8

2
_____________________________________________________________________________________
AKI$KAN STATGNN TEMEL PRENSPLER

2.1 BIR NOKTADAKI BASIN
$; iindeki bir noktaya btn ynlerden benzer basn uygulanr. Sekil 2.1`deki gibi bir s;
paracn gz nne aln.
Anlasld zere stten, alttan, soldan, sadan ;eya herhangi bir adan uygulanan basn esittir,
aksi taktirde parack etraIndaki denge ku;;etleri bozulur ;e parack s; iinde hareket eder. Sayet s;
sabit halde ise, bu ku;;etler arasnda denge konumu olusmustur.

Sekil 2.1 $; iindeki herhangi bir noktadaki basn

2.2 BIR CIDARLARDAKI BASIN
ir statik s; bir du;ar yzeyine basn uygulandnda Sekil 2.2.`deki gibi herhangi bir noktadaki
basn ku;;etleri du;arn normali ynndedir. Iine s; ;e gaz konulmus bir tp gz nne aln.

Sekil 2.2 $; basnc cidarlar normali ynnde etkiler
9
Cidarn herhangi bir kesitindeki basn bu noktann normali dorultusundadr. u me;cut bir statik
akskanda srtnme ku;;etlerinin olmadn gsteren nemli s; zelliidir. nk molekller birbiri
zerinde serbeste kayarlar. u durum Sekil 2.3.`te kk bilyeler seklinde gsterilmistir.

Sekil 2.3 ir statik akskann modeli

2.3 BASIN ILETIMI
apal bir kap iinde bulunan bir akskana bir basn uygulandnda bu basn kayp olmakszn
s;nn btn ynlerine iletilir. u nemli prensip Paskal Prensibi olarak bilinir ;e s; ;e gazlarn
hepsine uygulanabilir.
Sekil 2.4`de kapal bir akskan sistemi grlmektedir.

Sekil 2.4 ir akskan iinde basn iletimi

ir pistona p basnc uygulanyorsa btn basn gstergeleri basn arts p`ye esittir. unun
anlam her gsterge ayn basnc gsterecek anlamnda deildir, her gsterge ayn basn artsn
gsterecektir. u durum asadaki rnekle aklanmaktadr.


10
C730 2.1.
Sekil 2.4.`te grlen basn gstergelerinden asadaki deerler olusmaktadr.
A 76 kPa, 50 kPa, C 78 kPa, D 80 kPa, E 95 kPa.
Pistona bir ku;;et uygulandnda A gstergesi 90 kPa okunmaktadr. Dier gstergelerdeki
okuma deerleri nelerdir?
zm:
Uygulanan basn 90 76 14 kPa
Pascal prensibi gereince her gstergeye 14 kPa basn ila;e edilmelidir.
64 kPa, C 92 kPa, D 94 kPa, E 109 kPa

2.4 BASINCIN DERINLIKLE DEGIIMI
$;nn herhangi bir noktasndaki basn derinlikle orantl olarak artar (yzeyden itibaren). u
durum derinlii h olan bir s; yzeyinde pro;a edilebilir (Sekil 2.5).
Simdi; F A alanndaki s;nn arl
h g
A
F
p
g h A g J F
. .
. . . . .
8
8 8



(2.1)

Sekil 2.5 ir s;daki herhangi bir derinlikteki basn
p 8g h
11
urada;
p basn (P
a
)
8 younluk (kg/m
3
)
g yerekim i;mesi (m/s
2
)
h yzeyden itibaren s; derinlii

