58

OLO'"
verdiler .'" Katiller, ertesi sabah halka bir yalan
syliyerek, el-Feth'ln halifeyi ve bu sebeple onun da
ilan ettiler "'.
Bir ok defalar el-Feth'In olan ve edipler-
den ikisi onun mers iyeler yazarak gz dk-
Bunl ar el-Buhturl ile el-Feth'e hediye
ve bi r ear iyedir ' ''. Bu eariye efendisini n lm-
ne mr boyunca gz :
. lm el-Feth'e heum zaman ona dedim ki kah-
ramanlan da
Sen bir bilseydin, duygusuyla

Onu gre kimi istersen gtr el-Feth
yok ber i lm hi bir vermiyor . '"
EI.Bubturi'nin drt belki de ins iyak! iin daha
az
114 Mes"llc!l. Vii . 211 yd.: bkz. y :ut. Vi . 117: T. bt rt. III. 1.t6O;
116: Hu.SI' i. i, 19' "d.; cl E6ir, Vii . 61; J. 7S7; clKJnIU. 204;
IcriIcn )"cr, hrbt. v. n.k 71b.
II, 602; ll, 205: urak 14S. "C b; M lkir. ,as-
LU Tabt:ri. 1461: el EsIr, Vii. 6L; clCevzt. varak 1S4- ve b.
116 YAkOl'ta (VI. 123) onun irtiealcn
117 Yi kt" Vi . 124; Kutubl. U>"O.n. "arak 139b; d.ccvzt" vank. Ye b;
Safedr, 4Sb; I&tcrilctl )'U.
118 62.
EREMYA ELEn i'NIN YANGINL\ R TARIHI
H, n.
zellikle tarih C3erleriyl e olan XVll.
a.!nll en enneni yazan Eremya elebi Kmrcilyan'.n (1637
1695) Ista..buI'da ...k ee bazan bir afet olup
etmekten ehrl:8ini byk apta
olan ait eseri, Istanbul'un eski topografYlJS1ntJ
dair gibi, so"yal ee ekolUml ik da bel/et
mek nemli bir orijintJI kaynak
Terciimemiz, eserin Venedik Ma..
sinde bUI"'lan ce hen!iz olan yazma metnin [oto-
kop" i !izerinden
Milad! 16-18 [Enneni takvi mi nin 1097] senesinde
bu tarihle, hemen hepsi ola n
ve bt n Devleti dabilinde vuku bulan anlata-

Ya llyUlla n .. sebepleri :
elinden sonra, Galata'da grUlen
Frenk veya Amid, Haleb, ve Kuds'dakiler gibi
iin kargir dikkat
di r . 1stanbul'u ve devleti, birok mill etl erden
vergil erl e idare etmektedir ler, fakat evler inin hi
de duymazlar. Hatta. kimselerin kl daha
iyi oldu. bylece zevklme gre gi bi dedik-
lerini bizzat Yanan t ekrar olarak
ya parlar, duvar ve rengarenk ve ss-
lert er . ve denize yksek ve asma ve
yaseminle r t l kemerli kamertyeler ilave ederl er . Btn bu bina-
Karadeniz' in gney sahillerindc ve
60
H. D. ASDREAS),AS
EREMYA ( ELEni'NiN YAl"' GINLAR TARIHI
61
bulunup dcrya. ; dirahtigtan yani denizi
gemiler ve bizzat
bu ormanlar hayreti mizi
Zira kendi kendine biten bu yuksek
kesif dal ve geemiyor ,
bu kesilen odun ve kula kula
uzun di r ekler miktarda geti rilip
dikkatsi zce eritilcn
cv ve hizmet eden evlerde ya-
sa aklar. efend ilerine kin besleme ve fe-
sefih kahpelere olan inti kam ve
kas itleri veya t t n Ienleriri yznden
Bazen de, uan sernavi cisimlerin tes iri ile zu-
hr etmekt edir. Btn bunlar, ok Oma iman-
ve yollara iin, veba ve
gi bi afetleri Bylelikl e, ak-
evlerinde keyf ve safa eken zengin insanl ar , sabahleyin de
evsiz ve son derece yoksulluk iine oluyorlar . Bu
hale ve memuri yet sahibi tUrkler kendiler ini bir dere'
ceye kadar kurtara biliyorl ar, fakat bilhassa fakir ern:enilere an-
cak ve kilise durarak ka-
1660 senesinde vuk ubulan byk dar ol-
bu hiHi, tesi r iyle nekadar bir kUl
ve insa n ve te ler bir kitapta mer-
siyeler le i , Bu afet zerine, yanan niin kargir ola-
rak etmediklerine hayret trklere syleyip
onlar, bunun adet ve bu takti rde ev ve
sylediler. insan bak .
ait t ecrbe ilc di kkate bir
da et mek isterim. Trklerin bir
t ila ettikler i her anda, burada bir Hucuma ug-
veya eyUet in haberi henz buraya
Bundan muhasara olan
bir fiil en syleyince, muhataplarrrn be-
nimle alay ederlerdi. Fakat tahminimin ok kere grl-
J tarih Ire ileride bu b)',,"
ait ese benilz
Nitekim Gir id'de haberi gelince burada,
. BYk tabiri ile 1645 oldu. KprUlU tara-
Varad giln byk bir
glln de Kamanie'nin haberi idi.
Kanuni Sultan Sl eyman 1565 senesinde Macaristan'da Sigetvar
kalesine zaman da Bedesten'in Byk

1569 senesinde, bir ve
kadar yahudilerle mos-
kn olan bu semti kamil en kl Bu yazan,
yedi glln gece gllndUz ve bt n iin-
de syler. Hkmet hepsi de s ndr -
rnek iin byk gayret sarf de bir
olan Yenieri Caf er, dola-
kendisini ve
yerine byk mir ahor byklerl e be-
raber derhal mahalline ...
1590 senesinde, Tokat
1597'de, Tokat
1615 senesinde, sahilinde bir ekdiri kendi kendine
ve 90 yanarak ve denizde telef
1618'de, Sultan clsundan 27 giln sonra, 13 mart
zelzele oldu. gn, gece saa t 2'de de.
bir Byk ve
bulunan Kavaflar sonra kuzeye Bltpa-
ve kadar ve
Gney isti kamet ine ilerleyen
kadar Takyeci ve kl

by k sonra, tekrar
15 Marttan sonra zelzele oldn. 28 Nisanda ise, Ta ht
el-kal e'de bir kuzeye
2 19 1'69.
3 Sokullu Mehmcd
62
II. D. Al'DREASYA1'"
ERE. \\YA ELEo!"l'o1N YASGINLAR T
63
Meht erhane'yi, ve
yakarak kadar ilerledi.
1628. Halil sadaretl yan'

