T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS

GRN IKARMA

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

NDEKLER
AIKLAMALAR ..............................................................................................................iii GR.................................................................................................................................. 1 1. GRN IKARMAK................................................................................................ 3 1.1. zdm Kavramnn Tanm ve Snflandrlmas.......................................................... 3 1.1.1. zdm eitleri.............................................................................................. 3 1.1.1.1. Merkezi (Konik) zdm........................................................................... 3 1.1.1.2 Paralel zdm ........................................................................................... 4 1.1.2. Elenik Dik zdm Metodu.......................................................................... 11 1.2. zdm Dzlemlerinin Tanm ve eitleri ................................................................ 12 1.2.1. Noktann zdmleri ..................................................................................... 13 1.2.2. Dorunun zdmleri .................................................................................... 14 1.2.3. Dzlemin zdmleri .................................................................................... 16 1.2.4. Cismin zdmleri......................................................................................... 17 1.3. Grnn Tanm ...................................................................................................... 18 1.3.1. zdm Dzlemleri ve Blgeler ..................................................................... 18 1.3.1.1. Birinci zdm (ISO-E) Metodu .............................................................. 19 1.3.1.2. nc zdm (ISO-A) Metodu ............................................................ 14 1.4. Grn eitleri ........................................................................................................ 15 1.5. Grn karmann Kurallar .................................................................................... 19 1.6. Tek (Bir) Grnle fade Edilen Paralar................................................................... 21 1.7. ki Grnle fade Edilen Paralar............................................................................. 21 1.8. Grnle fade Edilen Paralar............................................................................. 22 1.9. Ortak Grnl Paralar............................................................................................ 24 1.10. Perspektif Resimler ve Model Paralar ...................................................................... 24 1.11. Eksik Verilmi Grnler ........................................................................................ 25 1.11.1. Eksik Verilmi Grn Kavram ................................................................. 25 1.11.2. Eksik Verilmi Grnleri Bak Dorultular Alarak Tamamlama.............. 26 1.12. Yardmc Grnlere htiya Duyulan Paralar........................................................ 27 1.12.1. Yardmc zdm Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi ....................... 27 1.12.2. Yatrma Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi ....................................... 28 1.12.3. Dndrme Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi ................................... 28 1.13. zel Grnler........................................................................................................ 29 1.13.1. Ara Kesitli Grnler .................................................................................. 29 1.13.1.1. Gerek Ara Kesit izimi......................................................................... 30 1.13.1.2. Sadeletirilmi Ara Kesit izimi ............................................................. 30 1.13.1.3. Zahiri Ara Kesit izimi........................................................................... 30 1.13.2. Simetrik Paralara Ait Grnler................................................................. 30 1.13.3. Uzun Paralarn Koparlarak izilmi Grnleri........................................ 31 1.13.4. Yerinde Dndrlm Grnler ................................................................ 32 1.13.5. Ayrntl (Tamamlayc Aklama) Grnler .............................................. 32 1.13.6. Paralarn lenme, Birlikte (Bitiik) alma, evre ve Hareket Durumunu Gsteren Grnleri......................................................................................................... 32 UYGULAMA FAALYET ..................................................................................... 34 PERFORMANS DEERLENDRME ..................................................................... 38

RENME FAALYET-2............................................................................................... 40 2. KEST GRN........................................................................................................ 40 2.1. Kesit Alma Kavramnn Tanm .................................................................................. 40 2.1.1. Temel Kesit Elemanlar .................................................................................. 41 2.1.1.1. Kesit Dzlemi........................................................................................... 43 2.1.1.2. Kesit Yzeyi............................................................................................. 43 2.2. Kesit Grn eitleri ............................................................................................... 44 2.2.1. Tam Kesit....................................................................................................... 44 2.2.1.1. Tek Dzlemli Tam Kesit........................................................................... 45 2.2.1.2. Paralel Kademeli (Kaydrlm) Tam Kesit................................................ 47 2.2.1.3. Al Dzlemle Tam Kesit ........................................................................ 48 2.2.1.4. Profil Kesit ............................................................................................... 50 2.2.2. Yarm Kesit .................................................................................................... 51 2.2.3. Ksmi Kesit .................................................................................................... 53 2.2.3.1. Koparlm Kesit....................................................................................... 53 2.2.3.2. Blgesel Kesit .......................................................................................... 54 2.3. Kesit Alma Kurallar................................................................................................... 55 UYGULAMA FAALYET ..................................................................................... 61 LME VE DEERLENDRME ........................................................................... 63 CEVAP ANAHTARLARI................................................................................................. 64 PERFORMANS DEERLENDRME ..................................................................... 65 MODL DEERLENDRME .......................................................................................... 70 KAYNAKLAR.................................................................................................................. 71

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK DERS MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL 211GS0009 Makine Teknolojisi Bilgisayar Destekli Makine Ressaml, Makine malatl, Endstriyel Kalplk ve Bilgisayar Destekli Endstriyel Modelleme Temel Teknik Resim Grn karma Makine Teknolojisi alannda Grn karma konusunu uygulamal olarak reten eitim aracdr. 40/32 Temel Teknik Resim dersinin 1 numaral Geometrik izimler modln alm olmak. 1- Teknik resim izim ortamnda uygulanmaldr. 2- Diedri ve epr dzlemleri temin edilmelidir. 3- rnek model paralar temin edilmelidir. 4- lme ve kontrol aletleri hazrlanmaldr. 5- lgili, TS-ISO standartlar edinilmelidir. 6- Tepegz veya projeksiyon aletleri hazrlanmaldr. 7- Bilgisayar ve donanmlar hazr hale getirilmelidir. Grn karmak. Genel Ama Gerekli ortam saladnda bu modl ile teknik resim kural ve standartlarna uygun olarak makine paralarnn imalat iin yeterli grnlerini karabileceksiniz. Amalar 1- Tekniine uygun olarak yeterli grn izebileceksiniz. 2- Teknik resim kural ve standartlarna uygun olarak kesit grn izebileceksiniz. Teknik resim izim ortam, resim masas, rnek model paralar, izim ara ve gereleri, diedri ve epr dzlemleri, lme ve kontrol ara-gereleri, bilgisayar donanm, projeksiyon veya tepegz.

AIKLAMA

YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

iii

LME VE DEERLENDRME

Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen; modl sonunda sizin zerinizde lme arac uygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek, deerlendirecektir.

iv

GR GR
Sevgili renci, Canllarn ihtiyalarn dile getirebilmeleri iin baka canllarla iletiim kurmalar gerekir. nsanlar, genellikle bir dil (lisan) kullanarak iletiim kurarlar. Uluslar aras iletiim aralarndan en nemlisi resimdir. Resmi, insann duygu ve dncelerini eitli izgiler, ekiller, boyalar, zeminler ve teknikler kullanarak dar yanstmas olarak tanmlayabiliriz. Teknolojik gelimelerin temelinde yatan unsurlardan birisi de Teknik Resimdir. Teknik resmin tanmna baktmzda Bir parann yapm iin btn bilgileri eksiksiz bulunduran resim olduunu grrz. Mesleki alanda yaplan iin teknik olarak anlatlabilmesi iin Teknik Resminin izilmesi gerekir. Resmi izilen parann retilebilmesi iin de teknik resmi okuyabilen kiilere ihtiya duyulur.

retimi yaplacak bir parann ncelikle grnlerinin izilmesi gerekir. Modln birinci blmnde teknik resmin temel konularndan olan izdm kavramn rendikten sonra tekniine uygun olarak yeterli grn izebileceksiniz. Modln ikinci blmnde ise retilecek paralarn i ksmlar hakknda fikir edinmemizi salayan kesit grnleri izebileceksiniz. Bu modl baaryla tamamladnzda Makine Teknolojisi alanna ait retim yapan iletmelerde makine paralarn iki boyutlu dnp yorumlayarak, yeterli ve kesit grnlerini izebileceksiniz.

RENME FAALYET-1
RENME FAALYET-1

AMA
Tekniine uygun olarak yeterli grn izebileceksiniz.

ARATIRMA
Karanlk bir odada mum nda nce elinizin sonra da bardak, kitap gibi bir cismin duvarda yapt glgeyi (izi) gzlemleyiniz. Elinizi veya cismi muma yaklatrarak ya da uzaklatrarak izde meydana gelen deiimleri not alnz. Aldnz notlar arkadalarnzla ve retmeninizle paylanz. zdm, grn ve perspektif resim konularnda ktphanelerden, internetten ve makine retimi yapan iletmelerden bilgi alnz. Topladnz bilgileri teknik resim izim ortamnda arkadalarnzla tartnz. Ayrca evinizdeki eyalarn (bardak, sandalye, tencere, televizyon, masa, buzdolab vb.) izdmlerini izmeye alnz.

1. GRN IKARMAK
1.1. zdm Kavramnn Tanm ve Snflandrlmas
Bir cismin, bir dzlem zerine, nlarn etkiyle drlen grntsne, o cismin izdm, grntnn elde edilebilmesi iin uygulanan metoda ise izdm metodu denir. Sinemada perdeye yansyan film, gneli bir gnde yolda yrrken meydana gelen glgemiz birer izdm kabul edilebilir. zdmn meydana gelebilmesi iin ekil 1.1de gsterilenlerin bulunmas gerekir: a) Bak noktas b) c) d) zdm dzlemi Cisim Inlar
ekil 1.1: zdmn Meydana Gelmesi

zdm eitleri; izdm meydana getiren bak noktasnn yerine (yaknlkuzaklk), bu noktadan kan nlarn birbirine gre konumuna (konik-paralel) ve nlarn izdm dzlemine geli durumuna (dik veya eik) bal olarak ortaya kar (ekil 1.2).

ekil 1.2: zdm eitleri izelge 1.1: zdm eitlerinin Genel zellikleri

1.1.1. zdm eitleri zdm eitleri ekil 1.2de toplu halde verilmiti. Bunlarn ayrntl olarak aklamalar aada verilmitir: 1.1.1.1. Merkezi (Konik) zdm Belirli bir uzaklktaki merkezden serbest a altnda kan nlarn cismin zerinden geerek dzlem zerinde oluturduu izdme merkezi (konik) izdm denir. Bak noktasnn cisme olan mesafesine bal olarak (uzak veya yakn), cismin boyutlar izdm dzleminde kk ya da byk elde edilir.

