8-Zekai Celep

Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas do davrann tasar yans mas
BETONARMENN DORUSAL BETONARMEN DO OLMAYAN DAVRANIININ TASARIMA DAVRANI YANSIMASI

Zekai Celep stanbul Teknik niversitesi, naat Fakltesi
BETONARMENN DORUSAL OLMAYAN BETONARMEN DO DAVRANIININ TASARIMA YANSIMASI DAVRANI
MO stanbul ubesi, Meslekii Eitim Semineri Mesleki Bakrky, Kadky, Harbiye Bak rk Kad 21, 22, 23 Mays 2011 May
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Elastik ve plastik davran Betonarmede dorusal olmayan davran ve ekil deitirme Plastik mafsal kabul Statik itme analizi Deprem yk azaltma katsays Betonarme yaplarda tasarm ve deerlendirme Tasarm ve deerlendirmede snrlar rnekler Deerlendirmeler lgili yaynlar
2
1. Elastik ve plastik davran

y y
Ykleme ve boaltma davran
Pekleme kolu

E ' = tan
(a)
(d)
y
E = tan
(e)
B boaltma tekrar ykleme C E = tan
fy
B Boaltma
Ykleme
Ykleme
y
E = tan C D b) Elasto-pekleen davranta ykleme ve boaltma
4
E = tan
E-E' Elastio-plastik davran Elastio-pekleen plastik davran
a) Elasto-plastik davranta ykleme ve boaltma

3
Elastik davran
Elastik ve plastik davranta ekil deitirme Elastik ve plastik davranta ekil deitirme:
Akma yzeyi Ykleme Boaltma Ykleme Akma yzeyi
ekil deitirme
ekil deitirmeler: Elastik ekil deitirmeler: Geri dnen ve kalc olmayan ekil deitirmeler Elastik tesi (Plastik ekil deitirmeler): Geri dnmeyen ve kalc olan ekil deitirmeler
ij
Ykleme d
ij
Ykleme
Betonarme elemanlarda kalc hasar:

ij
ij
Betonda atlaklar, Donatda plastik uzamalar, Kontroll hasar (Plastik ekil deitirmeler var, ancak gerilmeler ve kuvvet karlanmaya devam ediyor.)
6
a) Boaltma
a) Ykleme
2. Betonarmede dorusal olmayan davran ve ekil deitirme Plastik ekil deitirmeler elastik tesi kapasitenin kullanmn salyor: Beton ve eliin davran: Betonda basn ve eliin basn ve ekme gerilmeleri altnda davran,
Kesit kapasitesi kullanlyor. Dier kesitlerin daha fazla katk salanmasna sebep oluyor.
Plastik ekil deitirmelerin kullanlabilmesi iin:
Yeterli plastik ekil deitirme kapasitesinin bulunmas gerekli Yeterli sneklik mevcut olmal Ortaya kacak plastik ekil deitirmelerin kabul edilebilir olmal (kullanm bakmndan)
Akma Deiken eim

c
7
arctan(Es )
Beton Donat
s
8
Beton
Eilme momenti etkisinde nemli eikler: ekme blgesindeki betonun atlamas, Donatnn akmas, Betonun ezilmesi, Donatnn kopmas,
G+Q durumu 1.4G+1.6Q durumu
Eilme momenti ve erilik:
Erilik:
z fs ra n Ta kse e
Fc
Erilik yarap:
=/ = 1/
Eilme momenti M A B
Fc c As Fs
z fs ra n Ta kse e
c As Fs
atlamadan nce veya atlak olmayan kesit
atlamadan sonra veya 10 atlak olan kesit
Betonarme kesitte eilme etkisi, eilme rijitlii ve ekil deitirme: Eilme momenti-erilik bants, Eilme rijitlii yklemee bal,
1
atlamam EI
Karlkl etki diyagram, Eilme momenti normal kuvvet etkileimi, Akma erisi (sneklik varsa)
M
-5 -4 -3 A
Basn
Nu =Ac fc+As fy
ekme
EI
Mu Eilme momenti My
C Eilme rijitlii EI Betonun ksalma kapasitesine erimesi
Nu (MN)
atla
Nu =Ac fc -2 -1 400mm D C C25/S420 40mm

12
atlamam EI B C atlam EI Eilme momenti
B Donatnn akmaya erimesi
0 1 0
Mcr
E 50
8 16
A Betonun ekmede atlamas
100
150
200
250
Erilik
400mm
M cr
11
Mu (kNm)
fy
c Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas do davrann tasar yans mas
Akma
fc gerilme
Akma erisi ve meydana gelen ekil deitirme:

(Nu h)/ (No h) (Nu h)/ (No h) d -1 d( h) + d Plastik ekil deitirme artm d( h) vektr -1 d Plastik ekil deitirme artm vektr
(Nu h)/ (No h)
arctan (Eerisi ve meydana gelen ekil deitirme Sabit Akma s )

s c
Donat A B 1 d
Beton
c c
Plastik ekil deitirme artm d( h) vektr
Nu
y
b
Basit basn / sadece ksalma
c
Nu d d( h)
d( h)
x
d( h)
y
B d( h) C M /M 0 d( h) E F d D d( h) + d C
u o
0 0 1 M /M
u o
y
b
Basit basn / ksalma ve erilik
c
c a
c
Nu Mu
d( h)
(a)
(b)
1 Mxu / Mxo
1 Myu / Myo
13
h d' b
Eilme ve normal 14 kuvvet / sadece erilik
-5
s c Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas do davrann tasar yans mas
fy
Akma
fc gerilme
Nu (MN)
arctan (Eerisi ve meydana gelen ekil deitirme Sabit Akma s )

s c
Moment erilik bants: Normal kuvvetin bulunmas, sneklie ve dayanmna etkili olmaktadr.
c c
a Mu d( h) d Basit eilme / ksalma ve erilik
-4 -3 -2 -1
A B
Donat A B 1 (Nu h)/ (No h) d
Beton
C D
= u / y
250 200
Nu
E 50
Plastik ekil deitirme artm d( h) vektr
h d' b
C -2.0MN -3.0MN B -1.0MN D
1 0
100
150
200
250
y c
Mu (kNm)
C25/S420 400mm 40mm

16
M (kNm)
d( h) d
E d( h) C M /M 0 E F d d( h) D d( h) + d F
u o
150 100 50 A -4.0MN = N +0.5MN
8 16
y
b
Basit ekme / uzama ve erilik
Nu d
= 0.20 radyan/m)
u
400mm ekil 3.8
E 0.005 0.010 0.015 0.020 0.025
y
b
Basit ekme / 15 sadece uzama
(radyan/m)
Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas
3. Plastik mafsal kabul: En ok zorlanan kiri ve kolon blgeleri:
Plastik mafsal kabul: Tayc sistem zmnde dorusal olmayan davrann bir kesitte younlatnn kabl:
Kesit A Kesit B Kesit A Kesit B
y=Mu / EI=
Erilik deiimi
Dey ykler
Mu My Eilme momenti deiimi
My
plastik eriliklerin bulunduu kesitler
plastik erilik deiimi
Deprrem yk
17
Mu
18
Plastikleebilecek muhtemel kesitler

Perde moment diyagram Perde ereve sistemi moment diyagram

perde perde moment diyagram
Deprem yk
muhtemel plastik mafsal kesiti
evre perdesi
Perde kritik kesiti
ereve (kolon ve kiri) 19 kritik kesitleri
20
Edeer plastik mafsal parametreleri:
lp t p y p
: plastik mafsal boyu : toplam erilik : plastik erilik : akma erilii : plastik dnme
p =
p edeer
p max

Plastik mafsal kabul:
p = p ( x) dx
o
Plastiklemenin bir kesitte younlatrlmas
pl
Kiri ve kolon ekseni boyunca dal olan plastik ekil deitirmelerin belirli kesitte toplandnn kabul edilmesi Plastik Mafsal kabuln oluturur. Kesitte eilme momentinin kk deerlerinde elastik ve byk deerlerinde elastik ve plastik ekil deitirmeler meydana gelir. Betonarme tayc sistem hesaplarnda plastikleen kesitlerde ekil deitirmelerin belirlenmesinde plastik mafsal boyunun kabulne ihtiya vardr. Bu boy eleman boyunca moment dalmna ve kesit yksekliine baldr. Plastik mafsallar, deprem etkisinde en ok zorlanan kolon ve kirilerin ularnda meydana gelir. Normal kuvvet ve eilme momentinin beraber bulunduu kesit 22 Plastik Kesit olarak genelletirilir.
Kolon Kesit A Kesit B
Kolon
Kiri
t = e + p
Kiri
Kiri Plastikleme boyu
Kiri
t = e + p
21
Plastik mafsal kabul: Plastiklemenin bir kesitte younlatrlmas
4. Statik itme analizi: Yatay yk altnda dorusal olmayan statik tayc sistem zm:
V V V V
Statik itme analizi:
0<V<V 1 V3 V2 V1 1. mafsal Vt
V <V<V2 1
V2 <V<V3
V3 <V Vt
Taban kesme kuvveti
V V4 V3 V2 V1 1. mafsal
V 1
V2
V3 m2 m1
V4
2. mafsal
3. mafsal 4. mafsal
2. mafsal
3. mafsal d
d 0 Yatay yerdeitirme
ki ynl ykleme
23
d 0 d1 d2 d3 Y atay yerdeitirme
tme kuvvetlerinin deiimi ktle ve ilk mod ekli ile orantl

24
Statik itme analizi:
Statik itme zm:
Snek olmayan gevrek elemanlarn elastik kalmas salanr. Bu elemanlarda i kuvvet talepleri hesap edilerek, i kuvvet kapasiteleri byk tutulur. Elastik tesi davran beklenen kesitlerin snek olmas gerekir. Kolon ve kirite kesme kuvveti dayanm, plastik mafsaln talebinden yksek tutulur. Kiri-kolon birleim blgesi enerji tketimi bakmndan zayf bir blgedir. Kesme kuvvetinden oluabilecek elastik tesi ekil deitirme ve donat aderans zlmesi nlenmelidir. Snek kesitlerde ortaya kmas beklenen dayanm tasarm dayanm deil, gerek dayanmdr (fcd / fc ve fy / fy / fsu aralarndaki fark). Kesit tasarm dayanm Mr ve geek dayanm Mu Mu =~ 1.5 Mr [fcd=fc/1.5, fyd=fsu/(1.15x1.25)]
25
Tayc sistemin hiperstatiklik derecesinin ykseklii, plastik
mafsallarn saysnn okluu ve moment kapasitesi ykseklii orannda sistemin elastik tesi yatay yk kapasitesi, elastik kapasiteden daha byk olur. Plastik mafsal boyu Lp = 0.5 h kabul edilir (Moment deiimi ve normal kuvvete bal). Betonarme elemanlarda atlam kesit eilme rijitliklerinin hesaba katlr. Plastik ekil deitirme, donatnn akmas ve betonda byk ekil deitirmelerin olumas olarak ortaya kar ve snrl hasar durumuna kar gelir. Elastik tesi kapasiteden faydalanld iin, kesit plastik ekil deitirmelerinin ve yatay yerdeitirmelerin kabul edilebilir seviyede kaldnn kontrol gerekir.
26
Statik itme erisinin zellikleri:
Tekrarlanan deprem yklemesi altnda yerdeitirme-kuvvet deiimi, statik itme erisini iine alarak evrimsel biimde oluur. Bu evrimsel davran, statik itme mnn kullanmnda evrimsel davrantan oluan snm olarak basitletirilebilir. Snm, ilerleyen ykleme durumlarda daha fazla plastik ekil deitirmeler olutuu iin artar (deiken snm).
V V skelet erisi
Statik itme analizi: Dorusal olmayan tayc sistem zm:

Kirilerde: Kolon ve perdelerde:
( EI ) e = 0.40 ( EI ) o
( EI ) e = 0.40 ( EI ) o ( EI ) e = 0.80 ( EI ) o
eer N G + Q + E /( Ac f cm ) 0.10 eer N G + Q + E /( Ac f cm ) 0.40
S (T1 ) 2.5 T=2 W/(gK)
d
1.0 atlama ile rijitlik azalyor, deprem kuvveti klyor, yerdeitirmeler artyor
28
Statik dorusal olmayan zm (Statik itme analizi)
Dinamik dorusal olmayan zm
0
27
TA
TB Tatlamam
Tatlam
T1
5. Deprem yk azaltma katsays:
Hiperstatiklik derecesi artka, ilk kesitin kapasiteye erimesi ile
Eer tayc sistem izostatik (statik bakmndan belirli, sadece denge denklemleri ile zlebilir) ise, tayc sistemde bir kesitin g tkenmesine gelmesi, sistemin g tkenmesine gelmesine kar gelir. Yatay yk etkisi altndaki konsol kolon rnei (kritik kesit altta). zostatik sistemde dorusal tesi bir kapasite art ok snr olur. Art malzeme deerlerinde 2.5 kullanlan gvenlik deerlerinden ileri gelir (fcd=fck/1.5, fyd=fyk/1.15, fsu=1.25fyk).
1.0
sistemin kapasiteye erimesinin yk deerlerinin arasnda alr.
Bu sebepten deprem etkileri altnda yaplarn tasarmnda dorusal
elastik tesi davran gznne almak iin Deprem Yk Azaltma Katsays kullanlr.
S (T1 ) S (T1) =2.5 (TB / T1 )

0.8
V tE
V tT
V tU
Mu= ~ 1.5 Mr
0 TA TB
(b) Tama gc zm Kesit g tkenmesi

29 T1
(b) Tama gc zm Kesit g tkenmesi V V V tE < tT < tU
(c) Plastisite teorisi zm Sistem g tkenmesi

30
Deprem Yk Azaltma Katsays:
Deprem yk azaltma katsays:
Tayc sistemin hasar beklenen kesitlerindeki ekil deitirme Tayc sistemin hiperstatiklik derecesine baldr. Hasar
yeteneine baldr (Normal ve yksek sneklikteki ereve yaplarda Ra = 4 ve Ra = 8 gibi farkl katsaylarnn kullanlmas).
Bu katsay kabul edilecek hasara baldr. Deprem sonu kabul edilecek hasar seviyesi arttka daha kk deerin kullanlmas gerekir. rnein ok snrl bir hasar isteniyorsa Ra = 1.5 gibi kk bir deer uygun olabilir. Dorusal tesi davranla ilgili bu katsay kesit ve elemann davran ile ilgilidir. Yeni yaplarda kesitlerdeki davrann birbirinden ok farkl olmayaca kabul edilerek tm yap iin tek bir katsay kullanlr. Deprem Ynetmeliinde mevcut yaplarn deerlendirilmesinde verilen Dorusal Elastik Deerlendirme Ynteminde Deprem Yk Azaltma Katsaysna kar getirilebilecek r katsays daha ayrntl tanmlanmtr.
grmesi (Dorusal tesi ekil deitirme yapmas) muhtemel olan kesit saysna baldr (Yksek snelikteki prefabrike yaplar iin verilen Ra = 5 katsays, yerinde dkme yaplar iin verilen Ra = 8 den daha kktr). edilecek hasar seviyesi arttka daha kk deerin kullanlmas gerekir. rnein ok snrl bir hasar isteniyorsa Ra = 1.5 gibi kk bir deer uygun olabilir.
Bu katsay kabul edilecek hasara baldr. Deprem sonu kabul
Deprem Ynetmeliinde mevcut yaplarn deerlendirilmesinde
verilen Dorusal Elastik Deerlendirme Ynteminde Deprem Yk Azaltma Katsaysna kar getirilebilecek r katsays daha ayrntl tanmlanmtr. 31
32
6. Betonarmede yaplarda tasarm ve deerlendirme:
Ek olarak d ykler altnda yerdeitirmeler hesap ve kontrol edilir.