1633. 26 gnU, saat 4'de, Cibali iskelesinde,
bir ve
da, sur haricinde iki yandaki ve Aya
Rum kilisesini AlCJj , su rlan
gemiler in zer inden iine gibi
At CJj, bUtn engelleri Sultanselim ve Sult anmahmed
camiierinin te pelere kadar sonra Yenibahe ve
Yeni eri yeni indi ; oradaki vadiler-
den geerek Molla Grani semtinden Cer rah camii' nin ve kabart-
Arkadius stUnnn Sarahane ve
Kara man mahall elerine ve Sultanselim, Su1tanmehmed
ve Zeyrek camil er ini n Sukemerleri'ne, dr tyol
ve oradan da gneye
kadar olan yerleri kamilen iine alarak bUyk bir
kUl etti, Yanan iinde, szU geen Odalard an bir-
ok yenier i ocak ait konaklar, kazasker . mUft ve
mUftzadelerin iindeki bUtUn kuyudat ve kit aplarl a beraber muh-
konaklan Trk ait yanan evlerin,
hamamlarm. ve mescitl erin ancak Allah
Mahv olan ve servet in yapmak da imkan haricidi r.
O gn gece gndUz devam olan bu halk tara-
ihrak.. kebir i Cibal i olarak yanan semt-
lerde ikamet iin bUyk bir zarar grmedi-
ler . kadar sur harici rum
ve yahudi halk ok ve fakir
kahvehanelerde dair zihinleri gr1tUler
iin kahvehanelerin hepsi de ve t UtUn imeyi btUn mern-
lekette men'edildi.
1635. Sultan LV Galata'da ya n-
ve avlunun iinde U aded
bulunan byk fr enk kilisesi de
4 1660 tekrar sonra 169Tdc yerinde bir "mi (Yenicami)
oLan SL Fraoois kiIUtSi.
1642. Hicri 1050 senesinde, Sultan
ikinci Galata iskelesi sadrazam ve vesir -
ler sndUrmek iin oraya Bu esnada parlayan bir ba-
rut al evi sadrazam Kara Mustafa zer ine y.
zUnU Sadrazam evine dnerek U ay hasta ve yeri ne kay-
makam Kenan divana ri yas et et t i.
1645. Sultan gya Mal ta Uzerine sevketti.
fakat o, Girid'e yryerek Hanya zapt etti. Oradaki
haberi Uzerine,
ve bUtUn memlekette donanma esna-
kadar hi korkun bir
ve Bedesten semti nde
tesiri yle Sultan Bayezid, Ok ular,
indi ve
sahil surunun eenup SUryan! ve bilhassa Rum
ve Ermeni mahalleleri ni iine alarak mah alle-
sine Ermeni Surp ve Rum Aya Nikoli kil iselerinin
kadar Sadrazam ve yenieri
ile birok askerle beraber
nUnU kesrnek iin ok gayret ettiler, birok fa-
kat bu amellyede kimseler bu dUiir
vaziyeti dil ve kalemle imkii n haricindedir.
yle bir manzara ki herkes yok ol
kanaa t HenUz bile bir fr enk
genci kendi elbiseleriyle ve halde ve
bu diye ilan ettiler. Fa-
kat biz buna inanmaktansa, bir katili frenk
ve bu diye
Dedem ve babam elimden tutarak' beni gez-
, derya Yu.su( Pap.
6 Ddi fl $e)in ve Klirrl Ahmrd Girid ,crerlerinde
bulunmu$ olup ve kcodismin ok bir dOSlU olan b)i1k Ermeni Lldri Delilal', Abro
elebi bci blml uzun bir IUlcn nerede bulundulu bilin-
mcycn bu Mckhitaris.tlcrindcn P. N. Ak.i.nbn 1930'da MD..
nih'le bir IrmO, n tarif (N. Akinian. ('rlrbi"nin
Vi)'. n&, 1933, 5. %-J03).
7 MOd lifimiz bu tarihte hcnflz. 9 bir ocuktu. Pcdem. dcdii i annesinin
Ambakum'dur ki (I"Dlan Ye Solyesinde
61
H. D. ASDREASYA"::
ERE\IYA ELE8h'll< TARIHI 65
di rdikle ri vakit , ev ve klleri deserek
demir ve madeni ve ellerini bellerine ko-
yarak figan ettikleri ni, teselli szlerine
grUyordum. Ben de gizlice onlarla beraber dkUyordum.
fakat 9 henz ve
grdklerimi ocuk o zaman kaleme

Hkmet adamlarindan meyhanelerin den
hal k da ve y rek ile, yUksek yer-
lerden Uzerine dktlerse de, bu hi a re insanlar
halde yere btn
tiyle devam ederek limandaki kadar Anne-
ler babalar da ile beraber , kurtarabildikleri
sahilde kendi ler i de zerinde
ra p ve pariayara k gr en Er-
meni ve Rum yegane t esellisi olan bu ikinin
da meyus bir hale
semti ndeki drt kilise ile bulu-
nup yerli ve hususiyle vilayetl er inden ve han ve oda-
larda ikamet eden tccar ve dUlger Ierin teselli mabedi olan Surp
Asduadzadzin kilisesinin' bir ruh
sebep
Sonra , ticaretleri ve sayesinde ve Sad-
razamla peyda bulunan dindar ermeni ve rum-
lar , klliselerin ettiler. ve elebi chir.
olan sadrazam, iyi
vezirler de buna edildi.
Bir gn, yerl erini ve r efaka
ti nde bulunan sadrazam suallerine cevap veriyordu . sem-
li ne geldi kleri vakit , Uzeri nde yan-
resimleri grerek ne sorunca , sadrazam:
rum ve ermenilerin kiliseleri, yani ibadet haneleri din dedi. Pa-
lC'D$in bir olup ve onun parlak bir renewer olarak
)'t'tipnMini ttornin eU1\ti:r. bab&W. da tl\utebc:r Der
Mardi, os
a 1645, 1718 ve i 26 Knelerinde ve ton defa 18U 'dc
<olarak bugilnlU (i an Ertncni tili5Oidi, .
. Niin henz suali Uzerine, aadrazam :
ihsan buyu rsame yapabili rle r . dedi. derhal
verilmesini syledi. Saraya dnilldkt en sonra, sadrazam,
ile beraber , bir anda , kiliselerin
da ve ka lem isteyerek ait

