T.C.

BABAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEKLATI MSTEARLII

DOU ANADOLU PROJES ANA PLANI

ELAZI L MEYVE SUYU (Konsantresi) RETM N FZBLTE ETD
http://sindirgi.balikesir.edu.tr/Akd_pers/Fizibilite.DOC

RAPORU HAZIRLAYAN

ORTAK GRM ATATRK NVERSTES FIRAT NVERSTES NN NVERSTES KAFKAS NVERSTES YZNCYIL NVERSTES

2000 NDEKLER

1. YNETC ZET .................................................................................................... 4 2. PROJENN TANIMI VE KAPSAMI ....................................................................... 7 4. HAMMADDE ETD .............................................................................................. 8 5. YER SEM VE EVRESEL ETKLER .......................................................... 12 5.1. YER S EM ........................................................................................................... 12 5.2. EVRESEL ETK DEERLENDRME ........................................................................ 12 6. TEKNK ETDLER VE MHENDSLK ........................................................... 13 6.1. KAPASTE SEM VE RETM PROGRAMININ HAZIRLANMASI .............................. 13 6.2. TEKNOLOJ S EM ................................................................................................ 15 6.3. MAKNE VE DONANIMIN BELRLENMES ............................................................... 18 7. ORGANZASYON VE NSAN KAYNAKLARI .................................................. 20 8. YATIRIM TUTARI.................................................................................................. 22 8.1. ARSA ..................................................................................................................... 22 8.2. SABT YATIRIM ..................................................................................................... 22 8.3. ILETME S ERMAYES ............................................................................................. 23 9. LETME GDERLER VE GELRLER ............................................................ 24 9.1. LETME GDERLER .............................................................................................. 24 9.2. LETME GELRLER .............................................................................................. 26 10. UYGULAMA PROGRAMI................................................................................... 27 11. MAL ANALZ ....................................................................................................... 28 II

11.1. HESAPLAMALARDA KULLANILAN VARSAYIMLAR ............................................. 28 11.2. PROJENN YARARLANACAI YATIRIM TEVKLER ........................................... 28 11.3. PROJENN FNANSMANI VE FNANSAL ANALZ .................................................. 29 11.4. N AKT AKIM TABLOLARI VE TCAR KARLILIK GSTERGELER .......................... 29 12. EKONOMK ANALZ .......................................................................................... 32 13. SONU VE DEERLENDRME....................................................................... 34 MAL ANALZ TABLOLARI ............. HATA! YER ARET TANIMLANMAMI. EK-1: YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI VE KALKINMADA

NCELKL YRELERE SALANAN DER DESTEKLER

III

1.YNETC ZET 1.1 PROJENN TANITILMASI 1.1.1. PROJENN ADI 1.1.2. KURULU YER 1.1.3. KAPASTES 1.1.4. TOPLAM YATIRIM TUTARI 1.1.4.1. Sabit Yatrm 1.1.4.2. letme Sermayesi : 3.316 Bin $ : 1.877 Bin $ 98 Bin $ : MEYVE SUYU RETM TESS : ELAZI L : 10.932 Ton/Yl Meyve Suyu Konsantresi

1.1.4.3. Yatrm Dnemi Faizleri : 1.1.4.4. Toplam

: 5.291 Bin $

1.1.5. NGRLEN FNANSMAN KAYNAKLARI Toplam Yatrm Oran (%) -z Kaynak -Yabanc Kaynak -Toplam 1.1.6. YATIRIM SRES 1.1.7. FAYDALI MR % 45 % 60 % 100 1 Yl 20 Yl Bin $ 2.381 2.910 5.291

1.1.8. PROJENN TAM KAPASTEDE YILLIK -letme Gelirleri -letme Giderleri -Brt Nakit Fark : 15.985 Bin $ : 13.333 Bin $ : 2.652 Bin $

1.1.9. YILLAR TBARIYLA KAPASTE KULLANIM ORANLARI (%) KKO/YLLAR Ekonomik 1.YIL 2.YIL 3.YIL + % 50 % 60 % 70

1.2. DEERLENDRME SONULARI 1.2.1. MAL DEERLENDRME 1.2.1.1. BOR DEME GC YILLAR Bor deme Gc 1.YIL 2.YIL 3.YIL 4.YIL 5.YIL 6.YIL 7.YIL 1,2 1,3 1,4 2,4 2,3 2,5 5,3

1.2.1.2. BAA BA NOKTASI ANALZ (KKO) : % 28 1.2.1.3. GER DEME SRES (Yl) 1.2.1.4. NET BUGNK DEER(%10) 1.2.1.5. KARLILIK ORANI 1.2.2. EKONOMK DEERLENDRME 1.2.2.1.KATMA DEER ETKS 1.2.2.1.1. skonto Edilmi Toplam Katma Deer - Brt - Net : 15.464 Bin $ : 13.643 Bin $ : 5,29 : 7.082 Bin $ : % 32

1.2.2.1.2. Hasla /Sermaye Oran (Toplam proje) - Brt Katma Deere Gre - Net Katma Deere Gre : 2,9 : 2,6

1.2.2.1.3. Hasla /Sermaye Oran (Yllk Ort.) - Brt Katma Deere Gre - Net Katma Deere Gre : % 15 : % 13

1.2.2.2. STHDAM VE ISTIHDAM ETKS (TAM KAPASTE) - stihdam - stihdam Etkisi 5 :100 Kii : 53 Bin $

1.3. SONU Elaz Meyve Suyu retim Tesisi yaplan analizler neticesinde teknik, mali ve ekonomik adan yaplabilir bulunmutur. lke ve blgesel ekonomi asndan bakldnda, tarm sektrne yaplan katk son derece nemli dzeydedir. Tesisin yre iftisi ve ulatrma hizmetlerinde alanlar iin dolayl faydalar da dikkate alndnda, projenin Elaz ve evre illerde istihdama ve gelir dzeyinin artmasna son derece olumlu etkilerde bulunmas beklenmektedir.

