve}eni n. pl. the profane, uninitiated neposlu{an adj. disobedient, undutiful neposlu{nost n. f. disobedience, undutifulness, insubordination nepostidan adj. blameless; invincible neposti`an adj. incomprehensible, inscrutable

75

neposti`nost

nerazumnost

neposti`nost n. f. incomprehensibility, inscrutability nepotreban adj. dissolute, worthless, useless nepouzdan adj. trustless, unreliable nepravda n. f. injustice; falsehood, untruth, lie nepravedan adj. unjust; unrighteous; untrue, false nepravednost n. f. untruthfulness, falsehood, injustice nepravoslavan adj. not orthodox neprekidan adj. perpetual, continuous, unbroken, uninterrupted; everlasting neprestan adj. continuous, unceasing nepresu{an adj. inexhaustible; nepresu{an izvor everlasting source neprijateq n. m. adversary; foe, enemy, the enemy of mankind, the old Adversary neprijateqski adj. hostile, enemical neprijateqstvo n. n. enemity, hostility nepristrasan adj. impartial, unbiased nepristrasnost n. f. impartiality nepristupan adj. unapproachable, inaccessible nepristupnost n. f. inaccessibility neprolazan adj. incorruptible nepromenqiv adj. permanent, changeless nepromenqivost n. f. permanence, changelessness, unchangingness, unchangeableness, unalterableness nepropadqiv adj. incorruptible nepropadqivost n. f. incorruptibility nerazdeqiv adj. undivided, indivisible, inseparable; nerazdeqivo adv. without separation nerazdeqivost n. f. indivisibility nerazlu~an adj. inseparable; nerazlu~no adv. inseparably nerazlu~nost n. f. inseparability nerazuman adj. unreasonable, unwise, foolish, without understanding nerazumevawe n. n. incomprehension, lack of understanding; misunderstanding nerazumqiv adj. incomprehensible, obscure nerazumnost n. f. unreason, foolishness, folly

76

neraskidiv

neumoqivost

neraskidiv adj. unbreakable; indissoluble neraskidivost (braka) n. f. indissolubility nerukotvoren adj. not of human making; nerukotvorena ikona a Holy image; a Veronica image nesabla`wena adj. undefiled nesavr{en adj. imperfect, incomplete nesavr{enost n. f. imperfection, incompleteness neskveran adj. spotless nesklad n. m. dissonance, inconsonance; (nesloga) discord, disunion; nesklad mi{qewa difference of mind (of opinions) nesliveno adv. without confusion neslobodan adj. unfree neslo`an adj. unharmonious, discord nesmetan adj. without offense nespoznatqiv adj. unknowable nespoznatqivost n. f. unknowability nesposoban adj. incapable, unable nesposobnost n. f. inability, non-ability nesre}a n. f. misfortune, ill-luck, unhappiness; navu}i na sebe nesre}u get into trouble nesre}an adj. unfortunate, ill fated, luckless; unhappy, sorrowful nestorijanac n. m. Nestorian nestorijanstvo (nestorijanizam) n. n. Nestorianism neshvatqiv adj. inconceivable netelesan adj. incorporeal netrpeqiv adj. intolerant netrpeqivost n. f. intolerance netrule`an adj. incorruptible, imperishable, undefiled, undecayed; netrule`no without defilement netrule`nost n. f. immortality, incorruptibility neugasiv adj. unquenchable, inextinguishable neuzdr`qiv adj. intemperate, incontinent neuzdr`qivost n. f. intemperance, lack of self-control neumeren adj. immoderate, intemperate; over-indulgent neumerenost n. f. gluttony; immoderation neumoqiv adj. inexorable, implacable neumoqivost n. f. inexorability, implacability

77

neumoran

norma

neumoran adj. tireless, indefatigable neumorno adv. indefatigably neuni{tiv adj. imperishable neute{an adj. disconsolate, inconsolable neute{nost n. f. disconsolateness, disconsolation neutoqiv adj. unappeasable, insatiable, unquenchable; neutoqiva glad insatiable hunger; neutoqiva `e| unquenchable thirst nehotice adv. of ignorance, involuntarily necelomudren adj. unchaste, immodest, lewd, lustful necelomudrenost n. f. unchastity, immodesty, lewdness, lust ne~asnost n. f. dishonesty, want of probity ne~astan adj. dishonest, dishonourable, ignominious, infamous ne~astivi n. m. the devil, Satan ne~ist adj. vile, impure, full of impurity; evil; ne~isti duh evil spirit; ne~ista sila the devil, Satan ne~istota n. f. defilement, impurity ne~ove~an adj. inhuman, cruel, barbarous, brutal ne~ove~nost n. f. inhumanity, cruelity, cruelness, barbarity, brutality ni`i adj. nether; lower; inferior; ni`i ~inovi minor orders nizak adj. low; mean; nizak glas deep voice; niska du{a mean soul; nizak poklon profound bow, reverence Nikoqdan cf. Sveti Nikola St. Nicolas the Wonderworker nisposlati v. send down (from heaven) nishoditi cf. silaziti nihilizam n. m. nihilism nihilist n. m. nihilist ni{~i adj. poor, indigent; ni{~i duhom poor in spirit nov adj. new, recent, fresh, modern; Novi Zavet New Testament novobra~an adj. newly married novogodi{wi adj. of the new year novozavetni adj. of the New Testament novoizabrani adj. newly elected/chosen novokr{ten n. m., n. f. newly baptized man or woman novoro|en adj. newly born norma n. f. norm, rule, standard

78

normalan

nuncije

normalan adj. normal, sane (mentally) nu`an adj. necessary, needed, required nu`da n. f. necessity, need; want, poverty nu`nost n. f. necessity nuncije n. m. legate, nuncio

79

O
obavezati v. bind, oblige, obligate obavezuju}i adj. binding, compulsory, obligatory, obliging obezglaviti v. behead, decapitate obezglavqivawe n. n. beheading, decapitation obezli~ewe n. n. disincarnation obezli~iti v. disincarnate obesmrtiti v. immortalize, eternize obe}awe n. n. vow, promise obe}ati v. promise obe{~astiti v. dishonour, disgrace obitavali{te n. n. habitation, dwelling-place, home, residence obitavati v. inhabit, dwell, live, reside obiteq n. f. holy abode, convent, cloister, monastery obi}etvoriti v. ontologize obi~aj n. m. custom, tradition obi~ajan adj. common, usual objava n. f. manifestation objaviti v. make clear (to); announce, declare, proclaim; manifest objasniti v. explain, explicate, interpret obja{wewe n. n. explanation, elucidation, comment obja{wiv adj. explicable, explainable objektivan adj. objective, unbiased objektivnost n. f. objectiveness oblagodatiti v. sanctify in Grace oblagoda}en adj. sanctified in Grace, rich in the blessings of heaven obla~iti v. enrobe, clothe, dress, vest, attire (a priest); obla~iti se put on priestly vestments; obu}i se u telo endure the flesh obmana n. f. cheat, deceit, delusion; fraud

80

obmanuti

obretewe

obmanuti (obmawivati) v. cheat, deceive, delude obmawuju}i adj. deceptive, deceitful, delusive, illusive, illusory, fraudulent obnova (obnovqewe) n. f. regeneration, restoration, renewal, renovation obnoviti v. restore, renew, renovate; revive obogotvorewe n. n. deification, apotheosis obogotvoriti v. deify; make men like God, rank among the gods; idolatrise, worship idols obo`avawe n. n. adoration obo`avati v. adore obo`ewe n. n. divinization; deification; Theosis (gr.); idolization obo`iti v. divinize, deify; idolize obraz n. m. shape, form, image, appearance; obraz Bo`iji Imago Dei; po Bo`ijem obrazu created after Gods image; obraz `ivota way/mode of life obrazovan adj. educated, learned obrazovawe n. n. formation, constitution, make-up; education; dati obrazovawe educate; osnovno obrazovawe primary education; sredwe obrazovawe secondary education; visoko obrazovawe higher education obrazovati v. form, make up, organize, shape; educate obra}ati (obratiti) v. turn into, change, convert, christianize; obratiti u katoli~ku veru catholicize; obratiti pa`wu na pay attention to; obra}ati se appeal, address; (Bogu) return to God obra}enik n. m. proselyte obra}ewe n. n. conversion (of sinners) obred n. m. rite; ritual; ceremony, church office; vr{ewe obreda, ~inodejstvovawe administration obredan adj. ritual, ceremonial obrednost n. f. ceremonial part of worship obrezawe n. n. circumcision; Obrezawe Gospoda Isusa Hrista the Circumcision of Christ obrezati v. circumcise obretewe n. n. finding, discovery; obretewe ^asnog krsta invention of the Cross

81

obru~ewe

ode}a

obru~ewe n. n. promise obuzdati (obuzdavati) v. repress, restrain, check, control; obuzdavati svoje strasti control ones passions ovaplotiti v. embody, incarnate, personify; ovaplotiti se be/become incarnate, take flesh, assume a human body ovaplo}en adj. corporal, incarnate; ovaplo}ena li~nost corporate personality; ovaplo}eni Bog God-incarnate ovaplo}enski adj. incarnational ovaplo}ewe n. n. incarnation, assuming a human body ovekove~ewe n. n. perpetuation ovekove~iti v. perpetuate, immortalize, eternize ovladati v. possess, be in possession (of), have power (over sth), master ovca n. f. sheep; zabludela (izgubqena) ovca stray/lost sheep ogaw n. m. fire, flame; `rtveni ogaw altar-fire; ogwem i ma~em (re{avati stvari) with fire and sword ogla{eni adj. catechumen; ogla{eni, iza|ite dismissal of the catechumens ogwen adj. flaming ogovarawe n. n. slander, defamation ogovarati v. slander, defame, verbally abuse ogor~en adj. afflicted, distressed, bitter ogor~ewe n. n. affliction, grief, heart-sore ogor~iti v. afflict, grieve ograni~en adj. circumscribed ograni~iti v. circumscribe odbijawe n. n. reprobation; repudiation odbijati v. reprobate; repudiate odbrambeni adj. defensive, protective odbrana n. f. apology odbraniti cf. braniti odevati cf. obla~iti ode`da n. f. garment, raiment, vestment odelotvorewe n. n. actualization, realization odelotvoriti v. actualize, realize ode}a n. f. canonicals

82

odlu~ewe

ozaren

odlu~ewe (iz Crkve) n. n. excommunication, interdiction, interdict, anathema; cf. izop{tewe odlu~iti (iz Crkve) v. excommunicate, interdict, anathematize, curse by bell, book and candle; cf. izop{titi odmazda n. f. vengeance odmazditi v. retribute odmetnik (otpadnik) n. m. apostate odnos n. m. relationship, relation odnositi (se) v. concern, have to do with; regard odobrewe n. n. approval, consent, assent; approbation odobriti v. approve, assent, consent, be pleased to do sth odoleti v. withstand odrediti v. determine odre}i se v. deny, reject, repudiate, foreswear, renounce; abdicate, abjure odricawe n. n. rejection, renunciation; denial, negation; abnegation, abdication (of sovereignty), abjuration, repudiation odricati v. deny, disavow, reject, renounce odslu`iti v. finish/be through the divine service odstupati v. withdraw oneself from, refrain, apostatize, abjure (religion) odstupnik n. m. apostate; abjurer, renegade, forsaker of religion; impious; atheist odstupni{tvo (otpadni{tvo) n. n. apostasy; atheism; conversion oduhoviti v. spiritualize, inspire oduhovqewe n. n. spiritualization, inspiration odu{eviti v. animate, inspire, kindle; odu{eviti se be/get animated, enthusiastic, inspirited odu{evqewe n. n. enthusiasm, inspiration o`alo{}en adj. grief-stricken o`iveti (o`ivqavati) v. come/restore to life, give life to, rise from the dead; revive, recover ones spirits o`ivquju}i adj. reviving, renewing, vivifying o`ivotvorewe n. n. revival, animation, reanimation ozakoniti v. legalize, authorize ozaren adj. radiant, brilliant, bright

83

ozarewe

opravdawe

ozarewe n. n. divine light, enlightening, illumination ozariti v. enlighten, light up, illuminate okajavawe n. n. expiation okajavati v. expiate oko n. n. (pl. o~i) eye; oko za oko, zub za zub an eye for an eye and a tooth for a tooth, return flesh for flesh; duhovno oko minds eye; umne o~i srca (intellectually) discerning eyes okon~ati v. finalize, finish okrepiti v. strengthen, fortify, refresh okrepqewe n. n. strengthening; refreshment Oktoih n. m. Octoechos; cf. Osmoglasnik okultan adj. occult okultizam n. m. occultism okultist n. m. occultist okusiti v. taste, relish; okusiti spokoj enjoy rest; okusiti smrt to taste death oli~avawe (oli~ewe) n. n. impersonation oli~avati v. impersonate, personify, embody oli~nostiti v. personify, impersonate, embody oli~nostwewe n. n. personification, impersonation, embodiment oltar n. m. altar, sanctuary, Lords table; chancel (in the Greek church); oltarska ikona altarpiece; oltarski ~ar{av, pokriva~ za ~asnu trpezu altar-cloth omivawe (obredno prawe ruku) n. n. washing, ablution; obred omivawa ruku za vreme slu`be lavado omilitika n. f. homiletics omilija n. f. homily omofor n. m. omoforion ontologija n. f. ontology ontolo{ki adj. ontological opelo n. n. funeral rite/service; odr`ati opelo perform a funeral service opipqiv adj. tangible opit n. m. experience opovrgavawe n. n. refutation, confutation, disproof opovrgnuti v. refute, confute, disprove opravdawe n. n. justification, exculpation; apology

84

opravdati

osvetoqubivost

opravdati v. justify, exculpate oprostiv adj. excusable, pardonable oprostiti v. forgive; absolve; pardon opro{taj (opro{tewe grehova) n. m. forgiveness, absolution; pardon, remission; dati opro{taj grehova grant remission of sins; opro{tewe duga excuse of debt opsedati v. besot, infatuate, take possession of opsednut adj. possessed optu`ba n. f. accusation, accusal, charge; krivi~na optu`ba imputation (of a crime) optu`iti (tu`iti) v. accuse, charge with, impute; indict; incriminate; prosecute ophoditi v. encircle, surround; ophoditi se do/manage with, treat, serve op{te`iteqni adj. communicative; op{te`iteqni ustav monastic coenobitic regulations/statutes op{te`i}e (kinovija) n. n. coenobium, community life op{ti adj. common, general, total, public op{tina n. community, parish, fraternity op{tinski adj. communal, of the community op{titi v. associate, relate; op{titi s Bogom walk with God orar n. m. orarion; stole (of a deacon) organist n. m. organ-player orguqe n. pl. organ oreol n. m. aureole, halo, nimbus osama n. f. solitude; seclusion osamiti se v. seclude oneself osamqen adj. solitary; lonely osamqenost n. f. seclusion Osana interj. Hosanna osveta n. f. vengeance, revenge osvetiti (osve{tati) v. consecrate, sanctify; hallow; inaugurate; osvetiti crkvu consecrate a church osvetiti (se) v. avenge, revenge, take revenge, vindicate osvetoqubiv adj. revengeful, vindictive osvetoqubivost n. f. vindictiveness, revengefulness

85

osve}ewe

otac

osve}ewe n. n. consecration, sanctification; osve}ewe hleba i vina consecration of the bread and wine; osve}ewe jeleja extreme unction osve}uju}i adj. consecrating, inaugural, dedicating osve{tati cf. osvetiti oseniti v. shed, spread sth over sb; bless, sanctify; oseniti krsnim znakom bless with the sign of the cross oset n. m. sense osetiti (ose}ati) v. feel; touch, sense ose}awe n. n. feeling, emotion; plemenita ose}awa noble sentiments oskvrniteq n. n. defiler, profaner, polluter oskvrnuti (oskrnaviti) v. assail, defile, profane, desecrate, violate; oskrnaviti se defile oneself, be defiled, profaned oskrnavqen adj. corrupt, defiled oskrnavqewe n. n. defilement, desecration, profanation, violation; oskrnavqewe hrama profanation of a temple oslabiti v. weaken, enfeeble osloboditeq n. m. redeemer, deliverer, liberator osloboditi v. free, liberate, set free, release from, deliver from oslobo|ewe n. n. liberation, deliverance, setting free; oslobo|ewe od zaveta affranchisement Osmoglasnik n. m. Antiphonary, Octoechos osnova n. f. base, basis, foundation, beginning osnivawe n. n. foundation, establishment osnivati (osnovati) v. found, lay the foundation, establish osniva~ n. m. founder ostaci n. pl. remains, remainder; posmrtni ostaci mortal remains, relics osuda n. f. condemnation, conviction; crkvena osuda aggravation; ve~na osuda eternal censure osuditi v. condemn, doom; (osu|ivati) blame, criticize, censure osu|en adj. damned, doomed osu|ivawe n. n. criticism, censure otac n. m. father, abba; Bog Otac God the Father; O~ena{ Pater noster, the Lords prayer; duhovni otac spiritual father; Otac nebeski Celestial Father; Sveti oci holy fathers, the fathers of the Church

86

ota~ki

ot{elni~ki

ota~ki adj. patristic, fatherly, paternal otaxbina n. f. home-country, native country, motherland otaxbinski adj. home-country, native country, motherland oteloviti se v. become incarnate, be made man; cf. ovaplotiti se otelovqewe n. n. incarnation, taking human flesh, assuming the human body, embodying in flesh (in a human form) otkriven adj. open, revealed, manifest, exposed, uncovered; otkriveno bogoslovqe revealed religion otkrivewe n. n. revelation, exposure, showing, manifesting, disclosure; Otkrivewe Book of Revelation, Apocalypse; otkrivewe apostola Jovana St. Johns revelation otkriti v. reveal, manifest, show, expose, disclose, display, uncover, unveil otpadawe n. n. falling away, breaking away; defection from the Church otpadnik n. m. apostate, renegade otpadni{tvo n. n. apostasy otpasti v. fall off / break away; defect from the Church otpraviti v. send; exercise, practice, administer (divine service); otpravqati sopstvene du`nosti exercise ones duties otpravqawe n. n. sending; celebration, performance (of religious rites) otpusni adj. dismissal; absolutory; otpusna pesma recessional, dismissal hymn otpust n. m. dismissal otpustiti v. let go, dismiss; pardon, forgive; remit; otpustiti u miru let depart in peace; otpustiti grehe absolve/remit ones sins otpu{tewe (grehova) n. n. absolution, pardon, remittent, remission, release; javno otpu{tewe grehova general absolution; potpuno otpu{tewe plenary remission otrok n. m. youth, child, boy, adolescent otrokovica n. f. girl, lass, adolescent otu|ewe n. n. alienation, estrangement otu|iti v. alienate, estrange ot{elnik n. m. anchorite, hermit; cf. pustiwak ot{elnica n. f. anchoress, hermitess ot{elni~ki adj. hermitical

87

ot{elni{tvo

o~i{}ewe

ot{elni{tvo n. n. hermitic life ohol adj. haughty; proud; vainglorious oholost n. f. vainglory, haughtiness oceubistvo n. n. patricide oceubica n. m. patricide o~ajavati v. be in despair, be desperate o~ajawe n. n. despair, heart-break, despondency; upasti u o~ajawe give oneself up to despair o~ekivawe n. n. expectation, hope; van svih o~ekivawa beyond expectation, against all probability o~ekivati v. expect, hope for, look for, set hope on O~ena{ n. m. Lords prayer, Pater Noster (lat.) o~igledan adj. manifest, evident o~inski adj. fatherly, paternal o~instvo n. n. fatherhood o~istiti v. purify, clear, justify, exonerate, purge away; cleanse, blot (out); chasten; o~istiti se purify oneself o~i{}ewe n. n. purification, exoneration, justification, sanctifying; obred o~i{}ewa februation

88

P
pad n. m. fall, transgression, the Fall (of Adam) padawe n. n. falling, destruction; moralno padawe degradation padati v. fall, fall down, degrade, be ruined, be degraded; pali an|eo fallen angel paganski adj. pagan paganstvo n. n. paganism pa`qiv adj. attentive, mindful; careful pa`qivost n. f. attentiveness, mindfulness; regard, consideration pa`wa n. f. attention, care, application, heed; obra}ati pa`wu (na) pay attention to pakao n. m. (gr. bibl.) Hades, hell paklen adj. hellish, infernal pali cf. padati pamjat cf. se}awe; vje~naja pamjat everlasting remembrance panagija n. (gr.) panagia (an image of the Virgin Mary worn as a pendant by Bishops); Velika Panagija Great Panagia (Virgin Oranta) panakamilavka n. f. skouphos with a veil panteizam n. m. pantheism panteista n. m. pantheist panteisti~ki adj. pantheistic papa n. m. pope, Pontiff; (titula rimskog episkopa) the Holy Father papizam n. m. popery, papistry, papism papist n. m. papist papisti~ki adj. popish, papist papski adj. papal; pontific(al); papska mitra tiar, tiara papstvo n. coll. papacy, popedom; pontificate papstvovati v. occupy the Holy See parastos n. m. requiem service; office for the dead; parastos

89

paroh

Petrovdan

paroh n. m. parson, parish priest; vicar, rector parohija n. f. parish parohijan n. m. parishioner; parohijani congregation parohijski adj. parochial, parishional; parohijska crkva parish church; parohijski sve{tenik parish priest; parohijski dom n. m. parish home (rectory) Parusija n. f. Parousia pastva n. f. flock, herd pastir n. m. shepherd; Dobri pastir the Good Shepherd pastirski adj. pastoral, pastorly; pastirska slu`ba pastoral service pastirstvo n. n. pastorship, prelacy pastor n. m. (prot.) pastor, minister; pastor disident non-conformist minister pastorski adj. pastorly pasha n. f. (Jewish) Pascha, Passover; (Christian) Easter, Easter Sunday; Easter-week; pashalan adj. paschal; Easter; pashalna nedeqa Easter Week; pashalno jaje paschal egg; pashalno jagwe paschal lamb; pashalni ciklus (~etrdesetnica) paschal cycle patrijarh n. m. patriarch; catholicos; Va{a svetosti Your Holiness (obra}awe) patrijarhalan adj. patriarchal patrijar{ija n. f. patriarehate patrijar{ijski n. m. patriarchal, patriarchic patrologija (patristika) n. f. patristics, patrology; books by Holy Fathers pevawe n. n. singing; crkveno pevawe choir service peva~ n. m. singer, chanter, chorister Pedesetnica n. f. Pentecost, Whitsuntide pedesetni~ki adj. Pentecostal pesma (crkvena) n. f. hymn, psalm, canticle, canon; Pesma nad pesmama Song of Songs, the Song of Solomon pesmopevac, psalmopojac n. m. the psalmist petak n. m. Friday; Veliki petak Good Friday Petokwi`je n. n. Pentateuch Petrovdan n. m. St. Peter and St. Paul, Midsummers Day; petrovski post the Fast of the Apostles

90

pe~at

pobedonosan

pe~at n. m. seal, stamp/printing; letters; crkveni pe~at Slavonian or ecclesiastical letters; pe~at dara Duha Svetoga obsignation; Kainov pe~at the brand of Cain; pe~at rimskog pape s likom Svetog Petra fishers ring, the seal of the fisherman; nositi pe~at bear the stamp pijetizam n. m. pietism pijetisti~ki adj. pietistic pismo n. n. scripture, writing; letter; Sveto Pismo Holy Scripture plamen n. m. flame, fire plamen adj. flamy, ardent, fiery, fervent pla~ n. m. weeping, crying; Pla~ Jeremijin the Lamentation of Jeremiah; pla~ Majke Bo`ije Pieta, the Lamentations of Good Friday pla{tanica n. f. the Eileton, shroud (in which our Saviour was wrapped when He was laid in the tomb), holy handkerchief; representation of our Saviour in the grave plemenit adj. noble plemenitost n. f. nobility plod n. m. fruit; plod ~reva (utrobe) the fruit of the womb; zabraweni plod forbidden fruit; plodovi truda the fruits of labour; donositi ploda bear fruit plodan adj. fruitful, fertile plodnost n. f. fertility, fruitfulness plodonosan adj. bearing fruit plot n. f. flesh, body cf. telo plotski adj. fleshly, bodily, carnal pluralizam n. m. pluralism; cf. mnogona~alije pnevmatologija n. f. pneumatology pnevmatolo{ki adj. pneumatological pobeda n. f. victory, triumph; odneti pobedu conquest, gain victory (over) pobediti v. conquer, triumph; prevail (of ideas, theories), overcome (vices) pobednik n. m. victor, triumpher, conqueror pobedni~ki adj. victorious, triumphant pobedonosan cf. pobedni~ki

91

pobedonosac

podvi`nik

pobedonosac adj. vanquisher, conqueror; Sveti Georgije Pobedonosac St. George the Victorious pobesneti v. get frantic, be/become possessed with passions pobo`an adj. pious, devout; godly, god-fearing; saintly pobo`nost n. f. piety, godliness, devotion pobornik n. m. defender, advocate pobuda n. f. impulse, motive, spur; slediti pobude srca follow the heart; prirodna pobuda natural impulse pobuditi v. awake, arouse, rouse; incite, stimulate, stir; pobuditi interesovawe, zavist arouse attention, envy poverewe n. n. trust, confidence, faith; zloupotrebiti ne~ije poverewe abuse/betray ones confidence; li{iti (koga) poverewa discredit; izgubiti poverewe lose confidence; slepo poverewe blind faith; dostojan poverewa trustworthy pove~erje n. n. Compline (service after vespers); veliko pove~erje great compline; malo pove~erje small compline povu}i se v. retreat; withdraw; retire pogibeq n. f. death, destruction, doom, ruin, perdition; sin pobigli the son of perdition pogibeqan adj. pernicious, disastrous, fatal poginuti v. perish, get ruined, be destroyed, come to perdition, go to ruin poglavar n. m. primate poglavarstvo n. n. supremacy, domination pogorditi se v. become proud of, pride oneself upon sth, magnify oneself pogreb n. m. burial, funeral; obsequies pogrebni adj. burial, funeral; pogrebna slu`ba dirge; pogrebni obred burial rites; pogrebne usluge funeral service pogre{iv adj. wrong, erroneous pogre{ivost n. f. erroneousness, faultiness pogru`ewe n. n. immersion, sinking pogruziti v. plunge, immerse, dip, sink; pogruziti dete u krstionicu plunge a child into the baptismal font podvig n. m. ascetic action/feat; exploit, great/heroic deed; u~initi podvig achieve an exploit podvi`nik n. m. ascetic, devotee; zealot

92

podvi`ni~ki

pokloniti

podvi`ni~ki adj. ascetic podvi`ni{tvo n. n. asceticism podvizavati se v. lead an ascetic life; strive to do sth podmukao adj. insidious, treacherous, crafty podmuklost n. f. malice, treachery, craftiness podobije n. n. likeness, Godlikeness; resemblance, similarity; ~ovek je sazdan po obrazu i podobiju Bo`ijem man is created in the image and likeness of God po`eleti v. begin to desire, long for, covet po`rtvovan adj. self-sacrificing po`rtvovawe n. n. self-sacrifice po`uda n. f. desire, lust, concupiscence; avidity; greed; plotske `eqe the desires of the flesh po`udan adj. avid, lustful, concupiscent; greedy pozdrav n. m. salutation poziv n. m. vocation, calling; slediti poziv follow ones vocation poznawe n. n. knowledge, learning, information; bogopoznawe knowledge of God; poznawe dobra i zla the knowledge of good and evil poznati v. know, come to know; experience, learn; poznaj samog sebe know yourself poimawe n. n. understanding, comprehension, conception poimati v. understand, comprehend pojawe n. n. chant; vizantijsko pojawe Byzantine plain chant pojac n. m. cantor, chanter; precentor pokajawe n. n. regret; repentance, penitence; penance; sveta tajna pokajawa Sacrament of penitence; bez pokajawa impenitently; umreti bez pokajawa die impenitent; smrt bez pokajawa final impenitence pokajati se v. repent, do penance pokajnik n. m. atoner, penitent pokajni~ki adj. repentant, penitent; penitential poklade n. f. shrove Tuesday poklon n. m. genuflection, bow; poklon do zemqe bow to the ground poklonik n. m. worshipper pokloniti se v. genuflect, prostrate (oneself); worship, venerate

93

poklowewe

pomesni

poklowewe n. n. adoration, worship; poklowewe mudraca the adoration of the magi pokoj n. m. peace, rest; repose; ve~ni pokoj eternal rest pokojan adj. restful, quiet, calm, departed, the late pokojnik n. m. deceased man, departed person pokora n. f. penance pokoran adj. submissive, obedient, humble; pokorno adv. humbly, submissively; fervently pokoriti v. submit, subdue, subordinate; pokoravati se (pokoriti se) obey; submit, subdue, surrender pokornost n. f. obedience, submission, humbleness; pokornost voqi Bo`ijoj in accordance with the will of God pokrov n. m. protection, shelter, veil, cover; Pokrov Presvete Bogorodice the Protecting Veil of the Mother of God, the Feast of Intercession of the Holy Virgin pokroviteq n. m. patron, protector, patronizer, supporter, advowee; pokroviteqica protectress pokroviteqstvo n. n. guardianship, patronage, protection, advowson polagawe, polo`ewe n. n. laying (of hands), laying on; polagawe u grob deposition, entombment polagati, polo`iti v. place, put, lay; lay on/upon, set, bestow upon, confer; rukopolagati lay hands on polijelej n. m. candelabrum (pl. -bra), chandelier poludeti v. rave, be in a fury, go/become crazy poluno}nica n. f. Midnight service; Nocturnes pomagati, pomo}i v. aid, help, assist, succour, contribute (to sth); Bo`e, pomozi God, help! pomazanik n. m. the anointed one; (Bo`iji) the Lords anointed pomazawe n. n. anointment, unction pomazati v. anoint pomast n. f. ointment pomen n. m. Memorial Service; godi{wi pomen annual memorial service pomenuti v. remember, be mindful (of); (pomiwati) pray for the dead pomesni adj. local; pomesna (Pravoslavna) Crkva Local (Orthodox) Church

94

pomesnost

poslu{ati

pomesnost n. f. locality, localization pomilovati v. pardon, forgive, remit, spare; have mercy (on), have pity on; Bo`e, pomiluj God, preserve! pomirewe n. n. conciliation; reconciliation pomiriti v. conciliate; pomiriti se reconcile pomisao n. f. thought, intention, design; tajne pomisli secret, concealed thoughts; bludne pomisli lascivious thoughts pomo} n. n. assistance, help, succour; pru`ati pomo} render assistance, lend a willing hand poni`ewe n. n. despise, humiliation, abasement, degradation poniziti v. despise, humiliate, abase, lower; poniziti se lower oneself ponosan adj. proud pop n. m. priest popadija n. f. priests wife, presbytera poreklo n. n. origin poricawe n. n. negation, denial poricateq n. m. negator poricati v. negate, deny porok n. m. vice, blemish, iniquity; odati se poroku addict oneself to vice, indulge in vices poro~an adj. depraved, vicious, faulty, fallacious poro~nost n. f. depravation, depravity, viciousness posvetiti v. ordain, consecrate, devote; sanctify; posvetiti se devote oneself posve}en adj. devoted; sanctified; sacred posve}ewe n. n. ordaining, consecration, sanctification; dedication poseban adj. distinct, particular, special, singular posebnost n. f. particularity, special quality, singularity poslanik n. m. messenger poslanica n. f. message, letter, epistle; apostolske poslanice the epistles of the apostles; saborna poslanica catholic, general epistle; episkopska poslanica pastoral; autor poslanice epistler; velikoposna poslanica lent epistle poslu{an adj. obedient, submissive, docile poslu{awe n. n. obedience poslu{ati v. obey, show obedience

95

poslu{nik

pouzdawe

poslu{nik n. m. novice, convert, lay brother (a youth trained as a monk in a convent) poslu{ni{tvo n. n. noviceship, novitiate, probation poslu{nost n. f. obedience, submission, subordination; slepa poslu{nost implicit/passive obedience posramiti v. put to shame, humiliate, disgrace, abase; posramiti se to be ashamed posrednik n. m. mediator, intercessor posredni{tvo n. n. intercession, mediation posredovawe n. n. mediation posredovati v. intercede; mediate post n. m. fast, fasting; Lent; (Muslim) Ramadan, Ramasan; dr`ati post keep lent, observe the fast days; dr`awe posta abstinence; Veliki post the Great Fast, Lent; bo`i}ni post the Christmas Fast, Advent; prekinuti post break fast postan adj. fast, Lenten; fast day; posni dan day of abstinence, fast day; posna hrana Lenten food Postawe n. n. Genesis postati v. come into being postiti v. fast, keep fast postojan adj. steadfast postojanost n. f. steadfastness postojawe n. n. existence; subsistence, hypostasis postojati v. subsist; exist postrig n. m. tonsure; consecration (of a monk/nun); primiti postrig be tonsured, take the habit/veil potiskivawe n. n. repression potiskivati v. repress potomak n. m. descendant, offspring potomstvo n. coll. posterity potop n. m. flood, deluge; Potop (bibl.) the deluge, the great flood potopiti v. immerse pot~initi cf. pokoriti pot~iwen cf. pokoren pouzdan adj. trustworthy, reliable pouzdawe n. n. confidence, trust, reliance; assurance, faith

96

pouka

pravedan

pouka n. f. morality pou~avawe n. n. teaching, schooling; instruction; tutorship; pou~avawe novoobra}enih catechesis; pastirsko pou~avawe homily pou~avati, pou~iti v. admonish, instruct, teach; sermonize, preach; moralize pohvala n. f. laud, praise, eulogy pohvalan adj. laudable, praiseworthy; pohvalna pesma song of praise; pohvalno slovo panegyric eulogy pohvaliti cf. hvaliti pohlepa n. f. avarice; greed, cupidity pohlepan adj. avaricious, greedy; covetous pohota n. f. desire of the flesh; evil desire pohotan, pohotqiv adj. lustful, lewd pohotqivost n. f. lust, lewdness po~ast n. f. honour, credit, distinction; tribute; ukazivati po~ast confer honour upon, pay tribute po~etak n. m. commencement po~eti v. commence po~ivati v. depart, repose rest (in peace), lie in the grave, have ones repose po~iv{i adj. departed po~initi v. (po~initi greh, u~initi prestup) commit (a sin, an offence) po{kropiti v. asperse, sprinkle with po{kropqewe n. n. affusion; aspersion, sprinkling po{ten adj. honest, fair; just, upright po{tewe n. n. honesty, probity, integrity; fairness po{tovawe n. n. honouring, respect; reverence; veneration, adoration, devotion; po{tovawe svetiteqa reverence for the saints; po{tovawe svetih ikona veneration of icons; po{tovawe Presvete Bogorodice reverence of the Virgin Our Lady po{tovati v. venerate, adore; honour; respect, revere; po{tovati Majku Bo`iju venerate (honour) the Mother of God pravda n. f. justice; truth; righteousness pravedan, pravi~an adj. just, true, truthful; righteous, upright, godly

97

pravednik

prvosve{tenik

pravednik n. m. just/righteous man; spavati snom pravednika sleep the sleep of the just pravednost n. f. justice; righteousness, truthfulness, uprightness pravi~nost n. f. equity, veracity; fairness pravo n. n. right; crkveno pravo church right; Canon law; pravo raspodele beneficija advowson; pravo pomazanika Bo`ijeg divine right pravoveran adj. orthodox pravoverje n. n. orthodoxy, rightful faith pravoslavan adj. Orthodox; Pravoslavna Crkva Orthodox Church; pravoslavni Orthodox believers, members of the Orthodox Church; pravoslavna bra}a fellow-Orthodox pravoslavqe n. n. orthodoxy, Orthodox faith; nedeqa pravoslavqa Orthodoxy Sunday pravosu|e n. n. justice, judicature, administration of justice pradedovski adj. ancestral praznik n. m. feast, festival; holiday; hramovni praznik Saints day; pokretni praznik movable holy day prazni~an adj. festal, holiday praznovati v. celebrate, keep festival, feast praznosloviti v. speak vainly (frivolously, idly), prate, talk nonsense praznoslovqe n. n. idle talk, frivolous talk praizvor n. m. original praotac n. m. ancestor, father of the race/mankind, archi-father (of Adam); praoci forefathers, ancestors praroditeqski adj. ancestral; praroditeqski greh original sin prvenstvo n. n. precedence; priority prvobitan adj. primitive, primordial, original prvozvan adj. first-called; Sveti apostol Andrej Prvozvani St. Apostle Andrew the first-called prvomu~enik n. m. protomartyr prvona~alni adj. primary, original, initial prvoobraz n. m. prototype prvoobrazan adj. primordial, original prvoro|en adj. first-begotten, first-born prvosve{tenik n. m. high priest, chief-priest; pontiff

