SLEYMAN DEMREL NVERSTES MHENDSLK-MMARLIK FAKLTES MAKNA MHENDSL BLM MEKANK LABORATUARI

DENEY RAPORU

DENEY ADI KRLERDE SEHM

DERSN RETM YES YRD.DO.DR. MRAN ESENDEMR

DENEY YAPTIRAN RETM ELEMANI YRD.DO.DR. MRAN ESENDEMR

DENEY GRUBU: DENEY TARH : TESLM TARH :

T.C. SLEYMAN DEMREL NVERSTES MHENDSLK MMARLIK FAKLTES MAKNE MHENDSL BLM .. DENEY FY

DENEYN ADI: Kirilerde sehim DENEYN AMACI: Basit mesnetli bir kiri iin; kiri malzemesinin, kiri zerindeki ykn ve kiri kalnlnn sehime olan etkisi. TEORK BLG: Mukavemet ders kitaplarnda yalnzca bir dzlemde eilmeye maruz kalan basit mesnetli bir kiri iin moment, gerilme ve kiri erisi (ekil 1) arasndaki iliki u denklemle verilir:

ekil 1.
M E = = I y R

Burada: M : Kiri kesitinde oluan eilme momenti I : Kiri kesitinin tarafsz eksene gre atalet momenti E : Kiri malzemesinin elastisite modl R : Kiri erisinin yarap : Eilme momentinden dolay tarafsz eksenden y mesafesinde oluan eilme gerilmesi y : Tarafsz eksenden dikey mesafe
1 deeri ok yakn bir tahmin olarak sehimin ikinci trevi olarak gsterilir. Eer s kiriin x R

mesafesindeki sehimi olarak gsterilirse

d 2s dx
2

1 M = R EI

formlnden hareketle kiriin maksimum sehimi (orta noktada) u ekle verilir: s maks = a W : Kirie etki eden yk L : Kiriin mesnetler aras uzunluu
2

WL3 bh 3 1 , a= , I = 48 12 EI

DENEYDE KULLANILAN ALETLER: ki mesnet hcresi, komparatr, bir yk asks, kiriler ve arlklar bulunmaktadr. Deney aparat esas olarak bir sabit bir de kayc mesnetten olumaktadr (ekil 2). Ayrca ykn asld asklar ve sehimi lecek komparatrler mevcuttur. Deneyde be standart kiri eleman verilmektedir ve zellikleri u ekildedir: 1. Kiri: Yumuak elik, 19 mm genilik, 1350 mm uzunluk, 3.0 mm kalnlk 2. Kiri: Yumuak elik, 19 mm genilik, 1350 mm uzunluk, 4.5 mm kalnlk 3. Kiri: Yumuak elik, 19 mm genilik, 1350 mm uzunluk, 6.0 mm kalnlk 4. Kiri: Pirin, 19 mm genilik, 1350 mm uzunluk, 6.0 mm kalnlk 5. Kiri: Alminyum alam, 19 mm genilik, 1350 mm uzunluk, 6.0 mm kalnlk

Pozisyon vidas

plakas

ekil 2. Deney Aparat DENEY NCES HAZIRLIK: Birinci Hazrlk: Her bir kiriin uzunluu, kalnl ve genilii llerek kaydedilir. Ayrca her bir kiriin (1/4)L, (1/2)L ve (3/4)L noktalar kurun kalemle iaretlenir. kinci Hazrlk: Mesnet grevi grecek mesnet hcreleri aada anlatld ekilde kalibre edilir: 1) ekil 3de grld gibi herhangi bir kiri eleman A ve B noktalarnda mesnet hcreleri tarafndan mesnetlenecek ekilde kurulur. 2) A olarak adlandrlan mesnet hcresi; yk etkisi altnda kiriin A noktasnda aaya doru hareketini engellemek iin sabitlenir. Sabitleme ilemi ekil 2de plaka olarak gsterilen paraya takl pozisyon vidasn mesnet hcresine takp uygun noktaya getirinceye kadar evrilerek yaplr. 3) Kiriin A noktasna komparatr getirilerek sfra ayarlanr. 4) Komparatr kiriin B mesnet noktasna getirilerek yine komparatr sfr olacak ekilde B noktasndaki mesnet hcresinin ykseklii ayarlanr (Yk asksn arl nceden llmelidir). 5) Kiriin orta noktasna yk asks ve yk taklr. 6) B mesnet hcresinin ykseklii yine komparatr sfr olacak ekilde ayarlanr. Bu son ayar kiriin yatay kalmasn salamak iindir. 7) B noktasndaki mesnet hcresinin komparatr zerindeki deer okunur ve kaydedilir. (Bu deer W/2 olmaldr) 8) Yk artrlarak son iki ilem tekrar edilir.