2. PROJENN TANIMI VE KAPSAMI Elaz ili Dou Anadolu Blgesinde ehirleme, imalat sanayii katma dee ri, nfus ve pazar potansiyeli, vb. birok gstergede balarda gelen bir ildir. Bu zellikleri Elaz ilini Dou Anadolu Blgesinde srkleyici yerleim merkezlerinden (veya cazibe merkezlerinden) biri haline getirmektedir. Elaz ilinin gelecekte gelime seyrini devam ettirmesinde, yrede mevcut olan meyve potansiyelinin deerlendirilmesi nem tamaktadr. Tr ve eitlilik olarak meyve konusunda zengin olan ilin bu alanlarda modern iletmecilik teknikleri ve uygun fidanlarn da yardm ile retim dzeyini artrmas mmkndr. lde kurulacak bir meyve suyu tesisi, yarataca talep ve uygulayaca szlemeli fidan dikimi teknii ile ilin tarmsal potansiyelini, katma deeri ve verimlilii yksek alanlara kaydracaktr. Tesisin yaratt 200e yakn daimi ve mevsimlik istihdamn yan sra yre iftisinin gelir dzeyine son derece olumlu katklar olacaktr. Bu erevedeki DAP projesi ile hedeflenen blgesel gelir farkllklarn giderme konusunda Elaz meyve suyu tesisinin uygun bir proje fikri olduu grlmektedir. Kurulacak tesis 2.003 ton/yl vine suyu, 8.229 ton/yl elma suyu retim kapasitesine sahip olacaktr. Gerekli hammadde, yre ve gerekirse evre illerde yaptrlacak fidan dikimleri ile karlanacak, gerekirse Blge dndan da hammadde temini yoluna gidilecek ve orta vadede hammadde temini ynnde bir sorun yaanmayacaktr. rnlerin pazarlanmas konusunda ise Blge ve Trkiye piyasasnn yan sra talebin daha hzl artt d piyasalarda ihracat imkanlar deerlendirilecektir. hracat konusunda Avrupa Topluluu lkelerinin yan sra Azerbaycan bata olmak zere, Trk Cumhuriyetleri ve Ortadou pazar hedeflenmektedir. Projenin oluturaca etkiler sonucunda toplam ekili alan ve ekilen alan iinde katma deeri yksek olan meyveciliin pay artacak; meyve yetitiriciliinde kullanlacak szlemeli uygulamalarn yardm ile kaliteli fidan kullanm ve buna bal olarak verimlilik ykselecek; rn ihracat yoluyla lke katma deeri ve dviz kazanc artrlacaktr.

4. HAMMADDE ETD Hammaddeler Tesiste ncelikle vine ve elma olmak zere kays, eftali gibi meyveler ilenecektir. 1997 yl Elaz ili retim verilerine bakldnda, mevcut vine retim dzeyinin tesisin hammadde ihtiyacnn ok gerisinde kald grlmektedir. Ancak, tesisin devreye girmesi srecinde szlemeli dikim yaptrmak ve dier verimlilik artrc almalara hz vermek suretiyle ildeki retimi yeterli seviyeye karmak mmkndr. Ayrca, evre illerden de hammadde temini yoluna gitme alternatifi bulunmaktadr. Szlemeli iftilik modeli lkemizde uygulanan bir model olup, uygulamada ciddi bir sorun kmas beklenmemektedir. Ancak, modelin ayrntlar kapsaml fizibilite aamasnda yaplacak saha etdleri ile netletirilmelidir. Ayrca, DAP kapsamnda Gmhane ve Idrda planlanan olabilecek dier bir faktrdr. Aada meyveler ile ilgili ksa bilgiler verilmitir. Vine Ar asitli olduu iin dorudan ilenebilir nitelikte olmayan vine, su ve eker ilavesi yaplarak ilenebilir hale getirilir. Vinelerde meyve suyu randman % 70-75 dolayndadr. Suda znmeyen kuru madde % 1,3-4,1, znen kuru madde % 12-17, toplam asitlik % 1,6-3,0, pH 3,1-3,3 arasnda deiir. Elma yi bir meyve suyu; asit dengesi yeterli dzeyde, aromaca zengin ve uygun dnemde hasat edilen elmalardan retilir. Meyve suyu retiminde kullanlacak olan elmalar sofra olgunluundan bir nceki dnemde hasat edilmi olmaldr. Ham elmalarda hem aroma, hem de lezzet gelimedii gibi, bunlarn ilenmesinde baz sorunlar oluabilir. Kk meyveler meyve suyu retimine daha uygundur. nk, meyve fidan