Cismin, llerinin gerek byklkte kmamas ve izim zorluundan dolay merkezi izdm teknik resimde fazla kullanlmaz. Merkezi izdm; mimari izimlerde, dekorasyon ve afi izimlerinde daha ok kullanlr. ekil 1.1 merkezi izdm iin de rnektir. 1.1.1.2 Paralel zdm Sonsuz bir uzaklktan birbirine paralel gelen nlarn cismin zerinden geerek dzlem zerinde oluturduu izdme paralel izdm denir. Paralel izdm; dik, eik ve aksonometrik olmak zere e ayrlr. Sonsuz uzaklktan birbirine paralel gelen nlarn as, cisme gre 90 ise Dik Paralel zdm(ekil 1.3) 90den farklysa Eik Paralel zdm meydana gelir (ekil 1.4).

ekil 1.3: Dik Paralel zdm

ekil 1.4: Eik Paralel zdm

Cismin izdm dzlemi nnde dzleme paralel olmayacak ekilde tutulmas sonucu Aksonometrik zdm elde edilir (ekil 1.5). Teknik resimde en ok kullanlan izdm eidi dik izdmdr. Cisimlerin ekli, boyutlar ve retim metotlar hakknda fikir edinmek iin elenik dik izdm metodundan faydalanlr

ekil 1.5: Aksonometrik zdm

1.1.2. Elenik Dik zdm Metodu Cisme gelen nlar izdm dzlemine dik ve cismin belirli yzeyleri dzleme paralel olduundan, izdmdeki ekil ve ller gerek boyutlarda grnr. Cisimler ana boyuttan meydana gelir. Dik izdmde cismin iki ana boyutu grlr (ekil 1.6). nc boyutun gsterilmesi iin ikinci bir izdm dzlemi ve bak dorultusu alnmaldr. Bylece cismin ana boyutu hakknda bilgi vermek iin elenik dik izdm metodundan yararlanlm olunur (ekil 1.7).

ekil 1.6: Cismin Ana Boyutu

ekil 1.7: Elenik Dik zdm metodu

11

1.2. zdm Dzlemlerinin Tanm ve eitleri

Birbirine bitiik ve dik konumda alnan, zerine izdmleri izdiimiz dzlemlere zdm dzlemleri denir. Temel izdm dzlemlerini bir arada bulunduran kapal ekle Diedri denir. Diedri zerinde bulunan izdm dzlemleri: 1. Aln izdm dzlemi, 2. Yatay izdm dzlemi, 3. Profil izdm dzlemidir. Diedri zerinde bulunan Aln izdm dzlemi nden bak iin, Profil izdm dzlemi yandan bak iin, Yatay izdm dzlemi ise stten bak iin kullanlr (ekil 1.8.a).

ekil 1.8: Temel zdm Dzlemlerinin Diedri Ve Epr Hali

ekil 1.8.b de diedrinin nasl ald gsterilmitir. Diedri alrken Aln izdm dzlemi sabit tutulmu olup Yatay izdm dzlemi 90 aaya dndrlmtr. Profil izdm dzlemi ise 90 sa tarafa dndrlerek almtr. Diedrinin alm ekline Epr denir (ekil 1.8.c). Eprn d izgileri kaldrlarak Aln Yatay ve Aln Profil arasndaki katlama izgileri srekli dar (ince) izgilerle izilir. Aln-yatay (A-Y) arasndaki katlama izgisine Yer ekseni, aln-profil (A-P) katlama izgisine Ara eksen ad verilir (ekil 1.8.d).

12

1.2.1. Noktann zdmleri Diedrideki temel izdm dzlemleri arasna yerletirilen uzaydaki (A) noktasnn alna dik bak dorultusuna gre Aln, yataya dik bak dorultusuna gre Yatay ve profile dik bak dorultusuna gre Profil izdmleri izilir (ekil 1.9.a). zdm dzlemleri alarak epr dzlemleri elde edilir. Noktann izdmleri diedriden alnarak epr zerine izilir. Noktann uzaydaki yeri epr zerinde gsterilemez. z drc nlar, diedri ve epr zerinde dzlemleri ayran katlama izgilerine paralel izilir. (A) noktasnn alna dik bak dorultusuna gre izilen izdmne aln izdm veya nden grn, yataya dik bak dorultusuna gre izilen izdmne yatay izdm veya stten grn, profile dik bak dorultusuna gre izilen izdmne profil izdm veya sol yan grn ad verilir (ekil 1.9.b).

ekil 1.9: (A) Noktasnn zdmleri

13

ekil 1.10: (A) Noktasnn Koordinatl zdmleri

(A) noktasnn diedri ve eprdeki izdmlerini izebilmek ve uzaydaki yerini belirleyebilmek iin izdm dzlemlerine olan mesafelerin bilinmesi gerekir. Uzaydaki noktann temel izdm dzlemlerine olan mesafelerine koordinat denir. Noktann, yatay izdm dzlemine olan mesafesine Kot (K), aln izdm dzlemine olan mesafesine Uzaklk (U), profil izdm dzlemine olan mesafesine Aralk (A) denir (ekil 1.10.a). (A) noktasnn diedrideki izdm aamalar ekil 1.10.b ve c de grlmektedir. Eprde, izdm dzlemleri alm durumda izildiinden uzaklk lsn, profilden yataya veya yataydan profile tamak iin pergel ya da 45 lik gnye kullanlr (ekil 1.10.d, 1.23, 1.24, 1.25, 1.26). 1.2.2. Dorunun zdmleri Uzaydaki iki nokta birletirildiinde bir doru paras meydana gelir. Doru parasnn u noktalarna ait izdmleri ayr ayr izilip birletirilerek dorunun izdmleri elde edilir. Noktalarn uzaydaki izdmleri birletirilerek dorunun diedrideki izdm tamamlanm olur. Diedrideki izdmler epr dzlemine aktarlr (ekil 1.11).

14

ekil 1.11: Dorunun zdmleri

Dorular, uzayda temel izdm dzlemlerine gre eitli konumlarda bulunur. Bu konumlara gre de isim alrlar. Bunlar: 1. Temel izdm dzlemlerine dik dorular; Alna dik doru, Yataya dik doru, Profile dik doru,

2. Temel izdm dzlemlerine paralel dorular; Aln dorusu, Yatay dorusu, Profil dorusu,

3. Geliigzel doru. Yukarda eitleri verilen dorularn ayrntl olarak anlatm ve problemlerinin zm yntemleri Tasar Geometri dersinin ieriinde yer almaktadr.

15

1.2.3. Dzlemin zdmleri Kendi dorultusunda olmayacak ekilde hareket ettirilen dorunun geride brakt yzeye dzlem denir. Dzlemler, uzayda temel izdm dzlemlerine gre eitli konumlarda bulunur. Bu konumlara gre de isim alrlar. Bunlar: 1. Temel izdm dzlemlerine dik dzlemler; Alna dik dzlem, Yataya dik dzlem, Profile dik dzlem,

2. Temel izdm dzlemlerine paralel dzlemler; Aln dzlemi, Yatay dzlemi, Profil dzlemi,

3. Geliigzel dzlem. Yukarda eitleri verilen dzlemlerin ayrntl olarak anlatm ve problemlerinin zm yntemleri Tasar Geometri dersinin ieriinde yer almaktadr. Dzlemin izdmlerinin izilmesinde noktalardan ve dorulardan yararlanlr. ekil 1.12de grld gibi, dzlemi meydana getiren A, B ve C noktalarnn izdmleri ayr ayr izilir. Noktalarn izdmleri daha sonra birletirilerek dzlemin izdm elde edilir. Noktalarn uzaydaki izdmleri birletirilerek dzlemin diedrideki izdm tamamlanm olur. Diedrideki izdmler epr dzlemine aktarlr. Bylece geliigzel konumdaki bir dzlemin izdm izilmi olur.

16

ekil 1.12: Dzlemin zdmler

1.2.4. Cismin zdmleri Dzlemsel veya dnel yzeylerin bir araya gelmesiyle oluan hacim sahibi geometrik ekillere Cisim denir. Cismin izdmlerinin izilmesinde nokta, doru ve dzlemlerden yararlanlr. ekil 1.13 de grlen dikdrtgen prizma 8 adet nokta, 12 adet doru ve 6 adet dzlemden olumaktadr. Cisimlerin izdmleri konusu Grn karma ierisinde detayl olarak anlatlacaktr.

17

ekil 1.13: Cismin Diedri Ve Eprdeki zdmleri

1.3. Grnn Tanm

Elenik dik izdm kurallarna gre belli yerlerde, konumlarda ve yeterli sayda izilmi izdmlere Grn denir. Tanmdan da anlalaca zere grn karmak iin elenik dik izdm kurallarn iyi bilmek ve uygulamak gerekir. ncelikle izdmlerin izilecei dzlemleri ve blgeleri tanyacaz. 1.3.1. zdm Dzlemleri ve Blgeler TS ISO 5458/2ye gre izdm dzlemleri ve blgeler ekil 1.14te verilmitir. ekil 1.14te grld gibi, izdm dzlemleri, perspektif olarak izilen ve birbirini dik ayla kesen biri yatay dieri dikey iki ana dzlemden meydana gelir. A dzlemi Aln veya Dey, Y dzlemi Yatay dzlem olarak isimlendirilir. Grnlerin izilmesi iin aln izdme nden, yatay izdme ise stten bak dorultular alnr. Birbirini kesen aln ve yatay dzlemleri uzayda drt blge meydana getirirler. Bunlar 1, 2, 3 ve 4. blge olarak isimlendirilirler.

18

zdm dzlemlerinin alarak epr haline getirilmesi iin aln dzlemi sabit tutularak yatay dzlemi saatin hareket ynnde 90 dndrlr. Dndrme sonucunda 2. ve 4. blgede yatay dzlemiyle aln dzlemi st ste gelecek ekilde akm olur. Bu dzlemler st ste geldiinden 2. ve 4. blgeler kullanlamaz.

ekil 1.14: zdm Dzlemleri Ve Blgeler

1. blgede bulundurulan paralarn izilen grnlerine 1. blge resimleri veya 1. a resimleri denir. lkemizde, Avrupada ve pek ok lkede 1. blge resimleri kullanlr. Bu resim izme metoduna Birinci zdm Metodu (Avrupa, ISO-E Metodu) denir. 3. blgede izilen resimlere, 3. blge resimleri veya 3. a resimleri denir. Amerika, ngiltere ve baz lkeler bu resimleri kullanr. Bu resim izme metoduna nc zdm Metodu (Amerikan, ISO-A Metodu) denir. 1.3.1.1. Birinci zdm (ISO-E) Metodu Avrupa resim metodunda (ISO-E) kullanlan izdm dzlemleri saydam deildir. Grn izilecek para, bakan kiinin gzlem noktasyla izdm dzlemi arasnda bulundurulur. Bylece grn (izdm), parann arkasndaki izdm dzleminde meydana gelir.

19

ekil 1.15te kapal aln ve yatay izdm dzlemleri ierisinde tutulan bir parann elenik dik izdm kurallarna gre iki grnnn izilmesi grlmektedir. Ayrca yatay dzlemin 90 alarak eprn elde edilii gsterilmitir. ekil 1.15te kapal izdm dzlemleri ierisinde tutulan parann bak n dorultusuna gre elde edilen nden grn Aln (A) dzlemine izilmi olup eprde st tarafta bulunmaktadr. bak st dorultusuna gre elde edilen stten grn Yatay (Y) dzlemine izilmi olup eprde alt tarafta bulunmaktadr.

ekil 1.15: ISO-E Metodunda Grnlerin izilmes

Teknik resimlerin hangi resim metoduna (ISO-E veya ISO-A) gre izildiini gstermek iin kesik koninin iki grn kullanlr. ekil 1.16da kesik koninin Birinci zdm Metoduna gre izilmi grnleri verilmitir. ekil 1.16.d de antet izelgesinde gsterilecek ISO-E resim metodunun sembol verilmitir. Resimlerde antet (yaz alan) izelgesi zerinde gsterilecek iaretin (semboln) bykl resimde kullanlan yaznn harf ykseklii cinsinden verilen oranlarda olmaldr. (Teknik Resim dersi Geometrik izimler modl Yaz ve Rakamlar Yazmakrenme faaliyetine baknz.)