ekil 3. Kiri eleman DENEYN YAPILMASI: a) Deney aparat, ekil 3de grld gibi kurulur. A ve B mesnet noktalarn, W ise yk noktasn gstermektedir. A noktasndaki mesnet hcresi (1/4)L noktasnda, B noktasndaki mesnet hcresi ise (3/4)L noktasnda sabitlenir. b) (3/4)L noktasndaki mesnet hcresi aaya hareket etmeyecek ekilde pozisyon vidas kullanlarak sabitlenir. c) Yk asks kiriin orta noktasnda olacak ekilde taklr. d) Komparatr kiriin sol mesnetinin (A mesneti) tam ortasnda olacak ekilde yerletirilir. Komparatr sfra ayarlanr. e) Komparatr sa mesnet (B mesneti) zerine getirilir ve sfr olacak ekilde mesnet hcresinin ykseklii ayarlanr. f) Komparatr kiriin orta noktasna getirilir ve sfr olacak ekilde komparatr ayarlanr. g) Yk asksna yk taklr ve kiriin orta noktasndaki sehim deeri okunur (Komparatr zerindeki 1 aralk 0.1 mm ye karlk gelmektedir). h) Yk artrlr ve komparatrden yeni sehim deeri okunur. i) Yk artrma ve sehim lme ilemi en az be defa tekrar edilir Buraya kadar yaplan ilemler tek kiri iindir. Ayn ilemler dier kiriler iin de tekrar edilir. llen deerler kaydedilir. DENEY SONRASI LEMLER: a) Her bir kiri iin yk-sehim grafiini iziniz. Ayrca her bir grafiin eimini belirleyiniz. (ekil 4 de rnek grafikler verilmitir)
Sehim (mm) Sehim (mm) Alminyum 6 mm elik 3 mm

elik 4,5 mm Pirin 6 mm

elik 6 mm

W (N) W (N)

10

20

30

ekil 4. eitli malzemelere ait Yk-Sehim grafikleri

4

b) Her elik kiri iin elde edilen yk-sehim grafiinden elde edilen eim ve ilikiyi gsteren grafiini iziniz (t kiri kalnldr).

1 t3

arasndaki

c) 6.0 mm kalnlndaki kiriler iin elde edilen yk-sehim grafiklerinin eim deerleri ile 1/E grafiklerini iziniz. d) Her bir sehim-yk grafiindeki eriler rnek grafiklerden ve sizin izdiiniz grafiklerden de grld zere dz izgi halindedir. Dolays ile kirilerin mukavemetleri erilerin eiminden hesaplanabilir (Mukavemet=W/sehim, N/m). Bu bilgiler nda be kiri iin elde edilen mukavemet deerlerini aada verilen tabloya iaretleyiniz. Teorik olarak bir kiriin mukavemeti kalnlnn nc kuvveti ile doru orantldr. Yani mukavemet/kalnlk3 =sabittir. Elde edilen tablodaki mukavemet deerlerini ve malzemenin elastisite modln kullanarak Eim-1/E grafiini iziniz. rnek grafik ekil 5de verilmitir. Eelik=21.1010 N/m2 Epirin=10,5.1010 N/m2 Ealminyum=7,6.1010 N/m2
Tablo 1. Farkl yklere gre deneysel olarak elde edilecek sehim deerleri
Sehim, s (mm) YK, W (N) elik (6mm) 5 10 15 20 25 elik (4.5 mm) elik (3 mm) Pirin (6mm) 2 4 6 8 10 YK, W (N) Alminyum (6mm) Sehim, s (mm)

ekil 5. 1/E-Eim Grafii TARTIMA Deneyde elde edilen sonular teori ile karlatrlr ve hata analizi yaplr. Hatann sebepleri aklanr.
5