GEORGE THOMSON Marxtan Mao Zedunga Devrimci Diyalektik zerine

http://genclikcephesi.blogspot.com tarafndan taranmtr.

NDEKLER KISALTMALAR NSZ Birinci Blm: Proletarya Diktatrl 1. i Snf ktidar 2. Snf Mcadelesinin Srdrlmesi 3. deolojik Mcadele 4. "Sol" ve Sa Oportnizm kinci Blm: Burjuva Devriminden Proletarya Devrimine 1. Modern Toplumda Snflar Arasndaki likiler 2. Rusya Devrimi 3. in Devrimi nc Blm: Proletarya ve Kyllk 1. Proletaryann nder Rol 2. ti-Kyl ttifak "3. Kylln Farkllamas 4. Lmpen Proletarya 5. Bat Proletaryas Drdnc Blm: Ulusal Sorun 1. Modern Toplumda Ulus 2. Uluslarn Kendi Kaderlerini Belirleme 59 3. Ulusal Kurtulu Savalar 4. Ulusal zerklik mi. Blgesel zerklik mi? 5. Ulusal Kltr ve Uluslararas Kltr 9 11 13 13 18 20 23 28 28 31 37 41 41 43 46 50 51 55 55 Hakk 60 63 67

Beinci Blm: Tek lkede Sosyalizm 1. Marx'in Srekli Devrim Teorisi 2. Ekim Devrimi'nin Zaferi 3. Eit Olmayan Gelime 4. Dou'da Devrim

70 70 74 77 79 Douglas Garman'n ansna (1903-1966)

Altnc Blm: Parti 83 1. Paris Komn'ndcn karlan Dersler 83 2. Yeni Tr Bir Parti 85 3. nc Parti 87 4. Demokratik Merkeziyetilik 89 5. Kitlelerden Kitlelere 93 Yedinci Blm: ilk Sosyalist Devlet 99 1. Proletarya Devrimi 99 2. Sosyalizmin nas 102 3. "Sol" ve Sa Sapmalar 104 4. Yeni Burjuvazi 110 5. Kltr Devriminin Gereklilii 115 6. Sosyalist Toplumda Snf Mcadelesi 118 7. Yeni Revizyonizm 124 Sekizinci Blm: Proleter Kltr Devrimi 1. Ulusal Kurtulu 2. elimelerin Ele Alnmas 3. Kapitalist Yol 4. Kitlelerin Ynetime Katlmas 141 5. Devrim ve retim 6. Komnist Emek KAYNAKA 129 129 132 136 144 147 153

KISALTMALAR Bu eser, temelde, alntlar zerine kurulu olduundan, kaynaklarn belirtilmesi elbette ok nemli. Ama George Thomson'un kaynaklar doal olarak proletaryann be byk retmeninin temel eser ve yazlarnn ingilizce evirilerine dayanyor. Bunlarn tm henz dilimize evrilmediinden ve evrilmi olanlarn bir blmnn Jngilizceleri de baz farkllklar gsterdiinden, biz evirimizde Thomson'un ngilizce kaynaklarn temel aldk. Dolaysyla, Thomson'un yapt ksaltmalar da ngilizce olarak braktk. Yalnz, parantez iinde Trkelerini verdik. Tek tek eserlerin ve yazlarn adlar kitabn sonunda ayrntl bir biimde sunulmutur. HE More on the historical experience of proletarian dictatorship (Bir Kere Daha Proletarya Diktatrlnn Tarihi Tecrbesi zerine). LCW Lenin, Collected Works (Lenin, Toplu Eserler). ME Marx and Engels, Selected Works (Marx ve Engcls, Seme Eserler). MEG Marx and Engels, The German deology (Marx ve Engcls, Alman deolojisi). MEP Engels, The Peasant war in Germany (Engels, Almanya'da Kyl Sava). MER Marx and Engels, On religion (Marx ve Engels, Din zerine). MFE Mao Tsetung, Four essays on philosopy (Mao Zcdung, Felsefe zerine Drt Yaz). MQ hotations from Chairman Mao Tsetung (Bakan Mao Zedung'dan Seme Szler). MSW Selected Works of Mao Tsetung (Mao Zedung, Seme Eserler). 9

PR Mao Tsetung and Others Quoted in Peking Review (Mao Zedung'un Peking Revievv'dcn aktarlan yazlar). SCW Stalin, Works (Stalin, Eserler). SL Stalin, Leninism (Stalin, Leninizm). SMT The Moscovv Trial and two speeches by Stalin (Moskova Durumas ve Stalin'in iki Konumas). SP Stalin, Economic problems of socialism (Stalin, Sosyalizmin ktisadi Sorunlar).

NSZ Bu eser, 1917 Rusya Devrimi ve 1949 in Devrimi zerine Marksist bir incelemedir. nceleme, dnya sosyalist devriminin birbiri ard sra gelen iki aamas olarak bu iki devrimin birliini ve srekliliini ortaya koyacak bir biimde dzenlenmitir. Rusya Devrimi ile in Dcvrimi'nin dayandklar ortak teorik temel, Marksist klasiklerden, zellikle de Lenin'in ve Mao Zedung'un yazlarndan yaplan kapsaml alntlarla gzler nne serilmitir. Bu alntlar, okurun, bu iki devrimi, nderlerinin dncelerinden izleyebilmesini mmkn klmakla ve ayn zamanda diyalektik ve tarihi materyalizmin temel ilkelerine girebilmesini salamaktadr. nk bu teori, ancak barndan doup byd ve en eksiksiz ve en duru anlatmn bulduu devrimci mcadelelerin nda kavranabilir. Bu kitap, Marksist eitimini kendisine borlu olduum Douglas Garman'n ansna adanmtr. Britanya Komnist Partisi'nin lke apnda eitim rgtleyicisi olan Douglas Garman, lkenin drt bir bucandan gelen sanayi iilerinin renim grdkleri bir Parti okullar a yaratmtr. Bu okullarda hem Douglas Garman kendisi, hem de onun esiz denetimli tartma yoluyla retim yntemiyle yetitirdii bakalar ders vermitir. Douglas Garman, bu almasn, 1950 ylnda Parti ynetimiyle anlamazla derek brakmtr. Bu anlamazln nedeni, Garman'n daha bandan kar kt ngiliz Sosyalizmi Yolu biimindeki revizyonist izgidir. Geri Douglas Garman bu revizyonist izgiye kar verdii mcadelede yenik dt; ama onun Parti okullarnda yetien biroumuz, onun devrimci diyalektik zerine derslerini hibir zaman unutmadk ve bu da, bugn devrimci yolun hangisi olduunu kavramamz salad. Birmingham, 1971 George Thomson
II

BRNC BLM PROLETARYA DKTATRL tgi snfnn devrimde ataca ilk adm, proletaryay egemen snf durumuna ykseltmek, demokrasi savasn kazanmaktr. Komnist Partisi Manifestosu 1. i Snf ktidar Lenin yle diyordu: "Yalnzca snf mcadelesini kabul edenler, henz Marksist deildirler... Ancak snf mcadelesini kabul etmeyi proletarya diktatrln kabul etmeye vardran bir kimse Marksisttir. Marksist ile sradan kk (ayn zamanda byk) burjuva arasndaki en derin ayrm oluturan ey budur. Marksizmin gerekten kavranp kavranmad, kabul edilip edilmedii bu denektanda snanmaldr." (LCW.25.411.) Grld gibi, Lenin, bir Marksisti tanmlarken bile proletarya diktatrl kavramn kullanmaktadr. Lenin'in bu tanmn kabul ediyorsak, gnmzde Marksizmin birbirine ters den yorumlan arasnda bir ayrm yapabilmek iin, biz de proletarya diktatrl kavramn bir denekta olarak almalyz. Snfl toplum smr zerine kuruludur. Smrenler egemen snf, smrlenler de ezilen snf ya da snflar meydana getirirler. Egemen snf, bask ve egemenliini devlet araclyla zor kullanarak uygular. Bir snfn baka bir snf zorla bask altna almak iin kulland aratr devlet. Devletin balca aralarysa, ordu ve polistir: 13

"Devletin ayrt edici zellii, iktidar kendi elinde tutan ayr bir snfn varldr." (LCW, 1. 419.) "Marx'a gre devlet, bir s n f egemenlii aracdr, bir snfn baka bir snf ezmek iin kulland bir aratr; snflar arasndaki atmay hafifleterek, bu ezme iini yasallatran ve hzlandran 'dzen'in yaratlmasdr." (LCW, 25. 387.) "Srekli ordu ve polis, devletin balca aralardr." (LCW, 25, 389.) te bu yzden, her snfl toplum biimi (kleci, feodal, kapitalist), egemen snfn bir diktatrldr. Devletin biimi deiebilir. Szgelimi, kapitalist, yani burjuva toplumda devlet az ok demokratik olabilir; genel oy hakkna dayal parlamento seimlerine izin verebilir. Ama gene de bir diktatrlktr, "parlamenter biimlerle maskelenmi bir burjuva diktatrldr." (LCW, 30. 100.) "Proletaryann eitilmesi ve mcadeleye hazrlanmas asndan paha biilmez bir deer tayan burjuva demokrasisi her zaman s, ikiyzl, yzeysel ve sahtedir; her zaman zenginler iin demokrasi, yoksullar iin aldatmaca olarak kalr." (LCW, 28. 108.) Bu nedenle Lenin, iileri bir yandan burjuva demokratik haklardan "en tutarl ve en kararl devrimci demokrasi ruhuyla" (LCW, 21. 409) sonuna kadar yararlanmaya arrken, te yandan da onlar uyarm ve iktidar parlamenter yoldan ele geirebileceklerini sanmann bir hayal olduunu sylemitir. Kald ki, Lenin ile o zamann revizyonistleri arasndaki temci sorun da buydu: "Bern Enternasyonali'nin en tehlikeli yan, proletarya diktatrln lafta kabul etmesidir... 'ounluun iradesi', 'genel oy hakk', burjuva parlamentoculuu, burjuva devlet aygtnn tepeden trnaa yklmas, paralanmas, parampara edilmesi gerektii dncesinin reddi gibi eyleri rtbas edebilmek iin, proletarya diktatrlnn lafta kabul edilmesine allyor (Kautski'nin yapt tamamen budur). En ok korkulmas gereken de, reformculuun bu yeni-kvrtmalar, bu yeni snaklardr.

"Nfusun ounluunu proleterler ve yarproleterler meydana getirmeseydi, proletarya diktatrl olanaksz olurdu. Kautski ve reks, proletarya diktatrlnn 'geerli' kabul edilebilmesi iin 'ounluun oyu'nun gerekli olduunu ileri srerek, bu gerei arptmaya alyorlar. Gln ukalalar! Burjuva parlamcnloculuunun snrlan, kurumlar ve alkanlklar erevesinde oy kullanmann, burjuva devlet aygtnn, yani burjuva demokrasisinden proleter demokrasisine geebilmek iin tepeden trnaa krlmas ve paralanmas gereken burjuva devlet aygtnn bir paras olduunu anlayamyorlar." (LCW, 29. 510.) Lenin'in bu szlerinden de grlyor ki, burjuva haklarnn korunmasna hizmet eden devlet aygtn, bu haklan ortadan kaldrmak amacyla kullanma dorultusundaki btn abalar boa kmaya mahkmdur.

"Toprak mlklerinin tazminat denmeksizin kaldrlmas, tahl tekelinin kaldrlmas vb. reformlar bu devlet aygt araclyla gerekletirmeye kalkmak, en byk aldatmacadr, insann kendi kendini ve halk kandrmasndan baka bir ey deildir. Bu aygt... 'kutsal zel mlkiyet' haklarn kaldrmak yle dursun, bu haklar doru drst kstlayacak ya da snrlandracak reformlar bile asla gerekletiremez, ite bu yzdendir ki, 'sosyalistlerin de yer ald btn 'koalisyon' hkmetlerinde, bu sosyalistler, aralarnda son derece drst kiiler bulunsa bile, gerekte her zaman ya gereksiz birer ss olup karlar ya da burjuva hkmetinin birer paravanas, halkn hkmete kar duyduu fkeyi kendi stlerine eken birer paratoner, hkmetinin halk aldatmak iin kulland birer ara haline gelirler. Bugne kadar hep byle olmutur; eski burjuva, brokratik devlet aygt olduu gibi kald srece de byle olacaktr." (LCW, 25. 369.) Demek ki, burjuva devleti ancak zor yoluyla yklabilir. Burjuva diktatrlnn yerini proletarya diktatrlnn almas gerekir:

14

15

"Ancak, tek bir snfn diktatrlnn, yalnzca genel olarak btn snfl toplumlar iin deil, yalnzca burjuvaziyi alaa etmi olan proletarya iin deil, ayn zamanda kapitalizmi 'snfsz toplum'dan, komnizmden ayran btn bir tarihi dnem iin de gerekli olduunu kavrayan kimseler Marx'n devlet teorisinin zn kavram saylabilir. Burjuva devletleri biim bakmndan ok eitlidir, ama z bakmndan hepsi birdir: Biimleri ne olursa olsun btn bu devletler, son zmlemede, kanlmaz olarak burjuva diktatrldr. Kapitalizmden komnizme gei hi kukusuz ortaya ok sayda ve eitli siyasi biimler karacaktr, ama z, ister istemez ayn olacaktr: Proletaryann diktatrl." (LCW, 25. 413.) Bu diktatrln Rusya'da ortaya kan biiminde, yoksul kylln destekledii proletarya, iktidar feodal toprak sahiplerinin, byk burjuvazi ya da kapitalist snfn elinden ald. (LCW, 29. 119.) Bylelikle, iktidar ele geiren proletarya, burjuva demokrasisine son verir ve onun yerine proleter demokrasisini geirir: "Proletarya iktidar ele geirir, egemen snf durumuna gelir, burjuva parlamentoculuunu ve,burjuva demokrasisini yerle bir eder, burjuvaziyi ezer, btn teki snflarn kapitalizme geri dn yolundaki btn abalarn bastrr, emeki halka gerek zgrl ve demokrasiyi salar (bu ancak retim aralarnn zel mlkiyeti kaldrld zaman mmkndr) ve emeki halka burjuvazinin elinden alnm olan her eyin yalnzca kullanma hakkn tanmakla kalmaz, ayn zamanda emeki halkn onlar gerekten kullanmasn salar." (LCW, 29. 511.) Baka bir deyile, proletarya diktatrl, halk iin demokrasi, kapitalistler zerinde diktatrlk demektir: "Bolevizm, 'proletarya diktatrl' dncesini dnyann drt bir bucana yayd, bu iki szc Latinceden nce Rusaya, sonra da btn dnya dillerine evirdi ve Sovyet hkmeti rneiyle unu kantlad: Geri bir lkede bile, iiler ve yoksul kyller asgari bir tecrbeye, eitime ve rgtlenme alkanlklarna sahip olmalarna karn, ok byk glkler altnda ve (btn dnya burjuvazisi

tarafndan desteklenen) smrclere kar mcadele iinde btn bir yl boyunca emeki halkn iktidarn koruyabilmiler, daha nceki demokrasilerle karlatrlamayacak kadar yksek ve geni bir demokrasi yaratabilmiler ve sosyalizmin gerekte kurulmas iin on milyonlarca ii ve kylnn katld yaratc almay balatabilmilerdir."(LCW, 28. 293.) "Proletarya diktatrl, ilk kez, parababalar iin deil de, yoksullar iin, halk iin olan demokrasiyi grlmemi bir biimde geniletirken, ayn anda zalimlerin, smrclerin, kapitalistlerin zgrlne bir dizi kstlama koyar. nsanl cretli klelikten kurtarabilmek iin zalimleri, smrcleri, kapitalistleri, bastrmamz gerekir; bunlarn direnii zor yoluyla ezilmelidir." (LCW,25.461.) Komnist Parlisi'nin ve Mao Zedung'un nderliindeki in ii ve kylleri 1949 ylnda iktidar silah zoruyla ele geirdiler ve proletarya diktatrlnn in'in zel koullarna uygun den bir biimini, demokratik halk diktatrln kurdular. Demokratik halk diktatrl, baz bakmlardan Sovyet biiminden farkldr. Bu sorunu kinci Blm'de ele alacaz. Ama demokratik halk diktatrl ile Sovyet biimi arasnda z bakmndan en kk bir ayrm yoktur: "Kimler halktr? Bugnk aamada in'de ii snf, kyllk, ehir kk burjuvazisi ve ulusal burjuvazi halktr. Bu snflar, ii snfnn ve Komnist Partisi'nin nderliinde kendi devletlerini kurmak ve kendi hkmetlerini semek zere birleirler; emperyalizmin uaklar (toprak aas snf, brokrat-burjuvazi ve bu snflarn temsilcileri olan Gomindang gericileri ve onlarn su ortaklar) zerinde kendi diktatrlklerini kurarlar, onlar bastrrlar; ancak akl banda hareket etmelerine izin verir, szle yada fiilen isyankr bir biimde davranmalarna asla izin vermezler. Bunlar isyankr bir biimde konuur ya da davranrlarsa, hemen engellenir ve cezalandrlrlar. Sz, toplanma, dernek kurma vb. zgrlklerine sahip olan halk sallan arasnda demokrasi uygulanr. Gericilerin oy kullanma hakk yoktur; bu hak yalnzca halkndr. Bu ikisinin, yani halk iin demokrasi ile gericiler zerinde diktatrln bileimi, demokratik halk diktatrldr." (MSW, 4.417.)

16

17

2. Snf Mcadelesinin Srdrlmesi Snf mcadelesi, burjuvazinin alaa edilmesinden sonra da srer. Sliuf mcadelesi burjuvazinin devrilmesinden sonra daha olduka uzun bir zaman, hatta birok bakmdan daha da iddetlenerek srer: "Snflarn ortadan kaldrlmas uzun, zorlu ve inat bir snf mcadelesini gerektirir. Kapitalist ynetimin yklmasndan, burjuva devletinin yok edilmesinden ve proletarya diktatrlnn kurulmasndan sonra snf mcadelesi (eski sosyalizmin ve eski sosyal demokrasinin temsilcilerinin hayal ettikleri gibi) sona ermez, yalnzca biim deitirir ve birok bakmdan daha da iddetli bir nitelie brnr." (LCW, 29. 389.) Bu dnem boyunca burjuvazinin sreduran direniini bastrmak, kapitalist retimin yerine sosyalist retimi geirerek ekonomik temeli kknden deitirmek ve devrimi ideoloji alannda srdrmek iin proletarya diktatrl korunmak zorundadr: "lkemizdeki burjuvazi yenilgiye uratld, ama henz kk kaznmad, yok edilmedi, hatta kesin olarak alt edilmedi bile. le bu yzden, burjuvaziye kar yeni ve daha yksek bir mcadele biimiyle yz yzeyiz: Kapitalistlerin daha da mlkszlelirilmesi gibi ok basil bir grevden, burjuvazinin var olamayaca ya da yeni bir burjuvazinin ortaya kamayaca koullarn yaratlmas gibi ok daha karmak ve etin bir greve gei." (LCW, 27. 244.) "Bu diktatrlk, Smrclerin, kapitalistlerin, toprak sahiplerinin ve onlarn uaklarnn direniini ezmek zere son derece amansz, abuk ve kararl bir biimde zor kullanlmasn gerektirir. Bunu kavramayan bir kimse devrimci deildir ve proletaryann yneticisi ya da danman grevinden alnmaldr. "Ama proletarya diktatrlnn z yalnzca zordan meydana gelmez, hatta esas olarak bile zordan meydana gelmez. Proletarya diktatrlnn balca zellii, emeki halkn ileri mfrezesi, ncs ve biricik nderi olan proletaryann

rgtlenmesi ve disiplinidir. Proletaryann hedefi, sosyalizmi ina etmek, toplumun snflara blnmlne son vermek, toplumun btn yelerini alan insanlar haline getirmek ve insann insan tarafndan her trl smrsnn temelini ortadan kaldrmaktr. Ne var ki, bu hedefe bir rpda ulalamaz. Kapitalizmden sosyalizme olduka uzun bir gei dnemi gereklidir. nk retimin yeniden rgtlenmesi etin bir itir; hayatn btn alanlarnda kkl deiiklikler yapmak zaman ister; ve ileri kk burjuva ya da burjuva tarzda yrtme alkanlnn dev gc, ancak uzun ve zorlu bir mcadeleyle alt edilebilir. te Marx'n, btn bir proletarya diktatrl dneminden sz ederken, kapitalizmden sosyalizme gei dnemi demesinin nedeni budur." (LCW, 29. 388.) "Smrcler, toprak sahipleri ve kapitalistler snf proletarya diktatrlnde henz ortadan kalkm deildir. Kald ki, bir anda ortadan kalkmas da olanakszdr. Smrcler ezilmi, ama yok edilmemitir. Hl kendilerinin de bir kolu olduklar uluslararas sermaye biiminde uluslararas bir temele sahiptirler. Hl baz retim aralarn ksmen ellerinde tutmaktadrlar. Hl paralar ve geni toplumsal balar vardr, Srf yenilgiye uram olduklar iin direnme gleri yz. kat, bin kat artmtr. Devleti, orduyu ve ekonomiyi ynetme 'sanat' onlara bir stnlk, hem de ok byk bir stnlk salar; yle ki, bu bakmdan nemleri, nfustaki oranlaryla kyaslanamayacak kadar byktr." (LCW, 30. 115.) Daha sonralar Lenin'in bu gr Mao Zedung tarafndan da dorulanmtr: "Bugnk byk proleter kltr devrimi, proletarya diktatrlnn salamlatrlmas, kapitalizme geri dnn nlenmesi ve sosyalizmin inas bakmndan kesinlikle gerekli ve lam zamanndadr." (PR, 69-18. 15.)

18

19

3. deolojik Mcadele Proletarya devriminden gerek nce, gerekse sonra proletarya, burjuva ideolojisine, zellikle de kk burjuva ideolojisine kar srekli bir mcadele yrtmek zorundadr. Burjuva dncelerinin rormiillendirilmesi, zellikle devrimci dnemlerde esas olarak ideolojik mcadelede nemli bir rol oynayan burjuva aydnlarnn iidir. Byle zamanlarda, szgelimi Marx gibi baz burjuva aydnlar "kendilerini, tarihi hareketi teorik bakmdan bir btn olarak kavrama dzeyine ykselterek, proletaryann salna geerler." (ME, 1. 43.) Kk burjuva ideolojisinin belli bal zellikleri, kk mlk sahibi olarak kk burjuvann toplum iindeki durumundan kaynaklanr. Szgelimi, kk burjuvann burjuva toplumunda kazanlm bir hakk vardr; ama te yandan da, byk mlk sahipleri tarafndan smrld iin her zaman ykma urama ve proletaryann yanna itilme tehlikesi altndadr. Mcadele eden iki ana snf arasnda deiken bir yerde bulunduundan, yalpalama eilimi gsterir: "Her kapitalist toplumda belirleyici glerin yalnzca proletarya ile burjuvaziden olutuu, buna karlk bu iki snfn arasnda bir yerde bulunan ve kk burjuvazi denilen ekonomik snflamaya giren btn toplumsal elerin kanlmaz olarak bu iki belirleyici g arasnda yalpaladklar, her Marksistin uzun zamandr bildii bir gerektir." (LCW, 28. 186.) "Kk burjuvazi, burjuva diktatrl (Kerenski, Kornilov, Savinkov) ile proletarya diktatrl arasnda kanlmaz olarak ve ister istemez yalpalad. nk, ekonomik durumunun temel zelliklerinden dolay kk burjuvazi bamsz olarak hibir ey yapamaz." (LCW, 28. 300.) "Proletarya ile burjuvazi arasnda bir o yana, bir bu yana yalpalayan bir snf daha vardr. Bu, btn devrimlerde her zaman byle olmutur; proletarya ile burjuvazinin iki 8man kamp oluturduu kapitalist toplumlarda, bu iki kamp arasmla ara kesimlerin bulunmamas olanakszdr. Bu yalpalayan elerin
t

varl, tarihi olarak kanlmazdr ve ertesi gn kimin safnda savaacaklarn bilmeyen bu eler ne yazk ki daha uzunca bir sre var olacaklardr." (LCW, 28. 471) Proletarya, kk burjuvaziyi kazanmak iin verdii mcadeleyi ayn zamanda kendi iinde de yrtmek zorundadr. nk tarihi olarak proletaryann kendisi de .ehir ve ky kk burjuvazisinin barndan gelimitir; stelik ayn kaynaktan gelenlerle proletaryann says durmadan artmaktadr. Byk burjuvaziye kar verilen mcadele, sermaye ile emek arasnda ak bir atma biimini alr; ama kk burjuva ideolojisine kar yrtlen mcadele, genellikle ii snf saflarnda verilen bir mcadeledir: "Dnem dnem taktiklerde deiiklik yaplmasnn en nemli nedenlerinden biri, ii hareketinin gelimesidir. Eer bu hareket hayali bir dncenin llyle deerlendirilmez de, sradan insanlarn pratik hareketi olarak ele alnrsa, gittike daha ok sayda 'asker' kaydedilmesinin ve emeki halkn yeni kesimlerinin kazanlmasnn beraberinde kanlmaz olarak teori ve takik alannda bocalamalar, eski hatalarn tekrarlanmasn, khnemi; grlere ve khnemi yntemlere geici bir geri dn vb. getirecei aka grlebilir." (LCW, 16. 347.) "Proletarya hareketi dnyann hibir yerinde, Jpiter'in bandan doan Minerva gibi 'bir anda' saf bir biimde ve hazr olarak meydana gelmemitir ve gelemezdi de. Proletaryann snf hareketinin ina edilebilmesi ve glendirilebilmesi, btn kk burjuva kalntlarndan, snrlamalardan, slktan ve arplmalardan arndlabilmesi, en ileri iilerin, s n f bilincine erimi iilerin uzun mcadeleleri ve zorlu almalaryla mmkn olabilmitir. i snf, ykma uradka proletarya saflarna, gittike daha ok sayda ye salayan kk burjuvaziyle yan yana yaar." (LCW, 20. 252.) "Btn dnyada, her kapitalist toplumda, proletarya, kk burjuvaziye kanlmaz olarak binlerce bala baldr ve her yerde ii partilerinin oluum dneminde burjuvaziye az ok uzun 21

20

sreli ve srekli bir ideolojik ve siyasi ballk grlmtr. Bu, btn kapitalist lkeler iin geerlidir; ancak, tarihi ve ekonomik etkenlere bal olarak farkl lkelerde farkl biimlere brnr." (LCW, 20. 268.) i snf harekeli iindeki bu mcadele, devrim iin zorunlu bir hazrlktr. nk bir devrim durumunda, nceden nemsiz gibi grnen anlamazlklar anszn canalc bir nitelik kazanabilir: "Kk burjuva dnya grnn geni ii partileri saflarnda tekrar tekrar boy almas son derece doaldr... Bugn yalnzca ideoloji alannda sk sk karlatmz eyler, yani Marx'la ilgili teorik deiiklikler zerindeki tanmalar, bugn pratikte ii hareketinin yalnzca yan sorunlarnda ortaya kan eyler, yani revizyonistlerle olan taktik ayrlklar ve bu temel zerindeki blnmeler, btn bunlar, proletarya devrimi btn tartmal sorunlar iddetlendirdii zaman, btn ayrlklar kitlelerin durumunun belirlenmesindeki acil nem tayan noktalarda younlatrd zaman, savan atei iinde dostu dmandan ayrt etmeyi ve dmana ldrc darbeler indirmek zere kt mttefiklerden arnmay zorunlu kld zaman, ii snf tarafndan imdikiyle kyaslanamayacak kadar byk apta yaanacaktr." (LCW, 15. 39.) Devrimi izleyen btn bir sosyalist ina dnemi boyunca, kk burjuva ideolojisinin kayna olan kk apta retim var olmaya devam ettii srece, proletarya ideolojik mcadelesini srdrmek zorundadr: "Ne yazk ki, kk apta retim dnyada hl yaygndr ve srekli olarak her gn, her saat, kendiliinden, byk lde kapitalizmi ve burjuvaziyi yaratmakladr. Btn bu nedenler proletarya diktatrln zorunlu klmaktadr. .Salaml, disiplini ve tek bir sarslmaz iradeyi gerektiren uzun, inat ve amansz bir lm kalm mcadelesi vermeden, burjuvaziye kar zafer kazanmak olanakszdr." (LCW, 31. 24.)

"Snflarn ortadan kaldrlmas, yalnzca toprak sahiplerini ve kapitalistleri def etmek demek deildir; bunu bir bakma kolay bir biimde gerekletirdik. Snflarn ortadan kaldrlmas, ayn zamanda kk meta reticilerinin ortadan kaldrlmas anlamna gelir; stelik, kk meta reticilerinin c'i edilmesi ya da ezil11313818 mesi olanakszdr; onlarla birlikle yasamasn renmeliyiz. Onlar ancak uzun sreli, yava ve temkinli bir rgtsel almayla deitirilebilir ve yeniden eitilebilirler ve bu mutlaka yaplmaldr. Onlar, proletaryay drt bir yandan bir kk burjuva hava kresiyle kuatrlar. Bu hava kresi, proletaryann iine nfuz eder ve onu yozlatrr; proletarya arasnda srekli olarak kk burjuva kaypaklna, dayanklna, maceraclna ve bir cokunlua, bir karamsarla kaplma gibi kart tutumlara yol aar... Proletarya diktatrl, eski toplumun glerine ve geleneklerine kar -kanl ve kansz zor yoluyla ve bar yoldan, askeri ve iktisadi, eitim alannda ve ynetim alannda- tutarl mcadele demektir." (LCW, 31.44.)

4. "Sol" ve Sa Oportnizm i snf harekeli iindeki balca kk burjuva akmlar, ortaya k srasyla anarizm, sendikalizm, reformculuk ve revizyonizmdir. Anarizm Rusya'da dodu. Anarizmin nderlerinden Bakimin, Manc'in Birinci Entcrnasyonal'deki hasmlarndan biriydi. Marx'a gre, snf egemenliinin arac olan devlet, toplumda snflar var olduu srece kanlmaz olarak varln srdrecektir; proletaryann grevi, devleti ortadan kaldrmak deil, burjuva devletinin yerine proletarya devletini geirmektir. Snflarn btn btne ortadan kalkaca koullar ancak byle yaratlabilir. Baknin'e gre ise, devletin ortadan kaldrlmas, iiler tarafndan gerekletirilmesi gereken dolaysz grevdir; stelik, iiler bu grevi bir ii partisi kurarak, siyasi mcadele yoluyla deil, dolaysz eylemle gerekletirmelidir. Anaristler, devletin ancak ilerki bir tarih aamasnda ortadan kaldrlabileceini ve bu aamaya da ancak proletarya diktatrl araclyla ulalabileceini kavrayamamlardr: 23

22

"Anarizm, tersyz edilmi burjuva bireyciliidir. Tm anarist dnya grnn temeli olarak bireycilik... Toplumun gelimesini -byk apta retimin roln-, kapitalizmin sosyalizme gelimesini kavrayamamak, anarizm, umutsuzluun bir rndr. Proleterin ruh hali deil, tedirgin aydnn ya da gezginci serserinin ruh halidir." (LCW, 5. 327.) Sendikalizm, anarizme sk skya baldr. Sendikalist de proletarya diktatrln yadsr. ilerin sendikalar araclyla bir genel greve gidebileceini, retimin denetimini ele geirebileceini ve bylece kapitalizmi ykabileceini ileri srer. Reformculuk ise ingiltere'de dnyaya gelmitir. Fabian'lar, ii Partisi iin teorik bir temel salayan aydnlardan ve' ii snf nderlerinden oluan bir gruptu. Bunlarn "derece derece deimenin kanlmazl" yolundaki dnceleri, reformculuun zn meydana getirir. Bu dnceye gre, kapitalizm, hibir niteliksel deiiklik olmakszn, yani devrim olmakszn, bir dizi tedrici deiiklikle sosyalizme dntrlebilir. Reformculuk ngiltere'den Avrupa ktasna, zellikle de Almanya'ya srad ve orada revizyonizm biimine brnd. Rcvizyonizmin yaratcs, bir zamanlar Marksist olan Bernstein'di. Bernstcin, dncelerinin birounu Fabian'lardan almt (LCW, 37. 281). Revizyonizmin reformculuktan ayrld tek nokta, revizyonist dncelerin, Marksizmde yaplan birtakm dzeltmeler olarak sunulmasdr. Marksizm Almanya'da iiler arasnda alabildiine derin kkler salmt. Btnyle yadsnmas olanakszd; ite bu yzden, devrimci znden koparlarak yeniden yorumland: "Bernsteinciler Marksizmi dolaysz devrimci znden kopuk olarak kabul etmilerdir ve byle kabul derler. Parlamenter mcadeleyi, zellikle belirli bir tarihi dnem iin elverili silahlardan biri olarak deil, 'zor'u, 'ele geirme'yi, 'diktatrl' gereksiz klan temel ve neredeyse biricik mcadele biimi olarak grrler." (LCW, 10.249.) "Ama Marksizm kendisine dman olan az ok btnlk sahibi btn retileri def ettikten sonra, bu retilerde dile getirilen 24

eilimler kendilerine baka yollar aramaya baladlar. Mcadelenin biimleri ve nedenleri deiti, ama mcadele srd. Ve Marksizmin douunun ikinci yarm yzyl -doksanlarda- Marksizmin kendi iinde Marksizme dman bir akmn mcadelesiyle balad. Bir zamanlar koyu bir Marksist olan Bernstein, en byk amatayla ne karak bu akma kendi adn verdi ve bylece Marx'ta yaplan dzeltmeleri en anlaml bir biimde dile getiren deyim, Marx'n revizyonu, revizyonizm ortaya kt." (LCW, 15.32.) '"Hareket her eydir, nihai hedef ise hibir ey.' Bernstein'in bu iar, revizyonizmin zn birok uzun incelemeden daha iyi dile getirmektedir. Tutumunu durumdan duruma belirlemek, kendini gnn olaylarna ve kk siyasetin ani yn deitirmelerine uydurmak, proletaryann ana karlarn, tm kapitalist sistemin ve tm kapital ist evrimin temel zelliklerini unutmak ve proletaryann ana karlarn o ann gerek 'ya da varsaylan yararlar uruna feda etmek: te revizyonizmin siyaseti budur." (LCW, 15. 37.) Rusya Sosyal-Demokrat ti Partisi 1903 ylnda yeniden kurulduunda, barnda daha bandan beri var olan iki kart akm tayordu: Bolevikler tarafndan temsil edilen devrimci akm ve Menevikler tarafndan temsil edilen oportnist akm: "1905-1907 arasndaki alkantl yllarda Menevizm, burjuva liberalleri tarafndan desteklenen ve ii snf hareketi ierisine libcral-burjuva eilimler getiren oportnist bir akmd. Menevizmin z, ii snf mcadelesinin liberalizme uyacak biimde dzenlenmesinde yatmaktayd. "Buna karlk Bolevizm, liberallerin yalpalamasna ve ihanetine karn, Sosyal-Demokrat iilerin nne, demokratik kyll devrimci mcadele iin seferber etme grevini koymaktayd." (LCW, 21. 332.) Lenin burada "oportnizm"den sz ederken, reformculuk ya da revizyonizmi, Meneviklerin burjuvazinin "kuyruuna taklma" eilimini sylemek istemektedir. Ayn dnemde Bolevikler, Lenin'in "devrimci maceraclk" (LCW, 6. 186) ya da "kk burjuva devI 25

rimcilii" (LCW, 31, 32, 33. 21) olarak nitelendirdii "macerac" ya da "anarisi" eilimlerle de savamak zorunda kalmlard. Bu iki kart eilim, yani oportnizm ile anarizm gerekte bir parann iki yz gibi birbirlerini tamamlarlar: "Anaristler parlamentodaki Sosyal-Demokral yelere svp sayyor ve onlarla birlikle herhangi bir i yapmay reddediyorlar; bir proletarya partisini, bir proleter siyasetini ve parlamentodaki proleter yeleri gelitirmek iin herhangi bir ey yapmay reddediyorlar. Pratikte ise, anaristlerin lal' ebelikleri, onlar oportnizmin en l su ortaklar, oportnizmin br yz haline getiriyor." (LCW, 15. 391.) "Anarizm, ou zaman ii snf hareketinin oportnist gnahlarnn bir eit cezas olmutur. Bu iki garip yaratk birbirini tamamlamtr." (LCW, 31. 32.> Onun iindir ki, anarizm ile reformculuun (ya da oportnizmin) ii snf hareketi iinde iki kk burjuva eilimi olduklarn syleyebiliriz. Geri bu iki akm birbirine kardr, ama Marksizme kar olmakla birleirler. Mao Zedung bu iki akmn temeldeki birliini dile getirebilmek iin, her ikisini de kapsayan "oportnizm" terimini kullanmakta ve onlar "sol" oportnizm (anarizm ve sendikalizm) ve sa oportnizm (reformculuk ve revizyonizm) diye ayrmaktadr: "Tarih, bize, doru siyasi ve askeri izgilerin kendiliinden ve durduk yerde deil, ancak mcadele iinde ortaya kp gelitiini gsteriyor. Bu izgiler hem 'sol' oportnizmle, hem de sa oportnizmle mcadele etmelidir. Devrimi ve devrim savan kayba uratan bu zararl eilimlerle mcadele etmeden ve onlarn stesinden gelmeden, bu savata doru bir izgi oluturmak ve zafer kazanmak mmkn olamaz." (MSW, 1.194.) Parti iindeki oportnist eilimler kendilerini genellikle iki biimde ortaya koyarlar: Dman'gerekte olduundan daha gl grmekten kaynaklanan korkaklk ya da "kuyrukuluk" ve dman gerekte olduundan gsz grmekten doan acelecilik ya da "maceraclk". Sa oportnist, geride , kalma eilimindedir; "sol" oportnist ise frlama eilimi gsterir:

"Dnce ou zaman gerekliin gerisinde kalr, bunun nedeni insan bilgisinin birok toplumsal koulla snrl olmasdr. Biz, devrimci saflarda, dnceleri deien nesnel koullara ayak uyduramayan ve tarihi olarak sa oportnizm biiminde kendini gsteren iflah olmazlara karyz. Bu kimseler, nesnel srecin kartlarn mcadelesi tarafndan ilerletilmi olduunu, kendi bilgilerinin ise eski aamada taklp kaldn gremezler. Btn iflah olmazlarn dncesindeki belirleyici zellik budur... "Biz, 'sol' lafazanla karyz. 'Solcular'n dncesi, nesnel srecin gelimesindeki belirli bir aamay atlar; bazlar kendi kafalarndaki hayalleri gerek sanrlar, bazlar da ancak gelecekte gerekletirilebilecek olan bir tasarm bugn gerekletirmeye alrlar. Kendilerini halkn ounluunun bugnk pratiinden ve gnn gereklerinden koparr, eylemlerinde macerac davranrlar." (MSVV, 1. 306.) Szn ksas, sosyalizme giden tek bir yol vardr; bu da, proletarya diktatrlne varan ve proletarya diktatrlnden geen yoldur. Buna bir seenek olarak getirilen sa ya da "sol" oportnist yol ise gerekte kapitalist yoldan, yani burjuva diktatrlnden baka bir ey deildir: "Sosyalistlerin kavrayamadklar; onlarn teorik sorunlardaki dar grllklerini ve siyasi bakmdan proletaryaya ihanetlerini oluturan temel nokta udur: Kapitalist toplumda, bu toplumun barnda var olan snf mcadelesi ne zaman ciddi bir biimde iddetlense, burjuva diktatrl ya da proletarya diktatrlnden baka bir seenek olamaz. Bir nc yola ilikin hayaller, gerici, kk burjuva szlanmalardr. Bu, btn ileri lkelerdeki burjuva demokrasisinin ve ii snf hareketinin bir yzyl akn gelimesi ve zellikle de son be yln deneyiylc kantlanmtr. Bu, ayn zamanda, meta ekonomisinin hkm srd her yerde, ancak kapitalizmin kendi bymesinin gelitirdii, oaltt, smsk birletirdii ve glendirdii snf tarafndan, yani proletarya tarafndan deitirilebilecek olan burjuva diktatrlnn ekonomik bakmdan kanlmazln aklayan btn bir ekonomi politik bilimi, Marksizmin btn bir ierii tarafndan da kantlanmtr." (LCW, 28. 463.)

