17.yzyln zellii rasyonalist olmas. Yntem olarak,; matematik ve fizik seilmitir. Matematik, nk; karmak deil, ak seik.

Dolaysyla matematik, ideal bir bilim haline geliyor.

Yeniada ilk defa felsefe, sistemli bir hale Descartesn eserleriyle ortaya kyor. 17. yy da felsefe hep onun ardndan geliyor. Bu nedenle 17. yy felsefesinin Descartes olduu sylenir.

Descartes, yenia felsefesinin kurucusu olduu gibi, analitik felsefenin de kurucusudur. Ona gre matematik, ak seiklie ulamaldr. Aritmetiin ortaya koyduu hep ak seik, yleyse hayal gcne dayanan geometri de byle sonulara ulaabilir.

Descartesa gre doruyu bilmek, ak seiklii bilmektir. Dorudan kavranan eyler, ak seiktir. te analitik geometri bunu salayan bir yntem. Doruluun yntemi; ak seik olmak. Aritmetikde iler byle yaplyor. Descartes, bunu felsefede de yapamayz m? Diye soruyor.

Dorudan arasz kavranlacak, kendisinden salam bilgiler tretilecek, salam bir nokta bulabilir miyiz? Diye soruyor.

Herkes birbirinin tersini sylyor. Felsefede gvenilecek bir bilgi yok, hep eliki. Ben bunlarn hibirine gvenmeyeceim, yeniden balayacam.

Bu dnemde Descartes her eyden phe ediyor. rnek olan matematik ve bulgularndan bile. Bu phe, skeptik bir phe; amasz, srf phe etmek iin phe etmek deil. Metodik bir phe yani amal bir phe.

Descartes, phe ederek phe etmeyecei bir eye varmak ve tm bilgileri ondan tretmek iin phe ediyor.

kinci olarak Descartes, d dnyadan phe ediyor. D dnyaya gvenemem. nk; duyularm beni bazen hatta ou kez yanltyor. D gryorum gerek sanyorum, belki de hayatn tamam bir dtr.

Bu dnyay tanr yaratmsa ben bu dnyaya gvenebilirim diye ortaadan gelen bir dnce var. Oysa Descartes, tanrnn beni aldatmadn, sadece onun iyi niteliklere sahip olduunu nerden bileceim, nanamadma gvenemem.

lk kez Descartes, kendisinden phe edilmeyecek bir ey aryor ve bu amala phe ediyor. Tanrnn varlna kr krne inanmama Descartesle balyor.

Descartesin phe ettii eyleri zetlemek gerekirse:

1-Matematiin bilgilerinden phe ediyor.

2-D dnyann varlndan phe ediyor.

3-Tanrnn ille de iyi niteliklere sahip olacanda phe ediyor.

Tm bilgileri ondan tretecei salam bir nokta ararken Descartes, phe ettiinden phe edemeyeceini gryor. phe ederken bilincinde bir eyler olduunu fark ediyor. Ve u sonuca varyor:

phe ederken dnyoruz. Bu durumda Dnyorum o halde varm (Cogito ergo sum). yle de dense yine doru; dnmyorum o halde varm yine dorudur. nk, bu sz kendisiyle eliiktir, dilsel olarak sylenemez. Dnmyorum diyorsam yine dnyorum ve varm.

Dndn bilmesi, varolduundan emin olmasn salyor yoksa varolmasn salamyor. Bilincimde, bir bilin ierii, bir yaant duyuyorsam bundan phe edemem. Ancak bedenimin hareketinden, her trl cisimsel hareketten phe ederim. nk; duyularm beni yanltabilir. Bu nedenle geziyorum yleyse varm nermesi zaman zaman dorudur, zaman zaman da yanltr. Oysa Dnyorum yleyse varm her zaman dorudur nk; bilin ierii var.

Descartese gre, a)bir nesneyi ak olarak kavramak demek; nesnenin kendisini bize arasz olarak vermesi demektir.

b) Seik bilgi ise, nesnenin geleri birbirine karm olmayan bilgiye denir.

Descartes, Dnyorum o halde varm derken, sadece kendisini temellendiriyor. Ben dnyorum o halde varm ben diyorsam ben diye bir eyin olmas gerek.

Matematiksel Yntemin lkeleri:

1-Doruluunu apak grmeden, bilmeden hi bir eyi doru olarak kabul etmeyeceim. Bunlar bir tarafa brakp, ak-seik olan arayacam.

Grld gibi phe onun yntemi deil, sadece ynteminin ilk adm. Szkonusu olan, metodik bir phe, Yani phe; yntemi deil, yntem phesi. Ynteminden dolay phe ediyor, bu pheyle de cogitoya ulayor.

2-celeyeceim eyleri daha iyi anlayabilmek iin karma kan glkleri mmkn olduunca kk paralara ayracam.

3-Anlalmas en basit ve kolay olan eyden balayacam.

4-Dncelerimi bir sraya/ dzene koyarak basamak basmak kacam ve hibir eyi atlamadmdan emin olmak iin srekli tekrarlar yapacam.

Yntemini Gerekletirmede Etik lkeleri:

1-Yntemimi belirlerken, beni rahatsz etmemeleri iin kimseyle atmamam gerekiyor. Onlarn kurallarna uyarak alacam.

2-Bir kere karar verdimi bir daha phe etmeyeceim. Elimden geldiince davranlarmda kararl ve sebatl olacam.

3-Her zaman talihimden ok kendimi yenmeye, dnyann dzeninden ok kendimi deitirmeye ve kendimi tamamyla gcmz dahilinde olan tek eyin dncemiz olduu fikrine inandrmak.

Kendimi ar isteklerden, duygulardan arndrmalym. Bu 3 ilke kendini eitmek amacna ynelik.