Sadrazam, Rum ve Enneni ileri gelenlerini nezdine ve
!stanbul efendisi ile rnimara, kili seler iin
emrctti. Onlar da yeri nde yaparak ve l-
Ulerini tes bit ederek hccet ve sadrazama ta kdim etti-
ler. Bunun Uzeri ne, rum ve ennenilere , esaslanna gre
beyaz verildi, onlar da byUk bir sevin iinde dndUler.
Byleli kle, rumlar kendi drt kiliselerini, biz de Surp Asduadzadzin
kills emizi
Kilisemizin bir an evel arzu eden bt n kili-
seleri n mens up dindar ve halk ve bil hassa
bulunan et mek iin seve seve
Para ve malzeme er keklerden ka-
da ean ve bu ve kiliselerine bir an evvel
emeliyle kire ve malzemesini arnele
gi bi gzlerimle se-
vinle dolu o gnler ne mutlu bir Divrik' li Vardapet Bo-
de dindar mracaat ve nasihat sayesinde,
fazlas iy!e temin edildi ve eskisinden daha gze l ve
olarak yeni kilise, btn
lan bir trenle
Aya Panal a. Ayios Kiri akis, Aya Theodora drt
kilisesi de suretle yeniden edil di.
1652. 23 Nisan pazar gn, saat 2'de, dedem Arnba-
kum ile beraber soka kta ani bir g.
r lt ve ayak ses leri duyuldu. Semti mizde ve
Surp Sarkis kili sesi ' alevler iinde Idi. Yksek bir yere
kilisenin kendi kendine ve yUkselen alevlerin ay-
grdk. mill etimize mer hame-
9 BUln mevaJt o1nu),&ft bu unga ('mili
bulunurdu.
. F. 5
66
H. O. ANDREASYAS ERE.\IYA ELEBI'sl s YAl<GINLAR TARI" I
6i
ti n bir olarak bu afet ese ri bile yoktu.
ile mahalline az sonra
da sadrazam Gre Mehmed geldi. KlIise
olup dr t iinde olan bir gibi ya
Sadrazam, gzetleyen bekiler koyduktan sonra , saat
de dnd. ve hsnniyet sah ibi bir zat olan
sadrazam, bize dokunan bu vakaya bir
olarak ise de, kt iimizden
kimseleri hapise sonra da akababa ha llet -
mek ga yesi ile kasten sylemekle
bize tahri k edecekler ini kor ku iinde bulunuyorduk,
Bundan manda, gerek ii nde ve gerek dini mizi
ekemeyen cah il halk bu veslle ilc : . Dinimizin hak ikat
nur unu inkar iin bundan dah a by k ceza ola-
bili r mi? kf rhaneniz kend i kend ine yanarak kl oluyor, ms-
IUmanlar ise bu afetten hibir zara r grmyor> diyerek gerek yol.
da ve gerek yer lerinde bizi daima tshkir ve alaylara maruz edi-
Pas kalya yortusunu mteakip Yeni pazar gnsnn er-
tesi giin olan Pazarertesi, bu yazarken, inciten
tahkir ve bize tahri k korkusu iinde
Zir a daimi surette vezir lerin t esiri bu-
iin o adamlar zehirli bize sokmak iin
hangi gn bekleyeceklerdi.
Paza rertesiyi gecenin saat nde. so-
kakts bir grlts kopt u ve var .
avazeleri ykse ldi. Daima korkusu iinde bulu nan her mil-
letten halk, keyfiyeti anl amak iin dkknlarma
Bedesten'in bulunan
idi. Han bir sahada bulunup drt parmak-
her gece iinde de, elleri nde fener ve
sopalar halde birok beki ve bir u-
tan br uca kadar gczerdi. demir ise
sabaha kadar t ut ulurdu. iinde, mermer s-
tunlar ve havuzlar zeri nde y kse len mese id ani den ya-
Hamn iinde Trk taeirler byk bir iinde
han aarak bi r bir i zer ine
Bu ne denk lerini toplayarak
ran, ne de henz yklerini beraber alabilecek bir
Her kes, kattak i odalardan ve alt kat tan ate-
ve dklen kendilerini g
hUl e bi r an evvel iin nne
durup vura-
rak hazin bir surette
Bek ileriri ile haberdar olan kulluklar
der ha l yenieri ve sadrazam
tu tar, Yenieriler , ber-mutad, ve bal tal arl a
yerine Byk bt n Her-
kes kendi dkkan ve ve bedestenlere RUzgflr es-
ve han da kargir bina iin, etraftaki odal ar hi bir
has ara ve mescld, gzl er i nnde, mih-
mimberi ve mi naresiyle neft gibi Tavan kerek
duvarlan
Bu vakadan iine ve ba-
bunu adalet sayara k : . Dn gece kilisesi ken-
di kend ine gi bi, bu gece de bizim bir camimiz su-
retde diyerek bunun bir alarnet syledi-
ler. Bu vaka, gnlmUzn bir vesile oldu. Zira sad-
razam Greli tahr ik edecek olanlar mahcup bir
vaziyet e Avam kimseler :
. Ermeniler cezadan kurt ulmak iin cami'i kasden
diye bir ise de fena ni yetler inde muvaffak olama-
Kebeeiler kargi r bina olmaktan demir her
gece Daha ziyade or ada Trk tacirlerI Er meni-
ler t ah ta dahi her gece
Er menile r sadrazama mraeaatla, yanan kili senin ya-
iin izin istediler ki , bu izin, kiliselerc ait bir
teferruatla vechile
9 gece,
Katolikos Fili pos iken" , Bedesten'in
10 kilisenin tekrar inp$l iin mracaen , miid lifimiz:
eserinde $u suretle . 1 16n. Kiiisenin vin veril-
kin bin mU1kULatla tedarik edilebireR 2000 kuru'5 Dindar bir
zat olan Istanbul E(('o.:Ji si'nt kq! yapllm.A.\l nl comren1 he de, \ al ti)'le nufS3
kadll1 ikeo n oradaki Ermeni ctan ve halen l UIS'!; eri bulunan
Burnaz bozduKU kln kilise Kuds 1939, 29).
11 katolikcsu Ermeni tan11t durumu ve pauiklik
68
11.0. ANDREASYAN
EREMYA YAI'G1NLAR TARIIII
69
bir rzgann tesiri ile drt tarafa
bir kolu, Krk ler'den bir kol Divanyolu'nu
taki ben imparator Kir Manuel stununden" ine-
r ek ucuna, nc bir kol
da btUn sonra suruna
mahallerdeki hads iz bir kur -
tarmak mUmkn zira btn bina lar ve rz-
tesiriyl e sratl e iki Bedesten, sahada
ykselen abideler , ovada veya denizin iinde adalar gibi ortada kal-
Bu san'atkar' ve dar yan-
Ait okuyunuz. Bu Deli Hseyin ta-
Girid'in ve orada haberi
bul'a
1653. 1 pazar
Keresteciler 'e ve kadar ya
bir deniz ve sura olup yahudilere ait
iki ev ve dilkkanlar ve milletlere ait meyve ve
ma lzemesiyle dolu d kk nlar korkun bir suret te ykselen alevle-
rin iinde sur ve gn-
dzn zuhur kuvvetl eri , civardaki ev ve dkkan-
suretiyle daha ok ma ni oldular.
LAleli mt eakiben de
gndzn ve sAkin bir havada zuhr derhal
tahdid edilip sndrld.
1654. senesinde, gndzn bir ka ev
kuvvetl eri derhal s ndrdler,
1655. 22 bulunan gn-
dzn bir lodosun tesiriyle
Kara trbesine kuvvetl eri , yo-
lundaki dkkiin ve evl erin daha ok
man! olabiidil er. bulunup yanan
ve evlerin trklere, az bir da ermenilere aitti.
hususuftdaki ballet..me'k 19 Haziraa Istanbul'a , dm4 ve 27
16$) "( burada kalnu,ur.
12
22 bir ait olan
konak,
1658. 11 Peykhane denil en yerde