Sekil 2.6 ir s;daki basn dalm


Sekil 2.7
Notla7
1. asn derinlikle doru orantl olduundan basn dalm gen seklinde olacaktr
(Sekil 2.6).
12
2. Forml 2.1, yzeyden asaya doru basn artsnn s;nn arlndan dolay olustuunu
gstermektedir. $erbest yzeyden itibaren 2.1 Iorml h derinlikteki atmosIer st basn
;eya gsterge basn ;erir. $erbest yzeydeki dier basnlar Iorml 2.1`de ;erilen asadaki
rnekteki gibi karlr ;eya ila;e edilir.
C730 2.2.
Sekil 2.7`de gsterilen Iandaki taban basncn gstergelerdeki s; basnlara gre belirleyin.
a) $Ir b) 25 kPa c) 10 kPa
zm:
p 8.g.h
0,9x1000x9,81x2,5
22,1 kPa
Sayet p
1
0 olsayd p
2
22,1 kPa
p
1
25 kPa p
2
2522,1 47,1 kPa
p
1
-10 kPa p
2
-1022,1 12,1 kPa
C730 2.3.
C;al barometrede okunan ykseklik Sekil 2.8.`deki gibi 252 mm olduunda atmosIerik basnc
hesaplaynz. C;ann bal younluu 13,6`dr.
zm:
p 8.g.h
13,6x1000x9,81x0,752 (Pa)
100,3 kPa
C;al manometre zerinde mutlak ;akum (sIr basn) Iarz edildiinde p 100,325 kPa basn,
mutlak basncn yani ha;a basncnn rnek olarak atmosIerik basncn zerinde olmaldr. Gerekte c;a
balonunda c;a buharlasmasndan dolay haIiI bir ila;e ;ardr. Ancak bu ihmal edilebilir.

13

Sekil 2.8

2.5 DALMI CISIMLER ZERINDEKI BASIN KUVVETLERI
ir cisim bir s; iine daldrlrsa kars bir ku;;et olusturulur, rnek olarak arla ters ynde
dikey ku;;et olusur. u yzme esnasnda yasadmz yaygn bir tecrbedir ki o ;cudun
yzdrlmesinin sebebidir. aldrma ku;;etinin bykl, yer deistiren s;nn arlna esittir. u
A7m0t P7038- olarak bilinir ;e s; iine tamamen ;eya ksmen dalms cisimlere uygulanr.
una uygun olarak bir cisim yzyorsa, cismin arl, yer deistiren s;nn arlna esit
olacandan kaldrma ku;;etleri simdi cismin arlna esittir.
Arsimet Prensibi herhangi biimdeki cisme uygulanabilirse de, Sekil 2.9`daki gibi s; iine
tamamen daldrlms kp seklindeki cisimde gerek olarak tecrbe edilebilir. loa ters ynde uygulanan
ku;;etler birbirini sadelestirir (aksi taktirde blok bir yne doru gider). una ramen alt ;e st yzeydeki
ku;;etler esit deildir ;e aralarnda kaldrma ku;;etine uyan bir Iark ;ardr.
14

Sekil 2.9 Dalms bir bloa uygulanan ku;;etler

F p.A ;e p 8.g.h olduundan;
F
1
8.g.h.A
F
2
8.g.(hy).A
8.g.h.A 8.g.h.y.A
F
2
F
1
8.g.h.A 8.g.h.y.A - 8.g.h.A
8.g.h.y.A
Fakat yA bloun hacmi yer deistiren s;nn hacmi ;e 8.g.x (yer deistiren s; hacmi), yer
deistiren s;nn arlna esittir. aldrma ku;;etleri F
2
F
1
yer deistiren s; arl
Cismin arl ile kaldrma ku;;etleri arasndaki Iarka sklkla 'grnen agirlik denir. Grnen
arlk sIr ise cisim yzer.
C730 2.4
a banyosuna daldrlms bir elik bloun lleri 100mmx150mmx50mm`dir. loa uygulanan
kaldrma ku;;etlerini hesaplaynz. an bal younluu 0,9, eliin bal younluu 7,8 alnacaktr.
zm:
loun hacmi 0,1 x 0,15 x 0,05
0,075.10
-3
m
3

er deistiren yan hacmi 0,75.10
-3
m
3

15
er deistiren yan arl 0,75.10
-3
x 0,9.10
3
x 9,81
ylelikle bloa uygulanan kaldrma ku;;eti 6,62 N`dur.
C730 2.5
rnek 2.4.`deki blok c;a iine daldrlsayd ( 13,6) yzecekti. loun yzde ka c;ann
yzeyinde olur?
zm:
loun arl 0,75.10
-3
x 7,8.10
3
x 9,81 57,4 N
ylelikle c;ann yer deistirme arl 57,4 N ki o asadaki iIadeye esittir.
(deistirilen hacim) x 13,6.10
3
x 9,81 N
ylece;
deistiren hacim
3 3
3
m 10 . 43 , 0
81 , 9 x 10 . 6 , 13
4 , 57