98

prvosve{teni~ki

prekliwawe

prvosve{teni~ki adj. of the high priest, pontific preblag adj. most good, most gracious preblagosloven adj. most blessed prebla`en adj. most blessed, most happy prevariti v. defraud previ{wi adj. Most High prevoditi v. interpret; cf. tuma~iti prevo|ewe (tuma~ewe) n. n. interpretation predak n. m. forefather; ancestor predawe n. n. tradition; legend predati, predavati (kome) v. commend (to); commit oneself to, be resigned to; predati se gnevu, o~ajawu resign oneself to anger, despair; predati se voqi Bo`ijoj put oneself into the hands of God predbra~an adj. antenuptial predvideti v. foresee predvi|awe n. n. prediction, foretelling predznawe n. n. foreknowledge predikaonica n. f. pulpit (archit.) predlo`ewe (darova) n. n. table of Oblation, Prothesis; offering, oblation predodrediti v. predestine, predetermine, foreordain predodre|enost n. f. predestination, predetermination; fatality predokus n. m. foretaste predrasuda n. f. prejudice predsobqe n. n. ante-chamber (room) pre|eosve}en adj. presanctified; Liturgija pre|eosve}enih darova mass of the presanctified hosts prezviter n. m. priest, presbyter prezviterijanac n. m. Presbyterian Prezviterijanska Crkva n. f. Presbyterian Church prezviterijanstvo n. n. Presbyterianism prezviterstvo n. n. priesthood; presbytery prejemstvo n. n. succession (apostolic) prekp{iteq n. n. transgressor, trespasser, infringer, violator, breaker prekliwawe n. n. obsecration, implorement; supplication

99

prekliwati

prepodobnost

prekliwati v. implore, obsecrate; supplicate prekliwu}i adj. suppliant prekor n. m. rebuke, reproach, reproof prekorevati v. reproach, rebuke, reprove prekrstiti v. rebaptize, baptize again; prekrstiti se be rebaptized; make the sign of the cross prekr{aj n. m. transgression, violation, infringement prekr{iti v. break, infringe, violate, transgress; prekr{iti zakon infringe/violate the law; prekr{iti zapovesti Bo`ije transgress the commandments of God; prekr{iti obi~aj deviate from custom; prekr{iti obe}awe break a promise prekr{ten adj. rebaptized, baptized again prelesnik (ku{a~) n. m. tempter, seducer, enticer; the evil one prelest n. f. deception; temptation, seduction prelestiti v. charm, deceive; tempt, seduce, entice prequba n. f. adultery, fornication; izvr{iti prequbu commit adultery, fornicate prequbnik n. m. adulterer, fornicator prequbni~ki adj. adulterous premudrost n. f. wisdom of God; Kwiga premudrosti the Book of Wisdom preneporo~an adj. all-blameless, all-undefiled, most pure, most innocent preneporo~nost n. f. all-purity, all-chastity preobra`ewe n. n. transfiguration; Preobra`ewe Gospodwe the Transfiguration of Christ, Holy Transfiguration; blagosiqawe gro`|a na Preobra`ewe the blessing of fruits at the Transfiguration preobraziti v. transfigure, transform, change preobratiti v. convert preobra}enik n. m. convert, novice preobra}ewe n. n. conversion Preosve}eni adj. Most Eminent, Most Reverend Preosve{tenstvo n. m. Your Grace, Eminence; Va{e preosve{tenstvo Your Eminence/Holiness (obra}awe) prepodoban adj. holy, saint, just; prepodobni otac Reverend Father prepodobnost n. f. holiness, reverence (title)

100

preporod

priziv

preporod n. m. regeneration, renewal; cf. obnova preporoditi (se) v. regenerate, give new life to; be regenerated prepotopski adj. ante-deluvian prepreden adj. crafty, astute presvet adj. most holy, all-holy preseqewe n. n. emigration, migration; transmigration of souls, metempsychosis preslavan adj. most glorious, marvelous prestaviti se v. pass away, die, depart from this life prestavqewe n. n. death, demise presto n. m. altar, altar-table, communion table, cathedra, throne; prestoli (angelski ~in) thrones; arhijerejski presto archbishops stall; papski presto Papal See prestolan adj. of the altar; prestoni ukrasi the ornaments of the altar prestolonaslednik n. m. heir to the throne prestup n. m. offence; sin; transgression, trespass; forfeiture; krivi~ni prestup criminal offence; commit a crime prestupiti v. forfeit; transgress; trespass, violate, infringe prestupnik n. m. sinner, transgressor, trespasser; violator, criminal, law-breaker prestupni~ki adj. criminal, illegal presuda n. f. judgment; sentence pretvarawe n. n. change, transformation; transubstantiation preteran adj. excessive, immoderate prete~a n. m. forerunner, precursor; Jovan Prete~a John the Forerunner pre~asni adj. all-honourable, most precious; venerable; Pre~asna krv Gospoda na{eg Isusa Hrista precious blood of Our Saviour pre~isti adj. all-chaste, all-pure, immaculate, without stain; Pre~isto Telo (Spasiteqa) immaculate body pribe`i{te n. n. refuge, shelter, stronghold privla~an adj. tempting, seducing privla~nost n. f. temptation, attraction, enticement privoleti v. force, compel, constrain privremen adj. temporary priziv (prizivawe) n. m. epiclesis; invocation; call, cry

101

prizivati

provi|ewe

prizivati v. invocate; invoke; cry unto one, call upon, invite; prizivati ime Bo`ije call upon the name of God priznawe n. n. confession, avowal, acknowledgement; recognition priznati v. (greh) admit ones sins; acknowledge; recognize prikloniti v. incline, bend over, bow, lay; prikloniti glavu bow ones head; prikloniti koleno kneel prilog (za crkvu) n. m. offertory priqe`an adj. diligent, studious, assiduous priqe`nost n. f. diligence, studiousness prineti v. offer, immolate; prineti `rtvu offer a sacrifice prinos n. m. oblation prino{ewe n. n. Prothesis (rite of preparation), offertory; Anaphora (prayer); offering, oblation priprata n. f. narthex Prisnodjeva n. f. Ever-Virgin pristani{te n. n. refuge, shelter; haven pristojan adj. decent, proper, becoming pristojnost n. f. decency pristrasan adj. partial, biased pristrasnost n. f. bias, partiality pritvoran adj. feign, fake, simulate pritvornik n. m. hypocrite, sham pritvornost n. f. simulation, pretence prihod (crkveni) n. m. parish benefice; income; church living pri~asnik n. m. communicant, partaker; pri~asnik bo`anske prirode communicant of divine nature pri~estiti v. administer/give communion; pri~estiti (se) take communion, receive Holy communion; pri~estiti se svetim tajnama receive the sacrament; pri~estiti se pred smrt receive the last sacrament pri~e{}e n. n. communion, eucharist (the holy table, the lords table) prqav adj. filthy, dirty, nasty; defiled, vile prqav{tina n. f. filth, filthiness, defilement, corruption, nastiness prqati v. defile, corrupt morally provi|ewe n. n. providence

102

progawawe

propovedati

progawawe n. n. persecution progawati, progoniti v. persecute progneviti v. make angry, displease, irritate, anger, chafe; progneviti se get angry, get irritated, fly into a rage progoniteq n. m. persecutor pro`drqivac n. m. glutton pro`drqivost n. f. gluttony prozba n. f. request, entreaty, prayer prozelit n. m. proselyte prozelitizam n. m. proselytism prozorqiv adj. clairvoyant, clear-sighted, perceptive prozorqivost n. f. clairvoyance, clear-sightedness, foresight prozrewe n. n. insight, enlightenment prozreti, prozrevati v. give spiritual insight to; enlighten proizvesti (za sve{tenika, monaha) v. ordain (a priest, monk); primiti (sve{teni~ki) ~in be ordained (as a priest); postaviti na funkciju induct (a priest) proizvo|ewe (postavqawe) sve{tenika n. n. ordination; induction projava n. f. manifestation, appearance, revelation projaviti v. express, manifest, reveal; projaviti se display oneself prokimen n. m. Prokemenon (a verse of the psalms sung before the reading of the Epistles) prokletstvo n. n. curse, malediction, imprecation, anathema, damnation prokliwati v. curse, damn, imprecate prolazan adj. temporary; perishable Prolog n. m. Menologion (gr.); Synaxarium promisao n. f. providence propast n. f. perdition propasti v. perish propoved n. f. sermon, homily, message; dogmatska propoved dogmatics; moralna propoved moralizing sermon; pohvalna propoved eulogistic sermon; zbornik propovedi homiliary; odr`ati propoved deliver a sermon propovedawe n. n. preaching (of the gospel), sermonizing propovedati v. preach; sermon, sermonize, proclaim, announce

103

propovednik

psalam

propovednik n. m. preacher of the Gospel, missionary, sermonizer, preacher prore}i (prorokovati) v. prophesy proricawe n. n. prediction, prophesy, soothsay proricati v. predict, foretell prorok n. m. prophet proro~anstvo n. n. prophecy, prediction proro~ica n. f. prophetess proro~ki, proro~anski adj. prophetic, warning, fatidical prosvetiteq n. m. enlightener, instructor, educator prosvetiteqstvo n. f. the Enlightenment prosvetiti v. enlighten, instruct; civilize; prosvetiti um enlighten the intellect; prosvetiti narod educate the people prosvetqewe n. n. enlightenment prosve}ewe n. n. illumination, enlightenment; education, instruction, civilization prositi, prosja~iti v. beg, make a living by begging prosjak n. m. beggar, mendicant prosja~ewe n. n. beggarliness, mendicancy, pauperism, proskomidija n. f. Proskomidia (gr.), the Office of Preparation, the Prothesis, table of Oblation; offertory proslaviti, proslavqati v. glorify, magnify, praise; celebrate; proslaviti se be glorified, be celebrated; be famous for proslavqawe n. n. glorification, celebration prosfora n. f. prosphora, communion bread, holy bread; (cath. eccl.) host, wafer protestant n. m. protestant protestantizam n. m. Protestantism, Evangelicanism protivnik n. m. foe, enemy; opponent proto|akon n. m. protodeacon, first deacon protojerej n. m. archpriest, archpresbyter, first priest protoprezviter n. m. protopresbyter protosin|el n. m. protosynkellos (gr.) profanizacija n. f. profanation profanizovati v. profane procesija n. f. procession psalam n. m. psalm

104

psalmodija

putir

psalmodija n. f. psalmody psalmopevac (psalmist) n. m. psalmist, psalm-singer, psalmodist psaltir n. m. Book of Psalms; hymnal, psaltery puno}a (mera rasta puno}e Hristove) n. f. fullness (measure of the greatness of Christ) purizam n. m. purism purista n. m. purist puritanac n. m. Puritan puritanizam n. m. Puritanism pustiwa n. f. hermitage pustiwak n. m. anchorite, solitary, hermit; cf. ot{elnik pustiwa{tvo n. n. eremitic life, solitary life pusto{ n. f. emptiness, dullness, vapidity putir n. m. chalice

105

R
rab n. m., raba n. f. servant, man/maid servant; slave; rab Bo`iji servant of God rabin n. m. rabbi, rebbi rabinski adj. rabbinic(al) ravnoapostolni adj. Equal-to-the-Apostles ravnodu{an adj. indifferent, unconcerned; listless ravnodu{nost n. n. indifference; listlessness; cf. indiferentizam radi prep. for the sake of; Hrista radi for the love of Christ, for Christs sake; prositi Hrista radi beg for charity, go begging, ask for alms radovawe (radost) n. n. joy, delight, gladness, mirth; radovati se rejoice, be glad/delighted, exult radostan adj. joyful, rejoicing ra|awe n. n. generation; procreation ra|ati v. generate, procreate; beget razapeti v. crucify razborit adj. prudential; rational razboritost n. f. prudence, caution, care razven~ati v. divorce; dethrone razvesti se v. divorce (ones husband/wife) razvod n. m. divorce razvrat n. m. immorality, lewdness, depravity, corruption, debauchery, perversity razvratan adj. licentious, depraved, dissipated, debauched, wanton; immoral; razvratno pona{awe corrupt behaviour; razvratan `ivot crooked lifestyle; razvratan ~ovek debauched person; razvratna kwiga pernicious book; postati razvratan become depraved razvratnost n. f. licentiousness, debauchery, dissipation razgorevati v. kindle anew

106

razdor

raskajati

razdor n. m. discord, disunion; dissention; posejati seme razdora sow seeds of discord razlika n. f. difference, discrepancy, diversity, distinction razlikovati v. distinguish, discriminate; sort, discern; differ, razlikovati (se) be different/unlike razli~it adj. different; various razli~itost n. f. difference; razli~itost Li~nosti Svete Trojice difference in the manifestation of the Holy Trinity among holy persons razmatrawe n. n. deliberation razmi{qawe n. n. reflection, meditation, consideration; contemplation; speculation razmi{qati v. reflect, meditate, ponder, think over; deliberate, contemplate; razmi{qati o Bogu meditate on God razre{ewe n. n. remission, absolution, pardon; permission razre{iti v. release, remit, pardon, shrive; pro~itati razre{nu molitvu give sacramental absolution; razre{iti posta grant dispensation (for fasting); razre{iti od epitimije remit a public penance razum n. m. intelligence, reason, wisdom, knowledge, understanding, intelligence; Bog je vi{wi razum God is supreme intelligence; nerazumqivi razum unfathomable intelligence; pot~initi strast razumu control passion with reason; zdrav razum common sense razumevawe n. n. understanding, intellection; sila razumevawa intellective power razumeti v. understand, comprehend, mean razjasniti v. explain, interpret, elucidate razja{wewe n. n. explanation, elucidation, interpretation, commentary raj n. m. Eden, paradise; zemaqski raj earthly paradise rajski adj. heavenly, paradise; rajske ptice heavenly birds rasa (mona{ka) n. f. frock, cassock; kukuq cowl rasejawe n. n. Diaspora, dispersion rasejati v. disperse raskajawe cf. pokajawe raskajati se v. repent, regret, rue; raskajati se zbog svojih grehova repent of ones sins

107

raskid

revniteq

raskid (raskidawe) n. m. dissolution, cancellation, abrogation, annulation raskinuti v. cancel, dissolve; raskinuti brak dissolve a marriage; abrogate an agreement/convention raskol n. m. schism, dissent, heresy, non-conformity; sect, sectarianism, dissidence; raskol izme|u Zapadne i Isto~ne Crkve Great Schism raskolnik adj. schismatic, dissenter, sectary, dissident, heretic, non-conformist raskolni~ki adj. schismatic(al), heretical, dissenting rasofor n. m. rasophore, ryasonosets raspadawe n. n. decay raspadqivost n. f. dissolution raspeti v. crucify; raspeti se be crucified raspe}e n. n. crucifying, crucifixion; crucifix, cross; (u crkvi) Holy Rood; Raspe}e Hristovo the Crucifixion raspoznavawe n. n. discermment; raspoznavawe duhova discernment of spirits raspoznavati v. discern, recognize, diagnose raspop n. m. an interdicted priest, defrocked priest raspopiti cf. ra{~initi rasprava n. f. conflict, discord, contest, dispute; treatise raspravqati (se) v. contest, dispute raspu{ten adj. dissolute, licentious raspu{tenost n. f. dissoluteness, licentiousness; lack of discipline rastrojen adj. upset, disordered, broken, destroyed rastrojiti v. ruin, break, destroy; upset, displease rasu|ivawe n. n. reasoning, deliberation, consideration; (spiritual) discernment rasu|ivati v. discern, judge, reason, deliberate ratni adj. military, of war ratnik n. m. warrior, soldier ratoboran adj. belligerent, militant, combative ratobornost n. f. belligerence, combativeness; aggressiveness ratovati v. fight for/against, defend ra{~initi v. defrock, unfrock, disrobe (a priest) revniteq n. m. devotee, zealot, bigot

108

revnovati

ritualnost

revnovati v. be zealous; act with zeal revnost n. f. diligence, zeal, ardour, fervency revnostan adj. ardent; eager, earnest, fervent, zealous reinkarnacija n. f. reincarnation reinkarnirati v. reincarnate rekvijem n. m. requiem religija n. f. religion; otkrivena religija revealed religion religiozan adj. religious, pious religioznost n. f. religiousness, piousness relikvija n. f. hallows, the shrines or relics of saints relikvijar n. m. cross chest; reliquary retor n. m. rhetor, rhetorician retorika n. f. rhetoric, oratory retori~ki adj. rhetorical, oratorical reforma n. f. reform, amendment reformator n. m. reformer reformatorski adj. reformed reformacija n. f. Reformation reformizam n. m. Reformism reformisati v. reform reformist n. m. Reformist re~ n. f. term, word, expression; re~ Bo`ija the word of God, the gospel; Logos rigorizam n. m. rigorism rigorist n. m. rigorist rigorozan adj. rigorous riza n. f. chasuble, cope, vestment, sacerdotal riznica n. f. sacristy, vestry, vestry-room; treasury rizni~ar n. m. sacristan, sexton, vestry-keeper rimokatolicizam n. m. Roman Catholicism rimokatoli~ki adj. (Roman) Catholic; Rimokatoli~ka Crkva Roman Catholic Church ritual n. m. rite, ritual ritualan adj. ritual, ceremonial ritualizam n. m. ritualism, ceremonialism ritualnost n. f. rituality, ritualism

109

rob

rukotvoran

rob n. m. slave; biti rob svojih strasti be a slave to ones passions rod n. m. generation, race, tribe; origin, stem, descent; qudski rod human race; rod hri{}anski Christian people; rod qudski human kind, mankind; iz roda u rod from generation to generation; rodom by birth roditeq n. m. progenitor, father roditi v. give birth to, beget, bear, generate; roditi se be born, come into the world rodoslov n. m. ancestry, genealogical tree ro|ak n. m. kinsman, relation, relative; kindred ro|en adj. born, begotten ro|ewe n. n. birth, nativity; mesto ro|ewa birth place ro`destvo n. n. nativity, birth; Ro`destvo Hristovo Nativity of Christ; Ro`destvo Presvete Bogorodice Nativity of the Theotokos ropstvo n. n. slavery, captivity, bondage; vavilonsko ropstvo the Exile, the captivity of the Jews in Babylon in the 6th c. rukopolagawe n. n. imposition, laying-on (of the hands); holy orders, consecration, ordination rukopolagati, rukopolo`iti v. ordain rukotvoran adj. hand-made

110

S
sabespo~etni adj. co-eternal sabla`wiv adj. seductive, tempting, suggestive; scandalous sablazan n. f. scandal, offense; temptation, seduction, deception sablazniti v. seduce, entice, tempt; offend; scandalize; sablazniti se be offended, take offense at sb; be seduced, be deluded sabor n. m. assemble, meeting; congregation; council, synod; vaseqenski sabor Ecumenical council saboran adj. catholic, universal; saborna crkva cathedral (church) sabornik n. m. Synaxarium sabornost n. f. catholicity, universality sabrawe n. n. assembly, congregation, sinaxis; molitveno sabrawe prayer meeting sabrat n. m. fellowman sabrati v. assemble, congregate; sabrati se gather Savaot n. pr. Sabaoth, Yahweh, God savez n. m. union, unity, alliance savesnost n. f. conscientiousness savest n. f. conscience; gri`a savesti remorse; ~ista savest clear conscience; ne~ista savest guilty conscience; gristi (nekoga) savest be conscience-stricken, suffer pangs of remorse savestan adj. conscientious savet n. m. council, board, committee; advice; Svetski savet Crkava World Council of Churches; Savet episkopa the house of bishops; crkveni savet Church council savetnik n. m. adviser, counselor, consultant savetovati v. counsel, advice, give advice, recommend; savetovati se (posavetovati se) consult, discuss save~ni cf. sabespo~etan savremen adj. contemporary, modern, present-day

111

savremenik

sakrament

savremenik n. m. contemporary savr{en adj. consummate; perfect; accomplished; jedino je Bog savr{en God alone is perfect savr{enost n. f. excellence, perfection, perfectness savr{enstvo n. n. perfection; dosti}i savr{enstvo u ne~emu achieve perfection at sth; do savr{enstva to perfection, perfectly savr{iteq n. m. accomplisher, doer, maker, performer savr{iti v. accomplish, finish, complete, fulfill; consummate, perfect saglasan adj. concordant, harmonious, consenting; saglasno in accordance saglasiti se v. harmonize, agree with, come to an agreement; consent, agree to do sth saglasje n. n. accord, harmony, unison; Concordia (lat.) saglasnost n. f. consensus, conformity, agreement; consent sagledavawe n. n. meditation, consideration, contemplation sagledavati v. consider, contemplate, meditate sagre{ewe n. n. trespass, sin, transgression, offence sagre{iti v. sin, transgress, trespass, offend sadejstvo n. n. synergy, interaction, cooperation; Bo`ije sadejstvo Gods assistance sadejstvovati v. work with, interact; concelebrate; help sadr`aj n. m. matter, subject; contents sadr`ati, sadr`avati v. contain; keep sa`aqewe n. n. pity, compassion, mercy, tender-heartedness sa`aqiv adj. compassionate, tenderhearted sazvu~je n. n. harmony, accordance, consonance, coordination sazdawe n. n. creation, work; foundation; Bo`ije sazdawe work of God sazdateq n. m. creator, maker, founder sazdati v. make; create; call into being from non-being; accomplish saznawe n. n. knowledge; notion; information, data saznati v. learn, hear, find out, familiarize sakelejnik n. m. sakellarios sakrament n. m. sacrament

112

sakramentologija

saradwa

sakramentologija n. f. sacramentology sakriven adj. hidden, concealed; secret, occult sakrivenost n. f. secrecy, mystery, occultness sakriti, sakrivati v. conceal, hide; sakriti se hide oneself; keep out of sight sam adj. solitary; pron. sam, sama, samo, sami, same, sama oneself, myself, yourself, himself, herself, itself, ourselves, themselves; sam po sebi by oneself; Bog je sama premudrost God is wisdom itself Samarjanin n. m. Samaritan samodisciplina n. f. self-discipline, self-control samozadovoqan adj. self-satisfied, self-contented samozadovoqstvo n. f. self-satisfaction, self-content samokontrola n. f. self-control, self-restraint samoqubac n. m. egoist, selfish person samoqubiv adj. self-centered, selfish, egoistic samoqubqe n. n. self-centeredness, selfishness, egotism; self-esteem samoobmana n. f. self-deception, self-delusion samoodricawe n. n. self-sacrifice, self-denial, abnegation, or renouncement of self samoponi`ewe n. n. self-abasement, self-humiliation samosvest n. f. self-consciousness samost n. f. selfhood samo}a n. f. solitude samoubistvo n. n. suicide samoubica n. m. suicide saobrazan adj. conformable, suitable, consistent saobraziti v. conform, regulate; saobraziti se act in conformity with saobraznost n. f. conformity saose}ajan adj. sympathetic, compassionate, empathetic saose}awe n. n. sympathy, compassion, empathy sapostojawe n. n. co-existence; (cath. eccl.) konkomitencija concomitance sapostojati v. co-exist saradwa n. f. cooperation, collaboration (with)

113

sara|ivati

svesilan

sara|ivati v. cooperate with, collaborate with saslu`ivawe n. n. joint service, co-celebration saslu`ivati v. concelebrate saslu`uju}i adj. concelebrating sasud n. m. vessel, vase; cup; chalice; sasudi izabrani chosen vessels; slabiji sasud weaker vessel (of women) sasu{tastven cf. jednosu{tan Satana n. m. Satan, devil satanski adj. satanic(al); satanska sekta satanic cult sahrana n. f. burial, funeral, funeral ceremony, sepulture, (ukop) interment; crkvena hri{}anska sahrana church/Christian burial; sahrana Hristova Deposition sahraniti v. entomb, bury, inhume; sahraniti sa svim po~astima bury with full honours sa~uvawe cf. ~uvawe sa~uvati v. keep, preserve, save; Bog neka te ~uva God bless svadba n. f. wedding, marriage ceremony, nuptials svadbeni adj. nuptial svadqiv adj. quarrelsome, belligerent svadqivost n. f. quarrelsomeness, belligerence svedok n. m. witness, eyewitness; Jehovahs witnesses svedo~ewe (svedo~anstvo) n. n. testimony, evidence, witness; certificate, testimonial svedo~iti v. witness, bear witness; testify Svedr`iteq n. m. Pantocrator, Almighty God sveznaju}i adj. all-knowing, omniscient, the All-Seer (God) sveznawe n. n. omniscience svemogu} adj. omnipotent, all-powerful, the All-Mighty (God) svemo} n. f. omnipotence, almightiness svemo}an adj. almighty, all-powerful; Pantocrator sveno}no bdenije n. n. all-night Vigil sveobuhvatan adj. comprehensive, all-encompassing sveop{ti adj. universal, common, general sveop{tost n. f. universality, generality sveprisutan adj. omnipresent sveproslavqen adj. glorified forever svesilan adj. omnipotent, all-powerful

114

svest

sve}a

svest n. f. conscience, awareness, judgment svestan adj. conscious, aware; svestan postupak deliberate action svet n. m. world, universe; u belom svetu on the earth, in all the world; na onom svetu in heaven, the hereafter; oti}i na onaj svet die, depart svet adj. holy, saint, sacred; Sveta Trojica Holy Trinity; osve}ena voda Holy Water; Duh Sveti Holy Ghost; sveti ratnik Military-Saint, Warrior Saint; sveta tajna braka Marriage, Holy Matrimony; Sveti Grob Holy Sepulchre; Sveto Pismo Scripture, (Holy) Scripture; sveta tajna pri~e{}a (the Blessed) Sacrament; svete tajne Mysteries svetao adj. bright, glorious, luminous; svetla nedeqa Easter Week svetili{te n. n. sanctuary, holy place svetilo n. n. luminary; star of heavens svetiwa n. f. shrine; sanctuary; sanctum; holy object; sacred thing; svetiwa nad svetiwama (najsvetije mesto u starozavetnom Hramu) Holy of Holies, sanctum sanctorum (lat.) svetiteq (svetac) n. m. saint, person canonized by the Church; svetiteq pokroviteq hrama patron Saint; sveci posledwih dana (mormoni) latter saints svetiti cf. osvetiti; svetiti se be hallowed, be sanctified; da se sveti ime Tvoje hallowed be Thy Name svetkovati v. solemnize, celebrate; commemorate svetkovina n. f. ceremony; panegyric svetleti v. light, emit light, shine, gleam; brighten, illumine svetlost n. f. light, radiance; svetlost razuma light of knowledge; u svetlosti novih otkri}a in light of new discoveries; u pravoj svetlosti in its true light; splendour, purity svetovan adj. mundane, secular, worldly; profane, lay, carnal svetovnost n. n. worldliness svetogr|e n. n. sacrilege svetoqubqe n. n. worldliness svetoota~ki cf. ota~ki svetost n. f. holiness, sanctity, sainthood, sacredness svetotajinski adj. sacramental; mystical, mysterious Svetotroji~ni cf. Troji~ni sve}a n. f. candle

115

sve}wak

sekularizovati

sve}wak n. m. candle-stick, chandelier sve}onosac n. m. censer-bearer sveukupan adj. universal, catholic; cf. vaseqenski svehvalan adj. all-laudable sve~an adj. solemn, ceremonious; festive sve~ar n. m. solemnizer, feaster sve{tenik n. m. cleric, clergyman, priest, father; minister (Protestantska, Rimokatoli~ka, Anglikanska Crkva), pastor (nekonformisti~ka, Protestantska Crkva); (coll.) the ministry sve{teni~ki adj. clerical, pastoral, sacerdotal, priestly; sve{teni~ka slu`ba ministry, priesthood sve{tenodejstvo n. n. ministry, ministration, performance of divine service, celebration of mass sve{tenodejstvovati v. perform the sacred Mystery, minister; celebrate divine service sve{tenomu~enik n. m. holy martyr, priest-martyr sve{tenona~alnik n. m. hierarch, prelate sve{tenona~alstvo n. n. hierarchy sve{tenoslu`ewe n. n. ministration; cf. sve{tenodejstvo sve{tenoslu`iteq n. m. minister, officiant sve{tenoslu`iti v. minister; cf. sve{tenodejstvovati sve{tenstvo n. n. Holy Orders, the ministry, priesthood svod n. m. dome; vault svr{etak n. m. completion, end, consummation, finishing; conclusion accomplishment, fulfillment svr{iti, svr{avati (savr{iti, savr{avati) v. complete, accomplish, perform, finish, terminate, end; svr{avati, savr{avati Svetu liturgiju celebrate the Divine Liturgy; svr{iti se be completed, be accomplished; be realized; end in termination sebi~an adj. self-centred sekta n. f. sect sekta{ n. m. sectarian, sectarist sekta{ki adj. sectarian, dissident sekta{tvo n. n. sectarianism, sectarism sekularizam n. m. secularism sekularizacija n. f. deconsecration, secularization sekularizovati v. deconsecrate, secularize

116

seminarij

sinodalan

seminarij n. m. seminary; Duhovna seminarija Ecclesiastical/theological seminary seminarist n. m. seminarian, seminarist Semit n. m. Semite semitski adj. semitic Septuaginta n. f. Septuagint (gr.) serafim n. m. seraph (pl. -im) serafimski adj. seraphic(al) sestra n. f. sister; polusestra half-sister; milosrdna sestra sister of charity, nurse sestrinstvo n. n. sisterhood se}awe n. n. memory, remembrance; remembrance of death se}ati se v. remember, be mindful of sijawe n. n. light, shine, radiance; aureole, nimbus; glory, halo sijati v. shine, glow, radiate, beam sila n. f. force, power, might, fortitude; du{evne sile spiritual energies; pre~iste sile all-pure heavenly host; ne~ista sila the evil spirit; sile (angelski ~in) virtues silazak n. m. descent; Silazak Duha Svetog the descent of the Holy Ghost silaziti v. go down, descend (on, upon) silogizam n. m. syllogism simvol n. m. symbol; Simvol vere Creed, Credo, belief simvolizacija n. f. symbolization simvolizovati v. symbolize simvolika n. f. symbolism simvoli~an adj. symbolical simonija n. f. simony sin n. m. son; Sin Bo`iji Son of God; sinovi Izraiqa the children of Israel sinagoga n. f. synagogue sin|el n. m. synkellos sinedrion n. m. Sanhedrim sinergija n. f. synergy sinkretizam n. n. syncretism sinod n. m. synod sinodalan adj. synodal, synodical

117

siroma{an

slavenosrpski

siroma{an adj. poor, destitute siroma{tvo n. n. poverty, misery, destitution siropusni adj. days before Lent; siropusna nedeqa Cheese fare Sunday; Quinquagesima; siropusna sedmica shrove week siroti{te n. n. orphanage, orphanhood siro~e n. n. orphan, an orphan child sistem n. m. system; biti u sistemu become a rule sistematizacija n. f. systematization sistematizovati v. systematize sistemati~nost n. f. systematic character sistematski adj. systematic, methodical sjediniti v. join, conjoin, unite, unify; sjediniti se unite sjediwewe n. n. union, unity, joining skaredan adj. shameless, impudent; obscene skarednost n. f. shamelessness, impudence; obscenity skeptik n. m. skeptic skinija n. f. tabernacle, tent; skinija Zaveta the Tabernacle of the Lord skit n. m. skete, hermitage; small and secluded monastery sklad n. m. harmony, accord, concordance, consonance skladan adj. harmonious, consonant, concordant sklon adj. disposed, inclined, prone; biti sklon be inclined/ /disposed; yield to sklonost n. f. disposition, inclination skru{en adj. afflicted, contrite, penitent skru{enost n. f. contrition, compunction slab adj. weak, feeble; slaba nada faint hope; slab poku{aj feeble attempt; slab razvoj poor development; slaba ta~ka weak point slabost n. f. weakness, feebleness; frailness, frailty; partiality/inclination (to sb or sth) slava n. f. glory, fame, praise; (crkvena) slava patron Saints day; u slavu Boga unto the glory of God; slava Bogu thank God, God be praised slavan adj. glorious, famous, honourable slavenosrpski (slavenoserbski) adj. Slavonic-Serbian

118

slaviti

slu~ajno

slaviti v. commemorate; celebrate, solemnize; praise, glorify, laud; slaviti Hrista sing hymns slavqe n. n. celebration slavqewe n. n. glorification slavoqubac n. m. ambitious person slavoqubiv adj. ambitious, vainglorious, greedy for fame slavoqubqe n. n. ambition, vainglory, love of fame slavosloviti v. glorify; praise, sing in praise to slavoslovqe n. n. doxology, glorification, praise; Gloria in excelsis (lat.) sladost n. f. delight, sweetness sladostrastan adj. lascivious, lustful; sensual; epicurian; pleasure-loving, self-indulgent sledbenik n. m. successor sledovati v. follow, go after, succeed; adhere to, observe; iz svega {to je re~eno sledi it follows from what has been said sledstveno (~emu) adv. consequently sloboda n. f. freedom, liberty; sloboda veroispovesti freedom of religion slobodan adj. free, unconfined, unrestricted slovestan adj. reasonable; verbal, oral, wordy; slovo n. n. letter, word; Bog Slovo eternal Word sluga n. m. servant; minister; sluga Bo`iji servant (of God) slu`a{~i (sve{tenik) n. m. celebrant slu`ba n. f. service, office; slu`ba sa horskim pevawem choral-service slu`ebnik n. m. Book of offices, Book of Prayer, Hieratikon, Leitourgikon slu`ewe n. n. service, office; bogoslu`ewe divine service; posvetiti se slu`ewu drugih vow oneself to a life of self-sacrifice slu`iti v. serve, be in the service, celebrate; officiate; perform a religious service; slu`iti Liturgiju preside; slu`iti pri oltaru serve at the altar; slu`iti kao primer serve as an example; slu`iti kao dokaz serve as proof/evidence slu`iteq n. m. servant, server, servitor slu~aj n. m. case, occurrence, incident; chance, occasion slu~ajan adj. accidental, chance, unintentional, unexpected slu~ajno adv. by chance, by accident, accidentally

119

smelost

sofistika

smelost n. f. boldness, fearlessness, courage, audacity, daringness smeo adj. bold, fearless, courageous, daring, audacious smeran adj. humble, meek smernost n. f. humility, meekness smiren adj. humble, meek smirenoumqe n. n. humbleness of mind, humility smirewe n. n. humbleness, humility, meekness smiriti v. pacify; subdue, reduce, master, restrain; smiriti svoje strasti calm ones passions; smiriti se be humbled, calm oneself smirna n. f. myrrh smisao n. m. sense, meaning; imati smisla make sense; smisao `ivota the meaning of life; u izvesnom smislu in a sense; u {irem smislu in a broad sense; smisao toga je the whole point is smrt n. f. death, decease; prirodna smrt natural death; biti na samrti be at the point of death, on the verge of death; okusiti smrt taste of death smrtan adj. mortal, deadly, fatal; na samrtnom odru on ones death bed; smrtna bolest fatal disease; smrtni neprijateq mortal enemy snaga n. f. strength, force, power, fortitude sna`an adj. mighty, strong, powerful; sna`na `eqa intense wish; sna`an gnev violent anger; sna`an uticaj strong influence; sna`na voqa strong will snishoditi v. condescend snisho|ewe n. n. condescendence, mercy, descendence sno{aj n. m. intercourse, copulation (sexual); imati seksualni odnos (sa) copulate snu`den adj. dejected snu`denost n. f. dejection sozercavati v. meditate, contemplate sozercawe n. n. meditation, contemplation, theoria sozercateq n. m. contemplative person, contemplator sotiriologija n. f. soteriology sotiriolo{ki adj. soteriological sofizam n. m. sophism sofistika n. f. fallacy, sophistry

120

sohraniti

sredwovekovan

sohraniti cf. sa~uvati spasewe n. n. salvation; safety; put spasewa path of salvation; li{iti spasewa reprobate Spasiteq n. m. the Saviour spasiteqski adj. saving, of the Saviour Spasovdan n. m. Ascension of Our Lord spasonosan adj. salvific spasti v. save, deliver from; spasti se save oneself, work out ones own salvation spiritualizam n. m. spiritualism spletka n. f. gossip, piece of scandal spletkariti v. gossip, spread scandal spletkaro{ n. m. gossip, talebearer spoznawe n. n. realization, recognition, acknowledgement spoznati v. realize, acknowledge, be conscious of, know, be aware of, recognize; spoznati svoju krivicu acknowledge ones guilt spokoj (spokojstvo) n. m. calmness, quietness, repose; spokojstvo duha peace of mind spokojan adj. calm, quiet, tranquil, serene; spokojno with a light heart spomen n. m. memory, reminiscence, remembrance, recollection spomiwati v. remember, recall, call to mind spor n. m. controversy, discussion, dispute sporan adj. controversial, disputable sporiti v. argue, discuss sposoban adj. able, capable sposobnost n. f. ability, capacity sramiti se cf. posramiti se sramota n. f. shame, shamefulness, ignominy sramotan adj. shameful, disgraceful srebroqubac n. m. one who loves money srebroqubiv adj. greedy, avaricious srebroqubqe n. n. avarice; greed sredwi adj. middle, mean, average; intermediate; sredwi vek Middle Ages sredwovekovan adj. medieval, of Middle Ages