senenin Haziran 2S'inei gn. sabaha Koska
s emtinin alt byk bir ev Kurnan-
danlariyle beraber as kerler, iki tarafta bulunan evleri
rak g halle s1IndUrebildiler .
Temmuz onbirinci gn, gece saat 2
da , Sleyman iye camii' nin bulunan byk konak iki saat
iinde kUl oldu. Cami, kargi r ve metin bir bina iin bir za-
rar grmedi ise de, yerine hkmet by kler i,
mahalde btUn fakat konak,
tesiriyle iindeki btn ile beraber k l
oldu .
Yanan sahibi, Sultan ocukluk
defterdar bulunan tamakar ve zorba bir adam olan zalim
Mustafa idi ki askerler kendis ini Hasan Kalfa ile bi rlikte
durup ar Bey ta-
ve bilah ere rtb esiyle defterdar olan vezir-
leri ve da ile mhr Siya-
kendis i sadrazam gayret
Onun lm iin by rivayet edil -
di. lmnden sonra, sadrazam olmak
daha ok azametli ve tamakiir bir adam ve sa-
da ret mevkiin! ele geirmek midiyle lmne se
bep olup, Nisan gn,
mitle huzura cesedi
bu vak'adan 85 gn son ra btn ile beraber
kl oldu ve baba ve bir izi de
1658. 14 Ekimde, KprIU Yanova'dan dndkten ve
da Edirne'den gelerek karargah kurulduktan gn
sonra, Byk ufak han ve
iindeki beraber sonra Sultanbayezid'e ve Ka -
vaflar'dan ve kadar Sadrazam
girmeyerek yolu ile skdar 'a geti.
70 D. ,,"'IDREASYAN EREMYA ELEOI"l'lIN YAl' GIl'LAR
71
1660. Ocak Rum ve Ermenil erin Surp adlt
kili selcrinin" Ermenilere ait ev sadrazam
kaymakam Sl eyman adet zre r ical ile beraber ma -
hal line geldi ve sndrdler. Yanan evler in sahipler i olan
Amirhan ve Aved fakat akra ba ve
ta leb edilen 500 kaymakam" verdil er ve bu suretle
beraber de oldu.
yedi nci gn ( . . yerde) bUyk
bir lodosun tesi riyl e Galata 'da frenklerin meti n
ve Tr klerin evleri ve frenk Ve Rum kil iseleri ve
camileri yer le bir et ti . kurtulup yanmayan binalar ise,
San Benedi ktos kilisesinin ayin ve da dahil ol-
mak zere, apuleular edildi. Ermeni
Sur p Lusavori kilises ine" kadar ise de, inayeti sa-
yesinde kiliseye "e Ermeni evler ine bir
27, Cumaertesi gn de, yanan ya-
olup denilen yerde bir on ka -
dar ev o kadar da tahrib edildi .
Hazir an 9'unda, cumaertesine gece,
Bursa'da Yahudi mahall esinin haberi duyuldu. Cu.
ma ertesi gnleri yahudiler mal ve
ve by k zayiata Keza Bursa
ii nde, bir btUn esnaf
ve ve hanlar kUl Sahil bir olan
Mudanya'da dahi ve Trk ve Rumiara alt evler
da , Yedikule bir