Hemen hemen hi bir zaman kesit ekil deitirmelerinin hesabna ihtiya duyulmaz.
Betonarme yaplarda tasarm: Dey ve yatay ykleri belirli bir gvenlikle karlayan tayc sistemin geometrik boyutlarnn ve donat dzeninin belirlenmesi, Betonarme kesit ve elemanlarn davran dorusal deil,
matematiksel zmde deneme-yanlma yntemi,
Bu tr tasarm (veya deerlendirme) Kuvvete Dayal Tasarm (veya

Deerlendirme) olarak adlandrlr.
Bu tr tasarmn ana ilkesi; kesit kuvvet kapasitesinin karlamas
Tasarm byklkleri: Birinci tr byklkler (nceki deneyimler kullanlarak kolay tahmin edilebilenler, kiri ve kolonlarn kesit geometrisi gibi), kinci tr byklkler (tahmin edilmesi zor olanlar, kesit donatlar
gibi)
beklenen kuvvetten eit veya daha byk olarak oluturulmas olarak kabul edilebilir. Deerlendirmede ise, kapasite ile olumasn beklenen kuvvet karlatrlr.
Eer tasarm (veya deerlendirmede) ilke, kesitlerde d ykler
Tasarm: Tasarm kurallar kullanlarak ikinci tr bilinmeyenler hesap edilir.
Bunlarn kabul edilebilir snrlar iinde ortaya kmasndan, birinci tr bilinmeyenlerin yeterli dorulukta tahmin edildii anlalr. Yoksa birinci tr bilinmeyenlerin uygun tahmin edilmedii anlalr 33 ve baa dnlerek bunlar iin yeni deerler kabul edilerek zm tekrarlanr.
altnda beton ve donatda olumas beklenen ekil deitirmenin, kabul edilebilecek snr deerinden kk kalmasnn salanmas olarak alnrsa, bu tr ilem ekil Deitirmeye Dayal Tasarm (Deerlendirme) olarak isimlendirilir. Bu tr ilemde ekil deitirmelerin hesaplanabilmesi iin tasarm problemlerinin btn parametrelerinin belirli olmas (veya tahmin edilerek kabul edilebilirliinin kontrol) gerekir.
34
Kabul edilen: Dey ykler ve deprem etkisi Seilen: Birinci tr bilinmeyenler (Geometri) Tasarm problemi Hesap edilen: kinci tr bilimeyenler (Donat)
Kuvvete dayal tasarm
Tasarm (Deerlendirme) yntemleri:
Kuvvete dayal tasarm: ekil deitirmeye dayal tasarm:
Normal kuvvet, eilme momenti, kesme kuvveti gibi byklkleri esas alan Kuvvet Kavramna Dayal Tasarm (Deerlendirme), Betonun birim ksalmas, donatnn birim uzama ve ksalmas, kesit dnmesi, kat ve bina yatay yerdeitirmesi gibi byklkleri esas alan ekil Deitirme Kavramna Dayal Tasarm (Deerlendirme),
Tasarm problemi denklemleri
Kuvvet trnden snrlarn kontrol
Uygun
Uygun deil
Kabul edilen: Dey ykler ve deprem etkisi ekil deitirmeye dayal tasarm Seilen: Birinci tr bilinmeyenler (Geometri) Seilen: kinci tr bilinmeyenler (Donat)
Tasarm problemi veya Deerlendirme problemi
Tasarm problemi denklemleri
ekil deitirme trnden snrlarn kontrol
Uygun
35
Uygun deil
36
Dorusal elastik tayc sistemde tasarm (deerlendirme):

kuvvet (Eilme momenti ) D yklerin kesitten talebi Mr
Do da ru vr sa an l
Betonarme tayc sistemde dey ykler altnda Kuvvete Dayal Tasarm:

kuvvet ~D (Eilme momenti ) da oru vr a sa n l Dey ykler altnda davran ve kuvvete dayal tasarm Artrlm yklerde talep 1.4G+1.6Q
Kuvvete dayal tasarm ekil deitirmeye dayal tasarm
Dorusal elastik tayc sistem zm
Md
Kesit kapasitesi ekil deitirme Yer deitirme dd d r
Mu Mr Md
Kesit kapasitesi fc , f su
Kesit tasarm kapasitesi fcd , fyd Dorusal elastik tayc sistem zm Kullanm yklerinde talep G+Q M r _ Md > ekil deitirme (Kesit erilii)
38
M r _ Md > d _d >
r
Kesitin kuvvet _ > Yklerin kesitten kuvvet trnden talebi trnden kapasitesi Kesitin ekil _ > Yklerin kesitten ekil deitirme trnden 37 deitirme trnden talebi kapasitesi
Kesitin kuvvet _ > Yklerin kesitten kuvvet trnden talebi trnden kapasitesi
kuvvet (Eilme momenti, Yatay yk)
Betonarme tayc sistemde deprem etkisinde talep:
Deprem yk azaltma katsays ile i kuvvette azaltma
Deprem etkisindeki dorusal elastik olan ve olmayan sistem davran
kuvvet (Yatay yk)
Dorusal elastik davranan sistemde deprem etkisinin talebi
Deprem etkisi altnda betonarme tayc sistemde Deprem Yk Azaltma Katsaysnn kullanm:
M r M d
Elastik tesi davranan sistemde deprem etisinin talebi
Dorusal elastik tesi davranan sistemde deprem etisinin talebi
Elastik tesi davranan sistemde deprem etisinin talebi ekil deitirme (Erilik, Yatay yerdeitirme)
M r _ Md >
ekil deitirme (Yatay yerdeitirme)
39
Kesitin kuvvet _ > Yklerin kesitten kuvvet trnden talebi trnden kapasitesi
40
10
Deprem etkisinin deiik betonarme tayc sistemlere talebi ve Deprem Yk Azaltma Katsaysnn kullanm:
M kuvvet (Eilme momenti, Yatay yk)
d
Betonarme tayc sistemde dey yk ve deprem etkisi altnda ekil Deitirmeye Dayal Tasarm:
Dorusal elastik tesi davranan sistemde deprem etkisinin ekil deitirme talebi Dorusal elastik tesi davranan sistemde ekil deitirme kapasitesi
r1 M
r1
r2
Kk elastik tesi ekil deitirme talebi durumu Byk elastik tesi ekil deitirme talebi durumu
Deprem ykleri altnda ekil deitirmeye dayal tasarm
kuvvet (Eilme momenti )
Dorusal elastik tesi tayc sistem zm d d d r ekil deitirme (Kesit erilii)
r2
r = Md / M r
ekil deitirme (Erilik, Yatay yerdeitirme)

