MHENDSLKTE STATSTKSEL YNTEMLER

DENEY

NDEKLER
1. KAPAK SAYFASI.. 1
2. NDEKLER .2
3. SEMBOLLER ..3
4. ZET.3
5. GR 3
6. DENEYN AMACI3
7. TEOR VE VER TOPLAMA..3
8. CHAZLAR VE YARDIMCI EKPMANLAR..5
9. DENEYN YAPILII5
10. LM SONULARI.5
11. HESAPLAMALAR...5
12. SONU. 14
13. REFERANSLAR..15

SEMBOLLER
di

: Sapma

: lm says

Xi

: Deney verileri

Xm

: Ortalama

: Standart sapma

:Beklenen deer

:Gzlenen deer

:Serbestlik derecesi

:Gzlem says

:Limitlerin says

ZET
Ama istatistiksel yntemlerin dzensiz davran gsteren oluumlara uygulamasn
gstermektir. lk aamada 21 metal silindir numunenin ap mikrometre ile llp hatalar,
standart sapma, ortalama deer ve dier hesaplamalar yaplarak yaplan lmlerle ilgili bir
takm kanlara varlr.
kinci aamada belirli bir devirde dnen milden takometre ile 18 farkl lm yaplp
ayn hesaplamalar ve sonular zerine tartlr.
GR
Gnmz teknolojisi hatalara ok az yer verdii iin, mhendislikte istatistiksel
hesaplamalar ve yntemler ok nemli bir hal almtr. statistiksel yntemler kullanlarak
alnan verilerin ne gibi bir davran gsterdii saptanr, dzensiz davran gsteren deerler
belirlenir ve bu konu zerinde almalar yaplr. Bylece byk hatalarn giderilmesi ve mali
kayplarn nlenmesi iin yol alm olur.
TEOR VE VER TOPLAMA
Doruluktan sapma miktarna hata denir. Hatal verileri ayklamann eitli yollar vardr.
Aada baz istatistiksel yntemleri teorik bilgileri verilmitir.

 Aritmetik ortalama(ortalama deer):

xm =

1 n
xi
n i =1

Sapma:
d i = xi x m

Standart Sapma:

m =

1 n
1 n
2
2
d
=
(
)
( xi xm )

i
n i =1
n i =1

Median:
Veriler kkten bye doru sralandnda ortada kalan deere median denir. ift veri
saysnda ortada kalan iki deerin aritmetik ortalamas alnr.
Mode:
En sk tekrar eden veriye mode denir.
Normal Hata Dalm:
Yaplan lmlerin belirli bir aralkta bulunma olasln

1
P ( x) =
e
2

( x xm ) 2
2 2

ile ifade edebiliriz. Bir dier ismi Gauss dalm dr.

Chi-Kare Testi:
n

X2 =
i =1

(O E ) 2
E

O; gzlenen deer
E; beklenen deer
F; serbestlik derecesi ( F = n k )
n

: Gzlem says

: Limitlerin says.
Chauvenet Kriteri
Chauvenet kriteri, lm sonucunda elde edilen deneysel verilerin pheli olanlarnn

elimine edilmesi amacyla kullanlr.

Verilerin ortalama ve standart sapmalar hesaplandktan sonra her verinin sapmas
hesaplanr. Daha sonra bu sapmalar standart sapmaya blnerek yukardaki tablodaki eik

deeri geip gemediine baklr.Eer d i / s bu deeri geen veri yada veriler varsa
elimine edilerek batan standart sapma ve ortalama hesaplanr. Chauvenet kriterini bir kez
uygulamak yeterlidir.

lme says n
3
4
5
6
7
10
15
25
50
100
300
500
1000

Kabul edilebilir max. Sapmann standart

sapmaya oran d max /
1.38
1.54
1.65
1.73
1.80
1.96
2.13
2.33
2.57
2.81
3.14
3.29
3.48

ncelikle standart sapma ( m ), aritmetik ortalama ( x m ) ve sapma ( d i = xi x m )

deerleri hesaplandktan sonra her bir deer iin d i / deerleri hesaplanr, daha sonra
tablodan d max / ile karlatrlr ve byk deerler atlr hesaplama tekrarlanr ve sorunlu
deerler atlnca tamamlanm olur. Ancak her ilemden sonra standart sapma ( m ),
aritmetik ortalama ( x m ) ve sapma ( d i = xi x m ) yeni degerler iin tekrar hesaplanmaldr.

CHAZ VE YARDIMCI EKPMANLAR

Mikrometre

Dijital takometre

ap lm yapmak iin silindirik numuneler

Devir lm yapmak iin motor

DENEYN YAPILII
Deneyimizin ilk aamas iin 21 adet silindirik metal numunenin aplar mikrometre
kullanlarak llr. (llen numuneler ise birbirine yakn olmasnda ramen farkl aplara
sahiptir.) lmler kaydedilir.
Deneyin ikinci aamasnda dijital takometre ile bir milin devir says llr. 18 adet
devir says llmtr ve milin farkl yarapl blgelerinden lm alnmtr. Burada yine
bir lm iin farkl ama yakn verilerin alnd bir sistem oluturmaktr. lmler tekrar
kaydedilir ve hesaplamalar iin hazrlanr.
LM SONULARI
AP
llen
lm no: deerler

1
2
3
4
5

19,93
19,96
20,07
20,15
20,13

7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

20,09
19,78
20,07
20,07
20,06
20,07
20,13
20,06
19,87
19,98
20,17
20,12
20,10
20,17
20,12
20,04