yetitiricilii konusundaki iki adet proje de hammadde sorununun almasnda etkili

bunlarda kabuun ete oran daha fazladr ve kabuk aroma bileenlerinin en zengin kaynadr. Elmalarda meyve suyu randman % 70-80 arasnda deiir. Suda znmeyen kuru madde % 1,0-3,5, znen kuru madde % 8-17, toplam eker % 7-12, toplam asitlik % 0,2-1,7, pH 3,2-3,5, pektin % 0,6-1, kl % 0,3-0,4 arasnda deiir. Kays Pulp ilenen maddelerin banda gelir. Pulp randman % 65-70 arasnda deiir. Kaysda suda znmeyen kuru madde % 1,1-2,5, znen kuru madde % 11-15, toplam asitlik % 0,6-1, B-karaten % 0,3-4,8 mg/100 gr arasnda deiir. eftali Pulp ilenecek eftalilerin tam olgun, ekirdek evleri ak renk li ve aromal olmas gerekir. ekirdek evleri koyu krmz olan eftalilerin pulpunun rengi ksa srede bozulur. Pulp ilenmeden kabuklarn scak su veya buhar ile soyulmasyla daha kaliteli pulp retilmektedir. Pulp randman % 60-70 dolayndadr. eftalilerde suda znen kuru madde % 12-15, suda znmeyen kuru madde ise% 0,8-2 ve toplam asitlik % 0,3-1,1 arasnda deiir. 1 kg vine suyu konsantresi iin 5,5 kg vine gerekmektedir. Ortalama vine maliyeti 0,35 $/kg alnmtr. Tesiste vinenin yan sra dier meyveler de ilenebilecektir. Hesaplarda elma ilenecei kabul edilmitir. Bu nedenle gelir ve giderlerde elma ile ilgili gider miktarlar ve fiyatlar zerinden deerlendirme yaplmtr. Elma suyu iin ortalama olarak 1 kg iin 7,3 kg meyve gerekmektedir. Ortalama maliyet 0,10 $/kg alnmtr.

Yardmc Maddeler Yardmc madde olarak kullanlan maddelerin bir ton retim iin gerekli miktarlar aadaki tabloda verilmitir.

Bir Ton retim in Gerekli Olan Yardmc Maddeler ve Miktarlar Yardmc Maddeler Temizlik malzemeleri Enzimler Berraklatrclar Filtre kad ve jelatin Yardmc Madde Gideri ($/ton rn) 1,50 12,50 7,50 8,75

letme Malzemesi Srekli yenilenmesi gereken malzemeler, tayc bantlar, mekanik sealler, yalama yalar gibi malzemeler iin yllk 125.000 $lk bir gider olaca kabul edilmitir. Elektrik Giderle ri Tesisin kurulu gc; vine hatt iin 820 kW, elma hatt iin 930 kW, olmak zere toplam 1.750 kWtir. Buna gre tam kapasitede elektrik gideri; 820 kW * 24 h/gn * 45 gn/yl * 0,85 * 0,15 $/kWh = 112.914 $ 930 kW * 24 h/gn * 100 gn/yl * 0,85 * 0,15 $/kWh = 284.580 $ Toplam elektrik gideri 397.494 $dr.

10

Yakt Tketimi 1 ton retim iin yakt (fuel-oil) gideri vine hattnda 316 kg, elma hattnda 310 kg olmaktadr. Buna gre tam kapasitedeki yakt gideri; 316 kg/ton * 2.003 ton/yl * 0,25 $/kg = 158.237 $ 310 kg/ton * 8.929 ton/yl * 0,25 $/kg = 691.997,5 $ Toplam yakt gideri 850.234,5 $dr.

11

5. YER SEM VE EVRESEL ETKLER 5.1 Yer Seimi Yer seimi yaplrken, Elaz ilinin meyve retim potansiyeli, corafi konumu, alt yap imkanlar ve greli olarak gelimi imalat sanayii dikkate alnmtr. ehirleme dzeyi greli olarak ileri durumda olan ilin sosyal aktiviteler, vb. konularda tesis iin uygun olaca dnlmtr. 5.2 evresel Etki Deerlendirme Yatrm konusu; evre Bakanlnn 23 Haziran 1997 tarih ve 23028 sayl Resmi Gazetede yaynlanan evresel Etki Deerlendirme Ynetmenli kapsamna yer aldndan n ED-evresel Etki

giren faaliyetlerinin EK-II listesinde

Deerlendirme n Aratrma Raporu hazrlanmas gerekmektedir.

12

6. TEKNK ETDLER VE MHENDSLK 6.1. Kapasite Seimi ve retim Programnn Hazrlanmas Kapasite Elma ilenmesi Eyll aynda balayarak Aralk ay sonuna kadar srmekte olup, temizlik ve bakm hari, yl iinde net 100 gn allmaktadr. Elma hatt saatte 4.377 kg elma ileyebilmektedir. Gnde vardiya esasna gre elma suyu konsantresi kapasitesi; 4,377 ton/s x 24 s/gn x100 gn/yl x 0,85 = 8.929 ton/yl Vine toplama ilemi Haziran ay sonunda balayp, Austos ortasna kadar srmektedir. Vine suyu konsantrasyonu iin yl iinde 45 gn allmaktadr. Vine suyu konsantresi retiminde elma suyu sisteminden ayr olarak Hidrolik vine boaltma sistemi, Ayklama band (12 ton/saat), Elevatr, Vine sap alma makinas (15 ton/saat) bulunmaktadr.

Dier sistemler (presler, evaparatrler, maye tanklar, pompalar ve seperatrler) ortak olarak kullanlmaktadr. Vine hattnda dar boaz ayklama bandnda olduu iin alma sresi, haftalk temizleme sresi hari, 45 gndr. 5,5 kg vineden 1 kg vine suyu konsantresi elde edildiine gre vine suyu konsantresi kapasitesi; 12 ton/s x 24 s/gn x 45 gn/yl x 0,85 / 5,5 = 2.003 ton/yl Tesis iletmeye getii andan itibaren % 100 teknik KKO ile alacaktr.