41
Kesitin ekil deitirme > Yklerin kesitten ekil deitirme _ trnden kapasitesi trnden talebi _ d >d
r d
42
Betonarme tayc sistemde dey yk ve farkl deprem etkisinin talebi:
Betonarme kesitte eilme moment-erilik bants:
Dorusal elastik tesi davranan sistemden depremlerin ekil deitirme talebi
kuvvet (Eilme momenti )
D2 D1 Depremi Depremi
D3 Depremi
Mu My
M C B Donatnn akmaya erimesi Betonun A ekmede atlamas 1 Betonun ksalma kapasitesine erimesi
Mcr
Dorusal elastik tesi tayc sistem zm d r1 d r2 d r3 ekil deitirme (Kesit erilii)

0
Kesitin ekil deitirme > Yklerin kesitten ekil deitirme _ trnden kapasitesi trnden talebi 43 _ d >d
r d
y = y /(d c y )
u = cu / cu
44
11
Minimum hasar snr
Betonarme kesitte eilme momentinin deiik deerlerine kar gelen ekil deitirme ve gerilme deiimleri (Dorusal olmayan deiim):
b A's d As d' h c
's
Fs '
's
Fs '
s'
Fs '
M
kuvvet
c << co << fc
< fc
co c< cu <
fc
Betonarme kesitte i kuvvet-ekil deitirme ilikisi (Dorusal olmayan deiim):
Minimum hasar snr (MN)
Gvenlik snr (GV) leri hasar blgesi
Gme snr (G)
=/
Belirgin (kontroll) hasar blgesi
Gme blgesi
Minimum hasar blgesi
F s
F s
F s
Gvenlik snr Gme snr
ekil deitirme
Gme
s<< y < f r
(a) O-A aras
s < y
(b) A-B aras
s > y
(c) B-C aras
=/
M
=/
M
y = y /(d c y )
u = cu / cu
45
46
Betonarme tayc Sistemde yatay kuvvet-yatay yerdeitirme likisi (Dorusal olmayan deiim):
Hemen Can kullanm gvenlii (CG) (HK)
Gme ncesi (G) Gme
Kesit hasar snrlar ve blgeleri Minimum hasar snr (MN) Kesitte elastik tesi davrann balangcna kar gelir. Gvenlik snr (GV) Kesitte dayanmn gvenli olarak salanabilecei durumda, elastik tesi davrann st snrna kar gelir. Gme snr (G) Kesitin gme ncesi davrannn st snrna kar gelir.
kuvvet Minimum hasar snr (MN) Belirgin hasar blgesi Gvenlik snr (GV) Gme snr (G)
Hemen kullanm (HK) Deprem yk Yerdeitirme
leri hasar blgesi Gme blgesi

Tayc sistem Can gvenlii (CG) Gme ncesi (G)
47
ekil deitirme 1
M
48
12
Bina performans dzeyleri
Bina performans dzeyinin olumas:

Deprem yk
Hemen kullanm performans dzeyi (HK), Can gvenlii performans dzeyi (CG), Gmenin nlenmesi performans dzeyi (G),

Yatay yerdeitirme
Kesit hasar durumu, (Kolon ve kirilerin u kesitlerindeki hasar durumu), Eleman hasar durumu, Kat hasar durumu, Tayc sistem performans dzeyi, (hasar ~= elastik tesi ekil deitirme durumu)
Hemen kullanm (HK)
Can gvenlii (CG)
Gme ncesi (G) Yatay kuvvet
Kesit hasar durumu
Eleman hasar durumu
Kat hasar durumu
Tayc sistem performans dzeyi
Yerdeitirme
Toplam taban kesme kuvveti
49
50
7. Tasarm ve deerlendirmede snrlar Deprem Ynetmeliinde hasar snrlar (Deprem Ynetmelii 2007 / Beton ve donatda birim ksalma (uzama) ya bal:
Tasarm ve deerlendirmede snrlar:

b A's d h As
cu =0.0035
cg=0.0035
ekil deitirme snr Minimum hasar snr
Hasar snr Betonda birim ksalma Donatda birim ksalma ve uzama

