STOK YNETM STOK YNETM

Do. Dr. Blent Sezen

Stok Tutma Sebepleri

Tedarikilerin arz yetmedii yada geciktii zamanda bile retime devam edebilme Mteriye yok satma durumuna dmeme yada mteriye her trden eitli seim olana sunabilme Fazla miktarda satn alma indirimlerinden yararlanma Enflasyon ve fiyat artlarndan etkilenmeme
Do. Dr. Blent Sezen 2

Stok Trleri
Hammadde stoku Yar mamuller Bitmi rn stoku Makine bakm-onarm-ileme malzemeleri

Do. Dr. Blent Sezen

Stoklarn Dezavantajlar
Yksek maliyet
Satn alma maliyeti (eer satn alnrsa) Sipari etme (yada retimse kurulum) maliyeti Elde tutma maliyeti (bina sigortas, kiras, vergiler)

Kontrol zor (zellikle fazla miktarda ise) Problemlerinin grlmesine engel

Do. Dr. Blent Sezen 4

Elde Tutma Maliyetleri

Eskime, demode olma (FIFO) Sigorta Stok personelinin maliyeti Parann zaman deeri (faiz) Kk hrszlklar Hasar, bozulma, krlma Depo ile ilgili maliyetler (soutma, steril ortam salama, vb.)
Do. Dr. Blent Sezen 5

Sipari (yada Kurulum) Maliyeti

Sipari ileme, Evrak ileri Sat/sipari personeli Tama maliyeti (navlun) Kabul muayenesi (Reddedilen siparilerde ayklama maliyeti ve ynetim gideri (8D raporu hazrlama, vb.) retim ise Kalp deitirme, ayar yapma

Do. Dr. Blent Sezen

ABC Analizi
Stoklar A, B, C olarak snflandrr. Genellikle kyaslama iin yllk deer alnr. Yllk deer = yllk talep x birim maliyet. A snf stok mallar daha nemli. nemli kalemleri daha sk kontrol et. A snf stoklara olan ihtiyac daha dikkatli tahmin et.
Do. Dr. Blent Sezen 7

Stok Saym
Belli periyotlarda stoklarn tamamnn yada belli bir ksmnn saylmas. zellikle A snf stoklar daha sk saylmal. Hrszlklar sz konusu olabilir. Saym ile doru, gvenilir stok kaytlar salanr. Stok hatalarnn bulunmasn ve nlem alnmasna olanak tanr.
Do. Dr. Blent Sezen 8

Bamsz Talep Baml Talep

Stok ynetimi konusu, sz konusu stoka olan talebin baml yada bamsz olmasna gre tamamen farkl ekilde ele alnr. Baml talep durumunda, bir rnn talebi bir baka rne olan talebe baldr. rn: tekerlek talebi araba talebine baldr. (MRP) Biz ncelikle bamsz talep durumunu ele alacaz.
Do. Dr. Blent Sezen 9

Stok Modelleri
Stok planlamasna k tutan modeller:

1) Sipari miktar modelleri:

- Ekonomik Sipari Miktar Modeli - Miktar ndirim Modeli

2) Sipari periyodu modelleri

Do. Dr. Blent Sezen 10

EKONOMK SPAR MKTARI MODEL NE KADAR SPAR EDELM?

Do. Dr. Blent Sezen

11

EKONOMK SPAR MKTARI MODEL NE ZAMAN SPAR VERELM?

Do. Dr. Blent Sezen

12

SABT SPAR PERYODU MODEL

Belli zaman aralklarnda sipari verilir. Sipari verilirken stok seviyesi belirli bir st seviyeye (S) kadar doldurulur. Sipari miktar her seferinde deiir. Srekli stok saym (kontrol) yoktur. Bu nedenle, periyotlar aras stoksuz kalma riski vardr.
Do. Dr. Blent Sezen 13

SABT SPAR PERYODU MODEL

Do. Dr. Blent Sezen

14

Just-In-Time
Tam Zamannda Stoklama

Sistemi
Do. Dr. Blent Sezen 15

Doru rn (satlan) Doru zamanda stenen miktarda

Do. Dr. Blent Sezen

16

Tam Zamannda (JIT) Stoklama Yaln retimin gereidir

Yaln retim, deer katmayan faaliyetleri (israf) ortadan kaldrmay ve retim srelerini azaltmay hedefleyen retim yaklamdr. (Toyota retim Sistemi) rne deer katan ve deer katmayan faaliyetler nelerdir? rnek veriniz