26

27

KNC BLM BURJUVA DEVRMNDEN PROLETARYA DEVRMNE Modern sanayinin gelimesi, burjuvazinin retimde bulunduu ve rnleri bltrd temelin kendisini ayaklarnn altndan eker. te bu yzden burjuvazi en bata kendi mezar kazclarn retir. Burjuvazinin ykl ve proletayanm zaferi ayn lde kanlmazdr. Komnist Partisi Manifestosu 1. Modern Toplumda Snflar Arasndaki likiler I9l7'de gerekleen Rusya Devrimi ile 1949'da meydana gelen in Devrimi, kkleri kapitalist toplumun balangcnda yatan tek bir tarihi sre iinde birbirini izleyen iki olaydr. Bu iki devrim arasndaki ilikiyi kavrayabilmek iin, onlar, srecin btnyle olan ilikileri iinde ele almamz gerekir. elime zerine adl incelemesinde Mao Zedung yle yazyor: "Bir eyin gelime srecindeki temel elime ve bu temel elime tarafndan belirlenen srecin z, o sre tamamlanncaya kadar ayn kalr. Ama uzun bir srete, koullar genellikle her aamada deiir. nk bir eyin gelime srecindeki temel- elime ve srecin z deimemekle birlikte, temel elime uzun sre boyunca bir aamaya getike durmadan iddetlenir. Ayrca, temel elime tarafndan belirlenen ya da etkilenen eitli byk ve
28

kk elimelerden bazs iddetlenir, bazs geici olarak ya da ksmen zlr ya da hafifler ve baz yeni elimeler doar; dolaysyla, sre aamalarla belirlenir. Bir eyin gelime srecindeki aamalar gz nne alnmazsa, o eyin elimeleri doru olarak ele alnamaz." (MSW, 1. 325.) "nsanlk tarihinde, snflar arasndaki antagonizma, kartlarn mcadelesinin zel bir yansmas olarak ortaya kar. Smrc snf ile smrlen snf arasndaki elimeyi dnn. Bu elimeli snflar, ister kleci, ister feodal, ister kapitalist toplum olsun, ayn toplumun iinde uzun bir zaman bir arada yaarlar. Bu iki snf arasndaki elime ancak belirli bir aamaya ulat zaman ak bir antagonizma biimini alr ve devrime varr." (MSW, 1.343.) Kapitalist toplum meta retiminin gelimesine dayanr. gcnn kendisinin de bir meta haline geldii aamay oluturur. Srecin z budur. Bu srecin evrimi, onun barnda tad temel elimenin, yani retiminin toplumsal nitelii ile mlkiyetin zel nitelii arasndaki elimenin gelimesi tarafndan belirlenir. Bu elime de kendisini proletarya ile burjuvazi arasndaki snf mcadelesinde gsterir. Feodal toplum basil bir tarm ekonomisi temelinde geliir. Feodal beylerin elinde bulunan en iyi topraklar kyller ya da seriler tarafndan beyler iin ilenir. Kyller ya da serfler kendi aralarna sahiptirler, ama rettiklerinin bir blmn beylerine teslim etmekle ykmldrler. Bu iki snf arasndaki antagonizma, feodal toplumun baelimesini oluturur. Meta retiminin gelimesi sonucunda, feodal toplumun barnda iki yeni snf doar: Ticaret ve manifaktrle uraan burjuvazi ya da kapitalistler ve ounlukla yoksullam kyllkten gelen ve cret karlnda kapitalistlere sattklar iglerindcn baka bir eyi olmayan proleterler. Bylece burjuvazi kendisini, hem meta retimini kstekleyen feodal beylerin, hem de emeini smrd proletaryann karsnda bulur. Feodallerle ilintili olarak devrimci, proletaryayla ilintili olarak kardevrimci olan bu ikili nitelik, burjuvazinin doasnda var olan bir eydir. Feodal toplumun son aamasnda, burjuvazi, kylln ve proletaryann bana geer, onlarn desteiyle feodal beyleri devirir ve egemen snf haline gelir. Bu, burjuva devrimidir. 29

Kapitalist toplumda meta retimi btn feodal ayakbalarndan kurtulur. Feodal beyler burjuvaziyle kaynar; buna karlk, kyllkle, ky burjuvazisi (iftiler) ve ky proletaryas (tarm emekileri) biiminde bir farkllama meydana gelir. Artk baclime, burjuvazi ile proletarya arasndaki bymekle olan antagonizmadr. Kapitalist toplum iki ana aamadan geerek geliir; bunlardan biri sanayi kapitalizmi, teki de tekelci kapitalizm ya da emperyalizmdir. Her iki aamada da meta retiminin gittike daha fazla gelitii ve burjuvazi ile proletarya arasndaki antagonizmann iddetlendii grlr. Serbest rekabete ve smrgeci yaylmaya dayanan bilinci aamada, byk burjuvazi ile kk burjuvazi arasnda, ehir burjuvazisi ile ky burjuvazisi arasnda ve kapitalizm ile smrge halklar arasnda yeni elimeler doar. Bu koullar, serbest rekabetin tekelcilie dnmesiyle, sermaye ihracyla, smrgelerin ucuz emek ve hammadde kayna olarak smrlmesiyle belirlenen ikinci aamaya vardrr. Bu aamay belirleyen ey, belli bal btn elimelerin, yani proletarya ile burjuvazi arasndaki, emperyalizm ile smrge halklar arasndaki ve rakip emperyalist devletlerin kendi aralarndaki elimelerin iddetlennesidir. Bu elimeler emperyalist savalara yol aarlar; ta ki, birbiri ard sra btn lkelerde proletarya, kyl ynlarnn da desteiyle iktidar ele geirinceye ve egemen snf oluncaya kadar. Bu, proletarya devrimidir. Modern Avrupa'daki balca burjuva devrimleri, ngiliz Devrimi (1649), Fransz Devrimi (1789), Alman Devrimi (1848) ve Rus Devrimi (1905, 1917) olarak sralanabilir. 1649'da ve 1789'da burjuvazi, iktidar feodallerin elinden almakla birlikle, sonunda onlarla uzlat. 1848'de ve 1905'te ise iktidar ele geirmemesine karn, birtakm dnler elde etti. 1917 ubat'inda ise iktidar ele geirdi, ama dokuz ay sonra proletarya tarafndan devrildi. Burjuvazinin bu devrimleri gerekletirirken duraksamalar gstermesi, onun iki ynl bir nitelik tamasndandr. Bu devrimleri bir bir inceleyecek olursak, her birinin bir ncekine oranla daha derin elimeler tadn ve giderek devrimin niteliinde bir dnmn meydana geldiini grrz. 1649 Devrimi'nde proletarya ok kk bir rol oynamt. 1789 Devrimi'nde proletarya'etkindi, gel gelelim hl kk burjuvaziye bamlyd. 1848 Devrimi'nde ise proletarya ylesine etkindi ki, burjuvazi korkuya kaplarak feodallere teslim oldu

ve devrimi yarda brakt. 1905te de ayn ey oklu, ancak bu kez proletarya o kadar glyd ki, burjuva devrimini proletarya devrimine vardrarak onu tamamlamasn bildi. 1905 Devimi'nin balangcnda, burjuva devrimine katlma dncesini hor gren kk burjuva sosyalistleriyle tartan Lenin unlar yazyordu: "Bir proleter iin, bir burjuva toplumunda siyasi zgrlk ve demokratik bir cumhuriyet urunda mcadele, burjuva dzenini ykacak olan toplumsal devrim urundaki mcadelenin zorunlu aamalarndan yalnzca biridir. znde farkl olan aamalar arasnda kesin bir aynn yapmak ve bu aamalarn ortaya ktklar koullar ciddi bir biimde incelemek, hibir zaman nihai hedefi sresiz olarak ertelemek ya da ilerlemeyi nceden yavalatmak anlamna gelmez. Tam tersine, ilerlemeyi hzlandrmak ve nihai hedefe elden geldiince abuk ve gvenli ulamak iin, modern toplumdaki snflanl ilikisini kavramak zorunludur." (LCW, 8, 24.)

2. Rusya Devrimi 19. yzyl sonlarnda Bat Avrupa'daki burjuva devrimleri byk lde tamamlanmt; feodalizme son verilmiti; kapitalizm emperyalizm aamasna girmekteydi. Ne var ki, Rusya hl yarfeodal bir lkeydi. Rusya'da sanayi kapitalizminin, 1861'deki Kyl Reformu'yla balad sylenebilir. Kyl Reformu, yeni manifaktr burjuvazisinin, feodal toprak sahiplerinin dzeni olan arlk istibdadndan kopard bir dnd. Bu reform sonucunda, serflik kaldrld, ama toprak sahipleri feodal ayrcalklarnn birounu korudular ve bu ayrcalklar araclyla kyllk zerindeki smrlerini arlatdlar (LCW, 17. 121). Kk topraklara ve ilkel aralara dayanan tarm, geri ve verimsiz kald. Ktlk kol geziyordu. Ykma urayan birok kyl, demiryollarnda almak ya da ehirlerdeki yeni fabrikalara ucuz igc salamak zere kylerini terk ettiler (LCW, 2.99-100). Medeni ve siyasi haklar yoktu (LCW, 17.121).

30

31

Kyl Reformu'nu, sanayinin son derece hzl gelitii bir dnem izledi: "1861'den sonra Rusya'da kapitalizm ylesine hzl geliti ki, Avrupa'nn eski lkelerinden bazlarnda yzyllar sren bir dnm birka on ylda gerekletirdi." (LCW, 17. 122.) Bunun sonucunda, kyllk "hem kapitalizm, hem de saysz ortaa kalnts tarafndan" ezilirken (LCW, 18. 143), burjuvazi de bir yandan kapitalizmin gelimesini lfl kstekleyen baskc ve yoz bir istibdatla, te yandan da 1789 ve 1848 devrimlerinden ve 1871 Paris Komn'nden karlan dersleri de kapsayan bir Marksist teori bilgisiyle silahlanm gl bir sanayi proletaryasyla kar karya kald (LCW, 19.539-540). Bu elimeler 1905 devrimini dourdu. Burjuvazi o srada proletaryann ve kylln bana geebilseydi, ar' alaa edecek kadar gl olabilir ve burjuva-demokratik bir cumhuriyet kurabilirdi. Ama byle bir ey yapmaktan kand, nk proletaryadan korkuyordu: "Bizde proletarya ile burjuvazi arasndaki antagonizma, 1789, 1848 ya da 1871'dckinden ok daha derindir. te bu yzden burjuvazi, proletarya devriminden daha fazla korkacak ve kendisini gericiliin kollarna daha kolay alacaktr." (LCW, 8. 258.) "Demek ki burjuvazi, zgrlk daha yarm kazanlmken, eski yneticilerle ve toprak aalaryla anlaarak burjuva devrimini yar yolda sona erdirmeye alr. Bu abann temelinde, burjuvazinin snf karlar vardr. Bu durum, 1848'deki Alman burjuva devriminde ylesine belirgindi ki, Komnist Marx, proleter siyasetini, 'uzlaan' (Marx'n deyimi) liberal burjuvaziye yneltmiti. Oysa hem bizim Rus burjuvazisi daha korkaktr, hem de bizim proletaryamz 1848'deki Alman proletaryasndan ok daha fazla snf bilincine sahip ve ok daha rgtldr. Bizim lkemizde burjuva demokratik devriminin tam zaferi, ancak 'uzlaan' liberal burjuvaziye karn mmkn olabilir, ancak tam zgrlk ve btn topraklar urundaki mcadelede btn demokratik kyllk proletaryay izlerse mmkn olabilir." (LCW, 12. 335.)

Bu nedenle, burjuvazi devrimci hedeflerini terk ederek istibdatla uzlat. Feodal ayrcalk ile kapitalist giriim arasndaki elime zlmeden kald (LCW, 13. 442, 20. 375). Bu arada, Rusya sanayiini yatrm yapmaya balam bulunan Batl lekcici kapitalistler de ar' destekliyorlard, nk onlar da proletaryadan korkuyorlard: "Dnya burjuvazisinin, aka flas etmi olan ar'a milyarlarla bor para vermesinin nedeni, yalnzca btn tefeciler gibi byk kurlar elde etme frsat karsnda gznn dnm olmas deil, ayn zamanda eski dzenin Rusya'daki devrime kar zafer kazanmasnda kendisinin de kar bulunduunu fark elni olmasdr, nk bu devrimin banda proletarya vardr." (LCW, 13.434.) Iieiin, 1905 deneyine bakarak, burjuva devriminin burjuvazi nderliinde olduu srece Rusya'da baarya ulaamayaca sonucunu kard: / "Boleviklere gre, proletarya, burjuva-demokratik devrimi tamamlama ve ona nderlik etme grevini stlenmitir. Bu, ancak istibdada ve hain liberal burjuvaziye kar mcadelede, proletarya, demokratik kk burjuva kitlelerini ve zellikle de kyl kitlelerini beraberinde srkleyebilirse mmkn olabilir." (LCW, 12.490.) "Bizim lkemizde burjuva devriminin zaferinin, burjuvazinin zaferi olmas olanakszdr. Bu, elimeli gibi grnmekle birlikte, bir gerektir. Kyllerin nfusun byk ounluunu oluturmas ve yarfeodal toprak sahiplii dzeninin korkun basks altnda bulunmas, daha imdiden sosyalist bir partide rgtlenmi bulunan proletaryann gc ve snf bilinci; btn bu koullar bizim burjuva devrimimize kendine zg bir nitelik kazandrmaktadr. Bu zellik, devrimin burjuva niteliini ortadan kaldrmaz... Yalnzca bizim burjuvazimizin kardevrimci bir nitelik ladn ve byle bir devrimde zafere ulamak iin proletaryann ve kylln bir diktatrlnn zorunlu olduunu gsterir." (LCW, 15.56.) Lenin, bu zmlemeye uygun olarak, iki aamada gerekletirilecek bir devrim anlay saptad: Birincisi, proletaryann ve kylln devrimci-demokratik diktatrl; ikincisi, yoksul

32

33

kyllke desteklenen bir proletarya diktatrl. Birinci aamada, feodal kalntlar ortadan kaldrlarak burjuva-demokalik devrim tamamlanacak; ikinci aamada ise, sosyalizm uruna mcadele balayacakt. ki aamay byle ayrt eden proletarya, ilk aamada btn kylln desteini kazanacak, ikinci aamada da yoksul kylln desteinin srmesini gvence allna alacakt. Ama Lenin, bu iki aamay birbirinden ayrt etmenin gereklilii zerinde srarla durmakla birlikle, ayn zamanda bu iki aamann somut mcadele ierisinde i ie geebileceini ve bu durumda proletaryann birinci aamada durmakszn ikinci aamaya gemeye hazr olmas gerekliini de grd: "Bu devrimin en belirleyici zellii, toprak sorununun keskinliidir. Rsya'daki toprak sorunu, ok daha keskindir. 1861'deki szm ona Kyl Reformu o kadar tutarsz ve o kadar demokratik olmayan bir biimde yrtlmt ki, feodal toprak aas egemenliinin balca temelleri olduu gibi kalmt. Bu nedenle, toprak sorunu, yani kyllerin toprak sahiplerine kar toprak urunda verdikleri mcadele, bugnk devrimin denek talarndan biri oldu... "Glerin byle mevzilenii, kanlnz olarak, burjuvazinin devrimde ne itici g, ne de nder olamamas sonucunu dourur. Devrimi tamamlayabilecek, yani kesin zafere vardrabilecck olan, yalnzca proleiaryadr. Ama bu zaferin gereklemesi, proletaryann, kylln geni bir kesiminin kendi nderliini izlemesini salayabilmesine baldr. Rusya'da imdiki devrimin zaferi, ancak proletaryann ve kylln devrimci-demokaiik diktatrl biiminde mmkn olabilir." (LCW, 12. 458.) "Burjuva-demokralik devrimin sonuna kadar btn kyllerle birlikte; sosyalist devrime doru kyllerin yoksul, proleter ve yarproleter kesimiyle birlikle! Boleviklerin siyaseti bu olmutur; biricik Marksist siyaset budur." (LCW, 28. 310.) "Yeryzndeki her ey gibi, proletaryann ve kylln devrimcidemokratik diktatrlnn de bir gemii ve bir gelecei vardr. Gemii islibdat, sertlik, monari ve ayrcalktr. Bu gemie kar yrtlen mcadelede... proletaryayla kylln 'tek bir iradesi' mmkndr. nk burada karlarn bir birlii vardr.

"Gelecei ise zel mlkiyete kar mcadele, cretli emekinin iverene kar mcadelesi, sosyalizm uruna mcadeledir. Burada da irade birlii mmkndr. Burada, nmzdeki yol, istibdattan cumhuriyete giden yol deil, kk burjuva demokratik cumhuriyetinden sosyalizme giden yoldur. "Hi phe yok ki, somut tarihi koullarda, gemiin eleri gelecein eleriyle i ie geer; bu iki yol kesiir... Hepimiz burjuva devrimiyle sosyalist devrimi kar karya koyarz; hepimiz bu ikisinin kesinlikle ayrt edilmesinin mutlak gereklilii zerinde diretiriz. Ama bu iki devrimin lek tek, belirli elerinin tarihin ak ierisinde i ie getikleri yadsnabilir mi?" (LCW, 9. 84-85.) "Gcmzn yani snf bilincine erimi, rgtl proletaryann gcnn lsne kesinlikle bal olarak, demokratik devrimden hemen sosyalist devrime gemeye koyulacaz. Biz kesintisiz devrimden yanayz. Yar yolda durmayacaz." (LCW, 9. 236-237.) iki buuk yl sren emperyalist savatan sonra, 1917 ubat'nda, Rusya'daki iiler, kyller ve askerler bar, toprak ve ekmek isleyerek ayaklandlar. Tecrit olan ve btn saygnln yitiren arlk istibdad ayr bir bar antlamas yapmak zere Almanya'yla gizli grmelere balamt. Bunun zerine, Rusya'y savan iinde tutmaya kararl olan ngiltere ve Fransa'nn basksyla, burjuva nderler ar ekilmeye zorladlar ve bir demokratik cumhuriyet ilan ettiler. Ne var ki, byle davranmalarnn nedeni gl olmalar deil, tam tersine gsz olmalaryd. Halkn isteklerini yerine getirmek gibi bir amalan olmad anlald. Lenin, elde edilenlerin yitirilmemesi iin hemen devrimin ikinci aamasna gemek gerektiini kavrad: "Rusya'da bugnk dununun belirleyici zellii, lkenin -proletaryann snf bilincinin ve rgtlenmesinin yetersiz oluu yznden iktidar burjuvazinin eline veren- birinci devrim aamasndan, iktidar proletaryann ve kyllerin en yoksul kesiminin eline vermesi gereken ikinci devrimci aamasna gemekle oluudur." (LCW.24.22.)

34

35

"Ya ilerleecek ya da gorileccek. Bir devrimde hi kimse olduu yerde kalamaz. ktidarn yoksul kyllerce desteklenen devrimci proletaryaya gemesi, insanolunun grd en salam ve en az acl biimlerde, bar uruna bir devrimci mcadeleye gei anlamna gelir..." (LCW, 25. 28.)
a

Lenin, bir yl sonra, Ekim Devrimi'ni yazyordu:

incelerken unlar

"Devrimin izledii yol, bizim dncemizin doru olduunu gstermitir, nce, 'tm' kyllerle birlikte monariye, toprak sahiplerine ve ortaa kalntlarna kar (buraya kadar devrim burjuva nitelikte, burjuva-demokratik nitelikte kalr); sonra da, yoksul kyller, yarprolelerler ve tm smrlenlerle birlikte, ky zenginleri, kulaklar ve vurguncular da iinde olmak zere kapitalizme kar; bu noktada devrim, sosyalist nitelikte bir devrim haline gelir. Birincisiyle ikincisinin arasna yapay bir in eddi ekmeye kalkmak, bu ikisini proletaryann hazriklnm derecesi ve proletaryann yoksul kyllerle olan birliinin derecesi dnda herhangi bir eyle birbirinden ayrmaya almak, Marksizmi alabildiine arptmaktan, kabalatrmaktan ve Marksizmin yerine liberalizmi koymaktan baka bir ey deildir." (LCW, 28. 300.) Lenin, devrimin drdnc yldnmnde yapt konumada yle diyordu: "Rusya'da devrimin dolaysz ve acil hedeii burjuva demokratik nitelikte bir hedefti; yani ortaa kalntlarn ortadan kaldrmak ve balan aa sprp atmak, Rusya'y bu barbarlktan, bu ayptan kurtarmak, lkemizdeki tm kltr ve ilerlemenin karsna dikilen bu engeli kaldrmakt. Bu temizlii 125 yl nceki byk Fransz Devrimi'ndcn daha byk bir kararllkla, ok byk bir hzla, ok dala byk bir cesaretle, ok daha byk bir baaryla ve kitleler zerindeki etkisi bakmndan ok daha geni apta ve derinliine gerekletirdiimiz iin hakl olarak gurur duyabiliriz... Burjuvademokratik devrimi imdiye kadar kimsenin yapmad bir biimde tamamladk. Sosyalist devrime doru bilinli bir biimde,

kararllkla ve sapmadan, onun burjuva demokratik devrimden in Seddi'yle ayrlmadn bilerek, nereye kadar ilerleyeceimizi, bu byk ve anl grevin jc kadarn gerekletireceimizi ve zaferlerimizi ne lde sa|lamlatrabileceimizi son zmlemede sadece ve sadece mcadelenin belirleyeceini bilerek ilerliyoruz. Bunu zaman gsterecek. Ama topumun sosyalist dnm konusunda daha imdiden ok byk -bu mahvolmu, tkenmi, geri lke iin ok byk- ilerin yaplm olduunu bugnden grebiliyoruz." (LCW, 33. 51.)

3. in Devrimi Mao Zedung 1940'la unlar yazyordu: "Birinci emperyalist Dnya Sava ve zafere ulaan ilk sosyalist devrim, yani Ekim Devrimi, dnya tarihinin btn bir akn deitirdi ve yeni bir a at. Bu a, dnyann kapitalist cephesinin yeryznn bir blmnde (dnyann altda birinde) kt ve geri kalan yerlerde de ryn btnyle gzler nne serdii; geri kalan kapitalist blmlerin smrge ve yarsmrgelcre her zamankinden fazla dayanmakszn varlklarn srdremedikleri; sosyalist bir devletin kurulduu ve bu devletin btn smrge ve yarsmrgeler'deki kurtulu hareketlerini etkin bir biimde desteklemeye hazr olduunu ilan ettii bir adr. Bu ada, bir smrge ya da yarsmrgcde emperyalizme, yani uluslararas burjuvazi ya da uluslararas kapitalizme yneltilmi btn devrimler artk burjuva-demokratik dnya devriminin eski snflamasna deil, yeni snflamaya girmektedir. Bu devrimler artk eski burjuva ya da kapitalist dnya devriminin bir paras deil, yeni dnya devriminin, proleter-sosyalisl dnya devriminin bir parasdr." (MSW, 2. 343-344.) in 20. yzyl balarnda yarfeodal, yarsmrge bir lkeydi. Kyl ynlar feodal toprak aalar ve baz smrgeci devletler tarafndan smrlyordu. Bu devletler limanlar igal etmi, ban-

36

37

kakrn denetimini ele geirmi ve lkeyi yamalamak zere bir ticaret a kurmulard. Bunlar, byk burjuvaziyi, yani komprador ya da brokrat-kapitalistleri oluturan zengin tccarlar, tefeciler ve bankerler tarafndan destekleniyordu. Bu iki snf, yani feodal toprak aalar ve komprador burjuvazi, in'deki emperyalist egemenliin toplumsal temelini meydana getiriyordu. Bu iki smrc snf ile halk ynlar arasnda orta ya da ulusal burjuvazi vard. Bunlar, yerli sanayii kurma abalar feodalizm ve emperyalizm tarafndan engellenen sanayi kapitalistleriydiler. Bu adan halkn safnda yer alma eilimi gsteriyorlard; ama ayn zamanda kendileri de smrc olduklar ve proletaryadan korktuklar iin yalpalama eilimi de tayorlard. Tutarl anlifeodal, antiemperyalist snflar yalnzca kyllk ve proletaryayd. Kylln byk ounluu yoksul kyllerden, yani ky proleterleri ve yarproleterlcrdcn oluuyordu. Geri sanayi proletaryas sayca azd, ama Birinci Dnya Sava'ndan, zellikle de Ekim Devrimi'nden sonra gc ve etkisi hzla artt: "Modern sanayi proletaryasnn says iki milyon kadardr. Modern sanayi proletaryas sayca fazla deildir, nk in, iktisadi bakmdan geri bir lkedir. Bu iki milyon sanayi iisi esas olarak be sanayi kolunda -demiryollar, madencilik, deniz ulatrmas, dokuma ve gemi yapm- almakta ve byk bir blm de yabanc kapitalistlerin sahip olduu iletmelerde kleletirilmektedir. Sayca ok fazla olmamakla birlikle, sanayi proletaryas in'in yeni retim glerini temsil etmektedir, modern in'deki en ilerici snftr ve devrimci harekette nder g haline gelmitir." (MSVV, I. 18.) Demek ki, devrimci hareketin ana gvdesini kyllk, nder gcn ise proletarya meydana getirmekleydi: "Yoksul ve orta kyller kurtulularna ancak proletarya nderliinde kavuabilirler; proletarya ise devrimi ancak yoksul ve orta kyllerle salam bir ittifak kurarak zafere ulatrabilir." (MSVV, 2. 324.) 1911-1927 dneminde feodalizme ve emperyalizme kar birok devrimci ayaklanmaya giriildi, ama bunlarn hibiri baarl olamad:

"Kesin bir biimde syleyecek olursak, in'in emperyalizme ve feodalizme kar burjuva-demokratik devrimi Dr. Sun Yat-sen tarafndan balatlmtr ve 50 yldan fazla bir zamandr srmektedir... Dr. Sun Yat-sen'in balatt devrim baarya ulamam myd? mparatoru def etmemi miydi? Ama bir anlamda da baarszd, nk imparatoru def etmekle birlikte, in'i emperyalist ve feodal baskdan kurtarmam ve bu yzden de antiemperyalist, anlifeodal devrimci grev tamamlanmadan kalmt." (MSVV, 2. 243.) "Kuangtung'da balam olan burjuva-demokratik devrim henz yar yoldayken, komprador ve toprak aas snflar nderlii gasp ettiler ve onu hemen kardevrim yoluna saptrdlar." (MSW, 1.63.) Btn bu baarszlklar, burjuva-demokratik devrimin hedeflerine bujuvazinin nderliinde ulalamayacan kantlad: "in devriminin nitelii nedir? Bugn ne tr bir devrim yapyoruz? Bugn burjuva-demokratik bir devrim yapyoruz ve yaptmz her ey bu devrimin alan iindedir. imdilik genel olarak burjuva zel mlkiyet sistemini ykmamalyz; bizim ykmak istediimiz, emperyalizm ve feodalizmdir. Burjuvademokratik devrim derken, ite bunu sylemek istiyoruz. Ne var ki, bu devrimin gerekletirilmesi daha imdiden burjuvazinin gcn am bulunmaktadr ve proletaryann ve geni halk ynlarnn abalarna dayanmak zorundadr." (MSVV, 2. 242.) Bylelikle Mao Zedung, burjuva-demokratik devrimin, ulusal burjuvazi de iinde olmak zere emperyalizme ve feodalizme kar olan btn teki snflarn desteiyle proletarya tarafndan gerekletirilmesi gerektiini ortaya koydu. Bu, Mao Zedung'un eski tipte burjuvademokratik devlimden ayni etmek amacyla "yeni-demokratik" diye adlandrd yeni tipte bir burjuva-demokratik devrimdi. I939'da unlar yazyordu Mao Zedung: "Bugnk aamada in devrimi gereklen hangi niteliktedir? Bir burjuva.-demokatik devrim midir, yoksa bir proleter-sosyalist devrim mi? Hi phe yok ki, ikincisi deil, birincisidir... Ne var ki, 39

38

bugnk in'de burjuva-demokralik devrim artk khnemi olan eski genel tipte bir devrim deildir, yeni zel tipte bir devrimdir. Biz buna yeni-demokratik devrim diyoruz; bu tip devrim in'de olduu kadar btn leki smrge ve yarsmrge lkelerde de gelimektedir. Yeni demokratik devrim, dnya proleter-sosyalist devriminin bir parasdr, nk emperyalizme, yani uluslararas kapitalizme kararllkla kar kmaktadr... Yeni-demokratik devrim, proletarya nderliindeki geni halk ynlarnn antiemperyalist, antifeoda'l devrimidir. in toplumu ancak byle bir devrimden geerek sosyalizme ilerleyebilir. Baka bir yol yoktur." (MSW, 2. 326-327.) te in'de 1949 ylnda kurulan ve bur juva-dcmokralik devrimin tamamlanmasn ve proleter-sosyalist devrimin balangcn belirleyen demokratik halk diktatrlnn geliimi byle oldu. in'deki demokratik halk diktatrl. Ekim Devrimi'ylc alan yeni ada bir yarsmrge lkenin koullarna uygun den yeni biimde bir proletarya diktatrldr. i-kyl ittifakna dayanmas, baka bir deyile, proletarya ile kylln proletarya nderliindeki ittifakna dayanmas bakmndan Sovyet biimine de benzemekledir; ama ittifakn temelinin daha geni olmas bakmndan, yani ittifakn tm kyll ve ulusal burjuvaziyi de iermesi bakmndan Sovyet biiminden ayrlmaktadr. in'de proletarya ile burjuvazi arasndaki elime yle ele alnd ki, ulusal burjuvazi 1949'daki yeni-demokratik devrimde proletaryann nderliini kabul etti. Bunun gerekleebilmesiin nedeni, proletaryaya, Mao Zedung'un in'deki somut koullara uygulad Lcnin'in kesintisiz devrim teorisinin yol gstermesiydi.

NC BLM PROLETARYA VE KYLLK

Bugne kadar tarihteki btn hareketler, ya aznlk hareketleri olmulardr ya da aznlklarn yararna hareketler. Proletarya hareketi ise ezici ounluun bilinli, bamsz hareketidir. Bugnk toplumumuzun en aa tabakas olan proletarya, zerindeki-btn teki toplum tabakalarn havaya savurmadan silkinip ayaa kalkamaz. Komnist Partisi Manifestosu 1. Proletaryann nder Rol Modem toplumda gerekten devrimci olan tok bir snf vardr: "Komnist Manifestomdan balayarak btn modern sosyalizm, kapitalist toplumda gerekten devrimci biricik snfn proletarya olduu eklindeki su gtrmez geree dayanr. teki snflar ancak baz bakmlardan ve belirli koullarda devrimci olabilirler ve olurlar da." (LCW, 6. 197.) Proletaryann bu duruma nasl eritiini kavramak nemlidir. Daha nce de grdmz gibi, proletarya ile burjuvazi arasndaki kartlk, kapitalist toplumdaki temel elimenin, yani retimin toplumsal nitelii ile mlkiyelin zel nitelii arasndaki elimenin bir yansmasdr. Kapitalizm gelitike, kk apta retim yerini byk apta retime brakr, bylece retim ile mlkiyet arasndaki elime iddetlenir ve en sonunda yklp giden zel mlkiyet sisteminin yerini kamu mlkiyeti sistemi, yani sosyalizm alr.

40

41

Kapitalist retimin birimi, ok sayda iiyi bir araya, getiren fabrikadr. Bu iiler, yaayabilmek iin kapitalistlere sattklar iglerinden baka hibir eye sahip deildirler. Btn emekiler arasnda en youn bir biimde smrlen onlardr; ama bir arada altklar iin, kendilerini savunmak zere rgtlenebilecek bir durumdadrlar. Ortak dmana kar birleik bir tutum taknrlar, snf bilincine eriirler, sendikalar kurarlar, bamsz bir ii snf partisi yaratrlar ve mcadelelerinin bir rn olan Marksist teoriyle silahlanrlar: "ilerin iinde yaadklar koullar, onlar mcadele edebilecek duruma getirir ve mcadele etmeye zorlar. Sermaye, iileri geni kitleler halinde byk ehirlerde toplar, birletirir ve onlara birlikte hareket etmeyi retir. iler her adm banda ana dmanlaryla, yani kapitalist snfla kar karya gelirler. i bu dmana kar sava ierisinde sosyalist olur, btn toplumun tepeden trnaa yeniden kurulmasnn, btn yoksulluk ve zulmn batan aa yok edilmesinin zorunluluunu kavrar." (LCW, 16. 301.) "Pratiinin ilk dneminde, makinelerin paralanmas ve ken-. diliinden mcadele dneminde proletaryann kapitalist topluma ilikin bilgisi henz algsal bilgi aamasmdayd; proletarya, kapitalizmin olgularnn yalnzca baz ynlerini ve d ilikilerini biliyordu. O dnemde proletarya hl 'kendi iinde snf idi. Ama pratiin ikinci dnemine, bilinli ve rgtl iktisadi ve siyasi mcadeleler dnemine ulatnda, proletarya, kapitalist toplumun zn, toplumdaki snflar arasndaki smr ilikilerini ve kendi tarihi grevini kavrad; btn bunlar kendi pratiiyle ve Marx ve Engels'in proletaryay eitmek amacyla, Marksist teoriyi yaratmak iin bilimsel bir biimde btn ynleriyle zetledikleri uzun sreli mcadele tecrbesiyle kavrad. te zaman proletarya 'kendisi iin snr durumuna geldi." (MSW, 1. 301.) Dolaysyla proletaryann, nder roln, kapitalist toplumdaki baelimenin esas yn ile kendisini bilinli bir biimde zdeletirmekle edindiini syleyebiliriz. Proletarya, insanln uzun sreli karlarn temsil eder. Burjuvazi nasl kapitalist retim glerinin

gelimesini kstekleyen feodal dzeni yklysa, proletarya da toplumun snflara blnmesine ve insann insan tarafndan smrlmesine son verecek gelimeyi ilerletebilmek iin retim glerini zgr klmak amacyla kapitalist dzeni ykar.

2. i-Kyi ttifak Proletaryann tersine, kyllk kk apta retimle ve zel mlkiyetle bantldr: "inin hibir retim arac yoktur; ii kendisini, ellerini, igcn satar. Kylnn ise retim aralar -aletleri, hayvanlar, kendi topra ya da kiralad bir toprak- vardr; kyl kendi ekip bitii rnleri satan bir kk mlk sahibi, bir kk giriimci, bir kk burjuvadr." (LCW, 18. 37.) "Kyller, kk mlk sahibi bir snftr. zgrlk ve sosyalizm mcadelesi asndan bu snfn durumu iilerin durumundan ok daha elverisizdir. Kyller, byk iletmelerdeki alma tarafndan bir araya getirilmi deildirler; tam tersine, kendi kk, bireysel iftliklerinde danktrlar, iilerin tersine, kapitalistin kiiliinde ak, belirgin, tek bir dman grmezler karlarnda. Kyller kendileri de belli lde efendi ve mlk sihibidirler." (LCW, 11.394.) Ama gene de, kapitalizmin eit olmayan gelimesinden doan belirli koullarda, proletarya kyl kitlelerini kendi safna kazanabilir. Rusya'da kapitalizm Bat Avrupa'dan daha ge geliti. Hem bu yzden, hem de ksmen Bat sermayesince desteklendii iin, Bat Avrupa kapitalizminden daha hzl bir gelime gsterdi. Bunun sonucunda, daha feodal toplumun baelimesi olan kyller ile feodaller arasndaki kartlk zlmeden, kapitalist toplumun baelimesi olan proletarya ile burjuvazi arasndaki kartlk devrim aamasna girdi. Bu iki elime i ie geti1. Bu koullarda, byk burjuvazi ile feodallerin ittifakyla kar karya kalan proletarya, kyllkle antifeodal bir ittifak kurarak halk ynlarn kendi evresinde toplad. ilerle kyller arasndaki bu ittifak, devrim harekelinin temelini oluturdu:

42

43

"Proletarya tek bana galebe alacak kadar gl deildir. ehir yoksullarnn bamsz karlar yoktur; proletarya ve kyllkle kyaslandnda ehir yoksullar bamsz bir g deildirler, Kylk blgelerdeki nfusun, mcadeleye nderlik etmek bakmndan deil -byle bir ey sz konusu deildir- zaferi gvence altna almak bakmndan belirleyici bir rol vardr." (LCW, 11.343.) "Demokratik devrimi ancak proletarya tamamlayabilir; ama bunu gerekletirebilmesi iin, modern toplumdaki gerekten devrimci biricik snf olan proletaryann, kyl kitlelerine nderlik etmesi ve onlarn byk toprak sahipliine ve feodal devlete kar verdikleri mcadeleye siyasi bilin kazandrmas gerekir." (LCW, 12. 139,) in'de kapitalizm Rusya'dakinden de ge geliti; in'de kapitalizm, emperyalist basknn etkisi altndaki feodal toplumun i elimelerinden dodu: "Tccarlarn, toprak aalarnn ve brokratlarn bir kesimi nasl in burjuvazisinin habercisi idiyse, kyllerin ve zanaat iilerinin bir kesimi de in proletaryasnn habercisiydi. Farkl toplumsal snflar olarak in burjuvazisi ve proletaryas yeni domulardr ve daha nce in tarihinde hibir zaman var olmamlardr. Bunlar, feodal toplumun dlyatanda doarak yeni toplumsal snflar haline gelmilerdir. Bunlar, in'in eski (feodal) toplumundan dnyaya gelen ikiz kardelerdir; birbirlerine hem bal, hem de karttrlar. Ne var ki, in proletaryas, yalnzca in ulusal burjuvazisiyle birlikte deil, ayn zamanda dorudan doruya in'deki emperyalistler tarafndan yrtlen iletmelerle birlikte doup gelimitir. te bu yzden, in proletaryasnn ok byk bir kesimi, in burjuvazisinden daha yal ve daha tecrbelidir; dolaysyla da, daha byk ve daha geni temeli olan bir toplumsal gtr." (MSW, 2. 310.) Bu koullarda, komprador burjuvazi, toprak aalar ve emperyalistlerin ittifakyla kar karya kalan proletarya, kyllkle antifeodal, antiemperyalist bir ittifak kurdu ve bylece ulusal burjuvazi de iinde olmak zere halk ynlarn kendi safnda toplad:

"in proletaryas, en yksek siyasi bilince ve rgtlenme anlayna sahip snf olmasna karn, zafere yalnzca kendi gcyle eriemeyeceini kavramaldr. Zafere ulaabilmek iin, deien koullara gre, devrimde yer alabilecek btn snf ve tabakalarla birlemeli ve devrimci bir birleik cephe rgtlemclidir. in toplumundaki btn snflar iinde, kyllk ii snfnn salam bir mttefikidir; ehir kk burjuvazisi gvenilir bir mttefiktir; ulusal burjuvazi ise belli dnemlerde ve belli lde bir mttefiktir. Bu, in'in modern devrim tarihinin ortaya koyduu temel yasalardan biridir." (MSW, 2. 325.) in'de kylln kendi siyasi partisinin olmamas, proletaryann kyllk zerindeki etkisini artrd: in'de yalnzca kylleri temsil eden bir siyasi parti bulunmad ve ulusal burjuvazinin siyasi partileri de kapsaml bir toprak programna sahip olmadklar iin, kapsaml bir toprak program hazrlayp uygulayan, kyllerin karlar urunda canla bala savaan ve bylece kyllerin ezici ounluunu byk bir mttefik olarak kazanan in Komnist Partisi, kyllerin ve btn teki devrimci demokratlarn nderi olmutur. (MSV 3. 298.) Bylelikle, Rusya'da olduu gibi in'de de ii-kyl ittifak devrim hareketinin temelini oluturdu: "Tecrbemizi zetleyecek ve tek bir noktada toplayacak olursak, sonu udur: i snf nderliinde (Komnist Partisi araclla) ve iilerle kyllerin ittifakna dayal demokratik halk diktatrl." (MSW,4.422.) Her iki lkede de proletarya, nderlik ettii hareket ierisinde aznlktayd; ama Lenin'in de belirttii gibi, proletaryann gcn saysyla lmemek gerekir: "Herhangi bir kapitalist lkede proletaryann gc, toplam nfus iinde temsil ettii orandan ok daha fazladr. nk proletarya, kapitalizmin tm iktisadi sisteminin sinir merkezini elinde tutar

44

45

ve ayn zamanda kapitalizm koullarnda emeki halkn ounluunun gerek karlarn iktisadi ve siyasi bakmdan dile getirir." (LCW, 30. 274.) slelik gerek Rusya'da, gerek in'de, sayca az olmasna karn, proletarya, reformculuun etkisinden okluka uzak kalmt. Lenin, Rus iileriyle ilgili olarak unlar sylyordu: "Rusya'da aydnlar, kk burjuvazi vb. arasnda oportnizmin ve reformculuun her rengini gryoruz. Ama bu, iilerin siyasi bakmdan elkin kesimlerinin ancak nemsiz bir aznln etkilemitir. lkemizde fabrika iilerinin ve memurlarn ayrcalkl tabakas ok snrldr. Legalitc tapnmacal burada bagsteremez." (LCW, 21.319.) Mao Zedung da in iileri iin ayn eyi sylemektedir: "Avrupa'dakinin tersine, smrge ve yarsmrge in'de reformculuun iktisadi temeli bulunmadndan, birka grev krc dnda btn prolelarya son derece devrimcidir." (MSW, 2. 324.) Demek ki, proletaryann rolndeki belirleyici etken, onun saysal gc deil, siyasi gcdr.

balarnda kylk blgelerindeki nfusun yzde 15 kadarn zengin kyller, yani cretli ii altran kapitalist iftiler; yzde 65 kadarn yoksul kyller, yani iglerini satarak geinen az toprakl ya da topraksz ky proleterleri ya da yarproletcrleri; geri kalann da orta kyller, yani durmadan proleterlemeye itilen kk toprak sahipleri oluturmaktayd (LCW, 6. 389,28. 56). Feodal ilikilerin btnyle ortadan kaldrlmasnda kylln btn kesimlerinin ortak kar vard. Ama kyllk ile feodal toprak sahipleri arasndaki bu elimenin yan sra, kylln kendi iinde gittike derinleen bir uurum sz konusuydu. zellikle 1905 ylndan sonra kyllk, ky burjuvazisi (kulaklar) ve ky proletaryas diye ikiye blnd (LCW, 15. 42). Buna uygun olarak Sosyal-Demokratlar, yani proletarya partisi, burjuva-demokratik devrimi desteklemeleri iin bln kyll seferber etme ve ayn zamanda yoksul ve orta kylleri, uzun sreli karlarnn, sosyalizm uruna mcadele iinde glerini sanayi proletaryasyla birletirmede yattna inandrma grevini stlendi: "Sosyal-Demokratlar, kyl harekelinin, kendilerine ikili bir grev yklediini tekrar tekrar belirtmilerdir. Hi kuTcusuz, devrimci-demokratik bir hareket olduuna gre, bu hareketi desteklemeli ve ilerletmeliyiz. Ayn zamanda, kendi proleter snf bak amz hi amadan korumalyz; ky proletaryasn, ehir proletaryas gibi ve onunla birlikte bamsz bir snf partisinde rgtlcmeliyiz; ky proletaryasna, kendi karlarnn burjuva kylln karlarna kart olduunu aklamalyz; ky proletaryasn sosyalist devrim urunda savamaya armal ve ona, zulm ve yoksulluktan kurtulmann kylln eitli kesimlerini kk burjuva yapmakla deil, ancak tm burjuva dzeninin yerine sosyalisl dzeni geirmekle mmkn olduunu gstermeliyiz." (LCW, 8. 321.) "Bilim ve teknolojideki her ilerleme, kapitalist toplumdaki kk apta retimin temellerini ister istemez ve acmaszca sarsar: ou zaman karmak ve aprak olan bu sreci btn bilimleriyle aratrmak ve kk reticiye kapitalizm koullarnda yerini korumasnn mmkn olmadn, kyl retiminin kapitalizm

3. Kylln Farkllamas 1861 Kyl Reformu'ndan nce, Rusya'nn kylk blgelerindeki retim ilikilerinde feodalizm hkm srmekteydi. retim birimi, iktisadi bakmdan kendi kendine yelerli ky ya da kyler topluluuydu. Kyllerin rettikleri, ya kendileri ya da bal bulunduklar toprak sahipleri tarafndan tketilirdi. Eer bir rn fazlas olursa, o yrenin pazarnda elden karlrd. Kt mahsuller ve borlanmalar sonucunda kyllerin ou yoksul dmt. ' 1861'den sonra, mela retiminin hzla gelimesiyle birlikte, bu ilikiler byk lde kapitalist ilikilere dnt. Ama ayn zamanda byk toprak sahipleri feodal ayrcalklarnn birounu korudular ve bylece kapitalizmin daha da gelimesine kstek oldular. Yzylmzn

46

47

koullarndaki umutsuzluunu ve kylnn, proletaryann tulumunu benimsemesi gerektiini gstermek, sosyalist ekonomi politiin grevidir." (LCW, 15. 35.) "Proleter, kk kylye yle der: Sen yarproletersin, onun iin iilerin nderliini izle; tek kurtulu yolun budur. Burjuva, kk kylye yle der: Sen bir kk mlk sahibisin, 'emeki bir if'ti'sin. Emek ekonomisi kapitalizm koullarnda da 'byr'. Sen, proletaryann yannda deil, mlk sahiplerinin yannda olmalsn. "Kk mlk sahibi iki ruhludur: Biri proleter ruh, teki de 'mlk sahibi' ruhu." (LCW, 20. 216.) Yeniden in'e baktmzda, orada bireysel retimin Rusya'ya oranla ok daha uzun bir sredir yerlemi olmasna karn, retim ilikilerinin ta 1949 ylna kadar byk lde feodal nitelikle kaldn gryoruz: "Kyl kitleleri arasnda, binlerce yldr her aile ya da hanenin bir retim birimi oluturduu bireysel ekonomi sistemi varolagclmitir. Bu dank, bireysel retim tarz, feodal ynetimin iktisadi temelidir ve kylleri srekli bir yoksulluk iinde tutmaktadr." (MSW, 3. 156.) in kyll 1939 ylnda yle deerlendirilmekleydi: "Kyllk, in'in toplam nfusunun aa yukar yzde 80'ini oluturmaktadr ve bugn in'in ulusal ekonomisinin ana gedr. "Kyllk ierisinde keskin bir kutuplama sreci meydana gelmekledir. "Birincisi, zengin kyller. Zengin kyller, ky nfusunun aa yukar yzde 5'ini (ya da toprak aalaryla birlikte yzde 10'unu) olulurmakta ve ky burjuvazisini meydana getirmekledir. in'deki zengin kyllerin ou yarfeodal bir nitelik tamakladrlar; nk lopraklarnn bir blmn kiraya vermekte, tefecilik yapmakla ve tarm emekilerini amanszca smrmektedirler. Ama genellikle kendileri de altklar iin, kylln bir parasdr. Zengin kyl retim tarz, belirli bir

dnem iin yararl kalacaktr. Genel olarak bakldnda, zengin kyller, kyl kitlelerinin antienperyalist mcadelesine baz yararl katklarda bulunabilirler ve toprak aalarna kar yrtlen toprak devrimi mcadelesinde tarafsz kalabilirler... "kincisi, orta kyller. Orta kyller, in'in kylk blgelerdeki nfusunun yzde 20 kadarn oluturmaktadr. Bunlar iktisadi bakmdan kendi kendilerine yeterlidirler... ve genellikle bakalarn smrmemekle, lam tersine emperyalizm* toprak aas snf ve burjuvazi tarafndan smrlmektedirler. Hibir siyasi haklar yoktur... Orta kyller yalnzca antiemperyalisl devrime katlmakla kalmayabilir, ayn zamanda sosyalizmi de benimseyebilirler.. Dolaysyla, tm Orta kyllk, proletaryann gvenilir bir mttefiki olabilir ve devrimin nemli bir itici gcdr... "ncs, yoksul kyller. in'deki yoksul kyller, tarm emekileriyle birlikte, ky nfusunun aa yukar yzde 7()'ini meydana getirmektedir. Yoksul kyller, topraksz ya da az toprakl geni kyl kitleleridir; kylk blgelerin yarprolcterlcridirlcr; in devriminin en byk itici gcdrler; proletaryann doal ve en gvenilir mttefiki ve in'in devrimci glerinin ana kitlesidirlcr." (MSW, 2.323.) in kyllne ilikin bu deerlendirmeyi Lenin'in Rus kyllyle ilgili olarak yapt deerlendirmeyle karlatrdmzda in'deki ii-kyl ittifaknn daha geni bir temele dayandn ve bu faklhn da yeni bir elimeden, yani in halk ile emperyalizm arasndaki elimeden doduunu gryoruz. in proletaryas, emperyalizme kar mcadelenin bana geerek, snf gleri dengesinde bir deiiklik yaratmay ve bylelikle kylk blgelerdeki badman, yani feodal toprak aalarn tecrit etmeyi baard. in proletaryas bunu baarabildi, nk kendisine Komnist Partisi araclyla yol gsteren teori, Mao Zedung tarafndan in'e uygulanan Lenin'in ii-kyl ittifak leorisiydi.