13

Akm e mas MEYVE GR

YIKAMA, AYIKLAMA

PARALAMA

PRESLEME

SEPERASYON

PASTRZATR

ENZMASYON ve DURULTMA

FLTRASYON

KONSANTRASYON

SOUTMA

DOLUM

PAZAR 14

6.2. Teknoloji Seimi Meyve suyu konsantresi retiminde genellikle sermaye youn teknolojiden faydalanlr. Vine ve elma suyu konsantresi retim teknolojisi genelde ayndr. Bu amala gereken makine ve tehizatlar; yryen bantlar, presleme, paralama, pastrizasyon, enzimasyon gibi retim sreleri sermaye youn teknoloji istemektedir. Buna karn, ayklama, paketleme gibi retim srelerinde emekten daha fazla yararlanlr. retim Teknii Elma Konsantresi Meyve Girii Havuzlara boaltlan elmalar su yardmyla tanarak elevatrler yardmyla seme bandna gelir. Seme bandnda rk ve kfl elmalar, sap, p vb. atklar karlkl ikier kii tarafndan ayklanr. Seilen elmalar deirmende paralanr. Bu aamadan sonra elmaya MAYE ad verilir. Maye, nce maye tanknda stoklanr. Presleme (I. Durum) Maye, maye tankndan pompalar yardmyla Flottweg II bant preslere baslr. Maye burada bantlar arasnda sklarak (n presleme) % 60 (ortalama) suyu alnr. Geriye kalan % 40 posaya mayenin bant presler knda maye enzimi dozajlanr. Maye enzimi mayedeki hcre duvarlarn paralayarak meyve suyu verimini artrmaya yardmc olmaktadr. Enzimlenen maye mevcut iki adet maye tankna alnr. Burada 20-30 dakika bekletilir. Enzimasyon sonras Bucher preslerle alnan son meyve suyu proseste bulank meyve suyu olarak adlandrlr ve ncelikle vibro eleklerde n tortusu alnr (partikl aplar > 0,5 mm). Buradan separatr besleme tanklarna alnr. Presleme (II. Durum) Maye, maye tankndan tek pompayla Flottweg I bant prese baslr. Bant preste n skma yapldktan sonra kan bulank meyve suyunun eleklerde kalan tortusu alnr. Bant presten kan mayeye enzim dozajlanr ve bant presler arasndaki maye tankna 15

alnr. Buradan kan maye Flottweg II bant preslerde son kez sklr. kan meyve suyu vibro eleklerden geirilir. kan posa helezon yardmyla atlr. Bu aamada ayn zamanda deirmenden kan mayeye enzim dozajlanarak maye tankna alnr. Enzimasyon sonras vibro eleklerden geirilir. II. durumda Flottweg bant presler ayr, Bucher presler ayr almaktadr. Bu ekilde kapasite 550 ton/gne ulamaktadr. Seperasyon Merkezka sistemiyle alan seperatrden geen bulank meyve suyunun ince ve kaba tortusu ayrlr. Pastrizatr Seperatrlerden kan meyve suyu pastrizatre geer. Pastrizasyon scakl 100-105oC oluncaya kadar stlarak mikro organizmalardan arndrlr. Enzimasyon Durultma Burada scakln 50-55 o C olmas, ilave edilen enzimlerin bu scaklkta optimum almalarndan kaynaklanmaktadr. Enzimler, pastrizatr knda, elma suyunda bulanklk nedeni olan pektin ve niastay paralamak amacyla (pektinaz pektini, amilaz niastay paralar) ilave edilir. Enzim ilave edilen meyve suyu durultma tanklarna alnr. 1,5 saat maksimum enzimasyon tamamlanmasndan sonra, paralanm pektin ve niastay tutmak iin jelatin ve bentonit ilavesi yaplr. Bu ileme flokulasyon denir. Maksimum 2,5-3 saat iinde ilem tamamlanr. Filtrasyon Meyve suyunun yars, vakum tambur filtreden, yars ultra filtreden alnr. Meyve suyunun yars tamburdan alnaca iin, filtrasyon yardmc malzemesi olan perlit nce tambura sarlr. Daha sonra vakum altnda meyve suyu szlr. Buradan plakal filtreye girmeden nce filtrasyonu salayan kizelgur meyve suyuna kartrlr. Kizelgur filtre kad zerinde bir katman oluturarak filtrasyonu etkin ve kolay bir hale getirir. Meyve suyunun kalan yars ise, direkt olarak ultrafiltreden alnr. Filtrasyon aamasndan sonraki meyve suyuna berrak meyve suyu denir.