Ahlak ilkesi:

Aklllca hareket etmek, erdemli olmay, tm iyi eyleri elde etmeyi de beraberinde getirir.

Ben skeptikler gibi, phe etmek iin phe etmiyorum. Ben, dayanacam salam bir nokta bulabileceime inanyorum, onlar inanmyor.

pheli bulduum her eyi reddeceim.

Ben tm z ve doas dnmek olan ve varolmas bir yere ve maddi bir eye bal olmayan bir tzm. yleki bu ben yani kendisi ne ise o olduum ruh benden tamamyla farkl bir eydir.

Dnyorum o halde varm nermesine ak-seik olduu iin inanyorum (ak-seiklii doruluun lt kabul ediyor).

Tanr kant:

Tanr en yetkin varlktr. D dnyada byle bir tanm var m? Yok, yleyse bu tanm nerden ediniyorum? Olsa olsa bu tanm tanr, benim bilincime koyar ve ben bu bilgiyi doutan getiririm.

Ontolojik tanr kant:

Tanr en yetkin varlktr. Biz tanrnn varolmadn dnrsek, tanrnn niteliinden bir ey eksik oluyor. Onun varolmadn sylemek onun niteliklerinden birinin eksik olduunu sylemi oluruz ki; bu da onun tanmyla eliir. Tanr en yetkin deildir, olur. Bu ise imkanszdr. O halde tanr vardr.

Tanrnn kendisine nitelik olarak baktndan ontolojik kant diyor.

D dnyann varln nasl bilebilirim?

Tanr varsa d dnya da vardr. Tanr en yetkin varlktr. Duyularm beni aldatsa da tanr beni aldatmaz. Neden aldatsn ki..diyor. O halde d dnyann varl gerektir.

Descartesa Gre deler ki eittir:

1-Dardan gelen ideler; bunlar duyularla elde edilmeleri nedeniyle ak-seik olmayan bulank ve phe edilebilir idelerdir. Her trl cisimsel olan eylerin kavram, dardan gelen idelerdir.

2-Doutan gelen ideler; bu ideler sonradan kazanlmayan doutan getirilen ve ak-seik olan phe edilemeyen hakiki idelerdir. Tanr idesi ve matematiin ideleri, doutan getirilen idelerdir.

Descartesa gre 3 tz vardr:

Tz; bir eyi btn niteliklerinden soyutladmzda geriye kalan eydir.

Varolmak iin kendinden baka, hibir eyin varlna ihtiya duymayan (substans), kendi bana varolan.

a)Sonsuz tz; 1. Tz, Tanr (kendi bana varolan, en yetkin)

b)Sonlu tz; 2. Tz, Ruh (Ruhsal dnya)

3. Tz, Cisim (cisimsel dnya)

Ruhsal dnyann en nemli zellii; dnme, bilin. Cisimsel dnyann ki ise yer kaplamak. Ruh; yer kaplamaz, cisimde dnmez. Cismin hareket etmesi, kaplad yeri deitirmesidir.

Descartesa gre ruhsal dnya ile cisimsel dnya tamamen birbirinden ayrdr. (Oysa insan gereklii var; bilincim istiyor ve kolumu kaldryorum)

Descartesa gre ruhsal dnya ile cisimsel dnya arasndaki kpr; benim kozalak bezim Plans Pneolis ikisinin iliki kurduu yerdir, diyor. (Bu zm deil, nk; kozalak bezi de yer kaplyor)

DESCARTESN DOA ANLAYII:

Doa anlaynda Galile ve Kopernikin evren dncelerinden etkilenmitir. O gre her eyin bir nedeni olduu dncesi, doutan bir idedir.

tici g (dnyann dnmesi) olsa olsa tanrdandr ama bir amac yoktur, yani doada erek yoktur.

FELSEFENN LKELER ADLI ESERNDEN:

Bugne kadar filozof gzyle baknca hibir ey yapmamlar. Yaptklar bo ve yararsz eyler. Ben de bu yzden yntem aryorum. Yapamaylar; yntemsizlikten, yntemleri farkl olduundan. Felsefe, bize gevezelii, cahilleri kolay kandrmay salar hale gelmi. Her ey tartmaya ak olmad gibi phelide, felsefe de bunun iinde. Felsefe salam deil ki; ilkelerini felsefeden treten bilimler salam olsun.

Ben sistemimi btnyle kendim kuracam. Kendi arayp bulduklarmzla, kafamza sokulanlar arasnda byk fark vardr. ounluk doruluu benimsemez.

Descartese gre saduyu, dnyada en eit datlm eydir. Tanr bunu herkese eit paylatrmtr. Herkes kendini akll sanr ve herkes kendinden memnundur. Saduyunun en eit datlm ey olmasna ramen herkes her konuda tersi grler ne sryor. Birinin a dediine dieri b diyor. Felsefeye baktmzda hep gevezelik ve bo laflarla dolmu.

Descartese gre tm bunlar, saduyunun eit datlmadndan deil; yntemsizlikten, hepsinin ynteminin farkl olmasndan.

Descartesin nerdii metod, matematiksel dnme metodu. Sadece bu metot kullanlrsa tm elikiler ortadan kalkar.

(Saduyu; iyi hkm vermek, doruyu yanltan ayrdetme gc.)

Descartesn zellii ve Etkileri (Rasyonalizm, yntem, tz) :

1-Cogito ergo sum; Descartesin aklcl rasyonalist felsefenin temelinde bir bilin tasarm olan cogitoyu kullanlndan kaynaklanr.

2-Maematiksel yntemi; 17.yy felsefesini etkileyen bir yntemdir.

3-Dualizm (ruh ile cisim arasndaki ikicilik); anlay kendinden sonrakilere problem olacaktr.