48

49

4. Ltmpcn Proletarya Grld gibi, ii-kyl ittifak esas olarak sanayi iileri ile yoksul kyllerin bir ittifak, yani ehir ve ky proletaryas ve yarproleterlerin bir ittifakdr. Geriye lmpen proletarya kalyor. Bu kesim, retimle dzenli bir biimde uramayan, rgtsz ve rgtlenme yeteneinden byk lde yoksun unsurlardan, hibir snl" iinde yer almayan, yozlam unsurlardan oluur. i snf harekelinin ilk gnlerinde, proletaryann henz ayr bir snf olarak kendi bilincine varmak ve sendikalarn yarallmas iin gerekli olan dayanma ve disiplini gelitirmek zere mcadele verdii dnemde, lmpen proletarya hareket iin bir gizildeer olmaktan ok, bir tehlikeydi: "Eski toplunun en al tabakalarnn ilerinden karp attklar o sessizce ryp giden yn, toplumun tortusunu oluturan o 'tehlikeli snf, ara sra bir proletarya devrimiyle hareketin iine srklenebilir; ne var ki, lmpen proletaryann yaama koullar onu gerici entrikalarn saln alnm bir aleti haline gelmeye ok daha yatkn klmakladr." (MIH, I. 44.) Rus iiler 1918 ylnda, savan yaratt g koullar altnda retimi yeniden rgtleme mcadelesi verirlerken, Lenin de ayn uyarda bulunuyordu: "Sava hi kukusuz hem cephe gerisindeki, hem de cephedeki insanlar yozlatrmaktadr; sava gereleriyle ilgili ilerde alanlar ok yksek cretler almakta ve bu da, savatan kamak iin gizlenenlere, bir eyler 'kapp' sura kadem basmaktan baka bir ey dnmeyen serseri ve yaserseri unsurlara ekici gelmekledir. Ama bunlar, eski kapitalist dzenden geriye kalan en kt unsurlardr, lm eski ktlklerin tayclardr; bunlar del' edip almal, fabrikalara en iyi proleter unsurlar yerletirmeli ve onlar gelecein sosyalisl Rusya'snn ekirdekleri haline getirmeliyiz." (LCW, 26.468.) Lenin'in bu szleriyle Mao Zedung'un u deerlendirmesi karlalrlabilir:

"Btn bunlarn dnda, topran yitiren kyllerden ve i bulamayan zanaatkarlardan meydana gelen olduka geni bir lmpen proletarya vardr. Bunlar son derece gvensiz bir hayat srdrmektedirler... in'in en g sorunlarndan biri de, bu insanlarn nasl ele alnaca sorunudur. Yiit birer sava olan, ama ykc eilimler tayan bu insanlar, doru ynlendirilirlerse devrimci bir g haline gelebilirler." (MSW, I. 19.) "in'in smrge ve yarsmrge durumu, kylerde ve ehirlerde byk bir isiz kitlesi yaratmtr. Geimlerini meru yollardan salama olanaklarndan yoksun klnan bu insanlardan pek ou meru olmayan yollara bavurmak zorunda kalmlar ve bylece birer .soyguncu, gangster, dilenci, fahie ve boinan smrcs olup kmlardr. Bu, tutarsz bir toplum tabakasdr; bazlar gerici gler tarafndan satn alnmaya yatkn olmakla birlikte, bazlar da devrime katlabilir. Yapc niteliklerden yoksun olan bu insanlar, yapclktan ok, ykcla yatkndrlar; devrime katldktan sonra, devrimci sallarda babo asilerin ve aanist ideolojinin kaynaklarndan biri haline gelirler. Dolaysyla, onlarn nasl yeniden kalba dklmeleri gerektiini bilmeli ve ykclklarna kar tetikle olmalyz." (MSW, 2. 325.)' lkinden daha olumlu olan bu deerlendirme, dnya devriminin ilerlemesini yanstmaktadr. Emperyalist smr younlatka, srekli isizlerin says artmaktadr; ama le yandan da devrimci mcadele gelitike, uluslararas proletaryann emperyalizm tarafndan toplum dna itilmi tm insanlar zerindeki elkisi de yaygnlamaktadr. 5. Bat Proletaryas Proletaryann bymesi kapitalizmin gelimesi tarafndan belirlendiine ve kapitalizm de en ok Bal'nn ileri lkelerinde gelimi olduuna gre, bu lkelerde imdiye kadar niin hibir proletarya devriminin gereklemedii sorulabilir? lk balarda Marx ve Engels ilk proletarya devriminin Almanya'da meydana geleceini

50

51

umuyorlard, ama bu umutlar gereklemedi. Fransz iileri 1871 ylnda Paris'te iktidar ele geirmeyi baardlar, ama elde tutamadlar. Ekim Devrimi meydana geldii sralarda Rusya, Avrupa'nn en geri lkesiydi. kinci Dnya Sava'nn biliminde eitli Orta Avrupa lkelerinde devrim oldu, ama Bat'da olmad. 1949 ylnda in, 1917 Rusya'sndan daha geri bir lkeydi. Bu sorunun ayn zamanda tersinden sorulmas gerekir: Rusya ve in devrimleri niin o kadar erken gerekleti? Bu sorunun karl, daha nce de grdmz gibi, kapitalizmin eit olmayan gelimesinde yatmaktadr. Bat burjuvazisinin emperyalizm aamasna getii bir dnemde, Rusya ve in'deki burjuvazi hl feodalizmin zincirlerini silkip atmaya abalyordu. Burjuvazi, Rusya'da Bal sermayesine baml olduundan (LCW, 20. 399), in'de ise emperyalist bask yznden daha da gsz dmt. Buna karlk proletarya, Rusya'da Batfdan edindii devrimci tecrbelerle, in'de ise Ekim Devrimi rnei ve Sovyetler Birlii'nin desteiyle glenmiti. Bu d etkenlerin bir araya gelmesi sonucunda, i elimeler iddetlendi ve bylece snf gleri dengesi proletarya yararna deiti. Kapitalist geliimin ok nce balad Bat'da feodalizm hemen hemen btnyle yok edilmi ve burjuvazi daha ilk balardan Amerika ve Asya'y yamalayarak zenginlemiti. Bylece burjuvazi lke iindeki durumunu glendirmiti. Smrge lkelerin smrlmesinden elde edilen dev krlar ceplerine indiren burjuvalar, sanayi iilerine nemli dnler vermiler ve ii nderlerinden birounu satn almlard. Bunun sonucunda, emperyalizmin anavatan olan lkelerin proletaryasn smrge lkelerin iilerinden ve kyllerinden ayran uurumun yan sra, emperyalizmin anavatan olan lkelerin proletaryas da blnm ve burjuva ideolojisiylc byk lde zehirlenmiti. Emperyalizmin bu lkelerdeki etkisi, i elimelerin hafiflemesi ve bylece snf gleri dengesinin burjuvazi yararna deimesi sonucunu dourmutu. Birok yazsnda aka grld gibi Lenin de bu kandadr: "Toplumsal devrimi ancak tm toplumu besleyen proleter snf gerekletirebilir. Ne var ki, smrge siyaseti sonucunda, Avrupa proletaryas ksmen, tm toplumun kendi emeiyle deil de, smrge lkelerdeki kleletirilmi yerli halkn emeiyle 52

beslendii bir durumda bulunmaktadr... Bu durum baz lkelerde proletaryann smrgeci ovenizmle zehirlenmesinin maddi ve iktisadi temelini oluturmaktadr." (LCW, 13. 77.) "Ulusal sorun asndan, ezen ve ezilen uluslarn iilerinin gerek durumu ayn mdr? Hayr, ayn deildir. " 1) iktisadi bakmdan, aradaki fark, ezen uluslarn ii snfnn baz kesimlerinin, bu uluslarn burjuvazisinin ezilen uluslarn iilerini fazladan smrerek elde ettii ar krlardan krntlar almalardr. Ayrca, iktisadi istatistikler, burada iilerin ezilen uluslardakine oranla daha byk bir yzdesinin 'ustabalar' haline geldiini, ii aristokrasisine ykseldiini gstermektedir. Bu bir gerektir. Ezen uluslarn iileri, ezilen uluslarn iilerini (ve halk ynlarn) yamalamada kendi burjuvazileriyle bir lde ortaktrlar. "2) Siyasi bakmdan, aradaki fark, ezilen uluslarn iileriyle kyaslandnda, ezen uluslarn iilerinin siyasi hayatn birok alanmla ayrcalkl bir durumda bulunmalardr. "3) deolojik ya da manevi bakmdan, atadaki fark, ezen uluslarn iilerinin, gerek okulda, gerekse hayatta, ezilen uluslarn iilerinden nefret etmeyi ve onlar aalamay renmeleridir." (.CW, 23. 55.) "Smrgeleri ve kendilerinden zayf lkeleri soyarak asalak bir biimde palazlanan bir avu en zengin emperyalist lkenin nemini programmzda daha da gl bir biimde vurgulamak ve daha canl bir biimde dile getirmek belki de daha doru olurdu. Bu, emperyalizmin ok nemli bir zelliidir. Bu zellik, emperyalizmin talanna urayan lkelerde ve emperyalist devler tarafndan ezilme ve paralanma tehlikesiyle kar karya bulunan (Rusya gibi) lkelerde gl devrimci hareketlerin ykselmesini belli lde kolaylatrmakta, ama te yandan da birok smrgeyi ve yabanc lkeyi emperyalist yntemlerle yamalayan ve bylece kendi nfusunun olduka geni bir kesimini de emperyalist yamann bllmesine ortak eden lkelerde kkl devrimci hareketlerin ykselmesini belli lde engelleme eilimi gstermektedir." (LCW,26. 168.)
53

"Ne var ki, ngiliz smgelerindcki milyonlarca insann lam anlamyla kleletirilesi sayesinde... ngiltere'de kk burjuva yaama dzeyine sahip olan iilerin ve bro iilerinin yzdesinin son derece yksek olduu unutulmamaldr." (LCW, 32.456.) Dolaysyla, emperyalist lkelerde, en devrimci snl* olan proletaryann bile devrimci olmaktan tzaklaabileceini gryoruz. Btn dnyada ezilen halklarn ayaa kalkt ve emperyalizmin toplan ke gittii gnmzde, Bat'daki durum deimeye balamakladr. Bu lkelerdeki iilerin nisbeten yksek yaama dzeyi smrge lkelerin smrlmesi temelinde elde edildiine gre, bu temelin kmesi sonucunda iiler reformcu hayalleri terk etmeye zorlanacak ve bylece devrimci bilinlerini yeniden kazanacaklardr. Son olarak, bu ileri kapitalist lkelerde sanayi iilerinin leki lkelere oranla toplam nfusun daha yksek bir yzdesini oluturduklar belirtilebilir. Ama bir kere daha grlyor ki, proletaryann gc saysyla llemez, DRDNC BLM ULUSAL SORUN

nsann insan tarafndan smrlmesi anadan kaldrld lde, bir ulusun baka bir ulus tarafndan smrlmesi de ortadan kaldrlm olacaktr. Ulusun kendi iindeki snflar arasndaki kartlk ortadan kalkt lde, bir ulusun baka bir ulusa olan dmanl da son bulacaktr. Komnist Partisi Manifestosu

)
1. Modern Toplumda Ulus Ulus, ilk kez, feodalizmden kapitalizme gei srasnda meta retiminin gelimesiyle birlikte biimlenmeye balayan toplumsal bir oluumdur. Brjuva-dcmokraiik devrimin hedeflerinden biri de ulusal bamszlktr. Kapitalist toplumun evriminde, ulusal bamszlk mcadelesi (baka bir deyile, ulusal hareket) baml bir halkn burjuvazisinin yabanc devletin egemenliini ykmak ve kendi devletini kurmak amacyla halkn geri kalan blmn kendi evresinde toplamasyla birlikle ortaya kar. Burada "halk" szc, ayn topraklar zeri jde yaayan ve ayn dili konuan insan topluluu anlamnda kullanlmaktadr. Bu tr topluluklar hi kukusuz en eski alardan beri var olagelmilerdir, ama ancak modern toplumda ulus nitelii kazanmlardr. Lenin, ulusal hareketlerin iktisadi temelini yle aklyordu: "Meta retiminin kesin zafere ulaabilmesi iin, burjuvazi yurtii pazar ele geirmek zorundadr; halkn ayn dili

54

55

konutuu siyasi bakmdan birletirilmi blgelerin var mas, dilin gelimesinin ve edebiyatta kk salmasnn karsna dikilen tm engellerin ortadan kaldrlmas gereklidir. Ulusal hareketlerin iktisadi temeli burada yatar. "Dil, insan ilikilerinin en nemli aracdr. Dil birlii ve dilin ksteklenmeden gelimesi, modern kapitalizme uygun lde gerekten zgr ve yaygn ticaretin; nurusun ayr ayr snflar iinde zgrce ve geni lde gruplaabilmesinin ve son olarak, pazar ile byk kk her meta sahibi arasnda ve alc ile. satc arasnda sk bir ba kurulabilmesinin en nemli koullardr." (LCW, 20. 396.) lk ulusal hareketler Bat Avrupa'da meydana geldi. Esas olarak 17. ve 18. yzyllarda, feodal an deiken ve ayr trden krallklarndan bir dzine bamsz devlet dodu. Bunlarn ou tek uluslu devletler olarak gelitiler; baka bir deyile, her lkede ayn dili konuan tek bir halk yayordu. Yalnzca Britanya Adalar'nda, bir bamszlk mcadelesine yol aacak byklkte bir ulusal aznlk bulunmaktayd. ngilizler ele geirdikleri rlanda'da durumlarn salamlatramadlar ve 18. yzylda rlanda'da bir ulusal hareket dodu. Ne var ki, bu lkelerden tek uluslu devletler diye sz ederken, bunlarn ounun daha bandan beri denizar smrge imparatorluklar kurma abasna girimi olduklar akldan karlmamaldr. Bylelikle, daha nceleri ezilmekte olan uluslar, baka halklar ezen uluslar haline geldiler. Bunun sonucunda, bir yandan smrge halklar arasnda ulusal hareketler geliirken, te yandan da nc Blm'de anlattmz gibi ezen ulusun proletaryasnn kendi burjuvazisine kar mcadelesi geri kald: '"Baka uluslar ezen bir ulus zgr olamaz' (Marx ve Rngels). 'Kendi' ulusunun baka uluslar zerindeki en kk bir basksn hogryle karlayan bir proletarya, sosyalist bir proletarya olamaz." (LCW, 21. 317.) Birinci Dnya Sava'n hemen ncesinde Dou Avrupa'ya baktmzda, alt kk devletin (bunlarn bazlarnda epeyce ulusal aznlk vard) bulunduu Balkanlar dnda, bir tane bile tek uluslu devletin olmadn gryoruz. Btn bir Dou Avrupa blgesi, feodal

kkenli, ulusal atmalarla blnm iki okuluslu devlet tarafndan kaplanmt. Savan sonunda, Avusturya Macaristan mparatorluu paralanarak eitli bamsz burjuva ulusal devletlerine ayrld; Rusya mparatorluu ise, ulusal aznlklarn yaad kk zerk blgelerin bulunduu bir sosyalist cumhuriyetler birliine dnt. Ulusal sorun konusunda izledikleri izgi, Boleviklerin bu blgelerde zafer kazanmalarnda nemli bir etken oldu (SCW, 6. 152). Bu sorunu eksik brakmamak iin, Avrupa dndaki iki byk ulusal devletten daha sz etmemiz gerekiyor. Bat Avrupal gmenlerin meydana getirdii bir koloniler topluluunun, 1776 ylnda ngiliz ynetimine kar bamszln ilan etmesi sonucunda, Amerika Birleik Devletleri kuruldu. Bu lkenin, Avrupa'nn drt bir yresinden g eden ynlarla durmadan byyen nfusu (zenciler ve k/.lderililer dnda) burjuva eitlii ve ortak bir dilin kullanlmas temelinde birlemiti: "Amerika'da kapitalizmin gelimesi iin son derece elverili koullarn ve bu gelimenin hzllnn, byk ulusal farkllklar dnyann hibir yerinde grlmemi bir biimde hzla ve temelden gideren bir durum yalattn ve tek bir 'Amerikan' ulusu oluturduunu biliyoruz." (LCW, 23. 276.) Japonya'da kapitalizm Rusya'daki kadar ge geliti; ama o kadar byk bir hzla geliti ki, burjuvazi feodal soylularla smsk kaynap birleti. Japonya, Avrupa kkenli olmad halde byk bir emperyalist devlet haline gelen tek ulusal devletti: "Asya'da meta retiminin en yetkin bir biimde gelimesi ve kapitalizmin en zgr, en geni, en hzl bir biimde bymesi iin gerekli koullar ancak Japonya'da, yani ancak bamsz bir ulusal devlette yaratlmtr. Japonya bir burjuva devletidir, bu yzden kendisi de baka uluslar ezmeye ve smrgeleri kleletirmeye balamtr. Asya'nn kapitalizmin knden nce, Avrupa gibi bir bamsz ulusal devletler sistemine dnmek iin vakit bulup bulamayacan bilemeyiz; ama kapitalizmin, Asya'y uyandrmakla, bu klann da drt bir bucanda ulusal hareketlere yol at su gtrmez bir gerektir." (LCW, 20. 399.) 57

56

1916 ylnda grd durumu zetleyen Lenin, tr ulusal harekeden sz ediyordu: "Birinci tr: Ulusal hareketin artk gemite kald Bat Avrupa'nn ileri lkeleri (ve Amerika). kinci tr: Ulusal hareketin bugnn sorunu olduu Dou Avrupa. nc tr: Ulusal hareketin byk lde gelecein bir sorunu olduu yarsrgeler ve smrgeler." (LCW, 23.38.) Son olarak, ayr ayr ulusal devletlerin ortaya kmasnn yan sra, kapitalizmin, daha ileri aamalarnda ulusal engellerin ortadan kalkmas yolunda kart bir eilime de yol atn belirtmeliyiz: "Gelimekte olan kapitalizm, ulusal sorun konusunda iki tarihi eilim gsterir: Birincisi, ulusal hayatn ve ulusal hareketlerin uyan, her trl ulusal baskya kar mcadele ve ulusal devletlerin yaratlmasdr. kincisi her trl uluslararas ilikinin gelimesi ve gittike sklamas, ulusal engellerin yklmas ve sermayenin, genel olarak iktisadi hayatn, siyasetin, bilimin vb. uluslararas birliinin yaratlmasdr. Her iki eilim de, kapitalizmin evrensel bir yasasdr. Kapitalizmin gelimesinin balangcnda birinci eilim ar basar; ikinci eilim ise, sosyalist topluma dnmeye doru ilerleyen olgunlam bir kapitalizmin zelliidir." (LCW, 20. 27.) Sermayenin uluslararas birlii, emein uluslararas birliinin domasna yol aar. Sermaye ile emek arasndaki elimenin sosyalizmde zme kavumasyla birlikte, ulusal ayrlklar en sonunda yok olup gidecektir: "iler, eski dnyann karsna, ulusal basklar, ulusal ekimeler ve ulusal yalnzlk dnyasnn karsna, yeni bir dnya, btn uluslarn emekilerinin birlik olduu bir dnya, hibir ayrcaln bulunmad ve insann insan tarafndan en kk lde bile ezilmedii bir dnya karyor." (LCW, 19.92.)

2. Uluslarn Kendi Kaderlerini Belirleme Hakk Proletaryann ulusal sorun konusundaki tutumu, burjuva devrimine ilikin tutumundan kaynaklanr. Proletarya, feodalizme ve emperyalizme kar mcadelesinde burjuvaziyi destekler; eer burjuvazi teslim olursa, proletarya bu mcadelenin nderliini stlenmeye hazrdr. Dolaysyla proletarya, milliyet ayrm gzetmeksizin btn yurttalara eit haklar tanyan burjuva-demokratik ilkeyi destekler ve okuluslu bir devlet iindeki uluslarn ayrlma hakkn kabul eder: "Farkl uluslarn bar ve zgrlk iinde bir arada yaamalar ya da (kendileri iin daha elveriliyse) ayrlp ayr devletler kurmalar iin, ii snf tarafndan savunulan tam bir demokrasi zorunludur. Hibir ulusa ya da hibir dile hibir ayrcalk tannamaz; bir ulusal aznla en kk bir bask ya da en kk bir hakszlk yaplamaz: te ii snf demokrasisinin ilkeleri bunlardr." (LCW, 19.91.) "Smrye, kr salamaya ve rekabete dayanan kapitalist toplumda ulusal bar mmknse, bu ancak btn uluslarn ve dillerin tam eitliini gvence altna alan, hibir zorunlu resmi dil tanmayan, herkese kendi anadilinde renim grecei okullar salayan ve anayasasnda herhangi bir ulusa herhangi bir ayrcalk tannmasn ve bir ulusal aznln herhangi bir biimde inenmesini yasaklayan lemel bir yasa bulunan, tutarl ve tepeden trnaa demokratik cumhuriyeti birynetim sisteminde gerekletirilebilir." (LCW, 19.427.) Ayn zamanda proletarya, btn milliyetlere eit haklar tanyan burjuva-demokratik ilkeyi desteklemekle birlikte; burjuvazinin tersine, ulusal mcadelenin snf mcadelesine baml olduunda diretir. ' "Burjuvazi her zaman kendi ulusal isteklerini ne karr, hem de bunu son derece kesin bir biimde yapar. Oysa proletarya bu istekleri snf mcadelesinin karlarna baml klar." (LCW, 20.410.) "Smrye kar baaryla mcadele edebilmek iin, proletaryann milliyet ilikten arnm bulunmas ve szgelimi, eitli uluslarn burjuvazileri arasnda sreduran stnlk kav-

58

59

gasnda tamamen tarafsz olmas gerekir. Herhangi bir ulusun proletaryas kentli ulusal burjuvazisinin ayrcalklarn azck bile destekleyecek olsa, bu durum baka bir ulusun proletaryas arasnda kanlmaz olarak gvensizlik yaralr; iilerin uluslararas snf dayanmasn zayflatr ve iileri blerek burjuvaziyi memnun eder." (LCW, 20. 424.) "Proletarya, milliyetiliin kutsanmasn destekleyemez; tam tersine, ulusal farkllklarn giderilmesine ve ulusal engellerin kaldrlmasna yardm eden her eyi destekler; milliyetler arasndaki balar salamlalran ya da uluslarn kaynamasna hizmet eden her eyi destekler." (LCW, 20. 35.) Proletarya, uluslarn birbiriyle kaynamasndan yanaysa, niin uluslarn bamszlk hakkn tanyor diye bir soru sorulabilir. Evet, proletarya uluslarn bamszlk hakkn tanmaktadr. nk ulusal ayrlklarn stesinden ancak ulusal zlemler gerekletirilerek gelinebilir: "Biz, zgrce bir birleme isliyoruz; ayrlmak hakkn tanmak zorunda olmamzn nedeni budur. Ayrlma zgrl olmadan, zgrce bir birlemeden sz edilemez." (LCW, 26. 176.)

O gnden bu yana, btn bir smrge ve yarsmrgc dnyadaki snf mcadelesi, ulusal mcadele biimine brnd ve ulusal kurtulu savalarna ve kinci Bln'de ele aldmz "yeni-demokratik" tipte devrimlere yol at. in'de, Japonya'ya kar direnme sava srasnda Mao Zedung unu sylyordu: "Ulusal nitelikteki bir mcadelede, snf mcadelesi ulusal mcadele biimini alr; bu da, ikisi arasndaki zdelii gsterir. Bir yandan, belli bir tarihi dnem sresince eitli snflarn .siyasi ve iktisadi taleplerinin ibirliini bozacak nitelikte olmamas gerekir; te yandan, ulusal mcadelenin talepleri (Japonya'ya kar direnmenin gereklilii) tm snf mcadelesinin k noktas olmaldr. Dolaysyla, birleik cephe iinde birlik ile bamszlk ve ulusal mcadele ile snf mcadelesi arasnda zdelik vardr." (MSW, 2. 215.) Komnist Partisi nderliinde ve Mao Zedung'un halk sava stratejisinin rehberliinde, kk ve maddi bakmdan geri bir ulusun, tekelci kapitalizmin tm varln harcad dev bir askeri mekanizmayla donatlm en gl emperyalist devleti bile bozguna uratabilecei, son zamanlarda birbiri ard sra birok lke, hepsinden nce de Vietnam tarafndan kantlanmtr. Vietnam'n kurtulu sava btn dnyann desteini kazand. Bylelikle tek bir halkn ulusal mcadelesi uluslararas bir mcadele durumuna gelerek, Birleik Amerika da iinde olmak zere baka lkelerde de yeni ulusal mcadelelere yol at. Lenin'in belirttii gibi, Amerikal zencilerin zgrlk ve eit haklar uruna verdikleri mcadele de bir ulusal harekettir: "Birleik Amerika'da, zenciler... ezilen bir ulus olarak nitelenmelidir; nk 1861-1865 Sava'yla kazanlan ve Cumhuriyet Anayasas'nca gvence allna alnan eitlik, 1860-1870 yllarnn ilerici, tekelcilik-ncesi kapitalizminden yeni dnemin gerici tekelci kapitalizmine (emperyalizm) geie bal olarak, zencilerin yaad balca blgelerde (Gney) giderek artan bir biimde birok bakmdan kstlanmtr..." (LCW, 23. 275.)

3. Ulusal Kurtulu Savalar Komnist Enternasyonalin nc Kongresi'nde (1921) Lenin yle diyordu: "Dnyann nfusunun ounluunun balangta ulusal kurtulua ynelik olan hareketinin, dnya devriminin yaklaan belirleyici savalar ierisinde kapitalizme ve emperyalizme kar geliecei ve belki de umduumuzdan ok daha devrimci bir rol oynayaca son derece aktr... Emeki kitleler (smrge lkelerdeki kyller), hl geri olmalarna karn, dnya devriminin nmzdeki aamalarnda ok nemli bir devrimci rol oynayacaklardr." (LCW, 32. 482.)

60

6!

Mao Zedung da, zencilerin hareketini desteklediini aklarken, bu hareketin hem bir ulusal mcadele, hem de bir s n f mcadelesi olduunu belirtti: "Amerikal zencilerin mcadelesinin hzl gelimesi, Birleik Amerika'da iddetlenen snl* mcadelesinin ve iddetlenen ulusal mcadelenin bir yansmasdr. "Son zmlemede, ulusal mcadele, bir snl" mcadelesi sorunudur... Smrgeciliin ve emperyalizmin yklas dzeni, zencilerin klelcliilmesi ve zenci ticaretiyle balayp gelimitir ve hi kukusuz kara derili halkn tamamen kurtuluuyla son bulacaktr." (PR, 63-33.) Ulusal kurtulu mcadeleleri geniledike, emperyalizmin tahakkm altndaki alan daralr; alan daraldka emperyalizmin smrs younlar ve bylece yeni yeni ulusal kurtulu mcadelelerine yol aar. Bu, emperyalizmin asla kanamayaca bir ksrdngdr: "Dev bir canavara benzeyen ABD emperyalizmi, znde, lm deinde can .ekien kttan bir kaplandr. Bugnn dnyasnda gerekte kim kimden korkmaktadr? Vietnam halk, Laos halk, Filistin halk, Arap halk ve teki lkelerin halklar ABD emperyalizminden deil, ABD emperyalizmi dnya halklarndan korkmakladr. Yaprak litrese, d patlamakladr. Haksz bir davann pek az destek bulmasna karlk, hakl bir davann byk destek salayaca, saysz gerek tarafndan kantlanmakladr. Zayf bir ulus gl bir ulusu, kk bir ulus byk bir ulusu al edebilir. Kk bir lkenin halk byk bir lkenin zulmn yerle bir edebilir; yeler ki, mcadeleye atlmaya, silaha sarlmaya ve kendi lkesinin kaderini kendi eline almaya cesaret elsin. Bu bir tarih yasasdr." (PR, 70-22.)

4. Ulusal zerklik mi, Blgesel zerklik mi? Lenin, her ulusun ayrlma ve bamsz bir devlet kurma hakkn savunurken, proletarya partisinin her durumda bu hakkn kullanlmasn desteklemek zorunda olduunu sylemek istemiyordu. Tam tersine, ayrlmann baz durumlarda uygunsuz olabileceini ortaya koyuyordu: "Uluslarn kendi kaderlerini belirleme hakk (yani, ayrlma sorununun tamamen zgr ve demokratik bir yntemle belirlenmesinin anayasa tararndan gcence altna alnmas), hibir zaman belli bir ulusun ayrlmasnn uygunluuyla kartrlmamaldr. Spsyal-Demokrat Parti bu sorunda, btn bu toplumsal gelimenin ve sosyalizm uruna proleler snl' mcadelesinin karlarna uygun olarak, her durumun kendi zel koullarna gre karar vermelidir." (LCW, 19. 429.) Hi kukusuz, bazen nesnel durum ayrlmaya aykr olabilir. Baz milliyetler bamsz devlet kuramayacak kadar kk ya da danktrlar. Peki ayrlmann uygunsuz ya da olanaksz bulunduu durumlarda ulusal sorun nasl zlecektir yleyse? Lenin'in belirttii gibi, bu sorunun birbirine kart iki zm vardr: Biri,_ kllrcl-ulusal zerklik biimindeki burjuva zm; teki de, blgesel ve yerel zerklik biimindeki proleter zm. Kltrel-ulusal zerklik ilkesine gre, her milletin yeleri, eitim de iinde olmak zere kendi toplumsal ve kltrel hayatlarn denetleyen bir "ulusal dernek" kurarlar. Bylece okullar, milliyetlere gre ayrlrlar. Bu durumda Lenin u soruyu sormakladr: "Genel olarak demokrasi asndan ve zel olarak de proletaryann snf mcadelesinin karlar asndan byle bir blnmeye izin verilebilir mi? "'Kltrel-ulusal' zerklik programnn zn ak seik kavram olmak, bu soruyu hi duraksamadan yle cevaplamak iin yeterlidir. Asla izin verilemez.

62

63

"Eer tek bir devlet iinde yaayan eitli uluslar birbirlerine iktisadi balarla balysalar, onlar 'kltr' ve zellikle eitim sorunlarnda kalc olarak blmek iin giriilecek her trl aba, sama ve gerici olur, Tam tersine, eitim sorunlarnda uluslarn birletirilmesi iin aba harcanmaldr; yle ki, okullar, gerek hayatla gerekten yaplm olan ey iin bir hazrlk yeri olabilsin. Gnmzde, farkl uluslarn sahip olduklar haklarn ve gelime dzeylerinin eit olmadn gryoruz. Bu koullarda, okullar milliyetlere gre ayrmak, daha geri durumda olan uluslarn iinde bulunduklar koullar gerekten ve kanlmaz olarak daha da Ictiilestirir. "Okullarn milliyetlere gre ayrlmas, yalnzca zararl bir tasar deil, ayn zamanda kapitalistlerin ak bir sahtekrldr. Byle bir dncenin savunulmas ve hele sradan halkn okullarnn milliyetlere gre ayrlmas, iileri blebilir, paralayabilir ve zayf drebilir; buna karlk, ocuklar pahal zel okullarda ve zel olarak tutulmu retmenlerin elinde iyi renim gren kapitalistlerin, herhangi bir biimde, 'kltrel-ulusal zerkliin' blc ve zayflatc etkisi altnda kalmalar olanakszdr." (LCW, 19. 503-505.) Dolaysyla, kltrel-ulusal zerklik, iileri bler ve onlar daha da sk bir burjuva denetimi altna sokar. Lenin, bu ilkeye kar, blgesel ve yerel zerklik ilkesini ortaya koymutur. Lenin'e gre, gerek ulusal eitlik unu gerektirir: "Kendi kendini yneten ve zerk blgelerin snrlarnn, iktisadi ve toplumsal koullar ve nfusunun ulusal bileimi temelinde, o blgede yaayan insanlar tarafndan belirlendii, geni blgesel zerklik ve tam demokratik kendi kendini ynetim." (LCW, 19.427.) "Ne kadar kk olursa olsun, btnyle bir trden bir nfusa sahip, o milliyetin lkenin ve hatta dnyann drt bir yanna dalm insanlarnn bir araya gelebilecekleri ve her trl ilikiye ve zgr dernee girebilecekleri zerk blgeler yaratmak, ulusal basknn ortadan kaldrlmas asndan son derece nemlidir." (LCW, 20. 50.)

Yerel zerklik ilkesi ayn zamanda unlar da kapsar: "Bu amala devlet ve zynetimin yerel organlarnca kurulacak okullarda halkn kendi anadilinde renim grme hakk; toplantlarda her yurttan kendi anadilini kullanma hakk; btn yerel kurumlarda. kamu ve devlet kurumlarnda anadilin kullanlmas; zorunlu resmi dilin kaldrlmas." (LCW, 24. 472.) Lenin, bu son noktayla ilgili olarak unu da belirtmekten geri kalmyordu: "Ticari ilikilerin karlar bakmndan belirli bir lkede hangi dilin ounluun yararna olacan, ekonomik deiimin gereksinmeleri belirler." (LCW, 19. 355.) '"Resmi dil', insanlar Rus dilinden uzaklatran bir denek deil midir? Merkezilemenin, daha byk devletin ve tek bir dilin en kk bir kukuya yer brakmayan ilerici nemini, en kk bir bask uygulandnda kirleten, lekeleyen ve etkisiz klan ve ulusal sorun asndan son derece nemli olan psikolojiyi neden bir trl anlamak istemiyorsunuz?" (LCW, 19.499.) . Geriye, byk sanayi merkezleri kalmaktadr. Byk sanayi merkezlerindeki nfusun bileimi ister istemez son derece karktr; lkenin drt bir yanndan ve denizar lkelerden gelen insanlarla doludur buralar; nfus ylesine i ie gemitir ki, yerel zerklik ilkesi bile tam ulusal eitlii salamaya yeterli deildir. Bu durum, daha Lenin'in zamannda dnya apnda bir sorun haline gelmiti: "Hi phe yok ki, insanlarn anayurllarn terk etmek zorunda kalmalarnn ve gmen iilerin kapitalistler tarafndan en hayasz bir biimde snrlmelerinin biricik nedeni, akl almaz yoksulluktur. Ama uluslarn bu modern gnn ilerici nemine ancak gericiler gzlerini kapayabilirler." (LCW, 19. 454.) Lenin, 191 l'deki okul saymna deinirken unu belirtiyordu: "Byk St. Petersburg ehrinin nfusunun son derece karmak ulusal bileimi ilk bakta gze arpyor. Bu durum bir rastlant

64

65

deil, btn ktalarda ve dnyann her yannda geerli olan bir kapitalizm yasasnn sonucudur. Byk ehirlerin, fabrika merkezlerinin, demiryolu merkezlerinin ve genel olarak ticaret ve sanayi merkezlerinin, teki yerlerden ok daha kark nfuslara sahip olmalar kanlmazdr; zellikle bu merkezler tekilerden daha hzl geliir ve geri kylk blgelerden gittike daha ok sayda insan ekerler." (LCW, 19. 532.) . Kiiltrel-ulusal zerklik ilkesi St. Petersburg ehrinde uygulanm olsayd, her birinin kendi okullarna sahip olduu en azndan 23 "ulusal dernek" ortaya kacakt. Lenin, bu gerei saptyor ve yle srdryor szlerini: "Genel olarak demokrasinin ve zel olarak da ii snfnn karlar bunun tam tersini gerektirmekledir. Biz, btn milliyetlerden ocuklarn her yredeki bir rnek okullarda kaynamalarm salamaya almalyz... Eitimle ilgili sorunlarda uluslar herhangi bir biimde birbirinden ayrmak bizim iimiz deildir. Biz, tam tersine, uluslarn eit haklar temelinde bar iinde bir arada yaayacaklar teme-1 demokratik koullar yaratmaya almalyz." (LCW, 19. 532.) Burada da zm, demokrasinin tam anlamyla yaygnlatrlmasnda yatmakladr. Lenin, St. Pctersburg'daki okullarda yalnzca bir Grc ocuun bulunduunu belirttikten sonra yle diyor: "St. Pctersburg'daki 48 076 okul ocuu arasnda bir tek Grc ocuunun karlarnn eit haklar temelinde korunmasnn mmkn olup olmad eklinde bir soruyla karlaabiliriz. Bu soruya, St. Petersburg'da Grc 'ulusal kltr' temelinde zel bir Grc okulu amann olanaksz olduunu syleyerek cevap vermeliyiz... Ama bu ocuk iin hkmetten Grc dili, Grc tarihi vb. kOnulaida parasz dersler verilmesini. Merkez Ktphanesi'nden bu ocuk iin Grcce kitaplar getirtilmesini, devlet tarafndan Grc bir retmenin salanmasn istemekle, zararl bir ey savunmu ya da olmayacak bir i iin aba harcam olmayz. Gerek demokraside... insanlar byle bir eyi rahatlkla elde edebilirler. Ama bu gerek demokrasi, ancak btn milliyetlerin iileri birletii zaman elde edilebilir." (LCW, 19. 533.)

5. Ulusal Kltr ve Uluslararas Kltr Burjuvazi her zaman ikili bir nitelik tamtr. Gemie ilikin olarak devrimci, gelecee ilikin olaraksa kardevrimcidir. Ve kapitalizmin son aamasnda olumsuz yn ar basar. Bir zamanlar ulusal bamszlk mcadelesine nderlik eden burjuvazi, artk teki ulusian boyunduruu altna almaktadr. Burjuvazinin bir zamanlar canl ve hayat dolu olan kltr, artk boyunduruk altndaki halklarn zlemlerini bastran ezici bir yk haline gelmitir. Amerikandaki Kzlderililere ve Avusturalya'daki yerlilere yapld gibi, baz durumlarda halkn kendisi fiziksel olarak yok edilmitir. Baz durumlarda ise, Gney Afrika'daki Bantulara yapld gibi, halk klcletirilmi ve halkn kltr yok edilmitir. Baka yerlerde daha ince yntemler uygulanmtr: "Emperyalistler, in halknn kafasn zehirlemekten bir an geri durmamlardr. Bu, onlarn kltrel saldr siyasetidir. Bu si yaset, misyonerler araclyla, hastaneler ve okullar aarak, gezeteler yaymlayarak ve inli rencileri yurtdnda renim grmeye zendirerek yrtlmektedir. Emperyalistlerin amac, kendi karlarna hizmet edecek aydnlar yetitirmek ve halk aldatmaktr." (MSW, 2. 312.) Ayn ikili nitelik, ezilen ulusun burjuvazisinde de grlr. Ezilen ulusun burjuvazisi, ulusal bamszlk istei ile sosyalizm korkusu arasnda bocalar ve bu yzden de, Yunanistan'da ve rlanda'da olduu gibi, kendi kltr mirasna ihanet etmeye her zaman hazrdr: '"Biz, proletarya, burjuvazinin devrimci proletaryayla kar karya kald zaman, zgrln, anayurdun, dilin ve ulusun karlarna nasl ihanet ettiini defalarca grdk." (LCW, 6. 46,2.) Buradan anlalaca gibi, ulusal kltrlerin bir toplam olan dnya kltrnn gelecei, uluslararas proletaryann ellerindedir. Nsl bir gelecektir bu? Bu soru, Lenin ve Mao Zedung tarafndan genel olarak cevaplanmtr:

66

67

"Her ulusal kltrde, gelimemi bir biimde de olsa demokratik ve sosyalist kltrn unsurlar vardr; nk her ulusta, hayat koullar kanlmaz olarak demokrasi ve sosyalizm ideolojisini douran emeki ve smrlen kitleler vardr. Ama her ulusta ayn zamanda yalnzca 'unsurlar' biiminde deil, egemen kltr biiminde bir burjuva kltr (ou ulusla gerici ve yobaz bir kltr) de vardr. Bu yzden, genel olarak ulusal kltr, toprak aalarnn, papazlarn ve burjuvazinin kltrdr... "Biz, 'demokrasinin ve dnya ii snf hareketinin uluslararas kltr' slogann ortaya atarken her ulusal kltrn yalnzca demokratik ve sosyalist unsurlarn alyoruz; bunlar yalnzca ve kesinlikle her ulusun burjuva kltrne ve burjuva milliyetiliine kar olarak alyoruz." (LCW, 20. 24.) "Bugnk aamada in'in yeni kltrnn, proletarya nderliindeki halk kitlelerinin antiemperyalisl antil'eodal kltr olduunu syledik. Bugn, gereklen kitlelerin olan herhangi bir ey, zorunlu olarak proletarya nderliinde olmaldr. Burjuvazinin nderliinde olan bir ey, asla kitlelerin olamaz. Bu sylediklerimiz elbette yeni kltrn bir paras olan yeni sanat ve edebiyat iin de geerlidir. in'de ve yabanc lkelerde sanat ve edebiyat alannda eski alardan kalan zengin mirasa ve gzel geleneklere sahip kmalyz; ama gene de amacmz halk killelerine hizmet etmek olmaldr. Biz, gemiin sanat ve edebiyat biimlerinden yararlanmay da reddetmiyoruz; ama bizim elimizde yeniden yorulan ve yeni bir z kazanan bu eski biimler de halka hizmet eden devrimci bir ey haline gelirler." (MSW, 3. 76.) Gelecein proletarya kltr, zde uluslararas, biimde ulusal olacaktr. zde uluslararas, dolaysyla da bir trden olacaktr; nk btn uluslarn halk ynlarnn ortak sosyalist dnya grn dile getirecektir. Biimde ulusal, dolaysyla da baka baka olacaktr; nk bu dnya gr, her ulusun dili, treleri ve gelenekleri tarafndan belirlenen biimler iinde somut olarak dile getirilecektir. Stalin bunu yle aklyordu:

"zde proleter, biimde ulusal: Sosyalizmin ilerlemekle olduu evrensel kllr byledir. Proletarya kltr ulusal kltr ortadan kaldrmaz, ona z verir. Buna karlk, ulusal kltr de proletarya kltrn ortadan kaldrmaz, ona biim verir. Burjuvazi iktidarda olduu ve uluslarn pekimesi burjuva dzeninin kanad altnda srd srece, ulusal kltr slogan bir burjuva sloganyd. Ama proletaryann iktidara gelmesiyle ve uluslarn pekimesinin Sovyet iktidarnn kanad altnda srmeye balamasyla birlikle, ulusal kllr slogan bir proleter slogan oldu." (SCW, 7. 140.) Mao Zedung da ayn ekilde yle diyor: "Kan ve canyla byk in ulusunun bir paras olan in komnistleri iin, Marksizmden in'in zelliklerinden kopuk bir biimde sz etmek, soyut bir Marksizm, bolukta yzen bir Marksizm olur. Dolaysyla, Marksizmi, her belirlisi mutlaka in zellii tayacak bir biimde in'e somut olarak uygulamak, yani Marksizmi in'in somut zelliklerinin nda uygulamak, btn Partinin bir an nce kavramas ve zmesi gereken bir sorun olmaktadr. Yabanc taklitiliine son verilmeli, bo ve soyul havalar tutturmaktan vazgeilmeli ve dogmaclk bir yana braklmaldr; btn bunlarn yerini, in halknn ok sevdii yeni ve canl in tarz ve havas almaldr. Enternasyonalist z ulusal biimden koparmak, enternasyonalizmden hibir ey anlamayanlarn iidir." (MSW, 2.209.) Mao Zedung burada Parti propagandasndan sz etmektedir, ama syledikleri ayn lde kllr iin de geerlidir; hem de yalnzca in kltr iin deil, emperyalizm tarafndan ezilmi ve yok olmann eiine gelmi olup da sosyalizm tarafndan kurtarlacak olanlar da iinde olmak zere byk kk, eski yeni, btn uluslarn kltr iin de geerlidir. Dolaysyla, proletarya kllm burjuva kltrnden daha zengin ve ok daha eitli olacaktr.