16

Konsantrasyon Berrak meyve suyu WEB, Wiegond ve APV evaparatrlerinden paralel veya seri olarak geirilerek suyu uurulup 70-71 yzdesi). Soutma kan konsantre scakl 60-80 o C olup, soutucudan geirilerek 4-10 o Ca drlr. Dolum Dolum tanklarna stoklanan konsantre otomatik dolum yardmyla net 250 kg kosantre olacak ekilde ift polietilen torbal sac varillere doldurulur. Vine Konsantresi Vine suyu konsantresi retimi de ayn safhalardan gemektedir. Sadece ayklama band ayr olup, vine hattnda ilave olarak hidrolik vine boaltma sistemi, vine sap alma makinas bulunmaktadr. Buna karlk vine ilerken, tek kademe pres, filtre ve iki evaparatr yeterli olmaktadr. Vine konsantre suyu uurulduktan sonra 65 Brix seviyesinde doluma verilebilir.
o

Brixe getirilir (Brix : znm kat madde

17

6.3. Makine ve Donanmn Belirlenmesi retim iin gerekli olan makine ve tehizatlar aadaki tabloda verilmitir. THAL MAKNA VE TEHZAT LSTES Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Makine Ad Ultrafiltrasyon (Komple) Bucher Deirmen (Komple) Bucher Meyve suyu separatr - Westfalia Vakum tambur filtre Padovan Evaparatr - Schmidt Bretton Pres nitesi Flottweg Pres iin gerekli pompalar Trbidiometri Patulin analiz cihaz Forklit TOPLAM Adet 1 1 1 1 1 1 12 1 1 1 Tutar ($) 523.500 78.000 75.000 80.750 690.000 295.000 24.575 6.250 22.500 50.000 1.845.575

18

YERL MAKNE VE TEHZAT LSTES Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Makine Ad Elma boaltma lifti Paslanmaz elik kanallar Tama elevatr Paslanmaz elik boru, pompa, vana Soutma kulesi ve sirk. borular Sirklasyon pompas Elma posas helezonu ve silosu 80 tonluk konsantre dolum tank elik konstrksiyonlar Buhar Kazan Trafo Kompresr TOPLAM Adet 1 36 1 Muh. 3 2 1 2 Muh. 1 1 1 Tutar ($) 5.125 6.500 3.125 15.500 27.250 3.750 5.250 46.000 35.750 225.000 130.000 18.000 521.250

Toplam makina tehizat gideri 2.366.825 $dir. 6.4. naat leri Proje kapsamnda tesis iin 1.500 m2 kapal alan ngrlmtr. Buna gre; Fabrika Binas iin; 1.500 m2 * 235 $/m2 = 352.500 $, dari Tesisler ve Sosyal Binalar iin; 500 m2 * 95 $/m2 = 47.500 $ olmak zere toplam 400.000 $ inaat harcamas ngrlmtr.

19

7. ORGANZASYON VE NSAN KAYNAKLARI ngrlen tesiste daimi olarak toplam 70 kii alacaktr. Personel dalm aadaki tabloda verilmitir. Kampanya zaman 30 kii 4 ay sre ile geici olarak ie alnacaktr. Personel Dalm GREV Genel Mdr Muhasebe ve dari ler Mdr letme Mdr Pazarlama Mdr Gda Mhendisi Sekreter Pazarlama Elemanlar Memur Ustaba i Dier Toplam Geici i (4 ay) ADET 1 1 1 1 2 1 2 4 6 50 1 70 30

20

Organizasyon e mas

GENEL MDR

Personel ve Muhasebe Mdr

Pazarlama Mdr

letme Mdr

dari Memur Sekreter ofr Beki

Pazarlama Elemanlar

Tekniker Ustaba Vasfl iler Vasfsz iler

21

8. YATIRIM TUTARI 8.1. Arsa Tesis iin ngrlen 10.000 m2 lik arsa iin 50.000 $ ayrlmtr. 8.2. Sabit Yatrm Etd ve Proje Giderleri Etd ve proje giderleri iin 37.500 $ ngrlmtr. naat leri Toplam inaat gideri 400.000 $dir. Makina ve Tehizat Giderleri Toplam makina tehizat gideri 2.366.825 $dir. Navlun ve Sigorta Giderleri Yurt d tama sigorta gideri, makina bedelinin % 3 ngrlmtr. Bu tutar 55.367,5 $dr. Yurt ii tama sigorta gideri olarak yerli makina tehizat ve ithal makina tehizat CIF bedelleri toplamnn % 2si olan 48.443,5 $ ngrlmtr. Toplam tama sigorta gideri 103.811 $dr. thalat ve Gmrkle me Giderle ri thalat ve gmrkleme gideri olarak CIF bedeli % 5i olan 95.047 $ ngrlmtr. Montaj Gide rleri Montaj gideri olarak makina tehizat bedelleri toplamnn % 5i dnlmtr. Bu tutar 118.341,5 $dr.

22

Tat ve Demirba Gide rleri Tat ve demirbalar iin 50.000 $ harcanaca kabul ed ilmitir. letmeye Alma Giderleri letmeye alma gideri olarak 75.000 $ ngrlmtr. Genel Giderle r Genel gider harcamas olarak 37.500 $lk bir gider olaca varsaylmtr. Beklenebilecek Farklar (Fiziki Artlar) Unutulan kalemler ve kabilecek dier harcamalar iin sabit yatrm tutarnn yaklak % 6s olan 100.000 $ ngrlmtr. 8.3. letme Sermayesi Yatrm tutar tablosu ve letme Sermayesi htiyac Mali Analiz Blmnde Tablo 1 ve 2de verilmitir.

23

9. LETME GDERLER VE GELRLER 9.1. letme Giderleri Hammaddeler Vine : 2.003.000 kg/yl * 5,5 * 0,35 $/kg = 3.855.775 $ Elma : 8.929.000 kg/yl * 7,3 * 0,10 $/kg = 6.518.170 $ Tam kapasitede toplam hammadde gideri 10.373.945 $dir. Yardmc Maddeler Tam kapasitede yardmc madde giderleri aada verilmitir.