121

Sretewe

strast

Sretewe n. n. the Presentation of Jesus Christ in the Temple, Meeting of our Lord, (cath. eccl.) Candlemas Day srodnik cf. ro|ak srodstvo n. n. kindred, kinship, relationship; duhovno srodstvo spiritual alliance, affinity; krvno srodstvo blood relation; biti u srodstvu be related to srce n. n. heart; (pokajawe) ~ista srca with heartfelt contrition; te{ka srca with a heavy heart, unwillingly, reluctantly stavropigija n. f. monastery under the direct control of the Patriarch stado n. n. flock, herd stani{te n. n. dwelling-place, habitation starac n. m. starets, old man, elder, spiritual guide stare{ina n. m. dean (of a church), officer priest; elder; principal stare{ina manastira prior stare{instvo n. n. rank; duhovno stare{instvo eldership staroverac, staroobrednik n. m. old-believer stvaran adj. actual, real, valid stvarawe n. n. creation; stvarawe sveta creation of the world; od stvarawa sveta anno mundi, since the creation of the world stvarnost n. f. reality, present day reality; pretvoriti mogu}nost u stvarnost turn possibility into reality stvorewe n. n creature stvoriti v. create, make, produce; generate stil n. m. style stilistika n. f. art of style stih n. m. verse, stich (of the Bible) stihar n. m. stikharion (gr.); vestment; surplice stihira n. (gr.) hymn, song, canticle stoik n. m. stoic stoicizam n. m. stoicism stoi~ki adj. stoic(al) stolpnik n. m. pillarist, stylite stradawe n. n. the Passion; Strasna sedmica Passion Week, Holy Week stradati v. suffer strast n. f. passion; vice

122

strastan

sholasti~ki

strastan adj. passionate strah Bo`iji n. m. fear of God; godfearingness strahopo{tovawe n. n. awe strog adj. stern; strict strogost n. f. sterness; strictness sublimirati v. sublimate subota n. f. Sabbath subotar n. m. sabbatarian sud n. m. judgment; court of justice, court of law; crkveni sud ecclesiastical court; Bo`iji sud judgment of God sudbina n. f. fate, destiny, lot sudbinski adj. fated, predestined sudija n. m. judge; judiciary suditi v. judge sudski adj. judiciary sujeta n. f. vanity, conceit, self-esteem sujetan adj. vain, conceited sumwa n. f. doubt; bez sumwe no doubt, doubtlessly; ne podle`e sumwi it is beyond doubt sumwiv adj. doubtful, uncertain, suspicious, questionable; sumwiv kompliment equivocal compliment sunaslednik n. m. coheir suprotstaviti (se) v. confront, resist, oppose su{tina n. f. substance, essence shvatawe n. n. understanding, comprehension; intelligence; view, idea, opinion; pogre{no shvatawe misunderstanding shvatiti v. comprehend, grasp; understand shima n. f. scheme; primiti shimu adapt a scheme shimnik n. m. schema-monk; velikoshimnik megaloschemos; maloshimnik mikroschemos, krestonosets sholastik n. m. scholastic sholastika n. f. scholasticism sholasti~ki adj. scholastic

123

T
tajna n. f. mystery; secret; sveta tajna sacred mystery, holy mysteries; vr{iti svete tajne administer the sacraments; sveta tajna kr{tewa sacraments of baptism; sveta tajna pri~e{}a the eucharist; sveta tajna ispovesti Sacrament of Penance, the seal of confession tajni adj. secret, hidden; tajna ve~era the Lords supper; tajna molitva silent prayer; tajna ispovest auricular confession; Tajna ve~era Last supper tajnozrewe (sagledavawe) n. n. contemplation tajnovodstvo cf. mistagogija talant n. m. talent (ancient coin); gift; zakopati talant u zemqu bury/waste ones talent talisman n. m. talisman, phylactery Talmud n. m. Talmud (collection of ancient writings in the Jews) talmudist n. m. talmudist, rabbinist talmudski n. m. talmudic, rabbinic tama n. f. darkness, obscurity, hell tamnica n. f. prison, jail ta{t adj. vain; conceited ta{tina n. f. vanity tvar n. f. creature, creation, being; cf. tvorevina tvaran adj. creaturely tvarnost n. f. creaturehood tvorac n. m. maker, creator; Tvorac svih stvari Creator of All things tvorevina n. f. creation, work; prvona~alna tvorevina primary creation; obrazovateqna tvorevina secondary creation

124

te`ak

tih

te`ak adj. difficult, hard, grave, weighty, serious, grievous; te`ak posao hard labour; te{ka vremena hard times; te`ak greh capital sin teizam n. m. Theism teist n. m. theist teisti~ki adj. theistic(-al) telesan adj. corporal, bodily, of the flesh telo n. n. flesh, body; substance; telo i krv flesh and blood; obu}i se u telo incarnate, embody; `alac u telu the thorn in the flesh; robovati telu walk after the flesh telos (gr. kona~ni ishod, svrha, ciq) n. m. thelos tema n. f. topic, subject, theme teodikeja n. f. theodicaea (theodicy) teogonija n. f. theogony teokrat n. m. theocrat teokratija n. f. theocracy teokratski adj. theocratic(-al) teolog n. m. theologian, theologist, Bachelor of divinity teologija n. f. theology teolo{ki adj. theological; teolo{ki fakultet theological seminary; theological academy teoretisati v. theorize teoretski adj. theoretic(-al) teoreti~ar n. m. theorist, speculatist, speculator teorija n. f. theory, speculation teosof n. m. theosophist teosofija n. f. theosophy, theosophism teosofski adj. theosophic(-al) teotokologija n. f. mariology teotokolo{ki adj. mariological teurgija n. f. theurgy; cf. ~udotvorewe timpan n. m. tumbrel, tabor, cymbal tipik n. m. Typicon tiranija n. f. tyranny tiranin n. m. tyrant tiranisati v. tyrannize, make a person suffer, torture, martirize tih adj. calm, quiet, peaceful, still, tranquil

125

tihovawe

triteisti~ki

tihovawe n. n. silence, quietude, hesychia (gr.) tihovateq n. m. silent, speechless, mute, hesychast tihovati v. practice the silent, inner prayer ti{ina n. f. peace, calm, silence tonzura n. f. tonsure topao adj. warm, heartily, cordial; tople re~i sympathetic words toplota n. f. warmth; kindness of heart Tora n. f. Torah tor`estven adj. festive, solemn, pompous, triumphal, highday, festal day tor`estvovati v. be triumphal, triumph; solemnize, celebrate with pomp tradicija n. f. tradition tradicionalan adj. traditional trajan adj. permanent, lasting trajnost n. f. permanence, continuity traktat n. m. treatise, treaty transupstancijacija n. f. transubstantiation transcendentan adj. transcendent, other-worldly transcendentnost n. f. transcendence, -ency transcendirati v. transcend trapeza, ~asna n. f. altar, altar-table treba n. f. sacrifice, church ceremony; obavqati crkvene trebe officiate, perform the church ceremony trebnik n. m. Small Euchologion (book containing the Eucharistic rites and other liturgical matter), Book of Needs; book of devotion, prayer book, church-book; service book trezven adj. sober, sound, sound judgment trezvenost n. f. sobriety rd tridnevni adj. of the 3 day triipostasni adj. trihypostatic, triplehypostatic Triod n. m. Triodion; Posni triod (Fasting) Lenten Triod; Cvetni triod Pentekostarion Trisveta (pesma) n. f. Trisagion/thrice-holy (hymn) triteisti~ki adj. tritheistical

126

trnov

tuma~iti

trnov adj. thorny; trnov venac the crown of thorns trojedini adj. three in one, triune Trojica n. coll. the (Holy) Trinity; Trinity Sunday (esp. of the Trinity: that is three in one) troji~ni adj. Trinitarian, triune troji~nost n. f. threeness trojstven adj. triple, treble trojstvenost n. f. triplicity, trio tropar n. m. Troparion trpeza n. f. meal, table, victuals trpezarija n. f. refectory, dining hall (in a cloister) trpeqiv adj. tolerant, forbearing trpeqivost n. f. tolerance, endurance; mildness trpeti v. endure, bear, stand, suffer, tolerate trpqewe n. n. perseverance; patience, suffering; dugotrpqewe great/long suffering trud n. m. endeavour; labour, toil, work; efforts, deeds; `iveti od svog truda live by ones labour trudbenik n. m. zealous worker, labourer, striver truditi (se) v. labour, toil, work, strive for, work hard trule`an adj. corruptible, frail, perishable trule`nost n. f. corruptibleness, perishability truliti v. become rotten, decay, become corrupted truqewe n. n. corruption, defilement; putrescence, putrefaction tuga n. f. sorrow, sadness; grief tu`an adj. sad, sorrowful, unhappy tu`ilac n. m. accuser, plaintiff, imputer; (jur.) prosecutor tu`ila~ki adj. accusatory, imputative tu`iti v. accuse (of), charge, indict; inculpate; impute tuma~ n. m. hermeneut, interpreter, explainer, commentator tuma~ewe n. n. hermeneutics; interpretation, explication, commentary tuma~iti v. interpret, explain

127

U
ubediti, ube|ivati v. persuade, convince; ~ovek jakih ube|ewa a man of strong beliefs ube|ewe n. n. conviction; `iveti prema svom ube|ewu have the courage of ones conviction; mewati svoja ube|ewa take a different view of things; religiozna ube|ewa religious conceptions ubistvo n. n. killing, murder, slaughter ubiti v. kill, murder, slay, assassinate ubica n. m. f. murderer, murderess ubog adj. poor, needy, wretched uva`avawe n. n. respect, esteem; iz uva`avawa prema kome out of respect towards sb uva`avati v. respect, hold in esteem uva`en adj. distinguished, respectful, renowned uverenost n. f. assurance, certainty, confidence, conviction uverewe n. n. conviction, confidence; assurance, assertion; moralno uverewe moral conviction; nau~no uverewe scientific conviction uvreda n. f. insult, offence, injury, impudence uvrediti v. offend, insult, injure, affront uga|awe n. n. obliging, pleasing; satisfaction; indulgence uga|ati v. please, satisfy, oblige, gratify; indulge; be (well pleasing) ugwetavawe n. f. oppression, tyranny; maltreatment ugwetavati v. oppress, repress, tyrannize ugodan adj. well pleasing, pleasing, gratifying; suitable, fit, proper; agreeable ugoditi cf. uga|ati ugodnik n. m. complaisant/obliging person; sveti ugodnik, Bo`iji ugodnik Saint

128

ud

uzdizawe

ud n. m. member of a body udaqiti v. drive away, send away, banish; udaqiti se be absent, move away; retire; udaqiti se od sveta enter a convent; udaqiti se od teme stray from the subject udeoni~ar n. m. participant, associate, accomplice udeoni~ariti v. participate udes n. m. doom, destiny, fate, fortune udiviti v. amaze, surprise, wonder; udiviti se be surprised, be amazed, wonder udivqewe n. n. astonishment, surprise, wonder udovoqewe, udovoqavawe n. n. satisfaction, gratification, indulgence udovoqiti, udovoqavati v. indulge (in), satisfy, gratify, fulfill; give satisfaction; cf. odavati (se) udostojiti v. vouchsafe, deign; honour; deem worthy, make worthy; udostoj me da mogu ~initi voqu Tvoju grant that I may do Thy will; udostojiti se be thought worthy, be deserving udru`ewe n. n. society, union, company; religiozno udru`ewe religious society udru`iti v. join (in a partnership); unite; associate u`as n. m. fright, dread, horror, terror u`asan adj. horrible, terrible, dreadful u`asnuti se v. be terrified/horrified uzbuditi v. excite, provoke uzbudqiv adj. exciting, provoking, stimulating uzvisiti v. sublimate uzvi{en adj. exalted, sublime, lofty; uzvi{ena du{a elevated soul; uzvi{ena ose}awa lofty sentiments uzvratiti v. render, reward, recompense; uzvratiti dobrim na zlo return good with evil / evil with good uzdawe n. n. hope, trust, expectation uzdati se v. hope, trust in sb, have faith in sb; take refuge in, hope for protection, expect uzdizawe n. n. exaltation; erection, elevation; the Exaltation of the Cross cf. Vozdvi`ewe

129

uzdizati

umeren

uzdizati v. erect, raise, lift up (hands); elevate; uzdizati (se) ascend uzdr`awe n. n. abstinence, temperance, chastity; continence uzdr`ati, uzdr`avati (se) v. abstain, forbear from, restrain oneself; cf. zadr`ati uzdr`qiv adj. abstinent, temperate, moderate, abstemious uzdr`qivost n. f. temperance, abstention uznositi v. ascribe, offer; elevate; molitva uzno{ewa anaphora; uznositi molitve offer up prayers; uznositi na nebo enheaven; cf. vazneti uzno{ewe n. n. raising up, elevation; exaltation uzrok n. m. cause, reason, ground, motive; krajwi uzrok final cause; prvobitni uzrok original cause; prauzrok the First Cause (God); uzrok i posledica cause and effect uzro~nost n. f. causality uipostaziran adj. enhypostasized uipostaziranost n. f. hypostasization ujediniti v. unite, unify; reunite, join again; ujediniti se be united ujediwewe n. n. unification; union, reunion, rejoining; ujediwewe Crkava the reunion of the Churches ukinuti v. annul, abolish, abrogate, cancel, revoke; ukinuti re{ewe annul a decision; ukinuti zakon abolish a law uklawati se, ukloniti se v. shun, turn away, avoid, fly from; uklawati se od zla shun the evil ukor n. m. reproach, blame ukoreniti v. enroot, implant, inculcate, instil; ukoreniti se take root ukoriti v. reproach, blame, upbraid ukrasiti v. adorn, beautify, embellish ukus n. m. taste; flavour ulazak n. m. entry ultramontanisti~ki adj. ultramontane um n. m. mind, intellect, sense, wit; pomra~en um darkening of the nous, sullied intellect; saznateqni um conscious mind; uzdizati um ka nebesima lift up the mind towards heaven; bistrina uma brightness of mind umeren adj. abstinent; moderate, temperate

130

umetnik

usavr{iti

umetnik n. m. artist umetni~ki adj. artistic umetnost n. f. art; work of art; the art of writing/conversation umivawe cf. omivawe umiqewe n. n. compunction, contrition, repentance; humility, sensitivity, tender emotions umirewe n. n. pacification, appeasing, peacemaking umiriteq n. m. pacificator, appeaser, peacemaker umiriti v. appease, soothe, pacify; subdue, restrain umni adj. intelligent, rational, reasoning umno`ewe (blagodati) n. n. growth in Grace umobolan adj. insane, mad, senseless umrli n. m. (the) departed, dead, deceased; molitva za umrle the Litany of the Departed umrtviti v. put to death, subdue (the flesh) umrtvqewe n. n. mortification of flesh, discipline umstvovati v. philosophise umudriti v. teach, give advice, give wise council, make wise; umudriti se grow wise uniziti v. humiliate, depreciate, degrade; uniziti se be humbled, depreciated, humble oneself unijat n. m. Uniate unijatstvo n. n. Uniatism uninije n. n. abasement, despondency, dejection uo~i adv. on the eve, the day before upodobiti v. attain the likeness of God; compare, liken, assimilate, adapt to upodobqewe n. n. piety; life pleasing to God; comparison, similitude, similarity, assimilation upokojewe n. n. repose, rest, peace upokojiti v. pass away, give rest uprava n. f. board, office; crkvena uprava church administration, church-government upravqati v. govern, control, lead usavr{iti, usavr{avati v. perfect, improve, cultivate (a talent)

131

usamqen

ute{iti

usamqen adj. lonely, reclusive, solitary usamqenik n. m. recluse; `iveti kao usamqenik lead a solitary life usvojewe n. n. adoption, adopting; appropriation usvojiti v. adopt, habitualize; adopt the custom of usekovawe n. n. beheading; Usekovawe glave Svetog Jovana Krstiteqa Beheading of St. John the Baptist usia cf. su{tina usinoviti v. adopt usinovqewe n. n. adoption (of a child) usiologija n. f. ousiology Uskrs cf. Vaskrs uskr{wi adj. Passover, Easter; uskr{we jagwe Passover lamb usmen adj. auricular; tajna ispovest auricular confession usmerewe n. n. direction; tendency, trend; school usmeriti v. direct, guide; usmeriti na pravi put set a person on the right path uspewe n. n. falling asleep, death; Uspewe Presvete Bogorodice the Dormition, the Falling Asleep of the Mother of God usrdan adj. ardent, fervent, very zealous usrdnost n. f. ardour, fervency, zeal, eagerness; usrdno se moliti pray with fervour ustav n. m. regulation, statute; crkveni ustav church rubric, church discipline, canon; manastirski ustav cloistral rule ustanoviti v. establish, found; prove, show, certify ustoli~ewe n. n. installation ustrojiteq n. m. artificer, Creator (of the world) ustrojiti v. arrange, organize ustrojstvo n. n. arrangement, organization, structure uteloviti v. incorporate, embody utelovqewe n. n. incorporation, embodiment uteha n. f. consolation, comfort ute{an adj. consolatory, comforting, gratifying; ute{na okolnost gratifying circumstance Ute{iteq (Duh Sveti) n. m. The Comforter, Paraclete (gr.) ute{iti v. comfort, bring consolation

132

uto~i{te

u~iti

uto~i{te n. n. retreat, refuge, shelter; seclusion utroba n. f. womb; the innermost part of man, ones whole being utu}i v. depress, deject utu~en adj. dejected, depressed utu~enost n. f. depression, dejection u~en adj. learned, erudite; educated u~enik n. m. pupil, student; scholar; disciple u~enost n. f. erudition, education, sophistication u~ewe n. n. doctrine; pou~avawe schooling, teaching; lessons; hri{}ansko u~ewe Christian doctrine; u~ewe o preseqewu du{a doctrine of metempsychosis / transmigration of souls; u~ewe Svetog Tome Akvinskog Thomism; sledbenik u~ewa Tome Akvinskog thomist u~esnik n. m. participant; partaker, sharer u~estvovawe n. n. participation; sharing, partaking u~estvovati v. participate, take part in; partake, share u~iteq n. m. teacher, instructor, guide, tutor u~iti v. learn, study; teach, instruct; be instructed

133

F
fanatizam n. m. fanaticism fanatik n. m. fanatic, zealot fanati~an adj. bigoted, fanatic, overzealous fanati~nost n. f. bigotry, fanaticism faraon n. m. Pharaoh farisej n. m. pharisee farisejski adj. pharisaic farisejstvo n. n. pharisaism fatalizam n. m. fatalism fatalisti~ki adj. fatalist felon n. m. phelonion, felon feti{ n. m. fetish feti{izam n. m. fetishism filantrop cf. ~ovekoqubac Filiokve (lat.) Filioque filosof n. m. philosopher filosofija n. f. philosophy filosofski adj. philosophical filosofstvovati v. philosophize forma n. f. form, shape formalan adj. formal formalizam n. m. formalism formalnost n. f. formality freska n. f. fresco friz n. m. frieze fundament n. m. foundation, basis fundamentalan adj. fundamental, essential fundamentalizam n. m. fundamentalism funkcija n. f. function; sve{teni~ka funkcija, slu`ba ministry funkcionisati v. function

134

H
hagiograf cf. agiograf hagiografija cf. agiografija Halkidon n. pr. Chalcedon Hananejka n. f. woman of Canaan haos n. m. chaos; prvobitni haos abyss haoti~an adj. chaotic harizma n. f. charisma harizmatski adj. charismatic haxi (haxija) n. m. pilgrim; hadji; cf. hodo~asnik haxiluk n. m. pilgrimage, hadji; cf. hodo~a{}e hvala n. f. praise, praising, eulogy, lauding, extollment, panegyric; thanks; hvala Bogu God be praised hvalisav adj. boastful; vainglorious hvalisavost n. f. boastfulness, vainglory hvaliti v. praise, laud, extoll; hvaliti se boast, brag hedonizam n. m. hedonism, concupiscence hedonist n. m. hedonist, sensual man/woman heortologija n. f. heortology hermeneutika cf. erminevtika heruvim n. m. cherub (pl. cherubim) heruvimski adj. cherubic; Heruvimska pesma Cherubic Song himna n. f. hymn, gradual; himna blagodarnosti hallel, thanksgiving hymn, hymn of thanks hiromant n. m. chiromantist, chiromancer, palmist hiromantija n. f. chiromancy, palmistry hirotesija n. f. chirothesia hirotonija n. f. chirotony, laying of hands, ordination hladan adj. cold, cool, chilly; unfeeling, unemotional; ukazati kome hladan prijem receive sb coldly

135

hladnokrvan

hri{}anstvo

hladnokrvan adj. cool, equanimous hladnokrvnost n. f. coolness, cold-bloodedness hladno}a n. f. coldness, coolness hleb n. m. bread; hleb nasu{ni daily bread; sveti hleb altar-bread, holy oblation; hleb `ivota bread of life; hleb i vino za pri~e{}e the elements; hleb predlo`ewa shewbread; lomqewe hleba breaking of bread hodo~asnik n. m. pilgrim hodo~a{}e n. n. pilgrimage homiletika cf. omilitika homilija cf. omilija hor n. m. choir, chorus hostija n. m. wafer, host hotimice adv. voluntarily, intentionally, deliberately hrabar adj. bold, brave, courageous hrabrewe cf. bodrewe hrabriti cf. bodriti hram n. m. temple; church hramovni adj. of the temple, of the church; hramovni praznik patron Saints day hristijanizacija n. f. christianization hristoborac n. m. antichristian hristogram n. m. christogram hristo|akonstvo n. n. Deaconate in Christ hristolik adj. Christ-like hristologija n. f. Christology hristolo{ki adj. christological hristoqubiv adj. Christ-loving, Christian Hristos n. pr. Christ, the Son of God; pre Hrista before Christ (B. C.); posle Hrista (leta Gospodweg) Anno Domini (A. D.); prikaz Hristovog raspe}a Holy Rood hristocentri~an adj. christocentrical hri{}anin n. m. Christian; obrazovan hri{}anin educated Christian (well versed in the Bible); dobar hri{}anin good Christian hri{}anski adj. Christian, Christianly hri{}anstvo n. n. Christianity, Christianism, Christendom

136

hronika

humanost

hronika n. f. chronicle hronologija n. f. chronology hronolo{ki adj. chronological hula n. f. curse, blasphemy, oath huliteq n. m. blasphemer huliti v. blaspheme, curse, swear, commit blasphemy human adj. humane, compassionate humanizam n. m. humanism humanist n. m. humanist humanitaran adj. humanitarian humanost n. f. humanity, compassion

137

C
car n. m. king, emperor, tsar; Car nebeski Heavenly King, Heavenly Father Carigrad cf. Konstantinopoq; Carigradska vaseqenska patrijar{ija Ecumenical Patriarchate of Constantinople carica n. f. queen, empress carski adj. royal, princely; carske dveri the holy doors/gates carstvo n. n. kingdom, empire; Carstvo nebesko Heavenly Kingdom carstvovati v. reign, be king cvetawe n. n. flourish, thrive; prosperity cvetati v. flourish, thrive, prosper; flower, bloom, blossom Cveti (Cvetna nedeqa) n. pl. Palm Sunday, the Entry of Our Lord into Jerusalem celeban cf. netrule`an celibat n. m. celibate celiv n. m. kiss; celiv mira the kiss of peace; Judin celiv Judahs kiss celivawe n. n. kissing, veneration; celivawe krsta veneration of the cross celivati v. kiss; venerate celovit adj. integer, complete, whole; perfect celomudren adj. chaste; pure; virginal celomudrenost n. f. chastity, purity; cf. ~ednost celost, celovitost n. f. integrity; cf. ~estitost cena n. f. price, cost; value, worth; po svaku cenu at any cost, whatever the cost ceniti v. value, rate, estimate, appreciate centar n. m. center centralan adj. central cewen adj. valuable, precious; eminent, distinguished

138

ceremonija

crnorizac

ceremonija n. f. ceremony ceremonijalan adj. ceremonial cimbal cf. kimval ciq n. m. purpose, aim, object, end; slu`iti ciqu serve a purpose; ciqati na aim at cistercijanac, cistercit n. m. Cistercian citat n. m. quotation; biblijski citat Scriptural reference, Scriptural text citirati v. quote Crkva n. f. Church; sveta, saborna i apostolska Crkva Holy Catholic and Apostolic Church; Reformatorska Crkva Reformed Church; (Rimo)katoli~ka Crkva Roman Catholic Church; Anglikanska Crkva Anglican Church; Grkokatoli~ka Crkva Greek-Catholic Church; Luteranska Crkva Lutheran Church; u duhu Crkve churchlike crkven adj. ecclesial, ecclesiastic; sacred; of the Church, belonging to Church, churchly, clerical; crkveno pojawe chant, plain-chant; crkveni prihodi church-living; crkveno pravo Church law crkvenoslovenski adj. Church-Slavonic/Slavic crkvenoslu`iteq n. m. churchman crkvenost n. f. ecclesiality crkvewak n. m. sexton; sacristan, vestry-keeper; ecclesiarch (gr.) crnorizac n. m. friar, monk

139

^
~amotan adj. listless, apathetic, impassive ~amotiwa n. f. listlessness, impassivity ~arobnica n. f. witch, sorceress, enchantress ~arobwak n. m. sorcerer, wizard, enchanter ~as n. m. hour; ustanovqeni ~asovi molitve canonical hours; ~asovi (prvi ~as, tre}i ~as, {esti ~as, deveti ~as) hours of Divine Office (prime, terce, sext, nones) ~asnost n. f. honesty, purity, virtue ~asoslov n. m. Book of Hours, Horologion ~ast n. f. honour, virtue, respect; credit; ukazati ~ast show respect ~astan adj. honest, pure, decent, fair, upright; holy, venerable; ~asna trpeza altar-table; ~asni (darovi) precious gifts; ^asna Krv Tvoja Thy precious blood; ~asniji od more honourable than ~astoqubac n. m. man of great ambitions, glory seeker ~astoqubiv adj. ambitious, high-aspiring ~astoqubqe n. n. ambition, love of glory ~a{a n. f. cup, chalice; communion-cup (cup used in the administration of the Eucharist); ~a{a gneva Gospodweg the vials of Gods wrath; ispiti ~a{u `u~i drink the cup of bitterness to the dregs; ~a{a wegovog strpqewa je prepuna his patience is exhausted; da me mimoi|e ova ~a{a let this cup pass from me, take away this cup from me ~edan adj. unstained, chaste ~ednost n. f. chastity, chasteness, virginity; celibacy ~edo n. m. child; duhovno ~edo spiritual child, penitent ~edomorstvo n. n. abortion

140

~estit

~tec

~estit adj. decent, honest ~estitost n. f. decency, honesty, integrity ~etvorojevan|eqe n. n. the four Gospels ~in n. m. dignity; post, rank, office; order; rite, ceremony; act, deed; duhovni ~in holy orders; primiti ~in ordain; li{iti duhovnog ~ina disfrock, disrobe; ~in ven~awa Wedding ceremony ~initi dobra dela (dela milosr|a) v. do good deeds, show charity ~irakonosac n. m. banner-bearer ~ist adj. clean, pure; intact; ~isti srcem pure hearted; ~isti ponedeqak first Monday of Lent, clean Monday ~istili{te n. n. Purgatory ~istiti v. cleanse, clean, purify ~istota n. f. purity, chastity; ~istota srca open-heartedness ~ita~ n. m. reader, lector (lat.) ~i{}ewe n. n. purification ~ovek n. m. man; person; individual; mortal; Bo`iji ~ovek saint, prophet ~ovekoqubac n. m. philanthropist, lover of man, he that loves mankind; humanist ~ovekoqubiv adj. humane, philanthropic; (that) lovest mankind ~ovekoqubqe n. n. love towards man, loving-kindness towards Mankind, philantropy ~ovekomr`wa n. f. misanthropy, hatred towards man ~ovekomrzac n. m. misanthrope, man-hater ~ove~an adj. humane, compassionate ~ove~anski adj. of man, human; rod ~ove~anski mankind; ~ove~anska priroda Hristova the human nature of Christ, Christs humanity ~ove~anstvo n. n. human race, mankind ~ove~nost n. f. humanity, compassion ~ove{tvo n. n. humanity ~revo n. n. womb; belly, stomach ~revougodije n. n. gluttony, overeating; predavati se ~revougodiju be given to stomach gratification ~revougodnik n. m. belly-slave ~tec n. m. acolyte; server; reader

141

~uvawe

~ulo

~uvawe n. n. observance, keeping, following; (odr`avawe) conservation, preservation; safe-keeping; ~uvawe obi~aja observance of custom; ~uvawe reda maintenance of order ~uvar n. m. guardian, custodian, keeper; protector ~uvati v. keep; guard, maintain; preserve; observe (rules, traditions, customs); ~uvati zapovesti Bo`ije observe the commandments of God; neka vas Bog ~uva God save you, God protect you; ~uvati tajnu keep a secret ~uvstven adj. sensual, of the senses; physical; ~uvstvena zadovoqstva the pleasures of the flesh ~uvstvenost n. f. sensibility, sensitivity; sentiment ~uvstvo cf. ~ulo ~udesan adj. miraculous, wonderful, extraordinary ~uditi se v. wonder, marvel ~udo n. n. miracle, wonder, marvel; prodigy ~udotvoran adj. thaumaturgic; wonder working; ~udotvorna ikona thaumaturgic image, miraculous icon ~udotvorac n. m. wonder maker; miracle worker, wonder-worker; thaumaturgist ~ulan adj. sensible, sensory; sensual, sensuous, voluptuous ~ulnost n. f. sensuality, voluptuousness ~ulo n. n. sense, sensation, faculty

142

X
xamija n. f. mosque

143

[
{amanist n. m. sorcerer, shamanist {amanstvo n. n. sorcery, shamanism {arlatan n. m. charlatan, verbalist {arlatanstvo n. n. absence of proof, verbalism {estopsalmije n. n. Exapsalmos (Six Psalms) {izma n. f. schism {izmati~an adj. schismatic {krt adj. stingy, avaricious, mean, close-fisted, shabby {krtac, {krtica n. m. miser {krtost n. f. avarice, stinginess

144

ENGLISH-SERBIAN DICTIONARY OF THEOLOGY

A
abacus n. (upper part of the capitol) (archit.) abakus, plo~a, naj~e{}e kvadratnog oblika, zavr{etak kapitela abate v. oboriti, poni{titi, ukinuti (zakon); smawiti, umawiti; ubla`iti, uti{ati (bol) abbacy cf. abbotship abbatical adj. manastirski; opatski abbess n. igumanija; nastojnica samostana abbey n. manastir; opatija abbot n. iguman; opat; Very Reverend Father visokoprepodobni o~e (obra}awe) abbotship n. ~in, slu`ba igumana; dostojanstvo opata abide v. pridr`avati se, ostati veran; `iveti, boraviti abiding adj. stalan, trajan abjuration n. odricawe (pod zakletvom) abjure v. odre}i se (jeresi), opozvati, odustati (od) ablution n. bogoslu`beni ~in omivawa tela i ruku; ablutions upotreba Darova posle pri~e{}a; ispirawe usta nakon pri~e{}a novih sve{tenika i bolesnih abode n. (formal) boravi{te, prebivali{te abortion n. abortus; ~edomorstvo absoluteness n. apsolutizam absolution n. (cath. eccl.) razre{ewe, opro{taj grehova, apsolucija; administer sacramental absolution pro~itati razre{nu molitvu absolve v. razre{iti, oprostiti abstain (from) v. uzdr`ati se; apstinirati abstainer n. trezvewak, umerewak abstention n. uzdr`avawe; suzdr`qivost abstinence n. umerenost, uzdr`awe, apstinencija abstinent adj. trezven, umeren

147

abundance

adoration

abundance n. bogatstvo; obiqe, izobiqe abundant adj. bogat; obilan abuse n. zloupotreba; pogrda; skrnavqewe abuse v. zloupotrebiti acceptable adj. prihvatqiv, blagougodan accidence n. (cath. eccl.) akcidencija; prelaznost accident n. akcidencijalan, nebitan, sporedan; (phil.) koji nema veze sa su{tinom stvari accord n. slagawe, saglasnost; sklad; sporazum; with one accord adv. jednodu{no accord v. dopustiti; odobriti; slo`iti se acolyte n. crkveni slu`iteq (u ~inu ~ita~a); (cath. eccl.) akolut acquit v. (jur.) osloboditi (optu`be) active adj. delatan, voqan Acts n. pl. (of the Apostles) Dela apostolska actual adj. pravi, realan, stvaran; sada{wi actualize v. aktualizovati, odelotvoriti actually adv. stvarno; u pravi ~as addict v. (usually passive) be addicted to biti zavisan (od) addiction n. zavisnost administer v. upravqati; primeniti; izvr{avati; vr{iti du`nost; administer justice deliti pravdu; administer sacraments ~inodejstvovawe svetih tajni administration n. upravqawe, uprava; administracija; (cath. eccl.) administratura administrative adj. izvr{ni; upravni administrator n. administrator; upraviteq; starateq; (cath. eccl.) upraviteq eparhije dok episkop nije imenovan adopt v. usvojiti, posiniti adoption n. usinovqewe, usvojewe adoptionism n. (cath. eccl.) adopcionizam, jeres po kojoj je Hristos bio samo usvojeni (adoptirani) sin Bo`iji, to jest nije imao bo`ansku prirodu adoration n. blago~e{}e, bogopo{tovawe; poklowewe, latrija; (cath. eccl.) adoracija; Adoration of the Magi poklowewe mudraca

148

adore

albigensians

adore v. obo`avati; po{tovati adulterate v. izvr{iti prequbu adulteration n. kvarewe; krivotvorewe adulterer n. brakolomnik, prequbnik adulteress n. prequbnica adulterous adj. prequbni~ki adultery n. prequba, brakolomstvo; blud advent n. dolazak, bo`i}ni post; (cath. eccl.) advent (period pripreme za Bo`i}) adversary n. neprijateq, protivnik adversity n. beda, nevoqa Aer n. (gr.) vozduh, vazduh (prekriva~ Darova) affinity n. srodstvo, rod; srodnost, bliskost affirm v. tvrditi, potvrditi; posvedo~iti; potpisati affirmation n. tvrdwa, izjava; afirmacija afflict v. mu~iti; naneti bol affliction n. `alost, bol, nesre}a, tuga affusion n. polivawe (pri kr{tewu) agape n. (gr.) hri{}anska qubav, milosr|e; agape feast trpeza qubavi agnosticism n. agnosticizam (u~ewe koje dopu{ta postojawe Boga, vi{e sile koju qudski um ne mo`e spoznati) Agnus Dei (Lamb of God) Agnec Bo`iji; (cath. eccl.) Jagwe Bo`ije ail v. (old use) mu~iti, boleti ailment n. bolest, boqka aisle n. (archit.) bo~ni brod crkve, crkveno krilo; prolaz izme|u klupa u crkvi akathistos (Acathistus) n. lit. not seated akatist (crkvena pesma koja se peva stoje}i, posve}ena Hristu, Bogorodici ili svetima) akoimetai n. (gr.) = non-sleepers akimiti, nesneni akolouthia n. (gr.) posledovawe alb n. stihar, alba albigensians n. pl. albe`ani, albigenzi (dualisti~ka jeres, sli~na bogumilskoj, u Francuskoj XII i XIII veka, ~iji pripadnici nisu priznavali crkveni poredak)

149

all-blameless

anargyroi

all-blameless adj. preneporo~na all-chaste adj. pre~ista allegory n. alegorija Alleluia interj. aliluja all-encompassing adj. sveobuhvatan all-holy adj. presveti, svesveti all-honourable adj. pre~asni all-laudable adj. svehvalni all-powerful adj. svemo}an All Saints Day n. Dan svih svetih; Nedeqa svih svetih (praznik koji se slavi 1. novembra na Zapadu, odnosno prva nedeqa posle Duhova na Istoku) almighty adj. svemo}ni; Almighty God Svedr`iteq, Svemogu}i Bog alms n. pl. milostiwa almsgiving n. davawe milostiwe, milosr|e altar n. `rtvenik; oltar, trapeza; altar cloth oltarsko platno altar covers oltarski prekriva~i altar-boy n. prislu`iteq altar-table n. ~asna trapeza; sveti presto ambition n. ambicija, slavoqubqe, ~astoqubqe; cf. love of glory ambo(n) n. (archit.) amvon amen amin; neka tako bude amend v. popraviti (se); ispraviti (se) amice n. naramnik, naglavnik Amish n. ami{ (pripadnik anabaptisti~ke sekte) amoral adj. amoralan, nemoralan amphora/rae n. (gr.) amfora anabaptist n. anabaptista, pripadnik sekte iz XVI veka koja je tra`ila ponovno kr{tewe odraslih Anamnesis n. (gr.) anamneza, se}awe, spomen; deo Kanona Evharistije anamnetic adj. anamneti~ki anaphora n. (gr.) uzno{ewe, prinos, prino{ewe Darova, Kanon Evharistije, ponekad se tako naziva i antidor (anafora) anargyroi (gr.) without silver besrebrenici (npr. sveti vra~i Kozma i Damjan)