ll'inei gn, camii semtinde
kan bir 20 e" bulunan 20 ev de

mc"kiinde bulunan bu kilise sonra. mirt
olarak an.J\& kiltie da. bil.5.hin. Kprol
Fa.ul Ahmed Pa, . Ruml_nn ) "CIli beraber
14 (ethindcn evvel, 1391 )11l 0da, )'Ipan Kt ttli bir
Ermeni I3I:ir bu Ye 1771 oLmak eere iki
dda 1800 bil)lc. o!uak olan kilia.e. soo
Tophane-Kar_t )' a; III,1 IJtbtnda istimla oldulundan daha
ufak \"e 'lark. kiliselerinin olarak
i S c Du Ye SulUin Mcbmtd de (i
Bu serasker Scyid Mehmed ve Ali
Varad kal esi byk bir kat liam icra
17 Temmuz cumaertesi gn ise, saat 9'dan, misli
byk " c tesiriyle bir-
ok kol iara ayrrlarak sratl e her Benim
g nler imde vukubul an yazan ben. beni iine d -
byk zayiata ve da mahrum eden bu
t arihini mersiye ve ibaret olarak
Bu kor kun derecedeki
ve ilc akibetini tafsilatiyle
bu hillasaten birinci
ne suretl e ne kadar korkun bir manzara
ve s r atle ikinei
ve evleri ; nc ka-
dUiir felilket ilc
Surp Asduadzadzin kilisesi ile Ermeni ve Rumiara ait di -
kiliseteri n ise,
nereden ve nerelere
kuzeyde, Ayazma
ve
Burada, saray surunun
bir burcunun t epesi devr ildi.
bir devam eden tarafta,
aer inden, denil en mahallin civa -
gney ise, sahil
boyunea istikiimetini takiben
Sarnatya Et yemez denilen yere: da ,
Etyemez t ekkesinden camii, Haseki
camii, Yenieri oradan
Sultan Mehmed (Fatih) de Karaman denilen semtine, ora-
dan da Zeyrek camii
Ayazma kadar
Keza. .. ('aminin hadcme!crin<kn biri ek. tamirnn
rdinmi, o:dulundan kbm LO Haziran. lo 3H).
16 5cyid Ahmed .. ve K&.c Ali
17 14 Temmuz Jn.
18 Dk. Not
72
H.D. A.xOREASYA." EREMYA ElEDI':<I:< YA:<GIl'l AR TARIHI 73
iinde bulunan bt n ev ve konaklar, bahe
ve cami ve mescit ler , aya zma lar, dkkanlar ve iki Bedeste-
nin by k da dahil olmak zre odalar ,
maada hanlar iindeki ile beraber ta-
mamiyle k loldu. Ikiyz iinde ka larak t elef oldular,
da Su tahr ib
kur udu, ile de ekmek gs-
terdi. Mahv olan mal ve bugne kadar hala ekmek.
te sefaleti ve olarak t eye ber iye da -
tasvir etmek imkan haricindedir . Birbiri nden uzak yerlerde
bulunan bizim evimiz de ev t ut u-
eve iltica ettik, st bu ev de
nc eve fakat o da
bir iinde byk bir da
halinde iskelede ve sahildeki kumIa-
zeri nde olup sa-
hilde zerine st
birok hall erini grdm. Aileleri ni
eden ler , bir iki gn tam ot uz gn iinde ancak bi r-
biri ni bulabiidiler, nk
halde, istenilen yerl ere yetmiyordu.
Cumaer t esi giin zeri pazarer tesi ak-
ka dar saha iinde gece gndz
detle devam bu bu muh-
tasar malmatla ikti fa etmezsen, onun sebep birok felaket -
lerden haberdar olmak iin hus us! surette sz geen ki-
okuyabilirsin" .
Eyll ilk gnlerinde, Tr kl erin elinden Va-
haber ve gn donanma
ise de kimse ne haberden ne de donanmadan sevi n duydu. Bilakis.
pek ok asker in t elef ve Kp-
r l'ye lanet
Mehmed yznden idam
edildi. Bunun (haremi ) sebebi Va lide
19 Md lifimirin evleri ve Idi.
20 MileUi l, diJer bUi. " . namlu larihi'pi de '01 6'da bahsi , een
Abro Iin ve olu
Sultan' a ve bir mendilin zer inde, sarayol
mak zer e, bir ve siyaha boya-
ha lde Kprl ise,
bir suret t e ve Edirne'de,
bul bahsedilmesi ve bundan
kimseler idam edildi. Fakat veztr ler , gi dip ev ve aileleri ni
hususunda tahri k Bunla rdan bizza t
geldiler , bir da gnderdiler . Nihayet sadrazam da,
ister istemez, Eyll beraber gcldi.
geen ve SUIeyman
ve askerlerle beraber her ta rafa ko-
ve sndrme k ve tahdi t et mek iin
byk ga yret sarf de hi bir mahcup ol-
dular. nk, tesiriyle gi tgide ve hakikaten de
bir ve ivilerin
ile her tarafa ve gn
ediyordu.
mal zemesi o kadar ki tek bir kiremitin
iki akeyc kadar y kseldi. Vezir ler ve ileri gelenl er kendi ko-
nak ve t ekrar et ti rdiler , fakat evl er ini yapmakta
aciz hal k, uzun mddet ilti ca et ti kler i mahallerde Ni-
tekim biz de sene
sebep maddi zarar o kadar bykt ki
tamamiy!e Ev ve olan birok
kimse ler y rek ve mahrumiyetten ldler , bir -
da son derece yoksul bir hale Ancak bir
hal k bir tarafta ziynet satarak kendi le-
rine birer ev yapabildi ler.
22 pazar gecesi, Kk gney ka-
bulunan semt inde bir
dllkk n ile bir ve iki cv By k sonra
semtte bu ya nan binalar ve kamilen ol-
yerde s nd.
1661. Ekim Kpr l Edir ne'de ld. Yerine geen
Macaristan hududunda kaleleri fet h
nihayet, yeni sadrazam ve vezirlerle beraber ka-
21 Ahmed Pq a.
74
11 . Il,
EREMY,\ ELESI':<ls YA:<OIS lAR TARIHI 75
rar verdi. Bu defa da zelzele ve tutulma gibi birok
f elaket alametleri zuhur et t i.
1662. Mart devrinde
kadar bir vaka olarak, vali de sul tan
dairesi o kadar idi ki hi bir
bily k bir korku iine ea rlyeler ve
men araba ile, de yaya ola rak Eskisaray'a ilt ica et ti ler.
Sekiz gn sonra da , yine bir gn , 'n-
daki byk konak ile beraber evler
Keza, sekiz gn sonra, yine bir gn, Cihangir
camii' nin tepede byk bir
Paska lya yortusuna tesadf eden 30 mart pazar gn,
Edirne'den gelerek skda r 'a geti ve orada
lenccsine
Ermeni ve Rumiara ai t olup ikis inin de S.
yeni kiliselerin sekiz gn
sonra sekiz gn sonra da Bu olaydan
on ay sonra, ocak 12'nci gn, kilisemizi n bulu-
nup bir ka ve rengarenk silsl yeni bir olan
Hamza geceleyin ile Bos-
sadrazam da mahalline
gelerek iliihi ada letin tecelliaint gzl er iyle grdler, Yanan kona-
evlcr, saak lar ve ve rzga r da
iin konakla iki Trk evi zonr a s n-
drld ise de, n evindeki kUl oldu ve ier-
deki ve earlyeler ve yzleri hal de g
halle kaabi ldi ler. kendisi de
korkusundan ve diyarlsra kur-
oldu.
teden beri bizlere ve taassubu ile malum
olan geen kilise vakit ile ber aber
ier i gi rerek ma lzemes ini evine ve kendi
O, kil ise ehorans tutan sutnleri ilc evinde krsler
mukaddes mermeri de binek olarak
merdivenin Bunu her kan
yorduk.
22 Bk..:-:'O( 13.
1663. Macaristan'a serere sadrazam Uy-
zap t iin 21 ey lUlden yedi gn donatl -
ma Donanma Edirne
r inde, orada mis li bi r ve bt n
Her kes, byk ve iinde donanma t ez-
indiriyor ve gerek ve gerek ko-
r umak iin tesir i al-
tmda hayret eden bi r halk, bunu "e harbin bir

de, donanma gnleri nde, t rklerl e yapan
Ermeniler, dkkanlardan geceleyin
lar. bir var . diye da
donanma kandillerini sndrerek
de Fakat zerlerine gelen bir
tutup kaymakama gt rd ler, o da idam mahkrn-
mahsus Tutulanlardan biri Dcr Aristakes
bir Abdil idi ki bu adam o anda ms l-
ma n oldu.
1664. Maearlarl a harb et mekte olan sadrazam yeni bir kal e
zapt fakat , bu defa gemi ve ve sahil yer -
ler inde donanma
Haziran iinde, Yedikule'nin
bir 10 ev ve
Bu gnl erde, Mustafan iin yedi gn do-
nanma gkte de bir kuyruklu peyda oldu .
1665. ve denil en iskelede bi r gemi kendi kendine
tek bir tahta bile kalmadan tamamiyle Gemini n de-
nize afl ayan sandalla r la gemilerinin varhk-
yok baka kims eler,
mut faktan, da ttilnden meydana gel -