20

ekil 1.16: ISO-E Metoduna Gre Grnler ve Antetteki Sembol

1.3.1.2. nc zdm (ISO-A) Metodu nc izdm metodunda, 3. blge dzlemleri kullanlr. Bak dorultular izdm dzlemlerinin arkasnda bulunur. Cismin grlebilmesi iin dzlemler saydam kabul edilir. Bylece izdm dzlemlerinin arkasnda kalan cisim grlebilir. ekil 1.17de kapal biimde aln ve yatay izdm dzlemleri ierisinde tutulan bir parann elenik dik izdm kurallarna gre iki grnnn izilmesi grlmektedir. Ayrca yatay dzlemin 90 alarak eprn elde edilii gsterilmitir. ekil 1.17de kapal izdm dzlemleri ierisinde tutulan parann bak n dorultusuna gre elde edilen nden grn Aln (A) dzlemine izilmi olup eprde alt tarafta bulunmaktadr. bak st dorultusuna gre elde edilen stten grn Yatay (Y) dzlemine izilmi olup eprde st tarafta bulunmaktadr.

ekil 1.17: ISO-A Metodunda Grnlerin izilmesi

14

ekil 1.18de kesik koninin nc zdm Metoduna gre izilmi grnleri verilmitir. Antet izelgesinde gsterilecek olan ISO-A resim metodunun sembol ekil 1.18in sa en alt ksmnda yer alan ekildir.

ekil 1.18: ISO-A zdm Metoduna Gre Grnler ve Antetteki Sembol

1.4. Grn eitleri

lkemizde 1. blgeye gre teknik resim izimleri yapldndan bundan sonra aklanacak olan grnlerle ilgili konular Birinci zdm (ISO-E) Metodu dikkate alnarak anlatlacaktr. 1. blgede verilen izdm dzlemlerine bitiik, ayrca diklik ve paralellik zellii tayan baka dzlemler de alnrsa, bir kp meydana gelir. Bu kp ndeki ilk ayrtndan aldnda alt (6) temel izdm dzleminin epr elde edilir (ekil 1.19.b ve c). Buradan, bir parann alt (6) eit grnnn izilebilecei anlalmaktadr. ekil 1.19da bir cisim, 1. blgede meydana getirilen kbn ierisine yerletirilmitir. Saydam kabul edilen kbn yzeylerine dik olacak ekilde alt (6) farkl ynden baklmtr. Bylece kbn ierisindeki cismin alt (6) izdm dzlemi zerindeki grnleri elde edilmitir. Kb meydana getiren dzlemler sonradan alarak alt grnn epr ortaya karlmtr. Grnlerin yerleri dzenlenirken esas (nden) grnten balanr. Buna gre: a bak ile aln (A) izdm dzlemine nden (esas) grn, b bak ile yatay (Y) izdm dzlemine stten grn (nden grnn altna), c bak ile profil (P) izdm dzlemine soldan grn (nden grnn sana), d bak ile P1 izdm dzlemine sadan grn (nden grnn stne), e bak ile Y1 izdm dzlemine alttan grn (nden grnn soluna), f bak ile A1 izdm dzlemine arkadan grn (soldan grnn sana veya sadan grnn soluna) izilir (ekil 1.19.b ve c).

15

ekil 1.19: Grn eitlerinin Elde Edilii

Baz paralar (silindirik ve sac gibi) tek grnle de anlatlabilirler. Baz paralarn izimi iinse (eik yzeyleri bulunan paralar gibi) yardmc grnlere ihtiya duyulabilir. Buradan da anlalaca zere grn says paray en iyi ifade edebilecek ekilde belirlenir. lerleyen aamalarda bu konular ayrca aklanacaktr.

Paralar, teknik resim kurallar dahilinde, genellikle grn izilerek ifade edilirler: Aln (A) izdm dzlemine izilen nden (esas) grn, Yatay (Y) izdm

dzlemine izilen stten grn ve Profil dzlemine (P) izilen izdm soldan

grnlerdir (ekil 1.20). Grnlerin sade ve anlalabilir olmas iin izdm dzlemleri arasna izilmi olan snr ve katlama izgileri silinir (ekil 1.20.f).

ekil 1.20: Grn eitlerinin Elde Edilii

Grnlerdeki boyutlar tayan ve grnleri birbirine balayan srekli dar (ince) izgiye ara (tama) izgisi denir. lk aamalarda izilen bu izgiler daha sonra silinir veya izilmeden tama ilemi gerekletirilir. Ykseklik llerini tayan ara izgiler T cetveli yardmyla izilir (ekil 1.21).

ekil 1.21: Ykseklik llerinin T Cetveli yardmyla tanmas

17

Genilik llerini tayan ara izgiler T cetveli zerine yerletirilen gnye yardmyla dey olarak izilir (ekil 1.22).

ekil 1.22: Genilik llerinin T Cetveli Ve Gnye Yardmyla Dey Tanmas

Derinlik llerini tayan ara izgilerinse stten grnten yandan grne veya yandan grnten stten grne aktarlmas gerekir. Bunun iin 45lik gnye (ekil 1.23 ve 1.24), cetvel (ekil 1.25) ya da pergel (ekil 1.26) kullanlabilir.

ekil 1.23: Derinlik llerinin 45lik Gnye Yardmyla Tanmas

ekil 1.24: Derinlik llerinin 45lik Gnye Yardmyla Tanmas

ekil 1.25: Derinlik llerinin Cetvel Yardmyla Tanmas

ekil 1.26: Derinlik llerinin Pergel Yardmyla Tanmas

18

1.5. Grn karmann Kurallar

Bir parann grnleri karlrken aadaki kurallar dikkate almak iimizi kolaylatracaktr. 1. Parann alt yer, geometrik ekli, imalat durumu vb. gibi zellikler dikkate alnarak hangi konumda tutulaca kararlatrlr. 2. Paray tam olarak aklayabilecek yeterli grn says tespit edilir. 3. Parann karakteristik zelliini en iyi ifade eden, en az kesik izgi verecek olan nden grn ve bak yn belirlenir. 4. nden grne bal olarak dier grnlerin bak yn ve kabilecek ekilleri tespit edilir. 5. n alma yaplmaldr. Kolaylk olmas amacyla, kareli kat zerinde, grnlerin kurallara uygun yerleim ekli serbest elle izilebilir. 6. n alma sonucuna gre parann ana boyutu esas alnarak kullanlacak kat formu belirlenir. (Teknik Resim dersi Geometrik izimler modlne baknz.) 7. Seilen kat formunun kullanm durumu (yatk veya dik) belirlenerek teknik resim izim masasna balanmas ii yaplr. (Teknik Resim dersi Geometrik izimler modlne baknz.) 8. izim masasna balanan kada ereve ve antet (yaz alan) izilir (ekil 1.27).

ekil 1.27: Kat Formlarn Resim Masasna Balan Durumuna Gre Antedin izim Konumu

19

9. n almada belirlenen grnlerin kaplayaca alan, boluk ve aralklar dikkate alnarak kat formuna ana boyutlar izilir. Ana boyutlar izerken dar (ince) izgileri kullanmak hatalarn iz brakmadan yok edilmesine yardmc olacaktr (ekil 1.28.a). 10. Ana boyutlardan sonra para zerindeki varsa delik ve simetri eksenleri izilir (ekil 1.28.b). 11. Para zerinde bulunan daireler, yaylar, teetler ve dier izgiler (yatay, dey, eik vb.) srayla izilir (ekil 1.28.c ve d). 12. Parann i ksmlarnda bulunan ve bak dorultusuna gre gremediimiz ayrtlar dar (ince) kesik izgilerle izilir (ekil 1.28.e). 13. Fazlalklar ve gereksiz izgiler silinerek grnn doruluu tespit edilir (ekil 1.28.f). 14. Doruluu belirlenen dar (ince) izgilerle izilmi grn netletirme (koyulatrma) ilemine geilir. 15. Netletirme (koyulatrma) ilemine ncelikle daire ve yaylardan balanr. Sonra dier izgiler (yatay, dey, eik, kesik vb.) srayla netletirilerek grn izimi tamamlanr (ekil 1.28.g).

ekil 1.28: Kuralna Uygun Grn karmann lem Sras

20

1.6. Tek (Bir) Grnle fade Edilen Paralar

Makine paralar, eitli geometrik ekillerin birlemesi veya karlmasyla meydana gelmitir. Paralarn zerindeki bu geometrik girinti ve kntlarn ilem okluuna veya zelliklerine gre grn says belirlenir. Cisimleri teknik resimle anlatrken gerekli ve yeterli sayda grnleri izilerek ayrntlarn tekrarndan kanlm olunur. Kalnl deimeyen paralar (sac vb.), silindir, koni, kre ve kare kesitli prizma gibi paralar ile baz profiller bir grnle anlatlabilir. Bu paralarn nc boyutlar llendirme srasnda eitli aklamalar ve sembollerle gsterilir. Silindir ve koni gibi geometrik cisimlerde ap (), kare tabanl prizma gibi cisimlerde kare (), krelerde (S veya SR), kalnl ayn olan paralarda (t), vidalarda (M, W, Tr, Ts, Yv), profillerde ise (L, I, U, T,...) iaret ve sembolleri kullanlr. Tek grnle ifade edilebilen parann sadece n (esas) grn izilerek cismin karakteristik zellikleri anlatlm olur. ekil 1.29da rnekler verilmitir.
ekil 1.29: Tek Grnle fade Edilebilen Para rnekleri

1.7. ki Grnle fade Edilen Paralar

Genellikle basit paralarn biim ve boyutlarn gstermek iin iki grn yeterlidir. ki grnle ifade edilen paralarda grn seimi nemlidir. n grn esas alnacak ilk grntr. ki grn iin nden ve stten grnler seilebildii gibi nden veya soldan grnlerde izilebilir. Baz paralarn grnlerinde ortak ekiller olabilecei dikkate alnmaldr. Bu durumu nlemek iin yanl anlamaya neden olabilecek grn seimlerinden kanmaldr.

21

ekil 1.30: ki Grnle fade Edilebilen Para

ekil 1.31: ki Grnn Seilmesi

ekil 1.30u incelediimizde, perspektifi verilen paray en iyi ekilde anlatabilen grnlerin nden ve soldan grnler olduunu syleyebiliriz. Bunun yerine nden ve stten grnleri izilseydi yandan grnteki profil biimi eksik olacakt ve para tam ifade edilemeyecekti. ekil 1.31de ise Parann nden ve stten grnleri izilip soldan grn izilmeseydi yan grn yanl anlamaya sebep olabilecekti. Buradaki eklin stten grnnn izilmemesi parann anlatmnda bir eksiklik oluturmaz. Bu parann ifade edilebilmesi iin nden ve yandan grnlerinin izilmesi yeterlidir.

1.8. Grnle fade Edilen Paralar

Kark ekilli makine paralarn anlatabilmek iin iki grn yeterli olmayabilir. Parann grnlerle anlatmnda belirsizlikler olduu zaman grn says arttrlr. ekil 1.32de perspektifi ve grn izilmi bir para grlmektedir. Burada grnlerden biri eksik olursa parann anlatmnda eksiklik ve belirsizlik ortaya kacaktr. yle ki: ekil 1.32deki parann st grn izilmemi olsayd para zerindeki ayaklarn biimleri ekil 1.33deki gibi farkl olabilirdi.

ekil 1.32: Grnle fade Edilebilen Para

ekil 1.33: stten Grnn Gereklilii

22

ekil 1.32deki parann yan grn izilmemi olsayd para zerindeki ayaklarn biimleri ekil 1.34deki gibi farkl olabilirdi. Bu durumda parann grnnn izilmesi arttr.

ekil 1.34: Yandan Grnn Gereklilii

1.9. Ortak Grnl Paralar

izilen grnlerin eksik veya yanl seilmesi retilmesi istenen parann gerek zelliklerinin ifade edilememesine neden olur. Bu durum imalat hatalarna yol aar. Bunu nlemek iin izilen grnlerin birbirinden farkl paralara ait olmayacak ekilde seilmesi gerekir. ekil 1.35teki 1. parann nden ve stten grnlerine gre; yandan grnnn farkl ekillerde izilebilecei rneklerle verilmitir.

ekil 1.35: Ortak Grnl Paralar

Bu tr iki grnn verildii ve farkl nc grnn izilebildii paralara Ortak Grnl Paralar denir. Kiilerin, bu tr problemler yardmyla izdm kurallarn kavramalar ve tasarlama yeteneklerini gelitirmeleri salanr.