150

Anastasis

anticipate

Anastasis n. (gr.) Vaskrsewe anathema n. anatema anathematize v. (to issue an anathema) anatemisati ancestor n. praotac; predak; starozavetni patrijarh; ancestor of God bogoroditeq ancestral adj. pradedovski; nasle|en anchoress n. ot{elnica anchorite adj. n. pustiwa~ki, ot{elni~ki; pustiwak, ot{elnik, anahoreta ancient adj. drevni, anti~ki; the Ancient Church rana Crkva ancillary adj. pomo}ni; pot~iwen, podre|en angel n. an|eo, angel Angelus n. (cath. eccl.) Angelus, molitva Devici Mariji koja se moli na glas zvona ujutru, u podne i uve~e anger n. gnev; qutwa; srditost; bes anger v. razgneviti; qutiti; srditi (se) Anglicanism (cf. Church of England) n. anglikanizam, Anglikanska Crkva angry adj. gnevan, qutit Anno Domini (lat.) (abbr. AD) leta Gospodweg, posle Hrista announce v. blagovestiti, objaviti; najaviti; predskazati annunciate v. objaviti, blagovestiti Annunciation n. Blagovesti, Blagove{tewe anoint v. mazati; pomazati anointed one, the n. bogopomazan anointing n. mirosawe; anointing of the sick jeleosve}ewe anointment n. pomazawe ante-chamber n. predsobqe ante-diluvial adj. prepotopski antenuptial adj. predbra~ni antependium n. (lat.) oltarska zavesa anthem n. crkvena pesma, himna, antifon anthropological adj. antropolo{ki anthropology n. antropologija, hri{}ansko u~ewe o ~oveku anthropomorphism n. antropomorfizam Antichrist n. Antihrist anticipate v. predvideti; preduhitriti; unapred uraditi

151

anticlericalism

apostatize

anticlericalism n. antiklirikalizam antidoron n. (gr.) instead of the gift antidor, nafora antimins (antimension) n. (gr.) = umesto stola antimins (~etvorougaono platno sa potpisom episkopa, a u koje su obi~no u{ivene mo{ti svetiteqa; na antiminsu se savr{ava Sveta evharistija) antinomy n. antinomija antiphon n. antifon antiquity n. drevna epoha; stari vek; starina; narodi koji su `iveli u starom veku anti-religious adj. antireligijski anti-Semitic adj. antisemitski anti-Semitism n. antisemitizam apathy n. bestra{}e, ravnodu{nost Apocalypses (Apocalypse) n. apokalipsa; Book of Apocalypse; cf. Revelation apocatastasis n. apokatastaza (Origenovo u~ewe osu|eno kao jeres na Petom vaseqenskom saboru) apocrypha n. apokrifi (spisi ili dela koji se izdaju za biblijske, ali ih ne prihvataju ni jevrejsko ni hri{}ansko predawe) apocryphal adj. apokrifan Apollinarian adj. n. apolinarijevski; apolinarijevac Apollinarianism n. apolinarizam, hristolo{ka jeres nazvana po Apolinariju, episkopu laodikijskom (IV vek) apologetic adj. apologetski apologetics n. apologetika, bogoslovska odbrana hri{}anskih istina od razli~itih prigovora, u novije vreme grana sistematske teologije apologist n. apologeta apology n. apologija apophatic adj. apofati~ki (odricateqno bogoslovqe); apophatic theology apofati~ko bogoslovqe apophaticism n. apofatika apostasy n. odstupni{tvo, otpadni{tvo, apostazija apostate n. odstupnik od vere, apostat, otpadnik apostatize v. odstupiti, otpasti (od vere)

152

aposticha

archiepiscopate

aposticha n. (gr.) stihira koja se peva na ve~erwem i jutrewu uz stihove psalama apostle n. apostol, poslanik apostolate n. apostolat, slu`ba apostola apostolic adj. apostolski; papski; apostolic fathers apostolski Oci (u~enici apostola); apostolic succession apostolsko prejemstvo, nasle|ivawe; apostolic see apostolska stolica, rimska episkopska katedra; cf. Sveta stolica, Rimska stolica apostolicity n. apostoli~nost Apostolos n. (Book of epistles) Apostol (kwiga koju ~ine Dela apostolska, saborne i Pavlove poslanice, a ~iji se odeqci ~itaju na bogoslu`ewu) apotheosis n. obo`avawe; veli~awe; apoteoza appetitive adj. appetitive part of the soul `elateqni, `ude}i deo du{e apprehend v. shvatiti apprehension n. shvatawe; spiritual apprehension duhovno poimawe apse n. (archit.) apsida Aramaic adj. semitski jezik, aramejski arbiter n. izabrani sudija, arbiter arbitration n. arbitra`a, odluka, presuda arch n. (archit.) luk; svod; nadsvo|en trem archangel n. arhan|eo, arhangel archbishop n. arhiepiskop; Your Eminence Va{e visokopreosve{tenstvo (obra}awe) archbishopric n. arhiepiskopija archdeacon n. arhi|akon; Very Reverend Father visokoprepodobni o~e (obra}awe) archdiocese n. eparhija arhiepiskopa archetypal adj. arhetipski archetype n. arhetip, idealna forma, prototip archidiaconal adj. arhi|akonski archidiaconate, archdeaconry n. arhi|akonstvo archiepiscopacy n. arhiepiskopija archiepiscopate n. arhiepiskopija

153

archieratikon

assembly

archieratikon n. (gr.) arhijerejski ~inovnik archimandrite n. arhimandrit, nekada stare{ina vi{e manastira, danas po~asna titula sve{tenomonaha; Very Reverend Father visokoprepodobni o~e (obra}awe) archistrategos n. (gr.) arhistratig (arhan|eli Mihailo i Gavrilo) architrave n. (archit.) arhitrav (greda koja povezuje dva stuba i le`i na wima) archpriest n. protoprezviter; Very Reverend Father visokopre~asni o~e (obra}awe) ardent adj. vatren; revnostan, usrdan ardour n. `ar, entuzijazam; revnost areopagitical adj. areopagitski Aristotelian adj. aristotelovski ark n. sanduk, kov~eg; ark of the Covenant (of Testimony) kov~eg Zaveta; Noahs Ark Nojeva barka Armageddon n. Armagedon (sveti rat, po Bibliji) arrogance n. gordost; oholost arrogant adj. gord, gordeqiv; ohol artificer cf. creator artoforium n. artoforion, posuda sa Svetim darovima za pri~e{}ivawe bolesnika Aryanism n. arijanska jeres, arijanstvo, arijanizam, hristolo{ka jeres iz IV veka, osu|ena na Prvom vaseqenskom saboru ascend v. uzdizati se, uzneti se Ascension n. Vaznesewe Gospodwe, Spasovdan ascesis n. (gr.) askeza, podvi`ni{tvo ascetic n. adj. asketa, podvi`nik; podvi`ni~ki, asketski; ascetic act rad, delovawe; ~in, delo; podvig; realization of likeness odelotvoreno podobije; cf. likeness of God asceticism n. podvi`ni{tvo, asketizam, askeza ascribe v. uznositi; pripisati Ash Wednesday n. (cath. eccl.) pepeqava sreda (prva sreda Velikog posta); pepelnica, ~ista sreda aspersorium (lat.) (cath. eccl.) posuda sa blagoslovenom vodom assembly n. (cf. synaxis) sabrawe; eucharistic assembly evharistijsko sabrawe

154

assumption

avidity

assumption n. pretpostavka; uzimawe, primawe (izgleda, lika, izraza) Assumption of the Mother of God (cf. Dormition) n. Uspewe Presvete Bogorodice assurance n. osnov, sigurnost; poverewe asterisk n. zvezdica astragal n. (archit.) astragal, venac oko stuba astute adj. pronicqiv, lukav, o{trouman athanasian adj. atanasijevski Athanasius of Alexandria n. pr. Atanasije Veliki, episkop aleksandrijski (IV vek) atheism n. ateizam, bezbo`ni{tvo atheist n. ateista, bezbo`nik atheistic adj. bezbo`ni~ki, ateisti~ki Athos, Mount n. pr. Sveta Gora, Atos atone v. ispa{tati, okajavati atonement n. ispa{tawe, kajawe, iskupqewe, pomirewe (izme|u Boga i gre{nika) atoner n. pokajnik atrium n. (archit.) atrijum, dvori{te crkve attain (to sth) v. sti}i, dose}i, posti}i attainment n. usvojewe; postignu}e, tekovina aureole n. oreol, nimb, aureola auricular adj. usmeni, tajni; auricular confession tajna ispovest austere adj. asketski, isposni~ki austerity n. strogost, samodisciplina, uzdr`qivost authentic adj. istinski, izvoran; verodostojan authoritarian adj. autoritaran authority n. autoritet, vlast; ugled; the authorities organi vlasti autocephalous (autocephalist) adj. autokefalan autocephaly n. autokefalnost avarice n. pohlepa; {krtost, srebroqubqe avaricious adj. pohlepan; {krt avid adj. po`udan; lakom avidity adj. po`uda; lakomost

155

avow

azymites

avow v. ispovedati; priznati, izjaviti avowal n. ispovedawe; priznawe, izjava awe n. strah, strahopo{tovawe awesome adj. stra{an, u`asan azyme n. azima, beskvasni, presni hleb azymites n. pl. (gr.) azimiti, naziv za one koji u evharistijskom prinosu koriste beskvasni hleb

156

B
Babel n. Vavilonska kula banner n. barjak, zastava; banner-bearer ~irakonosac banquet table n. sve~ana trpeza Baptism n. kr{tewe; baptism by immersion kr{tewe pogru`ewem; baptism by pouring kr{tewe oblivawem; baptism by sprinkling kr{tewe kropqewem; the Baptism of Christ in the Jordan Kr{tewe Gospoda Isusa Hrista u reci Jordanu; cf. Epiphany baptismal n. kr{teni, kr{tewski; baptismal name kr{teno ime; baptismal font (baptisterion) krstionica, baptisterijum (bazen u kojem se vr{i kr{tewe pogru`ewem) Baptist n. baptista (pripadnik jedne od najve}ih zajednica Slobodnih protestantskih Crkava) baptistery n. krstionica Baptist, John the Sveti Jovan Krstiteq baptize v. krstiti basilica n. bazilika; T-shaped basilica (archit.) bazilika Basil the Great / Basil of Caesarea Sveti Vasilije Veliki, Vasilije Kesarijski baton n. `ezlo; skiptar bead n. brojanica; beads brojanice bear v. nositi; roditi; bear a child nositi (roditi) dete; bear witness to svedo~iti beatific adj. bla`en; beatific vision vi|ewe Boga beatification n. blagosiqawe; progla{ewe bla`enim, beatifikacija beatify v. biti bla`en; u~initi bla`enim, proglasiti bla`enim Beatitudes n. pl. Bla`enstva (Mt 5, 312) beget v. ra|ati, za~eti; stvoriti

157

begotten

biblical

begotten p. p. adj. ro|en; the Only-begotten Jedinorodni Beheading of St. John the Baptist Usekovawe glave Svetog Jovana Krstiteqa behold v. videti, gledati being n. bi}e; (ontol.) bitije belfry n. zvonik, zvonara Benedictine n. (cath. eccl.) benediktinac (benediktinci red koji je osnovao Sveti Benedikt u VI veku; najstariji mona{ki red na Zapadu) benediction n. blagoslov (koji daje sve{tenik na kraju slu`be); benediction urbi et orbi (cath. eccl.) blagoslov koji papa daje u sve~anim prilikama gradu Rimu i celom svetu Benedictus n. (lat.) himna Blagosloven Gospod Bog Izraiqev benefactor n. dobrotvor benefactress n. dobrotvorka benefice n. dar, beneficija (plata za vr{ewe neke crkvene slu`be); crkveno dobro, prebenda beneficence n. dobro~instvo benefit n. dobrobit, korist, dobro~instvo, potpora benevolence n. dobrota, dobrodu{nost, dobronamernost; blagonaklonost benevolent adj. dobrodu{an, dobronameran; blagonaklon beseech v. moliti; prekliwati besiege v. opkoliti; opsedati bestiality n. bestijalnost, zverstvo bestow (upon) v. prineti na dar, darovati Bethlehem Vitlejem betray v. izdati, izneveriti betroth v. (old formal use) dati ruku; zaru~iti; veriti betrothal n. veridba beware of v. ~uvati se (ne~ega), paziti, biti na oprezu beyond prep. iznad, izvan, s one strane; n. onostranost, budu}i `ivot, onaj svet Bezpopovtsy n. pl. (russ.) bespopovci, staroobrednici (ruska sekta) Bible n. Biblija, Sveto Pismo biblical adj. biblijski

158

bigot

boastfulness

bigot n. revniteq; zilot bigoted adj. fanati~an, zilotski bigotry n. revnost; fanati~nost, zilotizam birth n. ro|ewe; give birth to roditi; birth control kontrola ra|awa, kontracepcija bishop n. vladika, episkop; (cath. eccl.) biskup; His Grace Wegovo preosve{tenstvo, Preosve}eni; Wegova milost; Your Grace Va{e preosve{tenstvo, Preosve}eni; Va{a milosti (obra}awe); Bishops residence vladi~anski dvor; bishops throne vladi~anski presto; titular bishop titularni episkop; assistant bishop vikarni episkop; (cath. eccl.) pomo}ni episkop (biskup); bishops conference (cath. eccl.) episkopska (biskupska) konferencija (ustanova jedne crkvene pokrajine ~iji su ~lanovi svi ordinariji, pomo}ni episkopi i ostali naslovni episkopi tog podru~ja) bishopric n. episkopski ~in; episkopija, eparhija bitter adj. gorak, ogor~en bitterness n. gor~ina, ogor~ewe blaspheme v. bogohuliti, huliti na Boga; klevetati blasphemous adj. bogohulan, bezbo`an blasphemy n. hula, skrnavqewe bless v. blagosloviti, blagosiqati, bla`enim zvati blessed, the bla`eni, blagosloveni; the blessed sacrament sveta tajna (pri~e{}a); blessed water osve}ena voda, agijazma; ever blessed (of the Holy Theotokos) Prisnobla`ena; most blessed preblagoslovena blessedness n. bla`enost blessing n. blagoslov, blagodat, milost; blessing of water vodoosve}ewe; the great blessing of the waters at Theophany bogojavqensko vodoosve}ewe bliss n. bla`enstvo, radost, sre}a bloodless adj. beskrvan; bloodless sacrifice of Christ beskrvna `rtva Hristova blot (out) v. o~istiti, izbrisati; istrebiti boast v. radovati se; hvaliti se boastful adj. hvalisav, ponosan, ohol boastfulness n. hvalisavost, oholost

159

bodiless

Byzantium

bodiless adj. bestelesan; bodiless servitors bestelesni slu`iteqi; bodiless powers nebeske sile body n. telo; Body of Christ Telo Hristovo Bogomil n. bogumil (dualisti~ka jeres iz X veka, nazvana po za~etniku, bugarskom sve{teniku Jeremiji ili Bogomilu iz Trakije, koja odbacuje brak, upotrebu mesa, po{tovawe ikona itd.) bogoroditchni (bogorodichen) n. (slav.) himne Presvetoj Bogorodici, bogorodi~ni bold adj. hrabar, smeo boldness n. smelost bondage n. ropstvo, zarobqenost book n. kwiga; Book of Hours ^asoslov; Book of Psalms Psaltir; Book of Revelation Otkrivewe; Book of Offices Slu`ebnik; Book of Needs (Small Euchologion) Trebnik; Book of Three Odes Triod; cf. Triodion; Book of Eight Tones Osmoglasnik; Books of the Prophets proro~ke kwige; Book of Common Prayer Slu`ebnik Anglikanske Crkve bow n.v. poklon, naklon; pokloniti se brethren n. bratija breviary n. brevijar, ~asoslov (rimokatoli~ka bogoslu`bena kwiga) bring v. doneti, donositi, prineti, dovesti; bring forth (the Spirit) ishoditi brotherhood n. bratstvo bull n. (cath. eccl.) (papska) bula, va`no papsko pismo s olovnim, srebrnim ili zlatnim pe~atom, kojim se potvr|uju papska imenovawa ili papske enciklike; {ire, u crkvenom smislu, slu`beni dokument s pe~atom burial n. pogreb, sahrana; burial rites pogrebni obi~aji burn v. goreti, izgoreti; burning bush nesagoriva, neopalima kupina bury v. sahraniti, pokopati; prekriti buttress n. (archit.) potporni stub, potpora, oslonac Byzantine adj. vizantijski Byzantium Vizant, kasnije Konstantinopoq (Carigrad); Romejsko carstvo, Vizantija

160

C
Caesarian papism (caesaropapism) n. cezaropapizam calamity n. velika nesre}a, nevoqa, beda calendar n. kalendar; Old Calendarists starokalendarci; Old Style (Julian) Calendar stari (julijanski) kalendar; New (Gregorian) Calendar novi (grigorijanski) kalendar calling n. poziv, priziv (Bo`iji) calumniate v. klevetati, oklevetati, ocrniti calumniator n. klevetnik calumny n. kleveta, la`na optu`ba Calvary n. Kalvarija, mesto Raspe}a Gospoda Isusa Hrista; cf. Golgotha Calvinism n. kalvinizam, ogranak protestantizma, nazvan po osniva~u @anu Kalvinu (XVI vek) Calvinists n. pl. kalvinisti candelabrum (pl. -bra) n. veliki sve}wak, polijelej, kandelaber candle n. sve}a; svetlo sve}e Candlemas Day (cath. eccl.) Svije}nica; cf. Presentation of Jesus Christ in the Temple candlestick n. sve}wak canon n. kanon, pravilo; Kanon Evharistije; zakon, pravni propis; Canon of Scripture kanon Svetog Pisma; Canon Law kanonsko pravo; Canon of Requests cf. Octoechos; Canon tables kanonske tablice canonic(-al) adj. kanonski; canonical synthesis kanonska sinteza; canonical letter kanonsko pismo canonicals n. pl. ode}a, sve{teni~ka ode`da canonization n. kanonizacija, progla{ewe za svetiteqa canonize v. kanonizovati, proglasiti za svetiteqa cantata n. (mus.) kantata canticle n. hvalospev, himna; Canticles Pesma nad pesmama

161

cantor

cathedral

cantor n. pojac capitol n. (archit.) kapitl Cappadocian Fathers n. pl. kapadokijski Oci (Vasilije Veliki, Grigorije Bogoslov i Grigorije Nisijski) Capuchins n. pl. kapucini, kapucinski red (reformirani, stro`i ogranak frawevaca) cardinal n. (cath. eccl.) kardinal (glavni papin pomo}nik); u starini rimski prezviteri; od XII veka po~asna episkopska (biskupska) titula; Your Eminence Va{a eminencijo (obra}awe) careful adj. pa`qiv; bri`qiv careless adj. nemaran, nehajan; nepromi{qen carelessness n. nemarnost, nerad Carmelites n. pl. (White Friars) (cath. eccl.) karmeli}ani, prosja~ki red osnovan u XII veku carnal adj. ~ulan, telesn, plotski; bludan Cartesian adj. n. kartezijanski, dekartovski; sledbenik Dekarta, dekartovac Cartesianism n. kartezijanizam Carthusians n. pl. (cath. eccl.) kartuzijanci, pustiwa~ki red koji je osnovao Sveti Bruno u XI veku cassock n. mantija, sve{teni~ka haqina cataphatic adj. (what God is) katafati~ki; cataphatic theology (the way of affirmation) katafati~ko (potvrdno) bogoslovqe, katafatika catechesis n. katiheza (pouke o veri za katihumene) catechetical adj. katihetski catechism n. veronauka, katihizis; cf. religious education catechist n. katheta, verou~iteq catechize v. pou~avati, u~iti (nekog) veronauci, katihizirati catechumen n. katihumen, ogla{eni cathars n. pl. katari, manihejsko-gnosti~ka sekta iz XIXIII veka cathedra n. episkopska katedra, episkopsko sedi{te cathedral n. saborna crkva, episkopska prestona crkva; katedrala

162

catholic

chancel screen

catholic adj. saborni; rimokatoli~ki; the Catholic Church vaseqenska (katoli~anska) Crkva; Roman Catholic Church Rimokatoli~ka Crkva Catholicism n. rimokatolicizam catholicity n. sabornost, katoli~nost; katoli~anstvo catholicon n. (archit.) saborna crkva, katolikon catholicos n. prvojerarh, patrijarh (jermenski i gruzijski) cause n. uzrok celebrant n. onaj koji slu`i, slu`a{~i (sve{tenik); principal celebrant na~alstvuju}i u slu`ewu celebrate v. slu`iti (Liturgiju); proslavqati celebration n. slu`ewe; proslava, slavqe celestial adj. bo`anski; nebeski; celestial bliss nebesko slavqe; celestial powers nebeske sile celibacy n. celibat, devstvenost, bezbra~nost; celibacy of priesthood sve{teni~ki celibat celibate adj. bezbra~an, neven~an, neo`ewen celibate n. devstvenik cell (kellia) n. }elija, kelija cemetery n. grobqe cenobites cf. coenobites cenobitism cf. coenobium cenotaph n. kenotaf, prazna grobnica; spomenik podignut pokojniku cenoule n. odaja u kojoj je bila Tajna ve~era cense v. kaditi censer n. kadionica; kadilo censer-bearer n. sve}onosac censure n. cenzura, crkvena kazna centenary n. stogodi{wica ceremony n. ceremonija, slu`ba; sve~ani obred, svetkovina; cf. marriage Chalcedonian halkidonski; Chalcedonian definition halkidonski oros chalice n. putir; cf. Holy Grail chancel screen n. (archit.) ogra|en prostor pred glavnim oltarom

163

chandelier

Christianity

chandelier n. polijelej; sve}wak changeless adj. nepromenqiv; stalan, postojan changelessness n. nepromenqivost; stalnost, postojanost chant n. pojawe; liturgical chant bogoslu`bena pesma; Byzantine plain-chant vizantijsko pojawe chantry n. (grobqanska) kapela chapel n. kapela, paraklis chaplain n. (cath. eccl.) kapelan, sve{tenik koji po nalogu episkopa poma`e vikaru chaplet n. brojanice; cf. prayer-rope charisma n. (gr.) dar, harizma charismatic adj. blagodatan, harizmatski; harizmati~an Charismatics n. pl. harizmati~ni pokret (pentekostalci) charitable adj. dobrotvoran; milosrdan, dobrostiv charity n. hri{}anska, delotvorna qubav, dobrotvornost; milosr|e; Caritas rimokatoli~ka humanitarna organizacija) chaste adj. celomudren, ~edan, ~ist chasten v. o~istiti, pro~istiti; obuzdati chastity n. ~ednost, nevinost, ~istota, celomudrenost chasuble n. felon, kazula Cheese Fare Sunday n. siropusna nedeqa cherub n. heruvim; an|eo, angel; Cherubic Hymn Heruvimska pesma chevet n. (archit.) polukru`ni deo oltara chirothesia n. hirotesija, rukoproizvo|ewe za ni`e ~inove klira (ipo|akon, ~ita~ i pojac) chirotony n. hirotonija, rukopolo`ewe; cf. ordination chrism n. miro (osve}eno uqe); (cath. eccl.) krizma chrismation n. miropomazawe; krizma Christ n. pr. Hristos Christadelphians n. pl. ameri~ka sekta ~iji ~lanovi ne veruju u Svetu Trojicu i besmrtnost du{e Christendom n. hri{}anstvo, hri{}anski svet Christian adj. hri{}anski; Christian-prayer movement bogomoqa~ki pokret Christian adj. n. hri{}anski; hri{}anin Christianity n. hri{}anstvo

164

Christianization

clear-sighted

Christianization n. hristijanizacija Christian Scientists n. pl. pripadnici sekte Crkva Hristova (Church of Christ) Christ-like adj. hristolik Christ-loving adj. hristoqubiv Christmas n. Bo`i} christocentrical adj. hristocentri~an Christocentrism n. hristocentri~nost christogram n. hristogram, inicijali imena Isusa Hrista christological adj. hristolo{ki Christology n. hristologija chronicle n. hronika Chrysostom, John Sveti Jovan Zlatousti Church n. Crkva; Church in heaven Nebeska Crkva; Church on earth zemaqska Crkva; Churches of Christ protestantske crkve u Velikoj Britaniji i Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama; Greek/Eastern Church Pravoslavna Crkva; Church Fathers crkveni Oci; Church Militant vojuju}a Crkva; Church Triumphant tor`estvuju}a Crkva, Crkva koja trijumfuje church garret n. potkrovnica, soba na tavanu crkve churching n. ucrkovqewe (novoro|enog deteta) church portico n. trem sa stubovima, portik ciborium (archit.) (canopy supported on four pillars, above an altar) kivorijum, oltarsko nebo, oltarski baldahin; svod ispod koga stoji oltar circumcise v. obrezati circumcision n. obrezawe; Circumcision of Christ Obrezawe Hristovo circumscribe v. ograni~iti; okru`iti, obimoopisati circumscribable adj. obimoopisiv Cistercians n. pl. cisterciti claim n. tvrdwa clean adj. ~ist; Clean Monday ~isti ponedeqak (prvi dan Velikog posta) cleanse v. (formal or archaic) o~istiti, sprati, oprati clear-sighted adj. dalekovidan, prozorqiv

165

clear-sightedness

commemorate

clear-sightedness n. dalekovidnost, prozorqivost clergy n. klir, sve{tenstvo; clergy-laity council crkveno-narodni sabor cleric n. klirik, sve{tenik, sve{teno lice clerical adj. sve{teni~ki, klirikalni clericalism n. klirikalizam cloak n. pla{t, ogrta~ cloister n. manastir, samostan; (archit.) unutra{we manastirsko dvori{te okru`eno tremovima sa arkadama coalescence n. spoj, spajawe; sjediwewe, preplitawe coalescent adj. onaj koji se spaja, sjediwuje codex n. (pl. codices) rukopis; zakonik, zakonski zbornik, kodeks coenobite n. monah, kalu|er; monah koji `ivi u mona{koj zajednici coenobitic adj. mona{ki, kalu|erski; coenobitic life op{te`i}e coenobium n. op{te`i}e, kinovija coeternal adj. save~ni, sabespo~etni coexist v. sapostojati coexistence n. sapostojawe cognitive adj. saznajni co-inherence n. cf. perichoresis college n. kolex; kolegijum; College of Apostles apostolski kolegijum collegial adj. saborni, kolegijalni collegiality n. saborni duh, zajedni~ka odgovornost episkopa u crkvenom upravqawu colobium n. haqina bez rukava, du`a od hitona, koju nosi Hristos na nekim predstavama Raspe}a colonnade n. kolonada column (archit.) n. stub come into being v. postati Comforter (the) Ute{iteq, Duh Sveti commandment n. zapovest; keep (obey) the commandments ~uvati (dr`ati) zapovesti; the Ten Commandments (Decalogue) deset Bo`ijih zapovesti commemorate v. slaviti; proslavqati uspomenu (na)

166

commemoration

comprehensive

commemoration n. proslava u spomen koga, komemoracija; pomen commence v. po~eti commencement n. po~etak commend v. predati, poveriti; commend ones soul to God predati duh svoj Bogu commendation n. preporuka; pohvala, hvala commission n. poslawe; izvr{ewe (prestupa), ogre{ewe; komisija, odbor; Commission for Religious (Church) Affairs Komisija za verska pitawa; Commission on World Mission and Evangelism Komisija za svetsku misiju i evangelizaciju commit v. izvr{iti, po~initi; commit an offence u~initi prestup; commit a sin zgre{iti, u~initi greh; commit a crime izvr{iti zlo~in communal adj. zajedni~ki; zajedni~arski; communal worship zajedni~ka molitva communicant n. pri~asnik, zajedni~ar communicate v. pri~estiti se communion n. zajednica, zajedni~arewe, zajedni~arstvo; pri~e{}e; Holy Communion sveto pri~e{}e, Evharistija; take communion pri~estiti se; impart communion (to) dati pri~e{}e, pri~estiti (nekoga); communion cloth cf. antimins community n. zajednica; (of brethren) bratstvo, (of nuns) sestrinstvo; community of saints zajednica svetih; community of people zajednica compassion n. milosr|e; dobrota compassionate adj. mnogosa`aqiv compassion-loving adj. milostiv compensate v. nadoknaditi; obe{tetiti (nekoga za pretrpqeni gubitak, povredu, {tetu); platiti compensation n. naknada, od{teta, nagrada compline n. ve~erwa molitva, pove~erje; (cath. eccl.) molitva kojom se zavr{ava ve~erwa; Great Compline veliko pove~erje; Small Compline malo pove~erje comprehensible adj. shvatqiv, pojmqiv comprehension n. shvatawe, poimawe comprehensive adj. sveobuhvatan

167

compunction

confessional

compunction n. umiqewe; skru{enost; gri`a savesti, kajawe compunctious adj. skru{en, pokajni~ki conceit n. misao, zamisao, pomisao; ta{tina, samoqubqe conceited adj. uobra`en, umi{qen, ta{t, sujetan conceitedness n. ta{tina, umi{qenost, sujeta concelebrant n. saslu`iteq; koncelebrant concelebrate v. saslu`ivati concelebrating adj. saslu`uju}i co-celebration n. saslu`ivawe conch n. (archit.) konha conciliar adj. saboran, koncilijaran conciliarity n. saborovawe conciliate v. pomiriti, izmiriti; umiriti, odobrovoqiti conciliation n. izmirewe; umirewe, odobrovoqavawe conclave n. (cath. eccl.) konklava, odaja u kojoj se bira papa; skup kardinala koji u~estvuju u izboru pape concomitance n. (cath. eccl.) konkomitencija, koegzistencija (istovremeno postojawe) Krvi i Tela Hristovog u pri~e{}u ~ak i kada vernik uzima samo jedan element (hostiju) concordance n. konkordanca, pregled paralelnih mesta u Svetom pismu; verbal concordance azbu~ni registar glavnih re~i Biblije sa navodima iz pasusa u kojima se one nalaze concordat n. (cath. eccl.) konkordat (ugovor izme|u pape i dr`avnih vlasti), nagodba condemn v. osuditi, osu|ivati; condemn a man to death osuditi ~oveka na smrt; condemned sermon propoved za osu|enike condemnation n. osuda; without condemnation neosu|eno condescend v. blagoizvoleti, udostojiti se, snishoditi condescension n. snisho|ewe, qubaznost confess v. ispovedati; ispovedati se; ispovedati veru; confess a penitent ispovediti pokajnika confession n. ispovest; ispovedawe vere, veroispovest, konfesija; public confession javna ispovest; auricular confession tajna ispovest confessional adj. veroispovedni, verski; konfesionalni; n. ispovedaonica; confessional church konfesionalna Crkva

168

confessionalism

consolation

confessionalism n. konfesionalizam confessor n. ispovednik confirmation n. miropomazawe; konfirmacija, potvrda conform (with) v. saobraziti (se), postati saobrazan; biti u skladu sa; (to) pokoriti se conformity n. saobraznost, saglasnost confront v. suo~iti se; opirati se, suprotstaviti se; (jur.) confront a man with his accusers suo~iti ~oveka sa wegovim tu`iocima confrontation n. suo~avawe; upore|ivawe confusion n. without confusion nesliveno, bez slivawa, bez me{awa congregate v. skupiti (se); sabrati congregation n. sabor; zbor qudi; narod (u crkvi); (cath. eccl.) kongregacija congregational (church) n. Kongregacionisti~ka Crkva congregationalism n. protestantski sistem crkvene uprave koji podrazumeva samostalno odlu~ivawe svake crkve i wenih parohijana u administrativnim i verskim pitawima congregationality n. bogoslu`beni skup conjugal adj. bra~ni, supru`anski; conjugal relations bra~ni odnosi; conjugal rights bra~na prava conscience n. savest consecrate v. osvetiti, osve}ivati; consecrated Elements osve}ene ~estice; consecrated Gifts osve}eni Darovi consecration n. osve}ewe; osve}ewe Darova; konsekracija; (episcopal) consecration posve}ewe, rukopolo`ewe episkopa; consecration of bread, wine, building osve}ewe hleba, vina, gra|evine consensus n. saglasnost; general consensus op{te saglasje, jednodu{nost; consensus of the Churches konsenzus Crkava consequently adv. sledstveno (tome) consideration n. sagledavawe Consistory n. konzistorija, nekada{wi duhovni sudovi, najpre u Karlova~koj, a potom i Beogradskoj mitropoliji; (cath. eccl.) sastanak kardinala na ~elu s papom prilikom imenovawa novih kardinala ili kanonizacije svetiteqa consolation n. uteha, te{ewe

169

constitute

convoke

constitute v. sa~iwavati; ustanoviti, ustanovqavati constitution n. sastav; ustav constitutional adj. konstitutivan; ustavni; bitan; constitutional (make-up) sastav constitutive adj. sastavni, ustanovquju}i consubstantial adj. jednosu{tan, sasu{tastven consubstantiality n. jednosu{nost, sasu{tastvenost consubstantiation n. cf. transubstantiation consume v. potro{iti, upotrebiti; uni{titi u po`aru consummate adj. savr{en, potpun consummate v. zavr{iti, dovr{iti; ispuniti, usavr{iti consummation n. svr{etak, savr{avawe; ispuwewe, postignu}e (ciqa); ciq, savr{enstvo contain v. sadr`ati, obuhvatiti; savladati, obuzdavati containable adj. sadr`iv contakion n. kondak contemplate v. razmi{qati, premi{qati, sagledavati, sozercavati contemplation n. sagledavawe, posmatrawe, umno gledawe; sozercawe, vi|ewe; contemplation of God bogomislije contemplative adj. kontemplativan, sozercateqan; misaon, dubokomislen; molitven contend v. boriti se, sukobiti se continual adj. neprestan, neprekidan, stalan continuity n. trajnost, neprekidnost, stalnost; living continuity (of the tradition) `ivo predawe continuous adj. neprestan, neprekidan, stalan contrite adj. skru{en, pokajni~ki contrition n. skru{enost, kajawe convent n. (`enski) manastir conversion n. preobra}ewe, preobra}awe convert n. preobra}enik, konvertit convert v. preobratiti, preobra}ati, vratiti gre{nika na pravi put, duhovno probuditi convocation n. sazivawe, skup; Convocation pokrajinski sinod convoke v. sazivati

170

cope

crafty

cope n. horski kaput, horski ogrta~ Copts n. pl. Kopti, egipatski hri{}ani corner-stone n. krajeugaoni kamen, kamen temeqac corporal adj. telesan corporal n. platno sli~no antiminsu, ali bez u{ivenih relikvija; wime se ne pokriva `rtvenik corporate adj. ovaplo}en, utelovqen; korporativan, udru`en; corporate personality saborna li~nost, korporativna personalnost Corpus Christi n. (lat.) (cath. eccl.) Tjelovo, praznik posve}en evharistijskim darovima hleba i vina; proslavqa se u ~etvrtak posle Duhova corroborate v. potkrepiti (verovawe, teoriju i sl.), potvrditi, podupreti corroboration n. podr{ka, potkrepqewe (dokazima) corrupt adj. oskrnavqen; pokvaren, ne~ist, izopa~en corrupt v. oskrnaviti; pokvariti, izopa~iti corruption n. propadqivost, truqewe; izopa~enost cosmogonic(-al) adj. kosmogonijski cosmogony n. kosmogonija, teorija o stvarawu sveta cosmological adj. kosmolo{ki cosmology n. kosmologija cotta n. (eccl.) stihar council n. sabor, koncil counsel v. savetovati, dati savet, preporu~iti counselor n. savetnik countenance n. lice counter-reformation n. kontrareformacija covenant n. Bo`ije obe}awe ~oveku, zavet covet v. strasno `eleti, biti pohlepan covetous adj. pohlepan, grabe`qiv coward n. kukavica, stra{qivac, pla{qivac cowardice adj. kukavi~luk, stra{qivost, pla{qivost, malodu{nost cowl (koukoulos) n. (gr.) kukuq craftiness n. lukavstvo, prepredenost crafty adj. prepreden, lukav