68

69

BENC BLM TEK LKEDE SOSYALZM Proleterlerin zincirlerinden baka kaybedecek bir eyleri yoktur. Oysa kazanacaklar koskoca bir dnya vardr. Btn lkelerin iileri, birlein! Komnist Partisi Manifestosu 1. Marx'n Srekli Devrim Teorisi Lenin'in Marksist teoriye katksn Stalin yle tannlyordu: "Leninizm, emperyalizm ve proletarya devrimi ann Marksizmidir. Daha dorusu, Leninizm, genel olarak proletarya devriminin teori ve pratii, zel olarak da proletarya diktatrlnn teori ve taktikleridir. Marx ve Engels'in almalarn srdrdkleri devrim ncesi (proletarya devrimini kastediyoruz) dnemde, henz gelimi emperyalizm yoktu, proletarya devrim iin hazrlk dnemindeydi, proletarya devrimi ise henz yakn srede kanlmaz olarak gerekleebilecek bir dnemde deildi. Oysa Marx ve Engels'in izleyicisi Lenin, almalarn, emperyalizmin gelitii bir dnemde, proletarya devriminin serpilmekte olduu bir dnemde, proletarya devriminin tek lkede zafere ulat, burjuva demokrasisini yerle bir ettii ve proletarya demokrasisi an, Sovyetler an at bir dnemde srdrd." (SCW, 6. 73.) Emperyalizm ya da tekelci kapitalizm a, 19. yzyln son yllarnda ald ve 1917 Ekim Devrimi sralarnda doruuna ulat. Demek ki, emperyalizm ann balamas ve doruuna ulamas,

Lenin'in 1890'lada balayan ve nderlik etlii devrimin gereklemesinden birka yl sonra sona eren etkinlikleriyle ayn dneme rastlamaktayd. Emperyalizmin teorik zmlemesi de, Ekim Devrimi'nin nderlii de Lenin tarafndan gerekletirildi. Bu blmde, Marx ve Engels'in sanayi kapitalizmi andaki almalar temelinde ortaya koyduklar dnya devrimi gr asndan yola kan Lenin'in, Marx ve Engels'in grecek kadar yaamadklar emperyalizm ann koullarna uygun den yeni gr asn nasl ortaya koyduunu gstermeye alacaz: "Marx, laissez-faire* kapitalizmi anda, emperyalizm ana zg belirli yasalar nceden somut olarak bilemezdi. nk emperyalizm, yani kapitalizmin son aamas henz ortaya kmamt ve ortada buna ilikin bir pratik yoktu; bu grevi ancak Lenin ve Stalin stlenebilirdi." (MSW, 1.299.) 1847 ylnda Komnist Partisi Manifestosu'na temel oluturan bir taslakta Engels, tek bir lkede proletarya devriminin mmkn olup olamayaca sorusunu ortaya atmaktayd: "Bu devrim bir tek lkede gerekleebilir mi? Hayr. Byk apl sanayi, bir dnya pazar yaratm olduu iin, yeryzndeki btn lkeleri, zellikle de uygar lkeleri birbirlerine ylesine sk skya balamtr ki, hibir lke br lkelerde meydana gelen olaylardan bamsz deildir. stelik, byk apl sanayi, btn uygar lkelerdeki toplumsal gelimeyi o derece eil bir dzeye getirmitir ki btn bu lkelerde burjuvazi ile proletarya toplumun belirleyici iki snf olmular, bu iki snf arasndaki mcadele de amzn balca mcadelesi haline gelmitir. te bu yzden, komnist devrim, basit bir ulusal devrim olmayacak, btn uygar lkelerde, hi deilse ingiltere, Amerika, Fransa ve Almanya'da ayn anda gerekleecektir." (SCW, 8. 260'tan alnt, bkz. 7. 237.) Manifesto'nun ald son biimde, "ayn anda devrim" dncesinden sz edilmiyordu. Manifesto'nun yazarlar, dikkatlerini, burjuva devriminin henz gereklemedii Almanya'daki duruma yneltmekle yetinmilerdi: * "Braknz yapsnlar" felsefesinin egemen olduu
kapitalizm, (Y.N.)

70

71

"Komnistler dikkatlerini esas olarak Almanya'ya yneltiyorlar. nk bu lke, Avrupa uygarlnn, daha ileri koullarnda, 17. yzyl ingiltere'sinde ve 18. yzyl Fransa'snda olandan ok daha gelimi bir proletaryayla gerekletirilmek zorunda olan bir burjuva devriminin eiindedir ve Almanya'daki burjuva devrimi, hemen ardndan gelecek bir proletarya devriminin balangc olacaktr." (ME, 1.65.) 1850 ylnda Marx, Almanya'daki durumun eksiksiz bir zmlemesini ve durumun nasl gelieceine ilikin grlerini yle dile getiriyordu: "Demokrat kk burjuvazi, devrimi .mmkn olduu kadar ksa srede ve en fazla yukardaki taleplerin gerekletirilmesiyle sona erdirmek isler; oysa u ya da bu lde varlkl btn snflarn egemenliine son verilinceye kadar, proletarya iktidar ele geirinceye kadar ve proleterlerin birlii yalnzca tek bir lkede deil, ayn zamanda dnyann belli bal btn lkelerinde, bu lkelerin proleterleri arasndaki rekabete son verecek ve hi deilse belirleyici glerin proleterlerin elinde toplanmasn salayacak lde geliiceye kadar devrimi srekli klmak hem bizim yararmzadr, hem de bizim grevimizdir." (MB, 1. 110.) Marx'm bu deerlendirmesinde, yaklamakla olan devrim "srekli" olarak tanmlanmaktadr. Almanya'da bir burjuva devrimi balayacak, bunu ayn lkede kesintisiz bir biimde bir proletarya devrimi izleyecek, bu devrim Bat'daki teki ileri lkelere yaylacak ve en sonunda proletarya btn dnyada egemenliini kuracaktr; bu arada, komnizmin alt aamasndan (yani sosyalizmden) st aamasna gei balam olacaktr. Bu "srekli devrim" anlay, yani aamal bir biimde sren devrim anlay, Marksist teoriyi reformculuktan (devrimi kabul etmez) ve anarizmden (aamalar kabul etmez) ayrt eden balca noktadr. Ayrca, Marx'n aklad gibi, Almanya'da devrimin baars, proletaryann kyllkle olan ilikilerini ele almadaki ustalna balyd. Birinci aamada, feodalleri ve onlarn byk burjuvazi iindeki mttefiklerini hedef alan proletarya, kyllk de iinde olmak zere demokrat kk burjuvaziyle "birlikte yrmeliydi";

ikinci aamasdaysa, kk burjuvazinin taleplerini amas ve proletarya devrimini balatmas gerekiyordu, Alman devriminin yenilgiye uramasnn nedenlerini inceleyen Engels, proletaryann kyllkle sk balar kuramadn belirtiyordu: "Ulusun byk ounluunu oluturan kk burjuva zanaatkarlar ve kyller, en yakn ve doal mttefikleri burjuvazi tarafndan fazla devrimci olduklar iin ve bir bakma da proletarya tarafndan yeterince ileri olmadklar iin yalnz brakldlar." (MBP, 152.) Marx ve Engels, 1861'deki Kyl Relbrnu'ndan sonra Rusya'y "Avrupa'daki devrimci eylemin ncs" olarak grmeye baladlar ve bu lkede meydana gelecek bir burjuva devriminin "Bat'da bir proletarya devriminin iareti" (ME, 1. 24) olabileceini dndler. Baka bir deyile, daha nce Almanya iin uygun grdkleri rol imdi Rusya stlenebilirdi. Hl, proletarya devriminin balar balamaz ayn anda btn lkelere yaylaca kansmdaydlar. Son olarak, proletarya devrimi proletarya diktatrlne yol amalyd. Bu anlay Manifesio'da da vardr (Birinci Blm'n banda aldmz cmleye baknz), ama Marx bu anlay ak bir biimde ilk kez 1852'de formle etmitir: "Modern toplumdaki snflarn varlnn ve bu snflar arasndaki mcadelenin kefedilmesinde benim zerre kadar paym yoktur. Burjuva tarihileri bu snf mcadelesinin tarihi gelimesini, burjuva iktisatlar da snflarn iktisadi yapsn benden ok nce akladlar. Benim yeni olarak yaptm, unlar kantlamak olmutur: 1) snflarn varl, yalnzca retimin gelimesindeki belli tarihi aamalara baldr; 2) snf mcadelesi kanlmaz olarak proletarya diktatrlne yol aar; 3) bu diktatrln kendisi, yalnzca, btn snflarn ortadan kaldrlmasn ve snfsz topluma geii meydana getirir." (ME, 2. 452.) Bu anlayta, bir temel unsur hl eksikti: Proletaryann burjuva devlet aygtn paralamasnn gereklilii. Bu, Engels'in aklad gibi, Paris Komn'nden karlan derslerden biriydi:

72

73

"Komn, daha bandan, ii snfnn iktidara geldikten sonra eski devlet aygtyla ileri yrtemeyeceini grmek zorunda kald, ti snf, henz kazand stnl kaybetmemek iin, bir yandan daha nce kendisine kar kullanlm olan tm bask aygtn ortadan kaldrmal; te yandan da, her birinin her an grevden alnabileceklerini aklayarak, kendisini, kendi temsilci ve memurlar kasnda gvence altna almalyd." (ME, 1. 483.) Marx ve Engels'in bu dncelerinde, Lenin'in daha nceki blmlerde anlattmz devrim stratejisinin u ana zelliini grmekteyiz: Proletarya diktatrl, burjuva devriminden proletarya devrimine kesintisiz gei ve ii-kyl ittifak. Bununla birlikte, Lenin'in gr asnda, Ekim Devrimi'nin hemen ncesinde son biimini alm olan bir nokta vardr ki, Marx ve Engels'in gr asndan epey farkldr. 2. Ekim Devrimi'nin Zaferi Grdmz gibi, Marx ve Engels, proletarya devriminin, belki de Rusya'daki bir burjuva devriminin kvlcmyla Bat'nn bln ileri lkelerinde ayn anda patlak vereceine inanyorlard. Bu dnceden yle bir sonu da karlabilirdi: Eer baka lkelerdeki benzer devrimlerin destei olmakszn, Paris Komn'ndc olduu gibi tek bir lkede devrime giriilirse, devrimin varln korumak mmkn olamaz. Uzun yllar Lenin de bu varsaymlar benimsedi: "Rus siyasi devrimini, Avrupa'daki sosyalist devrimin ilk adm klacaz." (LCW, 8. 303.) "Rus devrimi kendi gcne dayanarak zafere ulaabilir, ama elde ettii kazanlar yalnzca kendi gcyle asla koruyup salamlatramaz. Bat'da bir sosyalist devrim gereklemedike, bunu yapamaz." (LCW, 10. 280.) Lenin, "Bat Avrupa'daki nesnel koullarn sosyalist devrime elverili olduu" (LCW, 21. 419) yolundaki inancn hibir zaman yi-

tirmemiti. Ne var ki, 1914 ylnda kinci Enternasyonal'in kmesinden ve Bat'daki ii snf nderlerinin emperyalist savaa kar kmaktan caymalarndan sonra, znel koullarn elverisiz duruma geldiini grd: "Devrimin ilk dneminde, biroklar emperyalist sava sona erer ermez Bat Avrupa'da sosyalist devrimin balayaca umudunu besliyorlard. Kitleler silahlandrlmken, baz Bat lkelerinde de baarl bir devrim olabilirdi. Bal Avrupa proletaryas iindeki blnme sanldndan daha derin ve eski sosyalist nderlerin ihaneti sanldndan daha byk olmasayd, bu gerekleebilirdi." (LCW, 30. 417.) Bu arada Lenin, emperyalizmle ilgili eseri zerinde alrken, tek bir lkede giriilecek bir proletarya devriminin baarya ulaamayacan savunan eski "ayn anda" devrim teorisinin, dnyann yeni durumunda artk geerliliini yitirdii sonucuna vard: "Eit olmayan iktisadi ve siyasi gelime, kapitalizmin mutlak bir yasasdr. Bu yzden, sosyalizmin ilknce birka lkede, hatta tek bir kapitalist lkede bile zafere ulamas mmkndr. O lkenin muzaffer proletaryas, kapitalistleri mlkszletirdikten ve sosyalisl retimi rgtledikten sonra dnyann geri kalan blmnn, kapitalist dnyann karsna dikilebilir, teki lkelerin ezilen snflarn kendi davasna kazanabilir, o lkelerde kapitalistlere kar ayaklanmalar balatabilir ve gerektiinde smrc snflara ve onlarn devletlerine silahl gle bile kar kabilir." (LCW, 21.342.) Lenin 1916 ylnda, bu konudaki grn daha da ileri gtrerek, sosyalist devrimin btn lkelerde ayn anda ficreklc^emeyeceii ne srd: "Kapitalizm, farkl lkelerde hi de eil olmayan bir biimde gelimektedir. Meta retimi koullarnda baka trl olmas da beklenemez. Bundan da, su gtrmez bir biimde, sosyalizmin btn lkelerde ayn anda zafere ulaamayaca sonucu kmaktadr. Sosyalizm ilknce bir ya da birka lkede zafere ulaacak, buna karlk teki lkeler daha bir sre burjuva ya da burjuva-ncesi durumda kalacaklardr." (LCW, 23. 79.)

74

75

Ve yeni sosyalist cumhuriyet, mdahale savandan ve i savatan zaferle ktktan sonra, unu syledi Lenin: "Tahminlerimiz kolayca, hzla ve dorudan doruya olmasa hile, temel olan elde etmi olmamz bakmndan gereklemitir. Dnya sosyalist devriminin gecikmesi durumunda hile, proletarya yneliminin ve Sovyet Cumhuriyeli'nin varln srdrmesi mmkn klnmtr." (LCW, 31.411.) "Ama kapitalizmle kuatlmken, sosyalist bir cumhuriyetin varln srdrmesi dnlebilir mi? Bu. hem siyasi, hem de askeri bakmdan mmkn grlmyordu. Ama artk hem siyasi hem de askeri bakmdan mmkn olduu kantlanm bulunuyor. Bu bir gerektir." (LCW, 33. 151.) Lenin, bu sonuca varmakla, Sovyet Cumhuriyeli'nin yaamasnn artk gvence al tna alnm olduunu sylemek istemiyordu. Tam tersine, dnya apnda zafere ulalmadka, sosyalizmin zaferinin kesin saylamayacan savunmaya devam ediyordu: "Hi kuku yok ki, sosyalizmin tek bir lkede kesin zafere ulamas olanakszdr." (LCW, 26. 470.) "Devrimin glklerini herkes bilir. Bir lkede devrini parlak bir baaryla balayabilir, ama daha sonra zorlu dnemlerden.geebilir; nk kesin zafer ancak dnya apnda ve ancak btn lkelerin iilerinin ortak abalaryla mmkndr." (LCW, 27.372.) "Davamzn uluslararas bir dava olduunu ve devrim en zengin ve en uygar lkeler de iinde olmak zere btn lkelerde gerekleinceye kadar, bizim zaferimizin ancak yarm bir zafer okluunu, hatta o bile olmadn hibir zaman unutmadk ve hibir zaman da unutmayacaz." (LCW, 31. 399.) "Biz her zaman, dnya devrimi zincirinin yalnzca tek bir halkas olduumuzu syledik." (LCW, 31. 431.)

3. Eit Olmayan Gelime Lenin, ayn anda devrim teorisini reddederken, kapitalist toplumun eit olmayan gelimesi yasasn temel almaktayd. Meta retiminin z gerei ortaya kan eit olmayan gelime, ka 1 pitalist toplumun btn aamalarnda, hatla meta retiminin ilkel biimlerinin bulunduu kapitalizm ncesi toplumda bile grlr. Ama meta retiminin gelimesi en yksek aamasna, igcnn bir meta haline geldii aamaya nasl kapitalizmde ularsa, eit olmayan gelime yasas da kapitalizmin en yksek aamasnda, yani emperyalizm aamasnda dnya devriminin ana etkenlerinden biri haline gelir. Emperyalizm zerine incelemesinde Lenin, btn bunlar ortaya koymutur. Lenin'in savunduu gr, daha sonra sz konusu sorunu ele alrken Slalin tarafndan zetlenen biimiyle de sunulabilir: "Emperyalizm koullarnda ileyiiyle sosyalizmin lek lkede zaferine yol aan kapitalizmin eit olmayan gelime yasas nedir? "Lenin, bu yasadan sz ederken, eski, tekelcilik ncesi kapitalizmin artk emperyalizm aamasna girdiini; dnya ekonomisinin, nde gelen emperyalist gruplarn toprak, pazarlar, hammadde vb. zerinde birbirleriyle lgnca mcadele ellikleri koullarda gelimekte olduunu; dnyann emperyalist gruplar arasnda etki alanlarna blnmesinin daha imdiden tamamlanm bulunduunu; kapitalist lkelerin eit bir biimde, birinin tekini izlemesi biiminde ya da tekine paralel bir biimde deil de ani sramalarla, daha nce tekileri gemi olan baz lkelerin geride kalmas ve yeni lkelerin ne gemesi biiminde gelitiini; kapitalist lkelerin bu gelime biiminin, kanlmaz olarak, daha nce paylalm olan dnyann yeniden paylalmas iin kapitalist devletler arasnda almalar ve savalar yarattn; bu atma ve savalarn emperyalizmin zayflamasna yol atn; bu yzden, dnya emperyalist cephesinin tek tek lkelerde kolayca yarlabileceini ve bundan dolay da, sosyalizmin tek tek lkelerde zafere ulamasnn mmkn hale geldiini savunuyordu.

76 77

"ngiltere'nin yakn zamanlara kadar btn teki emperyalist devletlerin ilerisinde olduunu biliyoruz. Daha sonra Almanya'nn ngiltere'ye yetimeye baladn ve teki lkelerin, en bala da ingiltere'nin zararna 'uluslararas politikada sz sahibi olmak' is- tediini de biliyoruz. Gene biliyoruz ki, 1914-1918 emperyalist sava kesinlikle bu durumun bir sonucu olarak kmtr. Emperyalist savatan sonra, imdi de Amerika ileri frlad ve hem ngiltere'yi, hem de teki Avrupa devletlerini geride brakt. Hi kukusuz, bu durum, yeni yeni byk almalarn ve savalarn tohumlarn barnda tamaktadr. "Emperyalist sava sonucunda emperyalist cephenin Rusya'da yarlm olmas, kapitalist gelimenin bugnk koullarnda emperyalist cephe zincirinin ille de sanayinin en gelimi olduu lkede deil, zincirin en zayf olduu lkede, Rusya'da olduu gibi emperyalist tahakkme kar savata proletaryann -szgelimi, kyllk gibi- nemli bir mttefikinin bulunduu lkede yarlacam kantlamtr." (SCW, 8. 265.) Eit olmayan gelime yasas, Rusya'da, snf gleri dengesini proletaryann yararna deitirecek ynde iledi: "Rusya'nn ok daha geri olmas, savan lkeye ykledii olaanst glkler, arln tepeden trnaa rm olmas ve 1905 geleneklerinin son derece salam olmas gibi birok tarihi nedenden tr, devrim, Rusya'da teki lkelerden daha nce patlak verdi." (LCW, 25. 364.) Buna karlk, burjuvazinin salam bir biins yerk''ifii vc proletaryann blnm olduu Bat'da, devrimin ilk adm, yani iktidarn ele geirilmesi, ister istemez daha g olacakt: "Rus devriminin balamasnn kolay, ama ilerlemesinin g olduunu unutmak, ok byk bir yanllk, ok byk bir hata olur. Bu kanlmazd, nk biz ie en geri ve en rm bir siyasi sistemden balamtk. Avrupa devrimi ise, ok daha ciddi bir dmana, burjuvaziye kar ve ok daha g koullar altnda ie balamak zorunda kalacaktr." (LCW, 27. 176.)

Demek ki, emperyalizm, geri lkelerdeki devrimin hzlanmasna, ileri lkedeki devriminse yavalamasna yol amaktayd. Eil olmayan gelimenin diyalektiidir bu.

4. Dou'da Devrim Ekim Devrimi'nden sonra, dnya devriminin bundan sonraki admnn ille de Avrupa ktas snrlar ierisinde atlmayabilecei akla kavutu. Emperyalistler Bal'daki devrimi bir sre iin engellemeyi baarmlard, ama Ekim Dcvrimi'nin zaferinin dnyann drt bir yanna, kar durulmaz bir sel gibi yaylmasn nleyememilerdi: "Kanmca, Kzl Ordu'nun baard i -mcadelesi ve zaferinin tarihi- btn Dou halklar iin ok byk, r ac bir nem tayacaktr. Bu onlara unu gsterecektir: Kendileri gsz olsalar bile mcadelede teknolojinin ve askerlik sanatnn btn mucizelerinden yararlanan Avrupal zalimlerin gc yenilmez grnse bile, ezilen halklarn verdii bir devrim sava, milyonlarca iiyi ve smrlen insan gerekten harekete geirebilirse, barnda yle byk gler ve mucizeler tamaktadr ki, Dou halklarnn kurtuluu artk yalnzca uluslararas devrimin gelecei asndan deil, ayn zamanda Asya'da, Sibirya'da kazanlan dolaysz askeri tecrbe asndan, btn gl emperyalist lkelerin silahl istilasna uram olan Sovyet Cumhuriyeti'nin tecrbesi asndan da pekl mmkndr." (LCW, 30. 153.) Koullarn Rusya'dakinden de geri olduu Dou'da dnya devrimi zincirinin yeni bir halkas olumaktayd: "Bu arada, Hindistan ve in kaynyor. 700 milyonu akn insanyla bu iki lke, her bakmdan kendilerine benzeyen komu Asya lkeleriyle birlikte, dnya nfusunun yarsndan fazlasn temsil ediyor. Bu iki lke, kar konulmaz bir biimde ve durmadan artan bir hzla kendi 1905'lerine yaklayorlar. Yalnz burada temel ve nemli bir fark var: 1905'te Rusya'daki devrim hl

78

79

(hi-deilse balangla) lek bana, yani teki lkeler devrimine hemen kallmadan da ilerleyebilirdi; buna karlk, Hindistan'da ve in'de bugn olgunlamakla olan devrimler, devrimci mcadeleye, devrimci harekele, dnya devrimine katlmaktadrlar, balla daha imdiden katlmlardr bile." (LCW, 33. 350.) Ekim Devrimi'ni in zerindeki etkisini Mao Zedung u szlerle dile getiriyordu: "inliler Marksizmi Ruslar araclyla kefettiler. Ekim Devrimi'ne kadar inliler yalnzca I.enin ve Stalin'den deil, Marx ve Engels'ten de habersizdiler. Ekim Devrimi'ni top sesleri bize Marksizm-L.eniizni ulatrd. Ekim Devrimi, btn dnyada olduu gibi in'de de ilericilerin, lkenin geleceini incelerken ve eski sorunlarn yeniden ele alrken bir ara olarak proleter dnya grn benimsemelerine yardmc oldu. Vardklar sonu uydu: Ruslarn yolundan gidin." (MSVV, 4. 413.) On yl sonra, in devriminin ilk dalgas durulup da devrimci glerin yenilgisiyle sonulannca, birok yolda, olaylarn d grnne aldanp in'in gelecei konusunda umuzsuzla kapld. O zaman Mao Zedung unu yazd: "Geri in'deki devrimin znel gleri bugn iin zayftr, ama in'in geri ve clz toplumsal ve iktisadi yapsna dayandklar iin gerici egemen snflarn btn rgtleri de (siyasi iktidar organlar, silahl kuvvetleri, siyasi partileri vb.) zayftr. Bu, ayn zamanda, devrimin Bal Avrupa lkelerinde niin bir anda patlak veremeyeceini ve in'de devrimin niin mutlaka ilaha byk bir hzla ykseleceini de aklamaktadr. nk Bat Avrupa lkelerinde bugn devrimin znel gleri belki in'dekinden bir lde daha gldr, ama gerici egemen snflarn gleri in'dekinden ok daha byktr. in'de ise bugn devrimin znel gleri zayftr, ama kardevrimin gleri de nispeten zayftr." (MSVV, I. 119.) Burada, "devrimin znel gleri" denilirken, devrimin rgtl gleri kastedilmektedir. Bu gler, d grnlerinin tersine, 80

gerekten de in'de Bat'dakinden daha glydler, nk karlarnda mevzilenen gler daha zayft. stelik, in'deki durum, devrimci glerin bymesini kanlmaz klyordu: "Baka bir deyile, bizim glerimiz, bugn iin kk olmakla birlikte, ok byk bir hzla gelieceklerdir. 30 Mays hareketinin ve onu izleyen Byk Devrimin tam anlamyla kantladklar gibi, in'in bugnk koullarnda, bizim glerimizin gelimesi yalnzca mmkn deil, ayn zamanda kanlmazdr. Bir sorunu ele alrken, onun zn incelemeli, d grnn ise kapnn aznda duran bir terifat olarak grmeliyiz; bir kez kapdan ieri admmz attk m da, o sorunun zn kavramalyz; tek gvenilir ve bilimsel zmleme yntemi budur." (MSVV, I. 119.) Hindistan'daki koullar da in'deki koullara byk lde benziyordu, ama gler dengesi deiikti. Bir kere, ingiliz Hindistan'nda kapitalist ilikiler dahu fazla gelimiti ve byk burjuvazi, in'deki gibi rakip devletler arasnda blnmedii (MSVV, 2. 443) ve tek bir emperyalist devlete baml olduu iin daha fazla birlemiti. te yandan, feodal ilikiler zellikle lkenin i yrelerinde hal sryordu. Sonra, proletarya kyllkle ittifak kuramamt. Bu yzden, kardevrimci gler in'dekinden daha gl, devrimci gler ise in'dekinden daha zayft. Bunun sonucunda, burjuvazi, ulusal hareketin nderliini elinde tuttu ve feodalizmle uzlat. Bal'daki savan sona erdii ve Japonya'nn teslim olmasnn salama alnd 1945 yaznda, Amerikan emperyalistleri en son teknolojik silahlarn kullanarak iki Japon ehrini yerle bir elliler. Btn bir sava tarihinin en byk sularndan biri saylmas gereken bu eylemin amac, dnyann yeni efendilerine meydan okumaya cesaret edebilecek herkesi, zellikle Rusya ve in'i sindirmekti. Amerikan emperyalistleri bir yandan da, rm an Kay-ek ynetimine para ve silah yadryorlard. an Kay-ek'in in'de komnizmi yok edeceini umuyor, Sovyetler Birlii'ne kar giriecekleri yeni bir savata in'i s olarak kullanmay tasarlyorlard. Ne var ki, drt yl gemeden an Kay-ek, Mao Zedung'un (ksmen Kzl Ordu'nun 81

Rusya'daki i sava tecrbesinden kard) halk sava stratejisiyle eitilmi iiler ve kyller tarafndan bozguna uratld ve Pekin'de bir demokratik halk diktatrl kuruldu. Emperyalizm bir ykc darbe daha yemiti. ALTINCI BLM PART

Komnistler, yakn hedeflerin elde edilmesi iin, o undaki karlarn gereklemesi iin mcadele ederler: ama bugnk harekelin iinde ayn zamanda hu harekelin geleceini de temsil eder ve gz nne alrlar. Komnist Partisi Manifestosu

1. Paris Komn'ndcn karlan Dersler ' Fransz burjuvazisi, sava, ii snfnn desteiyle srdrmektense Prusyal saldrganlara teslim olmay ye tutunca, Parisli iiler 18 Mart 1871'de bakaldrdlar ve iktidar ele geirdiler. Burjuva parlamentosunun yerine, hem yasama, hem de yrtme grevlerini stlenen Komn' kurdular. Komn yeleri genel oy usulyle seildiler. Gerek duyulduunda, hemen grevden uzaklatrlabileceklcrdi. Dzenli ordu kaldrld, onun yerini silahl halk ald. Polis rgt halkn dolaysz denetimi altna girdi. Yarglar ve teki devlet grevlileri iiler tarafndan seildi ve bunlara emekilerin ald kadar cret verildi. Proletarya tarihte ilk kez burjuvaziyi alaa ediyor ve kendi devletini kuruyordu. Geri Komncler Marksist deillerdi, ama yeni devlet onlarn elinde, Marx ve Engels'in dndkleri trden bir proletarya diktatrl biimini ald. Daha sonralar yle yazacakt Engels:

82

83

"Pekl, beyler; bu diktatrln nasl bir ey olduunu mu renmek istiyorsunuz? yleyse, Paris Komn'ne bakn. O, proletarya diktatrlyd ite." (ME, I. 485.) Ne yazk ki, Komn yalnzca birka hafta srd. i snf partisi yoktu, sendika hareketi henz ocukluk andayd ve Komn nderleri yeterince tecrbeli olmadklar iin baz ciddi yanlglara dmlerdi. Dmana kar ok yumuak davranmlar ve ii-kyl ittifakn gerekletirememilerdi. En nemlisi de, ehri kuatan birliklere kar silahl mcadele verirlerken, sosyalizmin kuruluuna giriecek yeterli zaman bulamamlard (LCW, 17. 141). Mays ay sonunda Komn yenik dt. Kadn, erkei ve ocuuyla binlerce Parisli ii, daha 80 yl nce zgrlk, eitlik ve kardelik adna feodal krall devirmi olan burjuvazinin silahl askerleri tarafndan ldrld. Ama gene de, tarihi olarak ele alndnda, Paris Komn'nn bir yenilgi olduu sylenemezdi. Marx'n Komiin'e ilikin deerlendirmesine deinirken, Lenin unlar yazyordu: "Marx, 1870 Eyll'nde, ayaklanmaya umutsuzca bir lgnlk demiti. Ama 1871 Nisan'nda, geni halk hareketini grdnde, bu hareketi, tarihi devrim hareketinde ileri bir adm belirleyen byk olaylara katlm bir insann keskin dikkatiyle izledi." (LCW, 12. 109.) Paris Komn yalnzca ilk proletarya diktatrl deildi; ayn zamanda onun rgtsel birimi olan komn, Rusya'da ilknce 1905'te, sonra da 1917'de boy veren i Delegeleri Sovyetleri'nin de ilk rneiydi: "En demokratik cumhuriyetlerde bile korunmu olan -ister istemez korunmak zorunda olan- ve aslnda iiler ve genel olarak emeki halk iin demokrasinin pratikte uygulamasnn nndeki en byk engeli meydana getiren eski -yani burjuva- brokratik ve adli mekanizmann kesin paralann ve tmyle yok ediliini, ancak Sovyet devlet rgt gerekten baarabilir." (LCW, 28. 466.)

1871 deneyinden karlmas gereken dersler, Lenin'in kurduu ve nderlik ettii devrimci partinin almalar iinde gene Lenin tarafndan toparland ve somutlatrld. Bu derslerin en nemlilerinden biri de, byle bir partinin, baka bir deyile devrimci teoriyle silahlanm, kendi iinde demokrasi ve disiplinin btnletirilmesiyle birlemi ve kitlelerle sk balar kurmu bir partinin gerekliliiydi.

2. Yeni Tr Bir Parti Bir proletarya partisinin rgtlenmesinin temelini oluturan teorik ilkeler, 1905 devrimi hazrltklaryla balayan ve Ekim Devrimi'yle sona eren dnem sresince Lenin tarafndan yaratld ve ortaya kondu. Bu dnemde ok uzun bir sre Parti, ksa legalite aralklar dnda, gizlilik koullarnda alt ve srekli olarak arlk polisinin basklarna urad. Bu koullar altnda. Parti nderliinin, salam bir profesyonel devrimciler ekirdeinden olumas zorunluydu: "unu ileri sryorum: 1) sreklilii salayan salam bir nderler rgt olmadan, hibir devrimci hareket varln srdremez; 2) hareketin temelini oluturan ve ona katlan halk ynlar mcadeleye kendiliklerinden ne.kadar geni lde srklenirlerse, byle bir rgtn gereklilii de lde artar ve rgtn 6 lde salam olmas gerekir...; 3) rgt, esas olarak, devrimci almaya profesyonel olarak katlm kiilerden meydana gelmelidir; 4) mstebit bir devletin bulunduu bir lkede, byle bir rgtn yelerini, siyasi polisle mcadele sanalnda pimi profesyonel devrimcilerle ne kadar snrl tutarsak, rgtn aa karlmas da o lde g olur ve 5) ii snfndan ve toplumdaki teki snflardan harekete katlabilecek ve hareket iinde etkin bir biimde alabilecek insanlarn says o lde fazla olur." (LCW, 5.464.) Son derece merkezi bir nderliin zorunluluu, u deneyle ortaya kt:

84

85

"Legal alna ile illegal almann hzla birbirinin yerini almas, genelkurmay -nderleri- gizlemeyi ve en byk gizlilik iinde tutmay zorunlu kld iin, zaman zaman ok tehlikeli sonular dourdu. Bunlarn en kts, kkrtc ajan Malinovski'nn 1912'de Bolevik Merkez Komitesi'ne girmesi oldu. Malinovski, en iyi ve en sadk yoldalarmzdan birounu ele verdi, onlarn ar hapis cezalarna arptrlmalarna ve birounun vakitsiz lmne yol at." (LCW, 31. 45.) Ayrca, Parti yelerinin etkili bir uyum ierisinde alabilmeleri iin, enine boyuna ve zgrce tartmalardan sonra varlm kolektif kararlar temelinde hareket etmeleri gerekiyordu. Bu eylemde birlik ilkesi ile eletiri zgrlnn btnlemesi, demokratik merkeziyetiliin temelidir. Parti, 1917'de legale ktnda, yetimi devrimcilerden oluan bir ekirdek ieriyordu. Ama tam 0 sralarda, Parti'ye, Parti disiplininin gerekliliini kavramayan pek ok yeni ye girdi. Bunlar arasnda, Parti'ye 1917 Temmuz'unda katlan Troki de bulunuyordu. Lenin'in ilkeleri, iddetli bir muhalefete karn kolektif bir nderlik kurmay baaran Stalin tarafndan savunuldu (SCW, 6. 238, 7. 20, 31, 161, 10. 328, 11. 75, 137, 12. 322). Ama Stalin, uzun yllar aba gstermesine karn, brokrasinin gelimesini denetim altna alamad ve zamanla ynetsel yntemlere gittike daha fazla bel balamaya balad. Bunun sonucunda, Parti ile halk kitleleri arasndaki balar zayflad. Bu arada, Lenin'in ilkeleri Mao Zeclung tarafndan in'e uygulanmaktayd. Orada da Parti vahice basklara uramt (MSW, 2. 376). Ama in usuz bucaksz bir lkeydi; bu durum bir kyl sava iin ok geni bir harekt alan salyordu. Komnistler, kurtarlm blgeler kurmay baardlar ve bunlardan bazlarn 1949'a gelene kadar uzun yllar ynettiler. Bylelikle, kkl bir pratik deney kazandlar. Bu pratik deneyi, Bolevik Partisi tarihinin sk bir incelemesiyle btnletirerek, demokratik merkeziyetiliin teori ve pratiini daha da yksek bir dzeye vardrdlar, Lenin'in Mao Zedung tarafndan gelitirilmi olan "yeni tr bir parti" teorisi, balk altnda toplanabilir: nc parti; demokratik merkeziyetilik; kitle izgisi. 86

3. nc Parti Proletarya, tarihteki rolnn bilincine vardka, bata kk burjuvazi olmak zere teki smrlen snflarn ncs olarak rgtlenir, teki smrlen snflara nderlik eder, onlarn desteini kazanr ve onlarn harekete katlrken beraberlerinde getirdikleri yalpalama ve sapmalara kar mcadele eder. Proletaryann byle bir ura gerekletirebilmesi, bamsz bir proletarya partisinin nderliinde rgtlenmi olmasna baldr: "ktidar mcadelesinde, proletaryann rgtten baka bir silah yoktur. Burjuva dnyasndaki anarik rekabet kural yznden danklam, sermaye iin zorla altrlarak ezilmi ve srekli olarak yoksulluun, ilkelliin ve yozlamann 'derinliklerine' itilmi olan proletarya, ancak Marksizmin ilkelerine uygun ideolojik birlii, milyonlarca emekiyi bir ii snf ordusu iinde smsk kaynatran rgtn maddi birliiyle pekitirildii zaman, yenilmez bir g haline gelebilir ve ister istemez gelecektir de." (LCW, 7. 415.) "Bir Sosyal-Demokrat, proletaryann, kanlmaz olarak, en demokratik ve cumhuriyeti burjuvazi ve kk burjuvaziye kar bile sosyalizm urunda bir snf mcadelesi vermek zorunda kalacan bir an olsun unutmamaldr. Bu, su gtrmez bir gerektir. Dolaysyla, ayr, bamsz ve kesinlikle snfsal bir SosyalDemokrasi Partisi mutlak bir zorunluluktur." (LCW, 9. 85.) "Parti, snfn siyasi bakmdan bilinli, ileri kesimidir. Snfn ncsdr. Bu ncnn gc, bu snfn yelerinin saysndan yz kat, hatta yz kattan da byktr." (LCW, 19. 406.) "Komnistlerin dtkleri en byk ve en tehlikeli hatalardan biri de (byk bir devrimin balangcn baaryla tamamlam olan devrimcilerin genellikle yaptklar gibi), bir devrimin yalnzca devrimciler tarafndan gerekletirilebileceini sanmaktr. Oysa tam tersine, devrimin baarya ulaabilmesi iin, tm ciddi devrimci alma, devrimciler gerekten yiit ve ileri

87

snfa ancak nclk edebilirler eklindeki dnceyi kavramamz ve eyleme dntrmemizi gerektirir. Bir nc, nclk grevini, ancak nderlik ettii halktan kopmay nleyebilclii ve tm kitleyi gerekten ilerletebildii zaman yerine getirebilir." (LCW, 33. 227.) Parti, nclk grevini yerine getirebilmek iin, proletarya ile kk burjuvazinin eitli kesimleri arasndaki ve proletarya iindeki farkl kesimler arasndaki ilikileri doru bir biimde ele almay renmelidir: "Eer proletarya, proleter ile yarproleter (geimini ksmen igcn satarak salayan) arasnda, yarproleter ile kk kyl (ve kk esnaf, zanaatkfr ve genel olarak kk patron) arasnda, kk kyl ile orta kyl arasnda vb. yer alan ok eitli tiplerle kuatlm olmasayd; proletaryann kendisi u ya da bu lde gelimi tabakalara blnm olmasayd; proletarya blgesel kkenlere, mesleklere, bazen de dine vb. gre blnm olmasayd; kapitalizm, kapitalizm olmazd. Btn bunlardan u zorunluluk, u mutlak zorunluluk doar: Proletaryann ncs, proletaryann snf bilincine varm kesimi. Komnist Partisi, yn deitirmelere ve eitli proleter gruplaryla, iilerin ve kk patronlarn eitli partileriyle uzlamaya ve onlara dnler vermeye bavurmaldr. Btn sorun, bu taktii, proletaryann snf bilincinin genel dzeyini, devrimci ruhunu ve savama ve kazanma yeteneini alaltacak deil, ykseltecek bir biimde uygulamasn bilmektir."(LCW', 31. 74.) in Komnist Partisi de kk burjuvaziyle ittifak kurarken hemen hemen ayn sorunlarla karlat: "Parti dndaki kk burjuva kitleler arasnda, in'in burjuvademokratik devriminin temel gcn oluturan kyllerin yan sra ehir kk burjuvazisi de bugnk aamada devrimin itici glerinden biridir. nk ehir kk burjuvazisinin byk ounluu her trl baskya uramakta, durmadan ve hzla yoksullua, iflasa ve isizlie srklenmekte ve ok acil olarak ik-

tisadi ve siyasi demokrasi talep etmektedir. Ama gei durumunda bir snf olduu iin kk burjuvazinin iki ynl bir nitelii vardr, iyi ve devrimci yn, bu snfn byk ounluunun, proletaryann siyasi ve rgtsel etkisine ve hatta ideolojik etkisine ak olmasdr. Bugn bu snfn byk ounluu bir demokratik devrim talep etmektedir, bu devrim urunda birleip savaabilir ve gelecekte proletaryayla birlikte sosyalizm yolunu tutabilir. Kt ve geri yn ise, kendisini proletaryadan farkl klan eitli eksiklikler tamas ve ayn zamanda proletaryann nderliinden yoksun kaldnda sk sk yn deitirmesi, liberal burjuvazinin etkisi altna girmesi ve onun tutsa olmasdr. Demek ki, bugnk aamada, proletarya ve onun ncs in Komnist Partisi, Parti dndaki kk burjuva kitleleriyle salam ve geni bir ittifaka dayanmal ve bir yandan onlara kar yumuak davranp, dmana kar mcadeleyi ksteklemedikleri ve paylatmz toplum hayatn paralamadklar srece onlarn liberal dnce ve hayat tarzlarn ho grrken, te yandan da onlarla olan ittifakmz salamlatrmak zere onlara gerekli eitimi vermelidir."* (MSW, 3. 214.)

4. Demokratik Merkeziyetilik Parti disiplini, merkezi nderlik altnda demokrasiye dayanr. Bylece, tartma ve eletiri zgrl eylemde birlik ile birletirilir. Alt organlar st organlar seerler ve onlarn denetimi altnda alrlar. ounluun ald kararlar balaycdr. Bu ilkeler, snf bilincine varm her iinin sendika mcadelesi tecrbesine uygun der: "Disiplinin nemine ilikin teorik grlerimizi ve bu kavramn ii snf partisi iinde nasl anlalmas gerektiini daha nce birok kez akladk. Disiplini, eylem birlii, tartma ve eletiri zgrl olarak tanmladk. leri snfn demokratik
* "Partimizin Tarihindeki Baz Meseleler zerine Karar" baln tayan bu yaz 1945 Nisan'nda kaleme alnmtr. Bkz. Mao Zedung, Seme Eserler, Kaynak Yaynlar. e.Itl, s.206. (.N.)