d'
su =0.010
Minimum hasar blgesi b Sargsz beton
su =0.040
Belirgin hasar blgesi
su
cu = 0.0035
cg = min[0.0040 + 0.014 s / sm ; 0.0180]
0.010
cg=0.0040
Gvenlik snr cg = min[0.0035 + 0.010 s / sm ; 0.0135] Gme snr
0.040 0.060
51
A's d As d' leri hasar blgesi h
su =0.060
52
13
Kesit hasar snrlarna kar gelen beton birim ksalma deerleri Deprem Ynetmelii 2007:
MN G 1.0
Sargl
Kesit hasar snrlarna kar gelen donat birim uzama/ksalma deerleri
S420b
s (MPa)
400
c / fc
MN
GV
S220
z s rg Sa
MN; GV
0.5
GV Belirgin hasar blgesi
200
Gme blgesi 18 18.0
53
Minimum hasar blgesi 0 2 3.5 4 4.0
leri hasar blgesi 14 13.5 16
1.0
4.0
6.0
c (%o)
10
12
Minimum hasar blgesi 0
Belirgin hasar blgesi Gme blgesi 4 8 12 leri hasar blgesi 16
s (%)
54
Edeer plastik mafsal parametreleri:
lp t p y p
: plastik mafsal boyu : toplam erilik : plastik erilik : akma erilii : plastik dnme
p =
p edeer
p max
8. rnekler rnek 1:
p = p ( x) dx
o
pl
Kare kesitli ve simetrik donatl kesitin eilme momenti erilik diyagramnn izilmesi
C 25 / S 420
f c = 25 MPa
E s = 200 GPa
f y = 420 MPa
f r = 3.6 MPa
As = 2513 mm 2 (8 20)
Ec = 30 GPa
Plastiklemenin bir kesitte younlatrlmas
cu = 0.004
d ' = 50mm
b / h = 400mm / 400mm
Kolon
Kolon Kesit A Kesit B
t = e + p
Kiri
Donat oran:
= As /(b d ) = 2513 /(400 400) = 0.01578

Kiri Kiri
400mm 50mm c 8 20
c s1 s2 s1
c F c
F F c
s1
c s1 s2 s1
c
F
F c c
s1 s2
cu s1 s2 s1
F c F
s1 s2
Kiri Plastikleme boyu
F F (b)
F F
t = e + p
55
400mm
s3 ct
F (a)
s3
s3
Plastik mafsal kabul: Plastiklemenin bir kesitte younlatrlmas
56
(c)
14
rnek 2:
Kare kesitli ve simetrik donatl kesitin eilme momenti erilik diyagramnn dengeli basn kuvveti N b altnda izilmesi
C 25 / S 420 Ec = 30 GPa f c = 25 MPa Es = 200 GPa f y = 420 MPa f r = 3.6 MPa As = 2513 mm 2 (8 20)
300
N=1728kN (basn)
cu = 0.004
d ' = 50mm
c c
F s1 F c c F F
s2
200 M (kNm) b c
b / h = 400mm / 400mm
Akma N=0 basit eilme) b
d c
c s1
c
F
s1
F c
c s1
c
c
F F c F F
s2 s1
c 400mm 50mm 8 20
s2 s1
s1
100
s2 s1
s2
s2
s3 ct
s1
a 0
s3
F (b)
s3
10
20
30
40
50
60
3
70
400mm
(a)
(c)
x 10 (radyan/m)
57 58
rnek 3: rnek 1.de eilme momenti-erilik deiimi izilen kesitte hasar snrlarnn belirlenmesi:
C25/S420 400mm 50mm 8 20 400mm
Deprem Ynetmelii kurallar: a. Minimum Hasar Snr (MN)
b. Gvenlik Snr (GV)
cg = 0.0035
su = 0.040
2P Plastik mafsal kesitleri
d h=3.00m
c = cu = 0.0035 kabul edilerek aadaki deerler hesap edilebilir:

M u = 169.8kNm
= c / c = 51.47 10 3 radyan / m
s3 = 0.0145 < su = 0.040 su = 0.060
c. Gme Snr (G)
cg = 0.0040
c = cu = 0.004 ekil deitirme durumuna ait kesit deerleri: cu = 0.004 kabul edilerek aadaki deerler hesap edilebilir:
cu = 0.0035
su = 0.010
M u = 168.8kNm
u = cu / c = 60.6110 3 radyan / m
s3
= su 0.010 kabul edilerek aadaki deerler hesap edilebilir:
s3 = cu (d c) / c = 0.0151 > su = 0.060
M u = 167.8kNm
= s 3 /(d c) = 35.84 10
radyan / m
59 60
c = s3 c /(d c) = 0.0025 < cu = 0.0035
15
rnek: 4 Hasar snrlar: Kolon kesitinde hasar durumlarnn belirlenmesi:
200 MN 160 M (kNm) 120 80 40 a MN b MN e GV d
kuvvet
GV G c
GV
G
8 16 400
Minimum hasar snr (MN) Belirgin hasar blgesi
Gvenlik snr (GV)
Gme snr (G)
p h/2=0.010
p h/2=0.005
h/2=0.020 p
Dep.Yn. FEMA EC8
leri hasar blgesi
Gme blgesi
ekil deitirme
400mm C20 / S220
20
40
60
80
100
3
120
61 62
x 10 (radyan/m)
Minimum hasar snra ait ekil deitirme durumlar:
Minimum Hasar Snr (MN)

