Nitel Aratrma Yntemleri

A.Hilal Bat
10.03.2004

Bilim ve Aratrma
Bilgi (knowledge) Bilme, renme sreci ve ileminin konusu ya da nesne ve olaylara yklemler vererek varlan yarg

Baka tanmlamalar:

bildiimiz ey

bildiimizi sandmz ey

Bilgi Elde Etme Yollar

Aratrma, Bilim Alternatifler otorite gelenekler saduyu medya aralar kiisel deneyimler

Otorite
kaynaktan alnan bilgileri doru kabul ettiinizde bilgi kayna : otorite karar vermede otoriteyi kullanmann avantajlar: abuk basit ucuz dezavantajlar: otorite ? doruluk ? yanl ynlendirme ?

Gelenekler
otoritenin zel durumu her zaman yaplan en iyi yoldur/gelenekler gelenekler mesleki glkler, kararlar iin yararl m? nyarglar ierir, zamanla geerliklerini yitirebilir

Saduyu
herkesin inand ve anlaml (mantkl) gelen bir eye inanmak karar vermede saduyudan yararlanmak gnlk yaamda yararl ama genelde elikili fikirler hatalar yanl bilgiler nyarglar ierir

Medya Aralar
toplum ve dnyadan bilgi alma olaylar ve kiileri tanma gvenmek zor

Kiisel Deneyimler
grmek inanmaktr yaadklarmz, deneyimlerimiz yanl sonular gereinden fazla genelletirme seici gzlem gzlemi erken sonlandrma hale etkisi

Bilim
dier bilgi kaynaklarnn sakncalarna zm getirmeyi hedef alm bir kaynak

bilimsel bilgi

Bilim (science)
Alanndaki olaylar betimleme, amlama ve ndeyilerde bulunma olana veren, uygulamal yordamlar gelitirmeye yardmc olarak konusunu denetim altna almay salayan bilgiler retme abas ya da bu tr bilgiler kmesi

Bilimsel Bilgi (scientific knowledge)

nesnel bir konusu bulunan ve bu konuda betimleme, amlama ve ndeyilerde bulunma olana salayan bilgi

Bilimsel Yntem (Scientific method)

bilimsel bilgi retme yolu bilimin sre yn bilim topluluunun kulland
fikirler kurallar teknikler yaklamlara

karlk gelen bir terim

(Neuman, 1997)

Aratrma ve Aamalar
aratrma (research)
bilimsel yntemi kullanarak bilimsel bilgi elde etmek bilimsel yntem uygulamas

ARATIRMA SREC
Konu Seimi

Bakalarn Bilgilendirme

Sorun zerinde Odaklama

Bulgular Yorumlama

Yntemsel Tasarm

Verileri leme ve zmleme

Verileri Toplama

ARATIRMA YOLUYLA BLG RETM DNGSEL YAPI

Bir Baka Konu Seimi

Bakalarn Bilgilendirme Bakalarn Bilgilendirme

Konu Seimi

Sorun zerinde Odaklama

Sorun zerinde Odaklama

Bulgular Yorumlama

Bulgular Yorumlama

Yntemsel Tasarm

Yntemsel Tasarm

Verileri leme ve zmleme

Verileri Toplama

Verileri leme ve zmleme

Verileri Toplama

Temel Kavramlar olgu - kavram

K A V R A M L A R O L G U L A R

Ev

olgu (fact)
gzlenebilir ya da kavranabilir ve kendine zg rnts bulunan olay genelde duyularla kavrarz
grerek, dokunarak, koklayarak, duyarak

rnek: evremizdeki her ey

 olgular doalar gereince somuttur isimleri, adresleri vardr

rnein;
zmirin Bornova ilesi Bayrakldaki gecekondular Merkez ktphaneye 2002 ylnda alnm kitaplar

kavram ( concept)
Kavramlar, ayn trdeki olgularn benzer zelliklerini toparlayan ve zetleyen ve bir soyutlama sonucu retilmi sembolik ifadelerdir
zihinde yaratlr dorudan gzlenemez soyutluk dereceleri farkl