89

artisine ancak byle bir disiplin yarar. i snfnn gc, rgtnden gelir. Kitleler rgtlenmedike, proletarya bir hitir. Ama kitleler rgtlendi mi, proletarya her eydir. rgtlenme demek, eylem birlii demektir... Dolaysyla proletarya, tartma ve eletiri zgrl olmadan eylem birliini kabul etmez." (LCW, 11.320.) "Bir grev konusunda merkez taralndan karar alnmadan nce, gerek grevden yana, gerekse greve kar ajitasyon yaplabileceini, ama grevden yana bir karar alndktan sonra (ayrca bunu dmandan gizleme karar da), greve kar ajitasyon yrtmenin grev krclk olacan anlamak gerekten ok mu g? Bunu her ii anlar." (LCW, 26. 224.) Partinin illegal alt koullarda, tartma ve eletiri zgrlnn snrlar ister islemez daralr; ama nderlie kar gven duyulmadan da disiplin diye bir ey olamaz. 1920'de kurulan nc (Komnist) Enternasyonale alnma koullar unlar kapsyordu: "Komnist Enternasyonal'c bal partiler, demokratik merkeziyetilik ilkesi temelinde rgtlenmi olmaldr. Bu keskin i sava dneminde, Komnist Partileri, ancak en merkezi bir biimde rgtlenmi olurlarsa, neredeyse askeri disipline yakn demirden bir disipline sahip olurlarsa, geni yetkilerle donatlm ve yelerin ortak gvenini kazanm gl, otoriter parti merkezlerine sahip olurlarsa, grevlerini yerine getirebilirler." (LCW, 31.210.) Lenin, Bolevik Partisi'ni bu temel zerinde ina etmek iin verilen uzun mcadele boyunca, Menevik aydnlar arasnda ar basan disiplin tanmaz tutumla mcadele etmek zorunda kald. Partiyi "dev bir fabrika" gibi grdn syleyek yaknan bu aydnlardan birine, Lenin u karl vermiti: "Onun bu iren sz, proletarya rgtnn ne pratiinden, ne de teorisinden haberi olan burjuva aydnnn anlayn bir anda ele veriyor. nk bazlarnn bir hayalet gibi grdkleri fabrika, proletaryay birletirip disipline sokmu, ona rgtlenmeyi retmi

ve onu emeki ve smrlen halkn btn teki kesimlerinin bana geirmi olan kapitalist ibirliinin en yksek biimini temsil etmektedir. Ve kapitalizmin eittii proletaryann ideolojisi olan Marksizm, bir smr arac olarak fabrika (a kalma korkusuna dayal disiplin) ile bir rgtlenme arac olarak fabrikay (teknik bakmdan ileri bir retim tarznn koullar tarafndan birletirilmi kolektif emee dayal disiplin) birbirinden ayrt etme konusunda, kararsz aydnlan eilmitir ve eitmektedir. te burjuva aydnna bu kadar g gelen disiplin ve rgtlenme, salt bu fabrika 'eitimi' yznden proletarya tarafndan kolaylkla benimsenmektedir." (LCW, 7. 391.) "tte. 'fabrika' okulundan gemi olan proleterin, anarist bireycilie ders verebilecei ve vermesi gereken nokta budur. Snf bilincine varm ii, bu tr aydndan utanarak savat ocukluk an oktan geride brakmtr. Snf bilincine varm ii, Sosyal-Demokrat aydnlar arasnda bulduu zengin bilgi daarcn ve daha geni siyasi bak asn ayrt etmeyi bilir. Ama snf bilincine varm ii, gerek bir partinin inas ierisinde, proletarya ordusu neferinin anlay ile anarist evrelerden geen burjuva aydnnn anlayn birbirinden ayrt etmeyi renmelidir; parti yesinin grevlerinin yalnzca sradan yeler tarafndan deil, ayn zamanda tepedkiler tarafndan da yerine getirilmesi konusunda diretmesini renmelidir." (LCW, 7. 394.) in Komnist Partisi'nin ina edildii koullar hem farklyd, hem de baz bakmlardan daha kolayd; nk yol daha nce Bolevikler tarafndan aydnlatlmt. Ama gene de ilkeler aynyd: "Eer Parti'yi gl klacaksak, btn yelerin inisiyatifini harekete geirmek zere demokratik merkeziyetilik uygulamalyz. Gericilik ve i sava dneminde merkeziyetilik ar basyordu. Yeni dnemde, merkeziyetilik ile demokrasi sk skya birletirilmelidir. Demokrasi uygulayalm ve bylece btn Parti iinde inisiyatifi artralm. Btn yelerin inisiyatifini artralm ve bylece ok sayda yeni kadro yetitirelim, sekterlii kalntlarna son verelim ve btn Parti'yi elik salamlyla birletirelim." (MSW, 1.292.)

90

91

"Btn bu nedenlerden tr, yelerin, demokratik hayatn anlamn, demokrasi ile merkeziyetilik arasndaki ilikinin anlamn ve demokratik merkeziyetiliin nasl uygulanacan kavramalar iin, Parti iinde demokrasi konusunda eitim yaplmaldr. Hem Parti iinde demokrasiyi gerekten yayabilmemiz, hem de disiplini yok eden ar demokrasi ve braknz yapsnlar eilimini nleyebilmemiz ancak byle mmkn olabilir." (MSVV, 2. 205.) in Komnist Partisi yalnzca kyller arasndan deil, ehir kk burjuvazisi ve zellikle aydnlar arasndan da ok sayda nefer kazand. Ama bunlar, ancak Lenin'in saptad ilkeler dorultusunda bir ideolojik yeniden biimlendirme srecinden getikten sonra salam Parti yeleri haline geldiler. "Ama kendi gerek SUllf tutumlarn gnll olarak terk edip proletarya partisine katlm olan kk burjuva kkenliler iin durum tamamen farkldr. Parti, onlara kar, Parti dndaki kk burjuva ynlarna kar taknd tutumdan ilke bakmndan farkl bir tutum takmmaldr. Bu gibi kimseler, her eyden nce proletaryaya yakn olduklarndan ve proletaryann partisine gnll olarak katldklarndan, Parti iindeki Marksist-Leninist eitim araclyla ve devrimci kille mcadeleleri iinde elikleerek, ideolojileri bakmndan yava yava proleterleebilirler ve proletarya glerine byk hizmetlerde bulunabilirler... Ama nemle belirtmek gerekir ki, henz prolelerlememi olan kk burjuvann devrimci nitelii, proleterin devrimci niteliinden temelde laiklidir ve bu farkllk sk sk bir kartla varabilir... Eer proletaryann ileri unsurlar, Marksist-Leninist ideoloji ile kk burjuvaziden gelen parti yelerinin gerek ideolojisi arasna salam ve kesin bir izgi ekmezlerse, Oldan eilmezler ve onlarla ciddi, ama uygun ve sabrl bir biimde mcadele etmezlerse, onlarn kk burjuva ideolojilerinin stesinden gelinmez ve dahas, bu yeler kanlmaz olarak proletaryann ncsn kendi dnceleri dorultusunda yeniden biimlendirmeye ve Parti ynelimini gasp etmeye alrlar ve bylece Parti'nin ve halkn davasna zarar verirler." (MSW, 3.214.)

"in'in demokratik devrim hareketinde ilk uyananlar, aydnlar oldu. ... Ama aydnlar iilerle ve kyllerle kaynaamazlarsa, hibir ey baaramazlar". Son zmlemede, devrimci aydnlar devrimci olmayan aydnlardan ya da kardevrimci aydnlardan ayrt eden ey, iilerle ve kyllerle kaynamak isteyip istememeleri ve bunu gerekten yapp yapmamalardr." (MSW, 2. 238.) Son olarak, demokratik merkeziyetilik,'ylnzca proletarya partisinin deil, ayn zamanda Rusya'da Sovyetlere, in'de de halk meclislerine dayanan yeni proletarya devletinin de rgtlenme ilkesidir: "Eer proletarya ve yoksul kyller iktidar kendi ellerine alrlarsa, son derece zgr bir biimde komnlerde rgtlenirlerse ve btn komnlerin eylemini, sermayeye darbe indirmede, kapitalistlerin direniini ezmede ve zel mlkiyete ^it demiryollarn, fabrikalar, topraklar vb. btn ulusa, btn topluma devretmede birletirirlerse, bu, merkeziyetilik olmaz m? En tutarl demokratik merkeziyetilik, hem de proletarya merkeziyetilii olmaz m?" (LCW, 25. 429.) "Yeni demokratik devletin rgtlenme ilkesi, halk meclislerinin ana siyasetleri saptad ve eitli dzeylerdeki ynetim organlarn setii demokratik merkeziyetilik olmaldr. Bu ilke hem demokratik hem de merkeziyetidir; baka bir deyile, demokrasi temelinde merkeziyeti, merkezi rehberlik altnda demokratiktir. Bu, btn yetkilerin eitli dzeylerdeki halk meclislerinde toplanmas yoluyla demokrasiye tam anlamn verebilen ve ayn zamanda kendi dzeylerindeki halk meclislerinin kendilerine verdii btn ilerin merkezi ynetimini salayan ve halkn demokratik hayat iinde gerekli her eyi koruyan her dzeydeki ynetim organlar arclyla merkezi ynetimi gvence altna alabilen biricik sistemdir." (MSW, 3. 280.)

5. Kitlelerden Kitlelere Parti almasnn temel ilkelerinden biri de, in'de gelilirildii zere, "kitle izgisi" denilen eydir. Baka bir deyile, parti ile kit-

92

93

leler arasnda mmkn olan en sk karlkl ilikinin sistemli bir biimde gelitirilmesidir. in Komnist Partisi'nin, Ekim Devrimi'nden kard derslerden biridir bu: "Snf mcadelesi ne kadar iddetlenirse, proletaryann en kararl ve en eksiksiz bir biimde geni halk ynlarna dayanmas ve kardcvrimci gleri alt etmek zere geni halk ynlarnn devrimci tevikini lam anlamyla harekete geirmesi de o lde zorunludur. Ekim Devrimi srasnda Sovyetler Birlii'ndcki harekete geirici ve canlandrc kille mcadelelerinin tecrbesi ve bunun ardndan gelen i sava, bu gerei tamamen dorulamtr. Partimizin bu kadar sk szn ettii 'kitle izgisi', o dnemin Sovyet tecrbesinden karlmtr." (HE, 20.) Partinin, kitlelere nderlik edebilmesi iin, kitlelerin karlarna hizmet etmesi gerekir. nderlik edebilmek iin, hizmet etmelidir. Dolaysyla, kitlelerle salam balar olmaldr partinin. Kitlelerin mcadelesine yol gstermesi ve kendi hatalarn dzeltmesi ancak byle mmkn olabilir: "leri mfreze, rgt, kitlelere hizmet edebilmek ve onlarn karlarn dile getirebilmek iin, bu karlar doru olarak kavradktan sonra, kitlelerin hi ayrm yapmakszn btn en iyi unsurlarn kendine ekerek, kitlelerle olan ban korunup korunmadn ve bunun canl bir ba olup olmadn her admda inceden inceye ve nesnel bir gzle aratrarak, btn almalarn kitleler arasnda yrtmelidir. leri mfreze bylelikle, ama ancak bylelikle kitleleri eitip aydnlatabilir, onlarn karlarn dile getirebilir, onlara rgtlenmeyi retebilir ve onlarn btn etkinliklerini bilinli snf siyaseti yoluna yneltebilir." (LCW, 19.409.) "Bir siyasi partinin kendi hatalarna kar benimsedii tutum, o partinin ne kadar iten olduunu ve kendi .snfna ve emeki halka kar olan ykmllklerini pratikte ne lde yerine getirdiini anlamann en nemli ve en salam yollarndan biridir. Bir hatay itenlikle kabul etmek, o hataya yol am olan koullan zmlemek ve onu dzeltmenin yolunu tartarak bul-

mak: Ciddi bir partinin simgesi budur; grevlerini yerine getirmesinin, kendi snfn ve sonra da kitleleri eitip yetitirmesinin yolu budur." (LCW, 31. 57.) Bu "kitle izgisi" ilkesi, in Komnist Partisi'nin btn almalarnn hareket noktas olarak kabul edilir: "Kitleler iin yaplan btn almalarda, ne kadar iyi niyetli olursa olsun herhangi bir bireyin isteinden deil, kitlelerin gereksinmelerinden yola klmaldr. Sk sk yle bir durumla karlalr: Kitleler nesnel olarak belli bir deiiklie gereksinme duymaktadrlar. Ama henz znel olarak bu gereksinmenin bilincine varmamlardr. Henz bu deiiklii yapmak iin istekli ya da kararl deildirler. Byle durumlarda, sabrla beklemeliyiz. Kitlelerin ounluu almalarmz araclyla o gereksinmenin bilincine varncaya ve deiiklik iin istekli ve kararl bir duruma gelinceye kadar, o deiiklii yapmamamz gerekir. Yoksa kendimizi kitlelerden koparrz." (MSW, 3. 236.) "Halka canla bala hizmet etmek; kitlelerden bir an bile kopmamak; her durumda bireyin ya da kk bir grubun karlarndan deil, halkn karlarndan hareket etmek; halka kar sorumluluumuzun Parti'nin ynetici organlarna kar sorumluluumuzla ayn ey olduunu anlamak: te hareket noktamz budur. Komnistler gerei savunmaktan hibir zaman ekinmemelidirler. nk gerek, halkn karlarna uygundur. Komnistler hatalarn dzeltmeye her zaman hazr olmaldrlar. nk hatalar, halkn karlarna aykrdr. 24 yllk deney bize unu retiyor: Doru bir grev, doru bir siyaset ve doru bir alma tarz, belli bir anda ve belli bir yerde, her zaman kitlelerin taleplerine uygun der ve kitlelerle balarmz pekitirir. Yanl bir grev, yanl bir siyaset ve yanl bir alma tarz ise, belli bir anda ve belli bir yerde, her zaman kitlelerin taleplerine ters der ve bizi kitlelerden koparr." (MSW, 3. 315.) "Biz komnistler tohumlara benzeriz, halk da topraa benzer. Gittiimiz her yerde halkla birlemeli, halkn barnda kk salmal ve iek amalyz. Yoldalarmz her gittikleri yerde kit-

94

95

lelerle iyi ilikiler kurmal, onlarla ilgilenmeli ve glklerini yenmede onlara yardmc olmaldrlar. Kitlelerle birlemeliyiz; kitlelerle ne kadar birleirsek o kadar iyi olur. Kitleleri vargcmzlc seferber etmeli, halkn glerini geniletmeli ve Partimizin nderliinde saldrgan bozguna uratmal, yeni bir in ina etmeliyiz." (MSW, 4. 58.) "Ciddi hatalar ilemi olan kadrolar ve Parti yelerini ve ii ve kyl kitleleri arasndaki kt unsurlar eletirmeli ve onlarla mcadele etmeliyiz. Bu eletiri ve mcadele iinde kitleleri doru yntem ve biimleri benimsemeye ve kaba eylemlerden kanmaya ikna etmeliyiz. Bu, sorunun bir yandr. Bu kadrolarn, Parti yelerinin ve kt unsurlarn, kitlelere kar misillemede bulunmayacaklar yolunda sz vermeleri salanmaldr; bu da, sorunun ikinci yandr. Kitlelerin onlar zgrce eletirme hakknn yan sra, gerekliinde onlar grevden alma, grevden alnmalarn nerme, Pati'den atlmalarm nerme ve hatta en kt unsurlar yarglamak ve cezalandn I mak zere halk mahkemelerine teslim etme haklarna da sahip olduklar aklanmaldr." (MSW, 4. 186.) Parti ile kitleler arasndaki iliki, tpk Parti ynetimi ile sradan yeler arasndaki iliki gibi, birbirlerini karlkl olarak etkiledikleri bir kartlarn birliidir. Mao Zedung yoldan dedii gibi: "Doru siyasi izgi 'kitlelerden kitlelere' olmaldr. Bu izginin gerekten kitlelerden gelmesini ve zellikle de gerekten yeniden kitlelere gitmesini salamak iin, yalrh'zca Parti ile Parti dndaki kitleler arasnda (snf ile halk arasnda) deil, en nemlisi Parti'nin ynetici organlar ile Parti iindeki kitleler arasnda (kadrolar ile sradan yeler arasnda) sk balar olmaldr; baka bir deyile, doru bir rgtlenme izgisi olmaldr." (MSW, 3. 208.) Ayrca, Parti ile halk arasndaki bu dngsel karlkl iliki, Marksist bilgi teorisinde teori ile pratik arasndaki diyalektik ilikiye uygun der: "Partimizin btn pratik almalarnda doru nderlik, 'kitlelerden kitlelere' ilkesine uygun olmak zorundadr. Bunun anlam

udur: Kitlelerin dncelerini (dank ve sislemlememi dnceleri) almak ve onlar younlatrmak (onlar inceleyerek youn ve sistemli dncelere dntrmek), ondan sonra yeniden kitlelere gitmek ve kitleler bunlar kendi dnceleri olarak benimseyinceye, bunlara smsk sarlncaya ve bunlar eyleme dntiinceye kadar, bu dnceleri yaymak ve aklamak, bu dncelerin doruluunu kitlelerin eylemi iinde snamak. Sonra kitlelerin dncelerini alp bir kere daha younlatrmak, yeniden kitlelere gitmek ve bylece bu dncelerin sebatla uygulanmasn salamak. Ve dncelerin her seferinde daha oru daha canl ve daha zengin bir hale geldii sonsuz bir helezon iinde bunu bir daha, bir daha tekrarlamak. te Marksist bilgi teorisi budur." (MSW, 3. 119.) "Canl alglamadan soyut dnceye ve bundan da pratie: Gerei renmenin, nesnel gereklii renmenin diyalektik yolu budur." (LCW, 38. 171.) Demek ki, sosyalizmin inas srasnda toplumun gelimesi, proletaryann ve onun partisinin nderliindeki halk ynlar tarafndan yrtlen bilinli bir sre haline gelmektedir: "Toplumun gelimesinin bugnk aamasnda, dnyay doru olarak bilme ve deitirme sorumluluu, tarih tarafndan proletaryann ve onun partisinin omuzlarna yklenmitir. Bilimsel bilgiye uygun olarak belirlenen bu sre, yani dnyay deitirme pratii, daha imdiden dnyada ve in'de tarihi bir ana, insanlk tarihinde ei grlmemi byk bir ana, yani dnyadan karanln btnyle yok edilecei ve dnyann eine rastlanmam aydnlk bir dnyaya dntrlecei ana ulam bulunmakladr. Proletaryann ve devrimci halkn dnyay deitirme mcadelesi u rcvlerin yerine getirilmesini kapsamakladr: Nesnel dnyann yan sra, kendi znel dnyalarn da deitirmeleri; renme yeteneklerini deitirmeleri ve znel dnya ile nesnel dnya arasndaki ilikileri deitirmeleri... Deitirilmesi gereken nesnel dnya, ayn zamanda, deimeye kar olan btn unsurlar da ierir; bunlarn, deitirilebilmeleri iin, gnll ve

96

97

bilinli deime aamasna girmeden nce bir zorlama aamasndan geirilmeleri gerekir. Btn insanlk, kendisini ve dnyay gnll ve bilinli olarak deitirdii zaman, dnya komnizmi aamasna ulalm olacaktr." (MSW, 1. 308.) Sosyalist toplumun gelimesini belirleyen drt temel elime unlardr: Parti ynetimi ile sradan yeler arasndaki elime, parli ile proletarya arasndaki elime, proletarya ile halkn teki kesimleri arasndaki elime, halk ile gericiler arasndaki elime. Bunlarn her biri, kendinden daha geni elimelerin iinde onun ana yn olarak vardr. lk , uzlamaz elimeler deildir; ama doru bir biimde ele alnmazlarsa, uzlamaz elimeler haline gelebilirler. Drdnc elime ise uzlamaz niteliktedir; ama doru bir biimde ele alnrsa, nnde sonunda uzlaabilir bir elime haline gelmesi mmkndr. Ayrca, komnizme gei tamamland zaman, demokrasi, diktatrlk ve partinin kendisi de iinde olmak zere bln devlet iktidar biimleri ortadan kalkacaktr: "Snflar ortadan kalkt zaman, bln snl' mcadelesi aralar partiler ve devlet aygl- ilevlerini yitirecek, gerekli olmaktan kacak, bylece yava yava yok olacak ve tarihi grevlerini sona erdireceklerdir; ite o zaman insan loplumu daha yksek bir aamaya geecektir... "Komnistler dnyann her yerinde burjuvaziden daha aklldr; eylerin varoluunu ve gelimesini ekip eviren yasalar kavrarlar, diyalektii kavrarlar ve daha ileriyi de grebilirler. Burjuvazi bu gerei ho karlamaz, nk devrilmek istemez... Ama ii snf, emeki halk ve Komnist Parlisi iin devrilmek diye bir ey sz konusu deildir; onlar iin sz konusu olan, snflarn, devlet iktidarnn ve siyasi partilerin son derece doal bir biimde lp gidecekleri ve insanln Byk Uyum dnyasna girecei koullar yaratmak zere olanca gleriyle almaktr." (MSW, 4. 411.) YEDNC BLM LK SOSYALST DEVLET Bugne kadarki bln toplumlarn tarihi, snf kartlklarnn, farkl dnemlerde farkl biimlere brnen kartlklarn gelimesinden baka bir ey deildir. Ama bunlar hangi biimlere brnrlerse brnsnler, btn gemi alarn ortak yan, toplumun bir blmnn teki blm tarafndan smrlmesidir. Komnist Partisi Manifestosu

1. Proletarya Devrimi Stalin, burjuva devrimi ile proletarya devrimi arasndaki farkllklarn Lenin tarafndan yaplan zmlemesini zetlerken unlar yazyordu: "Proletarya devrimi ile burjuva devrimi arasndaki ayrm be temel noktaya indirgenebilir. "1) Burjuva devrimi, genellikle, kapitalist dzenin u ya da bu lde tamamlanm biimlerinin, yani devrimin aka patlak vermesinden nce feodal toplumun dlyatanda bym ve olgunlam olan biimlerin var olduu bir dnemde balar. Oysa proletarya devrimi, sosyalist dzenin tamamlanm biimlerinin ya bulunmad ya da hemen hemen hi bulunmad bir dnemde balar.

98

99

"2) Burjuva devriminin balca grevi, iktidar ele geirmek ve iktidarn daha nceden var olan burjuva ekonomisiyle uyumasn salamaktr. Buna karlk, proletarya devriminin balca grevi, yeni bir sosyalist ekonomi ina etmek amacyla iktidar ele geirmektir. "3) Burjuva devrimi, genellikle, iktidarn ele geirilmesiyle birlikte tamamlanmig olur. Oysa proletarya devriminde, iktidarn ele geirilmesi yalnzca bir balangtr; iktidar, eski ekonomiyi deitirmek ve yeni bir ekonomi kurmak iin bir ara olarak kullanlr. "4) Burjuva devrimi, kendini, iktidar koltuundaki bir grup smrcnn yerine baka bir grup smrcy geirmekle snrlandrr ve bu yzden de eski devlet aygtn paralama gereini duymaz. Oysa proletarya devrimi, btn smrc gruplar iktidardan uzaklatrr ve btn emekilerin ve smrlenlerin nderi olan proleterler snrn iktidara geirir; bu bakmdan, ister istemez, eski devlet aygtn paralar ve onun yerine yeni bir devlet aygt getirir. "5) Burjuva devrimi, milyonlarca emeki ve smrlen kitleleri uzun bir zaman kendi evresinde tutamaz; nk onlar emekidirler ve smrlmektedirler. Buna karlk, proletarya devrimi, proletarya iktidarn salamlatrma ve yeni sosyalist ekonomiyi 1 ina etme yolundaki ana grevini gerekletirmek istiyorsa, emekiler ve smrlenler olarak onlar proletaryayla salam bir ittifaka katabilir ve katmaldr." (SCYV, 8. 22.) Bylelikle, burjuvaziyi alaa ettikten sonra proletarya, smrye son vermesi bakmndan yalnzca kapitalizmden deil, ayn zamanda Siniflj toplumun daha nceki btn biimlerinden de ayrlan yeni bir toplum dzenini kurma greviyle kar karya kalr. Onun iin, proletarya devrimi, daha nceki btn devrimlerden daha derin deiiklikleri ve dolaysyla da daha byk glkleri kapsar. Proletarya devrimlerinin znde var olan bu glkler. Ekim Devrimi srasnda kanlmaz olarak en byk lde ortaya ktlar.

nk Ekim Devrimi ilk proletarya devrimiydi, iktidar ele geirdikten ve savan frtnalar iinde yaratlm bir Kzl Ordu'yla gerek i, gerekse d dmanlar bozguna urattktan sonra Rusya ii ve kylleri, dardan rgtlenen baltalamalara ve durmadan yenilenen mdahale tehditlerine karn, ders karabilecekleri hibir gemi deney ve yardm alabilecekleri hibir dost devlet olmakszn. sosyalizmi ina etmeye koyuldular. ktidarn ele geirilmesi o kadar g olmamt. Bunun nedeni, savan yaratt siyasi durumdu. erde, arlk dneminin geri ekonomisi askeri yenilginin etkisi altnda kmt. Darda, birbirleriyle lm kalm savana tutumu olan emperyalist devletler duruma mdahale edememilerdi (LCW, 27. 92, SCW, 6. 162); daha sonra mdahale etlikleri zaman da kentli iilerinin muhalefetiyle, Macaristan ve Almanya'da devrimci ayaklanmalarla, Fransa ve ngiltere'de Bolevikleri destekleyen eylemlerle karlamlard (LCW, 30.386,33. 145, SCW, 6.391). Bu siyasi etkenlerden tr, devrim ayakla kalmay baard. Ama daha sonra, iktidar mcadelesinden sosyalizmin inas mcadelesine geildiinde, arlk dneminin gerilii, devrimin karsna byk birengel olarak dikildi: "Tarihin zikzaklarndan dolay sosyalist devrimi ilk balatm olan lke ne kadar geriyse, eski kapitalist ilikilerden sosyalist ilikilere gemesi de o lde zor olur." (LCW, 27. 89.) Oysa Bat'da bu durumun tam tersi sz konusuydu. Bat'da tekelci kapitalizmin sosyoekonomik koullar -byk apta retim, okuma yazma orannn ykseklii, emek vasfnn ve sendikal rgtlenmenin yksek bir dzeyde olmas- sosyalist ina iin elveriliydi; ama iiler reformcu hayallerle ksteklendikleri iin siyasi koullar olumamt. Lenin, bu kartl, Rusya ile Almanya'y karlatrarak ortaya koyuyordu: "Modern bilimin en son bulgularna dayanan byk apta kapitalist makineleme olmadan, sosyalizm dnlemez... Ayn zamanda proletarya devletin ynelimine gemeden de, sosyalizm dnlemez... 1918'de Almanya ve Rusya, sosyalizmin bir yandan ekonomik, retimsel ve sosyoekonomik koullarnn, te yandan da siyasi koullarnn maddi olarak gereklemesinin en arpc rnekleri haline gelmilerdi." (LCW, 32. 334.)

100

101

Buna uygun olarak Lenin, Bat'da, devrimin Rusya'ya oranla daha yava gelieceini, ama bir kere gcreklelikten sonra daba az glkle karlaacan savunuyordu. Ayn zamanda, Bolevikleri, iktidar kolaylkla ele geirdikleri iin gevememeleri, kendilerini ok daha byk glklerin bekledii yolunda uyaryordu: "Avrupa'daki sosyalist devrimin iktisadi gerekleri zerinde dikkatlice dnm olan herkesin unu ak seik grmesi gerekir: Devrimin Avrupa'da balatlmas son derece g olacaktr. Oysa bizim devrimi balatmamz son derece kolay olmutu. Ama bizim devrimi srdrmemiz Avrupa'dakinden daha g olacaktr. Bu nesnel durum, bizim tarihte ok etin ve zorlu dnemeci yaamamza yol amtr." (LCW, 27. 93.) Bu nedenle, Lenin, Rusya devrimine bir btn olarak bakarken u sonuca varyordu: "Biz, devrimimizi, yeryznde baka bir ii devriminin hibir zaman karlamak zorunda kalmayaca olaanst g koullarda balattk.' (LCW, 27. 137.) 2. Sosyalizmin nas savan sonunda lkenin iktisadi hayat neredeyse lam bir durgunluk iine girmi, ii-kyl ittifaknda byk bir gerilim domutu. Bu durum ancak Lenin'in Yeni ktisadi Poiitika'syla (NEP) giderilebildi; retim, kk sanayi ve tarm alanlarndaki zel ticaret temelinde yeniden canlandrld. Bu iktisadi geri dn dneminin ardndan sosyalizmin inas mcadelesi balad. Sanayileme sermayeyi gerektiriyordu. Eldeki biricik sermaye kayna ise, proletaryann ve kylln emeiydi. Stalin yle diyordu: "Genellikle kapitalist lkelerde sanayileme, esas olarak, baka lkeleri soyarak, smrgeleri ya da yenik den lkeleri soyarak ya da dlan alnan byk miktarda u ya da bu lde klelelirici borlarn yardmyla gerekletirilmiti. 102

"ngiltere'nin yzyllar boyu btn smrgelerinden ve dnyann drt bir yanndan sermaye topladn ve bylece kendi sanayisine ek yatrmlar yapmay baardn biliyorsunuz. Bu da, ingiltere'nin bir zamanlar niin 'dnyann atlyesi' haline geldiini kendiliinden aklamaktadr. "Gene biliyorsunuz ki, Almanya kendi sanayisini, baka eylerin yan sra, Fransa-Prusya Sava'ndan sonra Fransa'dan akl be milyar franklk sava tazminatnn yardmyla gelitirmiti. "lkemizin kapitalist lkelerden ayrld bir nokta da udur: Biz, smrge soygunculuuna ya da genel olarak baka lkeleri yamalamaya girienleyiz ve girimemeliyiz. Dolaysyla, bu yol bize kapaldr. "lkemiz dtan kleletirici borlar da almamaktadr, almak da istememektedir. Dolaysyla, bu yol da bize kapaldr. "yleyse geriye ne kalyor? Tek bir ey kalyor; o da, i birikimlerin yardmyla sanayiyi gelitirmek, lkeyi sanayiletirmektir... "Peki, bu birikimlerin ana kaynaklan nelerdir? Daha nce de belirttiim gibi iki ana kaynak vardr: Birincisi, deerleri yaralan ve sanayimizi ilerleten ii snf; ikincisi, kyllk. "Bu bakmdan kylln durumu yledir: Kyllk yalnzca devlete dolayl ve dolaysz normal vergileri demekle kalmamakta, ayn zamanda -her eyden nce- sanayi mallarnn nisbeten yksek fiyatlarna fazla cret demekte, -sonra dalarm rnleri karlnda kendisine u ya da bu lde dk cret denmektedir. "Bu, kyllk de iinde olmak zere btn lkenin gereksinmesini karlayan sanayiyi ilerletmek amacyla kyllkten alnan ek bir vergidir." (SCW, 11. 165.) Bu siyaseti uygulayabilmek iin, proletarya diktatrln ve kyl kitlelerinin kulaklara kar mcadele iinde proletaryann yannda yer aldklar ii-kyl ittifakn srdrmek gerekiyordu: 103

"Proletaryann kyllkle olan ittifak, ii sunimin emeki kyl kitlelcriyle olan 0 ittifakdr. Byle bir ittifak, kyllk iindeki kapitalist unsurlara, kulaklara kar mcadele verilmeksizin etkili olamaz. Yoksul kyller, ii snfnn kylerdeki kalesi olacak biimde rglledirilme/Ierse, byle bir ittifak salam olamaz. le bu yzdendir ki, proletarya diktatrlnn bugnk koullarnda iiler ile kyller arasndaki ittifak ancak Lenin'in ok kiyi bilinen u sloganna uygun olarak gerekletirilebilir: Yoksul kyllere dayanalm, orta kyllerle salam bir ittifak kuralm ve kulaklara kar mcadeleden asla vazgemeyelim. nk kylln ana kitlesi ancak bu slogan uygulayarak sosyalizmin inas yoluna kazanlabilir." (SCW, 11. 101.) Bu grevler Stalin'in nderliinde yerine getirildi. Savan ve i savan getirdii ykmlara uram, dmanlarla kuatlm geri bir lkede, dnyada ilk kez, modern bir sanayiye, modern bir tarma ve faist Almanya'nn emperyalistler tarafndan salt sosyalizmi yok etmek amacyla ina edilmi olan gcne kar koyabilecek ve onu alt edebilecek gte modern bir orduya sahip sosyalist bir devlet yaratld. le bu nedenlerden trdr ki, Stalin, tarihte Lenin'in yan banda yer almaya hak kazand.

verilmesini savunan Buharin'in nderliindeydi. Bu iki izgi, Birinci Blm'de incelediimiz oportnizmin "sol" ve sa biimlerinin rnekleriydi. Lenin 1905 ylnda "kesintisiz devrim" teorisini formle ettiinde, Troki de buna kar kendi "srekli devrim" teorisini ortaya att. Bu deyimi Marx'lan almt. Bu teoriye gre, arlk ynetimini devirdikten sonra proletarya kyl ynlaryla bir atma iine girecek ve Bat proletaryasnn devlet destei olmadka, yani Bat'da bir proletarya devrimi olmadka, iktidarn srdremeyecekti. Bu teoriye uygun olarak Troki, Alman emperyalistleriyle yaplacak bir barn Almanya'da yaklamakla olan devrime ihanel olaca gerekesiyle, Brcsl-Lilovsk bar grmelerini sonulandrmay reddetti. Lenin, bunu "tuhaf ve dehet verici" bir karar olarak nitelendirdi (LCVV, 27. 68); eer Lenin bu karar deitirmeyi baaramasayd, Sovyet Cumhuriyeti ite asl o zaman kecekti: Hi kukusuz, Rusya'da devrimin yenilgiye urayabileceini kabul ediyordu Lenin. Ama yenilgiye urasa bile bunun dnya devriminde bir ilerlemeyi belirleyeceini ve hibiri tam anlamyla baarl olmayan byle bir dizi aba sonucunda dnya sosyalizminin kesin zafere ulaacan, savunuyordu: "Rusya'da geri dne kar biricik mutlak gvence olan Bat'da bir sosyalist devrime canmzn istedii gibi arda bulunmak durumunda deiliz. Ama geri dne kar mmkn en byk en ficileri yaratabilecek grece ve koullu bir 'gvence', Rusya'da devrimi mmkn olan en geni kapsaml, tutarl ve kararl bir biimde srdrmekle salanabilir. Devrim ne kadar geni kapsaml olursa, eski dzeni geri getirmek o lde gleir ve geri dn gereklese bile elde kalan kazanlar o kadar fazla olur." (LCVV, 13.327.) "ktisadi 'glerimiz' ile siyasi gcmz arasnda bir uurum bulunmasndan, iktidar ele geirmememiz gerektii 'sonucunu karmak', lmcl bir yanlg olur. Byle bir gr, olsa olsa, byle bir 'uurun'un her zaman bulunacan, doann ve toplumun gelimesinde her zaman var olduunu ve eksiksiz sosyalizmin ancak bir dizi abayla -tek balarna ele alndklarnda bunlarn her 105

3. "Sol" ve Sa Sapmalar Nesnel durumdan doan zorluklarn yan sra, devrimin znel glerinin birlikten yoksun oluundan kaynaklanan daha baka zorluklar da vard. nderlik uzun yllar boyunca aka blnmt. Lenin'in ve daha sonra da Stalin'in nderliindeki Leninisller, kendi aralarnda ou kez blnm olan, ama Lenin'e ve Stalin'e kar muhalefette birleen Troki, Buharin ve brlerinin nderliindeki eitli gruplarn kar koyuuyla karlatlar. Ortaya iki muhalefet izgisi kt: Birincisi, Bat'da bir devrim gereklemezse Sovyet Cumhuriycti'nin knn kanlmaz olduunu savunan Troki'nin ban ektii izgiydi. kincisi ise, kulaklara kar zor' kullanlmamasn ve onlarn "bar iinde sosyalizme gemelerine" izin 104

biri tek yanldr ve baz tutarszlklar barnda tar- ve btn lkelerin proleterlerinin devrimci ibirliiyle yaratlacan unutan bir'kakollu adam' tarafndan ileri srlebilir," (LCW, 32. 339.) Troki'nin sonunda yanl olduu kantlanan "srekli devrim" teorisinin, "ayn anda" devrim dncesi dnda Marx'n teorisiyle ad bir yana hibir ortak yn olmad aktr. Troki, devrimin iki aamasn birbirinden ayrt edememi ve kylln devrimci roln reddetmitir. Bu, Menevik bir grt. Tpk Menevikler gibi Troki de, 1905'len sonra kyllk iinde meydana geien farkllamann kyll daha az devrimci deil, daha fazla devrimci kldn grememitir. Kyllk daha devrimci bir nitelik almtr, nk o dnemde kyl ynlar ehir proletaryasna gittike daha fazla yaklayor ve arla kar btn kyll kapsayan mcadele gittike iddetleniyordu: "Bu grev, 'zgn' 1905 teorisini tekrarlayan ve bu parlak teorisinin son on yl iinde hayat tarafndan niin hurdaya karlm olduunu biraz olsun dnmeye yanamayan Troki tarafndan Nase Slovo'da, yanl bir biimde ele alnmaktadr. "Troki'nin zgn teorisi, Boleviklerden kesin bir proleter devrimci mcadele arsn, Meneviklerden ise kylln rolnn 'red'dini almtr... "Btn bir on yl -1905-1915 arasndaki byk dnem- Rusya devriminde yalnzca ve yalnzca iki izgi olduunu gstermiti. Kylln fakllamas, kyllk iindeki snf mcadelesini ilerletmitir; o zamana kadar siyasi bakmdan uyuyan birok unsuru uyandrmtr. Bu durum ise, ky proletaryasnn ehir proletaryasna yaklanasrna yol amtr... Ama kyllk ile Markov'lar, Romanov'lar ve Hvostov'lar arasndaki kartlk daha da glenmi ve iddetlenmitir. Bu o kadar ak bir gerektir ki, Troki'nin bir sr Paris makalesinin binlerce cmlesi tarafndan bile 'rtlemcz'. Aslnda Troki, kylln rolnn 'reddedilmesinden' kyllerin devrim iin ayaklandrlmasmn reddedilmesini anlayan Rusya'daki liberal-ii politikaclarna yardm etmektedir." (LCW, 21. 419-420.)

Lenin'in, Troki'nin teorik ve siyasi izgisine ilikin gr, u szlerden aka anlalmaktadr. "Troki, Bolevizmi arptmaktadr, nk proletaryann Rus burjuva devrimindeki rol konusunda herhangi bir belirli gr biimlendirmeyi hibir zaman baaramamtr." (LCW, 16. 380.) "Troki'ye 'hizipiliin en berbat kalntlarnn temsilcisi demekte hakl olduumuzu gerek kantlamaktadr... "Troki, 'hizipilik yapmama' kisvesi altnda zellikle kesin ilkelerden yoksun olan ve Rusya'daki ii snf hareketinde hibir temeli bulunmayan yurtdndaki bir grubun karlarn savunmaktadr. "Her parldayan ey, altn deildir. Troki'nin szleri son derece parltl ve grltl, ama anlamszdr." (LCW, 20. 332.) "Troki imdiye kadar Marksizmin hibir nemli sorununda salam bir gr savunmu deildir. Her zaman gr ayrlklarnn atlaklarndan ieri szmay becermekte ve durmadan taraf deitirmektedir." (LCW, 20.447.) Lcnin 19 ubat 1917 tarihli bir mektubunda unu yazyordu: "Troki geldi ve bu alak hemen Sol Zimmcrwald'clara kar Novi Mirin sa kanadyla ibirliine giriti!! Evet!! Troki budur ite!! Her zaman ilen pazarlkldr; kaamak davranr, sahtekrlk yapar, elinden geldii srece sol grnr, saa yardm eder..." (LCW, 35. 288.) Troki, 1920 yl sonlarnda, sendika demokrasisinin gelitirilmesine ilikin Parti izgisine saldran bir bror yaymlad. Lenin, bu bror yle eletiriyordu: "Elimdeki ana metin, Troki yoldan Sendikalarn Rol ve Grevleri adl bror. Bu bror Merkez Komitesi'ne sunulan tezlerle karlatrp bir kere daha ok dikkatli bir biimde gzden geirdiimde, iindeki teorik yanllarn ve hemen gze arpan falsolarn okluu kasmda aknla kapldm...

106

107

"Hi kukum yok ki, Troki, proletarya diktatrlnn tam da z konusunda birok hata yapmtr." (LCW, 32. 19-22.) 1930 ylnda, gerek "sol", gerek sa sapmalara kar Leninist izginin sallarnda mcadele eden Stalin, Troki/mi .yle deerlendiriyordu: "Trokizmin z nedir? "Trokizmin z, her eyden nce, SSCB'de sosyalizmin lkemizdeki ii snf ve kylln abalaryla btnyle ina edilebileceinin reddedilmesidir. Bu ne demektir? Bu, yakn bir gelecekte muzaffer bir dnya devrimi yardmmza komazsa, burjuvaziye teslim olmak ve bir burjuva-demokraiik cumhuriyet iin yolu amak zorunda kalacaz demektir. Dolaysyla burada, lkemizde sosyalizmin btnyle inas olaslnn, dnya devriminin zaferiyle ilgili 'devrimci' laflatn ardna gizlenmi burjuvaca reddiyle kar karyaytz... "Trokizmin z, ikinci olarak, kylln byk ounluunun kylerdeki sosyalist ina almasna kazanlmas olaslnn reddidir. Bu ne demektir? Bu, bireysel kyl iftliklerinin kolektivist izgiye dntrlmesi almasnda ii snf kylle nderlik edemez demektir; eer dnya devriminin zaferi yakn gelecekte ii snfnn yardmna komazsa kyllk eski burjuva dzenini geri getirir demektir... "Trokizmin z, son olarak. Parti iinde demir disiplinin gerekliliinin reddedilmesi. Parti iinde hizip kurma zgrlnn kabul edilmesi, Trokist bir parti kurma gereksinmesinin kabul edilmesidir. Trokizme gre, SBKP (B) tek ve birlemi bir militan parti deil, her birinin kendi merkezi, kendi disiplini kendi basn vb. olan bir gruplar ve hizipler derlemesi olmaldr. Bu ne demektir? Bu, Parti iindeki siyasi hiziplere zgrlk tanmak demektir. Bu, Parti iindeki siyasi gruplara tannan zgrln ardndan, lkedeki siyasi partilere de zgrlk tannmas gerekir demektir, yani burjuva demokrasisi demektir...

