ktisadi Dnce Tarihi Ders notlar Avrupa da merkantilizm ve Osmanl daki durum:

Bat avrupa nn deiimi: Yeni dnya nn kefi, buradaki kaynaklarn Avrupa ya akmas. 14.yy. sonlarndan itibaren dnyaya alnyor. Bu arada orta aa ait dnceler deimeye balyor. Tccarlara kar lml yaklamlar balyor.(reform dnemi, kilisenin etkisi azalmaya balyor)

Kalvinizm- (john Calvin)

Ticarete, faize ak fikirli. Makul snrlar iindeki faiz dinen kabul gryor. 15-16.yy. dan itibaren bata ngiltere olmak zere ulus devletleri ortaya kyor bu yzden devlet ekonomik olarak destee ihtiya duymaya balyor. Bunu salayacak olan da tccarlar.(klecilik). Zenginlik ticaretle ortaya kar. Zenginlikle g bir araya gelmeye balyor. Merkantilizm adn koyan A.Smith olmutur. satmak en temel eydir. Byk A ler savalarn aleti haline gelmeye balyorlar. Merkantilizm 300 yl kadar srmtr. Bunun sonucunda da liberal dnce ortaya kmtr nk devlet baz gruplar ar destekleme eiliminde olmutur. Bir iktisadi dnce okulu kurmadlar.

Merkantilizmin ilkeleri:

1. Mal satmak, mal almaktan daha iyidir. Satan kar eder, alan zarar eder. 2. Bir grup tccarn karlar ulusal kar olarak tanmlanmtr. 3. Birey iin doru olan devlet iin dorudur.

te yanda; 1. Nfus artn tevik ederler(daha gl orduya sahip olmak iin) 2. D ticarete nem verirler. En ok para getiren alan devletin korumac olmas 3. Daha ok kamu harcamas daha ok gelir anlamna gelir. nk kamu yatrm zel sektr gelitirecektir.

ktisat dncesine katklar: 1. D ticaret bilanosu

2. Parann miktar teorisi

Thomas Mann, Miseldan, Malines(17.yy merkantilist), W.Petty, Graund, George King(16481712), David Hume

Bu dnemde Osmanl dnyas:

Osmanl nn klasik anda, iktisadi sorunlar zmekte farkl ynetmler uyguladlar ama bu tam bir iktisat politikas deildir. Devlet sadece iktisadi politikalar uygulamamtr.

ae ilkesi(provizyonizm): ktisadi faaliyete tketici asndan bakan anlay.Mal arznn en yksek dzeyde olmasna allr.ithalat tevik ederler. Maliyeci ilke(fiskalizm): Hazineye ait gelirleri mmkn olduu kadar yksek tutmak ve dmesini engelleyecek tedbirleri almak Gelenekilik: Sosyal-iktisadi ilikilerdeki dengelerin geleneklere gre tutulmas sz konusudur. Deime eilimlerini engellemek ve ortadan kaldrmak ana amatr.

Fizyokratlar:

Fransz devrimi ncesi ortaya ktlar. ktisatn ilk okulunu oluturdular.bir dergi kartmlardr. Tp doktoru gibi iktisatla uramayan insanlarn kurmu olmas yznden ok ksa bir dnemdir. Daha sonra Fransz htilali oluyor. (iktisat insan bedeni ile badatrmlardr yani insan vcudu gibi hereyin kendiliinden hallolacan dnyorlar) Braknz yapsnlar, braknz gesinler dncesini ilk oluturanlardr.

nsanlarn mlkiyet hakk, szleme yapabilme hakk, mteebbis olabilme yani giriimcilik gibi haklar doal haktr. John Locke dan, Descartes dan etkilenmilerdir. Gelir blm fizik problemi zer gibi datm yaplmal diyorlar.

zellikleri: lk defa makro bir model oluturmaya altlar, iktisatn balangcn oluturdular.

Servetin kayna nedir? Sorusuna mbadele deil, tarmsal retimdir diye cevap verdiler.

Servet artksz olmaz, geimlik olmayan bir eydir. Dolam emas kurdular. Toplumu toprak sahipleri, topra kiralayanlar ve ksr snflar(tccar, zanaatkar ve sermaye grubu-deer yaratmayanlar) olarak snfa ayrdlar. retken sektr tarmdr. Serveti reten topraksa vergi sadece bunlardan alnmaldr. Yani vergileri toprak mlk sahipleri demelidir. Dierleri kazandklarn retime katmaya alrlar, artk deerleri yoktur.