171

create

curate

create v. stvoriti, tvoriti, sazdati created adj. stvaran, stvoren createdness n. stvarnost, stvorenost creation n. tvorevina, tvar creator n. tvorac, ustrojiteq creature n. stvorewe, bi}e; fellow creature bli`wi creaturehood n. tvarnost creaturely adj. tvaran Credo (lat.) Simvol vere, Verujem (re~ kojom po~iwe Simvol vere), Vjeruju creed n. Simvol vere; veroispovedawe; dogmat, doktrina; the Apostles Creed Apostolski simvol vere (staro rimsko verovawe iz III veka); Athanasian creed Atanasijev simvol (VI vek); Nicene-Constantinopolitan creed Nikeo-carigradski simvol vere cremate v. kremirati cremation n. kremacija crematorium, crematory n. krematorijum crosier n. (episkopski ili vladi~anski) {tap cross (oneself) v. (pre)krstiti se cross n. krst; make the sign of the Cross (pre)krstiti se; arms of the cross kraci krsta; a free cross (archit.) slobodan krst; cross-chest relikvijar koji sadr`i ~esticu ^asnog krsta crucifix n. raspe}e Crucifixion (the) n. Raspe}e, smrt Hristova na krstu cruciform adj. (in the form of a cross) u obliku krsta, krstast, krstoobrazan crucify v. razapeti, raspeti crusade n. krsta{ki rat crusader n. krsta{ crypt n. kripta, prostorija ispod crkve u kojoj se nalaze mo{ti ili druge svetiwe cuffs n. pl. narukvice (sve{teni~ke) culminate v. vrhuniti, dosti}i vrhunac, kulminirati cult n. kult, bogopo{tovawe; obo`avawe cupola n. kupola curate n. (cath. eccl.) sve{tenik; vikar

172

cure

curse

cure n. isceqewe, le~ewe, izle~ewe; (cath. eccl) duhovna pastva, `upa cure v. isceliti, izle~iti, le~iti curia n. (lat. papal court) (cath. eccl.) rimska kurija, papski dvor (centralne ustanove papske vlasti); bishops curia episkopska kurija, episkopski (biskupski) ordinarijat curse n. prokletstvo, kletva; psovka

173

D
daemon n. demon dalmatic n. dalmatika, gorwa sve{teni~ka ode`da damn v. osuditi na ve~ne muke; prokleti damnation n. osuda na ve~ne muke; prokletstvo damned adj. osu|en; the damned n. pl. osu|eni u paklu dare v. usuditi se, smeti darken v. pomra~iti; darkening of the nous pomra~ewe uma day n. dan; day of Unleavened Bread Praznik beskvasnog hleba deacon n. |akon; Reverend Father ~asni o~e (obra}awe) deaconess n. |akonisa dean n. dekan; arhijerejski namesnik (stare{ina vi{e parohija jedne eparhije); (cath. eccl.) dekan, sve{tenik na ~elu dekanata, crkvenog okruga koji ~ini vi{e parohija, `upa; dekan fakulteta deanery n. arhijerejsko namesni{tvo; (cath. eccl.) dekanat (crkveno upravno podru~je koje ~ini vi{e parohija, `upa) Decalogue n. Dekalog, deset Bo`ijih zapovesti decay n. propadawe; truqewe, raspadawe deceit n. prevara, varka; lukavstvo deceitful adj. prevaran, varqiv, la`an, lukav deceitfulness n. varqivost, lukavost deceive v. prevariti, obmanuti deception n. prevara, obmana, opsena, prelest decollation n. pogubqewe, usekovawe; cf. Beheading of St. John the Baptist decompose v. razlagati, raspasti se decomposition n. razlagawe, raspadawe decree n. naredba; propis, pravilnik; decree of God voqa Bo`ija; prohibitive decree zabrana

174

Deesis

denomination

Deesis n. (lat.) Deizis (predstava Hrista, Bogorodice i Jovana Krstiteqa), molitva zastupni{tva defame v. klevetati, oklevetati defile v. prqati, oskrnaviti, oskvrnuti defilement n. ne~istota, prqav{tina defraud n. prevariti defrock v. ra{~initi (sve{tenika); cf. unfrock degenerate adj. izro|en, izopa~en; izrod, propalica, pokvarewak degenerate v. izroditi se, izopa~iti se, propadati deification n. obo`ewe; cf. theosis deify v. obogotvoriti, obo`avati; deifying grace obo`uju}a blagodat deign v. udostojiti, izvoleti, blagoizvoleti de-individualization n. deindividualizacija deism n. deizam deist n. pristalica deizma Deity (the) n. Bog, svevi{wi deity n. bo`anstvo; bog; the deities of ancient Greece bo`anstva anti~ke Gr~ke dejected adj. snu`den, utu~en dejection n. utu~enost, snu`denost deliberate adj. promi{qen, nameran, s predumi{qajem deliberate v. razmi{qati, razmatrati deliberation n. razmatrawe, promi{qawe; promi{qenost, predumi{qaj deliver v. (old use) izbaviti, spasti delusion n. obmana, privid, privi|ewe, halucinacija demi-god n. polubog demon n. demon demoniac adj. n. demonski, |avoiman, pod uticajem zlog duha; ~ovek opsednut zlim duhom demystification n. demistifikacija demystify v. demistifikovati demythologize v. odvojiti od mita, demitologizti denial n. negacija, poricawe, odricawe denomination denominacija; veroispovest

175

denounce

Deuteronomy

denounce v. objaviti; (jur.) optu`iti, prijaviti denunciation n. objava; (jur.) javna optu`ba deny v. poricati, odricati, negirati departed adj. n. preminuli, umrli; prayers for the Departed molitve za umrle department n. odeqewe; Department of External Church Relations odeqewe za spoqne crkvene poslove depose v. ukloniti (sa polo`aja), zbaciti s prestola deposition n. zbacivawe, svrgnu}e s prestola; preno{ewe Svetih darova na sveti presto deprave v. iskvariti, izopa~iti (moral, karakter) depraved adj. pokvaren, iskvaren depravity n. pokvarenost, izopa~enost, poro~nost depress v. utu}i, obeshrabriti, rastu`iti depression n. utu~enost, poti{tenost deprive v. li{iti (ne~ega), oduzeti; (eccl.) otpustiti iz slu`be desecrate v. obesvetiti, oskrnaviti desecration n. skrnavqewe, obesve}ewe desire n. `eqa, pohota desire v. `eleti; zahtevati despondency n. mrzovoqa, o~ajawe, malodu{nost, klonulost, uninije despondent adj. snu`den, utu~en, o~ajan, mrzovoqan destine v. odrediti (za ne{to) destined adj. su|en, odre|en destiny n. sudbina, nazna~ewe deteriorate v. pogor{ati (se), izopa~iti se, pokvariti se determination n. odre|enost, re{enost determine v. odrediti, re{iti determinism n. determinizam dethrone v. ukloniti (sa polo`aja), zbaciti s prestola dethronement n. zbacivawe, svrgnu}e s prestola deuterocanonical (books) n. pl. devterokanonske kwige Svetog Pisma Deuteronomy n. Kwiga ponovqenih zakona, Peta kwiga Mojsijeva, Devteronomij

176

devil

disciple

devil n. |avo, vrag devilish adj. |avolski, vra`ji devote v. posvetiti (se), predati (se ne~emu) devoted adj. predan, posve}en devotion n. predanost; po{tovawe, pobo`nost; Mariological devotion po{tovawe Presvete Bogorodice devout adj. blagoveran, blago~estiv, pobo`an diabolical adj. |avolski diaconal adj. |akonski; diaconal ministry |akonska slu`ba diaconate n. |akonstvo, |akonski ~in; Diaconate in Christ hristo|akonstvo, slu`ewe drugima u Hristu diaconate n. (deaconry) |akonat diakonikon n. (gr.) |akonikon, ju`ni deo oltara, gde se ~uvaju bogoslu`bene ode`de, sasudi i kwige; cf. sacristy dialectic n. dijalektika diaspora n. dijaspora, rasejawe diatesseron n. dijatesaron, delo napisano na osnovu ~etiri jevan|eqa s te`wom da ih usaglasi dichotomy n. dihotomija Didache n. (gr.) Didahi, U~ewe dvanaestorice apostola, ranohri{}anski spis differentiation n. razli~itost dignitary n. velikodostojnik; ecclesiastical dignitary crkveni velikodostojnik dignity n. uzvi{enost (o intelektu i karakteru), dostojanstvo (u pona{awu) diligence n. revnost; cf. zeal diocesan n. eparhijski; diocesan highpriest eparhijski arhijerej diocese n. eparhija (episkopija); (cath. eccl.) dijeceza (biskupija) dionysiac adj. dionisijski diptych n. diptih dirge n. pogrebna pesma, tu`balica discern v. razaznati, razlu~iti, rasu|ivati discernment n. rasu|ivawe, razbor disciple n. u~enik, sledbenik

177

discipline

diversity

discipline n. disciplina; nau~na grana discos (diskarion) n. diskos disincarnate v. obezli~iti disintegrate v. raspasti se, dezintegrisati se disintegration n. raspadawe, dezintegracija dismissal n. otpust (na kraju Liturgije); dismissal hymn otpusna himna, tropar disobedience n. neposlu{nost, nepokornost disobedient adj. nepokoran, neposlu{an disobey v. biti neposlu{an, nepokoran dispassion n. bestra{}e, spokojstvo dispassionate adj. bestrasan, miran, spokojan dispensation n. promisao, domostroj spasewa; cf. economy; Mosaic dispensation bo`anski zakoni predati preko Mojsija, Mojsijevi zakoni; (jur.) ubla`avawe ili obustavqawe nekog zakona u posebnom slu~aju; grant dispensation razre{iti (posta) dispense v. deliti, razdeliti, dodeliti; davati, razdavati disperse v. rasuti, rasturiti, rasejati dispersion n. rasejawe, rasturenost; (the) dispersion rasejana jevrejska plemena dispute n. rasprava, debata, spor dispute v. raspravqati se, sporiti se dissent v. ne slagati se, biti razli~itog mi{qewa; odstupati od mi{qewa Anglikanske Crkve dissenter n. disenter, onaj koji odstupa od u~ewa Anglikanske Crkve dissident n. disident, otpadnik, odmetnik dissipated adj. neumeren, razuzdan, raskala{an dissipation n. razuzdanost, raskala{nost; rastresenost dissolution n. raspadawe, raspadqivost distinct adj. poseban, razli~it distinctness n. posebnost, razli~itost distress n. (o du{evnom stawu) bol, `alost, tuga diverse adj. razli~it, druga~iji diversity n. razlika, razli~itost, raznovrsnost; unity in diversity jedinstvo u razli~itosti

178

divide

door

divide v. podeliti; (u Liturgiji) lomiti divine adj. bo`anski, Bo`iji; Divine grace bo`anska blagodat; divine nature (of Christ) bo`anska priroda Hristova; Divine Providence bo`anski promisao; Divine Service slu`ba Bo`ija, Liturgija divinity n. (the Divinity) bo`anstvo, bog; (a divinity) (paganski) bog; the divinity of Christ bo`anska priroda Hristova; bogoslovqe; nau~no prou~avawe religije; a doctor of divinity doktor teologije divinization n. obo`ewe divinize v. obo`iti division n. podela, podeqenost, deoba docetism n. doketizam, jeres iz II i III veka koja osu|uje sve materijalno, a Hristovo ovaplo}ewe i smrt smatra prividnim doctrinal adj. dogmatski; nau~an doctrine n. u~ewe, doktrina; dogma dodekaorton n. (gr.) dvanaest praznika Gospodwih dogma n. dogma, dogmat (doktrinarna definicija); versko na~elo, odluka, re{ewe dogmatic(al) adj. dogmatski dogmatics n. dogmatika dogmatism n. dogmatizam dogmatist n. dogmati~ar dogmatization n. dogmatizovawe dogmatize v. dogmatizovati dome n. (archit.) kupola domical adj. (archit.) nadsvo|en, kupolast dominate v. vladati, upravqati Dominican n. adj. pripadnik mona{kog reda koji je osnovao Sveti Dominik 1212; dominikanac, dominikanski Dominions n. gospodstva (an|elski ~in) dominions n. pl. dominion, oblast pod vrhovnom upravom doom n. sudbina, udes, zla kob, propast; Stra{ni sud; doomsday sudwi dan doom v. (usu. passive) osu|en (na propast) door n. vrata; deacon doors n. pl. severne i ju`ne dveri; Holy Doors, Beautiful Doors carske dveri

179

Doric order

dwelling-place

Doric order n. dorski stil Dormition n. (the Falling Asleep of the Holy Theotokos) Uspewe Presvete Bogorodice; Velika Gospojina doxological adj. doksolo{ki doxology n. (Thanksgiving service) doksologija, slavoslovqe; pohvalna crkvena pesma dreadful adj. stra{an drum n. (archit.) tambur kupole drunkenness n. pijanstvo, opijenost dualism n. dualizam dualistic adj. dualisti~ki duarchy n. dijarhija, dvostruka vlast (careva i patrijarhova), dvovla{}e duty n. du`nost, obaveza; slu`ba dwell v. stanovati, boraviti, prebivati, obitavati; (on, upon) premi{qati dwelling-place n. stani{te, obitavali{te

180

E
eager (about) adj. revnostan, marqiv early Church n. rana Crkva earnest adj. ozbiqan, revnostan; iskren earthiness n. zemnost earthly adj. zemaqski, svetovan Easter n. Vaskrs, Vaskrsewe Hristovo ecclesia (gr.) Crkva, sabor, sabrawe, skup{tina; cf. assembly ecclesial adj. eklisijaln; crkven ecclesiality n. crkvenost ecclesiarch n. eklisijarh (koji se stara o redu bogoslu`ewa), crkvewak ecclesiast n. sve{tenik; Ecclesiastes Kwiga propovednika ecclesiastic n. duhovnik, sve{tenik ecclesiastical adj. crkven; duhov; sve{ten; ecclesiastical rank crkveni ~in, ~in klirika, duhovno stare{instvo; ecclesiastical court duhovni sud; eccleastical new year crkvena nova godina ecclesiological adj. eklisiolo{ki ecclesiology n. eklisiologija echinos (archit.) n. (the lower part of a capitol) ehinus economy n. ikonomija, domostroj, promisao, upravqawe, rukovo|ewe, primena crkvenih kanona koja podrazumeva izvesno odstupawe od pravila ecstasy n. ekstaza, istupqewe ecstatic adj. ekstati~an, ekstati~ki ectene n. (gr. ekteneia) jektenija; molitva; Great ectene velika jektenija; Suppliant ectene prozbena jektenija; Little Ectene mala jektenija; Ectene of Fervent Supplication molitva usrdnog moqewa; Ectene for the catechumens molitva za katihumene; Ectene for the dead jektenija za umrle

181

ecumenic

endeavour

ecumenic(-al) adj. vaseqenski, sveop{t; ekumenski; ecumenical council vaseqenski sabor; ecumenical conscience saborna svest; ecumenical patriarch vaseqenski patrijarh; Ecumenical Patriarchate Vaseqenska patrijar{ija ecumenicity n. vaseqenstvo; cf. universality ecumenism n. ekumenizam (te`wa za jedinstvom hri{}anskih Crkava) Eden (heb. bibl.) n. Eden, raj egocentric adj. egocentri~an egocentrism n. egocentrizam egoism n. egoizam, sebi~nost, samo`ivost egotism n. samoqubqe, samozadovoqstvo Eileton (the) n. iliton, mawe platno za za{titu antiminsa elder n. stare{ina (kod Jevreja i prvih hri{}ana); rukopolo`ena osoba u Prezviterijanskoj Crkvi; duhovni otac, starac eldership n. duhovno stare{instvo, duhovno vo|stvo elect (the) n. pl. izabranik; Gods elect izabranik Bo`iji elect v. izabrati glasawem elevation n. uzdizawe, uzno{ewe; (of a primate to the throne) stupawe na presto, na primer patrijara{ki; the Elevation of the Holy Cross Vozdvi`ewe ^asnog krsta Eliah, the Prophet n. pr. Sveti prorok Ilija emanate v. proizlaziti, ishoditi, emanirati emanation n. izliv, emanacija embalm v. balsamovati embody v. ovaplotiti, otelotvoriti emeritus adj. (lat.) umirovqen, penzionisan Eminence n. preosve{tenstvo; (cath. eccl.) eminencija empty oneself v. poniziti se, uniziti se, isprazniti se, smiriti se encaustic adj. n. enkausti~an; enkaustika (tehnika slikawa vo{tanim bojama koje se zagrejane, u te~nom stawu prenose na osnovu slike drvo, metal, kamen, staklo) encolpion (enkolpion) n. (gr.) cf. pectoral cross encomium n. (formal) enkomion, pohvalna pesma ili beseda encyclical (letter) n. okru`na poslanica, enciklika endeavour n. trud, napor

182

endow

epiphanize

endow v. zave{tati, dati endowed monastery (endowment) n. zadu`bina endurance n. trpqewe, trpeqivost, izdr`qivost, istrajnost endure v. trpeti, podnositi, izdr`ati enduring adj. istrajan; neprekidan energy n. energija; divine (Gods) energies bo`anske (Bo`ije) energije enfleshment n. cf. incarnation engrave v. gravirati, urezati (crte`, natpis) na metalu ili kamenu enlighten v. prosvetiti, pou~iti Enlightenment, the n. prosvetiteqstvo; prosve}ewe enslave v. pot~initi, porobiti entablature n. (the uppermost part of a columnar system consisting of the architrave, frieze and cornice) entablatura entelechy n. entelehija entity n. entitet, bi}e entomb v. polo`iti u grob, sahraniti Entrance n. ulaz, ulazak; Little Entrance mali vhod; Great Entrance veliki vhod; cf. Introit entreat v. usrdno moliti, prekliwati entry n. ulazak; the Entry of Our Lord into Jerusalem ulazak Hristov u Jerusalim; cf. Palm Sunday; the Entry of the Mother of God into the Temple Vavedewe (Presvete Bogorodice) envious adj. zavidan, qubomoran envy n. zavist, qubomora; zavideti envy v. zavideti; biti qubomoran eparch n. eparh; namesnik oblasti ili provincije eparchy n. eparhija, episkopija; oblast kojom upravqa eparh epiclesis n. epikleza, evharistijska molitva priziva Duha Svetoga epicletic adj. epikleti~an epigonation n. (gr.) nadbedrenik (deo bogoslu`bene ode`de) epimanikia n. (gr.) narukvica, epimanikija (deo bogoslu`bene ode`de) epiphanic adj. bogojavqewski, epifanijski epiphanize v. otkriti

183

Epiphany

estrangement

Epiphany (Theophany) n. Bogojavqewe epiriptarion n. mandija (episkopska) episcopacy n. episkopat; arhijerejski ~in; consecration to the Holy Episcopacy arhijerejsko slu`ewe episcopal adj. arhijerejski; episcopal stole omofor; episcopal diocese eparhija, episkopija, dijeceza epistemological adj. epistemolo{ki epistemology n. epistemologija, teorija saznawa epistle n. poslanica, epistola; ~itawe Apostola na Liturgiji epistyle n. (upper part of a columnar system) epistil, arhitrav, greda koja stoji na stubovima i spaja ih Epitaphion (the figure of Christ laid out for burial) pla{tanica epitimion n. (gr.) epitimija; cf. penance epitrachelion n. (gr.) epitrahiq equal adj. ravan, jednak; Equal-to-the-Apostles ravnoapostolni equality n. jednakost equitable adj. pravi~an, pravedan equity n. pravi~nost, pravednost; pravo pravi~nosti erratum n. (lat. pl. -ta) gre{ka u kucawu ili pisawu eschata n. ono {to pripada eshatonu, eshatolo{ko eschatological adj. eshatolo{ki; render eschatological eshatologizovati eschatologization n. eshatologizirawe eschatologize v. eshatologizovati eschatology n. eshatologija eschaton n. eshaton esoteric adj. ezoteri~an, unutarwi, tajni, namewen posve}enima essence n. su{tina, bitije, bit; one in Essence (homoousios) jedinosu{ni; essence and energies in God bo`anska su{tina i energije essential adj. su{tinski, bitan, neophodan establish v. ustanoviti, osnovati, postaviti, ustrojiti; (be) established stvoriti, biti stvoren; postaviti estrangement n. udaqavawe Zapadne i Isto~ne Crkve; cf. rapprochement

184

eternal

exaltation

eternal adj. ve~an, ve~it, beskona~an, bespo~etan; Eternal World `ivot ve~ni eternity n. ve~nost, bezvremenost ethic(al) adj. eti~ki, moraln ethics n. pl. etika ethos n. (gr.) etos, moral; Christian ethos hri{}anski etos Eucharist n. Evharistija, blagodarewe; pri~e{}e eucharistic adj. evharistijski Euchologion (the Book of Needs) n. (gr.) Molitvoslov; the Great Euchologion Molitvoslov; the Small Euchologion Trebnik eulogia n. (gr.) blagoslov; antidor; cf. antidoron euthanasia n. (gr.) eutanazija evangelical adj. jevan|elski; evangelisti~ki; Evangelical Church Evangelisti~ka Crkva Evangelion n. (gr.) Jevan|eqe, Jevan|elistar evangelist n. jevan|elist; evangelist symbol simvoli jevan|elista, prema vi|ewu proroka Jezekiqa (krilati ~ovek Matej; lav Marko; bik Luka; orao Jovan) evangelistic adj. misionarski eve n. dan ili ve~e uo~i hri{}anskog praznika, nave~erje evensong n. ve~erwa molitva (pesma) u Anglikanskoj Crkvi; cf. Vespers everlasting adj. ve~it, bespo~etan ever-memorable adj. nezaboravn Ever-Virgin n. Prisnodjeva evict v. (jur.) izbaciti sudskim ili zakonskim putem, oduzeti posed sudskim putem eviction n. (jur.) oduzimawe poseda sudskim putem; povra}aj poseda sudskim putem evidence n. (jur.) dokazna gra|a, dokazni materijal; svedok evident adj. o~igledan; dokazan evil adj. lo{, zao, podmukao evil n. zlo, nesre}a, greh exalt v. uzvisiti, uzvisivati; uznositi exaltation n. izdizawe, uzdizawe, zanos, odu{evqewe; The Exaltation of the Holy Cross Vozdvi`ewe ^asnog krsta

185

Exapsalmos

ex nihilo

Exapsalmos (six psalms) n. (gr.) [estopsalmije, {est jutarwih psalama Exarch n. (patriarchal representative, provincial bishop) egzarh, patrijara{ki namesnik exarchate n. egzarhat; patrijara{ko namesni{tvo ex cathedra (lat. the authority of the office) (cath. eccl.) s papskog prestola excel v. nadma{iti, prema{iti excellence n. izvrsnost, savr{enost; Your Excellence (bishops title) excess n. prekora~ewe (granice), vi{ak, preobiqe excessive adj. prekomeran, preteran exclaustration n. (cath. eccl.) eksklaustracija (dobrovoqni ili nametnuti boravak monaha izvan mati~ne zajednice, koji podrazumeva osloba|awe od nekih obaveza, ali i gubitak nekih prava) exclusive adj. iskqu~iv, ekskluzivan exclusiveness n. iskqu~ivost, ekskluzivnost excommunicate v. ekskomunicirati; izop{titi; iskqu~iti iz Crkve excommunication n. iskqu~ewe, izop{tewe iz crkvene zajednice, ekskomunikacija execute v. izvr{iti (smrtnu kaznu) exegesis n. egzegeza, tuma~ewe Svetog Pisma exegete n. egzegeta exegetic adj. egzegetski; exegetics n. egzegetika exemplarism n. u~ewe po kome su stvorewa sazdana prema uzorima (idejama) koji pretpostoje u Bo`ijem umu, egzemplarizam exhalt v. uzdizati (se), uznositi (se) exhort v. savetovati, bodriti exhortation n. bodrewe; opomiwawe exile n. izgnanstvo, progonstvo; egzil exile v. izgnati, prognati, proterati exist v. postojati, bitisati existence n. postojawe, bitisawe existentialism n. egzistencijalizam existentialist adj. n. egzistencijalisti~ki; egzistencijalist ex nihilo (lat.) ni iz ~ega; creation ex nihilo stvarawe ni iz ~ega

186

exodus

exultation

exodus n. izlazak (Jevreja iz Egipta), proterivawe, egzodus; the Exodus Kwiga izlaska, Druga kwiga Mojsijeva; (fig.) oslobo|ewe iz ropstva exorcise v. izgnati (osloboditi od) zlog duha exorcism n. izgnawe ne~astivih sila (duhova), egzorcizam experience n. opit, iskustvo; do`ivqaj experientially adv. empirijski, iskustveno expiate v. ispa{tati, okajavati expiation n. ispa{tawe, okajavawe expiatory adj. pokajni~ki express v. izraziti; projaviti expression n. izraz, projava extreme adj. krajwi, posledwi; extreme unction cf. unction exult v. klicati od radosti, likovati exultation n. klicawe, radovawe

187

F
facade n. fasada faint-hearted adj. malodu{an, stra{qiv, boja`qiv faint-heartedness n. malodu{nost, boja`qivost, kukavi~luk faith n. vera, verovawe; poverewe, pouzdawe; veroispovest faithful adj. veran, pouzdan; istinit, verodostojan faithfulness n. vernost, pouzdanost; istinitost, verodostojnost faithless adj. neveran, neverni~ki faithlessness n. bezverje, neverni{tvo; neverstvo fall n. pad, grehopad; propadawe, propast fallibility n. gre{nost fallible adj. gre{an, pogre{iv false adj. la`an, prevaran, dvoli~an; neveran, neistinit falsehood n. neistinitost, dvoli~nost, lagawe fanatic n.adj. fanatik; fanati~an fanaticism n. fanatizam fast v. post; postiti; observe the fast days dr`ati post; the Great (Easter) Fast (Lent) Veliki (vaskr{wi) post; the Fast of the Apostles petrovski post; the Dormition Fast velikogospojinski post; the Christmas Fast bo`i}ni post fast day n. posni dan fatalism n. fatalizam father n. otac; sve{tenik; Fathers of the Church n. pl. Sveti oci, Oci Crkve fatherhood n. o~instvo fault n. gre{ka; nedostatak; krivica faultiness n. gre{nost; neispravnost faultless adj. ispravan, bezgre{an faultlessness n. ispravnost, bezgre{nost fear n. (of God) strah (Gospodwi)

188

feast

first-begotten

feast n. praznik; movable feast pokretni praznik; fixed feast nepokretni praznik feat n. podvig, delo fellow n. ~lan; drugar; fellowman sabrat fellow-creature n. bli`wi fellowheir n. sunaslednik fellowship n. dru{tvo; zajednica; cf. koinonia felonion n. (gr.) felon (deo bogoslu`bene ode`de) Fermentum n. fermentum, deo episkopskog evharistijskog prinosa koji je no{en prezviterima, predstojateqima parohijskih sabrawa, ~ime je nagla{avana jedinstvenost Evharistije fervency n. `ar, usrdnost, revnost fervent adj. vatren, goru}i, `arki, usrdan; Fervent Intercessor to God usrdni posrednik, zastupnik festal adj. prazni~an; festal menaion prazni~ni minej festival n. cf. feast praznik; observe a festival praznovati; festival icon prazni~na ikona fetish n. feti{ fetishism n. feti{izam fideism n. fideizam fidel adj. vernik, veruju}i fidelity n. vernost, odanost; istinitost fierce adj. divqi, neobuzdan; `ustar, revnostan fiery adj. vatren, ogwen, plamen, usijan, u`aren filial adj. sinovski Filioque (lat.) Filiokve, dodatak (i od Sina) Nikeo-carigradskom simvolu vere u Zapadnoj Crkvi filioquism n. u~ewe o Filiokve filth (filthiness) n. prqav{tina filthy adj. prqav, ogavan, zao final adj. kona~n, krajwi, finalni finalize v. okon~ati, zavr{iti finery n. naki}enost, nagizdanost; ukra{enost; ukrasi first-begotten adj. prvoro|en

189

flair

fragment

flair n. sklonost; dar flatter v. laskati, ulagivati se flattery n. laskawe, ulagivawe flesh n. meso; telo; passions of the flesh telesne strasti flock n. stado (veruju}i narod) flute n. (archit.) `leb, brazda (u stubu) foe n. neprijateq; protivnik fold n. crkva; hri{}anska zajednica, verska zajednica follow v. pratiti; slediti follower n. sledbenik; u~enik folly (for the sake of Christ) n. jurodivost font n. (archit.) sud za svetu vodu; baptistery font krstionica fool n. Fool in Christ jurodivi forbearing adj. krotak; strpqiv forefather n. predak, praotac foreknowledge n. predznawe forerunner n. prete~a, prethodnik; John the Forerunner Jovan Prete~a foretaste n. predokus forfeit v. pogre{iti, prestupiti; proigrati, pretrpeti gubitak; biti ka`wen zbog prestupa forfeiture n. prestup, kr{ewe zakona forget v. zaboraviti, zanemariti forgetful adj. zaboravan forgetfulness n. zaboravnost, zaborav forgive v. oprostiti formidable adj. stra{an, strahovit fornicate v. bludni~iti fornication n. blud forsake v. napustiti, ostaviti fortify v. utvrditi, utvr|ivati; strengthen faith through the Holy Mysteries u~vr{}en u veri svetim tajnama fortitude n. postojanost, moralna (duhovna) snaga, samokontrola foster v. brinuti se (o) fra (abbr. lat. frater = brat) dodatak imenu kod frawevaca fragment v. razdeliti, fragmentirati

190

fragmentation

funeral

fragmentation n. razdeqivawe, fragmentacija fragrance n. mirisnost, prijatan miris, miomiris fragrant n. mirisan, miomirni Franciscan n. frawevac, pripadnik mona{kog reda koji je 1209. godine osnovao Sveti Francisko Asi{ki fraternity n. bratstvo, bratija fraternize v. bratimiti se free-masonry n. slobodni zidari, masoni fresco n. freska friar n. redovnik, fratar; Black friar dominikanac; Grey friar frawevac, franciskanac frieze n. (archit.) friz frivolous adj. isprazan, bezvredan; frivolous talk praznoslovqe frock n. ode}a monaha, rasa fruit n. plod, vo}e, letina, prinos fruitful adj. plodan, obilan; bogat fulfil v. ispuniti, ostvariti fulfilment n. ispuwewe, ostvarewe, puno}a full adj. pun, obilat; bogat fullness (measure of the greatness of Christ) n. puno}a (mera rasta puno}e Hristove) fundamentalism fundamentalizam funeral n. pogreb, sahrana

191

G
gabled roof n. (archit.) krov sa zabatima gallery n. (archit.) galerija gather v. sakupiti se, sabrati se, okupiti se genealogy n. rodoslov; genealogija (Isusa Hrista) generate v. ra|ati; stvoriti generation n. ra|awe, ro|ewe Genesis n. poreklo; Prva kwiga Mojsijeva, Postawe genesis n. ra|awe, nastajawe genocide n. genocid Gentiles n. nejevrejin, neznabo`ac gentle adj. krotak, blag, trpeqiv; gentle goodness dobrota gentleness n. krotkost, blagost, trpeqivost genuflect v. priklawati kolenom; pokloniti se genuflection n. priklon kolenom; poklon genuine adj. istinit, iskren, ~ist genuineness n. istinitost, iskrenost, nepatvorenost gerant n. starac gift n. dar, talent; gift of tongues dar govorewa jezika; precious gifts ~asni darovi glitter v. blistati, sijati glorification n. slavoslovqewe glorify v. hvaliti; proslavqati, slaviti; slavosloviti glorious n. slavan; veli~anstven, preslavni glory n. slava, blagodarewe glow v. plamteti, za`ariti glutton n. pro`drqivac gluttony n. neumerenost; pro`drqivost; pohlepa, lakomost gnomic adj. gnomi~ki; gnomic will gnomi~ka voqa gnosiology n. gnoseologija Gnostic adj. gnosti~ki

192

gnosticism

grail

gnosticism n. gnosticizam Gnostics n. pl. gnostici, ranohri{}anska sekta God n. Bog; bo`anstvo God-bearing adj. bogonosni God-child n. kum~e god-daughter n. kum~e (`ensko) God-father n. kum god-fearingness n. strah Bo`iji Godhead n. bo`anstvo, Bog God-incarnate n. (God-made-Man) ovaplo}eni Bog godless adj. bezbo`an, bezveran godlessness n. bezbo`nost, bezverje godlike adj. bo`anski Godlikeness n. podobije godly adj. pobo`an, bogoboja`qiv godmother n. kuma godparent n. kum godseeker n. bogotra`iteq Gods fool n. (Holy fool) jurodivi; cf. yurodivi godson n. kum~e (mu{ko) Golgotha (aramaic) n. Golgota, mesto lobawe; mesto izvan zidina gde je Isus bio raspet; danas je na tom mestu Crkva Svetog Groba u Jerusalimu good adj. blag, blagoprijatan; n. dobro; Good Friday Veliki petak; good deeds dobra dela; goodness dobrota; vrlina good-will n. naklonost Gospel n. Jevan|eqe; deliver the Gospel to Man blagovestiti; gospel lectionary bogoslu`bena kwiga Jevan|eqa koja se ~itaju tokom godine, Jevan|elistar; lectionary epistolaries cf. Apostolos Apostol, kwiga koja se ~ita na Liturgiji gossip n. do{apta~, ogovara~; ogovarawe, tra~ gossip v. ogovarati, tra~ati; praznosloviti Grace n. blagodat; milost; Divine Grace bo`anska blagodat; full of grace blagodatni; grace at meals molitva pre jela; outpouring of grace izliv blagodati gracious adj. milostiv; blag grail (Holy) n. sveta ~a{a iz koje je Isus pio na tajnoj ve~eri

193

grant

gynaikites

grant (unto sb) v. darovati, dati, podati Great adj. veliki; Great Feasts Veliki praznici; Great Schism raskol (izme|u Isto~ne i Zapadne Crkve); Great Lent Veliki post greed n. srebroqubqe, pohlepa, gramzivost greedy adj. gramziv; pohlepan Greek adj. gr~ki, jelinski; Greek Catholics (Greek Catholic Church) grkokatolici; Catholics of the Eastern rite cf. unijati Greek n. Grk, Jelin; Greek Fathers jelinski Oci, isto~ni Oci Gregory the Theologian (Nazianzus) Sveti Grigorije Bogoslov (Nazijanzin) Gregory of Nyssa Sveti Grigorije Nisijski Gregory Palamas Sveti Grigorije Palama grief n. jad, bol, `alost; grief-stricken adj. o`alo{}en, ucveqen grieve v. `aliti, tugovati, `alostiti se grudge n. mr`wa, zla voqa; bear (have) a grudge against sb `eleti zlo nekome, mrzeti nekoga grudge v. nenavideti; `aliti, (protiv voqe) davati; roptati, gun|ati guard v. ~uvati, sa~uvati guardian n. ~uvar, stra`ar; gvardijan (poglavar samostana u fraweva~kom i kapucinskom samostanu); Guardian angel an|eo ~uvar, hraniteq guilt n. greh; krivica guiltless adj. nevin, nedu`an guilty adj. kriv; gre{an gynaikites (womens gallery) n. (gr) odvojena galerija za `ene

194

H
Hades (gr. bibl.) ad, pakao hagiasmatarion cf. Small Euchologion Hagiasmos (sanctification of water) n. (gr.) vodoosve}ewe, osve}ewe vode; Small Hagiasmos malo vodoosve}ewe; Great Hagiasmos bogojavqensko osve}ewe Hagiographa n. pl. (gr.) agiografi, kwige Starog Zaveta bez kwiga Mojsijevih i Proroka; `ivoti svetiteqa hagiographer n. pisac agiografa; pisac `itija svetih hagiography n. agiografija, `ivotopis svetiteqa; `itije svetih hagiologic(-al) adj. agiolo{ki, agiologijski hagiologist n. agiolog hagiology n. agiologija; zbirke `itija hallow v. svetiti, proglasiti svetim, osvetiti (crkvu); o~istiti halo n. oreol happiness n. sre}a, radost, zadovoqstvo happy adj. sre}an, radostan, zadovoqan hardness n. ~vrsto}a, strogost, krutost harmonize v. saglasiti se harmony n. harmonija; sklad hate v. mrzeti, nenavideti; hater of God bogomrzac haughty adj. ohol, sujetan heal v. le~iti, izle~iti, isceliti healing adj. n. lekovit; le~ewe, iscelewe hearken v. (poet.) (pa`qivo) slu{ati; poslu{ati heaven n. nebesa, nebo, Nebesko carstvo heavenly adj. nebeski, nadnebesni; heavenly powers nebeske sile hebdomad n. (gr.) sedmica, nedeqa