"zde pratik olarak teslimiyet, biimde bozguncu z rtbas eden ve ayn zamanda onun rtkanln yapan 'sol' laflar ve devrimci macerac tutumlar: ite Trokizmin z. "Trokizmin bu iki yanl nitelii, yklmakta olan, proletarya diktatrl 'rejim'ine katlanamayan veya yklmaktan kurtulmak iin sosyalizme 'bir hamlede' sramaya (yani maceraclk ve siyasette isteri) ya da bu mmkn olmazsa kapitalizme akla gelebilecek her trl dn vermeye (yani siyasette teslimiyet) abalayan ehir kk burjuvazisinin durumundaki iki yanlln bir yansmasdr." (SCW, 12. 364.) Stalin ayn kongrede Bharin, Rikov ve Tomski'nin ban ektikleri sa sapmay da yle deerlendiriyordu: "Sa sapmaclarn, SSCB'de sosyalizmin btnyle ina edilebilecei olasln kabul etmedikleri sylenemez. Evet, onlar bunu kabul etmektedirler ve zaten onlar Trokizmden ayran da budur. Ama sa sapmaclarn bahtszl, sosyalizmin tek lkede ina edilebileceini biimsel olarak kabul etmekle birlikte, sosyalizmin ina edilebilmesi iin vazgeilmez olan mcadele yollarn ve aralarn kabule yanamamalandr... Onlar sosyalizmin sessizce, kendiliinden, snf mcadelesi olmadan, kapitalist unsurlara kar bir saldr olmadan ina edilebileceini sanmaktadrlar. Kapitalist unsurlarn fark edilmez bir biimde lp gideceini ya da sosyalizme geeceini sanmaktadrlar. Gel gelelim, tarihte byle mucizeler olmadna gre, aslnda sa sapmaclar lkemizde sosyalizmin btnyle ina edilebileceini reddeden gr asna kaymakladrlar. "Sa sapmaclarn, kylln byk ounluunun sosyalizmin kylk blgelerde inas almasna kazanlabileceini reddettikleri de sylenemez. Evet, bunun mmkn olduunu kabul imektedirler ve bu onlar Trokistlerden ayrmaktadr. Ne var ki, bunu biimsel olarak kabul etmekle birlikte, kylln sosyalizmin inas almasna kazanlabilmesi iin vazgeilmez olan yollar ve aralar kabule yanamamaktadrlar... Bugn asl

108

109

sorunun, yksek bir snai kalknma hz deil de, kolektif iftlikler ve devlet iftlikleri deil de, piyasann temel glerini 'serbest brakmak', piyasay 'kurtarmak' ve kylk blgelerdeki kapitalist unsurlar da iinde olmak zere bireysel iftliklerin nndeki 'engelleri kaldrmak' olduunu sanmaktadrlar. Ancak kulaklar sosyalizme geemeyeceine gre ve piyasay 'kurtarmak' da kulaklar silahlandrp ii snfn silahszlandrmak demek olduuna gre, aslnda sa sapmaclar kylln byk ounluunun sosyalizmin inas almasna kazanlabileceini reddeden gr asna kaymaktadrlar... "Sa sapmaclar baka bir partinin kurulmasn savunmakta ve bu noktada da Trokistlerden ayrlmaktadrlar. Sa sapmaclarm nderleri hatalarn aka kabul etmiler ve Parti'ye boyun emilerdir. Ama bu yzden sa sapmann artk ortadan kalkm olduunu sanmak budalalk olur. Sa oportnizmin gc bu duruma baklarak llemez. Sa oportnizmin gc, kk burjuva temel glerinin gcnde, genel olarak kapitalist unsurlarn ve zel olarak da kulaklarn Parti zerindeki basklarnn gcnde yatmaktadr... "Parti iindeki 'sol' ve sa sapmalarn durumu budur. "Grevimiz, kk burjuva radikalizmini temsil eden 'solcular'a kar ve kk burjuva liberalizmini temsil eden saclara kar iki cephede dnsz mcadeleyi srdrmektir." (SCW, 12. 364-372.) Yalnz burada, hatalarn kabul ettiklerini sylerken saclarn iten davranmadklarn da eklemek gerekir. Daha sonra Moskova durumalarnda anlald gibi, her iki grup da kardevrim iin almaktayd.

devlet iftlikleri arasnda bir elime varln srdrr. Kolektif iinde her ailenin kendi topra vardr ve her aile kendi rnn ak pazarda satma hakkna sahiptir. Dolaysyla, kyllk hl kk meta retimine baldr. Bu durum zanaatkarlar iin de geerlidir. Kapitalist toplumdan devralnan ehir-ky kartlnn bir sonucu olarak, proletarya, kyllkten daha yksek bir yaama dzeyine sahiptir. Sanayi alannda ise, emein kolektif nitelii ile cretlerin bireysel nitelii arasnda bir elime vardr. Geri kapitalistler, toprak sahipleri ve kulaklar mlkszletirilmitir, ama bunlarn birou grev aldklar devlet dairelerinde ve kamu hizmetlerin de hl etkindir. Lenin, di mdahale tehlikesi dnda, Sovyet sistemi iinde kapitalizmin geri getirilmesine yol aabilecek koullarn hl varolduu yolunda defalarca uyarda bulunmutu: "Kapitalizmden komnizme gei btn bir tarihi dnemi kapsar. Bu'dnem tamamlanncaya kadar, smrcler kanlmaz olarak geriye dn umudu beslerler ve bu umut da geriye dn abalarna dnr." (LCW, 28. 254.) "Burjuvazi yalnzca Sovyet devlet memurlarmz arasndan deil -onlarn saflarndan pek az kabilir-, ayn zamanda kyllerin ve zanaatkarlarn arasndan da kmaktadr... Bu da, Rusya'da bile kapitalist meta retiminin canl olduunu, ilerliini srdn ve tpk btn kapitalist toplumlarda olduu gibi bir burjuvazinin domasna yol atn gstermektedir." (LCW, 29. 189.) "Bir kk kyl lkesinde yaadmz srece, Rusya'daki iktisadi temel komnizmden ok kapitalizme yatkndr. Bunu hi akldan karmamak gerekir. Kylk blgelerdeki hayat ehirlerdeki hayatla kyaslayarak dikkatlice gzlemlemi olan herkes, kapitalizmin kklerini skp atmadmz, i dmann temelini, dayanan ykmadmz bilir, t dmann temeli kk apta retime dayanmaktadr ve bunu ykmann da tek bir yolu vardr; tarm da iinde olmak zere lke ekonomisini yeni bir teknik temele, byk apta modern retimin teknik temeline oturtmak." (LCW, 31. 516.) , 111

4. Yeni Burjuvazi Proletarya devrimi smrye son verir, ama snf mcadelesini ortadan kaldrmaz. Tarmn kolektifletirilmesindcn sonra da, iktisadi temelde kolektifin mal olan kolektif iftlikler ile devletin mal olan 110

I.enin'in uyarsn Stalin de tekrarlyordu: "Acaba Sovyet lkemizde kapitalizme geri dn mmkn klacak herhangi bir koul var mdr? Evet, vardr. Yoldalar, bu tuhaf grnebilir, ama gerektir. Kapitalizmi yktk, proletarya diktatrln kurduk; sosyalist sanayimizi hzla gelitiriyor ve kyl ekonomisiyle sosyalist sanayimiz arasnda balar kuruyoruz. Ama henz kapitalizmin kklerini skp atm deiliz. Bu kkler nerede gmldr? Bu kkler meta retiminde, ehirlerdeki ve zellikle de kylk blgelerdeki kk retimde gmldr." (SCW, 11.235.) Bu yeni burjuvazi -yurtdnda ok etkin ve ok iyi rgtlenmi olan gmenler dnda- ak bir alma yrtemiyordu, ama SmenaVehizm diye bilinen kendi ideolojisine sahipti. Stalin yle tanmlyordu Smena-Vehizmi: "Smena-Vehizm, gelimekte ve yava yava kulaklarla ve devlet hizmetindeki aydnlarla birlemekte olan yeni burjuvazinin ideolojiidir. Yeni burjuvazi kendi ideolojisini, Smena-Veh ideolojisini ortaya koymutur. Buna gre, Komnist Partisi kanlmaz olarak yozlaacak ve yeni burjuvazi glenecek, bu arada anlalan biz Bolevikler hi farkna varmadan kendimizi kanlmaz olarak demokratik cumhuriyetin eiinde bulacaz, sonra bu eii aacaz veya askerlerin ya da devlet memurlarnn saflarndan kacak bir 'Sezar'n yardmyla kendimizi olaan bir burjuva cumhuriyetinin iinde bulacaz." (SCW, 7. 350.) "Sanayimizin ilerlemesi, ticaret ve kooperatif kurulularmzn ilerlemesi, devlet aygtmzn gelimesi, ii snfnn yararna. kylln byk ounluunun yararna, ama yeni burjuvazinin zararna, genel olarak orta tabakalarn ve zel olarak da ehirlerdeki orta tabakalarn zararna bir ilerleme ve gelimedir. Bu tabakalar arasnda Sovyet rejimine kar honutsuzluun artmasna hi amamak gerekir. te bu yzden, bu evrelerde kardevrimci bir ruh hali vardr. te bu yzden, Smena-Veh ideolojisi, yeni burjuvazinin siyaset pazarnda geerli bir metadr." (SCW, 10. 325.)

Yeni burjuvazinin elindeki en etkili silahlardan biri de, brokrasiydi. Eski dzenden devralnan ktlklerden biriydi brokrasi: "Kapitalizm koullarnda demokrasi, cretli kleliin ve halkn yoksulluk ve sefaletinin tm koullar tarafndan snrlandrlm, kstlanm, kslm ve ktrm braklm durumdadr. te siyasi rgtlerimizdeki ve sendikalardaki grevlilerin, kapitalizm koullar tarafndan yozlatrlmalarnn -ya da yozlama eilimi gstermelerinin- ve brokratlar haline gelme, yani halktan kopuk ve halkn zerinde ayrcalkl kiiler haline gelme eilimine kaplmalarnn biricik nedeni budur. Brokrasinin z budur ve kapitalistler mlkszletirilinceye ve burjuvazi alaa edilinceye kadar proleter grevliler bile kanlmaz olarak belli lde 'brokratlaacaklardr.'" (LCW, 25. 486.) .Yeni proleter yneticilerin yetitirilmesi ister istemez ar bir geliim izledi ve bu .arada eski memurlarn birou grevlerinde braklmak zorunda kalnd. Bunlarn birou yeni dzene gizli bir dmanlk beslemekteydi ve hepsi de eski yntemlere ve eski deerlere balydlar: "imdi elimizde geni bir devlet memurlar ordusu var, ama bunlarn zerinde gerek bir denetim kurabilecek, yeterince eitim grm glerden yoksunuz. Burada, siyasi iktidar uyguladmz en tepede, aygt pratikte genellikle u ya da bu biimde ilemektedir... Ama aada, ardan ve eski burjuva toplumundan devraldmz ve bir blm bile bile, bir blm ise farknda olmadan aleyhimize alan yz binlerce eski memur var." (LCW, 33. 428.) "Bize... devlet iftliklerinin her yerde eski toprak sahiplerinin az ok kamufle edilmi ya da hi kamufle edilmemi gizlenme yerleri olduklar ve buna benzer eylerin balca ynetim organlarnda ve merkezi kurulularda sk sk grld sylendiinde, bunun doruluundan hi kuku duymuyorum." (LCW, 30. 245.)

112

113

Stalin, ayn soruna, daha da sert szlerle dikkati ekiyordu: "Partimizde, hkmette, sendikalarda, kooperatiflerde ve btn teki rgtlerde rastlanan brokratik unsurlar kastediyorum. Eksiklik ve hatalarmzdan beslenen, kitlelerin her trl eletirisinden ve denetiminden vebadan korkar gibi korkan, zeletiriyi gelitirmemizi, eksiklik ve hatalarmzdan arnmamz kstekleyen brokratik unsurlar kastediyorum. rgtlerimizdeki brokrasi yalnzca allagelmi bir ey ve krtasiyecilik olarak grlmemelidir. Brokrasi, burjuvazinin rgtlerimiz zerindeki etkisinin bir yansmasdr." (SCW, 11.137.) Kadro yetersizliinden dolay, brokratik uygulamalar Parti iine de szmaya balamt. Bu yzden, tehlike daha da byk nem tayordu: "Sovyet aygtndaki krtasiyeciliin Parti aygtna da szmas beklenmedik bir ey deildir, nk bu ikisi birbiriyle smsk i ie gemitir." (LCW, 31. 435.) "Ana zellik, doru kiileri doru yerlere getirememi olmamz; devrim srasnda ileri esiz bir ustalkla yrten sorumlu komnistlere hibir ey bilmedikleri ticaret ve sanayi alanlarnda grevler verilmi olmasdr. Bunlar bizim gerei grmemizi de engellemektedirler, nk dolandrclar ve dzenbazlar byk bir ustalkla bunlarn arkasna gizlenmektedirler." (LCW, 33. 304.) "Partimizin sz edilen proleter nitelii, Parli iinde arlk kazanan, hem de byk bir hzla arlk kazanan kk mlk sahibi unsurlara kar asla bir gvence deildir. Btn akgz beyaz muhafzlar, kesinlikle bu geree gvenmektedirler." (LCW, 33,254.) "Btn iktisadi kurulularmzn btn almalar en ok brokrasiden zarar grmektedir. Komnistler birer brokrat olup kmlardr. Bizi ykabilecek bir ey varsa, o da budur." (LCW, 33. 549.) Brokrasi, kardevrimcilere bir paravana olarak hizmet etmedii durumlarda bile tehlikeliydi. nk ynetimi siyasetin stnde tutarak kitleleri Parti'clen koparyor ve bylece proletarya diktatrlnn temelini zayflatyordu: 114

"almay dzgn bir biimde rgtlemeyi, geride kalmamay, srtmeleri zamannda nlemeyi, ynetimi siyasetten ayrmamay renmek gerekir; nk ynetimimiz ve siyasetimiz, tm ncnn tm proletarya kitlesiyle ve tm kyl kitlesiyle olan ban koruma yeteneine dayanmaktadr. Eer herhangi bir kimse bu dilileri unutur da kendini btnyle ynetime verirse, sonu feci olur." (LCW, 33. 299.) "Halk denizinde bizler okyanusta birer damladan baka bir ey deiliz ve ancak halkn bilincinde olduu eyleri doru bir biimde dile getirdiimiz zaman ynetebiliriz. Biz bunu yapamazsak, Komnist Partisi proletaryaya nderlik edemez, proletarya kitlelere nderlik edemez ve btn makine ker." (LCW, 33. 304.) Lenin, brokrasi sorununu ele alrken, bu soruna nutuklar alarak zlebilir gzyle bakan Troki gibilerine kar hi de hogrl deildi: "Brokrasinin ktlklerinin stesinden gelmek, onlarca yl alacaktr. Bu ok etin bir mcadeledir; antibrokratik programlar benimseyerek kendimizi brokratik uygulamalardan akamdan sabaha arndracamz ileri sren bir kimse, atafatl lallar elmeye baylan bir arlatandan baka bir ey deildir." (LCW, 32. 56.)

5. Kltr Devriminin Gereklilii Brokrasiye kar mcadeleyi bylesine g klan, bu mcadelenin ayn anda hem iktisadi remelde, hem de ideolojik styapda yrtlmek zorunda olmasyd. Bir yandan, kkleri kk meta retiminde olduu iin, brokrasinin, tm ekonomi byk apta sosyalist retim temelinde yeniden ina edilmeden tamamen ortadan kaldrlmas mmkn deildir. te yandan, brokrasinin kendisi, ekonominin yeniden inasnn nne dikilen balca engellerden biriydi; eer ortadan kaldrlmazsa bu engel btn bir sreci tersine evirebilirdi. Lenin, sorunun zmnn kitlelerde yattn anlamt. Eer kitleler retimi gelilirmede ve kiisel kazan iin deil, ortak yarar 115

iin almada nisiyatifi ele almak zere harekete geirilebilirlerse, hem eski toplumdan devralnan kendi ilerindeki ideolojik engellerin stesinden gelebilirler, hem de ynetim iini kendi ellerine almann gerekliliini kavrayabilirlerdi. retime gelince, kitleler subbotniklerde inisiyatiflerini gstermilerdi. savata, Kolak ordular gen Sovyet Cunhuriyeti'ni tehdit ettii sralarda, Moskoval demiryolu iileri gnll olarak fazla alma yapmak zere ekipler rgtlemiler ve bu hareket birka hafta iinde kar konulma/, bir orman yangn gibi belli bal tm demiryolu merkezlerini ve teki sanayi kollarn sarmt. Lenin, bu iileri kutlarken yle diyordu: "Aktr ki, bu yalnzca bir balangtr. Ama olanaanstii byk nem tayan bir balangtr. Bu, burjuvazinin alaa edilmesinden daha zorlu, daha elle tutulur, daha kkl ve daha belirleyici bir devrimin balangcdr; nk kendi tutuculuumuza, disiplinsizliimize, kk burjuva bencilliimize kar kazanlm bir zaferdir, iilere ve kyllere lanet olas kapitalizmden miras kalan alkanlklara kar kazanlm bir zaferdir. Yeni toplumsal disiplin, sosyalist disiplin ancak bu zafer salamlatrld zaman yaratlacaktr; o zaman, ancak o zaman kapitalizme geri dn olanaksz hale gelecek ve komnizm gerekten yenilmez olacaktr." (LCW. 29.411.) Ynetim sorunuyla ilgili olarak, iilerin eitim ve kltr dzeylerini ykseltmeleri hi kukusuz gerekliydi, ama tek bana bu yeterli deildi. Eer brokrasiye son vereceklerse, ynetim ilerine dorudan katlmalar gerekiyordu. Sovyet sistemi ancak o zaman yalnzca halk iin bir sistem deil, ayn zamanda halk tarafndan ynetilen bir sistem olabilirdi. Lenin, Sekizinci Parti Kongresi'nde (1919) yapt konumada unlar sylyordu: "Brokrasiye kar sonuna kadar, kesin zafere kadar mcadele etmemiz, ancak btn halk ynelim almalarna katld zaman mmkn olabilir. Byle bir ey burjuva cumhuriyetlerinde hem mmkn deildir, hem de yasalar tarafndan nlenir. Ne kadar demokratik olurlarsa olsunlar, burjuva cumhuriyetlerinin en iyi-

sinde bile, halkn ynetim almalarna katlmasn nleyen binlerce yasal engel vardr. Biz bu engelleri ortadan kaldrdk, ama henz emeki halkn ynelime katlaca aamaya ulaamadk. Yasalar dnda, bir de hibir yasaya baml klamayacamz kltr dzeyi diye bir ey var hl. Programlar bakmndan emeki halk tarafndan ynetilen ynetim organlar olan Sovyetler, kltr dzeyinin dklnn bir sonucu olarak, gerekle btn bir emeki halk tarafndan deil, proletaryann ileri kesimi tarafndan ynetilen, emeki halk iin ynetim organlardr... "Brokrasi alt edilmitir. Smrcler ortadan kaldrlmtr. Ama kltr dzeyi ykselilmemitir ve bu yzden de brokratlar hl eski mevkilerini korumaktadrlar. Ancak proletarya ve kyllk bugne kadarkinden ok daha yaygn bir biimde rgtlenirse ve ancak iilerin ynetime katlmas iin gerek nlemler alnrsa, brokratlar gerilemeye zorlanabilir." (LCW, 29. 183.) Lenin, katld son kongre olan On Birinci Kongre'de (1922) bu konuyu yeniden ele akl ve 1923 yl balarnda, son makalelerinden birinde, "kltr devrimi" iin bir arda bulundu: "Muhaliflerimiz, bize srekli olarak, yeterince kltr olmayan bir lkede sosyalizmi yerletirmeye kalkmakla aceleci davrandmz sylediler. te, teorinin, her trden ukalalarn teorisinin ngrd noktann tam tersinden balamamz, onlar yanltt. lkemizde siyasi ve toplumsal devrim, kltr devriminden nce gerekleti. te imdi bu kltr devrimiyle kar karyayz." (LCW, 33.474.) Lenin'in bu ars Stalin tarafndan da tekrarland: "Brokrasiye kar en gvenilir are, iilerin ve kyllerin kltr dzeyini ykseltmektir. Devlet aygtndaki brokrasiye svp sayabilir, onu mahkm edebilirsiniz, pratik almalarmzdaki brokrasiyi alaya alp gzler nne serebilirsiniz, ama ii kitleleri devlet aygtn denetleme olana, istei ve yeteneini yaratacak olan belirli bir kltr dzeyine

116

117

ulamadka, brokrasi her eye karn varln srdrecektir. Dolaysyla, ii snfnn ve emeki kyl ynlarnn kltrel gelimesi, yalnzca okuryazarln gelimesi deil -okuryazarlk tm kltrn temeli olduu halde-, ayn zamanda ncelikle lkenin ynetimine katlma yeteneinin de gelitirilmesi, devlet aygtn ve btn teki aygtlar dzeltmenin temel aracdr. Lenin'in kltr devrimiyle ilgili slogannn anlam ve nemi budur." (SCW, 10. 330.) "Son olarak, gelelim iktisadi rgtlerimize... Btn bu rgtlerdeki brokrasiye nasl son vereceiz? Bunu gerekletirmenin tek yolu, tabandan denetimi rgtlemek, kurumlarmzdaki brokrasinin, kurumlarmzn eksiklik ve hatalarnn geni ii snf kitleleri tarafndan eletirilmesini rgtlemektir." (SCW, 11. 77.) Kltr devriminin gereklilii kabul edildiine gre, kltr devrimi nasl bir biim alacakt? Bu sorun zlmedi. Sovyet ii ve kylleri, neredeyse ba edilmez denilebilecek glklere karn, kendi devletlerini ina etmeyi baarmlar, ama szn ettiimiz nedenlerden dolay bu devleti tamamen kendi denetimleri altna almay baaramamlardr.

1933 ylnda birinci be yllk plan tamamlanmt; 1937 ylnda da ikinci be yllk plan tamamland. Glkler ok bykt: Teerbesi/.lik beceri yetersizlii ve hepsinden nce de baltalamalar. Ama gene de, Lenin'in deyiiyle "sradan, gnlk almada kitle kahramanl" (LCW, 29. 423) sayesinde btn bunlarn stesinden gelindi. Stalin 1933 Ocak'nda birinci be yllk plann sonularn gzden geirirken yle diyordu: "Sovyet devletinin gcnn artmas, can ekien snflarn son kalntlarnn direniini iddetlendi recektir; bunu akldan karmamalyz. zellikle can ekitikleri ve gnleri sayl olduu iindir ki, halkn geri kesimlerine bavurarak ve onlar Sovyet dzenine kar harekete geirerek durmadan bir saldr biiminden baka bir saldr biimine, daha iddetli bir saldr biimine geeceklerdir." (SCW, 13. 216.) Ertesi yl, ikinci be yllk plann gelimesini incelerken unlar sylyordu: "Peki, iktisadi hayatta kapitalizmin btn kalntlarnn stesinden gelmi olduumuzu syleyebilir miyiz? Hayr, syleyemeyiz. Hele kapitalizmin halkn bilincindeki kalntlarnn stesinden gelmi olduumuzu hi syleyemeyiz. Yalnzca halkn bilincinin gelimesi halkn iktisadi durumunun gerisinden geldii iin deil, ayn zamanda kapitalizmin kalntlarn SSCB'deki iktisadi hayatta ve halkn bilincinde yeniden canlandrmaya ve srdrmeye alan ve biz Boleviklerin her zaman tetikte olmamz gereken kapitalist lkeler tarafndan hfl kuatlm olduumuz iin de byle bir ey syleyemeyiz. "Bu kalntlar, pekfl, yenilgiye uratlm anti-Leninist gruplarn ideolojisini Partimizin tek tek yelerinin bilincinde yeniden canlandrmak iin elverili bir zemin yaratabilirler. "te bu yzden, mcadelenin sona erdiini ve sosyalist saldr siyasetine artk hibir gerek kalmadn syleyemeyiz." (SCW, 13. 356.) 119

6. Sosyalist Toplumda Snf Mcadelesi 1931 ubat'inda Stalin u isabetli uyarda bulundu: "leri lkelerin 50 ya da 100 yl gerisindeyiz. Bu fark on ylda kapatmak zorundayz. Ya bunu baarrz ya da balarz." (SCW, 13.41.) ki yl sonra Naziler Almanya'da iktidar ele geirdiler. Bat'daki teki tekelci kapitalistlerin destekledii Alman tekelci kapitalistleri, parlamentoda bir komnist ounluk olasln gze almaktansa, o gne kadar bir paravana olarak kullandklar burjuva parlamenter sistemi bir yana atmay ye Sovyetler Birlii'yle son bir hesaplamaya hazrlk olarak ak bir diktatrlk kurmay ye tuttular. te, Stalin'in i snf elimelerini ele al, bu youn sava hazrlklar temelinde deerlendirilmelidir. 118

Demek ki, Stalin'in yukardaki aklamalarndan da anlald gibi, kapitalist devletler tarafndan desteklenen smrc snflarn kalntlar, Sovyet halknn geri kesimlerini hl dzene kar harekete geirmeye abalamaktaydlar. Snf mcadelesi sryor, hem de iddetlenerek sryordu. 1936 ylnda yeni bir anayasa kabul edildi. Bu anayasada, "rk, milliyet, din, eitim dzeyi, ikametgh, toplumsal kken, mlkiyet durumu ayrm yaplmakszn ve gemiteki faaliyetlerine baklmakszn" herkese eil haklar tannyordu. Stalin'in de belirttii gibi, dnyadaki en demokratik anayasayd bu. 1936 Kasm'nda anayasay sunarken yle diyordu Stalin: "Bildiimiz gibi, i savan zaferle bitmesi sonucunda toprak aas snf yok edildi. leki smrc snflara gelince, onlar da toprak aas snfnn yazgsn paylatlar. Sanayi alanndaki kapitalist snf Oltadan kalkt. Tarm alanndaki kulak snf ortadan kalkt. Ticaret alanndaki tccarlar ve vurguncular ortadan kalkt. Dolaysyla, btn smrc snflar artk yok edilmi bulunmakladr." (SL, 565.) "SSCB'nin yeni Anayasa tasla, artk toplumda aralarnda uzlamaz elimeler bulunan snflarn kalmad gereinden hareket eder..." (SL, 571.) Bu durumda, smrc snflar yok edilmitir; snf mcadelesi de sona ermi grnmekledir. Stalin, 1937 Mart'inda kardevrime! ajanlarn szma tehlikesine kar Parti'yi daha da uyank olmaya arrken yle diyordu: "leriye doru allm/, her admda buradaki snf mcadelesinin kanlmaz olarak gittike sneceini, baarlarmz bydke snf dmannn gittike uysallaacam savunan rm teoriyi ykmak ve bir yana atmak gerekir... "Tam tersine, ilerlememiz ne kadar byk olursa, baarlannz ne kadar byk olursa, yerle bir edilmi olan smrc snflarn kalntlarnn kini de o kadar artacak, daha iddetli mcadele biimlerine o kadar daha abuk bavuracaklar, Sovyet devletine o

kadar daha fazla zarar verecekler ve yok olmaya mahkm olanlarn son aresi olarak en umutsuz mcadele yollarna o kadar daha fazla sarlacaklardr. "Unutmamalyz ki, SSCB'deki bozguna uratlm snflarn kalntlar yalnz deildirler. Onlar, SSCB snrlarnn tesindeki dmanlarmzdan dolaysz destek grmektedirler. Snf mcadelesinin alannn Sovyet snrlarnda bittiini sanmak yanl olur. Snf mcadelesinin bir ucu SSCB iinde srerken, teki ucu evremizdeki burjuva devlellerine kadar uzanmaktadr." (SMT, 262.) Burada Stalin gene snf mcadelesinin srdn ve hatla daha da iddetlendiini ileri srmektedir. Stalin, son olarak 1939 Mart'ndaki On Sekizinci Parti Kongresi'ne sunduu raporunda unlar sylyordu: "Kapitalist toplum, iiler ile kapitalistler ve kyller ile toprak sahipleri arasndaki uzlamaz elimelerle doludur; kapitalist toplumun i dengesizliinin nedeni budur. Smrnn boyunduruundan kurtulmu olan Sovyet toplumunda ise bu tr elimeler yoktur, Sovyet toplumu snf atmalarndan arnmtr, iilerin, kyllerin ve aydnlarn dosta ibirliinde bulunduklar bir grnm sunmakladr." (SL, 645.) Burada Sovyet toplumu gene snf kartlklarndan arnm bir toplum olarak sunulmaktadr. Stalin'in grlerindeki bu aykrlklar nasl aklanabilir? Bu soruyu cevaplamaya girimeden nce, o yllarda kardevrime) gleri alt etmek iin alnan nlemleri gzden geirmek gerekir. Bir yandan, Buharin, Rikov ve Zinoviev de iinde olmak zere birok siyasi ynetici, birok general ve bir polis efi yargland, vatana ihanet suundan hkm giydi ve idam edildi. Bunlarn hepsi de gelecekteki savata Almanya'nn zaferinin kanlmaz olduu inanandaydlar. Ayrca ok sayda casus ve daha baka dman ajan yok edildi. Eer bu nlemler alnmasayd, hi kukusuz Sovyetler Birlii yok olup giderdi. te yandan, casuslara kar yrtt

120

121

mcadele srasnda en kk bir etkili denetim altnda bulunmayan gvenlik polisi, sahte sulamalara dayanarak on binlerce susuz insan tutuklad ve bunlarn birou hi yarglanmadan idam edildi. Bu bask nlemleri, bundan pek o kadar etkilenmeyen iiler ve kyllerden ok, aydnlara ve en bata da Parti'nin kendisine yneltilmiti. Kurbanlarn byk bir blm Parti yelerinden oluuyordu ve bunlarn birou Stalin'in en sadk yandalar arasndayd. Bu olaylarn akla uygun tek aklamas, o sralar kabul edilen ve ok daha sonra Yirminci Parti Kongesi'nde (1956) onaylanan aklamadr: Gvenlik polisinin yksek kademelerine dman ajanlar szmt. Stalin, temizlik hareketlerinin sorumluluunu zerine ald ve bu temizlikler srasnda "ar halalar" (SL, 649) ilenmi olduunu kabul etti. nsan haklarnn bu aktan aa inenii, bu haklarn gvence allna alnd yeni anayasayla dpedz elimektedir. Bu elimenin, Stalin'in Sovyet toplumundaki snflarn durumuyla ilgili zmlcnmcsindeki elimeye yakndan bal olduu aktr, Stalin'in bu zmlemesini yeniden ele alp u soruyu sormalyz: Gerek durum neydi? Snf mcadelesi daha m iddetleniyordu, yoksa ortadan m kalkyordu? Btn o yllar boyunca yeni bir sosyalist ekonomi ina edilmiti. Kapitalist mlkiyetin yerini sosyalist mlkiyet, kk apta retimin yerini byk apta retim alnt. Ama siyasi ve ideolojik styapdaki sosyalist dnm henz tamamlanmamt. Parti araclyla proletarya tarafndan denetlenen yeni bir devlet aygt yaratlm, ama kitleler bu yeni devlet aygtnn ynetimine tam olarak katlmamlard. Tam tersine, ayrcalkl mevkilerde bulunan burjuva grevlilerin brokratik uygulamalar yznden devlet aygt halk ynlarndan belli lde kopmutu. Brokratik eilimler Parti'nin kendi iinde de gelimekteydi. Eski smrc snflar mlkszletirilmi, ama asla yok edilmemiti. Birok eski toprak sahibi ve kapitalist, kamu hizmetlerinde kendilerine i bulmu, eski kulaklar kolektif iftilere katlmt. Bu kiiler mlklerini yitirmiler, ama geleneklerini alkanlklarn ve dnya grlerini yitirmemilerdi. Kolektif iftliklerdeki kyl ynlar kk mlk sahibi anlayn hl srdrmekteydi. Proletarya, sanayi alanndaki gelimenin gereksinmelerini karlamak iin ok 122

sayda takviye alm ve bunlar kendi kk burjuva'nyarglarn yanlarnda getirmilerdi. Eitim sisteminin hzla yaygnlatrlmasyla birlikte, kitleler kltr dzeylerini ykseltmiler ve lkede okuma yazma bilmeyen hemen hemen kalmamt, tfe var ki bu durum, i-enin'in halk kitlelerinin ynetim almasna katlabilmeleri iin gerekli grd kltr devriminden ok uzakt. te btn bu nedenlerle, snf mcadelesinin hl srdrlmesi gerekiyordu. Proletarya, nderliini gevetmeye grsn, mlkszletirilmi snflar yitirdiklerini geri almak iin abalarn bir kat daha artracaklard. O dnemde Parti kadrolarna yapt konumalarnda Stalin'in, Parti'nin kitlelerle olan balarnn "brokratik paslanma" (SMT, 278) yznden ryebileceinin tamamen farknda olduu grlmektedir, Stalin bu tehlikeyi grm ve Parti kadrolarn srekli' olarak uyarmt. Ama belki de kendisi "salt ynetim"e (LCW, 36. 606) ok fazla bel balama eiliminde olduundan bu tehlikeyi nleyemedi. Dman, sosyalist mevzilerin bu zayf noktasndan ieri szd. Eer halk ynlar dostlarla dmanlar birbirinden ayrt etmeye zen gstererek snf mcadelesini kendi ellerine alma ve sonuna kadar srdrme yolunda seferber edilebilselerdi, kardevrimcileri tecrit edebilirler ve ayn zamanda gvenlik polisinin etkinlikleri zerinde bir denetim kurabilirlerdi. Dolaysyla, yukardaki sorumuzun cevab udur: Mlkszletirilmi Snflarn direnii yok olmak yle dursun, sryor, hem de eskisinden daha sinsice, dolaysyla daha tehlikeli yeni biimlere bulunuyordu. Bu koullarda, Lenin'in de ngrm olduu gibi, proletarya diktatrlnn korunmas ve salamlatrlmas son derece gerekliydi. Btn bunlardan, Stalin'in, Lcninist izgiyi 1935'e kadar izledii, ama daha sonra kapitalist kuatmann basks arttka Leninist izgiden iki ynde uzaklat sonucu karlabilir. Birincisi, yeni anayasa, lke ii ilikiler asndan proletarya diktatrlnn gevetilebecci varsaymna dayanmaktayd; bu yzden de onu kendi ayrcalklarnn onaylanmas olarak gren yeni burjuvazi tarafndan memnunlukla karlanmt. Bu, bir sa sapmayd. kincisi, aslnda proletarya diktatrl gevet i meyecei iin, gvenlik polisinin bir ilevi olarak ynetsel yollardan korunmaktayd (SCW, 13. 160). Bu da, bir "sol" sap123

mayd; Lenin'in "ar ynetim" adn verdii halayd. Bu hala kendini kulaklara kar verilen mcadeleyi kstekleyen solcu arlklarda gstermiti (SCW, 12. 368). Bu iki sapma birbirini tamamlyor ve destekliyordu. Dmanlar dost olarak, dostlar da dman olmak ele alnyordu. Yeri gelmiken, Diyalektik ve Tarihi Materyalizm (1938) adl eserinde Slalin'in, uzlamaz elimeler ile uzlaabilir elimeler arasnda bir ayrm yapmadn; uzlamaz elimelerin doru ele alndklarnda uzlaabilir elimelere dnebileceklerini, buna karlk uzlaabilir elimelerin de yanl ele alndklarnda uzlamaz elimeler haline gelebileceklerini ortaya koymadn belirtmek gerekir. Bu, Mao Zedung'un diyalektik kavraynn nemli bir ilerlemeyi yanstt noktalardan biridir.

7. Yeni Revizyonizm
l

Sovyetler Birlii glendike, emperyalist devletler arasndaki elimeler de keskinleti. Emperyalistler, bu ilk sosyalist devlete kar dmanlkta birlemiler, ama onun durmadan byyen gc karsnda blnmlerdi. Bu blnme, her lkedeki egemen snf iinde yansmasn buluyordu. ngiltere'de, o srada ounlukta bulunan ve Chamberlain tarafndan temsil edilen kesim, Sovyetler Birlii'ne saldrmas iin Hitler'i kkrtyordu. Hitler'in hem sosyalizmi yok edeceini, hem de kendisini zayf dreceini ve bylece ngiltere'nin Avrupa'da en gl devlet haline geleceini hayal ediyorlard. Stalin, ngiltere ve Fransa'ya bir karlkl gvenlik antlamas imzalanmasn nerdi. Eer ngiltere ve Pransa bu antlamay kabul etselerdi, sava nlenebilirdi. Ama gvenlik antlamasnn kabul edilmeyeceini anlaynca, Stalin, Hitler'le bir saldrmazlk antlamas imzalad. Bunun zerine, Hitlcr ilknce Bat'ya saldrd, daha sonra da Balkanlar istila ederek ngiltere'nin Ortadou'daki karlarn tehlikeye drd. Bu arada, Chamberlain'in yerini, Hitler'i daha dolaysz bir dman olarak gren egemen snf kesiminin temsilcisi Churchill almt. Bat'daki durumunu

salamlatrm olan Mitler artk Dou'ya saldrmaya hazrd ve bunun iin ngiltere'nin desleini aryordu. Ama Churchill, bu konuda ngiltere halknn da desleini alarak, Sovyetler Birlii'nin yannda mevzilendi. Elbette bu, tngiltere'deki egemen snfn amacndan cayd anlamna gelmiyordu. Yalnzca taktii deimiti, o kadar.,ChurchiH'in amac, Almanya'y bozguna uratabilmesi iin Sovyetler Birlii'ne yeterli destekte bulunmak, bylelikle Sovyetler Birlii'nin sava iinde glerini tketmesini ve savan gerek galibinin ngiltere olmasn salamakt. Ne var ki, evdeki hesap arya uymad. Sovyet halk, 15 milyon evladn yitirdii, 25 milyon insan evsiz barksz kald, maddi zarar iki be yllk plan dnemindeki toplam retimden fazla olduu halde, btn bu ar kayplar gslemesini bildi ve savatan zaferle kt. lk sosyalist devlet, yeryzn faizmin penesinden kurtarm ve emperyalizmin son aamasna, baka bir deyile emperyalizmin kesin k aamasna giden yolu amt. Ama bu arada, i elimeler olduu gibi durmaklayd. Eer geni halk ynlar, d dmana kar elde edilen zaferi, bir yandan da lke iindeki baltalayclara kar proletarya diktatrln savunarak tamamlama yolunda seferber edilebilselerdi, i elimeler zlebilirdi. Emperyalist basklarn tekrarlanmas ve giderek yeni bir sava tehlikesinin ortaya kmas karsnda, Slalin bir kere daha eski yntemlere bavurdu: Yeni burjuvaziye daha fazla dnler verilmesinin yan sra, daha fazla bask uygulanmas. Belki de, 25 yllk bir uratan sonra, nderlik yetileri zayflamaya balamt Slalin'in. Tarihte hibir devlet adam, bu kadar ar yk bu kadar uzun zaman tamak zorunda kalmamt. ok byk ve gitikc arlan gelir farkll yznden iilerden ve kyllerden kopmu olan brokrasi, arlk ayrcalkl bir snf olarak mevzilerini glendiriyordu. Baz ok ak burjuva yolsuzluklar. On Dokuzuncu Parti Kongresi'nde (1952) gzler nne serildi. I953'tc Slalin'in lmnden sonra, 1938'den beri gvenlik polisinin banda bulunan Beria'nn tutuklanmas ve idam edilmesiyle sonulanan bir iklidar mcadelesi pallak verdi. Ynelim, Kucev'in temsil ellii yeni burjuvazinin eline geti.

124

125

Kruev'in amac, brokratik bir devlet kapitalizmi sistemi iinde yeni burjuvaziyi egemen snf durumuna getirmekti. Hi kukusuz, siyasetini bu szlerle dile getirmiyordu. Kruev; ama tpk daha nce Bernstein ve Kautski'nin yaptklar gibi, siyasetini, Marksizmde yaplan bir dizi "dzeltme" biiminde ortaya koyuyordu. Marksizm-Leninizmc gre, kapitalizmden komnizme gei boyunca, yani btn bir sosyalizm dnemi boyunca varln zorunlu olarak srdrmesi gereken devlet biimi, proletarya diktatrldr. Oysa Kruev ve yeni revizyonistlere gre, Sovyetler Birlii'nde proletarya diktatrl sona ermi ve proletarya diktatrlnn yerini "btn halkn devleti" almt. Bu kavram, Marksizmc yabancdr. Marksizme gre, modern toplumda proletarya diktatrl dnda tek bir seenek vardr, o da burjuva diktatrldr. Kruev'in "btn halkn devleti" dedii ey de burjuva diktatrlnden baka bir ey deildir. Marksizm-Leninizme gre, proletarya diktatrl, demokrasinin en yksek biimidir. nk ounluun aznlk zerindeki diktatrldr. Kruev ve yeni revizyonistlere greyse, "btn halkn devleti" proletarya diktatrlnden daha demokratiktir, nk demokrasiyi btn halk kapsayacak lde geniletmitir. Marksizmde, byle bir snflarsl demokrasi anlaynn yeri yoktur. Bu. Kruev'in "btn halkn devleli"nin gerekte bir burjuva diktatrl olduunu gizlemek amacyla benimsedii bir burjuva kavramdr. Marksizm-Leninizme gre, proletarya diktatrl, MarksizmLeninizmin devrimci teorisiyle silahlanm olan ve ii snfnn ncs olarak hareket eden Komnist Partisi'nin nderliinde kurulur ve srdrlr. Oysa Kruev ve yeni revizyonistlerin elinde, Sovyetler Birlii Komnist Partisi, ii snfnn proletarya diktatrlnn salamlatrma mcadelesine nderlik eden nc partisi olmaktan km ve "btn halkn partisi", yani burjuva diktatrln srdrmekle ykml bir parti haline gelmitir. Marksizm-Leninizme gre, proletarya diktatrl, yalnzca sosyalizmin inas almasn tamamlamak iin deil, ayn zamanda iileri sosyalist disiplin ruhuyla yeniden eitmek ve bylece komnizme geie bir hazrlk olarak her trl bireycilii ortadan

kaldrmak iin de srdrlmeli ve salamlatrlmaldr. ilerin Stalin'in nderliinde kolektif almada mucizeler yarattklar subbotnik hareketi ve sosyalist yarma da ile byle bir sosyalist disiplin ruhuyla donatlmt. Ama Kruev ve yeni revizyonistlerin ynetiminde, bu ruhun yerini "maddi mevvikler" ald ve bir yandan da Sovyet toplumunun komnizme doru ilerledii sylendi. Marksizme gre, sosyalizmden komnizme gei, "hepimiz birimiz, birimiz hepimiz iin" ilkesi (LCW, 31. 124) uyarnca, her iinin toplumsal rnden ald payn emeiyle deil, gereksinnesiyle orantl olmasn (LCW, 25. 472) gerektirir. Bu gei, maddi mevvikler temelinde gerekletirilemez; nk maddi mevvikler, burjuva toplumundan doan cretli emekteki rekabet unsurunu temsil ederler (ME, 2.23). Marksizm-Leninizme gre, egemen snf egemenliini zor yoluyla yrtr, dolaysyla da ancak zor yoluyla devri lebi I ir. Emperyalistler, smrgelerdeki tahakkmlerini her zaman aktan aa zora dayanarak srdrmlerdir; emperyalizmin anavatan olan lkelerde ise, zor kullanmay genellikle parlamenter biimlerin ardna gizlemilerdir. Ama kendi ayrcalklarna ynelen gerek bir tehlikeyle karlatklarnda, "olaanst durum" ilan etmekte ve aktan aa zora bavurmakta bir an bile duraksamamlardr. Btn egemen snflar bir zaman byle yapmlardr: "Uluslarn hayatnda, belli bal sorunlar yalnzca zor yoluyla zlr. iddete, i savaa bavuranlar, genellikle gerici snflarn kendileridir; ilknce'silaha sarlanlar' onlardr..." (LCW, 9. 132.) Kruev ve yeni revizyonistlere gre, kapitalizmden sosyalizme geiin bar iinde, parlamenter yoldan gerekletirilme olasl artmaktadr. Oysa geiin bu yoldan gerekletirildii tek bir sosyalist lke yoktur; ama ii hareketinin "bar iinde gei" hayaliyle silahsz brakld ve ezildii kapitalist lke pek oktur. Kruev ve yeni revizyonistler, btn bu saydmz noktalarda Marksizm-Leninizmin proletarya diktatrl teorisini terk etmilerdir. Kruev'in yoluna dikilen engellerden biri de, yalnzca Sovyetler Birlii halk arasnda deil, ayn zamanda btn dnya halklar arasnda Stalin adna duyulan saygyd. te bu yzden Kruev, emperyalistlerin

126

127

sevin lklar arasnda, Stalin'i reddetti. Krev, gelecek iin doru dersler karmak zere gemiteki baarlarn ve baarszlklarn nesnel bir zmlemesini yapaca yerde, Stalin'in ynetimi srasnda ilenen sularn aa karlmas karsnda halkta meydana gelen doal tepkiyi ktye kulland ve kendisinin Mark-sizmLcninizme kar bilinli ihanetini "kiiye tapma"yla mcadele kisvesi allnda rtbas etmeye alt. Krucv, uzun yllar Parti ynetiminde bulunmu bir kii olarak Parti'nin hatalarndan kendisinin de sorumlu olduunu ve Stalin'in salnda onu en rtkan bir biimde gklere karann kendisi olduunu unuttu. Stalin'e yaplan vglerin ok ileri gtrld, "kzl bayra yok etmek iin kzl bayra sallayan" burjuva brokrat grevliler tarafndan krklendii doruydu. Ama bu, znde, halkn duygularnn kendiliinden bir yansmasyd. Sovyetler Birlii'nin iileri ve kylleri, tpk Lenin'e olduu gibi Stalin'e de yrekten balydlar; nk onlara ok ey borlu olduklarn biliyorlard. Bu blm, Mao Zedung'un u szleriyle bitirebiliriz: "Sovyetler Birlii, ilk sosyalist devletti ve Sovyetler Birlii Komnist Partisi Lenin tarafndan kurulmutu. Sovyet Partisi'nin ynetimi revizyonistler tarafndan gasp edilmi olduu halde, yoldalarn u inanca sk skya bal kalmalarn isterim: Sovyet halk kitleleri, parti yeleri ve kadrolar iyidir ve devrim istemektedir; revizyonist ynetim uzun mrl olmayacaktr." (PR, 69. 18.27.)