Do. Dr. Blent Sezen

17

7 sraf
Gereinden fazla kaynak tketme Gereksiz beklemeler Gereksiz tama/hareket/elleleme (firma ii) Tama (ulatrma) firma d (rn, uzak tedariki) Gereksiz ilemler (proses) Gereinden fazla retim (bitmi rn veya YM stoku) Hatal / tekrarl ilemler, hurda, yeniden ileme

Do. Dr. Blent Sezen

18

JIT - Sonular Kuyrukta bekleme ve gecikmeler azalr Ak hzlandrr sraf azaltr Maliyetleri drr, kar marjn artrr Kalite anlay ile hatal ve tekrarl ilemleri azaltr Rekabet avantaj salar
Do. Dr. Blent Sezen 19

Yaln uygulamada tipik sonular:

Yar mamul stoklarda % 52 azalma Bitmi rn stokunda % 21 azalma retim sresi: 90 gn 22 gn % 76 azalma Toplam Maliyet = % 15 azalma Zamannda teslimat: % 1 % 97

Do. Dr. Blent Sezen

20

Fazla stok neden yanl?

Kaynaklar kullanr (yer, insan, zaman) Paralar, rnler kaybolabilir, karabilir (yerden alp yanl kasaya koyma) Kasa devrilip altta kalanlar ezilebilir Yer kaplayarak dier rnlerin akn engeller rn deiimlerinde yada iadelerde yeniden ilem yada hurda maliyeti Satlamayan stoklar sonradan dk fiyata satlarak kurtulmak gerek En nemlisi: problemleri grmemizi engeller
Do. Dr. Blent Sezen 21

Stoklardan tamamen kurtulmak zor

Stoklar bizi deil biz stoklar ynetmeliyiz. Stoklar tamamen ortadan kaldramasak bile, standart stok seviyelerini (min, maks.) tanmlayabilmeliyiz

Do. Dr. Blent Sezen

22

Tedarikiler
Alc ve satclar JIT ortakl iinde olmal JIT ortakl sayesinde
Gereksiz faaliyetler azalr letme ii stok seviyeleri azalr Zayf tedarikiler elimine edilir

Do. Dr. Blent Sezen

23

JIT Ortaklnda Tedarikiler

Az sayda tedariki letmeye yakn blgelerde bulunma Srekli ayn tedarikilerle i yapma Tedarikilerin de kendi tedarikileri ile JIT ortakl iine girmeleri tevik edilmeli Tedarikilerin kendi aralarnda fiyat rekabetine girmeleri salanmal
Do. Dr. Blent Sezen 24

JIT Ortakl (Devam)

Kk miktarlarda daha sk nakliye (Milkrun) Uzun vadeli kontrat Evrak ii minimum Tam olarak istenen miktarda teslimat Tedarikilerin kalite standartlarna uymalarna yardmc olmak Her iki tarafn kalite alanlar srekli temas halinde olmal Kalite eitimlerine tedarikiler davet edilmeli
Do. Dr. Blent Sezen 25

Tedarikinin Endieleri
ok farkl eitlerde rn talebi Kalite gvencesi Kk parti bykl Fiziksel uzaklk
Do. Dr. Blent Sezen 26

Yerleim Dzeni
JIT yaklam insan ve stoklarn hareketini minimize eder. Bu hareketler israftr. Buna gre JIT unlar gerektirir:
Kolayca deitirilebilir yerleim dzeni Ksa mesafeler Stoklar iin minimum alan
Do. Dr. Blent Sezen 27

Stoksuz Envanter Baxter rnei...

Hastanelere malzeme satan Baxter firmas kendi bilgisayar sistemini hastanelere balad. Hastaneler bir sipari vereceklerinde tek yaptklar Baxter terminaline balanmak. Baxter kataloundan istedikleri rn seiyorlar. Sistem gerekli tm sevkyat, faturalama, ve envanter bilgilerini otomatik olarak retiyor. Hatta talebin tahmini teslimat zamann veriyor. ABDdeki 80den fazla datm merkezi ile Baxter firmas sipari verildiinde gnlk teslimat gerekletirebilmekte.
Do. Dr. Blent Sezen 28