24

1.10. Perspektif Resimler ve Model Paralar

Perspektifi verilen paray en iyi ifade edebilecek n (esas) grn izmek iin n bak yn seilir. n bak ynnde grlen yzeyler, izimde kolaylk olmas amacyla, renkli veya kurun kalemle taranabilir. n bak ynnde grlen yzeylerin teknik resmi izilerek n grn tamamlanm olur (ekil 1.36.a). Perspektife stten bakldnda grlen yzeyler, n grnte kullanlan renkten veya tarama eklinden farkl taranabilir. Bylece n ve st grnte grlen yzeyler ayrt edilmi olur. stten bak ynnde grlen yzeylerin teknik resmi izilerek stten grn elde edilir (ekil 1.36.b). Perspektife sol yandan bakldnda grlen yzeyler, n ve st grnte kullanlan renklerden veya tarama ekillerinden farkl taranabilir. Bylece n, st ve sol yandan grnte grlen yzeyler ayrt edilmi olur. Sol yan bak ynnde grlen yzeylerin teknik resmi izilerek soldan grn tamamlanm olur. Bylece perspektifi verilen bir parann grn izilmi olur (ekil 1.36.c).

ekil 1.36: Perspektifi Verilen Parann Grnnn izilmesi

24

Model paralarn grnlerinin izilmesi imalata ynelik ilk uygulamalardandr. Verilen model parann grnlerini izebilmek iin zerinden llerini almak gerekir. Model parann boyutlarn lme aralar (elik cetvel, kumpas, mikrometre vb.) yardmyla leriz. Grnleri izilecek model para kk llerde olduu zaman elle tutulup dndrlerek grnleri izilir. Grnleri izilecek model paray en iyi ifade edebilecek n (esas) grn izmek iin n bak yn seilir. Seilen n bak ynne gre para gz hizasna getirilir ve grlen yzeylerin teknik resmi izilerek n grn tamamlanm olur (ekil 1.37.a). stten grn iin model para ne doru 90 dndrlerek gz hizasna getirilir ve grlen yzeylerin teknik resmi izilerek st grn tamamlanm olur (ekil 1.37.b). Yandan grn iin model para saa doru 90 dndrlerek gz hizasna getirilir ve grlen yzeylerin teknik resmi izilerek yan grn tamamlanm olur (ekil 1.37.c). Bylece model paraya ait grn izilmi olur.

ekil 1.37: Model Parann Grnnn izilmesi

1.11. Eksik Verilmi Grnler

1.11.1. Eksik Verilmi Grn Kavram Grnler tamamyla veya baz izgileriyle eksik verilmi olabilir. Bu eksiklikleri drt farkl yntem kullanarak tamamlayabiliriz. 1- Bak dorultular alarak, 2. Perspektif resimlerini izerek, 3. Model oluturarak, 4. Grnleri tek tek canlandrarak.

25

Eksik verilmi grnleri tamamlama yntemlerinden teknik resimde en ok kullanlan Bak dorultular alarak eksik verilmi grnleri tamamlama yntemidir. Dier yntemler fazla kullanlmadndan aklanmayacaktr. 1.11.2. Eksik Verilmi Grnleri Bak Dorultular Alarak Tamamlama ekil 1.38.ada verilen perspektifin ekil 1.38.bdeki grnlerini incelediimizde eksik izgilerin olduunu grrz. Bunlar: Yandan grnte verilmi olan A boluu (5-6-7-8 ayrtlar) nden grne tanarak geni (kaln) izgilerle izilir. nden grnte verilmi olan B boluu (1-2-3-4 ayrtlar) nce stten grne doru tanr. 3-4 ayrtlarnn biti yeri olan yandan grnteki 5-6 ayrtlar alnarak stten grne tanarak geni (kaln) izgilerle izilir. nden grnte verilmi olan 3-4 ayrtlar yandan grne tanarak dar (ince) kesik izgilerle izilir. Bylece eksik verilmi grnler tamamlanm olur (ekil 1.38.c).

ekil 1.38: Grnlerdeki Eksikleri Tamamlama

ekil 1.39.ada verilen perspektifin ekil 1.39.bdeki grnlerini incelediimizde n (esas) grnn eksik olduunu fark ederiz. Eksik verilmi olan n grn tamamlamak iin; Yandan ve stten grnlerde nden grne doru bak dorultular alnr. Alnan bak dorultularna gre ayrtlar n grne doru tanr. Yan grnten n grne doru tanan ayrtlar ykseklik boyutunu, st grnten n grne doru tanan ayrtlar ise genilik boyutunu iermektedir. Birbirleriyle ilgili ayrtlar kesitirilip birletirilir. Grnen ve grnmeyen ayrtlar dikkate alnarak n grn izimi tamamlanr (ekil 1.39.c).

26

ekil 1.39: Eksik Verilmi Grnlerin Tamamlanmas

1.12. Yardmc Grnlere htiya Duyulan Paralar

izilen grnlerdeki yzeyler her zaman izdm dzlemlerine paralel durumda olmayabilir. Paralara ait eik yzeylerin Gerek Byklk zelliinde izilebilmesi iin yardmc grnlere ihtiya duyulur. Yardmc grn izmek iin farkl yntem kullanlr. Bunlar: 1. Yardmc izdm metodu, 2. Yatrma metodu, 3. Dndrme metodudur. 1.12.1. Yardmc zdm Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi Parann eik yzeyine paralel bir yardmc izdm dzlemi izilir. Eik yzeye dik olacak ekilde bak dorultusu alnr. Bak dorultusuna gre grlenler yardmc izdm dzlemine izilir. Yardmc izdm dzlemine yaplacak izimin lleri, geriye doru iki izdm saylarak gelinen izdm dzlemindeki grn zerinden alnr. ekil 1.40.a da diedride grnleri izilmi eik yzeyli bir parann eik yzeyine paralel olacak ekilde aln izdm dzlemine komu bir yardmc izdm dzlemi alnmtr. Eik yzeye ve 1. yardmc izdm dzlemine dik olacak ekilde Z bak dorultusu belirlenmitir. Diederideki grnlerin epr halindeki almna bakldnda n grnteki eik yzeyin 1. yardmc izdm dzleminde gerek byklkte elde edildii grlmektedir. 1. yardmc izdm dzlemindeki grne ait ller iki nceki izdm dzlemi olan yatay izdm dzleminden alnr. n grnten st grne dik baklp parann yatay izdm izildiinden sa tarafta bulunan eik yzeyin gerek byklkte kmad grlr (ekil 1.40.b). Bu metot daha ok Tasar Geometri dersine ait problemlerin zmnde kullanlmaktadr. Ayrca Teknik Resim dersinde karlaabileceimiz tm eik yzeyli paralarn eik yzeylerine ait grnlerini gerek byklkte elde etmek iin de kullanlabilir.

27

ekil 1.40: Yardmc zdm Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi

1.12.2. Yatrma Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi Yardmc izdm metoduna benzer. Eik yzeye dik bir bak dorultusu seilerek gerek byklkteki grn izilir. Yardmc grn, genellikle bak ynnn hizasnda ve eik yzeyin arka tarafna izilir. Eer ekil 1.141deki gibi eik yzeyin arka tarafnda baka bir grn (n grn) bulunuyorsa yardmc grn kadn uygun yerine izilip zerine de bak dorultusunun ismi (X) yazlabilir. Teknik Resim dersinde karlaabileceimiz tm eik yzeyli paralarn eik yzeylerine ait grnlerini gerek byklkte elde etmek iin en ok bu metot kullanlr.

ekil 1.41: Yatrma Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi

1.12.3. Dndrme Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi Paralarn eik yzeylerinin, izdm dzlemine ait katlama izgisine paralel olacak ekilde dndrlerek dier izdm dzlemine tanmas ile gerek byklklerinin elde edilmesi esasna dayanr. Grnteki tama izgisi zerine dndrme ileminin yapldn gsteren bir ok konulur.

28

ekil 1.42 de sol taraf eik yzeyli olan kol eklindeki parann st grnteki yataya paralel olan eksenine kadar dndrme ilemi yaplmtr. Yataya paralel olacak ekilde dndrlen eik yzeyin ekseni n grne doru tanmtr. Tanmadan nce n grnn sol tarafta kalan ksm gerek lsnde deildi. Tandktan sonra gerek byklkteki grnts elde edilmi oldu. Bu yntem daha ok Kesit Grnler izimi iin kullanlr.

ekil 1.42: Dndrme Metoduyla Yardmc Grnlerin izimi

1.13. zel Grnler

Teknik resim kurallar dahilinde anlatlan yukardaki konulara ek olarak aklanmas gereken ve karmza kabilecek unsurlardan biri de zel durumlardr. zel hallere ynelik olarak izilecek resimler ierisinde zel grnler bulunabilir. Bunlar: 1. Ara kesitli grnler, 2. Simetrik paralara ait grnler, 3. Uzun paralarn koparlarak izilmi grnleri, 4. Yerinde dndrlm grnler, 5. Ayrntl (tamamlayc aklama) grnler, 6. Paralarn ilenme, birlikte alma, evre ve hareket durumunu gsteren grnleridir. 1.13.1. Ara Kesitli Grnler ki ve daha fazla saydaki geometrik elemanlarn birbirleriyle kesitii veya birletii ortak noktalarn meydana getirdii doru ya da dzlemlere Ara Kesit denir. Ara kesit izgilerinin grnler zerine doru izilmesi iin kullanlan metotlar Tasar Geometri dersinin ieriinde yer almaktadr. Teknik resimde en fazla karlaabileceiniz ekillere ynelik basit zm yollar gsterilecektir. Ara kesit izimleri farkl ekilde karmza kabilir. Bunlar: 1. Gerek ara kesit izimi, 2. Sadeletirilmi ara kesit izimi, 3. Zahiri ara kesit izimidir.