Gecenin saatinde bir grlt ile
par lama kta gr .
dilk. Ha rem dair esinde Val ide haseki
ile eari ye ve hizmet ilere ait blmler , matbah ve hamam-
iinde bulunan beraber olup gk lere alev
ve duman Yanan sakinleri, Valide ve Haseki
76
LI. D. At' OREAS)"AN
EREMYA ElEOI ':-<IN YANGlNI.AR TARIHI 77
s ultanlarl a bera ber hepsi Edirne'de Bt n ile
beraber mcevher ler. elbiseler ve mehul ve
paralar kl oldu. ve earlyeler Es
kisaray' a nakledildi ve Ha-
rem dairesi tamamiyle sonra sndU.
haberdar olan Va lide, Edirne'den gelerek,
defterdar ve ol-
duklan halde yanan yer lerin oturdu. Yanan en-
tahta ve topra k bUyUk titizlikle kalburdan gel ri l-
di, ve elmaalar da ve
ettiler . topraktan bir avu da
iin her bir bir koleu duruyord u, nkU zanaatla-
pek mahir ve dahi adamlar olan yol.
larla bunu sebep mik-
t espit edemedik, Var ki bu 1662 ait olup
daha bUyUktU ve Harem dairesinde bir ayak
yer
Saray seki z gn sonra, sahil de,
ve tesiriyle byUyen bir ka-
sebep oldu, nk btn vir aneye eviren bUyUk
byl e bir gnde yerden Fakat yan-
bu defa 'ndan ve Taht elkal e'ye kadar
olan ve kadar son ra
ise de, iki bedeslenin BUyUk
durdu'.
1668. Tr k
evleri ile semtte ot uran birka Rum evleri Keza, Zin
cirlikuyu denil en yerde ve, daha sonra, Girid'e
vaki t , Noel yortusu gecesinde

1669. Girid'de bir iinde Kandiye vakit ,
ve buradan oraya (Gi-
rid' e) olup ha nlarda ve Bedestenler-
de olan tccarlardan fakir oldular.
Metnin bit ebikUl
Ekim iinde, Kandiye' nin haberi geldi, U gn donan-
ma drdnc gn de zelzele oldu. Bu sene ok
oldu ve pek ok ve hayvan telef oldu.
1670. Erzur um'dan olan ve
valis i Mehmet
(Samatya) da bi r Ermenilere ait
10 ev 10 cv de
Ayasof)"o ve Sleymaniye semtlerinde de
1672. Lehistan'da bulunan ve Kamanie'
nin iin gayret ederler ken, skdar'da byUk bir
Sahil ve kadar orada
detde olan ilerl eyerek ufak bir yahudi
mahal lesini sonra kuvvetl i bir rzgann t esir iyle Slpahi-
ler ve bt n han, oda, beraber
evler i, ve camileri kl etti. skUda r'da
kadar bu m Sahilde yahudi evleri
fakat Trk lerle rnes kn byk bir saha ierisindeki bt Un
evler ve byUk ve hanlar kl
Abro ile beraber
bi r ara : e'I'ilr kler- hikmeti yle Kaminie'yi
lar> dedim. Abro : . Nicc hiikmetti.., peygamber misir, 8C.. ' , dedi ,
ben de: . Birka defa teerbe olundu , dlcm vaki'hdldir. de-
yi nce Filvaki, gn sonra, kaymakama
geldi ve btn memlekette donanma
1677. kadar olan saha, ge'
eeleyin. poyraz Yanan binala-
iinde iki ve birok Tr k evleri
Istanbul'da bulunan Sultan Mehmed olup,
alevleri uzaktan grnce, kadar
dan ata binerek ve seyretmek iin yUk
sek bir kUrsUde alevlerin saaktan
saai:a ve evlerin bir biri gren
ayakta duran ve sndrmek arelerini ko-
olan vezirlere hitaben : . Ev ve dkkan
ve uzun mmkn midi r? ve
78
H. D. A...... DREASYA. "l ERE.\I YA ELEBI'NIN TARIHI 79
st unlar zeri nde bina edil mesine, da tahta yerine
k irpi da ir
1679. 24 Rumlar Noel yortusu iin evleri nde ve kili-
selerinde byk yapmaktayken, gecenin ikinci saatinde
Fener sahilde ve Pet ro kadar
bir aniden bir tesir iyl e Pet ro
surunu iki sahada bulunan Rum ev-
lerine si rayet etti. iki kat surunu da Tr k
semtleri olan tepeler i ve gecenin ikinci saatinde
olan ertesi gnn kadar devam etti.
en bir hayret edilecek bir
esen poyraz ani olarak lodosa evirdi ve bundan
t epelere byk cami'in iinde bul unan Sulta n Selim
t rbesinin durdu. tahri b sahalar, I) sa-
hil boyunca ev ve dkkanlar ; 2) Fener ve Petro
binalar ; 3) Tr k sernti olup Yeni-
bakan Sul tanselim'e kadar olan yerlerdir.
Balat tepesinden
ve Eyubsultan'a ka dar olan bir kaplayan
bu 1660 senesindeki byk
gibi hevesli grenlerden bu
sebep felaketi, ve bilhassa sahil-
de kaabilmek iin abalamalnrr , bir 15
iine grp ah vah ettiklerini,
birisini fakat olan
figan ve i-sokaklardakil erin de t ek yo-
lun izdihamla bir biri Uzerine
hikaye et mekten Rum
fet hinden bu yana byle bir felaket Yenierilc-
ri n ev ve Byk
ait aynen grillebilir. Sul tan Mehmed camii' ne ka-
da r olan yerlerdeki halk, korkusu iinde Balat'-
tan kadar olan yerlerdekiler ise, gecenin
nun titreyerek inleyip
Bu onda bir is i Yahudil er e, RumIara, da
Metnin bir i4hi1'e ew'ktir.
- iki cami ve mekt epler dahl l- Trklere ait olma k zere 1500 ev
Sultanselim camii'nin bulunan
evi ve yenieriler evi Mnec-
ile durup bakarken yenier flerden biri:
cEfendi, sana dahi srer mi bu diye sorunca,
gzleri yere duran cevap
Rum kilis eyi evreleyen saaklar-
dan grnce, ve
halde r icAI ile beraber mahalline gel -
ve emretmekte olan ayak.
lan na 4000 vaad kilisenin binalan
yenilerilere de hediyeler Kilisenin da-
yukan askerlerin t ek
kiremit bundan ertesi gn Noel yortusu ayin-
ler i iin kiliseye gi renler de kandil , ikon
ve ellcri ne geen ufak Byk
bir para ile tedari k edilen eski kiremitl e kilisenin geceleyin