Miktar Yardmc Maddeler Temizlik malzemeleri Enzimler Berraklatrclar Filtre kad ve jelatin TOPLAM (Ton rn) 10.932 10.932 10.932 10.932

Yardmc Madde Gideri ($/ton rn) Tutar ($) 1,50 12,50 7,50 8,75 16.398 136.650 81.990 95.655 330.693

letme Malzemesi Srekli yenilenmesi gereken malzemeler, tayc bantlar, mekanik sealler, yalama yalar gibi malzemeler iin yllk 125.000 $lk bir gider olaca kabul edilmitir.

24

Elektrik Giderle ri Tam kapasitede elektrik gideri 2.649.960 kWh * 0,15 $/kWh = 397.494 $dr. Yakt Tketimi Tam kapasitedeki yakt gideri 3.400.938 kg * 0,25 $/kg = 850.235 $dr. Su Tketimi htiya duyulan suyun alacak olan kuyulardan karlanaca kabul edildii iin su gideri alnmamtr. ilik ve Personel Gide rleri Tam kapasitede alacak olan 100 kii (30u geici ii) iin 350.000 $lk iilik ve personel gideri yaplacaktr. Bakm Onarm Gide rleri Bakm onarm iin inaat ve makina yatrmnn % 2,5i kadar yllk gider ngrlmtr. Bu tutar 70.000 $dr. Genel Giderle r Bu kaleme kadar olan giderlerin toplamnn % 1i olan 124.974 $ genel gider olarak ngrlmtr. Beklenebilecek Farklar Bu kaleme kadar olan giderlerin toplamnn % 1i olan 126.223 $ beklenebilecek farklar harcamas olarak ngrlmtr. Ambalaj Gide rleri Tam kapasitede ambalaj gideri olarak, 1 ton retim iin 50 $ harcanaca esasyla, 10.932 ton * 50 $/ton = 546.600 $ harcanaca kabul edilmitir.

25

Sat Giderle ri Tam kapasitede 37.500 $lk bir sat gideri olaca kabul edilmitir. Tam kapasitede ve KKOlarna gre iletme dnemi giderleri Mali Analiz Blmnde Tablo 7 ve 8de verilmitir. 9.2. letme Gelirleri TAM KAPASTEDE LETME GELRLER TABLOSU ($) MAMULN CNS PYASA Vine suyu konsantresi Elma suyu konsantresi SATI TOPLAMI TOPLAM LETME GELR 2.003 8.929 ton ton 3.300,00 1.050,00 $/ton $/ton 6.609.900 9.375.450 15.985.350 15.985.350 SATI MKTARI BRM FYATI TUTARI

KKOlarna gre iletme dnemi gelirleri Mali Analiz Blmnde Tablo 9da verilmitir.

26

10. UYGULAMA PROGRAMI Yatrmn 1 ylda tamamlanmas ngrlmtr. 3er aylk dilimler halinde yatrmn ana kalemler itibaryla uygulama program aada verilmitir.

Yatrm Kalemleri

1. ay

2. ay

3. ay

4. ay

Arsa Temini Etd Proje naat Makina Tehizat Montaj Deneme retimi

27

11. MAL ANALZ 11.1. Hesaplamalarda Kullanlan Varsaymlar 1. Tm hesaplamalar, 2000 yl fiyatlar sabit alnarak $ cinsinden yaplmtr. 2. KKO oranlar 1. yl iin % 50, 2. yl iin % 60, 3. yl ve mteakip yllar iin % 70 olaca varsaylmtr. 3. Makine-tehizat iin alnan fiyat teklifi $ olarak alnmtr. 4. Net Bugnk Deer (NBD) hesaplamalarnda indirgeme oran % 10 olarak alnmtr. 5. rn ve hammadde fiyatlarnn projenin ekonomik mr sresince reel olarak ayn deerde kalaca varsaylmtr. 6. Projenin ekonomik mr 20 yl alnmtr. 7. Yllk sermaye hasla oran projenin yllk katma deer getirisini gstermek zere toplam oran 20 yla blnerek elde edilmitir. 11.2.Projenin Yararlanaca Yatrm Tevikleri Yatrmlarda Devlet Yardmlar ve Yatrmlar Tevik Fonu Esaslar Hakknda Kararn Uygulanmasna likin Tebli (98/1)in 27. maddesine gre kalknmada ncelikli yrelerde uygulanan destek unsurlarndan yararlandrlmaktadr. Yararlandrlabilecek Destek Unsurlar : Gmrk vergisi ve toplu konut fonu istisnas Yatrm indirimi KDV istisnas Enerji Destei