29

1.13.1.1. Gerek Ara Kesit izimi Paradaki geometrik elemanlarn meydana getirdii arakesitin grld gibi izilmesidir. ekil 1.43.ann sol tarafnda mil zerine alm bir kama kanalnn sada ise farkl aplardaki iki deliin oluturduu gerek ara kesitlerin resimleri grlmektedir. 1.13.1.2. Sadeletirilmi Ara Kesit izimi Sadeletirilmi ara kesit, gerek veya zahiri ara kesit erilerinin, izim kolayl olmas amacyla, dz izgi olarak izilmesidir. ekil 1.43.bnin sol tarafnda mil zerine alm bir kama kanalnn sada ise farkl aplardaki iki deliin oluturduu ara kesitlerin sadeletirilmi resimleri grlmektedir.

ekil 1.43: Gerek Ve Sadeletirilmi Ara Kesit izimi

1.13.1.3. Zahiri Ara Kesit izimi Ara kesiti meydana getiren kenarlar radysl (ke kavisli) ise ara kesit ke olarak grlmez. Bu durumda ara kesitleri dar (ince) izgilerle gstermek gerekir. nce izgilerle gsterilen ara kesitlere Zahiri Ara Kesit denir (ekil 1.44).
ekil 1.44: Zahiri Ara Kesit izimi

1.13.2. Simetrik Paralara Ait Grnler Yerden ve zamandan tasarruf etmek iin simetrik bir cismin grn veya grnlerinin tamam yerine, simetri eksenine gre yars, drtte biri ya da gerekli blm gsterilebilir. Simetriklik durumu; eksenin her iki ucuna, eksene dik ve birbirine paralel iki ince izgiyle izilerek belirtilir. Grn izgileri simetriklik ekseninin dna biraz tarlrsa simetriklik iareti olan ksa paralel izgiler izilmez. Resmin anlalmas zorlaacaksa simetriklik uygulamasndan vazgeilmelidir. ekil 1.45de tam simetrik dairesel bir parann drtte bir grn izilerek simetri eksenlerine ksa ince paralel simetri iaretleri eklenmitir. eklin sa tarafnda da simetri iaretinin hangi boyutlarda izilecei gsterilmitir.

30

ekil 1.45: Tam Simetrik Parann Ve Simetriklik aretinin izimi

ekil 1.46da yar simetrik dairesel bir parann yarm grnne ait izgiler simetri eksenlerinden bir miktar tarlarak izildiinden simetri iaretlerinin eklenmesine gereksinim kalmamtr.

ekil 1.46: Yar Simetrik Parann Simetriklik areti Konulmadan izimi

1.13.3. Uzun Paralarn Koparlarak izilmi Grnleri

Yerden kazanmak amacyla uzun paralarn zellii bozulmayacak ekilde bir veya birka yerinden koparlarak izimi yaplabilir. Eimli paralarn koparlarak gsterilmesinde, eik ksmlarn alar deitirilmeksizin ksaltlm olarak izimleri yaplabilir. Koparma, serbest elle veya zikzakl ince izgilerle gsterilmelidir. Zikzakl izgi, izgi kalnlnn kat kadar mesafede kenarlardan tamaldr (ekil 1.47).
ekil 1.47: Uzun Paralarn Koparlarak izilmi Grnleri

31

1.13.4. Yerinde Dndrlm Grnler Paralar en az grnle ifade etme yntemlerinden biridir. Ayn grne bitiik olacak ekilde farkl grn hakknda fikir verme ilemi de diyebiliriz. ekil 1.48de n grn izilmi olan dirsek parasnn st ksmnn ekli ve alt blgesinin dairesel biimi ile evredeki delik says hakknda yerinde dndrlm grn kullanlarak bilgi verilmitir.

ekil 1.48: Dirsek Parasnn Yerinde Dndrlm Grnleri

1.13.5. Ayrntl (Tamamlayc Aklama) Grnler Bir cismin imalat resminde aka gsterilemeyen veya llendirilemeyen ksmlarn, ereve izgisine alnarak ve byltme lei kullanlarak resme yakn, uygun bir yere izilmesine Ayrntl Grn denir. ereve (daire, elips veya dikdrtgen) izgisi, dar (ince) izgiyle izilmeli ve zerine harf yazlmaldr. Ayrntl resimler erevelenmi ksma yakn ve TS 3572ye uygun byltme leinde izilmelidir (ekil 1.49).

ekil 1.49: Silindirik Bir Parann Ayrntl Grn

1.13.6. Paralarn lenme, Birlikte (Bitiik) alma, evre ve Hareket Durumunu Gsteren Grnleri Yar mamul paralarn yzeyine yaplacak ilemleri grnlerde belirtmek iin ince iki noktal kesik izgi kullanlmaldr. ekil 1.50de yzeyi sonradan kaplanacak bir parann yar mamul resmi grlmektedir.
ekil 1.50: Yar Mamul Bir Parann Grn

32

Birlikte alan veya bitiik paralarn grnlerde belirtilmesi iin dar (ince) iki noktal kesik izgi kullanlmaldr. ekil 1.51de bitiik ve birlikte alan paralarn resmi grlmektedir.

ekil 1.51: Bitiik Paralarn Grn

Hareketli paralarn snr konumlarn grnlerde belirtmek iin dar (ince) iki noktal kesik izgi kullanlmaldr. ekil 1.52de boru anahtarnn kapal ekli verilmekle birlikte aznn en fazla ne kadar alabilecei dar iki noktal kesik izgilerle gsterilmitir. ekil 1.53te ise kanca eklindeki parann son haliyle birlikte biim verilmeden nceki durumu (dar iki noktal kesik izgiyle) gsterilmitir.

ekil 1.52: Boru Anahtarnn Snr Grn

ekil 1.53: Bir Parann lk Ve Son eklininGrn

33

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak grn karmak konusuna ait uygulama faaliyetini yapnz.

lem Basamaklar
malat yaplacak parann n grnn iziniz.

neriler
nl giymek alma disiplininize etki edeceinden ie odaklanmanz arttracaktr. izim ara ve gerelerinizin eksiksiz olmas performansnza olumlu etki edecektir. izim ara - gerelerinizin ve ortamnzn temiz olmas gzel rnlerin kmasn salayacaktr. izeceiniz parann llerine uygun resim kad seiniz ve resim masasna balaynz. Uygun seilmeyen ve kurallara gre resim masasna balanmayan katlar ziyan olacaktr. (Temel Teknik Resim dersi Geometrik izimler modlne baknz.) Resim masasna baladnz kada izeceiniz ereve, resmi gzel gsterecektir. Kadn alt blgesine, resim hakknda bilgi veren ksm olan antet iin yer ayrmalsnz (ekil 1.27 ve 1.28.a). Parann karakteristik zelliini en iyi ifade eden, en az kesik izgi verecek olan grn n grn olarak belirlemelisiniz. (Bu modln Grn karmann Kurallar konusuna baknz.) n grn olarak belirlediiniz blgeye dik olarak bak yn almalsnz (ekil 1.36.a). Dik aldnz bak ynne gre grdnz yzey n grn verecektir. n grn izerken grnmeyen yzeylerin de olabileceini ve bunlarn ince kesik izgilerle izilmesi gerektiini unutmaynz.

34

 Parann n grnne gre yeterli grnlerini iziniz.

n grn iin setiiniz bak ynne gre grn saysn tespit etmelisiniz. (Bu modln Grn karmann Kurallar konusuna baknz.) Eksik veya hatal belirlenerek izilen grnler, anlalamayan i paralarna ve retim bozukluklarna olabilir (ekil 1.35, 1.38 ve 1.39). Fazladan izilen her grn zaman, iilik ve malzeme kaybna sebep olabilir (ekil 1.29, 1.30, 1.31). izime balamadan nce, grn says ve eidine gre, kadnza yerleim plan yaparsanz sonradan hounuza gitmeyecek durumlarla karlamazsnz (ekil 1.28.a). Belirlediiniz grn eitlerini, kurallara uygun olarak, ilgili yerlere ncelikle ince izgilerle izerseniz kalc hatalar en aza indirmi olursunuz. nce izgilerle izdiiniz resmi koyulatrma ilemi yaparken TS 88-20 ISO 128-20 de verilmi olan izgi eitlerini kullannz. (Teknik Resim dersi Yaz, Rakam ve Dorular izmek renme faaliyetine baknz.) ekil 1.36y ve 1.37yi inceleyiniz. Parann ifade edilebilmesi iin yardmc ve zel grnler gerekiyorsa uygun bak dorultular alarak ve kurallar uygulayarak grnlerini izmelisiniz. (Bu modln Yardmc Grnlere htiya Duyulan Paralar ve zel Grnler konularna baknz.) Kadn alt blgesine yapacanz antet, resim hakknda bilgi veren ksm olacaktr. (ekil 2.18 ve Teknik Resim dersi Geometrik izimlermodlne baknz.) Grnlerin izimi bittikten sonra eksik ve hatalara kar resminizi kontrol etmelisiniz. Kontrolnz tamamladktan sonra kadnz resim masasndan dikkatlice sknz.

35

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

Aadaki testte oktan semeli 10 soru bulunmaktadr. Doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplaynz. Sreniz 10 dakikadr. S-1) Sinemada perdeye yansyan film, aadakilerden hangisi olarak nitelendirilebilir? a) zdm b) Kesit c) Kroki d) Perspektif

S-2) Teknik resimde, bir kpn izdmn izmek iin hangi metot kullanmaldr? a) noktal merkezi izdm b) Eik izdm c) Elenik dik izdm d) Dimetrik izdm

S-3) Diedri alnca .............. elde edilir. cmlesindeki noktal yere aadakilerden hangisi gelmelidir? a) Kesiti b) Epr c) Krokiyi d) Perspektifi S-4) Bir noktann izdm izilirken ykseklik mesafesi iin aadakilerden hangisi alnmaldr? a) Aralk b) Uzaklk c) Derinlik d) Kot

S-5) st grn hangi izdm dzlemine izilir? a) Aln b) Yatay c) Profil d) P1

S-6) Kalnl deimeyen sac para en az ka grnle ifade edilebilir? a) Bir b) ki c) d) Drt

S-7) Tam simetrik zellikte olan dairesel bir parann teknik resmi izilecektir. Bu durumda aadakilerden hangisinin yaplmas yeterli olur? a) Parann tamam izilmelidir. b) Parann 3/4' izilmelidir. c) Parann yars izilmelidir. d) Parann 1/4' izilmelidir

S-8) Uzun ve dar lama demirinin teknik resmi izilecektir. Bunun iin aadakilerden hangisinin yaplmas en uygundur? a) Yardmc grn izilmelidir. c) Paray kopararak izmelidir. b) Parann tamam izilmelidir. d) Dndrme metodu uygulamaldr.

36

S-9) Hareketli olan pensenin snr konumlarnn grnlerde belirtilmesi iin, hangi izgi tipinin kullanlmas gerekir? a) Dar noktal kesik izgi b) Dar iki noktal kesik izgi c) Geni noktal kesik izgi d) Geni iki noktal kesik izgi

S-10) Aada verilen grnlerin yzeylerini perspektife gre harflendiriniz.

38

PERFORMANS DEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME Aada perspektif resmi verilen Eik Yuva parasnn yeterli grnn iziniz. Bunun iin: Uygun izim ara ve gereleri kullannz. Paray en iyi ifade edebilmek iin gerekiyorsa yardmc grn iziniz.

Sreniz 60 dakikadr.

38

Grn karmak Faaliyet Ad Tekniine uygun olarak yeterli grn izebileceksiniz. Ama Ad ve Soyad AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. DEERLENDRME KRTERLER 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 nln giydiniz mi? izim ara ve gerelerini eksiksiz hazrladnz m? izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz m? Resim izecei standart kad masann zerine kurallara uygun olarak yaptrdnz m? Yaptrlan kada kurallara uygun olarak ereve ve antet izdiniz mi? parasnn eklini ve alma konumunu en iyi ifade eden bak ynn ve yeterli grn saysn belirlediniz mi? Seilen bak ynne gre yeterli grn veya grnleri genel hatlaryla kada yerletirdiniz mi? n grn kurallara uygun olarak ve eksiksiz ekilde izdiniz mi? n grne gre belirledii dier grn veya grnleri kurallara uygun olarak ve eksiksiz ekilde izdiniz mi? Grnleri izerken TS 88 de belirtilen izgi eitlerini kullandnz m? izim ilemini bitirdikten sonra kada zarar vermeden masadan skebildiniz mi? i istenilen srede bitirdiniz mi? leri tek bana yapabildiniz mi? EVET HAYIR

TOPLAM: DNCELER:

DEERLENDRME
Kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelisiniz. Uygulanamayan davrantan dier davrana gemek eksik renmeye neden olacaktr. Bunu nlemek iin uygulayamad davrana ait faaliyeti tekrar etmelisiniz.