zeyde kalan bloun yzdesi 3 , 57 100 x
10 . 75 , 0
10 . 43 , 0
3
3

Not: u sonu dorudan younluklarn arasndan da alnabilir;
3 , 57
6 , 13
8 , 7


BLM ILE ILGILI SORULAR
Not: u sorularda su kabuller yaplmstr:
$u younluu1000kg/m
3
; Iuel-oilin bal younluu0,9; elik7,8; c;a13,6; deniz suyu1,03

Sekil 2.10
16
2.1 Sekil 2.10`da gsterilen hidrolik kriko iin asadakileri hesaplaynz.
a) $; basnc,
b) aldrma ku;;eti,
c) Mekanik Iayda
(a) 4,58 Mpa; (b) 36 kN, (c) 240

2.2 zeyden 300 m derinlikteki deniz suyu basncn hesaplaynz.
3,03 MPa
2.3 ap 500 mm olan bir kresel samandrann yars deniz iinde olarak yzmektedir.
Samandrann arln hesaplaynz.
331 N
2.4 ir tanka monte edilen basn gstergesi, c;al manometrenin 774 mm okunduu bir gnde
50 kPa gstermektedir. Tanktaki mutlak basnc hesaplaynz.
153,3 kPa
2.5 2mx1mx1,5m boyutlarndaki bir elik blok, deniz altnda iken gerekli kaldrma ku;;etini
hesaplaynz.
199 kN
2.6 ir tank iine 4 m ykseklikte su konmustur. $uyun zerindeki basn gstergesi 40 kPa
gstermektedir. Tankn tabanna gelen basnc hesaplaynz.

2.7 ir deneyde, bir kenar 200 mm olan alminyum kpn arl llmektedir. Daha sonra
;akum odasna yerlestirilip arl tekrar llmektedir. Sayet arlklar srasyla 211,91 N ;e 212,00 N
olduuna gre alminyumun bal younluunu ;e bu deneydeki ha;ann younluunu hesaplaynz.
2,7 ; 1,15kg/m
3

2.8 ir s;nn yzeyden belli bir mesaIedeki basnc 100 kPa`dr. 8 m asadaki basn 200 kPa
atmosIerdir. $;nn bal younluunu hesaplaynz.
1,274
2.9 I ap 400 mm olan bir boruda su bulunmaktadr. orunun merkezindeki basn 2,5 kPa`dr.
orunun st ;e alt ksmndaki basnla hesaplaynz.
0,54 kPa ; 4,46 kPa
2.10 yk bir yatay borunun ap 800 mm`dir. orudaki maksimum basn asadaki
durumlarda ne olur?
a) orunun ii akan su ile tamamen doludur.
17
b) $u se;iyesi borunun stnden 50 mm asadadr.
(a) 3,92 kPa ; (b) 7,36 kPa
2.11 ir su boru hatt yukarya doru 100`de 1 eimlidir(sine). orunun belli bir noktasndaki
basn 80 kPa`dr. u noktadan 1 km yukarda ;e 1 km asadaki boru basnlarn hesaplaynz.
-18,1 kPa ; 178 kPa
2.12 Sisirilen bir balonun ap 8 m`dir. $nk haldeki balon ;e akarsularnn ktlesi 100 kg`dr.
alonun hidrojen ile doldurulduunda kaldrma kapasitesini hesaplaynz.
Ha;ann zgl hacmini 0,8 m
3
/kg olarak, hidrojeninkini 12 m
3
/kg alnacaktr.
-213 kg
2.13 er deistirmesi (deplasman) 200 kN olan bir geminin g;enli bir sekilde demir almas iin
ne kadar metre kp gerekir( 2,7)?
G;enli demir almak iin dikey ku;;etler gemi yer deistirme ku;;etinin 10`u kadar olmaldr.
1,22 m
3