1680. (?l 12'sinde, Harnparsum yor tusu gn, Tah t el-
ka le'de ve kadar uzanan bir kut ucu ve
bakkal sonra, kadar
da dkkanlar
Pazarertesiyi gece, bir
sah ildeki ker esteci ve
gecesi de Kara gmrUk't e Bugnlerde
birok bacalann grilld ise de vak ti nde s ndr-

1681. Yenieri olan
Horhor denilen semtte, bir ka
ev
Galata geceleyi n Gmril k
ile sur boyunca sahildeki bt n d kkanlar
kadar ve ile Rum terzileri ve
Trk bak kal ve ile beraber kil! etti.
Neme Be (Viyana)e (ha r b etmekte olan) sadra-
zamla beraber bulunan deft erdar Hasan Efendi' nin evi Al-
ma k hususunda ok gayretli faka t vermekte hi istekli olmayan bu
so
D. ANDRFASYAI'
ERL\\ YA ELEBI'NI:" YAI'GIS I.AR TARIHI 81
bUyk iti na ile evinden dUlger ler sene
Onun gerek harem ve gerek daireleri rengarenk
ve evi, kat mahzenleri ve saf saf
bah eleriy!e bir geri Hi bir Trk,
masum kan ve t eri ile evini bu kadar servet ve bollukla
Navluneu Has an ve yan-
mahalline gelerek eve girdilerse de hibi r Esa-
sen askerl er de evi Bylece, bi-
servet da nas ip Bu esnada, kaymakam
Kara yanan evin bir halde
birisi zengisini kesip Evin kargir mahzeninde
bulunan servet deftere geiril erek gnderi ldi. Def-
servetinin daha ok iin evin
ile erkek ve ha psedilip hayli
Bilahire, yanan evin mi r i olarak
t epes inde, yan an etrafm-
daki Trk evleri de lodOSUD t esiriyle RUzgar o
kad ar kuvvet le esiyordu ki havaya uan bir ivi Sultanbaye-
zid camii'nin minaresinin tepesine isabet etti ve minare
gi bi
1682. Uzun bir Taht elkale'
ye kadar
Edirne'den dnen ve atalca'ya olan
iin sadrazamla devlet r icali oraya gece, Eylib ve
Def terdar iskelesi bir ve
ev ve dilkkanlar A)'Il1 semt te
kadar hi
1683. mahzen ve RumIara, dah a ok de Frenk-
tero ait 400 kese mal t elef oldu" .
"e i ve ani olarak
bir
:!) f.lemya c-1cbi"nin yazma halindt kalma, nemli eserterden biri oLur metni v eee-
dik. Mikh.itarist Ah nu un'nda sskh oLan T,kA"fUttlr)4 'o' cya Bt " ha,!>1 urib
C"K'rinde KUl1Utllu yanJlN "Ci bundan Vencdikli!erlc
bir ola)'. mnr oldutwu dair $U il;in
Daha sonra, Tahtelkale'nin bir
daha evvel sahaya kadar
1684. Horhor bir dkknlar
ve evlerle bera ber kadar olan saha
bulunan birka da selam-
ve haremlik daireleri yle beraber Konaktan hibir
ise cariyelerle beraber
geen
Giri d'in kaymakam ola n o gaddar Ar navut tur ki
Budin sUresince yrek.
lerini ok Manav Kara Mustafa Be'
ten vakit bu kellesini kpek gibi kest ir-
kendi kellesi de Belgrat 'ta
1685. Emiadzin'e gi ttik. Donavis (Tuna )
nehri harp zere cephane
ve zahirenin iin ezilen halk, git gide daha da
nen ve bilhassa Tatar as kerleri nin adetl eri vechile yer yer
ve yzUnden iinde
du",
1686 senesi daha ok
Anadolu'ya gelince, bir cserimde olarak anlat-
gi bi, iftlik ve ky denil en askerl erin
RodCK adi15Jnda bulunan demiri Eelirerek fOlu ilc orduya
(harp a(5ndcrmek isti)'ordu, O KUr)ounlu Mahn n'in nnde, v enedik'e
zere Frenktere ait ma.llarla )itkUl di5rt OUmrOkU. semilul
syledi talal onlar Bunun zerine. zorla
adaMna kala de hamallar
msluunlR iine doldurdular. Gemilrr adadan cMndaklcn scnra, Yklct.
mC' k Oilmrilk-O onlardan lekrar resmi taleb eni, Freekler, resmi C'u,iCn
ycrmi, Gmrk ilc C'dcrlerkcn Mahren lutU-$lu ve
lerin o:duju . ibi kur,un tavarn hnA)'a utu ve drt
Tacirk r sadruam ta!ep etti!enc de tahkire ko'ul-
On.l..r da anuh&! "erdilcr takat _Vezirim ve
der. O:an bittnden habcrdU olu Vcntd ik ridli.. Galata'dan
verdil!:r, O da Pr1n(ipr'W!dcn Vcncdik.c d6nmck emri
bildirdi ' "C memurl_n ilc beraber ci ni- CL ..).
24 bir seee srrDj ol.n Kyahalindc,
dolasml1 ve - Trabzon ilc hunbul'a
Tulh Derlbl - T. ,.
82
H. D. ANDREASYA.'"'
EREMYA ELEBI' NIN Y
83
ve di ns iz nnden iin ekin olup
yi yecek Keza, Araplardan merhametsiz
olan kr tl er ve t rkmenler, yerle rde her
tahrib ve taraftan,
doym ayan Beylerbeyiler ve da soymaktan ger i
nk ve devlet r ic1lli ve iinde