(a) 40 8 16 160 400 160 40 400mm MN1 3.50 3.11 1.56 160 40 40 64 96
cu = 0.0035
3.50 2.15 3.23 10.00 MN2 40 43 117 160 40
su = 0.010
3.00 1.55 4.20 10.00 MN3
Minimum hasar snra ait ekil deitirme durumlar:
MN 2 ekil deitirme durumu:

N r = 0.85 2 20 400 104 + 402 220 = 422.5 10 3 N
r = 0.0135 / 0.36 = 37.50 10 3 rad / m

N r = 0.85 2 20 400 83 + 402 220 = 391.3 10 3 N

N r = 0.85 2 20 400 360 1005 220 = 2301 .1 10 3 N
r = 0.0130 / 0.36 = 36.11 10 3 rad / m

63 64
r = 0.0035 / 0.36 = 9.72 10 3 rad / m
16
Gvenli hasar snra ait ekil deitirme durumlar:
Gme hasar snra ait ekil deitirme durumlar:

g
Gme Snr (G)

Gvenlik Snr (GV)
cg = 0.0040
su = 0.060
cg = 0.0035
su = 0.040
(c) 40 4.50 40 4.00 2.00 103 17 160 40 G1 y(mm) X10
3
6.26 4.00 0.66 10.00 G 2 y(mm) 40 24 136 160 40 G3

3
10.81 4.00 22.95 50.00
(b) 40 8 16 160 400 160 40 400mm
3.94 3.50 1.75
28 12 83 77 3.25 160 40 10.00 GV 2
5.19 4.00 3.50
32 6 48 112 8.23 160 40 GV3
6.42 4.00 3.50
8 16
160 400 160 40
20.00
400mm
GV 1
X10
y(mm)
X10
65
66
Hasar snr blgeleri:
9. Deerlendirmeler: Yukardaki aklamalar erevesinde ekil deitirmeye dayal tasarm (ve deerlendirme),ile ilgili olarak aadaki deerlendirmeler yaplabilir:
GV1 MN
1
-3 Normal kuvvet Nr (MN)
G1
-2
-1 MN 0 0
2 3
G 2 G 3 GV2 GV3 50 100 Toplam erilik (1/m)

t
ekil deitirmeye dayal tasarmn anlaml olmas iin, yap elemanlarnda snek davrann salanmas ve elasto-plastik davrann (kontroll hasarn) mmkn ve kabul edilebilir olmas gerekir. Deprem etkileri altnda kontrol hasarn elasto-plastik ekil deitirmelerin kabul edilmesi sebebiyle, yaplarn deprem ykleri altndaki tasarmn (ve deerlendirmenin) ekil deitirmeye dayal tasarmn nemli bir kullanm alan olduuna iaret eder. ekil deitirmeye dayal tasarmda, malzemenin elasto-plastik davran esas alnd iin, kuvvete dayal olan tasarmdan daha ok malzeme bilgisine ihtiya vardr. Bu durum ise, tayc sistem dzeni ve malzeme parametreleri belirsiz olan mevcut yaplardan daha ok yeni yaplarda ekil deitirmeye dayal ilkelerin kullanlmasnn anlaml olacana iaret eder.
68
200
67
MN
150
17
Deerlendirmeler (devam):
zellikle mevcut yaplarda malzeme kalitesi, donatnn durumu konusunda nemli belirsizlikler varsa, ayrntl model hesap sonular anlamsz olabilir. Bu tr durumlarda mevcut belirsizliklere uygun daha basit hesap ynteminin seilmesi uygundur. ekil deitirmeye dayal deerlendirmede daha gereki inceleme ve kapasite hesab mmkn olduu iin, mevcut yaplarn deerlendirilmesinde kullanlmasnn anlaml olacana iaret eder. Her trl hesap yntemi gibi, ekil deitirmeye dayal ilkelerin kullanlmasnda, kurulan modelin davran ve kapasitesi hesap edilir. Elde edilen sonular modelin yapy temsil etmesi derecesinde kabul edilebilir yaklakla sahiptir. Tayc sistemin kesin zm hedeflenmez, deerlendirme ve tasarm iin bilgilerin elde edilmesi hedeflenir
69
ekil deitirmeye dayal yntemlerin en basiti statik itme zmdr. zmde deprem etkisi olarak deprem kayd deil, spektrum esas alnr. Bu zm tek modu esas ald iin yksek modlarn katksnn olduu yksek binalarda yaklam yetersizdir. Buna ramen ksa zaman gerektii iin her zaman yaplmas nerilir. ok modlu statik itme zmnn deiik uygulama biimleri mevcut olup, uygulama iin kapsaml bir yntemdir. ekil deitirmeye dayal deerlendirme admlarnda beklenen deprem hasarnn belirlenmesi ile binann kuvvetli ve zayf noktalar olduka gereki biimde tespit edilebilir. Dorusal olmayan davrann gz nne alnmas deprem ykleri altnda daha gereki davran ve kapasite hesabn mmkn klar. Zaman tanm alannda dorusal olmayan zm, dorusal olmayan zm sonular yaplan kabullerden ok etkilenir. Farkl deprem kaytlarndan farkl sonular elde edilir. Verilerdeki kk deiiklikler sonularda byk farkllklar oluturabilir. zmde ekil deitirme kapasitesi yetersiz kesittin kapasitesi arttrlarak tekrar zm yapldnda, beklenen yaknsama her zaman ortaya kmayabilir. 70
10. lgili yaynlar
ekil deitirmee dayal incelemenin mmkn olmas iin, snek olmayan (kesme kuvveti, donat syrlmas, birleim blgesi gibi) g tkenmesi nlenmeli, snek mafsal dnmeli salanmal ve oluan elastik tesi ekil deitirmeler kabul edilebilir olmaldr. Bu elemanlarda i kuvvet talepleri hesap edilerek, i kuvvet kapasiteleri byk tutulur. rnein, snek olmayan (kesme kuvveti, donat syrlmas, birleim blgesi gibi) g tkenmesi nlenmeli, snek mafsal dnmesi salanmaldr. Tayc sistemin hiperstatiklik derecesinin ykseklii, plastik mafsallarn saysnn okluu ve moment kapasitesi ykseklii orannda sistemin elastik tesi yatay yk kapasitesi, elastik kapasiteden daha byk olur. Dorusal olmayan hesap gnmzde ancak belirli yazlmlarla yaplabilmektedir. . Bunlar daha ok dzenli yaplar iin daha anlaml sonular vermektedir. Bu sebepten uygulayclarn bu hesap yntemlerine ait ayrntl kabullerden ok ana kabulleri bilinmesi nemlidir.
N. Aydnolu, Z. Celep, E. zer, H. Sucuolu; Deprem blgelerinde yaplacak binalar hakknda ynetmelik rnekler Kitab, Bayndrlk ve skan Bakanl, Ankara 2009. Z. Celep; Betonarme tayc sistemlerde dorusal olmayan davran ve zmleme, (Deprem Ynetmelii/2007 kavramlar), Beta Yaynclk, stanbul 2008. Z. Celep, N. Kumbasar; Deprem mhendisliine giri ve depreme dayankl yap tasarm (Blm 11: Performans kavramna dayal tasarm), Beta Yaynclk, stanbul 2004. Deprem blgelerinde yaplacak binalar hakknda ynetmelik, Bayndrlk ve skan Bakanl, Ankara 2007
72
71
18