195

Hebdomadarian

hierarch

Hebdomadarian n. (gr.) prezviter odre|en da ~inodejstvuje tokom jedne sedmice Hebrew n. Jevrejin; jevrejski, hebrejski (jezik); adj. jevrejski hedonism n. hedonizam heed n. pa`wa; pay heed to poslu{ati; obra}ati pa`wu; give heed to ~uti heed v. paziti, obazirati se (na), obratiti pa`wu; brinuti se Hegoumenos n. (gr.) iguman hegumene n. (Mother Superior) igumanija heir n. naslednik, ba{tinik Heirmologion (Irmologion) n. (gr.) irmologija hell n. pakao Hellenism n. jelinizam Hellenistic adj. jelinisti~ki hellish adj. paklen, |avolski heortology n. heortologija (nauka o crkvenim praznicima) heresiarch n. (leader of a fraction) jeresijarh, jeresena~alnik, arhijeretik, osniva~ jeresi, vo|a krivoveraca heresy n. jeres, krivoverje heretic n. jeretik, krivoverac heretical n. jereti~an, krivoveran hermeneutics n. erminevtika (nauka o na~elima tuma~ewa Biblije) hermit n. pustiwak, isposnik, ot{elnik, eremit hermitage n. isposnica, pustiwakovo prebivali{te hermitic adj. pustiwa~ki, isposni~ki; hermitic life pustiwa{tvo, ot{elni{tvo hesychasm n. (gr.) isihazam, molitveno tihovawe, }utawe hesychast n. (gr.) isihast heterodox adj. heterodoksan, inoveran, pripadnik druge veroispovesti, nepravoslavan Hetoimasia n. (gr.) Hetimasija, prikaz prestola sa Jevan|eqem, simvol Drugog Hristovog dolaska hierarch n. jerarh; the Three Great Hierarchs Sveta tri jerarha (Basil the Great, Gregory the Theologian and John Chrysostom)

196

hierarchical

homoousion

hierarchical adj. jerarhijski; hierarchical Divine (Solemn) Liturgy sve~ana arhijerejska Liturgija hierarchy n. jerarhija hieratikon n. (gr.) slu`ebnik hiereus n. jerej; Reverend Father o~e (obra}awe) hierodeacon n. jero|akon hieromonk n. jeromonah, sve{tenomonah; Reverend Father prepodobni o~e (obra}awe) high adj. vi{wi, previ{wi High Priest n. arhijerej; prvosve{tenik Hinduism n. hinduizam, tradicionalna religija ve}eg dela Indije historicism n. istoricizam historicity n. istori~nost history of salvation n. istorija spasewa holiday n. praznik holiness n. svetost, svetiwa holy adj. svet; Holy Bible Sveto Pismo; Holy City Sveti grad; Holy Coat sveta haqina (Gospodwa); Holy Communion sveto pri~e{}e; Holy Cross Day Krstovdan; Holy Doors ^asne dveri; Holy fool jurodivi; Holy God sveti Bog; Holy icon stand tetrapod, mali sto sa ~etiri noge na kojem se nalazi celivaju}a ikona; Holy Land Sveta zemqa; Holy of Holies Svetiwa nad svetiwama; Holy Matrimony sveta tajna braka; Holy Orders sve{tenstvo; Holy Saturday Velika subota; Holy Unction osve}ewe jeleja (uqa); Holy Water osve}ena voda; Holy Week Strasna nedeqa (sedmica pre Vaskrsa); Holy Ghost (Spirit) Sveti Duh; seal of the gift of the Holy Spirit pe~at dara Duha Svetoga Holy Trinity Sveta Trojica homicidal adj. ubistven, ubila~ki homicide n. ubistvo, ~ovekoubistvo; ubica, ~ovekoubica homiletics n. omilitika, propovedni{tvo, crkveno besedni{tvo homiliary n. zbirka omilija homily n. (old use) omilija; beseda, govor (posle ~itawa Jevan|eqa) homoousion (gr.) cf. consubstantial

197

honor

hypostasize

honor v. duboko po{tovati, uva`avati honour n. ~ast, po~ast, slava Horologion n. ^asoslov Hosanna Save, we beseech Thee Osana host n. doma}in, gazda Host n. (cath. eccl.) hostija, hleb koji se koristi u evharistijskom prinosu hostile adj. neprijateqski hostility n. neprijateqstvo Hour n. ~as; canonical hours kanonski ~asovi (7); the Book of Hours (Horologion) ^asoslov, ~aslovac; prayer of the hours molitveni ~asovi house n. ku}a; house church ku}na crkva; household church doma}a crkva Huguenots n. pl. hugenoti, francuski protestanti human adj. qudski; human nature of Christ ~ove~anska priroda (Hristova) humane adj. human, ~ove~an, samilostan humaneness n. humanost, ~ove~nost humanity n. ~ove~anska priroda (Hristova), ~ove{tvo humble adj. smeran, skroman; smiren humble oneself v. uniziti se humiliate v. poniziti, posramiti humiliation n. poni`ewe humility n. smirenoumqe, smirewe; umiqewe Hussites n. pl. husiti, husovci, sledbenici ~e{kog reformatora Jana Husa hymn n. v. crkvena pesma; pevati hymnographer n. crkveni pesnik hypocrisy n. licemerje hypocrite n. hipokrit, licemer hypostasis n. (gr.) (personal existence) ipostas (li~no postojawe); biological hypostasis biolo{ka ipostas; without hypostasis bezipostasni, neipostasni hypostasization n. ipostazirawe (prirode) hypostasize n. uipostazirati, ~initi podstavu, sticati novu podstavu, utemeqiti, oli~niti

198

hypostatic

hyssop

hypostatic adj. (personal) ipostasni; hypostatic nature ipostasnost; hypostatic constitution ipostasni sastav; hypostatic union ipostasno jedinstvo (bo`anske i ~ove~anske prirode u Hristu) hyssop n. blagovaw; isop

199

I
icon n. ikona, slika iconism n. ikonizam icon-lamp n. kandilo iconoclasm n. ikonoklastija, ikonoborstvo iconoclast (icon-smasher) n. ikonoborac iconodule n. po{tovalac ikona, ikonodul iconographer n. ikonopisac, `ivopisac, zograf iconographic adj. ikonografski iconography n. ikonografija; `ivopis, ikonopis iconological adj. ikonolo{ki iconology n. ikonologija iconophile n. ikonofil, protivnik ikonoborstva iconostasis n. r. ikonostas icon-screen n. ikonostas iconstasion n. (gr.) ikonostas identity n. identitet, bitijnost idiorrhythmic adj. idioritmijski; idiorrhythmic skete idioritmijski skit idle adj. lew, besposlen, dokon idleness n. lewost, dokonost, besposlenost; ispraznost idolater n. idolopoklonik idolatry n. idolatrija, idolopoklonstvo ieratikon n. (gr) slu`ebnik Ignatius of Antioch n. pr. Sveti Igwatije Antiohijski (Bogonosac) ignorance n. neznawe, neukost, neobrazovawe, nepoznavawe ill adj. bolestan, slab illness n. bolest, slabost illuminate v. osvetliti, prosvetliti; ukrasiti crte`ima u boji illuminati n. pl. (lat.) {panska sekta iz XVI veka

200

illumination

impassibility

illumination n. osvetqavawe; prosvetqewe, prosve}ivawe; ukra{avawe illumine v. (poet.) duhovno prosvetliti image n. slika, lik; image and likeness of God slika i prilika, lik i podobije imitate v. opona{ati, podra`avati, imitirati imitation n. opona{awe, podra`avawe, imitacija; the Imitation of Christ ugledawe na Hrista immaculate adj. neporo~na; pre~ista (Bogorodica); immaculate conception (cath. eccl.) bezgre{no za~e}e Bogorodice Marije; dogma koju je proglasio Pije IX 1854, a izra`ava veru Crkve da je Marija po posebnoj milosti i predvi|enim Hristovim zaslugama o~uvana od praroditeqskog greha u ~asu svoga za~e}a; immaculate body pre~isto telo (Spasiteqa) immanence n. u~ewe o sveprisutnosti Boga (imanentnosti) immanent adj. imanentan, svojstven, sadr`an immaterial adj. bestelesan, nematerijalan immeasurable adj. neizmeran, neizmeriv immemorial adj. nezapam}en, prastar immense adj. beskrajan, ogroman immensity n. beskraj, neizmernost, golemost immerse v. potopiti; uroniti, utonuti immersion n. potapawe; baptism by immersion kr{tewe pogru`ewem immoderate adj. neumeren, neuzdr`qiv immoderation n. neumerenost, neuzdr`qivost immoral adj. nemoralan, razvratan immorality n. nemoral, razvrat immortal adj. besmrtan, ve~an, neprolazan immortality n. besmrtnost, ve~itost, neprolaznost; immortality of the soul besmrtnost du{e immortalize v. u~initi ve~nim immovable adj. nepokretan impassable adj. nepremostiv impasse n. bezizlaz impassible adj. bestrastan impassibility n. bestra{}e

201

impeccability

incentive

impeccability n. nepogre{ivost impeccable adj. nepogre{iv; besprekoran imperfect adj. nesavr{en; nepotpun, mawkav imperfection n. nesavr{enost imperial adj. carski, vladala~ki imperishable adj. ve~an; neuni{tiv impersonal adj. bezli~an impersonate v. oli~avati, uteloviti impersonation n. oli~avawe impiety n. bezbo`nost; gre{nost; greh impious adj. bezbo`an, nepobo`an; opak implement v. sprovesti u delo, realizovati, implementirati implementation n. sprovo|ewe u delo, implementacija implicate v. ume{ati, uplesti implication n. upletenost, ume{anost implicit adj. pre}utan, koji se podrazumeva implore v. prekliwati, usrdno moliti importunate v. saletati (navaqivati, dosa|ivati) molbama importunity n. nametqivost, nasrtqivost impose v. nametnuti, naturiti; imposition of hands rukopolo`ewe imposition n. (of the hands) rukopolagawe imprison v. zatvoriti (u tamnicu), uhapsiti; ograni~avati imprisonment n. zarobqeni{tvo, zatvor impure adj. ne~ist, prqav, gre{an, pokvaren; impure desires ne~iste misli impurity n. ne~istota, prqav{tina, pokvarenost; impurity of the nous pomra~enost uma inaudible adj. ne~ujan, bezglasan inauguration n. inauguracija, sve~ano otvarawe incarnate adj. ovaplo}en, otelovqen Incarnation n. ovaplo}ewe, otelovqewe incarnational adj. ovaplo}enski incense n. tamjan incense-box (burner) n. kadionica incentive n. podsticaj, pobuda, stimulans; the incentive part of the soul razdra`qivi deo du{e

202

incest

indolent

incest n. incest, rodoskvrnu}e incomprehensibility n. nedose`nost, neobuhvativost incomprehensible adj. nedose`an, neposti`an, neobuhvativ inconceivable adj. neshvatqiv, nepojmqiv incontinence n. neuzdr`qivost incontinent adj. neuzdr`qiv, neumeren incorporate adj. utelovqen; ujediwen, udru`en incorporate v. uteloviti, otelovqavati incorporation n. utelovqewe, otelovqewe incorporeal adj. bestelesan, duhovan incorruptibility n. nepropadqivost, neprolaznost incorruptible adj. neprolazan, nepropadqiv incorruption n. nepropadqivost indebted adj. zadu`en indecision n. neodlu~nost, oklevawe, kolebqivost indecisive adj. neodlu~an, kolebqiv indelible adj. neizbrisiv, nezaboravan indescribable adj. nedose`an, neopisiv indeterminate adj. neodre|en, neopredeqen, neodlu~an indetermination n. neodre|enost, neodlu~nost indict v. (formalno) optu`iti, tu`iti indifferent adj. ravnodu{an indifferentism n. indiferentizam (ravnodu{nost prema religiji) indifferentist n. indiferentist (u verskim pitawima) indignity n. nedostojnost, nedoli~nost indissolubility n. neraskidivost (braka i sl.); nerazdvojivost; nerazre{ivost indissoluble adj. neraskidiv; nerazdvojiv; nerazre{iv individual adj. individualan, pojedina~an individual n. individua, pojedinac individualism n. individualizam individuality n. individualnost individualization n. individualizacija indivisible adj. nerazdeqiv, nedeqiv indolence n. lewost, nemar, indolentnost indolent adj. lew, nemaran, indolentan

203

induct

insensitive

induct v. uvesti, uvoditi, postaviti induction n. postavqawe (na du`nost), name{tewe indulge v. povla|ivati, udovoqavati; indulge oneself odavati se, pu{tati sebi na voqu indulgence n. popu{tawe, udovoqavawe, uga|awe; indulgencija, oprost greha; over-indulgence preterano uga|awe ineffable adj. neiskazan; neizreciv; neopisiv inexpressible adj. neiskaziv, neizreciv; neizraziv infallibility n. nepogre{ivost; (cath. eccl.) the infallibility of the Pope papska nepogre{ivost (nezabludivost); infallibility of the Church nepogre{ivost Crkve infallible adj. nepogre{iv infant n. novoro|eno dete, odoj~e, beba; infant baptism kr{tewe na ro|ewu infidel n. nevernik, paganin, nekrst infinite adj. bezgrani~an, beskrajan, neizmeran, neiskazan; the Infinite Bog infinity n. beskrajnost, bezgrani~nost, beskraj infirmity n. nemo}, slabost ingratitude n. nezahvalnost inherit v. naslediti, ba{tiniti; inherited guilt nasledna krivica inheritance n. nasle|e, ba{tina, nasledstvo inhumane adj. nehuman, ne~ove~an, okrutan, bezdu{an inhumanity n. ne~ove~nost, bezdu{nost, okrutnost iniquity n. bezakowe, nepravda, pokvarenost initiate n. posve}enik, novajlija, inicijant initiate v. posvetiti, uvesti, inicirati initiation n. posve}ivawe, uvo|ewe, inicijacija Inquisition n. (also called the Holy Office) (cath. eccl.) crkveni sud osnovan radi suzbijawa jeresi, inkvizicija inscribe v. napisati, ispisati inscription n. natpis (urezan u stenu ili u nadgrobni spomenik) insensibility n. neosetqivost, bezose}ajnost, ravnodu{nost insensible adj. neosetqiv, bezose}ajan, ravnodu{an insensitive adj. neosetqiv, neose}ajan

204

inseparable

intercommunion

inseparable adj. nerazlu~an, nerazdvojan, nerazdvojiv insidious adj. podmukao, mu~ki, prikriven insight n. prozrewe, uvid insincere adj. neiskren, dvoli~an, licemeran insolence n. drskost, bezobrazluk insolent adj. drzak, bezobrazan inspiration n. nadahnutost, inspiracija; divine inspiration bogonadahnutost inspired adj. nadahnut, inspirisan; inspired by God bogonadahnut installation n. ustoli~ewe; uvo|ewe u slu`bu institute v. ustanoviti, utemeqiti, osnovati, uvesti; imenovati institution n. institucija, ustanovqewe, utemeqewe, osnivawe, uvo|ewe institutional adj. institucionalan institutionalism n. institucionalizam instruct v. pou~avati (u {koli), obu~avati, vaspitati instruction n. pouka, u~ewe, pou~avawe, vaspitawe instructor n. nastavnik, u~iteq, instruktor insurmountable adj. neprebro|en, nesavladiv intact adj. netaknut, nedirnut, ~ist intangible adj. nedodirqiv, neopipqiv, neshvatqiv integrate v. sastaviti (u celinu), upotpuniti, integrisati integration n. ucelovqewe, sastavqawe (u celinu), integrisawe integrity n. celost, celovitost; ~estitost, vaqanost intellectual adj. mislen, duhovan, du{evan, uman; intelektualan intelligence n. inteligencija, intelekt; znawe intelligent adj. inteligentan, pametan, slovestan; uman, duhovan intelligible adj. inteligibilan, razuman, umstven intemperance n. neumerenost, neuzdr`avawe, preteranost intemperate adj. neumeren, neuzdr`qiv intercede v. posredovati, moliti intercession n. zastupni~ka molitva, moqewe, posredni{tvo intercessor n. zastupnik, posrednik intercommunion n. zajedni~ko pri~e{}e

205

interdenominational

irritable

interdenominational adj. interkonfesionaln; ekumenski interdict n. zabrana; (cath. eccl.) interdikt, zabrana ~inodejstava u nekoj oblasti interdict v. zabraniti; (cath. eccl.) iskqu~iti iz crkvene zajednice intermarriage n. brak izme|u pripadnika razli~itih veroispovesti intermarry v. ven~ati se sa pripadnikom druge veroispovesti, nacije i sl. interment n. pogreb, ukop, sahrana intermundal adj. unutarsvetski interpret v. tuma~iti; prevoditi interpretation n. tuma~ewe; prevo|ewe interrelate v. me|usobno op{titi interrelation n. me|usobni odnos intervene v. intervenisati, ume{ati se, posredovati intervention n. intervencija intone v. zapevati, pevati intrinsic adj. unutarwi, bitan, karakteristi~an introit n. uvodni psalam ili antifon na Liturgiji; (cath. eccl.) the introit mali vhod; great introit veliki vhod invincible adj. nepostidan; nepobediv inviolate adj. nepovre|en, neoskrnavqen invisible adj. nevidqiv; the invisible n. nevidqiv svet, Bog invocate (invoke) v. prizivati, prekliwati invocation n. prizivawe (Svetog Duha), epikleza involuntary adj. nevoqan, nehoti~an Ionic order n. jonski stil irmos (theme song) n. (gr.) irmos irradiate v. zra~iti irradiation n. zra~ewe; ozarenost irreconcilable adj. nepomirqiv irreverence n. nepo{tovawe, nepo{tivawe; neobzirnost irreverent adj. bez po{tovawa, neobziran irritability n. razdra`qivost, preosetqivost, gnevqivost irritable adj. razdra`qiv, preosetqiv, gnevqiv

206

isicasm

Islam

isicasm n. (gr. hesychia) bezmolvije, mol~anije, molitveno tihovawe, }utawe isicast n. isihast, mol~alnik, molitveni tihovateq isicastic adj. isihasti~ki Islam n. islam

207

J
jamb n. (archit.) dovratnik, prozorski ram janissary n. jani~ar Jehovah (Yahweh) n. pr. Jahve, Bo`ije ime iz Starog zaveta; Jehovahs witness Jehovini svedoci, sekta osnovana 1879. godine Jesuit n. jezuita, isusovac, ~lan Udru`ewa isusovaca, rimokatoli~kog reda koji je 1534. godine osnovao Ignacio Lojola, {panski sve{tenik Jesus n. pr. (heb. Joshua) Isus; Society of Jesus isusovci; cf. Jesuits Jesus prayer n. Isusova molitva Jew n. Jevrejin, Judejac Jewess n. Jevrejka Jewish adj. jevrejski, judejski Job n. pr. Jov (Kwiga o Jovu) Johannine adj. jovanovski joy n. radost, veseqe, sre}a, dobrobit jubilant adj. ushi}en, razdragan, koji likuje jubilate v. trijumfovati, likovati jubilee n. jubilej, specijalna godi{wica Juda Iscariot n. pr. Juda Iskariotski Judaism n. religija jevrejskog naroda, judaizam judge n. sudija; poznavalac, stru~wak judge v. suditi, presuditi judgment n. rasu|ivawe, sud; the last Judgement Bo`iji (posledwi) sud judiciary adj. sudski; coll. sudije, sudstvo; pravosu|e Julian adj. julijanski; Julian date julijanski datum juridical adj. pravni, sudski, zakonski, juridi~ki

208

jurisdiction

justify

jurisdiction n. sudska nadle`nost, oblast, jurisdikcija juror n. porotnik, zakleti ~inovnik jury n. porota just adj. po{ten; pravedan, pravi~an justice n. pravda, pravi~nost justification n. opravdawe justify v. opravdati, pravdati; (cath. eccl.) odre{iti

209

K
katasarkion n. (gr.) belo platno kojim se prekriva sveta trpeza Kathisma n. (gr.) katizma, odeqak Psaltira Katholikon (Central Church) n. saborna crkva kenosis n. kenoza; ispra`wewe, pra`wewe od bo`anske slave Ve~noga Logosa, Sina Bo`ijeg, uni`ewe, smirewe kenotic adj. kenoti~ki kind adj. dobar, blag, qubazan kindly adj. qubazan, blagotvoran kindness n. blagost, dobrota kingdom n. kraqevstvo, Nebesko carstvo; Kingdom of God Carstvo Bo`ije kinsmen n. ro|aci kneel v. kle~ati kneeling n. kle~awe knight n. vitez; Knights Hospitallers malte{ki vitezovi, jovanovci, vite{ki red osnovan u XII veku u Jerusalimu; brinuli su o bolesnicima i {titili hodo~asnike knowledge n. znawe, poznawe, spoznawe, spoznaja; knowledge of God bogopoznawe Koimesis n. (gr.) Usnu}e, Uspewe Presvete Bogorodice koinonia n. (gr.) kinonija, zajednica; liturgijska zajednica, sabrawe; pri~e{}e svetim tajnama kontakion (kontakia) n. kondak ktetor n. ktitor

210

L
lacuna n. (lat.) praznina, me|uprostor u tekstu Lady-chapel n. kapela u crkvi posve}ena Presvetoj Bogorodici Lady Day n. (cath. eccl.) praznik Blagovesti; cf. Annunciation laity n. laici lamb n. jagwe (simbol Isusa Hrista); Agnec (deo prosfore koji se koristi u evharistijskom prinosu) lamb of God (Agnus Dei) n. Jagwe Bo`ije lament n. kukwava, lelek, oplakivawe; Lamentations (of Jeremiah) Pla~ Jeremijin (kwiga Starog Zaveta); Lamentations (of Good Friday) pla~ Majke Bo`ije lament v. `aliti, jadikovati laos n. (gr.) laos, narod Bo`iji last adj. posledwi; krajwi, kona~ni; Last Supper Tajna ve~era laud n. hvala, pohvala, hvalospev; lauds hvalitni (psalmi, stihire) koji se pevaju na kraju jutrewa; (cath. eccl.) jutrewe, jutarwa laud v. hvaliti, slaviti, uznositi laudable adj. dostojan hvale, pohvalan lavra n. (laura) lavra law n. zakon, pravilo, uputstvo, presuda, odluka; the Law of the Prophets zakon proroka lay adj. lai~ki; lay brother sabrat, sakelejnik; lay sister sakelejnica; lay people (laity) laici lay v. postaviti, polo`iti; laying on of the hands rukopolagawe layman n. laik laziness n. lewost, tromost, nemarnost lazy adj. lew, trom, nemaran lead astray v. zavesti na stranputicu

211

leaven

listlessness

leaven n. kvasac leavening n. dvig lectern n. stalak za Jevan|eqe lectionary n. kwiga tekstova iz Svetog Pisma koji se ~itaju na Liturgiji tokom godine, lekcionar lector n. ~ita~, lektor, ~tec; cf. reader legacy n. zave{tawe, legat legal adj. zakonski; zakonit, pravosna`an legality n. zakonitost, legalitet legalize v. legalizovati, ozakoniti legate n. papin izaslanik, nuncije; cf. nuncio legislate v. propisivati, donositi zakone legislation n. zakonodavstvo, dono{ewe zakona legislative adj. zakonodavn Leiturgicon n. (gr.) slu`ebnik; cf. Hieratikon lenient adj. blag, popustqiv, milostiv Lent n. Veliki post; (cath. eccl.) korizma Lenten adj. vaskr{wi; Lenten Triodion Vaskr{wi triod Leper n. gubavac Leprosy n. guba lethal adj. smrtonosan, ubistven liberality n. dare`qivost, velikodu{nost, {irokogrudost liberate v. osloboditi liberation n. oslobo|ewe licentious adj. raspu{ten, raskala{an, razvratan licentiousness n. raskala{nost, razvratnost lie v. n. lagati; la` lier n. la`ov, la`qivac life n. `ivot, `ivqewe; life-giver @ivotvorni, @ivonosac; life-creating `ivotvoran; life-giving `ivotvoran, `ivonosan light n. svetlo, svetlost; Divine and Uncreated Light bo`anska nestvorena svetlost; the uncreated light of Tabor tavorska svetlost limbo n. (cath. eccl.) ~istili{te, limb, limbo, limbus; pretpakao, predvorje pakla listless adj. ravnodu{an, bezvoqan listlessness n. ravnodu{nost, bezvoqnost

212

litany

Lord

litany n. jektenija, prozbena molitva; small litany mala jektenija; litany of fervent supplication suguba jektenija; litany of the Departed jektenija za umrle; litany of the Catechumens jektenija za ogla{ene lite (lity) n. litija liturgical adj. liturgijski liturgics n. liturgika liturgist n. liturgi~ar, liturg liturgy n. Liturgija; Liturgy of the Presanctified Liturgija pre|eosve}enih darova lives n. pl. `itije; lives of the fathers `itije svetih otaca; lives of the saints `itije svetih living adj. `iv loathsome adj. odvratan local adj. lokalan, pomesan locality n. pomesnost localization n. pomesnost locum tenens (lat.) zastupnik, zamenik (sve{tenika koji je trenutno odsutan), administrator, mjestobqustiteq locus (lat.) mesto, lokacija locus sanctus (lat. pl. loca sancta) sveta mesta, mesta va`nih doga|aja iz biblijske istorije, svetiwe lofty adj. visok, uzvi{en; otmen, ugledan; ponosit, gord logos (gr. word, reason) Logos, Re~, Slovo; zakon, smisao, misao, logika, razum, nauka; logoi logosi, logosnosti (odluke Bo`ije voqe) loins n. pl. krsta, slabine; gird up ones loins opasati se Lollards n. pl. lolardi, sledbenici Xona Vitklifa, engleskog reformatora iz XIV veka lonely adj. usamqen, sam lonesome adj. osamqen, usamqen, samotan longevity n. dugove~nost long-suffering adj. dugotrpeqiv long-suffering n. dugotrpeqivost Lord n. Gospod, Vladar; Lords prayer Gospodwa molitva, O~ena{

213

love

lying

love n. qubav; love of mankind ~ovekoqubqe; love of glory slavoqubqe love v. qubiti, voleti; who loves(t) mankind ~ovekoqubac loving-kindness n. milost loyalty n. vernost, odanost; ~estitost, po{tewe Lucifer n. Sotona, Lucifer lure n. dra`, privla~nost lure v. privu}i, namamiti lust n. blud, razvrat, ne~istota lustful adj. po`udan, bludan, razvratan Lutheran adj. n. luteran, luteranski lying n. lagawe, la`

214

M
Macarius of Egypt (the Great) n. pr. Makarije Egipatski (Veliki) Madona n. pr. (cath. eccl.) Gospa Magi (old Persian Magus) n. pl. Mudraci; (cath. eccl.) Tri kraqa magic n. (cf. sorcery) magija magistros n. vizantijski velikodostojnik Magnificat n. Veli~aj, du{o moja, Gospoda, pesma posve}ena Presvetoj Bogorodici magnificent adj. veli~anstven, sjajan magnify v. veli~ati, proslavqati (Boga) maid n. devica, devojka maiden adj. ~edan, ~ist, devi~anski maidenhood n. devoja{tvo majestic adj. veli~anstven; uzvi{en majesty n. mo}, visina major adj. ve}i, glavni; zna~ajniji, stariji; major orders vi{i ~inovi u crkvenoj jerarhiji (episkop, sve{tenik, |akon) malediction n. prokliwawe, prokletstvo, kletva malice n. zloba, zlo}udnost, pakost malicious adj. zloban, pakostan, zlurad maltreat v. zlostavqati, kiwiti, mu~iti mandate n. nalog, naredba, ovla{}ewe, punomo} mandatory adj. obavezan mandyas n. ogrta~, mandija Mandylion n. mandilion, platno na kojem se nalazi nerukotvoreni lik Gospoda Isusa Hrista manger n. jasle

215

Manichaeism

materiality

Manichaeism n. manihejizam, manihejstvo, dualisti~ko-gnosti~ko u~ewe sa primesama Zaratustrine religije, budizma i hri{}anstva Manichean adj. manihejac, manihejski manifest adj. jasan, o~igledan, o~it manifest v. objaviti, otkriti manifestation n. objava, manifestovawe, javqawe, projava manna n. mana, hrana kojom je Bog krepio Izraiqce tokom wihovog puta kroz pustiwu manse n. ku}a {kotskog prezviterijanskog sve{tenika mansion n. veliko zdawe, palata; zgrada sa vi{e stanova mantle n. ogrta~ (standardni element vizantijske dvorske ode}e) manuscript n. rukopis, manuskript maphorion n. (gr.) maforion, marama, `enski ogrta~ koji pokriva glavu i ramena; Bogorodi~in pokrov Mariolatry n. Marijin kult, mariolatrija mariological adj. teotokolo{ki; mariolo{ki mariology n. teotokologija; (cath. eccl.) mariologija Maronites n. pl. maroniti, ~lanovi unijatske Crkve iz Sirije, danas uglavnom `ive u Libanu marriage n. brak, sveta tajna braka; remarriage ponovni brak martyr n. mu~enik; Great Martyr velikomu~enik martyrdom n. mu~eni{tvo martyria n. (gr) martirija, svedo~ewe istine jevan|eqa martyrium n. (gr) martirijum, martirion, crkva koja se gradi na mestu groba svetiteqa martyrology n. martiriolog, povest o stradawu marvel v. biti vrlo za~u|en, iznena|en mask n. maska, li~ina, obrazina mass n. (cath. eccl.) misa, Evharistija Master n. vladika, vladar mastic n. mastiks, `u}kasta smola koja se koristi za pravqewe tamjana material adj. materijalan, zemaqski; telesan materialism n. materijalizam materiality n. materijalnost; tvarnost; telesnost

216

Matins

Menaion

Matins n. jutrewe, poluno}nica; Matins and Lauds (cath. eccl.) jutrewe; cf. Orthros matrimony n. brak; Holy Matrimony sveta tajna braka; matrimonial practice obi~aji vezani za brak Maundy Thursday n. Veliki ~etvrtak (pred Vaskrs) Maximus the Confessor n. pr. Sveti Maksim Ispovednik Mazdaism n. zoroastrijanizam (u~ewe proroka Zoroastera iz VI veka pre n. e.) meaning n. smisao, zna~ewe measure n. (of Christs gift) mera (dara Hristova) measureless adj. neizmeran Meatfare Sunday n. mesopusna nedeqa mediate v. posredovati, miriti dve zava|ene strane mediation n. zauzimawe, posredovawe, zastupni{tvo mediator n. posrednik, zastupnik; the Mediator of the New Covenant posrednik Novog Zaveta (Hristos) medieval adj. sredwovekovn mediocre adj. osredwi, prose~an mediocrity n. mediokritet, prose~nost meditate v. sozercavati, razmi{qati meditation n. sozercawe, meditacija; theological meditation bogomisaonost meek adj. smeran, krotak, pokoran, ni{~i duhom meekness n. smernost, krotkost meet adj. dostojan; prikladan, doli~an Meeting of Our Lord n. Sretewe Melchites n. pl. melkiti, isprva naziv za pravoslavne (pripadnike carske Crkve) u monofizitskoj sredini; ~lanovi Grkokatoli~ke Crkve na Sredwem istoku Memorial adj. n. komemorativn; spomenik, obi~aj u spomen ne~ega Memorial Service n. pomen memory n. spomen, pam}ewe, se}awe; uspomena Menaion n. (gr.) (a collection of 12 books, one for each month of the year) minej (mese~na bogoslu`bena kwiga sa pesmama posve}enim svetiteqima); General Menaion op{ti minej; Monthly Menaion mese~ni (prosti) minej; Anthologion prazni~ni minej

217

Menologion

mindfulness

Menologion n. (gr.) prolog menorah n. menora, sedmokraki sve}wak koji se koristi u jevrejskim obi~ajima, najrasprostraweniji simbol jevrejske religije merciful adj. milosrdan, milostiv, mnogomilostiv merciless adj. nemilosrdan mercy n. milosr|e, milost; have mercy on/upon pomilovati merit n. v. zasluga; zaslu`iti meritorious adj. zaslu`an, dostojan Messiah n. mesija; pomazanik messianism n. mesijanizam metany n. metanija; great metany velika metanija; little metany mala metanija metempsychosis n. (gr.) metempsihoza, seqewe du{a Methodism n. metodizam, protestantska denominacija koja svoje verovawe temeqi na u~ewu Xona Veslija (XVIII vek) Methodist n. metodista metope n. (archit.) metopa (poqe izme|u dva triglifa na frizu dorskog stila) metousious (gr.) cf. transubstantiation Metropolitan n. mitropolit; His Eminence Visokopreosve{tenstvo; Visokopreosve}eni (obra}awe) Metropolitanate n. mitropolija Midnight Office (service) n. poluno}nica; cf. nocturns might n. sila, mo} mighty adj. silan, mo}an, krepak Milan, edict of Milanski edikt mild adj. krotak; trpeqiv mildness n. krotost; trpeqivost Militant Church n. nebeska vojska, nebeske sile; vojuju}a Crkva Military-Saint n. sveti ratnik mind n. um, razum, intelekt; duh; mi{qewe, misao mindful adj. obziran, pa`qiv; be mindful of pomenuti, setiti se mindfulness n. obzirnost, pa`qivost; se}awe

218

mingle

Mitre

mingle v. me{ati, izme{ati se; ume{ati se; without mingling (of Christs nature) bez me{awa minister n. sve{tenik, slu`iteq minister n. (of the sacraments) sve{tenoslu`iteq; sve{tenik u nonkonformisti~koj (Engleska) i Protestantskoj Crkvi ([kotska); rimokatoli~ki sve{tenik, potparoh u Anglikanskoj Crkvi minister v. sve{tenoslu`iti, vr{iti slu`bu ministration n. sve{tenoslu`ewe, slu`ewe, slu`ba ministry n. sve{teni~ka slu`ba, sve{tenodejstvo; sve{teni~ki poziv; sve{tenstvo; (general) ministry carsko sve{tenstvo (vernih); ordained ministry jerarhijsko sve{tenstvo, pastirsko sve{tenstvo, crkvenoslu`iteqi; perform the sacred Ministry sve{tenodejstvovati; ministry cycle slikani ciklus Hristovog `ivota na zemqi minor adj. mawi, ni`i (po rangu); minor orders ni`i ~inovi u crkvenoj jerarhiji (ipo|akon, ~ita~) minster n. manastirska crkva; katedrala (koja je nekad pripadala manastiru) minuscule n. minuskula, malo brzopisno slovo miracle n. ~udo; miracle-worker ~udotvorac miraculous adj. ~udesan, ~udotvoran miscellaneous adj. me{ovit, raznovrstan miscellany n. me{ovita zbirka; antologija misconduct n. lo{e vladawe; prequba misconduct v. lo{e se vladati; ~initi prequbu misconstrue v. pogre{no razumeti (protuma~iti) missal n. (cath. eccl.) misal, molitvenik, trebnik, slu`ebnik mission n. misija, poslawe missionarize v. misionariti missionarship n. misionarstvo missionary adj. n. misionarski; misionar mistagogy n. mistagogija, tajnovodstvo mithraism n. mitraizam, (u drevnoj Persiji) obo`avawe boga svetlosti Mitre Mitre n. (Am. Miter) mitra, (starojevrejska) prvosve{teni~ka kapa; kruna pravoslavnih episkopa; kapa katoli~kih biskupa;

219

mitred

morality

episkopstvo, vladi~anstvo, episkopski, biskupski ~in; confer a mitre postaviti, imenovati za episkopa mitred adj. mironosn modalism n. modalizam, trijadolo{ka jeres iz Male Azije, koja u~i da se Bog otkrivao postepeno u tri razli~ita oblika ili modusa (kao Otac, Sin i Duh Sveti) moleben (public prayer meeting) n. moleban monarch n. monarh, vladar; vladika monarchical adj. monarhijski monarchy n. monarhija, jednona~alije monastery n. manastir monastic adj. manastirski; monastic residence manastirski konak; monastic commune (community life) op{te`i}e; monastic order mona{ki ~in monasticism n. mona{tvo monism n. monizam monist adj. monisti~ki monk n. monah, kalu|er; (cath. eccl.) redovnik; rasophore, ryasonosets rasofor; krestonosets mala shima; cf. microschemos; megaloschemos velika shima monogamous adj. monogaman monogamy n. monogamija Monophysites n. pl. monofiziti monophysitism n. monofizitizam, hristolo{ka jeres osu|ena na ^etvrtom vaseqenskom saboru monotheism n. monoteizam, jednobo{tvo monotheist n. monoteist Monothelites n. pl. monoteliti monothelitism n. monotelitizam, hristolo{ka jeres osu|ena na [estom vaseqenskom saboru Monsignor(e) n. po~asna titula rimokatoli~kih sve{tenika monstranca n. (cath. eccl.) monstranca; darohranilnica montanism n. montanizam moral adj. moralan, eti~ki; n. pl. morals pona{awe; moral theology moralno bogoslovqe moralist n. moralist morality n. moral, etika; pouka