DNME HIZI:
lm
no:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

llen
deerler
1410
1409
1404
1413
1400
1395
1398
1404
1406
1405
1398
1393
1414
1409

HESAPLAMALAR:

Ortalama Deer:

Xmap=1/21 (420,87) = 20,04

Xmhz=1/14(19658)=1404

Standart Sapma:

map=(1/21 (xi-xm)2)1/2=(1/21(1,897))1/2=0,300555
mhz=(1/14 (xi-xm)2)1/2=(1/14(562))1/2=6,335

Chauvenet kriteri

AP N:
Numune
1
2
3
4
5

d i = xi x m
-0.110
-0.080
0.030
0.110
0.090

d i /
-0,365989
-0,266174
0,099815
0,365989
0,299446

6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

0.050
-0.260
0.030
0.030
0.020
0.030
0,090
0,020
-0.170
-0.060
0.130
0,080
0.060
0,030
-0,090
0,000

0,166358
-0,865066
0,099815
0,099815
0,066543
0,099815
0,299446
0,066543
-0,565620
-0,199630
0,432533
0,266174
0,199630
0,099815
-0,299446
0

21 lm iin uygulanacak d i / oran 2,25 dir. Herhangi bir lmn kartlmasna gerek
yoktur.
Kkten bye sral hali
19,78
19,87
19,93
19,95
19,96
19,98
20,04
20,06
20,06
20,07
20,07
20,07
20,07
20,07
20,09
20,10
20,12
20,13
20,13
20,15
20,17

Median: 20,07

MOTOR DEVR LM N:
Numune
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

d i = xi x m
6
5
0
9
-4
-9
-6
0
2
1
-6
-11
10
5

d i /
0,947
0,789
0
1,420
-0,631
-1,420
-0,947
0
0,315
0,157
-0,947
-1,736
1,578
0,789

14 deer iin uygulanacak d i / oran 2,09 dur. Yukardaki hesaplamalarda d i / oran 2,09
u geen yoktur. Hi bir deeri elimine etmemize gerek yoktur.

Frekans erileri

AP LM N
llen deerler

frekans erisi
22
21
20
19
18
17

llen deerler

1 4 7 10 13 16 19 22 25
lm no

MOTOR DEVR LM N:
llen deerler

motor devir says iin frekans erisi

1480
1460
1440
1420

Seri 1

1400
1

9 11 13 15 17

lm no

Chi-kare Testi

n
(O E ) 2
X 2 =

E
i =1

-ap lm iin:
E = 20 mm olmak zere;
(O-E)2/E
0,000245
0,000080
0,000245
0,001125
0,000845
0,000405
0,002420
0,000245
0,000245
0,000180
0,000245
0,000845

0,000180
0,000845
0,000020
0,001445
0,000720
0,000500
0,000245
0,000125
0,000080

X 2 = 0,011285

=TOPLAM

ve
F=n-k =14-1=13
-devir lm iin:
E = 1400 d / d olmak zere
(O E ) 2 / O

0,071428
0,057857
0,011428
0,120714
0,000000
0,600000
0,002857
0,011428
0,025714
0,017857
0,002857
0,035000
0,140000
0,057857

TOPLAM=1,154997

X 2 = 1,154997 =TOPLAM

ve

F = n k = 18 1 = 17

10

NormalDalm(gaussian)
-ap lm iin
llen

P(x)

P(x)*(2*pi)**1/
2

19,93
19,96
20,07
20,15
20,13
20,09
19,78
20,07
20,07
20,06
20,07
20,13
20,06
19,87
19,98
20,17
20,12
20,10
20,07
19,95
20,04

0,012078634
0,098191972
0,772040885
0,772040885
0,806719476
0,829387270
0,883462435
0,883462435
0,885891895
0,887884603
0,887884603
0,887884603
0,887884603
0,890548521
0,891438269
0,889437585
0,889437585
0,885891895
0,885891895
0,679234757
0,609791927

0,030276666
0,246130943
1,935220844
1,935220844
2,02214724
2,078967013
2,214513443
2,214513443
2,220603201
2,225598182
2,225598182
2,225598182
2,225598182
2,232275639
2,234505908
2,229490934
2,229490934
2,220603201
2,220603201
1,702590219
1,528522738

GAUSIENHATA DAILIMI
2,5

P(x)*(2*pi)**1/2

2
1,5
Seri 1
1
0,5
0
18,50 19,00 19,50 20,00 20,50 21,00 21,50
X

11

-Devir lm iin:
llen devir
says
1410
1409
1404
1413
1400
1395
1398
1404
1406
1405
1398
1393
1414
1409

p(x)*(2*pi)**1/2
0,009157
0,017343
0,026505
0,057175
0,057175
0,063724
0,065436
0,068009
0,068833
0,069500
0,065436
0,061759
0,057175
0,046249

GAUSIENHATA DAILIMI
0,080000
P(x)*(2*pi)**1/2

0,070000
0,060000
0,050000
0,040000

Seri 1

0,030000
0,020000
0,010000
0,000000
1420

1440

1460

1480

SONU
lme bilgisi dersinde de rendiimiz gibi, her lm belirli miktarda hata ierir. Bu
hatalar gerek d koullarn uygunsuzluundan, gerek kalibrasyon hatalarndan, gerekse
deneyi yapan kiinin hatalarndan kaynaklanabilir. Bu deneyde ama hatalar belirli
yntemler, hesaplamalar ve grafiklerle belirlemek, sonular incelemektir.

12

REFERANSLAR:
1. Experimental Methods- lme Bilgisi Ders Kitab,p71
2. Theories of Engineering Experimentation

13