39

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Teknik resim kural ve standartlarna uygun olarak kesit grn izebileceksiniz.

ARATIRMA
Evinizde bulunan bir meyveyi (karpuz, kavun, elma, armut, portakal vb.) bak yardmyla iki veya drt eit paraya blerek inceleyiniz. Ayrca kesit grn izmek konusunda ktphanelerden, internetten, makine retimi yapan iletmelerden bilgi alnz. Topladnz bilgileri teknik resim izim ortamnda arkadalarnzla tartnz. Ayrca evinizdeki eyalarn (effaf olamayan bardak, metal tencere, dolap vb.) kesit grnlerini izmeye alnz.

2. KEST GRN
2.1. Kesit Alma Kavramnn Tanm
Bir cismin kesildii varsaylarak, grnmeyen i ksmlarnn grnr olarak ifade edildii grnlere Kesit Grn denir. retimi yaplacak bir paann grnleri izildiinde i ksmlarda kalan grnmeyen yerlerin ince kesik izgilerle izildiini Grn karma renme faaliyetinde aklamtk. Grnmeyen bu detaylarn grnr hale getirilerek anlalr olmas ve llendirilebilmesi iin kesit alma ilemi yaplr. Bu ilem sadece hayalimizde yaplarak resme aktarlr. Yani gerek anlamda retimi yaplacak para kesilmemitir.

40

ekil 2.1 incelendiinde kesit alnmam olan n grnteki grnmeyen delik ve kanallar sa tarafta kesit alnarak grnr hale getirilmi ve daha anlalr olmas salanmtr. Kesit grnn kesilmi kabul edilen yzeyleri (Kesicinin parann et kalnln kestii yzeyleri) taranmtr. Kesicinin bo getii delik kanal vb. yzeylerse taranmamtr. Kesit alnmam n grnte stteki karenin d ksmda kalan alt izgisi kesit alnm n grnte grnmeyeceinden izilmemitir. st grnte parann kesilecei yzey bir eksen halinde (A-A) belirtilmitir. n grnte de hangi eksen boyunca (A-A) kesildii gsterilmitir.

ekil 2.1: Normal Ve Kesit Grnler

2.1.1. Temel Kesit Elemanlar Grnlerde kesit alma kavramnn daha iyi anlalmas iin temel kesit elemanlarnn bilinmesi gerekir. Trk Standartlar tarafndan Nisan 1993te yaynlanan Temel Kesit Elemanlar ekil 2.2de verilmitir.

41

ekil 2.2: Kesit Grnlerde Temel Elemanlar

Temel kesit elemanlar unlardr: 1. Kesit dzlemi (zdm dzleminde izgi grntsnde olacandan Kesit izgisi olarak gsterilir.) 2. Kesit yzeyidir.

42

2.1.1.1. Kesit Dzlemi Gsterilen cismi hayali olarak kesip ayrd varsaylan dzlemdir. Kesit dzlemleri; temel izdm dzlemlerine gre genellikle yatay ve dey konumludur. Birbirine ve saylarna gre paralel olduklar dzlemlerde saydam olarak kabul edildiklerinden izilmezler. ekil 2.2nin 1. srasnda yer alan perspektifte aln dzlemine paralel dey dzlemi alnarak cismin n grn kesit olarak izilmitir. 2. srasnda yer perspektifte yatay dzlemine paralel yatay kesit dzlemi alnarak cismin st grn olarak izilmitir. 3. srasnda yer alan perspektifte profil dzlemine paralel dey dzlemi alnarak cismin yan grn kesit olarak izilmitir. Kesit dzlemi grnlerde kesit izgisiyle gsterilerek adlandrlrlar (A-A, B-B vb. gibi). Kesit izgisi (TS 88-20/04) ular kaln noktal kesik izgi olarak teknik resimde izilirler. Kesit izgisinin kaln izgilerine dik oklar konularak bak yn yani kesit grnn izildii taraf gsterilir. Bak yn (kesit) oklar 15 al, kapal, byk harf yksekliinin 1,5 veya 2 kat kadar ve ular kesit izgisine deecek ekilde izilmelidir. ekil 2.3te kesit dzlemlerinin teknik resimde kesit izgisi olarak gsterilileri verilmitir. kesit alan kesit kesit

ekil 2.3: Kesit Dzleminin Grnlerde Kesit izgisi Olarak Gsterilmesi

2.1.1.2. Kesit Yzeyi Kesit dzleminin hayalimizde cismi kesmesi sonucu ortaya kan yzeydir. Hayalimizdeki kesicinin cismin et kalnlna deerek kestii yzeyler (kesit yzeyi) taranarak gsterilir. Hayalimizdeki kesici cismin zerinde bulunan delik, kanal vb. boluklardan kesmeden getii iin buralar taranmaz. Tarama izgileri ince izgilerle ve genellikle 45 ayla izilir. ekil 2.2de kesit yzeyleri grnlerin yannda ayrca gsterilmitir.

43

2.2. Kesit Grn eitleri

Kesit eitleri, kesit dzleminin says ve parann hangi ksmlarn kestii esas alnarak belirlenir. izilmi grnn tamam kesit grn ise Tam Kesit, izilmi grnn yars kesit grn, dier yars d ksmnn grnyse Yarm Kesit, izilmi grnn zerindeki bir ksm kesit olarak izilmise Ksmi Kesit olarak adlandrlrlar. ekil 2.4te kesit grn eitleri verilmektedir.

ekil 2.4: Kesit Grn eitler

2.2.1. Tam Kesit Cismin ilgili grnnn tamamnn kesit olarak izildii grne Tam Kesit denir. Drt eit olarak snflandrabiliriz: 1. Tek dzlemli tam kesit, 2. Paralel kademeli tam kesit, 3. Al dzlemle tam kesit, 4. Profil kesittir. Drt eit tam kesitte kendi arasnda ayrlmtr. leride bu konular ilenirken eitleri ayrca aklanacaktr.

44

2.2.1.1. Tek Dzlemli Tam Kesit Tek dzlemle meydana gelen tam kesitin anlalabilmesi iin ekil 2.5i incelemeliyiz. 1. aamada, iki grn verilen parann nden grnnn kesit olarak izilmesi iin kesit dzleminin aln grlmektedir. 2. aamada, kesit dzlemi parann perspektifinin ortasndaki simetri ekseninden geirilmitir. Kesilen parann n ksm karlarak grn izilecek kesit yzeyi elde edilmitir. 3. aamada, aln izdm dzlemine nden grnn kesit alnm resmi izilmitir. 4. aamada ise parann n grn tam kesit halinde izilirken st grn kesit alnmadan izilmitir. Kesit dzlemlerinin harfleri yazlp oklar yaplarak ilem tamamlanmtr.

45

ekil 2.5: Tek Dzlemli Tam Kesit Grnn izim Aamalar

Simetrik paralarda, simetri ekseninden geirilen kesit dzleminin konumu aka anlalyorsa bu kesit dzlemi zellikle belirtilmez. ekil 2.6nn yan grn tam kesit olarak izilmitir. Bu parann nden veya stten grnnn ortasndan geen dey simetri eksen izgisi kesit dzleminin getii yer olduundan kesit dzlemi zellikle belirtilmemitir.

46

Simetrik olmayan paralara ait grnlerde kesit dzleminin getii yer mutlaka gsterilmelidir. ekil 2.6nn st grn tek dzlemli tam kesit olarak izilmitir. Bu parann nden grnnde kesit dzleminin getii yer zellikle belirtilmi ve isimlendirilmitir.

ekil 2.6: Kesit Dzleminin Hangi Durumlarda Gsterileceine Ait rnek

2.2.1.2. Paralel Kademeli (Kaydrlm) Tam Kesit Paralar zerindeki baz kesit yzeyi varm gibi dnlr. delik ve kanallar ayn eksende bulunmayabilir. Bu durumdaki paralarn kesit grnleri izilirken kesit dzlemi kademeli olarak alnr. Birbirine paralel iki ve daha fazla dzlemle paralarn kesilmesi sonucu elde edilen grnlere paralel kademeli (kaydrlm) kesit denir. ekil 2.7de kademeli kesite ait kesme olay amal olarak verilmitir. ekil dikkatlice incelendiinde kesit dzlemlerinin getii yerler ve n grnn kademeli kesit olarak elde edilii rahatlkla anlalacaktr. Ayrca 1. ve 2. kesit dzlemleriyle kademeli kesilen parann ilgili kesit yzeylerinde ke oluur. Kademeli kesitlerde bu ke, grnte izilmeyerek tek bir

ekil 2.7: Paralel Kademeli Tam Kesitin Aamalar

47

kademeli kesit grn iin kesit dzleminin paray nasl kestii belli oluyorsa, kesit dzleminin kaln izgisi, oklar ve harfler gsterilmeyebilir (ekil 2.8).

ekil 2.8: Kademeli Kesit Dzleminin Kaldrlmas

Paralel kademeli tam kesit dzlemleri ortak bir eksen izgisi zerinde kademe yaptnda bu eksen zerinde boluk varsa kesit grnteki eksende tarama izgileri kaydrlmaldr (ekil 2.9). Kaydrmadan dolay yanl anlamalar sz konusu olabilecekse kaydrma ilemi yaplmayabilir.

ekil 2.9: Kademeli Kesitte Tarama izgilerinin Kaydrlmas

2.2.1.3. Al Dzlemle Tam Kesit Paralarn biimi ve zerindeki boluklar ana eksene gre bir a altnda bulunabilir. Bu durumda olan paralar iin kesit dzlemi al olarak alnabilir. ki farkl ekilde alnabilecek al tam kesitler: 1. Dndrlm kesit, 2. Eik kesit dzlemli kesittir. Dndrlm Kesit Al konumda bulunan parann belirli bir blmndeki eksen zerinde kesit dzlemi alnr. Bu kesit dzlemi belli bir merkeze gre dndrlerek paraya ait eik ksm

48

izdm dzlemlerine paralel konuma getirilir. Kar izdm dzlemine tanan dndrlm blmn kesit grn izilir. ekil 2.10da st grnnn belli bir ksm aln-yatay katlama izgisine al konumda olan bir parann dndrlm kesitinin izim aamalar verilmitir.

ekil 2.10: Dndrlm Kesitin Aamalar

Flan gibi yuvarlak paralarda delikler, kesit dzlemlerinde dndrlm olarak gsterilmelidir. Bu durumda kesit dzlemlerinin belirtilmesine gerek yoktur (ekil 2.11).

49

ekil 2.11: Flan Gibi Paralarn Dndrlm Kesit rnei

ekil 2.12: Eik Kesit Dzlemli Tam Kesit

Eik Kesit Dzlemli Tam Kesit

Al ayrtlara sahip paralarn eik kesit dzlemiyle tam kesit resimleri ekil 2.12deki izilmelidir. Eik olan dzlem alan kesitte izdm olarak gsterilmeli ancak tek para olduu iin dzlemlerin deiim noktalar kesit grnte gsterilmemelidir. Tarama yn ve aral deimemelidir. 2.2.1.4. Profil Kesit Uzunluu kesitine gre fazla olan paralarn (Mil, profil demir, destek, takviye kanad vb.) ana eksenine veya uzun yzeyine dik olarak kesilmesiyle profilini gsteren kesitin elde edilmesine Profil Kesit denir. ki eit profil kesit vardr: 1. Yerinde dndrlm profil kesit, 2. Tanm profil kesittir.