220

moralize

Myrodochion

moralize v. pou~iti, moralizovati, pridikovati Moravians n. pl. moravijanci (pripadnici Moravske protestantske sekte) morgue n. mrtva~nica Mormon n. mormon Mormonism n. mormonizam, protestantska sekta osnovana 1830. godine u Sjediwenim Ameri~kim Dr`avama Morning Prayer n. jutarwa slu`ba u Anglikanskoj Crkvi mortal adj. smrtan; mortal remains posmrtni ostaci; mortal sin smrtni greh mortal n. smrtnik, ~ovek mortality n. smrtnost; smrtnici, ~ove~anstvo, qudski rod mortification n. umrtvqewe, gu{ewe strasti mortify v. umrtviti, obuzdavati pohotu, gu{iti telesne strasti Mosaic adj. Mojsijev, mojsijevski; the Mosaic Law pet kwiga Mojsijevih mosaic n. mozaik mosque n. xamija Mother of God n. Majka Bo`ija mourn v. oplakivati, `aliti, biti o`alo{}en mournful adj. o`alo{}en, tu`an, `alostan, ucveqen mournfulness n. o`alo{}enost, ucveqenost, rastu`enost mourning n. tugovawe, tuga, oplakivawe, `aqewe; crnina Mozarab n. Mozarapin (poarabqeni [panac hri{}anin u doba mavarske vladavine [panijom) multiple adj. mno{tven multiplication n. umno`avawe (hlebova) multiplicity n. mno{tvenost multitude n. mno{tvo mundane adj. svetovan, zemaqski; svetski murder n. ubistvo murder v. ubiti murderer n. ubica Muscovite adj. moskovski; the Muscovites Moskovqani Muscovy n. Moskva Myrodochion n. (gr.) posuda za sveto miro

221

myrrh

mythical

myrrh n. miro mystery n. (sveta) tajna; Mysteries svete tajne mystic n. misti~an; mistik mystical adj. misti~an; mystical theology mistika mysticism n. misticizam mystique n. ezoteri~na priroda li~nosti, institucije itd., misti~nost myth n. mit mythical n. mitski

222

N
name-day n. imendan naos n. (gr.) naos narthex n. priprata National adj. nacionalan, pomesan Nativity n. ro|ewe; The Nativity of Christ Ro`destvo Hristovo; The Nativity of the Theotokos Ro`destvo Presvete Bogorodice; The Nativity of St. John the Baptist Ro|ewe Svetog Jovana Krstiteqa, Ivawdan nave n. brod (u crkvi) Nazarene, the n. Nazare}anin Nazareth n. pr. Nazaret Nazarites n. pl. nazareni necessary adj. nu`an, neophodan, potreban necessity n. nu`da, nu`nost, datost, potreba necrology n. nekrolog, kwiga sa spiskom umrlih; beseda u ~ast pokojnika needy adj. siroma{an, bedan negate v. poricati, negirati negation n. ni{tavilo; poricawe, negacija negator n. poricateq neophite adj. (gr.) neofit, novokr{teni Neoplatonic adj. neoplatonski, novoplatonski Neoplatonism n. neoplatonizam, novoplatonizam Nestorianism n. nestorijanizam, hristolo{ka jeres osu|ena na Tre}em vaseqenskom saboru nether adj. (archit.) ni`i, dowi; the nether world dowi svet new adj. nov; The New Testament Novi Zavet niche n. (archit.) ni{a Nicholas of Myra, n. pr. (St. Nicolas the Wonderworker) Sveti Nikola Mirlikijski (^udotvorac)

223

nihilism

nurture

nihilism n. nihilizam, ni{tavilo nihilist n. nihilista Noah n. pr. Noje nobility n. plemenitost, otmenost; plemstvo noble adj. blagorodan; bogoobrazn; plemenit, uzvi{en nocturns n. pl. (cath. eccl.) ve~erwa molitva, nokturnus nominal adj. nominaln non-being n. nebi}e non-conformist adj. nekonformisti~ki non-existence n. neegzistencija normative adj. normativn nota bene (lat.) napomena nothingness n. ni{ta, ni{tavilo notion n. ideja, pojam notorious adj. ozlogla{en, zloglasan nought n. ni{ta, nula; bring to nought uni{titi nourish v. hraniti, krepiti nourishment n. hrana nous n. (gr.) um, duh; noetic prayer umno-srda~na molitva novice n. isku{enik, neofit; obra}enik; male novice isku{enik; female novice isku{enica noviceship n. isku{eni{tvo, novicijat number n. broj; golden number zlatni broj, broj po kojem se izra~unava datum Vaskrsa numberless adj. neizmeran, bezbrojan nun n. monahiwa, kalu|erica, opatica nunciature n. nuncijatura, sedi{te diplomatskog predstavnika Vatikana nuncio n. nuncije, papin ambasador ili diplomatski predstavnik u stranoj zemqi nunnery n. `enski manastir (samostan) nuptial adj. svadben, ven~ani; give the nuptial benediction ven~ati (koga); receive the nuptial benediction ven~ati se; nuptial bonds bra~ne veze nuptials n. pl. ven~awe; cf. wedding nurture n. odgoj, hrawewe nurture v. othraniti, odgojiti, odnegovati

224

O
oath n. zakletva, prisega; kletva obedience n. poslu{nost, obedijencija (jedan od tri mona{ka zaveta); pokornost; dr`awe (zapovesti) obedient adj. poslu{an; pokoran obeisance n. poklon, naklon, po~ast; make obeisance (to) odavati po~ast obey v. slu{ati, pokoravati se obituary n. ~ituqa object n. predmet, stvar; ciq, svrha objectify v. postvariti Oblation n. `rtva; dar; prinos, prino{ewe, uzno{ewe obligatory adj. obavezan obliterate v. uni{titi, izbrisati obscene adj. bestidan, bludan, sramotan obscenity n. razvrat, bestidnost, blud obscurantism n. mra~wa{tvo, nazadwa{tvo, suprotno od prosvetqenosti, obscurant(ist) adj. n. mra~wa~ki, nazadwa~ki; mra~wak, nazadwak obscure adj. mra~an, skriven obscurity n. tama, mrak, nejasnost obsecrate v. prekliwati, usrdno moliti obsecration n. prekliwawe, usrdna molba; (cath. eccl.) litanija obsequies n. pogreb, pratwa, sahrana Occident n. Zapad; zapadne dr`ave occidental adj. zapadni, zapadwa~ki occult adj. magi~an; okultan occultism n. okultizam Octateuch n. (gr.) Oktateuh, prvih osam kwiga Starog Zaveta Octoechos (Oktoekhos) Oktoih, Osmoglasnik

225

oecumenical

omoforion

oecumenical adj. vaseqenski; Oecumenical Council vaseqenski sabor offend v. uvrediti; povrediti, zgre{iti offender n. gre{nik; krivac offense n. krivica, prekr{aj; sablazan; take offense at sb sablazniti se offer v. ponuditi, prinositi, predlo`iti offering n. predlo`ewe, prosfora; burnt offering `rtva paqenica offertory n. prino{ewe, proskomidija; prilog za crkvu; (cath. eccl.) ofertorij, uvodna molitva; offertory procession ophod koji odgovara velikom vhodu office n. slu`ba, pravilo, (cath. eccl.) oficij; (bo`anska, sve{teni~ka), funkcija; hold office vr{iti du`nost (sve{tenika, episkopa); remove from office li{iti du`nosti; be reinstated in an office biti ponovo postavqen na du`nost (episkopa); hours of Divine Office (prime, terce, sext, nones) ~asovi (prvi ~as, tre}i ~as, {esti ~as, deveti ~as); monastic office mona{ko pravilo; Office of Betrothal ~in zaru~ewa; Office of Crowning ~in krunisawa office for the dead n. parastos; pomen officer priest n. stare{ina crkve officiant n. slu`iteq, oficijant officiate v. obavqati slu`bu, ceremoniju officiating clergymen n. pl. slu`a{~i sve{tenici oikos n. (gr.) ikos (deo akatista) ointment n. pomazawe old adj. star; Old Testament Stari Zavet omen n. znak, znamewe, predznak ominous adj. zloslutan, prete}i omnipotence n. svemo} omnipotent adj. svemogu} omnipresent adj. svudaprisutan, sveprisutan omniscience n. sveznawe omniscient adj. sveznaju}i omoforion (omophorion) n. (gr.) omofor (deo bogoslu`bene ode`de episkopa)

226

oneness

outpouring

oneness n. jedno ontism n. ontizam ontological adj. ontolo{ki; ontological monism ontolo{ki monizam ontologize v. obi}etvoriti, ontologizirati ontology n. ontologija oppress v. nepravedno vladati, ugwetavati, tla~iti oppressive adj. despotski, tla~iteqski orarion n. (gr.) orar oratory n. odaja za molitvu; kapela; govorni~ka ve{tina, govorni{tvo ordain v. (a priest, monk) proizvesti (za sve{tenika, monaha); be ordained (a priest) primiti (sve{teni~ki) ~in ordeal n. Bo`iji sud; mu~ewe order (clerical) n. ~in (sve{teni~ki); be in / take holy orders primiti (sve{teni~ki) ~in ordinance n. verski obred; uredba, zakon ordination n. (laying-on of hands) hirotonija, postavqawe, rukopolagawe za sve{tenika organization n. organizacija, ustanova, institucija organizational adj. organizacioni, institutivan orient n. Istok oriental adj. isto~ni, isto~wa~ki; orijentalni; Oriental Orthodox Churches dohalkidonske Crkve Istoka origin n. loza; po~etak, poreklo original adj. izvorn, prvobitn; izvornik; praizvor; original sin prvobitni, praroditeqski greh originate v. nastati, otpo~eti ornament n. ukras, ornament orthodox adj. pravoslavan; pravoveran, ortodoksan orthodoxy n. pravoslavqe; Orthodoxy Sunday nedeqa pravoslavqa (prva nedeqa Velikog posta) orthros n. (gr.) jutarwa molitva, jutrewe otherness n. drugost otherworldly adj. natprirodan, onostran; cf. supernatural ousiology n. usiologija outpour v. izlivati, izliti outpouring n. izliv (blagodati)

227

P
pagan n. adj. mnogobo`ac, neznabo`ac; paganski paganism n. neznabo{tvo, paganstvo pallium n. (cath. eccl.) biskupski pla{t Palm Sunday n. (The Entry of our Lord into Jerusalem) Cveti; cf. Willow Sunday; (cath. eccl.) Cvjetnica Panakeheda n. pl. panihida panegyric n. hvalospev; panegirik (narodni skup, svetkovina) pan-orthodox adj. svepravoslavn pantheism n. panteizam, poistove}ivawe prirode sa Bogom Pantocrator n. (all-powerful, almighty) Svedr`iteq, Pantokrator papa n. papa, poglavar Rimokatoli~ke Crkve papacy n. papstvo, pape, Rimska Crkva papal adj. papski papist n. rimokatolik; papist, papinovac par excellence (lat.) besprekorno; po prevashodstvu, prevashodno parable n. parabola, alegorija, pri~a sa porukom Paraclete n. (gr.) Ute{iteq paradise n. raj, nebo; rajski vrt paraecclession n. bo~na kapela parapet n. nizak zid, ograda parastos n. parastos parch v. spr`iti, izgoreti, sasu{iti parchment n. pergament pardon n. opro{taj, opro{tewe (greha); dopu{tewe, dozvola pardon v. oprostiti, izviniti pardoner n. (cath. eccl.) trgovac opro{tajnicama greha parish n. parohija; rectory parohijski dom parishioner n. parohijan; `upqanin parochial adj. parohijski, `upni

228

Parousia

pathology

Parousia (presence, arrival) n. (gr.) Parusija, Drugi dolazak Parsee n. pars, privr`enik staropersijske vere Zoroastra Parseeism n. parsizam, vera parsa parson n. (anglikanski) paroh; `upnik parsonage n. ku}a sve{tenika, `upni dvor; zemqa ili plata za izdr`avawe sve{tenika part v. deliti; Christ is parted but not divided Hristos se deli, a ne razdequje partake v. (of) deliti; u~estvovati, pri~estiti se partaker n. zajedni~ar partaking n. pri~e{}ivawe, pri~e{}e participate v. u~estvovati, udeoni~ariti particular adj. poseban, li~an, individualan particularity n. posebnost Pascha n. (heb.) Pasha paschal adj. pashalni, vaskr{wi; paschal cycle Sveta ~etrdesetnica; Paschal Lamb pashalno jagwe Paschaltide n. period izme|u Pashe i Pedesetnice passible adj. osetqiv; the passible part of the soul osetqivi deo du{e Passion, the n. Stradawe (Hristovo); Passion week Strasna sedmica; passion cycle pashalni ciklus; passion bearer stradalnik passionless adj. bestrastan passionlessness n. bestrasnost, bestra{}e Passover n. jevrejski praznik, Pasha; uskr{we jagwe, Pasha; Hristos; passover bread, cake beskvasni hleb pastor n. pastor, sve{tenik u nonkonformisti~koj Crkvi pastoral adj. pastirski; sve{teni~ki; pastoral cross okovratni krst; pastoral letter pastirska poslanica; pastoral staff (also crosier) pastirska palica, vladi~anska (ili biskupska) palica, {tap; `ezal Paten n. diskos; cf. Discos Pater-noster n. (lat.) cf. Lords Prayer O~ena{ pathological adj. patolo{ki pathology n. patologija

229

patriarch

Pentateuch, the

patriarch n. patrijarh; praotac, stare{ina; His Holiness Wegova svetost; the Patriarch of Constantinopole patrijarh carigradski; The Patriarch of Rome patrijarh rimski (papa) patriarchal adj. patrijarhalan; patrijar{ijski patriarchate n. patrijar{ija patristic adj. ota~ki, svetoota~ki, patristi~ki patristics n. patristika patroness n. za{titnica, pokroviteqica Patron saint n. svetiteq za{titnik patter v. brzo ~itati molitve, otaqavati molitvu pattern n. obrazac, model pauper n. siromah, sirotica peace n. mir, smirenost, spokojstvo peaceable adj. miran, miroqubiv peaceful adj. miran, tih peace-loving adj. miroqubiv peccability n. gre{nost, sklonost grehu peccable adj. gre{an, pogre{iv Pectoral cross n. krst na grudima koji nosi prezviter ili episkop pederasty n. pederastija pedestal n. pijedestal, postoqe; podno`je (stuba) pediment n. (archit.) zabat, kalkan; lastavica; nadvratak Pelagianism n. pelagijanizam, jeres iz V veka koja pori~e praroditeqski greh i tvrdi da se ~ovek mo`e spasti po svojim delima, bez blagodati penal adj. krivi~an, ka`wiv penalty n. kazna, globa penance n. pokora, okajavawe, ispa{tawe; Sacrament of Penance sveta tajna pokajawa penance v. nametnuti (dosuditi) pokoru penitence n. pokajawe, kajawe penitent adj. pokajni~ki, pokajnik penitential adj. n. pokajni~ki, pokorni; trebnik pokajawa (pokore) Pentarchy n. pentarhija, redosled pet patrijarhata u drevnoj Crkvi: Rim, Carigrad, Aleksandrija, Atniohija i Jerusalim Pentateuch, the Petokwi`je, Pentateuh, pet kwiga Mojsijevih

230

Pentecost

persona

Pentecost n. Silazak Duha Svetog, Duhovi, Trojica; jevrejska Pedesetnica pentecostal adj. pedesetni~ki; pentikostalni (pokret) Pentecostarion n. bogoslu`bena kwiga pesama za period izme|u Vaskrsa i Duhova; cf. pentikostar (cvetni triod) perdition n. propast; ve~na smrt, prokletstvo perfect adj. besprekoran; savr{en, usavr{en, zavr{en perfection n. savr{enost, savr{enstvo; usavr{avawe; vrline perfectness n. savr{enost perichoresis n. (gr.) perihoresis, perihoreza, pro`imawe pericope n. navod; odeqak iz jevan|eqa i poslanica peripteros n. (gr.) hram okru`en stubovima (graditeqstvo ranog hri{}anstva) perish v. propasti, umreti perishable adj. prolazan, tro{an peristasis n. (gr.) stubovi koji okru`uju peripternu gra|evinu perjure v. krivo se zakleti perjurer n. krivokletnik, izdajnik perjury n. izdaja; krivokletstvo permanence n. nepromenqivost, trajnost, stalnost permanent adj. nepromenqiv, trajan, stalan perpetual adj. neprekidan, neprestan, ve~it perpetuate v. ovekove~iti perpetuation n. ovekove~ewe; neprekidno nastavqawe perpetuity n. neprekidno trajawe, ve~itost; do`ivotni posed; do`ivotna renta persecute v. progawati, progoniti persecution n. gowewe, progawawe persecutor n. progoniteq perseverance n. istrajnost, trpeqivost, upornost persevere v. istrajati, ne odustajati persevering adj. istrajan persist v. izdr`ati, odoleti, odupreti se persistent adj. dosledan, istrajan, izdr`qiv person n. li~nost; lice; prosopon persona (lat.) n. persona

231

personal

pitiful

personal adj. li~ni; personaln; li~nostn personality n. li~nost, osobenost, karakter; personalnost personhood n. personalnost; li~nost, li~nostnost personification n. oli~ewe, ovaplo}ewe; oli~nostwewe personify v. oli~avati, predstavqati, uteloviti perverse adj. izopa~en, pokvaren; nastran pestilence n. zarazna bolest, napast petition n. molba, moqewe, peticija pew n. crkvena stolica (ili klupa) pharisee n. farisej phelonion n. (felon chausuble) felon; polystavrion phelonion polistavrion philantropy n. ~ovekoqubqe philantropist (lover of humankind) n. ~ovekoqubac Philokalia n. (gr.) Dobrotoqubqe (zbirka asketskih i misti~kih tekstova) philosopher n. filosof philosophical adj. filosofski philosophy n. filosofija phylactery n. filakterij, jevrejski molitveni kai{; kov~e`i} s relikvijama (prvih hri{}ana) Phylacton n. osve}eni predmet koji se nosi radi za{tite od zlih sila physician (saint) sveti vra~ pietism n. individualna pobo`nost; pijetizam, reformatorski pokret u okviru nema~kog protestantizma XVII i XVIII veka pietistic adj. pijetisti~ki, pobo`wa~ki piety n. pobo`nost, blagovernost; qubav pilaster n. pilastar pilgrim n. haxija, hodo~asnik, poklonik pilgrimage n. haxiluk, hodo~a{}e, pokloni~ko putovawe pillar n. potporni stub; kolona pillarist n. stolpnik (monah koji se podvizava stoje}i na stubu) pinnacle n. pinakl, {iqak (naro~ito na goti~kim gra|evinama), {iqat kula, toraw; vrhunac pious adj. pobo`an, blagoveran pitiful adj. sa`aqiv, samilostan

232

pitiless

praise

pitiless adj. nemilosrdan, neumoqiv pity n. milosr|e, sa`aqewe, samilost; have pity on smilovati se (na) pity v. `aliti, sa`aqevati platonic adj. platonovski please v. uga|ati pleasure n. dobra voqa; slast plenitude n. obilnost, obiqe pluralism n. pluralizam, postojawe vi{e politi~kih, etni~kih ili religioznih grupacija pneumatological adj. pnevmatolo{ki pneumatology n. pnevmatologija politicization n. politizacija politicize v. politizovati Polycarp of Smyrna n. pr. Polikarp Smirnski polygamist n. mnogo`enac polygamy n. mnogo`enstvo, poligamija pomposity n. pompeznost, nadutost Pontiff n. (Pope) prvosve{tenik; jevrejski prvosve{tenik, vladika, episkop, biskup; papa pontifical adj. prvosve{teni~ki; vladi~anski, biskupski, episkopski; papski pontifical n. papska (ili biskupska, vladi~anska, episkopska) kwiga obreda pontificals (pontificalia) n. papska (biskupska, episkopska) ode`da pontificate n. uprava patrijarha; papstvo, papovawe pontificate v. ~inodejstvovati (slu`iti) kao vladika, biskup Popovtsy n. pl. popovci, ogranak staroveraca portico n. (archit.) portik, trem sa stubovima, stubi{te posterity n. potomstvo, nara{taj posthumous adj. posthuman postulant n. kandidat, pripravnik postulate v. naimenovati na crkvenu funkciju; polaziti od ne~ega {to se samo po sebi razume poverty n. siroma{tvo powers n. pl. vlasti (angelski ~in) praise v. n. hvaliti, uzdizati, veli~ati; pohvala, hvala

233

praxis

prejudice

praxis n. (gr.) praksa pray v. moliti (se); umoqavati prayer n. molitva; prayer(s) of the hours / sacramental function (molitveni) ~asovi; prayer-book molitvenik; prayer beads brojanice; pre-gospel prayer molitva pred Jevan|eqe; the inner (mental) prayer unutra{wa (umna) molitva; the Jesus prayer Isusova molitva; prayer of silence molitveno tihovawe; prayer of the heart molitva srca; evening prayer ve~erwa molitva prayerful adj. molitven; pobo`an, bogougodan preach v. propovedati, pridikovati preacher n. propovednik preambule n. preambula; uvod, preliminarna klauzula (ugovora) prebend n. prebenda, mesto s prihodom; sve{teni~ki prihod, dohodak precede v. prethoditi; imati prvenstvo (nad) precedence n. prvenstvo, stare{instvo; pretho|ewe precentor n. pojac, kantor; vo|a hora, protopsalt precinct n. ogra|en prostor u kojem se nalazi katedrala ili crkva precious adj. dragocen; pre~isti precursor n. prethodnik, prete~a predestinate adj. predodre|en (od Boga) predestination n. predodre|enost predestine v. predodrediti predicate n. kategorija pre-eminence n. nadmo}nost, superiornost pre-existence n. preegzistencija pre-existing adj. preegzistentan prefect n. (cath. eccl.) prefekt (sve{tenik sa biskupskom jurisdikcijom koji upravqa prefekturom) prefecture n. (cath. eccl.) prefektura (upravna jedinica, naj~e{}e u misijskim podru~jima, kojom upravqa prefekt u papino ime) prejudge v. unapred suditi, osuditi, presuditi prejudice n. predrasuda, predube|ewe

234

prelacy

priest-monk

prelacy n. crkveno velikodostojni{tvo, ~in (dostojanstvo, slu`ba) crkvenog velikodostojnika; prelati, crkveni velikodostojnici; jerarhijska crkvena uprava prelacy n. (cath. eccl.) prelatura, podru~je kojim upravqa prelat prelate n. (cath. eccl.) prelat, biskup, nadbiskup, opat (po~asna titula koju daje Sveta stolica), crkveni velikodostojnik prelude n. preludijum, uvod u muzi~ko delo; uvod, predgovor premeditate n. unapred smisliti; premeditated murder ubistvo sa predumi{qajem premeditation n. predumi{qaj Presanctified, Liturgy of the Liturgija pre|eosve}enih darova presbyter n. prezviter, sve{tenik, stare{ina, starac presbytera n. sve{tenikova `ena, popadija Presbyterian adj. Prezviterijanska Crkva (kojom vladaju samo crkvene stare{ine jednakog ~ina); ujedinila se 1972. sa kongregacionalistima u Ujediwenu reformatorsku Crkvu presbyterian n. prezviterijanac presbyterianism n. prezviterijanstvo (u~ewe, na~ela i crkvena uprava prezviterijanaca) presbyterium n. prezviterstvo presbytero-centric adj. prezviterocentri~an presbytery n. svetili{te, isto~ni kraj crkve; parohijski dom; kolegijum crkvenih stare{ina Presentation n. (at the Temple) Sretewe Gospodwe; cf. the Meeting of our Lord; The Presentation (of the Holy Theotokos) Vavedewe Presvete Bogorodice preside v. (at a liturgy) slu`iti Liturgiju; na~alstvovati; (over) biti predsedavaju}i (na) president n. predsedavaju}i, predstojateq; predsednik presuppose v. pretpostaviti pretence n. prividnost, pretvarawe; la`, izmi{qotina; adj. prevaran, podmukao pride n. gordost, ponos, oholost, ta{tina prie-dieu n. (fr.) naslon na kojem se kle~e}i moli Bogu priest n. prezviter, sve{tenik priesthood n. prezviterstvo, sve{tenstvo priestly adj. sve{teni~ki priest-monk n. sve{tenomonah

235

primacy

progenitor

primacy n. prvenstvo; (cath. eccl.) prima{tvo, primat; primacy of honour prvenstvo ~asti primary adj. prvona~aln, izna~aln primate n. arhiepiskop, nadbiskup, poglavar; vrhovni prelat; Primate of all England (Archbishop of Canterbury) arhiepiskop kenterberijski prime n. po~etak, osvit, cvat, napon; prvi ~as molitve ({est sati ujutro) primitive adj. prvobitan, drevni, iskonski, najstariji principal n. adj. stare{ina; glavni, na~alstvuju}i; principal celebrant na~alstvuju}i sve{tenik principalities n. pl. na~alstva, na~ela (angelski ~in) principle n. na~elo, princip prior n. stare{ina manastira; (cath. eccl.) prior prioress n. igumanija, nastojnica priority n. prvenstvo priory n. manastir (samostan) pod upravom igumana (ili nastojnika), podre|en opatiji probation n. dokazivawe, testirawe, isku{eni{tvo; (jur.) uslovna sloboda, uslovni otpust kazne probationer n. pripravnik, pripravnica; isku{enik, isku{enica; zatvorenik uslovno pu{ten proceed v. produ`iti, nastaviti, napredovati; (against) povesti parnicu; (from) ishoditi process v. (jur.) pozvati na sud, povesti sudski postupak protiv; i}i u povorci procession n. litija, procesija; isho|ewe (Svetog Duha); Double Procession u~ewe o dvostrukom isho|ewu proclaim v. propovedati; objaviti procreation n. ra|awe, stvarawe prodigal adj. rasipan; izda{an, dare`qiv; rasko{an, bogat; the prodigal son bludni sin profane adj. profan, svetovan, paganski profanity n. profanost, svetogr|e, bogohuqewe, blasfemija profess v. ispovedati (veru) profession n. ispovedawe; enter the monastic profession zamona{iti se progenitor n. roditeq, predak, praotac

236

Prokemenon

protestantism

Prokemenon (in the tone) Prokimen, glas promiscuous adj. zbrkan; promiskuitetan promise n. v. obe}awe, obru~ewe; obe}ati pronaos n. (archit.) pronaos, trem hrama propagate v. razmno`avati; (ra){iriti (bolest, mi{qewe), rasprostraniti, prenositi (zvuk, toplotu); propagirati property n. osobina, svojstvo; svojina, vlasni{tvo, imovina; real property nepokretnost, nekretnina prophecy n. proro~anstvo prophesy v. predskazati; prore}i prophet n. prorok prophetess n. proro~ica prophetic adj. proro~ki, proro~anski propitiate v. umilostiviti, odobrovoqiti; pomiriti, izmiriti propitiation n. umilostivqewe propitiatory adj. umilostivquju}i, pomiruju}i, ubla`uju}i; propitiary sacrifice `rtva umilostivqewa, pomirewa proselyte n. neofit; novokr{teni; obra}enik, prozelit proselytism n. obra}awe, prozelitizam proselytize v. stvarati obra}enike, pridobijati pristalice Proskomide n. (gr.) proskomidija Proskynesis n. (gr.) proskineza, klawawe, poklon u znak po{tovawa ili u molitvi prosopon n. (gr.) lice, maska, li~ina prosper v. napredovati, uspevati prosperity n. blagostawe, napredovawe prosphora n. prosfora, hleb predlo`ewa prostrate (oneself) v. klawati se, metanisati prostration n. metanisawe, klawawe, padawe na kolena protect v. za{tititi, izbaviti; Protecting Veil of the Mother of God Pokrov Presvete Bogorodice protection n. za{tita, krov, pokrov protector n. za{tita, za{titnik, pokroviteq protestant n. protestant protestantism n. protestantizam

237

Prothesis

purity

Prothesis n. (gr.) (sto za) prino{ewe hleba i vina, `rtvenik; predlo`ewe protomartyr n. (gr.) prvomu~enik (Stefan) protopresbyter (gr.) protoprezviter (titula prezvitera); Very Reverend Father visokopre~asni o~e (obra}awe) Protosynkellos n. (gr.) protosin|el (titula sve{tenomonaha) proud adj. ponosan; ohol, ta{t, gord Proverbs, Book of n. pl. Pri~e Solomonove providence n. provi|ewe, promisao; predvi|awe; sudbina provident adj. dalekovidan, prozorqiv prudent adj. mudar; oprezan, razborit prudential adj. promi{qen, razborit psalm n. psalam, pobo`na pesma psalmist n. psalmopevac psalmody n. psalmodija, pevawe psalama; zbirka psalama sa muzi~kom kompozicijom psalter (psalterion) n. psaltir, kwiga psalama pseudo-religious adj. pseudoreligiozan psychoanalysis n. psihoanaliza psychoanalyst n. psihoanaliti~ar psychological v. psiholo{ki psychologize v. psihologizirati psychology n. psihologija psychotherapy n. psihoterapija pulpit n. (archit.) predikaonica purgatory n. (cath. eccl.) ~istili{te, purgatorij purification n. ~i{}ewe, o~i{}ewe; self-purification samoo~i{}ewe purificatory adj. koji ~isti, o~i{}uju}i purify (oneself) v. (o)~istiti (se), oprati (se); umiti purity n. ~isto}a, nevinost

238

Q
Quadragesima n. f. (lat.) Uskr{wi post; Quadragesima Sunday prva nedeqa Velikog posta Quaker n. kveker, ~lan Dru{tva prijateqa (Society of Friends), hri{}anske grupacije koja je umesto formalnih crkvenih slu`bi organizovala neformalne skupove (re~ dolazi od drhtawa ~lanova u verskom zanosu) i zalagala se protiv nasiqa pod bilo kojim okolnostima quarrelsome adj. svadqiv quarrelsomeness n. svadqivost quench v. ugasiti (vatru), sti{ati, ubla`iti, ugu{iti; quenchless flame ve~ni plamen quick adj. brz; `iv quicken v. o`iveti quietism n. kvijetizam, verski pokret zasnovan na pasivnom misticizmu, uz potpuno pot~iwavawe voqe quietist n. kvijetist(a), pristalica kvijetizma Quinquagesima n. nedeqa pred Veliki post, siropusna nedeqa quintessence n. kvintesencija, sr`, jezgro, su{tina

239

R
radiance n. sijawe, sjaj radiant adj. sjajan, ozaren radiate v. isijavati; zra~iti, sijati se rage n. bes, jarost, plahost, strasnost rage v. besneti, razbesneti raiment n. spoqna haqina; ogrta~ raise v. vazneti; uzdignuti, uzneti; raise sb from the dead vaskrsavati, o`iveti rancorous adj. zloban, pakostan, podmukao rancour n. zloba, pakost, podmuklost rapprochement n. proces pribli`avawa izme|u Zapada i Istoka Raskolnik (Old Believers) staroobrednici rason n. mantija, rasa rasophore n. rasofor ratification n. (formal) ratifikacija (ugovora) ratify v. ratifikovati (ugovor) potpisom ili na drugi na~in, potvrditi, odobriti rational adj. razuman, obdaren razumom, razborit, razlo`an; logi~ki rationale n. osnov (razlog) postojawa; razlo`no izlagawe Reader n. ~ita~, ~tec reason n. razlog; razum, pamet, razboritost reason v. razumno misliti, razmi{qati, zakqu~ivati; rasu|ivati reasonable adj. slovestan, razuman, razborit rebirth n. ponovno ro|ewe, duhovna promena obra}ewem i kr{tewem rebuke v. n. prekoriti, ukoriti, kuditi; prekor, ukor, pokuda recalcintrancy n. neposlu{nost, zadrtost recalcitrant adj. uporan, zadrt, jogunast

240

recapitulate

religion

recapitulate v. vozglaviti, ovozglaviti; rekapitulirati recapitulation n. vozglavqewe, ovozglavqewe; rekapitulacija recede v. uzmicati, povla~iti se recession n. povla~ewe, odstupawe recessional n. pesma pri zavr{etku Liturgije i odlasku sve{tenika recite v. izgovarati (molitvu), recitovati recluse adj. n. povu~en, usamqen; usamqenik, pustiwak; St. Theophan the Recluse Sveti Teofan Zatvornik reconcile v. izmiriti se, pomiriti se reconciliation n. izmirewe, pomirewe, rekoncilijacija rector n. glavni (prvi) paroh, `upnik, pastor (u Anglikanskoj Crkvi); rektor jezuitskog kolegijuma; rektor (univerziteta), direktor, upraviteq ({kole) rectory n. parohija; parohijski dom rectress n. upraviteqica ({kole) recusant n. rekuzant, onaj koji odbija crkvenu zakletvu, naro~ito rimokatolik koji odbija da poha|a anglikanske slu`be redeem v. otkupiti, iskupiti Redeemer n. Iskupiteq, Spasiteq (Isus Hristos) redemption n. iskupqewe; otkup; cf. restoration refectory n. trpezarija u manastiru ili internatu Reformation n. reformacija refuge n. pribe`i{te regeneration n. obnova, preporod; washing of regeneration (spiritual bath of rebirth) bawa novog ro|ewa reign v. n. vladati; vladavina reincarnate v. reinkarnirati; ponovo uteloviti, roditi reincarnation n. reinkarnacija rejoice v. radovati se relational adj. odnosan; rodbinski relationship n. odnos; srodstvo relics (of the saints) n. pl. mo{ti (svetiteqa); (cath. eccl.) relikvije relief n. reqef religion n. religija, vera; pobo`nost, bogoboja`qivost

241

religious

response

religious adj. crkven; religiozan, verski; religious education veronauka reliquary n. relikvijar (lipsanoteka) remains n. pl. ostaci, posledwi ostaci, le{ remission n. (of sins) otpu{tewe grehova, opro{tewe; grant remission dati opro{taj grehova remit v. otpustiti, oprostiti (grehe) renew v. obnoviti renewal n. obnova renounce v. (formal) odre}i se, odricati se renouncement n. odricawe, odustajawe renovate v. obnoviti renunciation n. odricawe, odustajawe; cf. self-denial reordain v. ponovo postaviti (za sve{tenika, episkopa), ponovo rukopolo`iti reordination n. ponovna hirotonija, ponovno osve}ewe repent v. (po)kajati se, `aliti repentance n. (po)kajawe repentant adj. pokajni~ki; skru{en repose n. pokoj; upokojewe repress v. potiskivati, obuzdavati repression n. obuzdavawe, savla|ivawe, suzbijawe, ugu{ivawe repressive adj. represivan, suzbijaju}i, potiskuju}i reprobate v. odbacivati, odbijati; osuditi na ve~no prokletstvo reprobation n. osuda na ve~no prokletstvo; odbacivawe repudiate v. razvesti se; oterati (`enu); odbijati, odbacivati (zahtev); ne priznati repudiation n. odbijawe, nepriznavawe requiem n. (cath. eccl.) rekvijem, misa za pokojne; requiem service parastos resent v. vre|ati se, zamerati, uzimati za zlo, mrzeti resentful adj. ozloje|en, uvredqiv, zlopamtiv; pun mr`we respect n. po{tovawe, strahopo{tovawe; obzir respect v. po{tovati; imati obzira (prema) respond v. odgovoriti, uzvratiti response n. odgovor, uzvra}awe

242

responsory

ritual

responsory n. pesma u formi dijaloga izme|u sve{tenika i naroda rest n. pokoj; eternal rest ve~ni pokoj restoration n. dovo|ewe, vra}awe; ponovno vaspostavqawe, obnavqawe restore v. obnoviti, vaspostaviti; vratiti resurrect v. vaskrsnuti, uskrsnuti resurrection n. vaskrsewe, vaskrsnu}e retreat n. uto~i{te, skloni{te, odmori{te retreat v. povu}i se (privremeno radi molitve) retribute v. vratiti, platiti retribution n. vra}awe za u~iweno zlo, odmazda reunion n. (ponovno) sjediwewe, ujediwewe reunite v. ponovo (se) sjediniti, ujediniti reveal v. javiti se; otkriti, objaviti, projaviti revelation n. otkrivewe, projavqivawe Revelation n. Otkrivewe, posledwa kwiga Novog zaveta revere v. po{tovati; obo`avati reverence n. po{tovawe, strahopo{tovawe; pre~asnost; reverence for the saints po{tovawe (kult) svetiteqa; Your Reverence Va{a pre~asnosti (obra}awe) reverence v. pokloniti se, celivati; po{tovati reverend n. adj. pre~asni (obra}awe prezviteru); po{tovani, pre~asni; Very Reverend visokoprepodobni, pre~asni; the Right Reverend Preosve}eni (titula vladike, biskupa); Most Reverend Visokopreosve}eni (titula mitropolita, nadbiskupa) revival n. o`ivqavawe, preporod, bu|ewe vere revive v. ponovo o`iveti, o`ivqavati right n. pravo, pravi~nost righteous adj. pravedan, ispravan; righteous spirit duh pravednika righteousness n. pravda, ispravnost, pravi~nost, pravednost right-victorious adj. dobropobedan rite n. obred, obi~aj; funeral rite opelo ritual n. obred, verski obi~aj; trebnik, obrednik; adj. obredni, sve~an