Klasik ktisatlar:

Adam Smith(1723-1790) ekonominin nasl byyp gelieceini anlatmtr. Daha nce bir btnsellik yoktur. Servet, insanlar- halk iindir, devlet mmkn olduunca mdahale etmemelidir. ktisat bir toplum bilimidir dncesine sahipler. David Hume ile yakn dostluklar vardr ve yazrlar. lk kitac Ahlaki Duygular Teorisi dir, zaten kendisi de aslnda bir ahlak felsefecisidir. Bizim iin asl nemli eseri 1776 da yaynlad Uluslarn Zenginlii(Wealth of Nations) dir.

Sanayi devriminin iktisat A. Smith2 den sonra yazld. A.Smith, doal bir ekonomideki servetin yaratlmas gibi konularla ilgilendi ve bu konularda ok iyimserdi. Kitap aslnda iktisadi byme kitabdr.

J.B.Say(1767-1832)

Aslnda sigortacdr, sade bir dille kitap yazmtr. ktisatta mteebbis kavramnn kuramsal olarak yer almasn salamtr.

Say yasas / Piyasalar yasas n oluturdu. Yani mal retimi, toplam mal arzn satn almaya yetecek toplam efektif talebi yaratr.( ksaca her arz kendi talebini yaratr) Tasarruflar yatrma dnr.

1929 Byk Bunalm a kadar Say yasas kabul edildi. Daha sonra Keynes tarafndan rtlmtr.
Emek-Deer kuram na itirazlar oldu. Maln deerinin belirlenmesinde subjektif deerler geerlidir. Maln deerini kiiye verdii fayda belirler. Kii deeri kendisi belirler diyor.

Robert Malthus(1764-*)

Nfus Yasas: Gda maddeleri aritmetik, mfus geometrik ortalamayla artyor. Tedbirler alnmas gerekir. A. Smith takipilerindendir. Cambridge Jesus College mezunu, rahiptir. David Ricardo nun yakn arkadadr. 1789 da nfus ilkeleri ile ilgili ilk denemesini yaynlamtr. Politik ktisatn Prensipleri(2.kitap): Bolluk kuram ile ilgilidir. Teknik teminolojiyi ekileendirme konusunda abalar olmutur. ktisatn salam olabilmesi iin varsaymlar ampirik olarak desteklenmelidir diyor. Bu dnemde ngiltere de tarmsal rnler ithal edilmeye balanmtr(Napoleon savalar nedeniyle -1801-1815) Sava sonrasnda deflasyon dnemi balamtr. Bu dnemde de halkn iktisata ilgisi artyor. Bu bakmdan iktisat, halktan ve evreden kopuk deil. Nfus ancak gda maddeleri arzyla denetlenir

Eserin indeki iki konu u ekilde zetlenebilir: Snf yapsn deitirmek mmkn deildir. Yoksulluk kaderdir. Bunu deitirmeye almak hereyi daha kt hale getirir.

Ynetici grubu toprak asilleri olmaldr. nk zenginliin deerini onlar bilirler, fakirler deeri bilmezler, sadece remeye ynelirler.

Klasikler: Makro analiz yaptlar.Emek iin deimez bir deer ls aradlar. Para mbadele vastasdr. Sebest piyasa varsaymn kabul ederler.

Ricardo tmdengelimcidir, dierleri her iki yntemi de kullanrlar.

Emek-deer teorisi: Smith e gre, retim maliyeti ile retim faktrleri arasndaki ba kurmaya almaktr.

Ricardo ya gre, oaltlan ve oaltlamayan mallar sz konusudur. oaltlamayan mallarda maln deerini belirleyen ey ktlktr. oaltlanlarda mbadele deerini emek belirler. Emek homojendir, sermayenin fiyatn belirlenmesinde rol yoktur. Toprak, mbadele deerinin dndadr. Serbest piyasa koullarnda emein creti dengede birbirine eittir. Ricardo, sistemi basitletirmeye almtr, sisteminde parasal bir ey yoktur. Emek girdisi=harcanan emek tir. Tarm ve sanayi iin farkl retim fonksiyonlar vardr. Tarmda azalan getiri, sanayide artan getiridir. Ekonomi uzun dnemde azalan getiri ile alacaktr nk tarm uzun dnemde ekonomiye sahip olacaktr.