SEKZNC BLM PROLETER KLTR DEVRM Komnist devrim, geleneksel mlkiyet ilikilerinden en kkl koputur; onun iin, bu devrimin gelimesinin, geleneksel dncelerden en kkl kopuu kapsamasna hi amamak gerekir. Komnist Partisi Manifestosu

1. Ulusal Kurtulu 1949 Ekim'inde in Halk Cumhuriyeti'nin ilan, 1927'de in Kzl Ordusu'nun (imdi Halk Kurtulu Ordusu) kurulmasyla balayan, yava yava in'in drt bir bucana yaylan ve hem i sava, hem de Japonya'ya kar sava ieren uzun ve karmak, bir devrim savann zaferle sona eriini belirledi. Bu devrim sava, znde, bir kyl savayd (MSW, 2. 366); toprak uruna verilen bir silahl mcadeleydi. Kyl ayaklanmalar, iki bin yl akn bir zamandr in tarihinin zellii olagelmiti. Ne var ki, kyllk, devrime nderlik edebilecek bir snf olmadndan, btn bu ayaklanmalar nnde sonunda yenilgiyle sonulanmt. Ama bu sonuncusu, kyllere proletaryann ve onun ncs Komnist Partisi'nin nderlik ettii yeni Uirden bir kyl savayd. Bu mcadelenin sava gc, kitlelerle sk balar bulunan, demokratik merkeziyetilik ilkeleri temelinde rgtlenmi, savaa olduu kadar retime ve ynetime de etkin bir biimde katlan, her gittii yerde proleter ahlak ve zverilerinin somut rneini halkn hizmetine sunan yeni tr bir orduydu. Bu yzdendir ki, I949'da kurtulua 129

128

kavuulduunda, yeni halk hkmetinin emrinde, sosyalizmin* inasndaki btn grevlere nderlik edebilecek nitelikle, tecrbeli bir kadro yna bulunmaktayd. Ayrca, bu hkmet, uzun yllar Sovyetler Birlii'nin deerli yardmlarn ald ve Sovyetler Birlii'ndeki sosyalizmin inas deneyinden hem olumlu, hem de olumsuz dersler kard. 1949 yaznda, artk sona ermek zere olan silahl mcadele dnemini gzden geiren Mao Zedung yle diyordu: "Marksizm-Leninizm teorisiyle silahlanm, zeletiri yntemini kullanan ve halk killelcriyle sk balar olan disiplinli bir Parti; byle bir Parti'nin nderliinde bir ordu; byle bir Parti'nin nderliinde btn devrimci snrlarn ve btn devrimci gruplarn bir birleik cephesi: te biz dman bu temel silahla alt ettik... Bu silaha dayanarak, salam bir zafer kazandk. etin bir yoldan getik. Partimizdeki hem sa, hem de 'sol' oportnist sapmalara kar mcadele ettik. Bu sorunla ilgili olarak ne zaman ciddi halalar istediysek, devrim gerilemelere urad. Bu hatalardan ve gerilemelerden dersler kararak akllandk ve sorunlarmz daha iyi zmeye baladk. Herhangi bir siyasi parti ya da kiinin halalardan kanmas olanakszdr, ama mmkn olduu kadar az hata yapmamz gerekir. Bir hata yapldnda onu dzeltmemiz gerekir; bir hatay ne kadar abuk ve kapsaml bir biimde dzeltirsek, o kadar iyi olur." (MSW, 4. 422.) Mcadelenin odak noktas, sava alanndan iftilere, fabrikalara ve devlet dairelerine kaymt. Dolaysyla, nndeki grevleri yerine getirebilmesi iin Parti'nin bu yeni duruma ayak uydurmas gerekiyordu. Bu koullarda Parti, yeni bir dmanla, daha dorusu eski dmann yeni bir kla brnm biimiyle yz yze geldi: "Pek yaknda lkenin drt bir yannda zafere ulaacaz. Bu zafer, emperyalizmin dou cephesinde gedik aacak ve byk bir uluslararas nem tayacaktr. Bu zaferin kazanlmas deil, ama salamlatrlmas ok daha fazla zaman ve abay gerektirecektir. Burjuvazi bizim ina yeteneimizden kuku duymaktadr. Emperyalistler, yaayabilmek iin nnde sonunda onlardan sadaka dileneceimizi sanmakladrlar. Zaferle birlikle 130

Parti iinde kendini beenmilik, kahraman havasna brnme, tembellik., ilerlemeye' kar gnlszlk, zevk dknl ve srekli etin hayata katlanmama gibi eilimler geliebilir. Dmann bizi silah zoruyla alt edemeyecei kantlanmtr. Ama burjuvazinin dalkavukluu saflarmzdaki zayf iradeli kiileri alt .edebilir. Silahl dmanlara teslim olmam ve bu dmanlara kar koyarak kahraman adna hak kazanm baz Komnistler, ekere bulanm kurunlara kar koyamayabilir; bunlar, ekere bulanm kurunlar tarafndan alt edilirler. Byle bir duruma kar tetikte olmalyz." (MSVV, 4. 373.) Bakan Mao, gelecee temkinli bir gvenle bakyordu: "in devrimi byktr, ama devrimden sonraki yol daha uzun, daha byk ve daha etin olacaktr. Bu sorun Parti iinde arlk aka kavranmaldr. Yoldalara alakgnll, temkinli olmalar ve alma (arzlarnda kendini beenmilikten ve acelecilikten uzak kalmalar retilmelidir. Yoldalara, sade yaama ve sk alma tarzn korumalar retilmelidir. Elimizde MarksistLeninist eletiri ve zeletiri silah var. Kt tarz atabilir, iyi tarz koruyabiliriz. Bilmediimiz eyleri renebiliriz. Biz yalnzca eski dnyay ykmakta deil, yeni dnyay kurmakta da ustayz. in halk emperyalistlerden sadaka dilenmemckle kalmayacak, ayn zamanda emperyalist lkelerdekinden daha iyi bir hayat yaayacaktr." (MSVV, 4. 374.)' Halk Cumhuriyeti'nin ilan, in'deki kkl deiikliin somut yansmasyd. Birincisi, ulusal kurtulu mcadelesinin tamamlanmas. Yalnzca btn lke (Tayvan dnda) emperyalist boyunduruktan kurtulmakla kalmam, ayn zamanda nfusun aa yukar yzde altsn oluturan ulusal aznlklar, tarihte ilk kez Han halkyla eit haklar elde etmilerdi. kincisi, burjuva-demokratik devrimin tamamlanmas. Tm feodal ilikilere son verilmiti. Kylk blgelerde topraklar, "toprak ileyenin" ilkesi temelinde kyller arasnda bltrlmt. ehirlerde, komprador burjuvazinin sermayesine el konulmutu. Ulusal burjuvazi ise, devletin hammaddeler, pazarlar ve alma 131

koullar zerindeki denetimine baml olarak fabrika mlkiyetini koruyordu. Ayn zamanda, genel oy hakk temelinde, ulusal kurtulu mcadelesine katlm siyasi partilerin koalisyonu tarafndan desteklenen bir temsili hkmet sistemi kurulmutu. ncs, sosyalist devrimin balamas. Kylk blgelerde, kyller karlkl yardmlama gruplar kurmaya zendiriliyordu. Bu gruplar zamanla tarm kooperatiflerine, daha sonra da komnlere dntler; birbiri ard sra gelen bu aamalar, kyl birlikleri araclyla salanan proletarya nderlii sayesinde, zengin kyllerin ciddi bir muhalefetiyle karlalmadan gerekletirildi. ehirlerde, ulusal burjuvazi, devlet sermayesiyle zel sermayenin ortak anlamalarna girmeye zendirildi. Bu dzenlemenin, i ve ynetim tecrbesine sahip olan eski fabrika sahiplerinin, sanayinin sosyalist gelimesine katlmalarn salamak gibi bir stnl vard. Ve son olarak da, Parti, I952'de yolsuzluk, rvet ve brokrasiye yneltilmi olan San Fan harekeliyle balayan, proleter kltr devrimiyle (19661968) doruuna erien bir dizi kitle hareketi balatt. Bu hareketler birbirini izledi ve hem enine, hem de derinliine geliti, ama hepsi de tek bir eyi amalyordu: Kitleleri inisiyatifi ele almaya ararak snf mcadelesini sonuna kadar srdrmek: "Dnmeye cesaret edin! Konumaya cesaret edin! Davranmaya cesaret edin!"

eylerin farkl niteliklerine gre farkllk gsterirler. Belirli her olay ya da eyde, kartlarn birlii koullu, geici ve kalmsz, dolaysyla da grecedir; buna karlk, kartlarn mcadelesi mutlaktr. Lenin, bu yasay son derece ak seik bir biimde ortaya koymutu. lkemizde, durmadan arlan sayda insan, bu yasay kavrad. Ama birok kimse iin, bu yasann kabul edilmesi ile bu yasann sorunlarn incelenmesine ve ele alnmasna uygulanmas olduka farkl eylerdir. Biroklar lkemiz halk arasnda elimelerin hl var olduunu aka kabul etmeyi gze alamyorlar, oysa toplumumuzu ilerleten, zellikle bu elimelerdir. Biroklar sosyalist bir toplumda elimelerin varlklarn srdrdklerini kabul imiyorlar, bunun sonucunda da toplumsal elimelerle yz yze geldiklerinde aresiz ve eli kolu bal kalyorlar; elimelerin doru bir biimde ele alnp zlmesinin aralksz sreci iinde sosyalist toplumun daha da birlemi ve salamlam bir duruma geleceini kavrayamyorlar. Bu nedenle, sosyalist toplumdaki elimeleri kavramalarna ve bu elimeleri ele almada doru yntemler kullanmay renmelerine yardmc olmak iin halkmza ve en bata da kadrolarmza bunlar aklamamz gerekir." (MFE, 91.) Demek ki, sosyalist toplumda elimeler vardr. Peki, hangi nitelikte elimelerdir bunlar? ki tr elime vardr: Uzlamaz nitelikte olmayan halk arasndaki elimeler ve uzlamaz nitelikle olan halk ile dman arasndaki elimeler. Devrimi destekleyen snflar arasndaki elimeler -szgelimi, proletarya ile kyllk arasndaki elimelerbirinci lre girer. Devrimi destekleyen snflar ile eski smrc snflar -szgelimi, eski toprak aalar- arasndaki elimeler ise ikinci tre girer. Sosyalist toplumdaki bu iki tr elime arasndaki ayrm, demokratik halk diktatrlnn iki ynn belirler. Halk iin demokrasi, gericiler zerinde diktatrlk. te bu yzden, sosyalist toplumda hem uzlamaz elimeler, hem de uzlaabilir elimeler vardr. stelik, doru bir biimde ele alnmayacak olurlarsa, uzlaabilir elimeler uzlamaz elimeler haline gelebilir; te yandan, doru bir biimde ele alnacak olurlarsa, uzlamaz elimeler uzlaabilir elimelere dnebilir. Dolaysyla, 133

2. elimelerin Ele Alnmas Sosyalist toplumda elimeler var mdr? Varsa, bunlar hangi nitelikte elimelerdir ve nasl zleceklerdir? Bir kere, sosyalist topulumda elimeler olmak zorundadr, nk her yerde elime vardr: "Marksist felsefe, kartlarn birlii yasasnn, evrenin temel yasas olduunu savunur. Bu yasa, doa dnyasnda da, insan toplumunda da, insan dncesinde de evrensel olarak geerlidir. Bir elimedeki kartlar arasnda ayn anda hem birlik, hem de mcadele vardr ve eyleri hareket etmeye ve deimeye ynelten de budur. elimeler her yerde vardr, ama farkl
132

proletarya ile kyllk arasndaki elime, uzlaabilir bir elimedir. Sanayinin gelimesine sermaye salayabilmesi izin tarmn fazla rn retmesi gerekir, ama buna karlk tarm da retkenliini artran makineler bakmndan sanayiye bamldr; ama, ehirle ky arasndaki eski toplumdan miras kalan blnme yznden (MEG, 64), tarmsal emek snai emekten daha az retkendir. Eer bu elime don bir biimde de alnmazsa, tarmsal gelime ile snai gelime arasnda doru bir denge salamak mmkn olmaz ve bu iki snf arasndaki elime uzlamaz bir elimeye dnebilir. Aslnda, eski in'de ulusal burjuvazi ile proletarya arasndaki elime uzlamaz bir elimeydi, nk smrenlerle smrlenler arasnda bir elimeydi. Ama kinci Blm'de de anlatld gibi, in Devrimi'nin zel koullarnda bu elime, uzlaabilir bir elimeye dnecek tarzda ele alnd. Ama gene de ortadan kalkmad. Devlet sermayesi ile zel sermayenin birleik sistemi koullarnda, eski fabrika sahipleri uzun yllar sermayeleri zerinden sabit bir kr almaya devam ettiler. Bu, hafiflemi bir smr biimi de olsa, hl bir smr biimiydi. Proletarya ile burjuvazi arasndaki elime hl tam olarak zlm deildir. Btn bu nedenleren tr, sosyalist toplumda snf elimelerinin ve snf mcadelesinin ve onlarla birlikte kapitalizme geri dn olaslnn var olmaya devam ettiini kavramak can alc bir nem tamaktadr: "in'de, mlkiyet sistemi bakmndan sosyalist dnm esas olarak tamamland ve kitlelerin devrimden nceki dnemlere zg geni apla ve iddetli snf mcadeleleri esas olarak sona erdii halde, devrik toprak aas ve komprador snflarnn kalntlar hl vardr, burjuvazi hl vardr ve kk burjuvazinin yeniden kalba dklmesi henz balam bulunmaktadr. Snf mcadelesi asla sona ermi deildir. Proletarya ile burjuvazi arasndaki snf mcadelesi ve farkl siyasi gler arasndaki snf mcadelesi proletarya ile burjuvazi arasndaki ideolojik alandaki snf mcadelesi, uzun ve etin bir mcadele olarak devam edecek ve hatta zaman zaman son derece iddetli bir nitelik alacaktr.

"Proletarya, dnyay kendi dnya gr dorullusunda deitirmeye alr; burjuvazi de ayn eyi yapar. Bu bakmdan, hangisinin, yani sosyalizmin mi, yoksa kapitalizmin mi galebe alaca sorunu henz gerekten zlm deildir." (MFE, 115.) "Snf mcadelesi, retim mcadelesi ve bilimsel deney, gl bir sosyalist lke ina etmek iin gerekli olan byk devrimci harekettir. Bu hareketler, komnistlerin brokrasiden kurtulmalarnn, revizyonizme ve dogmacla kar baklk kazanmalarnn ve her zaman yenilmez kalmalarnn salam bir gvencesidir. Bu hareketler, proletaryann .geni emeki kitlelerle birlecbilmesinin ve bir demokratik diktatrl gerekletirebilmesinin salam bir gvencesidir. Eer bu hareketler olmasayd, toprak aalarnn, zengin kyllerin, kardevrimcileri, kt unsurlarn ve her trden iblisin babo kalmalarna izin verilseydi ve kadrolarmz da btn bunlara gz yumsalar, birok durumda dman bizden ayrt edemeseler, dmanla ibirliine girseler ve yozlap moral krklna urasalard; eer kadrolarmz bylelikle dman kampna ekilseler ya da dman bizim saflarmza szmay baarsayd ve eer iilerimizin, kyllerimizin ve aydnlarmzn birou dmann gerek yumuak, gerekse sert taktikleri karsnda savunmasz kalsayd, ok srmez, belki yalnzca birka yl ya da on yl iinde ya da en fazla 20-30 yl iinde, btn lkede kanlmaz olarak bir kardevrimci geri dn meydana gelir, Marksist-Leninisl Parti mutlaka revizyonist ya da faist bir partiye dnr ve btn in'in rengi deiirdi." (MQ, 40.) "Sosyalist toplum olduka uzun bir tarihi dnemi kapsar. Sosyalizmin tarihi dneminde snflar, snf elimeleri ve snf mcadelesi hl vardr, sosyalist yol ile kapitalist yol arasnda mcadele vardr ve kapitalizme geri dn tehlikesi vardr. Bu mcadelenin uzun sreli ve karmak niteliini kavramalyz. Uyanklmz artrmalyz. Sosyalist eitimi srdrmeliyiz. Snf elimelerini ve snf mcadelesini doru, bir biimde kavrayp ele almal, bizimle dman arasndaki elimeleri halk iindeki

134

135

elimelerden ayrt etmeli ve doru bir biimde ele almalyz. Yoksa, bizimki gibi sosyalist bir lke kartna dnp yozlar ve kapitalizme geri dn gerekleir." (PR, 69-18. 15.) 3. Kapitalist Yol Mao Zedung 1927'de unlar yazyordu: "Snflar var olduu srece, Komnist Partisi iindeki doru dnceler ile yanl dnceler arasndaki elimeler, snf elimelerinin Parti iindeki yansmalar .olacaktr. Balangla, baz sorunlarla ilgili olarak, bu elimeler uzlamaz elimeler olarak ortaya kmayabilirler. Ama snf mcadelesinin gelimesiyle birlikte, byyebilir ve uzlamaz hale gelebilirler. Sovyeller Birlii Komnist Partisi'nin tarihi, Lenin ve Stalin'in doru dnceleri ile Troki, Buharin ve brlerinin yanl dnceleri arasndaki elimelerin ilk bala uzlamaz bir biimde ortaya kmadklarn, ama daha sonra bir uzlamazla dntklerini gstermekledir. in Komnist Partisi'nin tarihinde de benzet durumlar vardr.., imdilik, Partimizde doru dnce ile yanl dnce arasndaki elime, kendini uzlamaz bir biimde gstermemektedir ve eer hata ilemi olan yoldalar halalarn dzeltebilirlerse, bu elime uzlamaz bir elimeye dnmeyecektir. Dolaysyla, Parti bir yandan yanl dncelere kar ciddi bir mcadele yrlneli, te yandan da hala ilemi olan yoldalara uyanmalar iin bol bol (irsal tanmaldr. Bu dununda, ar mcadele hi kukusuz doru deildir. Ama eer hata ilemi olan kiiler bu hatalarnda diretir ve hatalarn daha da arlatrrlarsa, bu elime uzlamaz bir elimeye dnebilir." (MSW, I. 344.) Kltr devrimi srasnda, kitleler, "her trden iblis ve canavar aa karmak ve ayn zamanda bataki kiilerin almalarndaki eksiklik ve hatalar eletirmek" zere toplantlar dzenlemeye zendirildi (PR, 66-33. 7). Bu toplantlar sonunda. Parti yneliminde
136

zendirildi (PR, 66-33. 7). Bu toplantlar sonunda. Parti ynetiminde yllardr Liu ao-i'nin nderliinde Mao Zedung'a kar alma yrten bir hizbin bulunduu anlald. Bu hizip, ulusal burjuvazinin bir kesiminin karlarn temsil etmekteydi. in'in zel koullarnda, ulusal bir burjuvazinin, feodalizme ve emperyalizme kar mcadelede ii-kyl ittifakna kazanldn kinci Blrri'de belirtmitik: "lkemizde, ii snf ile ulusal burjuvazi arasndaki elime, halk arasndaki elimeler snflanmasna girer. Bu iki snf arasndaki mcadele, genellikle halkn sallar iindeki bir snf mcadelesidir; nk in ulusal burjuvazisinin ikili bir nitelii vardr. Burjuvademokratik devrim dneminde, ulusal burjuvazinin niteliinin hem uzlamac, hem de devrimci bir yan vard. Sosyalisl devrim dneminde, ulusal burjuvazinin niteliinin bir yann kar uruna ii snfn smrmesi, teki yann ise anayasay desteklemesi ve sosyalist dnm kabullenmeye istekli olmas meydana getirir. Ulusal burjuvazi, emperyalistlerden, toprak aalarndan ve brokralkapilalislerde farkldr. Ulusal burjuvazi ile ii snf arasndaki elime, smren ile smrlen arasndaki elimedir ve dolaysyla uzlamaz nitelikledir. Ama in'in somut koullarnda, bu uzlamaz snf elimesi doru bir biimde ele alnrsa, uzlaabilir bir elimeye dntrlebilir ve bar ynlcmlerle zlebilir. Gel gelelim, ii snf ile ulusal burjuvazi arasndaki elimeyi doru bir biimde almazsak ve ulusal burjuvaziyle birleme, onu eletirme ve eilme siyasetini izlemezsek ya da ulusal burjuvazi bizim bu siyasetimizi kabul etmezse, bu elime dmanla bizim aramzdaki bir elime haline gelebilir." (MFE, 82.) Bu elime doru bir biimde ele alndndan, ulusal burjuvazinin ounluu demokratik halk diktatrln destekledi; ama bunlarn kapitalist bir in isleyen bir kesimi, devrimin daha fazla ilerlemesine kar kt ve kardevrime! glerin safnda yer ald. te, Parti ynelimi iinde LU ao-i. ulusal burjuvazinin bu kesiminin karlarna hizmet ediyordu. Liu ao-i'nin Mao Zedung'a muhalefeti, kapitalizm yanls unsurlar ile proletarya arasndaki elimenin bir

137

yansmasyd. Bu elime, daha bandan beri vard; ama 1'945'te Japonya'ya kar savan sona ermesinden sonra iddetlendi. I949'da

burjuva-demokratik devrim sosyalist devrime dntkten sonra ise daha da keskinleti.

I.i ao-i tarafndan izlenen izgi, kimi zaman sa, kimi /aman da sol biimlere briimesine karn, znde her zaman oportnistti. Biimdeki farkllklar, burjuva ve kk burjuva ideolojisine zg yalpalamalardan yararlanmay amalayan taktik dncelerden geliyordu. Parti ilerlemek mi, yoksa gerilemek mi gerektiini tartrken. Liu ao-i gerilemeden yana kt; Parti ilerlemek gerekliini kararlatrdnda, Liu ao-i Parti'yi yenilgiye gtrecek kadar hzl ilerlemeyi savundu. Balangta uzlaabilir nitelikle olan bu elimenin gelimesine, Liu ao-i'nin sava sonras dnemindeki bir dizi sorun konusunda benimsedii tulum asndan da baklabilir. kinci Dnya Sava'n bitiminde, kurtulua kavuan lkelerin KomnSI Partileri kendilerini her zamankinden daha gl bir durumda buldular. Komnist Partileri faizme kar direnie nderlik ederek, kitl el erin desteini kazanmlar; burjuvazi ise blnm ve saygnln yitirmiti. Bu yzden, Komnist Partileri u seimle kar karya kaldlar; Ya halka nderlik ederek sosyalisl devrime geeceklerdi ya da silahlarn brakacaklar ve savan temelden sarst eski dzeni yeniden kurmas iin burjuvaziye yardm edeceklerdi. Bu, aslnda, sosyalist yol ile kapitalist yol arasnda bir seimdi. Bat Avrupa Partileri ikincisini setiler, in'de de, Liu ao-i de iinde olmak zere baz Parti yneticileri bu yolu salk verdiler. Byle bir ey. Guoindang'la, devrimci ordular onun denetimi altna sokan koullarda bir koalisyona girmek olacakt. Mao Zedung'n nderlii sayesinde, in komnistleri sava srdrmeyi kararlatrdlar. Kylk blgelerdeki feodal ilikilere son vermek amacyla Parti tarafndan toprak reformu planland. Kyl birlikleri, toprak aalarna ve zengin kyllere ait mlklerin titiz bir deerlendirmesini yaptktan sonra, onlarn fazla topraklarn alacak ve yoksul kyller arasnda yeniden bliitreceklerdi. Bu izgi bir sre Liu ao-i tarafndan arptld. Liu ao-i, yoksul kylleri, topraklan yeniden bltrmekteki amacn btn yoksul kylleri orta kyl durumuna getirmek olduuna inanmaya yneltti. O srada var olan tarm retimi

dzeyinde byle bir ey olanakszd ve eer bu izgi Mao Zedung tarafndan dzeltilmeseydi toprak reformu hareketi baarszlkla sonulanacakt (MSVV, 4. 197). Feodal ilikilere son verildikten sonra, edesi aamann ne olaca sorunu ortaya kt. Tarm, sosyalist bir temcide mi, yoksa kapitalist bir temelde mi geliecekti? Parti izgisi, hl yoksul kyllere dayanarak, karlkl yardmlama gruplar araclyla kooperatiflerin kurulmasna, dolaysyla da kolektifletirmeye geilmesi dorultusundayd, Tarm fazlas ar sanayinin inas iin bir temel salayacak, ama tarm fazlasnn bir blm de hem snai tarm rnleri iin bir talep yaratacak, hem de kylln zerine gereksiz bir ykn bindirilmemesini salama almak iin yeterli miktarda tketim mal salayacak olan hafif sanayiye yatrlacakt. Liu ao-i bu izgiye u grleri ileri srerek kar kt: Makineler olmadan kolektifleme olanakszdr, dolaysyla sanayinin gelimesini beklemek gerekir. Bu arada, toprak alm satmna ve cretli ii altrlmasna izin verilerek tarm, kapitalist izgiler dorultusunda gelitirilmelidir. "Ancak kyllerin yzde 70'i zengin kyl haline geldii zaman kolektifletirmeden sz edebiliriz" diyordu Liu ao-i. Grld gibi, bu izgi, Sovyetler Birlii'nde Buharin'in ne srd izgiye benzemektedir. Buharin, tarm alannda bir serbest pazar salandnda kulaklarn "sosyalizme geeceini" savunmutu. Kooperatifleme hareketi 1950lerin ortalarnda hz kazanmaya baladnda, Liu ao-i de bu hareketi yavalatma giriimlerinde bulunmaya balad. Daha sonra, hareket Liu ao-i'ye karn ilerleyince, Liu ao-i tpk toprak reformu srasnda yapt gibi ar bir eitilik biimini savundu. Daha sonralar, hareket bir dizi kt hasat mevsiminden sonra glklerle karlanca, Liu ao-i gene bir serbest pazar ve zel giriim zgrln savunmaya koyuldu. Parti, iileri, "kendi (izleriyle savamaya ve revizyoniz.ini eletirmeye", 7ani hem kendilerinde, hem de bakalarnda burjuva bireyciliinin ve bencilliin her trl biimine kar kmaya arrken, Liu ao-i "kendi kendini eitme"yi ve maddi mevviklerin kullanlmasn savunuyordu. Btn bunlardan anlalaca gibi. Parti ynetiminde daha bandan beri bu iki izgi arasnda, baka bir deyile Mao Zedung'un temsil

138

139

ettii proleter izgi ile Liu ao-i'nin lemsi! ettii burjuva izgi arasnda bir atma olagelmiti. Burjuva izgi kimi zaman saa, kimi zaman "sol"a sapm, ama her zaman proleter izgiye kar olmutu. Sovyetler Birlii'ndcki Kruev ve yeni revizyonistler rneinden cesaret alan Liu ao-i ve hizbi, in'de iktidar ayn yoldan ele geirmek iin planlar kurdular. Geri saylar ok fazla deildi, ama Parti ynetiminde baz kilit mevkileri ellerinde tutuyorlar ve bu mevkiler araclyla yaygn bir etki yaratabiliyor, sradan yeleri yanl yola yneltebiliyor, onlarn kafalarn bulandrabiliyorlard. Sorun, 1966 ilkbaharnda dnm noktasna vard. Mao Zedung taralndan hazrlanan bir ynerge 16 Mays'ta Merkez Komitesi taralndan btn Parti yelerine gnderildi. Bu belgede yle deniliyordu: "Merkez Komilcsi'nde ve eyalet, belediye ve zerk blge dzeyinde olduu kadar merkezi dzeyde ele Parti, hkmet ve teki kesimlerde burjuvazinin bu temsilcilerinden vardr. "Btn Parti, proleter kltr devriminin yce bayran ykseltmeli, Parti'ye ve sosyalizme kar kan bu szmona 'akademik otoriteler'in gerici burjuva tutumunu tepeden trnaa gzler nne sermeli, akademik alma, eitim, gazetecilik, edebiyat ve sanat yaymcl alanndaki gerici burjuva dnceleri tepeden trnaa eletirmeli ve reddetmeli ve bu kltr alanlarnda nderlii ele geirmelidir. Bunu yapabilmek iin, ayn zamanda burjuvazinin Parti, hkmet, ordu ve btn kltr alanlarna szm olan temsilcilerini de eletirmek ve reddetmek, onlar bulunduklar mevkilerden karp atmak ya da bazlarn baka mevkilere aktarmak gerekir. "Burjuvazinin Parti, hkmet, ordu ve eitli kltr evrelerine szm olan temsilcileri bir avu kardevrimci revizyonisttir. Bunlar, koullar olgunlar olgunlanaz, siyasi iktidar ele geirecekler ve proletarya diktatrln bir burjuva diktatrlne dntreceklerdir. Bunlardan bazlarn daha imdiden aa kardk, ama bazlarn da karamadk. Bazlar hl gvenimize sahiptir ve halellerimiz olarak yetitirilmektedir; bunlar, rnein

hl yan bamzda barnmakla olan Kruev benzeri kiilerdir. Btn kademelerdeki Parti komiteleri bu konuda en byk dikkati gstermelidir." (PR, 67-21. 10.) Bylelikle Parti, tehlikeye kar uyarld ve bu uyar zerine kitleleri, dmann kimliini saptayabilmek ve onu tecrit edebilmek iin kendi almasn sonuna kadar eletirmeye ard Bakan Mao, 1967 ubat'ndaki konumasnda unu belirtmiti: "Gemile Kylk blgelerde, fabrikalarda, kltr alannda mcadeleler verdik ve sosyalist eilim hareketini gerekletirdik. Ama bunlarn hibiri sorunu zemedi, nk geni kitleleri bizim karanlk ynmz aka, eksiksiz bir biimde ve tabandan aa karmalar iin seferber edecek bir biim, bir yntem bulamadk. "imdi bu biimi bulmu bulunuyoruz; bu biim, byk proleter kltr devrimidir. Parti iine szm olan, iktidardaki dneklerin, dman ajanlarnn ve kapitalizm yolcularnn aa karlmas ve bunlarn kapitalizmi geri getirme tasarlarnn yerle bir edilmesi, ancak yz milyonlarca kitleleri grlerini zgrce Ortaya koymalar, iri harfli duvar gazeteleri yazmalar ve byk tartmalar dzenlemeleri iin seferber etmekle mmkn olabilir." (PR, 69-18. 16.) '

4. Kitlelerin Ynetime Katlmas Lenin, bir "kltr devrimi" arsnda bulunduunda, sosyalizmin tam olarak zafere ulaabilmesi iin ii ve kyl kitlelerinin ynetim almasn kendi ellerine almalar gerektiini, bunu gerekletirebilmek iin de kltr dzeylerini ykseltmeleri ve bylece eski burjuva ideolojisinin yerine kendi proleter ideolojilerini koyabilmeleri ve giderek burjuvazinin ardnda sipere yatt brokratik engelleri ortadan kaldrabilmeleri gerektiini kavramt. Bunlar, in'deki kltr devriminin de bedelleriydi. Byk proleter kltr devrimi srasnda, yalnzca sosyalizme dman olan unsurlarn 141

140

yok edilmesi deil, ayn zamanda ii snfnn "her eye nderlik etmesinin" salanmas, "ynetime siyasetin kumanda etmesinin" gerekletirilmesi, devlet grevlisi olarak hizmet eden herkesin "sradan halktan biri olarak kalmasnn" gvence altna alnmas da amaland. Bu hedeflere eriebilmek iin, burjuva ideolojisine kar her alanda kitlelerin etkin biimde katlabilecei tarzda bir saldr balatmak gerekiyordu: "Burjuvazi devrilmi olmasna karn, kitleleri yozlatrmak, kitlelerin dncelerini avucuna almak iin hlf smrc snflarn eski dncelerini, kltrn, detlerini ve alkanlklarn kullanmaya almakta ve bir geri dn tezgahlamaya abalamaktadr. Proletarya bunun tam tersini yapmaldr. Proletarya, burjuvazinin ideolojik alandaki her meydan okuyuunun karsna dikilmeli ve tm toplumun kafa yapsn deitirmek iin proletaryann yeni dncelerini, kltrn, detlerini ve alkanlklarn kullanmaldr." (PR, 66-33. 6.) "Byk proleter kltr devriminde biricik yntem, kitlelerin kendi kendilerini kurtarmalardr; ileri kitleler adna yapma yolunda hibir yntem kullanlmamaldr. "Kitlelere gvenin, kitlelere dayann, kitlelerin inisiyatifine sayg gsterin. Korkuyu bir yana atn. Karklktan korkmayn... Brakn, kitleler bu byk devrimci hareket iinde kendi kendilerini eitsinler ve doru ile yanl, ileri doru bir biimde yapmann yolu ile yanl bir biimde yapmann yolunu birbirinden ayrt etmeyi rensinler." (PR, 66-33. 7.) Stalin de Sovyetler Birlii'nde "halkn kafasndaki' kapitalizm kalntlan"na kar byle bir "sosyalist saldn" arsnda bulunmutu. Ama Sovyetler Birlii'nde Parti, kitlelere daha az yakn olduundan, kitleleri bu mcadeleye seferber edecek kadar gl deildi. Kltr Devrimi srasnda yeni bir rgtlenme birimi dodu: Devrim komitesi. Devrim komitesi, " bir yerde" bileimine dayanyordu; baka bir deyile, devrim komitesinin halk tarafndan seilen, halk tarafndan grevden alnabilen ve dorudan doruya halka kar sorumlu

olan yeleri Parti'den, Halk Kurtulu Ordusu'nda ve kille rgtlerinden geliyordu. Bu komiteler, kitlelerin yaratt rnlerdir. Fabrika ya da komn dzeyinden eyalet ya da blge ynetim organlar dzeyine kadar btn kademelerde ortaya kmlardr. Bunlarn grevi, kitlelerin lke ynetimine dorudan doruya katlmalarn salayacak ba kurmaktr: "Bu bir yerde iktidar organ, proleter siyasi iktidarmzn kitleler arasnda derin kkler salmasn salamaktadr. Bakan Mao unu belirtiyor: 'Devlet organlarn dzeltmenin en temel ilkesi, onlarn kitlelerle sk balar iinde olmalarn salamaktr.' Byk proleter kltr devrimi sreci iinde topluca ortaya km bulunan devrimci kitlelerin temsilcileri zellikle de emeki halkn iilerin ve kyllerin- temsilcileri, pratik tecrbe sahibi devrimci savalardr. Bunlar, devrimci kitlelerin karlarn temsil ederek, eitli kademelerdeki ynetici gruplara katlrlar. Bu, btn bu kademelerdeki devrim komitelerine geni bir kille temeli salar. Devrimci kitlelerin lkenin ynetilmesine dorudan doruya katlmalar ve eitli kademelerdeki siyasi iktidar organlar zerinde tabandan gelen bir devrimci denetimin uygulanmas, btn kademelerdeki ynetici gruplarmzn kitle izgisine her zaman bal kalmalarnn, kitlelerle en yakn ilikileri srdrmelerinin, her zaman kitlelerin karlarn temsil etmelerinin ve halka canla bala hizmet etmelerinin salanmasnda ok nemli bir rol oynar." (PR, 68-14. 6.) Bu devrim komitelerinin kurulmas, sosyalist devrimde nemli bir ilerlemeyi belirlemektedir. Kitleler lkenin ynetilmesini dorudan doruya stlenmeye balamlardr. Bu sre tamamlandnda, komnizme gei balam olacaktr; ama bu olduka uzun bir sretir ve bu srecin baaryla tamamlanmas ancak snf mcadelesini sonuna kadar srdrmekle salanabilir. Bakan Mao'nun dedii gibi: "Byk bir zafer kazandk. Ama yenik den snf, mcadeleyi brakmayacaktr. Bu kimseler hl ortalkladr ve bu snf hl vardr. Dolaysyla, kesin zaferden sz edemeyiz. Daha on yllar

142

143

boyu kesin zaferden sz edemeyiz. Uyankl elden brakmamalyz. Leninisi gre gre, sosyalist bir lkenin kesin zaferi, yalnzca yurtiindeki proletaryann ve geni emeki ynlarnn abalarn gerektirmekle kalmaz, ayn zamanda tm insanl kurtaracak olan dnya devriminin zaferini ve insann insan tarafndan smrlmesi sisteminin tm yeryznden kaldrlmasn da ierir. Bu yzden, lkemizdeki devrimin kesin zaferinden rasgele sz etmek yanltr; Leninizme ters dmekte ve gereklere uymamaktadr." (PR, 69-18. 23.)

5. Devrim ve retim Dokuzuncu Parti Kongresi'ne sunulan raporda, kltr devriminin iktisadi sonular zetlenirken yle deniliyordu: "lkemizde tarm retiminde yllardr st ste bol mahsul alnd; sanayi retiminde ve bilim ve teknolojide de durum iyidir. Geni emeki halk kitlelerinin gerek devrimdeki, gerekse retimdeki cokusu ei grlmemi boyutlara varmtr. ou fabrika, maden ve daha baka iletme, birok kez kendi retim rekorlarn krm, retimde btn zamanlarn en yksek sonularn ya- Tatmlardr. Teknik devrim srekli bir ilerleme gstermektedir. Piyasa zenginlemektedir ve fiyatlar istikrarldr. 1968 yl sonunda btn devlet borlarn dedik. Artk lkemiz ite ve dta borcu olmayan sosyalist bir lkedir." (PR, 69-18. 22.) Dokuzuncu Kongre raporu, devrimin ba sloganlarndan biri haline gelmi olan "devrimi kavrayn, retimi artrn" ilkesini aklayarak yle devam ediyordu: '"Devrimi kavrayn, retimi artrn'; bu ilke tamamen dorudur. Devrim ile retim, bilin ile madde, styap ile iktisadi temel ve retim ilikileri ile retim gleri arasndaki ilikiyi doru bir biimde aklamaktadr. Bakan Mao bize her zaman unu retir: 'Siyasi alma, btn iktisadi almann can damardr.' Lenin, sorunlara siyasi olarak yaklalmasna kar 144

kan oportnistleri mahkm etmiti. 'Siyaset iktisattan nce gelmelidir. Baka trl dnmek, Marksizmin alfabesini unutmak demektir' (LCVV, 32. 83)... Siyaset, iktisadn younlam anlatmdr. styapda devrim yapamazsak, geni ii ve kyl kitlelerini harekete geiremezsek, revizyonist izgiyi eletiremezsek, iktidardaki bir avu dnek, dman ajan ve kapitalizm yolcusunu ve kardevrimcileri aa karamazak, proletarya nderliini salamlatramazsak, sosyalist iktisadi temeli daha da salamlatrmamz ve sosyalist retim glerini daha da gelitirmemiz nasl mmkn olur? Bu, devrimin yerine retimi koymak deildir; retime kumanda etmek, retimi artrmak ve ilerletmek iin devrimi kullanmaktr." (PR, 69-18. 22.) Devrim ile retim arasndaki ilikinin kartlarn birlii olarak anlalmas, Lenin'in "devrimci diyalektik" adn verdii eyin (LCW, 33. 476) bir ifadesidir. Bu anlay, Mao Zedung Dncesi'nde, ta kurtulutan nceki dnemdeki dzeltme hareketlerinden bu yana (MSVV, 3. 328) derin kkler salmtr ve diyalektik ve tarihi materyalizmin lemel ilkelerinden birine dayanmaktadr. Marx yle diyordu: "nsanlar, hayatlarnn toplumsal retiminde, vazgeilmez ve kendi iradelerinden bamsz olan belirli ilikilere, maddi retim glerinin belirli bir gelime aamasna uygun den retim ilikilerine girerler. Bu retim ilikilerinin toplam, toplumun iktisadi yapsn, gerek temeli oluturur; hukuki ve siyasi styap, bu gerek temelin zerinde ykselir ve toplumsal bilincin belirli biimleri bu gerek temele uygun der. nsanlarn bilinleri varlklarn belirlemez, tam tersine toplumsal varlklar bilinlerini belirler." (ME, 1. 362.) Ne var ki, iktisadi temel tarafndan belirlenmekle birlikte, styap da iktisadi temeli etkiler: "Siyasi, hukuki, felsefi, dini, edebi, sanatsal vb. gelime, iktisadi gelimeye dayanr. Ama btn bunlar birbirlerine ve ayn zamanda iktisadi temele tepkide bulunurlar. Her eyin nedeninin iktisadi durum olduu, tek bana iktisadi durumun etkin olduu 145

ve eri kalan her eyin yalnzca edilgin bir sonu olduu doru deildir. Gerekte, nnde sonunda kendini her zaman ortaya koyan iktisadi zorunluluk temeli zerinde karlkl etkileme vardr." (ME, 2. 504.) Demek ki, belirli koullarda, zellikle de devrimci durumlarda, toplumsal varlklarn ekip eviren yasalar kavradktan sonra insanlarn bilinci belirleyici etken haline gelebilir. Map Zedung yle yazyor: "Evet, retim gleri, pratik ve iktisadi temel genellikle temel belirleyici bir rol oynar; bunu reddeden, materyalist deildir. Ama ayn zamanda, retim ilikileri, teori ve styap gibi ynlerin de belirli koullarda temel ve belirleyici rollerde ortaya ktklar kabul edilmelidir. retim glerinin geliebilmesi iin retim ilikilerinin deimesi zorunlu hale geldiinde, retim ilikilerindeki deiiklik temel ve belirleyici rol oynar. Lenin'in 'Devrimci teori olmadan devrimci hareket diye bir ey olamaz' (LCW, 5. 369) dedii zamanlarda, devrimci teorinin yaratlmas ve savunulmas temel ve belirleyici rol oynar. Herhangi bir grevin yerine getirilmesi gerekiyorsa ve henz yol gsterici bir izgi, yntem, plan ya da siyaset yoksa, o zaman yol gsterici bir izgi, yntem, plan ya da siyasetin kararlatrlmas temel ve belirleyici hale gelir. styap (siyaset, kltr vb.) iktisadi temelin gelimesini ksteklcmeye balad zaman, siyasi ve kltrel deiiklikler temel ve belirleyici olur. Bunu sylemekle, materyalizme kar km m oluyoruz? Hayr. nk tarihin genel gelimesi iinde maddi olann zihni olan ve toplumsal varln toplumsal bilinci belirlediini kabul etmekle birlikte, ayn zamanda zihni olann maddi eyler zerindeki, toplumsal bilincin toplumsal varlk zerindeki ve styapnn iktisadi temel zerindeki tepkisini kabul ediyoruz ve gerekten de etmek zorundayz. Bu, materyalizme aykr bir ey deildir; tam tersine, mekanik materyalizme kar kmak ve diyalektik materyalizmi kararllkla savunmak demektir." (MSW, 1.336.) Siyasi ve ideolojik styap, nnde sonunda iktisadi temel tarafndan belirlenmekle birlikte, iktisadi temele tepkide bulunuyorsa, hem de bu tepki zaman zaman belirleyici oluyorsa, o zaman sosyalizmin inas

almasnda proletaryann kendi diktatrln ayn anda hem altyapda, hem de styapda korumas ve yaygnlatrmas gerekir. Sovyetler Birlii'nde, i gelimenin hzn zorlayan kapitalist kuatmann basksndan dolay bu sorun zlemedi. Ama bu sorunun zm, in'de Mao Zedung'un nderlii sayesinde bulunmutur: "Yeni toplum dzeni henz kuruldu; salamlamas iin zaman ister. Yeni dzenin kurulur kurulmaz tam olarak salamlatrlabilecei sanlmamaldr, nk bu mmkn deildir. Yeni dzenin adm adm salamlatrlmas gerekir. Yeni dzenin tam olarak salamlatrlabilmcsi iin, lkenin sosyalist sanayilemesini gerekletirmek ve iktisadi cephedeki sosyalist devrimi srarla srdrmek yeterli deildir; ayn zamanda, siyasi ve ideolojik cephelerde de aralksz ve zorlu sosyalist devrimci mcadeleleri ve sosyalist eitimi yrtmek gerekir. Ayrca, eitli yardmc uluslararas etkenlerde gereklidir." (MQ. 27.)