All aha ve herhangi bi r tecavzden masun
ve ekim Emiadzin'den salimen dndk. Buraya gel -
Budin' in Almanl ar duyd uk.
1686. biti r ip ancak eve ve
muzu gidermekte iken, yi rmi gn gemeden, geceleyin birdenbi re
bir mahallemizi gndz gibi Korkudan ve
titreyerek Ev nesini
nesini diye bir hale Konu
kimse gelemiyordu, nk herkes isti-
kametini yokluyor ve kend i a resine bakarak
hi gayret ettikse de, sokak-
taki izdi ham ve iinde kaybettik. 'I'an-
yanan evi o kadar sratle ki iinde bu-
lunan onbir "e hepsi de diri di ri Ya -
nan evin iki evler de t esiriyle
Yrekler ine korku olan semtteki bi rok ail eler evleri ni
ben ise, alevlerin
yor, merhametini niyaz ediyor ve zamanda,
a levler i cenuba dai r mid veri-
yordum. Hakikaten de, rzgar, Langa zeri ne s-
rkledi ve byk surun nnde durdu.
gelen zaptiyeler , iki taraftaki evleri
rak nn kestiter. toprakla ve kmr haline gel-
olan 12 cesedi ve er by k taburlara koydular ve
meyyit sonra gmdler.
1688. ve okuyan bir adam olup, gya meml ekete ka-
deml i, ve k utl u bir olacak diye Sultan Sleyman
1687'de tahta az sonra, Ilk gnlerinde Uzun ar-
iinde bulunan Suluhan iki dkkan-
lar da ma ltarla dolu olduklan ha lde heps i de

ok gemeden, Sleymaniye'nin alt bul unan byk
konak nndeki medrese ve binalar
ka rgir fakat t araftaki Trk ev
leri kl oldu.
Mart iinde, Yah udilere ait odalar
ile iki taraf ta bulunan Ennenilere ait papuu, ve Rum bak-
kall ara ait 100 dkk an Deniz git t ike daha ok
iinde muazzam bir odun bul unan
kadar Sur ve kulluk sonra iine
dalan Validecami' i ve yan taraftaki
or adaki ekme k Suru ve baha-
ratla dolu zerine ve Balkapan'a kadar olan saha-
ya gneye de geerek Vali de
ve orada sndrld.
27 mart gn, bizim semtimize denil en
yerd e Tel hisci den ilen bir evi Byk bir kor ku ii ne
Ermeniler ve
da, rzgar iin, kuvveti nn ke-
sebildi. gayret eden 40 Tr k, bir du-
van n ve ilerinden bi r ld, gerisi de sakat

iinde, ile Zeyrek Trk sem-
t l, Kkpazar 'a kadar , cami ve hamamlarla beraber Bu
bahsedilen) daha bUyk
olup Trk sefal et iine alevleri n
iinde kalan ve ocu klar da diri diri s .
20 eyll gn, bir ok ev
esasen bir sayesinde
durdu.
13 gn, Uskdar 'da . . , .
Ahi elebi cami ve mah-
kemesi ile mumc u, ve t uz, arpa,
ve bal satan bir ok
1689. 31 ocakta, bir
Lodos iin al evler etrafa da o taraf bahe oldu-
Metnin bir sahile ekslktlr.
84
LLD. A.""DREASYAN
binalara edemedi. Bundan dam-
lara tahta paralan birka gnden ber i
iine s nyordu. Yenieriler, adetleri
vehile, semtteki dkkan ve evleri aa rak dal -

Avred ' ndaki abideye , . .

Anadolu Arnavut ky'n
engel ky 'de oldu.
ve bulunan Aya Konstantin Rum
kil isesi kendi kendine RumIar, kilis ey! ta mir edebi-
linceye kadar paraca ok ektiler.
Sul tan Mebmed' in va lidesi Validecamii'ni n avlusu-
na olup kamilen kiirgir ve demir olarak
kemerlerin iinde
dkkanlar iindeki ve frenk ve aletleriyle
Oys a bu bedest enlerden daha mhkem iin pek ok
adam nakit oraya emanet ediyord u. mahv olan mal-
10 haznesi kadar tah min ediliyordu,
haber olan yirmi has-
ta bana hitaben:
duydum, benim de ne zaman snecektlr ded i. gn son-
ra, 27 ld. All ah rahmet eylesin".
1691. 5 temmuz gn, saat 7'de
kan bir 10 ev ve 30 dkkiln nlemek iin
ct raftaki ev ve dkk anlar , da dah il olmak zere
ve esasen r zgar da iin sabaha snd.
kuzeye
ru Kili t han'a ,
gneyde de kadar bUyk bir saha-
da ma llarla dolu talan ettiler. sahi pleri ve
bun lardan hususiyle korudularsa
da, bir Ermeni ipekiler Trk rciller ise byilk za-
r ara
2$ Entll)a birok iin&. bu lcQ iin yunus
oldulu rilrk, c bit mrBi)'c (RQ:n4nu, s. 632).
1z.'IIR' L"i " EYA Y,\h. "UB- BEY CAM!'I
M. Aklepe
bulunan ve tr kleri devrine ait olan kltr
eserlerimizden tarihi bilhassa cimi'leri, mescidleri, med-
reseleri ve han la r lle hamam ve toplayarak
bIlmek In bir ka senedi r Ancak
bu hususta mracaat edilecek gayet ve
Uzerine tarih ve seya hat-name gibi
da, bahis konusu binnlara dai r ok az bilgi vermesi sebebile, elde
maliimat pek tatmin edi ci Fakat hi
bu eser ler mevciid lmkamrmz nisbetinde, bir
ara)ra fiiid eli ve
Tarih .Dergisi'nin 25. Medrese-
leri Tar ih Dergisi 'nin 26. ve ni hayet Ca-
mi'le ri da, Tarih Ensti t s Der gisi 'nin 3, birer
makal e Cami'lerine ait ikinci makalemiz ise,
Enst it Dergisi'nin 4. Ancak,
bunlar iinden en byil k ve en es ki tahmin
miz Hisar Ciimi' i in bi r mlinaeib grdk. Bu
itibarla, cimi'leri iki ma kal emi zi tamamlayacak
olan bu etdU sunuyoruz.
Hisar veya Yak ub Bey carn i' i verilen bu eser,
halen Hisar-n denil en mevki'dedir. Cami' in
Ham, kuzeyinde ve gneyinde de ve
Peynir ciler Cami bugnki evvelee
mir 'i n sahilinde, liman olan Hisar (Kal'a j s mdan
Kadife-Kal' a Ka l'a ) ve Liman Kal'a
Kal'a ) olma k zre iki kal'a Bunlardan manda , bir de Osman-
Gir id seferi ne nem verdikleri t arihlerde, Drdnc Mehmed