28

4325 Sayl Kanun kapsamnda salanan, gelir vergisi stopaj muafiyeti, arazi tahsisi ve iveren SSK primlerinin devlet tarafndan denmesine ynelik tevikler sreli olduu iin (2005 ylna kadar) dikkate alnmamtr. Ayrca, enerji kullanm youn olmad iin elektrik fiyatlarnda salanan indirim de dikkate alnmamtr 11.3. Projenin Finansman ve Finansal Analiz Proje iin gerekli sabit yatrm ve iletme sermayesi tutarlar toplamnn % 45ini z kaynaklardan % 55inin de orta ve uzun vadeli yabanc kaynaklardan salanaca varsaylmtr. Bu durumda ie balarken, firmann 2.381 Bin $ z kaynak ihtiyac vardr. Projenin finansman iin ngrlen yabanc kaynak miktarnn 1.972 Bin $ yatrm ve 938 Bin $ iletme kredisi olmak zere toplam 2.910 Bin $ dir. Ticari kredi olarak salanacak olan her iki tr kredi iin de faiz oran % 10 olarak alnmtr. Kredilere ilikin vade ve dier bilgiler finansman tablosunda yer almaktadr (Tablo 3.4). 11.4. Nakit Akm Tablolar ve Ticari Karllk Gstergeleri Ticari karllk gstergelerinin tespitinde Dnya Bankas ve UNDOnun kulland Karllk Oran (KO) ve Net Bugnk Deer (NBD) kriterlerinin hesaplanmas esas alnmtr. Benzer ekilde nakit akm tablolarnn hazrlanmasnda da ayn yaklamlar kullanlmtr. Hesaplanan deerler rn fiyatlar ve kapasite kullanm oranlarnn deiebilecei dikkate alnarak duyarllk analizine tabi tutulmutur. Yaplan analiz kapsamnda oluturulan tablolar ve yaplan hesaplamalar aadaki tablolarda verilmektedir. Dier taraftan ek kriterler olarak projenin geri deme sresi, bor deme gc ve BBN kapasite kullanm oran da hesaplanmtr. 1. 2. 3. 4. Yatrm Tablosu (Tablo-1) letme Sermayesi Tablosu (Tablo-2) Finansman Tablosu (Tablo-3,4) Kredi tfa Tablosu (Tablo-5,6)

29

5. 6. 7. 8. 9.

letme Giderleri Tablosu (Tablo-7,8) letme Gelirleri Tablosu (Tablo-9) Vergi ve Amortisman Tablosu (Tablo-10,11) Kar-Zarar Tablosu (Tablo-12) Nakit Akm Tablosu (Tablo-13)

10. Duyarllk Analizi Tablosu (Tablo-14,15) Analizlerde kullanlan ticari karllk gstergeleri aada ak land ekilde hesaplanmtr. Baa Ba Noktas Hesab Baa ba noktas analizi, iletmenin gelirleri ile sabit ve deiken maliyetleri arasndaki ilikinin analiz edilmesi ilemidir. Bu ekilde iletmenin kurulmas gereken minimum kapasite belirlenir ve karlln sabit ve deiken giderlere duyarll grlebilir. Baa ba noktas aadaki forml yardmyla hesaplanr.

BBN = [Sabit Maliyetler] / [Birim rn Fiyat Birim Deiken Maliyet]

Bu formlden bulunan baa ba noktas retim miktardr. Yzde deer ise tam kapasite retim miktarna blnerek bulunur. Dier taraftan baa ba noktas bulunurken amortisman ve faiz demeleri dahil edilerek veya hari tutularak hesaplama yaplmas mmkndr. Bu almada amortisman dahil edilmi, ancak faiz demeleri hari tutulmutur.

30

Duyarllk Analizi Duyarllk analizi; birim sat fiyat, sat tutar, ana girdi maliyetleri, projenin termini veya indirgeme oran gibi bir deikende olabilecek olas deimelerin, dierleri sabit kalmak kaydyla, analize esas alnan lt (Net Bugnk Deer, Karllk Oran, Geri deme Sresi, Katma Deer Etkisi, Kara Gei Analizi vb. herhangi bir lt) zerindeki etkisini grebilmek iin yaplr. Bu almada karll etkileyen en nemli kalemler rn sat fiyatlar ve kapasite kullanm oranlar, ana karllk gstergeleri NBD ve KO olduu iin bunlarn deiim senaryolarna gre duyarllk analizi yaplmtr.

31

12. EKONOMK ANALZ Projenin ekonomik analizi yaplrken, basitletirilmi Katma Deer Analizi yntemi kullanlmtr. Bu analizin basit olarak adlandrlmasnn nedeni; proje kalemleri yerli ve yabanc diye ayrlarak ulusal katma deerler hesaplanmamtr. Net Katma Deer hesabnda net kar, vergiler, faiz giderleri ve iilik giderleri toplanarak proje iin toplam katma deer elde edilmitir. Bu deere amortisman eklenerek brt katma deer bulunmutur. Yukardaki yntemle elde edilen deerler % 10 iskonto oran ile indirgenerek net ve brt indirgenmi katma deerler bulunmutur. Elde edilen bu deerlerin yatrm tutarna blnmesiyle ise, projenin ekonomik mr boyunca salad toplam hasla/sermaye oran bulunmutur. Bu deer projenin ekonomik mrne blnerek, projenin salad yllk karllk oran ekonomik adan elde edilmitir. Dier taraftan bir gsterge olmak zere projenin istihdam etkisi de hesaplanmtr. Yaplan hesaplamalarda herhangi bir ekilde fiyat dzeltmelerine (glge fiyatlar) gidilmeyip, piyasa fiyatlar kullanlmtr. Ekonomik analizlerde kullanlan gstergeler aadaki ekilde hesaplanmtr. Katma Deer Analizi Bir proje ile yaratlan katma deer, projede kullanlan faktrlerin getirisidir. Bu deerin hesaplanmasnda toplam nakit girilerinden hammadde veya ara madde kaynak maliyetleri karlarak bulunabilir. Ancak, yaygn hesapla ma metodu, retim girdilerinin aldklar paylarn toplanmas eklindedir. Dolaysyla katma deer; Net Katma Deer = Net Kar + Vergiler + Faiz demeleri + ilik cretleri formlyle hesaplanmaktadr. Brt katma deer hesabnda ise, yukarda verilen formle amortismanlar dahil edilmektedir.