8-Zekai Celep

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

8-Zekai Celep

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas do davrann tasar yans mas

BETONARMENN DORUSAL BETONARMEN DO OLMAYAN DAVRANIININ TASARIMA DAVRANI YANSIMASI

BETONARMENN DORUSAL OLMAYAN BETONARMEN DO DAVRANIININ TASARIMA YANSIMASI DAVRANI

1. Elastik ve plastik davran

Ykleme ve boaltma davran

B boaltma tekrar ykleme C E = tan

E-E' Elastio-plastik davran Elastio-pekleen plastik davran

a) Elasto-plastik davranta ykleme ve boaltma

Akma yzeyi Ykleme Boaltma Ykleme Akma yzeyi

Betonarme elemanlarda kalc hasar:

Plastik ekil deitirmelerin kullanlabilmesi iin:

Akma Deiken eim

Eilme momenti ve erilik:

atlamadan nce veya atlak olmayan kesit

atlamadan sonra veya 10 atlak olan kesit

C Eilme rijitlii EI Betonun ksalma kapasitesine erimesi

Nu =Ac fc -2 -1 400mm D C C25/S420 40mm

atlamam EI B C atlam EI Eilme momenti

B Donatnn akmaya erimesi

A Betonun ekmede atlamas

Akma erisi ve meydana gelen ekil deitirme:

arctan (Eerisi ve meydana gelen ekil deitirme Sabit Akma s )

Plastik ekil deitirme artm d( h) vektr

Basit basn / sadece ksalma

Basit basn / ksalma ve erilik

Eilme ve normal 14 kuvvet / sadece erilik

arctan (Eerisi ve meydana gelen ekil deitirme Sabit Akma s )

Donat A B 1 (Nu h)/ (No h) d

Plastik ekil deitirme artm d( h) vektr

C -2.0MN -3.0MN B -1.0MN D

C25/S420 400mm 40mm

150 100 50 A -4.0MN = N +0.5MN

Basit ekme / uzama ve erilik

400mm ekil 3.8

E 0.005 0.010 0.015 0.020 0.025

Basit ekme / 15 sadece uzama

Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas

3. Plastik mafsal kabul: En ok zorlanan kiri ve kolon blgeleri:

Mu My Eilme momenti deiimi

plastik eriliklerin bulunduu kesitler

plastik erilik deiimi

Plastikleebilecek muhtemel kesitler

Plastikleebilecek muhtemel kesitler

Plastikleebilecek muhtemel kesitler

Plastikleebilecek muhtemel kesitler

muhtemel plastik mafsal kesiti

Perde kritik kesiti

ereve (kolon ve kiri) 19 kritik kesitleri

Edeer plastik mafsal parametreleri:

Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas

Plastik mafsal kabul:

Kolon Kesit A Kesit B

Kiri Plastikleme boyu

Plastik mafsal kabul: Plastiklemenin bir kesitte younlatrlmas

Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas

Statik itme analizi:

Taban kesme kuvveti

tme kuvvetlerinin deiimi ktle ve ilk mod ekli ile orantl

Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas

Betonarmenin dorusal olmayan davrannn tasarma yansmas

Statik itme analizi:

Statik itme zm:

Tayc sistemin hiperstatiklik derecesinin ykseklii, plastik