Yerinde Dndrlm Profil Kesit

Parann eksenine dik kesilip 90 dik dndrlerek temel grnn bulunduu yerde izilen kesit grnlerdir. ekil 2.13te yerinde dndrlm profil kesitlere ait rnekler verilmitir. Parann zerine izilen bu kesitler ince izgilerle izilip taranmaldr.

ekil 2.13: Yerinde Dndrlm Profil Kesit

Tanm Profil Kesit

Uzunluu kesitine gre fazla olan paralarn (Mil, profil demir, destek, takviye kanad vb.) ana eksenine veya uzun yzeyine dik olarak kesilip profil kesitini uygun bir yere tayarak izmeye Tanm Profil Kesit denir

50

ekil 2.14te eik konumda bulunan paralarn simetrik zelliinde olan profil kesitleri, eiklie dik kesilerek izilmitir. Profil kesit uygun bir yere ayn ada veya eim as kadar dndrlerek izilebilir. Profil kesit byk harflerle adlandrlmal, dndrme yn ve as yanna yazlmaldr.

ekil 2.14: Eik Paralarn Tanm Profil Kesiti

ekil 2.15te bir milin eitli yerlerinden tanm profil kesitler alnm ve hemen alt taraflarna resimleri izilmitir. Bu tip simetriklik zelliine sahip paralarn profil kesitleri izildiinde kesit dzleminin oklarn koymak yeterli olur.

ekil 2.15: Milin Tanm Profil Kesiti

2.2.2. Yarm Kesit Bir parann grnnn yarsnda iini yarsnda da dn anlatabilen kesitlerdir. Cismin zerinde bulunan simetri ekseninden kesildii varsaylarak grnn sa veya alt tarafnda i ksm, sol veya st tarafnda ise d ksm hakknda fikir sahibi olunur. Yarm kesitin izimi srasnda parann drtte birinin (1/4) kesilip atld kabul edilir. ekil 2.16da yarm kesite ait izim aamalar verilmitir. Kesme ilemi hayali olarak

51

yapldndan 1. kesit dzleminin izgi grnts kesit grn zerinde izilmez. Ayrca parann simetrik olmas nedeniyle yarm kesit grnn sol veya alt tarafna izilen d ksmda grnmeyen yzeylere ait kesik izgiler izilmez.

ekil 2.16: Yarm Kesitin Aamalar

Yarm kesitlerde kesit dzlemlerine ait oklar ve harfler gsterilmez. Eksen izgisi zerinde kenar varsa geni izgiyle gsterilmelidir (ekil 2.17).

52

ekil 2.17: Yarm Kesit iziminde Eksen zerinde Bulunan Kenarlar

ekil 2.18 de yarm kesit olarak tek grnte ifade edilmi cam tencere kalbnn resmi verilmitir.

ekil 2.18: Cam tencere Kalbna Ait Yarm Kesit Resmi

2.2.3. Ksmi Kesit Bir cismin aklanmas istenen ksmnn kesit olarak izildii grnlerdir. ki eittir: 1. Koparlm kesit, 2. Blgesel kesit. 2.2.3.1. Koparlm Kesit Kesit olarak gsterilmesi istenen ksmn koparlmasyla elde edilir. Resim zerinde koparma ilemi genellikle serbest el izgisiyle gsterildiinden kesit dzlemi belirtilmez. ekil 2.19da bir parann nden grnnde aklanmas istenen ksmn koparlm kesitine ait aamalar gsterilmitir.

53

ekil 2.19: Koparlm Kesitin Aamalar

Koparlm kesitlere ait snr izgileri TS 88-20/01de belirtilen serbest el veya zikzak izgi eklinde izilmelidir (ekil 2.20).

ekil 2.20: Koparlm Kesitin Snr izgileri

2.2.3.2. Blgesel Kesit Ait olduu grn gz nne alnmadan sadece bir blgenin kesit olarak gsterildii ksmi kesit eididir. Kesit yzeylerinin tamam izilmedii iin snrlama izgileri belirtilmez. ekil 2.21de bur zerindeki yalama deliinin blgesel kesiti bytlerek izilmitir.

54

ekil 2.22de ise bir parann zerinde ayn eksende olmayan iki boluun blgesel kesitleri alnarak kesit dzlemlerinin adlar yazlmtr.

ekil 2.21: Blgesel Kesitin Aamalar

ekil 2.22: Farkl ki Ksmn Blgesel Kesitleri

2.3. Kesit Alma Kurallar

Bu modl ierisinde aklanan Grn karma ve Kesit Grn renme faaliyetlerine ek olarak aada verilecek bilgilerle kesit alma kurallar meydana gelecektir. 1. Teknik resimde kesit alnan yzeyleri belirtmek amacyla tarama ilemi yaplr. Tarama, kesit alnan parann malzemesini belirten yzey ekillendirmesidir. Tarama kurallar TS 5319 numaral standartta verilmitir. Kesit yzeyleri genellikle malzeme cinsi gz nne alnmadan ekil 2.23de gsterildii gibi eit aralkl ince tarama izgileriyle U modeli taranmaldr. U modeli tarama izgilerinin kalnlklar TS 88-20/ISO 128-20/ubat 2000/01-dar standardnda belirtilmitir. Buna gre ana izgi kalnl 0,5 mm ise tarama izgileri 0,25 olmaldr. 2. Tarama izgileri T cetveli ve gnye yardmyla izilir (ekil 2.23).

ekil 2.23: Kesit Taramalarnn U Modeli izilmesi

3. Tarama izgileri, taranacak yzeyin ana kenar veya eksenine gre 45lik ayla izilir. Baz zel durumlarda tarama izgisi 30 veya 60 ayla izilebilir (ekil 2.24).

55

ekil 2.24: Kesit Taramalarnn Alar Ve Ynleri ekil 2.25:ki Grn Kesit izilmi i Bo Para

4. ki veya daha ok grn kesit olarak izilmi ii bo paralarn tarama izgileri ayn ynde ve aralkta izilir. Boluklar taranmazlar (ekil 2.25). 5. Tarama izgileri eit aralkl izilmelidir. Aralklar, taranacak yzeyin byklne gre belirlenir. Kk paralardaki tarama aralklar 1 mmden az olmamaldr. Byk paralarn kesit yzeyleri 5 mm aralkla taranabilir. En ok tercih edilen tarama aral 2-3 mmdir (ekil 2.26).

ekil 2.26: Tarama izgilerinin Aralklar

56

6. Byk yzeylerin kesitlerinde zaman kazanmak ve estetik grnt elde etmek iin, yzeyi snrlayan ana izgilerin yalnzca evresi taranr (ekil 2.27). 7. nce paralarn kesit yzeyleri kk olduu iin tarama izgileri grlmeyebilir. Byle durumlarda kesit yzeyi karalanr veya uygun bir sembolle gsterilir. Montaj resimleri sembolle gsterilen paralar ayn tip yzeylere sahipseler aralarnda en az 0,5 mm boluk braklmaldr (ekil 2.28).

ekil 2.27:Byk Cisimlerin Taranmas

ekil 2.28:nce Yzeyli Cisimlerin Karalanma rnei

8. Birbirine taklm (monte edilmi) paralarn kesit resimlerinde paralarn ayr ayr olduunu belirtmek iin farkl ynlerde ve kesit yzeyinin byklne gre farkl aralklarda taramak gerekir. Montaj resminde birden fazla grn varsa her parann tarama izgileri her grnte ayn yn ve aralkta olmaldr (ekil 2.29).

ekil 2.29: Montaj Resimlerinde Kesit Taramalar

9. Kesit dzleminin arkasnda kalan ksmlara ait kesik izgiler izilmez. Cismin anlatm iin kesik izgi izmek gerekiyorsa ekil 2.30dakine benzer yol takip edilmelidir.

57

ekil 2.30: Kesit Dzleminin Arkasnda Kalan Blgedeki Kesik izgiler

10. Kesit dzleminin nnde kalan ksmlar izilmez. Cismin anlatm iin kesit dzleminin nnde kalan ksmlar belirtmek gerekiyorsa ince iki noktal kesik izgi kullanmaldr (ekil 2.31).

ekil 2.31: Kesit dzleminin nnde Kalan Blgenin Gsterilmesi

11. Baz makine paralar, kesit grne anlam kazandrmak iin kesilse dahi kesilmemi gibi dnlerek taranmazlar. Miller, cvatalar, somunlar, rondelalar, pimler, perinler, kamalar, kasnak kollar, takviye kanatlar, rulmanlar, makaralar, zincir baklalar, diler vb. makine elemanlar boylamasna kesildiklerinde taranmazlar. Ancak enine kesildiklerinde taranrlar (ekil 2.32).

58

ekil 2.32: Kesit alndnda Kesilmemi Gibi Gsterilen Makine Elemanlar

12. Kat, sv, gaz, tabii malzemelerle, metal ve plastikten yaplan paralarn kesilen yzeylerine ait tarama modelleri ekil 2.33de topluca verilmitir. Tarama iin tamamlayc bilgi veya kimyasal forml yazlabilir.

59

ekil 2.33: Malzemeleri Belirten Kesit Yzeyine Ait Taramalar

60

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak kesit grn izmek konusuna ait uygulama faaliyetlerini yapnz.

lem Basamaklar
mal edilecek parann yeterli grnn iziniz.

neriler
nl giymek alma disiplininize etki edeceinden ie odaklanmanz arttracaktr. izim ara ve gerelerinizin eksiksiz olmas performansnza olumlu yansyacaktr. izim ara - gerelerinizin ve ortamnzn temiz olmas gzel rnlerin kmasn salayacaktr. izeceiniz parann llerine uygun resim kad seiniz ve resim masasna balaynz. Uygun seilmeyen ve kurallara gre resim masasna balanmayan katlar ziyan olacaktr. (Temel Teknik Resim dersi Geometrik izimler modlne baknz.) Resim masasna baladnz kada izeceiniz ereve, resmi gzel gsterecektir. Kadn alt blgesine, resim hakknda bilgi veren ksm olan antet iin yer ayrmalsnz (ekil 1.27 ve 1.28.a). Parann karakteristik zelliini en iyi ifade eden grn n grn olarak belirlemelisiniz. (Bu modln Grn karmann Kurallar konusuna baknz.) n grn iin setiiniz bak ynne gre yeterli grn saysn tespit etmelisiniz. (Bu modln Grn karmann Kurallar konusuna baknz.) Eksik veya hatal belirlenerek izilen grnler anlalamayan i paralarna ve retim bozukluklarna neden olabilir (ekil 1.35, 1.38 ve 1.39). Gereksiz yere fazladan izilen grnler ise zaman, iilik ve malzeme kaybna sebep olabilir. (ekil 1.29, 1.30, 1.31). izime balamadan nce, grn says ve eidine gre, kadnza yerleim plan yaparsanz sonradan hounuza gitmeyecek durumlarla karlamazsnz (ekil 1.28.a). Yeterli grnleri kurallara uygun olarak ilgili yerlere ncelikle ince izgilerle izerseniz kalc