Rant teorisi varsaymlar: Toprak kt bir retim faktrdr, retim sabittir.

Emek-sermaye artmaya devam ettike retim daha az verimli topraklara gider. retim maliyeti ykselir. Fiyat, dk verimli topraklardaki maliyet zerinde oluur. Vergi toprak sahiplerinden alnmaldr nk rant reticiler deil, toprak sahipleri elde eder. D ticaret serbest olmaldr. Emek arz(Tun kanunu): Klasikler emek arzn nfusa balar. Nfus da cret haddine baldr. cret fonu, sermaye stokuna bal olarak denr. cret haddi, geimlik seviyede kalmaldr.

Para;

Maldr, mallarn tabi olduu kanunlara baldr. Parann servetin yaratlmasnda rol yoktur. Para sadece mbadele aracdr.

Klasik miktar teorisini benimsediler: Fiyatlar esnek, ekonomideki kaynaklar tam kullanlyor ise para miktar- fiyatlar genel seviyesi ayn yndedir. Devletin paraya mdahalesi gereksizdir. Para miktar piyasa ihtiyalarna gre kendiliinden belirlenir. Parann kymeti retim maliyetine baldr. Servetin kayna emektir. Faiz haddi- para miktar arasnda iliki yoktur. Kar-faiz ayn eydir.

Sermaye birikimi: Tasarrufla olur. Tasarruflar yatrma dnr. Birikimi belirleyen kar haddindeki iniklardr. Kar haddi dnce ekonomi durgunlua girer.

Bymeyi blm esaslar erevesinde aklamaya altlar. Durgunluk dneminde cretler geimlik seviyededir, isizlik yoktur, mevcut kar haddiyle sistem devam eder.

Ortadoks iktisatta problem bymedir, gelimi lkelerde grlr.(Klasikler, Keynesyenler,vs byme ile ilgilenir) Post Keynesyen ve Marxist iktisatta problem kalknmadr.

Klasik ktisata Tepkiler

1823-Ricardo lr. J.S.Mill Politik ktisat n lkeleri ni 1848 de yaynlar. Bu arada iktisadi dnceyi etkileyen bir iktisat olmamtr nk bu dnemde iktisatlar daha ziyade klasik iktisatn paralarn birletirmeye alyorlard ama yine de tepkiler sz konusudur. Bu tepkiler 3 grupta incelenir: 1. Klasik teoriye egemen olan felsefeye kar olanlar 2. Klasik dncenin dnce yntemine(metoduna) kar olanlar 3. Mantksal yapsna kar olanlar.(ulalan sonular mantk ddr diyorlar)

J.S.Mill den sonra klaik dnce, ortadoks bir teori haline gelmitir yani tamamlanm hale gelmitir. Bundan sonra bile eletiriler almtr. Ancak bundan sonra yaplan eletiriler alternatif paradigmalar haline gelmitir.

Klasik dnce, Materyalist, bireyci ve faydacdr. Ahlaki unsurlar tmyle darda tutar. Kiisel karlar n plandadr. Devlet mdahalesine kardr Her birey, maksimum fayday salayacak ekilde alan ekonomik bireylerdir. nsanlar doutan eittir, ihtiyalar ve tatmin sonsuz ekilde artacaktr.

Klasik Dncenin Revizyonu:

1806-1873 J.S.Mill iktisat, felsefe, insan haklar gibi konularla ilgilenmitir. Hem liberal kalmaya, hem de ezilen ounluklara zmler retmeye almtr. Klasik analizi salam bir temele oturtmaya almtr fakat yeni eyler retmeye almamtr.(Bentham dan etkilenmitir. Zevk ve ac llebilir eylerdir, insanlar ihtiyalarn buna gre belirleyebilirler.) 13 yanda Smith ve Ricardo okuyordu.Kadn haklar ve ii snfnn haklar ile ilgilendi. retken emek ve retken olmayan emek kavramlarn ortaya atmtr.

Deer konusunda gr: Emek-deer arasndaki eski balar koparmtr. Emek-deer teorisinin sama olduunu syler. Blm konusunda: i zerindeki basky hafifletecek eilimde olmutur. Genel olarak klasistlere yakndr. Ona gre iki tip yasa vardr

A) retimi yneten yasalar: doa ve teknoloji tarafndan belirlenmitir ve bunlarda deiiklik yaplamaz B) blm yasalar: toplumsal olarak kabul edilmitir ve insanlar tarafndan yaplr, bu yzden insanlar bunu deitirebilirler. Bu ekilde gelir blm yaplabilir.