Stoksuz Envanter JIT

Baxtern teslimat grevlileri artk malzeme kolilerini hastanedeki bir depoya deil, direkt olarak hastane koridorlarna ya da odalara teslim etmektedirler. Bu ekilde bir stoksuz envanter oluturulmu ve Baxter bir nevi hastane deposu gibi olmutur. JIT envanter sistemleri her ne kadar gerektike sipari vererek envanter seviyesini minimuma indirmeyi amalasa da, stoksuz envanter sistemi depolanan envanterlerden tamamen kurtulmay garantiler. Burada, envanter ile ilgili tm sorumluluk arz akn yneten datcya gemektedir.
Do. Dr. Blent Sezen 29

KANBAN
JIT uygularken, boalan stok pozisyonunu doldurmak iin zaman alc herhangi bir resmi (yazl) uyar sistemi olmakszn yeniden sipari emrini veren bir sinyal oluturmak hedeflenmitir. Japonlar bu sinyal ii iin basit bir kart kullandlar. Japonca kart = kanban olduundan bu sisteme de kanban sistemi ad verildi.

Do. Dr. Blent Sezen

30

KANBAN
Kanban (genellikle kart/kat) ilitirildii malzemeyi tanmlar ve u bilgileri ierir.
Para no ve tanm Depolama adresi Tayc kasa/kutu iindeki miktar (eer birden fazla ise) Geldii ve gidecei i istasyonu (ya da geldii tedariki)

Do. Dr. Blent Sezen

31

KANBAN: Nasl alr?

ki tr kart var:
- retim kart (kart zerinde yazl malzemeden belirtilen miktarda retim izni verir.) - ekme/tama kart (tanml malzemenin tanma iznini verir).

Do. Dr. Blent Sezen

32

KANBAN: Nasl alr?

lk bata hibir hareket yok nk tm kartlar tayclarn iinde/zerinde. Ancak kart taycdan ayrlnca faaliyete izin verilir. Bu ekilde sistemde ne kadar kart var ise o kadar stok ile snrldr.
Do. Dr. Blent Sezen 33

KANBAN
2 nolu i istasyonunun dolu kutularndan biri sonraki i istasyonunca ekilir. Malzeme dolu kutu alnrken iindeki retim kart 2 nolu istasyona braklr. Sistemin 2 kural: (1) tm malzeme hareketleri dolu kutular eklindedir, (2) Kanban kartlar malzemeye deil i istasyonuna balanmtr.
Do. Dr. Blent Sezen 34

KANBAN
Geriye braklan retim kart 2 nolu istasyona 1 yeni kutu retme izni verir. Bunun iin bir kutu hammadde kullanr. Hammadde kutusu kullanlnca iindeki tama kart serbest kalr.

Do. Dr. Blent Sezen

35

KANBAN
Bota kalan tama kart, 1 nolu istasyondan 1 kutunun ileri tanmasna izin verir. Dolu kutu 1. istasyondan 2. istasyona tanrken iindeki retim kart 1. istasyona braklr. Kural: Her taycda mutlaka tek bir kart olmaldr. (Tama kart konunca retim kart karlr.)

Do. Dr. Blent Sezen

36

KANBAN
imdi retim kartn alan 1 nolu operatr bir kutu hammadde alp retim yapar. Boalan hammadde kutusu doldurulmak zere tama kart akta kalr. nceki istasyondan hammadde ekilir.
Do. Dr. Blent Sezen 37

KANBAN
Bu sre tm zincir boyunca hatta tedariki firmalara kadar aynen uygulanr. Hibir retim programna gerek olmadan, kart gelince ne yaplmas gerektii anlalr.

Do. Dr. Blent Sezen

38

Kanban Kurallar
Ksmen dolu kutu olamaz.
Bu kural stok saymn kolaylatrr. Kutu saysn saymak yeterli.

Her taycda mutlaka tek bir kart olmaldr. Kart olmadan retim yada tama yaplamaz. Kanban i istasyonuna baldr.
Do. Dr. Blent Sezen 39

En makul kanban says?

Bu formller faydal grnse de en makul yntem nce yeterli miktarda stok ile ie balamak ve sonradan kademeli olarak kanban saysn azaltmaktr. Yeterli stok = belirsizlikleri, ar talepleri gsleyebilecek miktarda stok

Do. Dr. Blent Sezen

40

Kanban Alternatifleri
lla kart olmak zorunda deil. Kutunun kendisi kanban olabilir. Renklendirme ile kutular ve rnler ayrt edilebilir. Ayrlm saklama alannda rnein en fazla 5 adet kutu konabilir. Bo alan var ise retime izin verilir. Bilgisayar destekli Bar kod sistemleri ile kutu zerindeki okutulan barkod kanban vazifesi grebilir.
Do. Dr. Blent Sezen 41