243

robbery

rudeness

robbery n. pqa~ka, razbojni{tvo robe n. dowa haqina rogation n. javna molitva; Rogation days tri dana molitve pre Spasovdana; Rogation Sunday peta nedeqa posle Vaskrsa, pred Spasovdan; Rogation Week sedmica Spasovdana rood n. krst; krst na kojem je Hristos bio razapet, raspe}e rosary n. (cath. eccl.) brojanice, molitve, O~ena{i uz brojanice rosette n. (archit.) rozeta rude adj. sirov; prost, nevaspitan rudeness n. sirovost; prostota, nevaspitawe

244

S
sabbatarian n. subotar; adj. subotarski sabbath n. (heb.) subota sabbatical adj. sabatni, subotni; sabbatical year subotwa godina, kod Jevreja svaka sedma godina u kojoj su poqa bila ugarena, a du`nicima dugovi opra{tani; godina odmora (ili raspusta) profesora od redovnih du`nosti sabellianism n. savelijanizam (trijadolo{ka jeres, III vek) sacerdotal adj. sve{teni~ki Sacra Parallela n. (lat.) teolo{ka antologija sacrament n. (sveta) tajna, sakrament; the Blessed Sacrament Evharistija; cf. Mysteries; sacrament of Holy orders rukopolo`ewe sacramental adj. svetotajinski, pri~esni; sacramental priesthood svetotajinsko sve{tenstvo; sacramental rites (cath. eccl.) sakramental, sveta radwa, obred koji nije Hristos ustanovio, ve} Crkva (osve}ewe hrama, upotreba osve}ene vode, pogru`ewe prilikom kr{tewa) sacramentary n. trebnik svetih tajni sacred adj. posve}en, crkven; svet sacredness n. osve}enost, svetost, nepovredivost sacrifice n. `rtva, `rtvovawe; make a sacrifice prineti `rtvu; sacrifice v. `rtvovati sacrificial adj. `rtveni, `rtveni~ki sacrilege n. bogohuqewe; skrnavqewe, svetogr|e sacrilegious adj. bogohulan, bezbo`an, obesve}uju}i sacring-bell n. (cath. eccl.) zvono pri pretvarawu beskrvne (liturgijske) `rtve sacristan n. crkvewak sacristy n. crkvena riznica; cf. vestry

245

sage

scroll

sage adj. n. mudar, pametan; mudrac saint n. svetiteq, svetac saintly adj. pobo`an Sakellarios n. sakelejnik salutation n. pozdrav, pozdravqawe; the Angelic Salutation an|eoski pozdrav salvation n. spas, spasewe salvific adj. spasonosan Samaritan n. Samarjanin sanctification n. posve}ewe, progla{avawe za svetiteqa; osve}ewe sanctify v. blagosloviti; osvetiti, osve{tati; posvetiti; sanctify in Grace oblagodatiti sanctity n. svetost sanctuary n. hram, svetili{te; oltar, svetiwa sanctum n. svetiwa sanctum sanctorum n. (lat.) Svetiwa nad svetiwama (jevrejskog hrama); cf. Holy of Holies sapient adj. mudar sarcophagus n. sarkofag, }ivot, kivot Satan n. |avo, Satana saving adj. spasiteqski, spasonosn Saviour n. Spasiteq (Hristos) sceptic n. skeptik schema-monk (Skhimnik) n. shimnik; megaloschemos velikoshimnik; stavrophore, mikroschemos maloshimnik schism n. {izma, raskol schismatic adj. n. {izmati~an, raskolni~ki, otpadni~ki; raskolnik, otpadnik scholastic n. adj. sholastik; sholasti~ki scholasticism n. sholasticizam screen n. ikonostas, oltarska pregrada scribe n. pisar scriptural adj. biblijski Scripture (Holy) n., Scriptures n. pl. Sveto Pismo, Sveti spisi scroll n. svitak, smotuqak (papira)

246

scruple

self

scruple n. nedoumica, sumwa, skrupula; have (make) scruple (about, of) dvoumiti se, premi{qati se, imati na savesti scrutinize v. ispitati, istra`ivati, prou~iti scrutiny n. ispitivawe, istra`ivawe; ispitivawe katihumena pre kr{tewa seclude v. izdvojiti, odvojiti, iskqu~iti; seclude oneself povu}i se, osamiti se secluded adj. izdvojen, odvojen, usamqen seclusion n. odvojenost, izdvojenost, osama, povu~enost, osamqenost, samo}a; osami{te Second Coming, the n. Drugi (Hristov) dolazak sect n. sekta sectarian adj. sekta{ki secular adj. lai~ki; necrkven secularism n. sekularizam secularist n. pristalica sekularizma secularization n. posvetovwavawe, sekularizacija secularize v. sekularizovati see n. sedi{te episkopa (biskupa), sedi{te arhiepiskopa (nadbiskupa); episkopska katedra; vladi~anstvo, episkopstvo, biskupstvo, arhiepiskopstvo, nadbiskupstvo (dostojanstvo i nadle`nost); Apostolic see Apostolska stolica; Holy see Sveta stolica; Papal see Papska stolica seek v. tra`iti, zatra`iti, te`iti (~emu) self pron. n. sam, li~no; ja, vlastito bi}e, vlastita li~nost; sopstvo; self-affirmation n. samopotvrda; self-annihilation n. samouni{tewe; self-centred adj. usredsre|en na samog sebe, sebi~an, samo`iv; self-control n. samokontrola; self-denial n. samoodricawe, odricawe, odustajawe; self-discipline n. vladawe sobom, samodisciplina; self-esteem n. sujeta; samopo{tovawe; selfhood (onehood) n. samost; svoja (vlastita) li~nost; self-humiliation n. samoponi`ewe, samouni{tewe; self-indulgence n. samozadovoqstvo, samouga|awe; self-justification n. samoopravdawe; self-knowledge n. samospoznaja; self-love n. samoqubqe; self-negation n. samoukidawe; self-sacrifice n. slu`ewe drugom; self-sufficiency n. samodovoqnost; self-transcendence n. samonadila`ewe

247

seminary

shrive

seminary n. (theol.) bogoslovija; teolo{ki fakultet; (cath. eccl.) semeni{te Semite n. Semit Semitic adj. semitski sensation n. ose}aj; uzbu|ewe, senzacija; poriv sense n. oset, ose}aj, ~ulo; smisao sensible adj. ~ulan, osetan; svestan, razborit sensory adj. ~ulni, osetan sensual adj. ~ulan, puten, pohotan separate v. razdvojiti, odvojiti separation n. odvajawe, razdvajawe; without separation nerazdeqivo, bez deqewa Septuagint n. (gr.) Septuaginta, prevod sedamdesetorice sepulchre n. grob, grobnica; Holy Sepulchre Sveti grob seraph(im) n. serafim seraphic adj. an|eoski, ~ist; nebeski Sergius of Radonezh, St. Sveti Sergije Radowe{ki sermon n. beseda, propoved sermonize v. ukoriti serpent n. izdajica; zmija; the old Serpent (the Devil) |avo serve v. slu`iti, poslu`ivati, pomagati server n. slu`iteq service n. slu`ba; usluga; divine service bogoslu`ewe; choir-service slu`ba sa horskim pevawem; the service of forgiveness ve~erwe siropusne nedeqe, izmiriteqno ve~erwe; the Service of Coronation or Crowning krunisawe Seventh Day Adventists n. pl. adventisti sexton n. crkvewak; grobar Shamanism n. {amanizam, verovawe u duhove shameless adj. besraman, bestidan, sramotan shamelessness n. besramnost, bestidnost, sramotnost shepherd n. pastir; the Good Sheperd Dobri pastir shewbread n. beskvasni hleb shield n. nadbedrenik Shintoism n. {intoizam, tradicionalna religija Japana shrine n. svetiwa (crkva, manastir); kivot, }ivot (sa mo{tima) shrive v. ispovediti i razre{iti (koga); ispovediti se

248

shrouds

sorrowful

shrouds n. pl. pokrov, mrtva~ko ruho shrove Sunday n. nedeqa Velikog posta shrove Tuesday n. poklade simony n. (cath. eccl.) simonija, trgovina duhovnim dobrima sin n. greh, prestup, povreda; sin of nature greh prirode sin v. (z)gre{iti; pogre{iti, prekr{iti sinless adj. bezgre{an sinner n. gre{nik, gre{nica; prestupnik sinodos endimusa (gr.) stalni sabor skete n. skit (mona{ka }elija, koliba); mona{ko naseqe skeuophylax n. (gr.) ~uvar svetih sasuda, rizni~ar manastira; cf. vestry-keeper skouphos n. (gr.) skufija (kamilavka); shouphos with a veil panakamilavka slander v. opadati, klevetati slanderer n. opada~, klevetnik Slav n. Sloven slave n. rob, su`aw; be slave of ones passions biti rob svojih strasti slavery n. ropstvo, su`awstvo, robovawe Slavic (Slavonic) adj. slovenski slavonic-serbian n. adj. slavenosrpski Slavophil n. slavofil sloth n. o~ajawe u lewosti, nemarnost prema sopstvenom spasewu sobriety n. trezvenost; umerenost sodality n. (eccl.) bratstvo, red; udru`ewe, dru{tvo solemn adj. sve~an, ozbiqan solemnize v. svetkovati, proslavqati, slaviti solemnizer n. sve~ar, sve~arica solitary adj. sam, usamqen, osamqen; solitary life osama solitude n. usamqenost, samo}a somatic adj. somatski Son n. sin; Sonship sinovstvo (Isusa Hrista) Song of songs n. Pesma nad pesmama soothe v. umirivati, miriti sorrow v. tuga, `alost sorrowful adj. `alostan, tu`an

249

soteriological

stigmatization

soteriological adj. sotiriolo{ki soteriology n. sotiriologija soul n. du{a, `ivotno na~elo koje Bog udahwuje svakom qudskom bi}u; duh soul-corrupting adj. du{eguban soul-destroying adj. du{eguban soul-harming adj. du{eguban soutane n. (cath. eccl.) mantija sovereign adj. vrhovni, najvi{i, kraqevski sovereignty n. suverenitet, vrhovna vlast, nezavisnost speculate v. razmi{qati, premi{qati, posmatrati speculation n. posmatrawe, spekulacija, razmi{qawe, teorijsko razmatrawe, teorija; vi|ewe spirate v. ishoditi (Duha Svetog); udahnuti (du{u) spiration n. isho|ewe (Duha Svetog); udahwivawe spirit n. duh; the Holy Spirit Duh Sveti; be called by the Holy Spirit primiti poziv od Duha Svetoga spiritual adj. duhovan; spiritual direction duhovno vo|ewe; spiritual priesthood duhovno sve{tenstvo; cf. sacramental; spiritual guidance duhovno rukovo|ewe, pastirstvo spiritualism n. spiritualizam, verovawe u duhove spirituality n. duhovnost spotless adj. neskvern SS. Peter and Paul sveti apostoli Petar i Pavle; St. Peters Day Petrovdan stall n. stolica sa naslonom, obi~no fiksirana za pod u crkvi, namewena za potrebe sve{tenika i hora starets (pl. startsy) n. starac, duhovni otac; cf. gerant steadfast adj. postojan, ~vrst steadfastness n. postojanost, ~vrstina stern adj. strog, ozbiqan sternness n. strogost, okrutnost steward (of God) n. sluga Bo`iji stewardship (of God) n. slu`ewe (Bogu) sticheron n. (gr.) stihira stigmata n. stigme, rane na telu Hristovom stigmatization n. stigmatizovawe

250

stigmatize

superstitious

stigmatize v. stigmatizovati stikharion (sticharion) n. (gr.) stihar stikheron n. (gr.) stihira stole n. orar; cf. orarion; epitrahiq strict adj. strog, nepopustqiv, ta~an strictness n. strogost, nepopustqivost; ta~nost strive v. te`iti, stremiti; (against) truditi se, boriti se striver n. trudbenik, podvi`nik structure n. v. ustrojstvo; ustrojavati stylite n. stolpnik; St. Simeon Stylites Sveti Simeon Stolpnik subdeacon n. ipo|akon, pod|akon sublimate v. sublimirati, uzvisiti, uzdi}i, uzdizati sublime adj. uzvi{en, veli~anstven subsist v. postojati, egzistirati subsistence n. postojawe, `ivot substance n. su{tina, usia; supstancija substantial adj. supstancijalan, su{tastven; bitan, znatan succeed v. uspeti (in u ne~emu); sledovati, slediti, do}i za; naslediti, nasle|ivati success n. uspeh, sre}an ishod, napredak succession n. nasledstvo, nasle|ivawe, sle|ewe; apostolic succession apostolsko prejemstvo successor n. sledbenik, naslednik; prestolonaslednik suffer v. stradati, patiti suffering n. stradawe, patwa suffragan adj. (eccl.) pomo}ni; suffragan bishop vikarni biskup (episkop) Sufism (Iran) n. sufizam, misti~ni izraz islama suicide n. samoubistvo; samoubica Sunday of all Saints n. Nedeqa svetih Sunday school n. veronauka za decu super-celestial (powers) adj. nebeske sile super-essential adj. nadsu{tastven, nadsu{tinski supernatural adj. natprirodan, nat~ulan; nadsu{tastven, transcendentan superstition n. sujeverje superstitious adj. sujeveran

251

Supper, the Last

synod

Supper, the Last n. Tajna ve~era suppliant adj. n. ponizno mole}iv, pokoran, prekliwu}i; ponizni molilac, pokorni molilac supplicant n. molilac, zastupnik (pred Bogom) supplicate v. moliti, prekliwati supplication n. moqewe, molitva supplicatory adj. molbeni; supplicatory service moleban suprasensory (supersensual) adj. nat~ulan supremacy n. vrhovna vlast; prvenstvo; universal supremacy (of the pope) nepogre{ivost, prvenstvo pape u odnosu na sve ostale episkope supreme adj. vrhovni, najvi{i; vrhunski; Supreme Being Bog, Svevi{wi; Supreme Pontiff (Pontifex Maximus lat.) vrhovni poglavar supress v. savla|ivati, gu{iti; potiskivati; spre~avati, zabrawivati supression n. savla|ivawe, spre~avawe, zabrana, potiskivawe surmount v. nadma{iti, nadi}i, savladati; nadvisiti, prema{ivati, preovladati surplice n. bela ode}a (duhovnika u Engleskoj); stihar; (cath. eccl.) stola surrealism n. nadrealizam survival n. nad`ivqavawe, pre`ivqavawe survive v. nad`iveti, pre`iveti symbiosis (gr.) n. simbioza, zajedni~ko `ivqewe symbol n. simvol, simbol symbolism n. simvolizam, simbolizam sympathy n. saose}awe, samilost synagogue n. sinagoga Synaxarium n. sabornik; `itija svetih koja se ~itaju na bogoslu`ewu syncretism n. sinkretizam, ve{ta~ko spajawe elemenata razli~itih religija u jednu celinu synergy n. sinergija; saradwa, sadejstvo synkellos (syncellus) n. sin|el (po~asna titula sve{tenomonaha), sakelejnik synod n. sinod, sabor; skup{tina

252

synodal

synthronon

synodal adj. sinodaln synopsis n. (gr.) sinopsis, kratak pregled, si`e; upore|ewe prva tri Jevan|eqa synoptic adj. sinopti~an, pregledan, sa`et; synoptics sinopti~ari (Matej, Marko, Luka); the synoptic Gospels sinopti~ka Jevan|eqa synthesis n. sinteza synthronon n. sintronos, episkopski tron i sedi{ta za prezvitere u oltaru

253

T
tabernacle n. privremeno skloni{te, {ator, pokretni hram; (cath. eccl) kov~e`i} (u oltaru) u kojem se ~uva monstranca; (evangelisti~ka) bogomoqa; obitavali{te; feast of tabernacles Praznik senica (kod Jevreja) table n. sto; table of Oblation proskomidija, predlo`ewe darova Tal-mud n. Talmud tangible adj. opipqiv, realan Taoism n. taoizam, religiozni i filosofski sistem Lao Cea Te Deum (lat.) latinska himna koja se peva na jutarwoj slu`bi temenos n. (gr.) zemqa posve}ena bo`anstvu (oko gr~kog hrama) tempera n. (it.) slikawe vodenim bojama temperance n. uzdr`qivost, umerenost, trezvenost temperate adj. blag, odmeren, umeren temple n. hram, crkva, bogomoqa; the Temple Jerusalim; templar (knight) templar templum n. svetili{te, svetiwa temporal adj. vremenski, prolazan; zemaqski, svetovn temporality n. temporalija; temporalities n. pl. temporalije (svetovne koristi, prihodi, plata, materijalna prava i posedi) temporary adj. privremen; prolazan tempt v. ku{ati, isku{avati, dovesti u isku{ewe, zavoditi, zavesti temptation n. isku{ewe, napast, zavo|ewe Tempter, the |avo, ku{a~ tempting adj. privla~an, primamqiv tenacious adj. uporan, ustrajan, nepopustqiv, postojan, ~vrst terrestrial adj. zemaqski testament n. testament, zavet; New Testament Novi Zavet; Old Testament Stari Zavet

254

testify

thought

testify v. svedo~iti testimony n. svedo~ewe Tetraevangelion n. (gr.) ^etvorojevan|eqe tetramorph n. (gr.) simboli ~etiri Jevan|elista, nastali prema viziji proroka Jezekiqa (krilati ~ovek Matej, lav Marko, bik Luka, orao Jovan) thank v. zahvaliti, blagodariti thankful adj. zahvalan, blagodaran thankfulness n. zahvalnost, blagodarnost thankless adj. nezahvalan, neblagodaran Thanksgiving Service n. blagodarewe theandric adj. bogo~ove~anski, teandri~ki Theandros n. Bogo~ovek Thee pron. tebe (li~na zamenica u akuzativu) theft n. kra|a Theism n. teizam, u~ewe da je Bog tvorac i upraviteq sveta, ali da je razli~it od materijalnog sveta theme n. tema, predmet razgovora theocentric adj. bogocentri~an theocentrism n. bogocentri~nost theocracy n. teokratija, bogovlada theodicy n. teodikeja, opravdawe Boga theognosis n. (gr.) bogopoznawe theologoumenon n. (gr.) telogumena (bogoslovsko mi{qewe, ali ne dogma) theology n. teologija, bogoslovqe, bogoslovstvovawe theoretical adj. teorijski theoria n. (gr.) sozercawe, sagledavawe, bogovi|ewe; cf. contemplation theory n. teorija Theosis n. (gr.) obo`ewe, teoza Theotokos n. (gr.) Bogorodica theurgy n. teurgija, bo`ansko dejstvo, ~udotvorewe Thine poss. pron. tvoj (prisvojna zamenica) thinghood n. stvarstvenost Thou pron. ti (li~na zamenica u nominativu) thought n. misao; wandering thoughts rasejanost

255

threeness

transept

threeness n. troji~nost thrive v. napredovati, uspeti, uspevati, ja~ati, razvijati se throne n. presto; (behind the Altar) gorwe mesto; thrones pl. prestoli (angelski ~in) thuribulum n. kadionica; cf. incense burner, censer, thymiaterion Thy poss. adj. tvoj Thyself refl. pron. sebe, se tiara n. tijara, trostruka papska kruna tidings n. pl. vesti, novosti timeless adj. bezvremen timelessness n. bezvremenost tithe n. desetak (deseti deo proizvoda koji se daje parohijskim sve{tenicima Anglikanske Crkve) token n. znak, znamewe tomb n. grob, grobnica, raka tone n. glas (crkvenog pojawa) tonsure n. postrig, tonzura; be tonsured primiti postrig torment v. mu~iti, mu~iti se torture n. mu~ewe, kiwewe, tortura torture v. mu~iti, kazniti mu~ewem, kiwiti, mrcvariti Tractarians n. pl. traktarijanci, sledbenici oksfordskog pokreta koji je poku{avao da uspostavi bli`e veze izme|u Anglikanske i Rimokatoli~ke Crkve tradition n. predawe, tradicija; Traditio legis (lat.) predavawe zakona traitor n. izdajnik, izdajica, izneveriteq traitorous adj. izdajni~ki; cf. treacherous trample v. zgaziti, pogaziti, gwe~iti nogama transcend v. pre}i, prelaziti, nadi}i, prema{iti; transcendirati, biti transcendentan transcendence(ency) n. nadila`ewe; transcendentnost, transcendencija; nat~ulnost, natpojavnost transcendent adj. uzvi{en; transcendentan; nat~ulan, nadiskustven trans-elementation n. transelementacija transept n. (archit.) transept, popre~ni brod crkve

256

Transfiguration

Trinitarian

Transfiguration n. preobra`ewe, presazdawe; The Transfiguration of Christ Preobra`ewe Gospodwe transfigure v. preobraziti, preobra`avati transform v. pretvoriti, preobraziti transformation n. pretvarawe transgress v. izvr{iti prestup, prestupiti (zakon); ogre{iti se transgression n. prekr{aj; sagre{ewe, bezakowe transgressor n. prekr{iteq; gre{nik, bezakonik translation n. prevod; prenos mo{tiju transliterate v. prepisivati drugom azbukom transliteration n. prepisivawe drugom azbukom, transkripcija transubstantiation n. (cath. eccl.) transsupstancijacija, promena su{tine evharistijskih darova, a da se pri tome ne mewaju wihove spoqa{we osobine; the transubstantiated holy bread osve}eni hleb Trappists n. trapisti, rimokatoli~ki mona{ki red ~iji se ~lanovi podvizavaju }utawem i strogim pravilom treacherous adj. izdajni~ki, neverni~ki, neveran, veroloman treachery n. izdaja, neverstvo; verolomstvo treasure n. blago, bogatstvo treasury n. riznica treat v. ophoditi se (s kim), pona{ati se (prema kome) treatise n. spis, rasprava, traktat trespass n. prestup, prekora~ewe, greh, ogre{ewe, prekr{aj trespass v. umreti; pre}i granice zakonitog (ili pravednog), prestupiti, u~initi prestup, zgre{iti (prema kome), ogre{iti se (o {to, o koga), prekr{iti zakon, povrediti pravo drugoga triadology n. trijadologija tribelon (archit.) trostruki luk, obi~no izme|u dva prostora, npr. priprate i naosa crkve; cf. triple arch tribulation n. nevoqa, `alost tribute n. danak, da`bina; nagrada, hvala, pohvala; pay tribute to ukazivati ~ast (po{tovawe) kome triglyph n. triglif trilateral adj. trostran Trinitarian adj. Troji~ni, Svetotroji~ni

257

Trinity, the Holy

Typicon

Trinity, the Holy Sveta Trojica; Trinity Sunday Duhovi, Trojica; cf. Whit Sunday Triodion (Triodon) n. (gr.) Triod; the Penitential (Fasting) Triod Posni triod; Pentecostarion Cvetni triod tripled adj. trostruk; triple-hypostatic triipostasni triptych n. triptih Trisagion (thrice-holy hymn) n. (gr) Trisveta (pesma) tritheism n. triteizam, trobo{tvo tritheistical adj. triteisti~ki triumphant adj. pobedni~ki, pobedonosan; Triumphant Church (victorious Church) tor`estvuju}a Crkva triune adj. troji~in, trojedini~n, trojedan; cf. Trinitarian trivial adj. neva`an, sitan, trivijalan Troparion n. (troparia) tropar Trophy n. trofej, spomenik pobede; spomenik iznad groba mu~enika na mestu mu~eni{tva troth n. (old use) vera, pobo`nost, istina trust n. poverewe, pouzdawe; vera trustful adj. pouzdan; pun poverewa trustless adj. nepouzdan, nesiguran trustworthy adj. poverqiv, pouzdan truth n. istina; po{tewe; vernost truthful adj. ispravan; istinit; veran truthfulness n. iskrenost, istinitost, istinoqubqe tsar n. car Typicon n. tipik, pravilo, bogoslu`beni ustav

258

U
ultimacy n. apsolutnost, kona~nost ultimate adj. krajwi, osnovni, posledwi, (sve)vrhunski ultramontane adj. ultramontanisti~ki, bezuslovno odan (papi), papski unanimity n. jednoglasnost, jednodu{nost, slo`nost unanimous adj. jednoglasan, jednodu{an, slo`an unapproachable adj. nepristupan, nedosti`an unbegotten (of the Father) adj. nero|en unbound adj. odre{en, nevezan, slobodan unbounded adj. neograni~en, neizmeran unbreakable adj. neraskidiv; nesalomqiv unceasing adj. nepokolebqiv; neprekidan, stalan unchangeable, unchanging adj. nepromenqiv unchanged adj. nepromenqiv unchangingness n. nepromenqivost unchaste adj. bludan, razbludan, razvratan unchastity n. blud, razbludnost, razvratnost uncial adj. pisan uncijalnim (velikim) slovima uncircumscribed adj. neograni~en; neobuhvativ unclean adj. ne~ist, prqav uncleanness n. ne~istota, prqav{tina unconditional adj. neuslovqen, bezuslovan unconfused adj. nesliven, neizme{an uncreated adj. nestvoren unction n. mirosawe; jeleosve}ewe; extreme unction (cath. eccl.) posledwa pomast, jeleosve}ewe undefiled adj. nesabla`wen; neokaqan, ~ist, neoskrnavqen undenominational adj. koji ne pripada nijednoj religioznoj denominaciji undertaker n. pogrebnik

259

undivided

unjust

undivided adj. nerazdeqiv, nepodeqen; jedinstven unexplainable adj. neobja{wiv, neshvatqiv unfaithful adj. neveran, veroloman, izdajni~ki unfathomable adj. nedoku~iv, neizmeran unfeigned adj. nelicemeran, nepatvoren; prav, iskren unforgettable adj. nezaboravan unforgivable adj. neoprostiv unfree adj. neslobodan unfrock v. ra{~initi, raspopiti unfruitful adj. neplodan, jalov ungodly adj. bezbo`an, gre{an, neveran ungrateful adj. nezahvalan, neblagodaran unhallowed adj. neosve}en unholy adj. bezbo`an; gre{an; neveran Uniates n. pl. unijati, hri{}ani isto~nog obreda koji su u jedinstvu sa Rimokatoli~kom Crkvom unification n. ujediwewe, sjediwewe uniform adj. jednolik, jednak; saglasan uniformity n. saglasnost, jednakost unify v. sjediniti, ujediniti union n. sjediwewe, ujediwewe unique adj. jedinstven, jedini; nedosti`an uniqueness n. jedinstvenost Unitarian adj. n. unitarac, pripadnik verske zajednice koja odbacuje u~ewe o Svetoj Trojici i veruje da je Bog samo jedno Lice unite v. sjediniti, ujediniti; be united to sjediniti se; prisajediniti unity n. jedinstvo, jedinstvenost; unity in diversity jedinstvo u raznolikosti universal adj. op{ti, sveop{ti, univerzalan, saborni; the universal Church Vaseqenska Crkva universalism n. univerzalizam; (cath. eccl.) nauka o op{tem spasewu universality n. univerzalnost, sveobuhvatnost, celokupnost universalization n. univerzalizacija unjust adj. nepravedan, nezakonit

260

unknowability

utter

unknowability n. nespoznatqivost unknowable adj. nespoznatqiv, nesaznatqiv unloving adj. nepomirqiv; bezose}ajan, hladan unmerciful adj. nemilostiv, nemilosrdan unproductive adj. besplodan, neproduktivan unredeemed adj. neiskupqen, neotkupqen unrepeatable adj. neponovqiv unrighteous adj. nepravedan, nepravi~an; bezbo`an unsearchable adj. nedoku~iv, neistra`iv unspeakable adj. neiskazan unspotted adj. neokaqan, ~ist unstained adj. ~edan; neokaqan, ~ist unsubstantial adj. nesu{tastven, netelesan untrustworthy adj. neveran; nepouzdan unutterable adj. neiskazan, neizreciv; neopisiv unworthy adj. nedostojan, bezvredan; nezaslu`en upright adj. ~estit, po{ten, iskren, ispravan usurp v. nasilno (bespravno) prisvojiti, uzurpirati usurper n. uzurpator, prisvaja~ utmost adj. najdaqi, najvi{i, krajwi utter adj. potpun, apsolutan, krajwi

261

V
vain adj. sujetan, ta{t, uobra`en; uzaludan, isprazan, ni{tavan vainglorious adj. hvalisav; ta{t vainglory n. oholost; razmetqivost valiant adj. hrabar, sna`an, juna~ki value n. vrednost, va`nost vanity n. ta{tina, ni{tavost, uzaludnost; sujeta, uobra`enost vasa sacra n. pl. (lat.) sveti sasudi (bogoslu`bene posude) vault n. (archit.) svod (unutra{wi) veil n.(cf. Aer) pokriva~, veo; take a veil zavetovati se (za monahiwu); large veil vozduh; the veils pokriva~i kojima se prekrivaju diskos i putir, darci vellum n. velin, najfiniji pergament venerable adj. dostojan po{tovawa (~asti); pre~asni, ~asni (titula), visokodostojni venerate v. klawati se, pokloniti se; po{tovati; venerate the icon, the Blessed Virgin Mary klawati se ikoni, Presvetoj Bogorodici veneration n. po{tovawe (koje se ukazuje svetiteqima, Presvetoj Bogorodici i ikonama), klawawe, poklowewe; veneration of the cross krstopoklowewe vengeance n. kazna; osveta, odmazda vengeful adj. osvetoqubiv, osvetni~ki venial (sin) n. oprostiv greh Vespers (Evensong) n. ve~erwa (molitva); Small Vespers malo ve~erwe; Great Vespers veliko (svakida{we) ve~erwe vestibule n. vestibil, predvorje, trem vestment n. ode`da vestry n. crkvena riznica, prezviterijum, |akonikon

262

vicar

Vulgate

vicar n. zamenik, zastupnik; namesnik; vikar, `upnik; the vicar of Christ papa; vicar-general episkopski namesnik; vicar-apostolic apostolski vikar, papski ili arhiepiskopski zamenik; titularni biskup vicarage n. parohova ku}a, kapelanija; (cath. eccl.) `upni{tvo, kapelanstvo (slu`ba paroha); vikarijat vice n. porok, mana, razvratnost, izopa~enost victor n. pobednik, pobediteq victorious adj. pobedni~ki, pobedonosan victory n. pobeda vigil (service) n. bdenije; All-night Vigil sveno}no bdenije; vigil light svetlo koje gori ispred ikone; keep vigil bdeti vigilance n. budnost, obazrivost vigilant adj. budan, oprezan, pa`qiv vile adj. ni{tavan, r|av, bedan, nevaqao, zao, gre{an, ne~ist, prqav virgin n. devica, devojka virginal adj. devi~anski, netaknut virginity n. devi~anstvo, nevinost, netaknutost, neokaqanost virtue n. vrlina; virtues sile (an|elski ~in) visible adj. vidqiv, vidan, o~evidan, jasan vision n. vi|ewe, vizija; Divine vision bogovi|ewe vocation n. poziv (od Boga), poziv, zanimawe, profesija, posao voluntary adj. dobrovoqan, hotimi~an; voluntary transgression voqno sagre{ewe votive adj. zavetni, zavetovan, obre~en, obe}an, posve}en, zahvalni, pobo`an; votive Mass (cath. eccl.) izvanredna misa (koja se slu`i po ne~ijoj `eqi); votive church zavetna crkva; votive offering `rtva (Bogu), dar; votive sacrifice zavetna `rtva, `rtva zavetnica vouchsafe v. (unto sb to do sth) udostojiti; blagoizvoleti, blagovoleti vow n. zakletva, zavet; take vows as (a monk, a nun) zamona{iti se vow v. zakleti se; zavetovati se Vulgate n. Vulgata, latinski prevod Svetog Pisma iz IV veka

263

W
wafer n. hostija wake n. bdewe kraj odra pokojnika warrior saint n. sveti ratnik wash-basin (stand) n. umivaonik watchful adj. budan, pa`qiv, oprezan watchfulness n. budnost, pa`wa, opreznost weak adj. slab, nemo}an, nejak; nestalan, nepouzdan, neuverqiv weakness n. nemo} weapon n. oru`je well n. bunar, zdenac Wesleyan n. ~lan Metodisti~ke (Vezlijeve) Crkve, metodist westernization n. pozapadwa~ewe westernize v. pozapadwa~iti westernizer n. zapadwak Whit Monday n. duhovski ponedeqak Whit Sunday n. (cath. eccl.) Duhovi, sedma Nedeqa nakon Uskrsa, Sveta Trojica, Trojice Whitsuntide n. vreme Duhova, duhovska sedmica wicked adj. nemoralan, zao, poro~an; bezbo`an; wicked son cf. prodigal son wickedness n. nemoral, poro~nost, gre{nost, bezbo`nost wile n. lukavstvo, ujdurma, prevara, podvala; the wiles of the Devil lukavstvo |avolsko will n. voqa, htewe, odluka, izbor, namera; Gods will Bo`ija voqa; good/ill will dobra voqa, blagonaklonost / zla voqa, r|ava namera will v. hteti, odlu~iti, odrediti, uticati na koga svojom voqom, nare|ivati, zapovedati willing adj. voqan, spreman, dragovoqan, rad, predusretqiv Willow Sunday n. Cveti

264

wimple

wrong

wimple n. kalu|erski veo wisdom n. mudrost; wisdom of God premudrost wise adj. mudar, pametan; razborit withstand v. odupreti se, odoleti woe n. jad, bol, nesre}a, nevoqa, tuga, `alost wonder n. ~udo, ~u|ewe wonder v. ~uditi se; wonder-worker ~udotvorac wonderful adj. divan; izvanredan wordiness n. mnogogovorqivost, preop{irnost work n. rad, posao; sazdawe world n. svet; World Council of Churches Svetski savet Crkava worldliness n. svetovnost, svetoqubqe; koristoqubqe worldly adj. svetovan, zemaqski worship n. poklowewe; service of worship bogoslu`ewe worship v. pokloniti se (svetiwi), po{tovati; moliti se, bogoslu`iti; obo`avati worshipper n. vernik, po{tovalac worshipping adj. bogopo{tuju}i worthy adj. dostojan, vredan, zaslu`an; make (account) worthy udostojiti wrath n. gnev, qutina, jarost wrathful adj. gnevan, srdit wretched adj. jadan, bedan, nesretan; nevaqao, nevredan wrong adj. neistinit; nepravedan, naopak wrong n. nepravda, krivica, greh; {teta, zlo, uvreda

265

X
xenophobe n. ksenofob, onaj koji mrzi strance xenophobia n. ksenofobija, mr`wa prema strancima xenophobic adj. ksenofobi~an, koji mrzi strance

266

Y
year n. godina, leto, godi{te; liturgical year liturgijska godina; unto many years, o Master Mnogaja qeta yearn v. `udeti, ~eznuti, `eleti yearning n. ~e`wa, `udwa Yiddish n. jidi{ yoke n. jaram

267

Z
zeal n. `ar; predanost, revnost zealot n. fanatik; zilot zealous (for) adj. revnostan, predan, revniteq (dobra) Zen Buddhism n. zen budizam zeon n. (gr.) toplota, voda koja se sipa u sveti putir pred pri~e{}e zhupa n. `upa zhupan n. `upan Zion n. Sion (bre`uqak iznad Jerusalima); stara jevrejska teokratija; hri{}anska crkva; Nebeski Jerusalim Zionism n. cionizam (pokret Jevreja da se vrate u Palestinu i tamo se nastane) Zionist n. cionista, pristalica cionizma Zwinglians n. pl. sledbenici Ulriha Cvinglija, protestantskog reformatora

268

BIBLIOGRAFIJA
J. Brija, Re~nik pravoslavne teologije, Beograd 1999. V. Palamarjak, Bogoslovski rusko-engleski re~nik, Zoloti Litavri 2001. P. D. Day, The Liturgical Dictionary of Eastern Christianity, Minnesota 1972. N. D. Patrinacos, A Dictionary of Greek Orthodoxy, N.Y. 1992. K. T. Ware, The Orthodox Church, London 1993. H. S. Vlachos, Orthodox Psychotherapy, Birth of the Theotokos Monastery 1994. A Dictionary for Believers and non/believers, Moscow 1989. J. D. Douglas, Dictionary of the Christian Church, Michigan 1988. C. Brown, The New International Dictionary of New Testament Theology, Michigan 1993. G. L. Prestige, God In Patristic Thought, London 1952. J. Meyendorff, Byzantine Theology, New York 1983.

269

CIP Katalogizacija u publikaciji Narodna biblioteka Srbije, Beograd

2 (038) = 163.41 = 111 2 (038) = 111 = 163.41 DOBRI], Aleksandra Srpsko-engleski i englesko-srpski teolo{ki re~nik = Serbian-english and English-serbian Dictionary of Theology / Aleksandra Dobri}. Beograd : Hri{}anski kulturni centar, 2004 (Beograd : Heleta). 268 str. 24 cm Tira` 1.000. ISBN 86-85273-01-3 a) Teologija Srpsko-engleski re~nici b) Teologija Englesko-srpski re~nici COBISS.SR-ID 115764236