Yani ksaca J.S.Mill, aslnda sosyal adalet kavramna yakndr. Ortadoksiden en ok ayrld konu, devletin ekonomideki roldr. Ona gre devletin sivilletirme rol vardr. Kltrel ynden etkin olmaldr. Bu ekilde istikrara kavuturma ilevi de grebilirler. Fonlar vergilendirip elde edilen haslat toplum yararna harcamas dengeyi salar.(sosyal devlet) zel sermayenin getiri haddindeki d yavalatlrsa, istikrarszlk da yavalatlm olur. Durgunluk dnemlerinden kma yollarnn ilk admlar bu ekilde atlmtr.

Tarihi Okul

Hegel felsefesi asldr. Hukukta ve dilbilimde farkllklar olumaya balamtr, bunlar toplumsal koullarn bir sonucudur.

1833 te Alman gmrk birlii kuruluyor. Bu dnemdeki tepkiler daha milliyetidir. zellikle Almanya da ok hareketlidir. Egemen iktisat teorisinden saplmtr(sanayilemenin sorunlarna zm bulunamamaya balanmtr.)

Tmdengelimcidirler. Sonut gereklerden hareketle teori/zm retebiliriz diyorlar. Onlara gre yasalar ve kurumlar grelidir.

Yeni tarihi okul; kurucusu Schmuller dir. ktisat tarihi nin kurulmasna nclk ettiler. nce tarihi bilelim, sonra teoriyi kurarz diyorlar. Schmuller in okulu, tutucular ve sosyalistler tarafndan da eletirilmitir.

Engel(engel yasalar; yksek gelirli aileler ve dk gelirli aileler ve tkettikleri yiyecek miktar arasnda bir ba kurmu, yksek gelirli ailelerin daha az yiyecek tkettiklerini sylemitir.

Max Weber; karizma ve ideal tip gibi kavramlar ortaya atmtr. Ekonomi sosyolojisine olan katklar daha fazladr. Protestanlk ve kapitalizm arasnda bir iliki olduunu syler. Modelleme aray bundan sonra art gstermitir. rettii model halen test edilmektedir.

Kurumcu Okul

Kurucusu Weblen dir. Amerika da yaygn bir dncedir. Ortadoks gre tepki gstermitir.

Kurumcu okul sosyal adaletsizlie kardr ama Marxist deildir. Farkl bir yntem izlemitir. Kapitalist sistemin tmyle yklmasndansa reformlarla devleti yola sokmay hedeflemilerdir.

Temel zellikleri; Ekonomi bir btn olarak ele alnp incelenmelidir. Kk paralar ayr ayr allarak problemler zlemez.( makro&mikro beraber allmaldr.) Ekonomik faaliyet kavram ok dardr, oysa ekonomik olayn siyasi, tarihi, kltrel ve dini zellikleri vardr. Hepsiyle ilgilenmek gerekir.

Kurumcular, ekonomik yaamda kurumlarn nemini n plana karmtr. Kurum, belli bir kltrn kabul ettii bir dnce alkanl ve grupsal davran biimidir. Onlara gre klelik de bir kurumdur. Ekonomik yaam kurumlar tarafndan ynlendiriliyor. Kredi, monopol, absencies, ii-iveren ilikileri zerine ynlenmilerdir nk bunlar da birer kurumdur.

ktisatta Darwin ci geliim yaklam kullanlmaldr. Ekonomik yaamda denge deil, hareket nemlidir. Evrenselci anlay terkedilmelidir. buraya nasl geldik ve buradan nereye gideceiz sorular sorulmaldr. Devresel nedensellik/kmlatif deiim ilkesinin kabul edilmesini nermilerdir. Durgunluk bu ekilde alabilir. Ekonomik yaamda uyum yoktur aslolan karlar aras atmadr. Siyasi bir iktidarn dzenleyici rolne ihtiya vardr.

Tmevarmcdrlar. statistikler/veriler toplanmal ve teoriler ona gre belirlenmelidir. Yaadklar toplumu ok eletirmilerdir.

Leisure class-aylak snf dedikleri zengin snf ok eletirirler.