32

Projenin yaratt toplam katma deer hesaplanrken, projenin ekonomik mr sresince yukarda verilen kalemler yllar itibaryla belirlenmekte ve seilen iskonto oranyla indirgenerek bugnk deeri bulunmaktadr. Bulunan bu deerin indirgenmi yatrm tutarna blnmesi ile de birim sermaye bana yaratlan katma deer bulunmaktadr. stihdam Etkisi Projenin hayata geirilmesi ile yaratlan istihdam, zellikle isizliin yksek olduu blge ve lkelerde yatrm kararnn alnmasnda nemli bir gstergedir. alma kapsamnda bulunan bulunmutur. stihdam Etkisi = Toplam Yatrm Tutar / Toplam stihdam Bu forml, proje kapsamnda bir kiinin istihdam iin ne kadar yatrm yaplmas gerektiini vermektedir. Bulunan deer, sektr ve lke ortalamasyla karlatrldnda, projenin istihdam etkisi daha net grlebilmektedir. istihdam etkisi gstergesi aadaki forml yardmyla

33

13. SONU VE DEERLENDRME Dou Anadolu Blgesinde meyve tr ve eitlilii bak mndan zengin bir il olan Elazda tarmsal rnlerden elde edilen katma deeri artracak bir meyve suyu retim tesisi kurulmas dnlmtr. Tarm sekt kapsamnda nem tayan rnlerin ilenmesi ve katma deeri yksek ekilde imalat gda sektr kapsamnda pazarlanmas gerekmektedir. Elaz ilinde kurulacak olan tesis ile gerek yurtii piyasalarn, gerekse AB, Trk Cumhuriyetleri (Azerbaycan bata olmak zere) ve Ortadou piyasalarnn artan talebinin karlanmas hedeflenmektedir. Yurt ii talebin % 2,5, ihracatn ise % 10 civarnda artmas beklenen sektrde ihracata dnk retimin nemi kendiliinden ortaya kmaktadr. Bu projenin uyarc etkisi ile Elaz yresinde ekilen alan ve ekim yaplan rnlerin kompozisyonu da deiecek ve yksek katma de eri olan rnlerin pay artacaktr. Uygulanacak szlemeli ekim modeli ile yre iftisinin kaliteli fidan ve dier baz modern girdiler ile retimi, retim verimlilii ve dolays ile gelir dzeyi artrlm olacaktr. Proje bu yn ile DAP kapsamnda yre insannn dier blgeler ile gelir farklln giderme hedefine olduka nemli katklarda bulunacaktr. Ayrca, tesis daimi ve mevsimlik ii istihdam ile dorudan istihdam oluturacak, rnlerin nakliyesi gibi faaliyetler sonucunda ulatrma sektrne talep yaratacaktr. Projenin ifti gelirlerine yapaca etki Elaz yresi ile snrl kalmayacak Malatya, Bingl ve dier evre illerin talebini de olumlu ynde etkileyecektir. Proje ticari adan (tesisi kuran firma asndan) incelendiinde, % 10 ind irgeme oranndan hesaplandnda projenin Net Bugnk Deeri (NBD) 7.082 Bin $ olarak elde edilmektedir. Projenin yllk bazda salad Karllk Oran (KO) ise % 32 olarak bulunmaktadr. Her iki gsterge de projenin olduka karl bir yatrm olduunu gstermektedir. Dier taraftan projenin geri deme sresi 5,29 yl gibi makul bir sredir. Finansman maliyetleri hari, amortisman dahil olarak hesaplanan baa ba noktas KKO % 28 olup, bu durumda projede dnlen kapasite kullanm oranlarnn ngrlenden dk gereklemesi durumunda bile proje karl bir iletme olarak ayakta kalabilecektir.

34

Ayrca, projenin z kaynaklarla gerekletirilememesi durumunda ihtiya duyulan borlanmann da kolaylkla yaplabilecei grlmektedir. Bunun gstergesi ise bor deme gcdr. Bu deer 1in altna hi dmemektedir. Her ne kadar raporda sabit fiyatlar kullanlm ve KKO olabildiince gereki olarak belirlenmeye allm ise de, 20 yl gibi uzun bir sre ierisinde neler olabileceini bugnden kestirmek mmkn olamamaktadr. Bu sebeple, fiyatlarda ve KKOnda aa veya yukar dalgalanma olabilecei dikkate alnarak NBD ve KOnn bu dalgalanmalardan nasl etkileneceinin belirlenmesi amacyla duyarllk analizi yaplmtr. Yaplan analiz sonucunda tam KKO % 36ya kadar dse veya fiyatlar % 91e kadar inse bile, proje % 10 iskonto oran ile karl blgede kalmaktadr. Projeye lke ekonomisi asndan bakldnda ise gerek yaratt katma deer ve gerekse istihdam ettii i gc bakmndan yaplabilir bir proje olarak ortaya kmaktadr. Projenin yaratt indirgenmi net katma deeri 13,643 Bin $ ve ekonomik mr sresince yatrlan birim sermayenin 2,6 kat getiri salad grlmektedir. Sonu olarak; proje iin yaplan talep ve teknik ett analizleri olumlu kmakta, karllk hesaplama sonular ise gerek ticari, gerekse ekonomik adan projenin yaplabilir olduunu gstermektedir. Dorudan istihdam ve gelir etkisinin yan sra yre iftileri iin son derece nemli dsal etkiler salayacak olan proje DAP kapsamnda ortaya konan hedefler dorultusunda uygun bir alternatif oluturmaktadr.

35

36