6. Komnist Emek Gene subbotnik'lere dnelim. Bunlarn 1919 ilkyaznda dzenlenen ilki, Lenin'in dedii gibi, yalnzca bir balangt. I Mays 1920'de bir tm Rusya subbotnik'i dzenlendi; buna yalnzca Moskova ehrinde 450 bin ii katld. inde Lenin'den bir mesajn bulunduu bir bror datld; yle diyordu Lenin: "Yeni bir toplum ina edelim! "arla, burjuvaziye ve ok gl emperyalist dnya devletlerine kar byk devrim sava srasndaki yenilgilerden ylmadk. "En g bir grevin balangcnda kanlmaz olan dev zorluklardan ve hatalardan da ylmayacaz: Tm alma det ve alkanlklarnn dntrlmesi on yllar ister... u uursuz kural yok etmeye alacaz: 'Her koyun kendi bacandan aslr; sona kalan dona kalr.' almaya sadece bir grev olarak bakma ve sadece belli oranlarda cret denen ii dil grme

146

147

alkanln yok etmeye alacaz. 'Hepimiz birimiz, birimiz hepimiz iin' kuraln, 'herkesten yeteneine gre, herkese gereksinmesi kadar' kuraln halka kavratmak iin, bir alkanlk haline getirmek iin ve kitlelerin gnlk hayatna yerletirmek iin alacaz; komnist disiplin ve komnist emein yava yava, ama dzenli bir biimde yaratlmas iin alacaz. "Koskoca bir da, tutuculuun, cehaletin ve 'zgr ticaret' ve insan igcnn herhangi bir melaym gibi 'zgrce' alnp satlmas alkanlklarna inatla balln dev ktlesini yerinden oynattk. En salam, asrlk, kklemi alkanlklar ykmaya ve ortadan kaldrmaya baladk. Subbolnik'lerimiz yalnzca bir yl iinde byk bir ilerleme gsterdi. Geri hal epeyce gszler, ama bundan ylmayacaz. 'Epeyce gsz' Sovyet devletimizin, kendi abalannz sonucunda g kazandn ve dev bir dnya gc haline gelmeye baladn kendi gzmzle grdk. Subbolnik'leri uygulayarak, gelitirerek, yaygnlatrarak, daha da yelikinletirerek ve bir alkanlk haline getirerek daha yllarca ve on yollarca alacaz. Komnist emein zaferine ulaacaz." (LCW, 31. 124.) Mao Zedung'un in halkna ilettii mesaj da bunun aynyd. Komnist Partisi nderliindeki ii ve kyl kitleleri, srtlarndaki emperyalizm ve feodalizm ykn atacaklar ve o zaman bu kitlelerin barndaki bitmez tkenmez yaratc g yna en sonunda smrden kurtulacak ve kitlelerin dnyay deitirmelerini salayacakt. Mao Zedung 1945 Haziran'mda Yedinci Parti Kongresi'nde konuurken bir halk masalndan sz ediyordu: '"Dalar Tayan Budala htiyar' adl eski bir in masal vardr. Bu masal, ok eskiden in'in kuzeyinde yaayan ve Kuzey Dann Budala htiyar adyla bilinen yal bir adam anlatr. Bu adamn evi gneye bakarm; kapsnn nnde duran Tayhang ve Vangvu adl iki byk da, yolu kapatlm. Adam bir gn oullarn arm ve hep birlikte kazma kree sarlmlar, dalar byk bir kararllkla kazmaya balamlar. Akll htiyar adyla bilinen bir baka aksakal onlar grnce

glmekten krlm: 'Amma da aptalsnz! Bu iki koca da kendi banza hayatta kazp bitiremezsiniz!' demi. Budala htiyar cevap vermi: 'Ben lnce oullarm devam eder; onlar lnce torunlarm devam eder; torunlarm da lnce onlarn oullar ve torunlar devam eder ve bu durmadan srp gider. Dalar ne kadar yksek olursa olsun, daha fazla byyemezler. Ama bizim kazdmz her bir parayla biraz daha klrler. Kim demi onlar yerle bir edemeyiz diye?' Akll htiyar'n yanl grn bylece rttkten sonra, inancndan hibir ey yitirmeden her gn kazmaya devam etmi. Tanr btn bu olup bitenden ok etkilenmi ve yeryzne iki melek gndermi; bu melekler de dalar srtlayp gtrmler. "Bugn, in halknn omuzlarnda btn arlyla duran iki byk da vardr. Bunlardan biri emperyalizmdir, br de feodalizm. in Komnist Partisi oktandr bunlarn kkn kazmaya karar vermi bulunuyor. Sebat etmeli, bkmadan usanmadan almalyz. Byle yaparsak, Tanr'y biz de etkileriz. Bizim Tanrmz, in halk kitlelerinden bakas deildir. in halk kitleleri ayaa kalkp bizimle birlikte kazarlarsa, bu iki da niin yerle bir etmeyelim?" (MSW, 3. 321.) Mao Zedung, drt yl sonra, Halk Cumhuriyeti'nin ilanndan hemen nce yle diyordu: "Yeryznde en deerli ey, insandr. nsanlar var olduu srece Komnist Partisi nderliinde, her trl mucize yaratlabilir... Biz, devrimin her eyi deitirebileceine ve ok gemeden byk bir nfusa ve byk bir rn zenginliine sahip olan, hayat dolu, kltrn filizlenip gelitii yeni bir in'in doacana inanyoruz. Btn karamsar grler son derece temelsizdir." (MSW, 4. 454.) Devrim her eyi deitirebilir. Poleler kltr devrimi, insann ve doann yeniden kalba dklmesini amalayan, tarihte ei grlmemi bir kitle hareketidir. Bu hareketle Ekim Devrimi'nin yolunu izleyen inli ii ve kyller, btn dnyaya rnek olmular ve

148

149

btn lkelerin ii ve kyllerine, yoksulluun devrimle bollua dntrlebileceini gstermilerdir. Bu harekelin baarsnn srr, Parti ile kitleler arasndaki ilikide yatmaktadr. Kitlelere sonsuz bir gven duyan Parti, kitleleri kendi inisiyatiflerini gittike daha cesur bir biimde ortaya koymaya armakta ve kitlelerde bu ary yerine getirmektedir. 1955 ylnda, halk komnlerinin yarallmasyla sonulanan kylk blgelerdeki sosyalist ykseli srasnda, Mao Zedung yle yazyordu: "Kitlelerin snrsz bir yaratc gc vardr. Kitleler kendilerini rgtleyebilirler ve enerjilerini tam olarak ortaya koyabilecekleri yerlerde ve ikollarnda abalarn younlatrabilirler, retimde abalarn enine boyuna younlatrabilirler ve kendi refahlar iin gittike artan sayda eserler yaratabilirler.*' (MQ, 118.) O gnden bu yana, tarmn makinelciirilmesinde gzle grlr bir ilerleme salanmtr. Yaknda inli ii ve kyller modern toplumun en ileri teknikleriyle donatlm olacaklardr. Ama bu arada, makineleri beklemektense, atalarnn binlerce yldr kulland aralarla, ama yepyeni bir tarzda almay ye tutmaktadrlar. Dou Bengal'de 250 binden fazla kylnn ld sel felaketinden sadece birka hafta sonra, 9 Aralk 1970'te, bir Fransz gezetecisi Pekin'den u haberi geiyordu: "Pekin'den yalnzca 12 mil uzaklkla, 100 bin inli, bir rman ynn deitirmek iin, iddelli soua aldrmadan, dzenli bir biimde alyor. Ellerinde yalnzca u aralar var: El arabalar, krekler, kazmalar ve Mao Zedung"un dnceleri. "Bakentin gneydousundaki havaalanna giden yoldan geen Pekin'deki diplomatlar, Ven Yu Irma'nn zerindeki kprden geerken, ellerinde olmadan arabalarn yavalatyor ve binlerce kzl bayrakla bezenmi koyu bir yama paras gibi ufka doru uzanp giden, karnca misali insan ynn aknlk iinde seyrediyorlar. "Grnm, afakta daha da gz alc oluyor; o kadar ki, insan bunu, in gerekliinin yabanclar iin hazrlanm bir kliesi olarak nitelendirmeye kalkabilir.

"Yetkililere gre, Ven Yu kalknma tasars, Kuzeydou in'deki Hay Irma'nn tm iin hazrlanan bir tasarnn yalnzca bir paras. Hay Irma'nn sel basknlaryla ve kuraklklarla dolu bir tarihi var. "in basnna gre, 1963"te Bakan Mao'nun Hay Irma'n 'evcilletirme' arsna yz binlerce kyl uymu. O zamandan bu yana, yeryznn evresini 37 kere dolaabilecek, 90 santim yksekliinde ve 90 santim geniliinde bir set ina edilebilecek kadar toprak tanm. "Drenaj almalar ve Hay Irma'nn 19 ana kolu iin 900 millik setlerin ina edilmesi, rman esas tama noktas olan Tsientsin'de akn saniyede 764,5 metrekpten 9938,5 metrekpe ykselmesiyle sonulanmtr. Bu da, 3 milyon 300 bin dnm ekilebilir topra sel tehlikesinden kurtarmtr. "Ekim ay sonlarnda, yetkililer, Hopeyli kyl, asker ve milisleri ve Pekinlileri Hay Irma'nn bir kolu olan 34 millik Ven Yu zerinde almalar iin seferber ettiler. Aslnda bu almann drt ay srmesi gerekiyordu, ama yetkililer daha imdiden iin bele drdnn tamamlandn sylyorlar. "Geenlerde, bu allan yerlerden ikisini gezdim. En kk bir makine grlts yoklu; yalnzca kazma sallayan adamlarn sk soluyular, atlarn kinemeleri, araba srclerinin haykrlar, iilerin syledikleri sloganlar ve hoparlrlerden ykselen devrimci mzik duyuluyordu. "Irman yatan kazabilmek iin buzu krmak gerekir. Oysa altmnda gsteren bir adam kazmasn daha iyi sallayabilmek iin beline kadar soyunmutu. "Bayrak ekipleri, gece gndz, sekiz saatlik vardiyalar halinde ve kimi zaman scakln sfrn altna dt koullarda alarak, rman yatan derinletiriyor, setler ina ediyor ve rma yeni bir yataa aktabilmek iin eitli kollar kapatyorlar.

150

151

"iler, Bakan Mao'nun arsna uyabilmek iin ellerinden geleni yapyorlar. Bir aac kendi gleriyle kknden skseler, kimse armayacak. "Dondurucu rzgrdan.korunabilmek iin toprak ve samandan yaplm alak duvarlarla evrili kulbelerde ya da kocaman adrlarda yayorlar. Yemekler, duman lten byk kazanlarla buraya getiriliyor." (The Times, 70-12-10.) Marx'n dedii gibi, "Teori, kitleleri kavrad myd, maddi bir g Marx ve Engels ME ME ME

KAYNAKA

haline gelir." (MER, 50.)

Szlerimi Bakan Mao'dan bir al nt daha yaparak bitireyim: "Gerek kahramanlar, kitlelerdir; buna karlk bizler genellikle ocuksu ve cahilindir. Bu kavranmadka, en basit bir bilgiyi edinmek bile olanakszdr." (MSW, 3. 12.)

Marx ve Engels, iki ciltlik seme eserler, Moskova, 1955. 1.21 -65, Komnist Partisi Manifestosu, ubat 1848. 1.106-117, Merkez Komitesinden Komnist Birliine, Mart 1850. ME 1.319-242, Marx, Fransa'da Snf Mcadeleleri, 1848-1850. ME 1.361-365, Marx, Ekonomi Politiin Eletirisine Katk, Ocak 1859. ME 1.473-485, Marx, Fransa'da Sava: Engels'i nszyle. Mart 1891. ME 2.16-48, Marx, Gotla Programnn Eletirisi, Mays 1875. ME 2.49-61, Engels, Rusya'daki Toplumsal likiler zerine, Nisan 1875. ME 2.452, Marx, Josepl Weydemeyer'e Mektup, 5 Mart 1852. ME. 2.504-506, Engels, H. Starkenbrg'a Mektup. 25 Ocak 1894. MEG Marx ve Engels, Alman ideolojisi. (Londra, 1965), 1846. MEP Engels, Almanya'da Kyl Sava, (Londra, 1927), 1850. ME Marx ve Engels, Din zerine, Moskova, 1957. MER 4158, Marx, Hegel'in Hukuk Felsefesinin Eletirisine Katk, 1844. Lcnin LCW V.I. Lenin, Toplu Eserler, 45 cilt, Moskova, 1960-1970. LCW 1.335-507, Narodizmin ktisadi z ve Bunun Bay Struve'in Kitabndaki Eletirisi, 1895.
I

153

152

LCW 2.93-121, Sosyal-Demokrat Parti iin Bir Program Tasla ve Proletaryann Aklamas, 1895-1896. Mcadelesi, Burjuvazinin Bunakl, LCW 3.29-607, Haziran 1905. Rusya'daKapitalizmin LCW 9.13-140, Gelimesi, 1899. Demokratik Devrimde LCW 4.420-428, i Sosyal- Demokasinin Partisi ve Kyllk, ki Nisan 1901. Taktii, Temmuz LCW 5.327-328, 1905. Anarizm ve Sosyalizm LCW 9.230-239, zerine Notlar, 1901. Sosyal-Demokrasinin LCW 5.347-529, Ne Kyl Hareketi, Yaplmal? ubat 1902. Karsndaki LCW 6.186-207, Tutumu, Eyll 1905. Devrimci Maceraclk, LCW 9.411-412, Ekim 1902. Rusya'daki Durumun LCW 6.361-432, Ky iddetlenmesi, Ekim Yoksullarna, Mart 1905. LCW 9A27-434, 1903. Devrimin lk Zaferi, LCW 6.454-463, Kasm 1905. Programmzda Ulusal LCW 10.91-92, Sorun, Temmuz 1903. Devrimin Aamalar, LCW 7.203-425, Bir Ynelimi ve Adm leri, ki Adm Gelecekteki Geri, Mays 1904. Olaslklar, LCW 8.17-28, stibdat 1905-1906. ve Proletarya, Ocak LCW 10.199-279, 1905. Kadetlerin Zaferi ve LCW 8.231-236, i Partisinin Grevi, Proletarya ve Kyllk, Mart Mart 1905. 1906. LCW 8.257-259, 1789 LCW 10.277-309, Tipi Bir Devrim mi, RSDP'nin Birlik Yoksa 1848 Tipi Bir Kongresi, Nisan 1906. Devrim mi?, Nisan LCW 10.317-382, 1905. RSDP'nin Birlik LCW 8.293-303, Kongresi zerine Proletarya ve Rapor, Mays Kylln Devrimci 1906. Demokratik LCW 10.392-395, Diktatrl, Kongrenin Mart 1905. zetlenmesi, Mays LCW 8.537-543, 1906,

LCW 10.436-439, Toprak Sorunu ve zgrlk Sava, Haziran 1906. LCW 11.320-323, Parti Disiplini ve Kadet Yanls SosyalDemokratlara Kar Mcadele, Kasm 1906.

LCW 11.341 -364, Meevizmin Bunalm, Aralk 1906. LCW 11.389-395, Siyasi Durum ve i Snfnn Grevleri, Aralk 1906. LCW 12.104-112, Kari Marx'n Dr. Kugelmann'a Mektuplarnn Rusa evirisine nsz, ubat 1907. LCW 12.133-144, RSDP'nin Beinci Kongresi in Karar Tasarlar, Mart 1907. LCW 12.133-136, Toprak Sorunu ve Devrimin Gleri, Nisan 1907. LCW 12.359-370, Friedrich Sorge ve tekilere Mektuplarn Rusa evirisine nsz, Nisan 1907. LCW 12.437-488, RSDP'nin Beinci Kongresi, Mays 1907. LCW 12.490-509, Burjuva Partilerine Kar Tutum, 1907. LCW 13.75-81, Stittgart'taki Uluslararas Sosyalist Kongre, Eyll 1907. LCW 13.217-429, Birinci Rusya Devriminde Sosyal-

Demokrasinin Toprak Program, Aralk 1907. LCW 13.432-438, Duma'nn Bteyle lgili Yetkilerinin Geniletilmesi zerine Tartma, ubat 1908. LCW 13.440-446, Siyasi Notlar, ubat 1908. LCW 15.29-39, Marksizm ve Revizyonizm, Nisan 1908. LCW 15.50-62, Rusya Devriminin Deerlendirilmesi, Nisan 1908. LCW 15.383-394, Bir Bolevizm Karikatr, Nisan 1909. LCW 16.296-304, Devrimden kan Dersler, Kasm 1910. LCW 16.347-352, Avrupa i Hareketindeki Farkllklar, Aralk 1910. LCW 16.355-358, Gsterilerin Balangc, 1 5

Aralk 1910. LCW 16.359-360, Kylk Blgelerde Ne Oluyor?, Aralk 1910. LCW 16.374-392, Rusya 'da Parti ii Mcadele, 1910-1911. LCW 17.119-128, "Kyl Reformu" ve Proleter-Kyl Devrimi, Mart 1911. LCW 17.139-143, Komnn Ansna. Nisan 1911. LCW 18.36-43, Trudovik'ler ve i Demokratlar. Mays 1912. LCW 18.143-149, Stolyipin'in Toprak Program ile Narodnik'lerin Toprak Programnn Bir Kyaslamas. Temmuz 1912. LCW 19.9192, i Snf ve Ulusal Sorun, Mays 1913.

LCW 19.417-431, RSDP Merkez Komitesi ve Parti ve Marksistler, Haziran 1913. LCW 19.180-196, imdiki Hkmetin (Genel) Tarm Siyaseti Sorunu. Haziran 1913. LCW 19.243-251, Ulusal Sorun zerine Tezler, Haziran 1913. LCW 19.295-301, Agust Bebel, Austos 1913. LCW 19.354-357, Dil Sorununda Liberaller ve Demokratlar, Eyll 1913. LCW 19.394-416, Vera Zasuli Tasfyecilii Nasl Ykyor, Eyll 1913. LCW 19.417-431, RSDP Merkez Komitesi ve Parti Grevlilerinin Yaz (1913) Birleik Konferans Kararlar, Eyll 1913. LCW 19.454-457, Kapitalizm ve si G, Ekim 1913. LCW 19.499-502, S.G. ahumyan'a Mektup, 6 Aralk 1913. LCW 19.503-507, "KUltrel-ulusal" zerklik, Kasm 1913. LCW 19.531-533, Rus Okullarndaki rencilerin Milliyeti, Aralk 1913. LCW 19.539-545, RSDP'nin Ulusal Program, Aralk 1913. LCW 20.17-51, Ulusal Sorun zerine Eletirici Dnceler, Aralk 1913. LCW 20.212-216, Sol Narodnikler Burjuvaziyi Temize karyor, Nisan 1914. LCW 20.245-253, Rusya'daki si Basnnn Tarihinden, Nisan 1914. LCW 20.265-273, "Marksizm ve Tasfyecilik" Konulu Sempozyuma Tamamlayc Dnceler, Nisan 1914. LCW 20.325-347, Birlik lklar Altnda Birliin Yok Edilmesi, Mays 1914. LCW 20.375-377, Rusya'da Toprak Sorunu, Haziran 1914. LCW 20.393-454, Uluslarn Kendi Kaderlerini Belirleme Hakk, Mays 1914. LCW 21.205-259, kinci Enternasyonalin k, Haziran 1915. LCW 21.295-338, Sosyalizm ve Sava, Austos 1915. LCW 21.339-343, Avrupa Birleik Devletleri Slogan zerine, Austos 1915. 156

LCW 21.407-414, Devrimci Proletarya ve Uluslarn Kendi Kaderlerini Belirleme Hakk, Ekim 1915. LCW 21.415-420, Devrimde ki izgi zerine, Kasm 1915. LCW 22.13-102, Kapitalizmin Tarm Alanndaki Gelimesine Hkmeden Yasalara likin Yeni Bilgiler, 1915. LCW 22.187-304, Emperyalizm: Kapitalizmin En Yksek Aamas, Nisan 1917. LCW 22.320-360, Kendi Kaderini Belirleme zerine Tartmann zetlenmesi, Temmuz 1916. LCW 23.28-76, Marksiznin Bir Karikatr ve Emperyalist Ekonornizm, Ekim 1916. LCW 23.77-87, Proletaya Devriminin Askeri Program, Eyll 1916. LCW 23.271-277, istatistik ve Toplumbilim, Ocak 1917. LCW 24.20-26, Bugnk Devrimde Proletaryann Grevleri, Nisan 1917. LCW 24.38-41, kili ktidar, Nisan 1917. LCW 24.140-147, RSDP (Bolsevikler)in Petrograd ehri Konferansna Rapor, Nisan 1917. LCW 24.456-479, Parti Programnn Dzeltilmesine likin Malzemeler, Mays 1917. LCW 25.15-42, Sovyetlerin Birinci Btn Rusya Kongresi, Haziran 1917. LCW 25.319-365, Yaklaan Ykm ve Onunla Mcadele Etmenin Yolu, Ekim 1917. LCW 25.366-379, Devrimin Temel Sorunlarndan Biri, Eyll 1917. LCW 25.381-492, Devlet ve Devrim, 1918. LCW 26.87-136, Bolevikler ktidar Ellerinde Tutabilirler mi?, Ekim 1917. LCW 26.149-178, Parti Programnn Dzeltilmesi, Ekim 1917. LCW 26.223-227, RSDP (B) Merkez Komitesine Mektup, I Kasm 1917. LCW 26.453-482, Sovyetlerin nc Btn Rusya Kongresi, Ocak 1918. LCW 27.68-75, Tuhaf ve Korkun, Mart 1918. LCW 27.85-158, Rus Komnist Partisi (B)'nin Olaanst Yedinci Kongresi, Mart 1918. 157

LCW 27.169-201, Sovyetlerin Olaanst Drdnc Btn Rusya Kongresi, Mart 1918. LCW 27.235-277, Sovyet Hkmetinin Acil Grevleri, Nisan 1918. LCW 27.365-381, Ds Siyaset zerine Rapor, Mays 1918. LCW 28,54-58, si Yoldalar, Son Belirleyici Savaa Doru leri!, Austos 1918. LCW 28.105-113, Proletarya Devrimi ve Dnek Kautski, Ekim 1918. LCW 28.135-164, Sovyetlerin Olaanst Altnc Kongresi, Kasm 1918. LCW 28.185-194, Pitirim Sorokin'in Kymetli Msaadeleri, Kasm 1918. LCW 28.227-325, Proletaya Devrimi ve Dnek Kautski, 1918. LCW 28.391-404, Btn Rusya Merkez Yrtme Komitesi, Moskova Sovyeti ve Btn Rusya Sendika Kongresinin Birleik Toplantsnda Konuma, Ocak 1919. LCW 28.453-477, Komnist Enternasyonalin Birinci Kongresi, Mart 1919. LCW 29.19-37, Petrograd Sovyetinin Toplants, Mart 1919. LCW 29.97-140, Rus Komnist Partisi (B)'nin Program Tasla, Mart 1919. LCW 29.141-225, Rus Komnist Partisi (B)'nin Sekizinci Kongresi, Mart 1919. LCW 29.305-313, nc Enternasyonal ve Tarihteki Yeri, Nisan 1919. LCW 29.333-376, Yetikinlerin Eitimine ilikin Birinci Btn Rusya Kongresi, Mays 1919. LCW 29.387-391, Macar ilerine Selam, Mays 1919. LCW 29.409-434, Byk Bir Balang, Temmuz 1919. LCW 29.494-512, nc Enternasyonalin Grevleri, Temmuz 1919. LCW 30.93-104, Proletaya Diktatrl. Ekim 1919. LCW 30.107-126, ktisat ve Siyaset, Kasm 1919. LCW 30.151 -166, Dou Halklar Komnist rgtlerinin kinci Btn Rusya Kongresine Mesaj, Kasm 1919.

LCW 30.205-252, Sovyetlerin kinci Btn Rusya Kongresi, Aralk 1919. LCW 30.253-275, Kurucu Meclis Seimleri ve Proletaya Diktatrl, Aralk 1919. LCW 30.380-402, Emeki Kazaklarn Birinci Btn Rusya Kongresinde Yaplan Konuma. Mart 1920. LCW 30.417-425, Moskova Sovyetinin Bir Toplantsnda Konuma, Mart 1920. LCW 31.17-118,'"Sol" Komnizm: Bir ocukluk Hastal, Mays 1920. LCW 31.123-125, lk Subbotnik'ten Btn Rusya 1 Mays Sbbotnik'ine, Mays 1920. LCW 31.184-201, Komnist Enternasyonalin Temel Grevleri zerine Tezler, Temmuz 1920. LCW 31.206-211, Komnist Enternasyonale Alnma Koullar. Temmuz 1920. LCW 31.213-263, Komnist Enternasyonalin kinci Kongresi. Temmuz 1920. LCW 31.397-402, Moskova Sovyetinin Bir Birleik Toplantsnda Konuma. Kasm 1920. LCW 31.408-426, ve D' Durumumuz ve Partinin Grevleri, Kasm 1920. LCW 31.430-433, Hcre Sekreterlerinin Bir Toplantsnda Yaplan Konuma, Kasm 1920. LCW 31.434-436, Moskova'nn Zamoskovoreiye Yresi Komnistlerinin Bir Genel Toplantsnda Yaplan Konuma, Kasm 1920. LCW 31.461-533, Sovyetlerin Sekizinci Btn Rusya Kongresi. Aralk 1920. LCW 32.19-42, Sendikalar. imdiki Durum ve Troki'nin Hatalar, Aralk 1920. LCW 32.54-68, Maden ilerinin kinci Btn Rusya Kongresi, Ocak 1921. LCW 32.70-107, Bir Kere Daha Sendikalar, imdiki Durum ve Troki ve Buharin'in Hatalar zerine, Ocak 1921.

158

159

LCW 32.112-119, Giyim isilerinin Drdnc Btn Rusya Kongresinde Yaplan Konuma, ubat 1921. LCW 32.165-271, Rus Komnist Partisi (B)'nin Onuncu Kongresi, Mart 1921. LCW 32.329-365, Ayni Vergi. Mays 1921. LCW 32.451 -496, Komnist Enternasyonalin nc Kongresi, Haziran 1921. LCW 33.21-29, Yeni Gnler ve Yeni Bir Kisveye Brnm Eski Hatalar, Austos 1921. LCW 33.51-59, Ekim Devriminin Drdnc Yldnm. Ekim 1921. LCW 33.141-181, Sovyetlerin Dokuzuncu Btn Rusya Kongresi, Aralk 1921. LCW 33.184-196, Yeni ktisadi Siyaset Koullarnda Sendikalarn Rol ve Grevleri, Ocak 1922. LCW 33.227-236, Militan Materyalizmin nemi zerine, Mart 1922. LCW 33.254-255, Partiye Yeni ye Alma Koullar, Mart 1922. LCW 33,259-326, Rus komnist Partisi (B)'nin On Birinci Kongresi, Nisan 1922. LCW 33.349-352, Pravda'mn Onuncu Yldnm zerine, Mays 1922. LCW 33.415-432, Komnist Enternasyonalin Drdnc Kongresi, Aralk 1922. LCW 33.467-475, Kooperatifleme zerine, Ocak 1923.

S talin SCW J.V, Stalin, Eserler, Moskova, 1952-1955, 13 cilt (tamamlanmam).SCW 6.3-46, Rus Komnist Partisi (B)'nin On nc Konferans, Ocak 1924. SCW 6.71-196, Leninizmin Temel lkeleri, Mays 1924. SCW 6.197-245, Rus Komnist Partisi (B)'nin On nc Kongresi, Mays 1924. SCW 6.375-437, Ekim Devrimi ve Rusya Komnistlerinin Taktikleri, Aralk 1924. SCW 7.19-24, Dimovka, Ocak 1925. SCW 7.25-33, Proletarya ve Kyllk Sorunu zerine, Ocak 1925. SCW 7.135-154, Dou Halklar niversitesinin Siyasi Grevleri, Mays 1925. SCW 7.157-214, Sorular ve Cevaplar, Haziran 1925. SCW 7.237-239, Yermakovski Yoldaa Mektup, 15 Eyll 1925. SCW 7.265-403, SBKP (B)'nin On Drdnc Kongresi, Aralk 1925. SCW 8.13-96, Leninizmin Sorunlar zerine, Ocak 1926. SCW 8.245-310, Partimizdeki Sosyal-Demokrat Sapma, Kasm 1926. SCW 9.1-155, Komnist Enternasyonal Yrtme Komitesinin Yedinci Geniletilmi Toplants, Aralk 1926. SCW 10.244-255, Ekim Devriminin Uluslararas Nitelii, Kasm 1927. SCW 10.275-382, SBKP (B)'nin On Beinci Kongresi, Aralk 1927. SCW 11.30-68, Merkez Komitesi ve Merkez Denetim Kurulunun Nisan Birleik Toplantsnn almas, Nisan 1928. SCW 11.70-82, Btn Sovyetler Birlii Leninist Gen Komnist Birliinin Sekizinci Kongresinde Yaplan Konuma, Mays 1928. SCW 11.85-101, Tahl Cephesi zerine, ubat 1928. SCW 11.133-144, zeletiri Slogannn Kabalatrlmasna Kar, Haziran 1928. SCW 11.145-205, SBKP (B) Merkez Komitesi Genel Toplants, Temmuz 1928.

LCW 33.476479, Devrimimiz, Ocak 1923.

LCW 33.481-486, ilerin ve Kyllerin Denetimini Nasl Yeniden rgtlemeliyiz, Ocak 1923. LCW 35.285-287, Aleksandra Kollontay'a Mektup, 17 ubat 1917. LCW 35.288-289, nessa Armand'a Mektup, 19 ubat 1917. LCW 35.549-550, G.Y. Sokolnikov'a Mektup, 22 ubat 1922. LCW 36.591-597, Kongreye Mektup, Aralk 1922. LCW 36.605-611, Milliyetler ya da "zerkleme" Sorunu, Aralk 1922. LCW 37.281 -282, Annesine Mektup, 9 Ocak 1899. LCW 38.85-243, Hegel'in Mantk Adl Kitabnn zeti, Aralk 1914. LCW 38355-364, Diyalektik Sorunu zerine, 1914.

160

161

SCW 11.23! -248, SBKP (B) iinde Sa Tehlike, Ekim 1928. SCW 12.242-385, Merkez Komitesinin, SBKP (B)'nir On Alma Kongresine Sunduu Siyasi Rapor, Haziran 1930 SCW 13.31 -44, Yneticilerinin Grevleri, ubat 1931. SCW 13.160, O.G.P.O'nun 15. Yldnm, Aralk 1932. SCW 13.163-219, Birinci Be Yllk Plann Sonular, Ocak 1933. SCW 13.288-388, On Yedinci Parti Kongresine Rapor. Ocak 1934. SL Jozef Stalin, Leninizm, Londra, 1940. SL 561 -590, SSCB Anayasa Tasla zerine, Kasm 1936. SL 591 -618, Diyalektik ve Tarihi Materyalizm, Eyll 1938. SL 619-667, SBKP (B)'ni On Sekizinci Kongresine Rapor, Mart 1939. SMT Moskova Durumas (Ocak 1937) ve J. Stalin'in tki Konumas, derleyenler W.P. ve Z.K. Coates, Londra, 1937. SMT 249-281, SBKP (B) Merkez Komitesinin Genel Toplantsnda Konuma, 3 Mart 1937. SP J. Stalin, SSCB'de Sosyalizmin ktisadi Sorunlar, Moskova, 1952. Mao Zedung MSW Mao Zedung, Seme Eserler, 4 cilt, Pekin, 1961-1965. MSW 1.13-21, in Toplumundaki Snflarn zmlemesi, Mart 1926. MS W 1.63-72, in'de Kzl Siyasi ktidar Niin Var Olabilir?, Ekim 1928. MSW 1.117-128, Tek Bir Kvlcm Btn Bir Bozkr Tututurahilir, Ocak 1930. MSW 1.147-152, Kitlelerin Refalyla lgilenin, alma Yntemlerine Dikkat Edin, Ocak 1934. MSW 1,179-254, in'in Devrimci Savanda Strateji Sorunlar, Aralk 1936. MSW 1.235-294, Milyonlarca Kitleleri Japonya'ya Kar Ulusal Birleik Cepheye Kazann, Mays 1937. MSW 1.295-309, Pratik zerine, Temmuz 1937.

MSW 1.311-347, elime zerine, Austos 1937. MS W 2.47-59, ngiliz Gazetecisi James Bertram'la Mlakat, Ekim 1937. MSW 2.195-211, Ulusal Savata in Komnist- Partisinin Rol, Ekim 1938. MSW 2.213-217, Birleik Cephe inde Bamszlk ve nisiyatif Sorunu, Kasm 1938. MSW 2.27,1-239,4 Mays Hareketi, May\a 1939. MSW 2.241-249,Genlik Hareketinin Ynelimi, Mays 1939. MSW 2.305-334, in Devrimi ve in Komnist Partisi, Aralk 1939. MSW 2.339-384, Yeni Demokrasi zerine, Ocak 1940. MSW 2.441-449, Siyaset zerine, Aralk 1940. MSW 3.11-13, "Ky Aratrmalarma nsz, Mart 1941. MSW 3.69-98, Yean Sanat ve Edebiyat Forumunda Konumalar, Mays 1942. MSW 3.117-122, nderlik Yntemlerine likin Baz Sorunlar, Haziran 1943. MSW 3.153-161, rgtlenin!, Kasm 1943. MSW 3,177-225, Partimizin Tarihindeki Baz Sorunlar zerine Karar, Nisan 1945. MSW 3.235-237, Kltrel almada Birleik Cephe, Ekim 1944. MSW 3.255-320, Koalisyon Hkmeti zerine, Nisan 1945. MSW 3.321-324, Dalar Tayan Budala htiyar, Haziran 1945. MSW 3.325-329, Ordunun retim Yapmas ve Dzeltme Hareketi zerine, Nisan 1945. MSW 4.53-63, ungkin Grmeleri zerine. Ekim 1945. MSW 4.181-189, Partinin Bugnk Siyasetinin Baz nemli Sorunlar zerine, Ocak 1948. MSW 4.197-199, Toprak Reformu Propagandasndaki "Sol" Hatalar Dzeltin, ubat 1948. MSW 4.361-375, in Komnist Partisi Yedinci Merkez Komitesinin kinci Genel Toplantsna Rapor, Mart 1949. MSW 4.411-424, Demokratik Halk Diktatrl zerine, Haziran 1949. MSW 4.451-459, dealist Tarih Anlaynn flas, Eyll' 1949. MFE Mao Zedung, Felsefe zerine Drt Yaz, Pekin, 1966-. 163

162

MFE 79-133, Halk /cindeki elimelerin Doru Ele Alnmas zerine, ubat 1957. MFE 134-136, Doru Fikirler Nereden Gelir?, Mays 1963. MQ Bakan Mao Zedtng'da Seme Szler, Pekin, 1967. MQ 27-28, in Komnist Partisinin Propaganda almas zerine Ulusal Konferansnda Konuma, Mart 1957. MQ 40-41, ekiang Eyaletindeki Kadrolarn Bedensel almaya Katlmasna likin yi Yazlm Yedi "Belge"ye Not, Mays 1963. MQ 118, "gc Fazlasn Deerlendirme Yolu Bulunmutur" Adl Yazya Not, 1955. Mao Zedung ve Bakalar Bir Kere Daha Proletarya Diktatrlnn Tarihi Tecrbesi zerine, Aralk 1956. PR Pekini- Review, (yl ve iys Verilmitir). PR 63-33, Mao Zedung, "ABD Emperyalizminin Irk Ayrmna Kar Verdikleri Hakl Mcadelede Amerikal Zencileri Destekleyen Aklama", 8 Austos 1963. PR 66-33, "in Komnist Partisi Merkez Komitesinin Byk Proleter Kltr Devrimine likin Karar", 12 Austos 1966. PR 66-38, "Devrimi Sk Skya Kavrayn ve retimi Hzlandrn", Rennn Ribao'nun (Halkn Gnl) bayazs, 16 Eyll 1966. PR 67-21, "in Komnist Partisi Merkez Komitesinin Genelgesi", 16 Mays 1966. PR 67-21, "Byk Bir Tarihi Belge", Hngi (Kzl Bayrak) ve Renmin Ribao'nun ortak bayazs, 19 Mays 1967. PR 68-14, "Devrim Komiteleri yidir", Rennin Ribao, Hngi ve Cifagcunbao'nun (Halk Kurtulu Ordusu gazetesi) ortak bayazs, 5 Nisan 1968. PR 69-18, in Komnist Partisi Dokuzuncu Ulusal Kongresine Rapor, 28 Nisan 1969. PR 70-22, Mao Zedung, "Dnya Halklar Birlein ve ABD Saldrganlarn ve Onlarn Tm Uaklarn Alt Edin", 20 Mays 1970. HE

KAYNAK YAYINLARI
Sosyalizm ve Sosyal Mcadeleler
KARE MARX/ 18. Yzyl'da Gizli Diplomasi BRYAN S. TURNER/ Marx ve Oyantalizmin Sonu MARX-ENGELS-LENN/ Proletarya Diktatrl zerine V.. LENN / rgtlenme .IOSEF V. STALN/ Milli Demokratik Devrim Proletarya Devrimi anda Milli Mesele MAO ZEDUNG/ Seme Eserler l Seme Eserler II Seme Eserler III Seme Eserler IV Seme Eserler V G. DMTROV/ Savaa ve Faizme Kars Birleik Cephe SAMR AMN/ Emperyalizm ve Eitsiz Gelime Maoiznin Gelecei Kaos imparatorluu NICOS HAD.HNICOLAU/ Sanat Tarihi ve Snf Mcadelesi O. LEWS, R.M. LEWtS, S.RGDON/ Kba Devriminde Kadn IGOR LIGAEV/ Kremlin'in Srlar RFAN ERDOAN/ Uluslararas letiim MICHAEL PARENTI/ mparatorlua Kar MARK ZEPEZAUER/ CIA Operasyonlar Sovyetler Birlii Komnist Partisi (Bolevik) Tarihi

164

Siyasal Tarih ve Trkiye

KOMNTERN BELGELERNDE TRKYE /. Kurtulu Savap ve Lozan 2. Kemalist Cumhuriyet 3. Krt Sorunu 4. Trkiye Komnist ve i Harekeli 5. EF/K HSN/ Yaz ve Konumalar LBER ORTAYLI/ Osmanl fmparatorluu'nda Alman Nfuzu FEROZ AHMAD/ ttihat ve Terakki (1908J9J4) ttihatlktan Kemalizme LEONID-FRIEDRICH / Ankara 1922 MUSTAFA KEMAL/ Eskiehir-zmit Konumalar 1923 MAHMUT ESAT BOZKURT/ Atatrk htilali Marmara Brifingi/Devletin Gzyle Sol ve Sa rgtler Trkiye htilalci i Kyl Partisi Davas/ Savunma TRKER ALKAN/12 Eyll ve Demokrasi TURAN GNE/ Araba Devrilmeden nce 3. Adam Anlatyor/ MT-C1 A likisi SONER YALIN/ Binba Ersever'in tiraflar HALE SOYS/ Kavimler Kaps 1 (Tkendi) AL KEMAL/ Erzincan STEFAN ANDERSSONMsur/ar EROL SEVER/ Asur Tarihi KR SNA GREL/ Kbrs Tarihi 11 SEMH BALCIOLU/ Galeri iller zelletirme Deil Kamulatrma ADNAN AKFIRAT/ iller'inABD Vatandal FRDEVS HELVACIOGLU/Dm- Kitaplarnda Cinsiyetilik 19281985 M. EHMUS GZEL/ Trkiye'de i Hareketi (1908-1984) Trk Tarihinin Ana Hatlar/ Kemalist ynetimin resm tarih tezi MAHMUT ALINAK/ HEP. DEP ve Devlet NEJAT BRDOAN/ Alevi Kaynaklar-1 K.P. MATFYEF (BAR MATTAY)/ Asurlar ve Modern ada Asur Sorunu ZEK SARMAN/Mehmet Akif H. ZAFER KARS/1908 Devrimi'nin Halk Dinamii

Dou Perinek'in Kitaplar

Buzkurt Efsaneleri ve Gerek (4. basm yaknda yaymlanyor) Kvtlcmh'nn Burjuva Devlet ve Ordu Teorisinin Eletirisi . (Aydnlk Yaynlar, 1975) Osmanl'dan Bugne Toplum ve Devlet Kemalist Devrim-1/Teorik ereve Kemalist Devrim-2/Din ve Allah Anayasa ve Partiler Rejimi ' Lenin Stalin Mao'nun Trkiye Yazlar Trk Sorunu -Belgelerle Emekiler Asndan Krt Sorunu Abdullah alan ile Grme Stalin'den Gorbaov'a
Parti ve Sanat (geniletilmi 2. basm)

Aydn ve Kltr Avrasya Seenei iller zel rgt/TBMM Susurluk Komisyonu'na Sunulan Dosya ve Belgeler

Turan Dursun ve Aydnlanma

TURAN DURSUN: Mslmanlk ve Nurculuk Kutsal Kitaplarn Kaynaklar I Kutsal Kitaplarn Kaynaklar 2 Kutsal Kitaplarn Kaynaklan 3 Din Bu I Din Bu II Din Bu III Din Bu IV Allah Ktr'an Dua Kulleteyn nllere Mektuplar Kur'an Ansiklopedisi (Birinci hamur, 8 cilt) ilhan Arsel'e Mektuplar ULE PERNEK/ Turan Dursun Hayatn Anlatyor ABT DURSUN/ Babam Turan Dursun MEHMET BEDR GULTEKN/ Laikliin Neresindeyiz SMET ZEK EYUBOLU/7-/vt iirinde Tanrya Kafa Tutanlar EROL SEVER/ lemin Kaynaklar I oktanrclk, Hristiyanlk ve Kabe eytan Ayetleri Tartmas SIGMUND FREUD/ Bilim ve man JEAN MESLIER/ Saduyu/ Tanrszln ilmihali MUAZZEZ LMYE I/ Kur'an ncil ve Tevrat'n Smer'deki Kkeni KR GNBULUT/ Ortadou Din Kltr LHAN ARSEL/ eriat'tan Kssa'lar Diyanet'e Cevap Turan Dursun'a Mektuplar Teokratik Devlet Anlayndan Demokratik Devlet Anlayna Toplumsal Geriliklerimizin Sorumlular Din Adamlar