61

hatalar en aza indirmi olursunuz. ekil 1.36y ve 1.37yi inceleyiniz. Kesit dzlemini grnler zerine Hangi grnlerin hangi eit kesit olarak iziniz. izilmesi gerektiine karar vermelisiniz. Kesit olarak izilmesini kararlatrdnz grn iin kesit dzlemi belirlemelisiniz. Belirlediiniz kesit dzlemini TS 88-20/04geni standardna gre ilgili grn zerinde gerekiyorsa kesit izgisi olarak izmelisiniz (ekil 2.3). Alnan kesit dzlemine gre kesit Kesit eidini, kesit izgisini ve kesiti izilecek grnleri iziniz. grn dikkate almalsnz. Kesit izgisinin nnde kalan ksmlar grnr olarak izmeye dikkat etmelisiniz. Kesit izgisinin arkasnda kalan ksmlar gremeyeceiniz iin izmemelisiniz. izdiiniz kesit grnlerin et kalnlklarn TS 88-20/ISO 128-20/ubat 2000/01-dar standardna ve U modeline gre taramalsnz (ekil 2.22 ve 2.23). Bu modln Kesit Alma Kurallar konusuna baknz. nce Kesit grnlerin zerine kesit izgilerle izdiiniz kesit resmi dzlemlerinin isimlerini yaznz. koyulatrrken TS 88-20 ISO 128-20 de verilmi olan izgi eitlerini kullannz. (Teknik Resim dersi Yaz, Rakam ve Dorular izmek renme faaliyetine baknz.) Kesit resmin zerine gerekiyorsa kesit dzlemlerinin isimlerini yazmalsnz. Kadn alt blgesine yapacanz antet, resim hakknda bilgi veren ksm olacaktr. (ekil 2.18 ve Teknik Resim dersi Geometrik izimlermodlne baknz.) Kesit grnlerin izimi bittikten sonra eksik ve hatalara kar resminizi kontrol etmelisiniz. Kontrolnz tamamladktan sonra kadnz resim masasndan dikkatlice sknz.

62

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME Aadaki testte oktan semeli 8 soru bulunmaktadr. Doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz 10 dakikadr. S-1) Bir cismin grnmez yzeylerini grnr hale getirmek iin ne yapmaldr? a) Perspektif izmelidir. b) Kesit almaldr. c) Kroki izmelidir. d) Merkezi izdm izmelidir.

S-2) Kesit grn izilirken cismi hayali olarak kesen .............. dzlemi belirtilir Cmlesindeki noktal yere aadakilerden hangisi gelmelidir? a) Kesit b) Yzey c) izgi d) Grn

S-3) Aadakilerden hangisi Tam kesit eidi olarak izilemez? a) Tek dzlemli b) Paralel kademeli c) Al dzlemli d) Ksmi

S-4) Grn izilecek parann zerindeki boluklar ana eksene gre bir a altnda ise bu para iin aadaki kesit trlerinden hangisini uygulamas doru olur? a) Tek dzlemli tam kesit b) Yarm kesit c) Dndrlm kesit d) Blgesel kesit

S-5) Ebru Hanm, parann grn zerine profilini anlatan kesit grn izmitir. Bu kesitin ad aadakilerden hangisidir? a) Yerinde dndrlm kesit b) Yarm kesit c) Kademeli kesit d) Koparlm kesit

S-6) Simetrik bir parann yarsnda iini yarsnda dn gstermek iin aadaki kesit eitlerinden hangisi kullanmaldr? a) Tam b) Yarm c) Kademeli d) Dndrlm

S-7) Grn izilecek parann zerinde ufak bir ksm grnmyorsa bunun iin uygulanmas gereken en uygun kesit eidi aadakilerden hangisidir? a) Tam c) Kademeli b) Yarm d) Koparlm S-8) izilen kesit grnteki dolu yzeyler ka derece ayla taranmaldr? a) 120 b) 180 c) 45 d) 90

63

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI
CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. a c b d b a d c b

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI CEVAP ANAHTARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz yantlar cevap anahtaryla karlatrnz. Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz belirleyiniz. Yanl cevaplandrdnz sorularla ilgili konular tekrar inceleyip renmeye alnz. o Kaynak veya yardmc ders kitaplarndan faydalannz. o Ktphanelerden, internetten veya makine teknolojisi alannda retim yapan iletmelerden aratrma yapnz. o renme faaliyetiyle ilgili olarak retmeninizden yardm alnz.

b a d c a b d c

64

PERFORMANS DEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME Aada perspektif resmi verilen Pabu parasnn yeterli ve kesit grnlerini iziniz. Uygun kat seiniz. En az grnle paray ifade etmeye alnz. Belirlediiniz kesit dzlemini dikkate alarak grnen ayrtlar izip grnen ayrtlar taraynz. Sreniz 60 dakikadr.

65

Faaliyet Ad: Ama: Ad ve Soyad:

Kesit Grn izmek. Teknik resim kural ve standartlarna uygun olarak kesit grn izebileceksiniz.

AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini doldururken bir arkadanzdan yardm alabilirsiniz. Aada listelenen davranlarn her birini yapp yapmadnz gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz. DEERLENDRME KRTERLER nln giydi mi? izim ara-gerelerini eksiksiz hazrlad m? izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn salad m? Teknik resim izecei standart kad, masann zerine kurallara uygun olarak, yaptrd m? Yaptrd kada, kurallara uygun olarak, ereve ve antet izdi mi? parasnn eklini ve alma konumunu en iyi ifade eden bak ynn ve yeterli grn saysn belirledi mi? Seilen bak ynne gre yeterli grn veya grnleri genel hatlaryla kada yerletirdi mi? Hangi grnn ne eit kesit grn olarak izilmesine karar verdi mi? Kesit olarak izilmesini kararlatrd grn veya grnler iin kesit dzlemi belirledi mi? Belirledii kesit dzlemini TS 88-20/04-geni standardna gre ilgili grn zerinde gerekiyorsa kesit izgisi olarak izdi mi? Kesit dzlemine gre ve TS 10849 numaral standard dikkate alarak kesit grn eksiksiz olarak izdi mi? izdii kesit grnlerdeki paraya ait et kalnlklarn TS 88-20/ISO 128-20/ubat 2000/01-dar standardna ve U modeline gre tarad m? Grn izerken TS 88-20 ISO 128-20de verilen izgi eitlerini kulland m? izdii kesit grn zerine gerekiyorsa kesit dzlemlerinin isimlerini yazd m? EVET HAYIR

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

66

15 16 17 18

Grnlerin izimi bittikten sonra eksik ve hatalara kar son kontrol yapt m? Kontrol bitirdikten sonra kad resim masasndan dikkatlice skt m? leri tek bana yapabildi mi? i istenen srede bitirebildi mi?

TOPLAM: DNCELER:

DEERLENDRME
Kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelisiniz. Uygulanamayan davrantan dier davrana gemek eksik renmeye neden olacaktr. Bunu nlemek iin uygulayamad davrana ait faaliyeti tekrar etmelisiniz.

67

MODL DEERLENDRME
Aada perspektif resmi verilen Yatak gvdesi parasnn yeterli ve kesit grnlerini iziniz. Uygun kat seiniz. En az grnle paray ifade etmeye alnz. Belirlediiniz kesit dzlemini dikkate alarak grnen ayrtlar izip et kalnlklarn taraynz. Sreniz 90 dakikadr.

68

Modln Ad: Ama:

Grn karma Gerekli ortam salandnda bu modl ile teknik resim kural ve standartlarna uygun olarak makine paralarn imalat iin yeterli grnlerini karabileceksiniz.

Ad ve Soyad:

AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki dereceleme leini retmeniniz dolduracaktr. Sadece ilgili alan doldurunuz. Aada listelenen davranlar rencide gzleyemediyseniz (0), zayf nitelikte gzledinizse (1), orta dzeyde gzlediyseniz (2) ve iyi nitelikte gzledinizse (3) rakamnn altndaki ilgili kutucua X iareti koyunuz. GZLENECEK DAVRANILAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 nln giyme. Gerekli izim ara-gerelerini eksiksiz hazrlama. izim ara gerelerinin ve ortamn temiz olmasn salama Standart kad resim masasna kurallara uygun olarak yaptrma. Yaptrd kada, kurallara uygun olarak, ereve antet izme. parasnn eklini ve alma konumunu en iyi ifade eden bak ynn ve yeterli grn saysn belirleme. Seilen bak ynne gre yeterli grn veya grnleri genel hatlaryla kada yerletirme. Kesit alnmas gereken grn ve kesit eidini belirleme. Kesit olarak izilmesine karar verdii grn veya grnler iin kesit dzlemi belirleme. Belirledii kesit dzlemini TS 88-20/04-geni standardna gre ilgili grn zerinde gerekiyorsa kesit izgisi olarak izme. Kesit dzlemine gre ve TS 10849 numaral standard dikkate alarak kesit grn eksiksiz olarak izme. Kesit grnlerini izdii paraya ait et kalnlklarn TS 88-20/ISO 128-20/ubat 2000/01-dar standardna ve U modeline gre tarama. Grn izerken TS 88-20 ISO 128-20de verilen izgi eitlerini kullanma. izdii kesit grn zerine gerekiyorsa kesit dzlemlerinin isimlerini yazma. DEER LE 0 1 2 3

69

15 16 17 18

Grnlerin izimini bitirdikten sonra eksik ve hatalara kar son kontrol yapma. Kontrol bitirdikten sonra kad resim masasndan dikkatlice skme. leri tek bana yapabilme. i istenen srede bitirebilme.

TOPLAM: DNCELER:

DEERLENDRME
renci derecelendirme lei listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Hangi davrantan 0 ve 1 deer leini iaretlediyseniz o konuyla ilgili faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

MODL DEERLENDRME
Alm olduunuz eitimle Grn karma izimi yntemlerini renmi oldunuz. Edindiiniz bu bilgi ve tecrbeleri Makine Teknolojisi alannda retim yapan bir iletmede alarak pekitirebilirsiniz. Size verilen i parasnn yeterli ve kesit grnlerini izebilmelisiniz. Anlayamadnz bir nokta olursa konuyla ilgili faaliyeti tekrar ediniz. Bilgi ilenmezse zamanla krelir. leyen demir paslanmaz. Performans testindeki ilemleri yapabilirseniz bu modl baaryla tamamlarsnz. Bylece bu modlle ilgili tam renmeyi salayarak dier modle geebilirsiniz. Farkl i paralar zerinde modle ait konular ilemeniz bilgilerinizin pekimesini ve baarnzn artmasn salayacaktr. lme sorular ve performans testinden baarl olamazsanz bu modl tekrar etmeniz sizin iin daha yararl olacaktr.

70

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
Arslan Mehmet, Uygulamal Teknik Resim. stanbul: Arslan Yaynclk, 2002. ark Mahmut, Teknik Resim. Isparta: 2003. Dede Tark, Frn erisinde ve Mutfakta ok Amal Kullanlabilen Cam Kaplarn (Borcam) Kalplarnn retim Aamalar ve Bilgisayar Destekli Tasarm. Marmara niversitesi, stanbul: Yksek Lisans Tezi, 1997. Efeolu Mustafa, Yksel Karata ve Mehmet Konar, Makine Ressaml Atlye ve Teknoloji I Temel Ders Kitab. stanbul: MEB, Birinci Bask, Serler Basm, 2003. zilingir Nail ve en, . Zeki, Teknik Resim Temel Bilgiler. stanbul: Ege Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, 2002. zilingir Nail ve en, . Zeki, Temel Teknik Resim. stanbul: Ders kitaplar Anonim irketi, 1994. Trk Standartlar Enstitsnn konularla ilgili standartlar.

71