hipotez (hypothesis)

aratrma srecinde olgular dzeyinde doruluu snanmak zere gelitirilmi olan denemelik sav

kuram ( theory)
bilimsel bilgilerden tretilen ve gereklenmeye ak ancak henz gereklenmemi bilgiler dizgesi kuramn yaps:
kavramlar kavramlar aras ilikiler faaliyet alan

aratrma metodolojisi
niceliksel aratrma (quantitative research) niteliksel aratrma (qualitative research) yntemleri

niceliksel, saysal quantitative aratrma yntemleri

gzlem ve lmeye dayal tekrarlanabilen objektif biyoloji, kimya, fizik, mhendislik gibi doa
bilimleri alanlarndaki aratrmalarda kullanlan yntemler

niteliksel (qualitative) aratrma yntemleri

insan ve grup davranlarnn niinini anlamaya ynelik aratrma yntemleri
psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eitim gibi sosyal bilim alanlarnda insan ve toplum davranlarn inceleyen aratrma yntemleri

nitel aratrma yntemlerinde sorular

nsanlar niin byle davranr? Yarglar ve davran nasl oluur? nsanlar evrelerinde olup bitenden nasl etkilenir? Kltrler niin ve nasl geliir? Sosyal gruplar arasndaki farklar nelerdir?

ne ne ne ne

kadar? miktarda? kadar sk? kadar yaygn?

nitel aratrma

niin? nasl? ne ekilde?

nicel aratrma

nitel aratrma yntemleri kiilerin yarglar deneyimleri alglar ve duygular subjektif veriler

sosyal olay doal ortamnda iliki balantlar iinde etkileyen deikenler kavram ve kuram oluumu

Nitel aratrmalarda toplanan veriler:

1 . evresel 2. Srele ilgili 3. Alglara ilikin

nitel aratrmann zellikleri

doal ortama duyarllk aratrmacnn katlm btncl yaklam alglarn ortaya konmas aratrma deseninde esneklik tmevarmc analiz

Nicel Aratrma Yntemleri

gereklik nesneldir asl olan yntem deikenler ve ilikileri llebilir aratrmac darda genelleme tahmin nedensellik aklama kuram ve hipotez ile balar deney-uygulama-kontrol standardize veri toplama aralar kullanma paralarn analizi uzlama ve norm aray verinin saysal gsterimi olay ve olgu d, yansz, nesnel

Nitel Aratrma Yntemleri gereklik oluturulur asl olan durum deiken ilikilerini lmek zor aratrmac katlmc derinlemesine tanmlama yorumlama aktrlerin bakn anlama kuram ve hipotez ile sonlanr btnlk iinde-doal aratrmacnn kendisinin veri toplama arac olmas rntleri ortaya karma okluluk ve farkllk aray verinin zenginlik ve derinliinde tanmlanmas olay-olgulara dahil,znel,empatik

Nitel aratrma desenleri:

1. Fenomenoloji (phenomenology) 2. Etnografi (ethnography) 3. Gml teori (grounded theory) 4. rnek olay (case study) saha taramas (survey) nitel + nicel

Fenomenoloji (phenomenology) phenomenology

Bir konuyu aydnlatma, dikkat ekme fenomenler; olay, durum, deneyim kavram

rnek - okul baarszlnn genlerin uyuturucu kullanmyla ilikileri

Etnografi (ethnography)
bir topluluun, bir kltr grubunun gelenekleri, inanlar, birbiriyle balantlar tanmlanr (descriptive studies)

Gml teori (grounded theory)

aratrmac veri toplarken veya yorumlarken verilerin iine gml olan kuram ortaya kartr ve aratrma boyunca yeni kavram ve kuramlara ulaabilir

rnek olay (case study) bir tek ya da birka olay derinlemesine inceleme

bir zaman dilimindeki sosyal olaylarn incelenmesi

Nitel Aratrmann Temel Aamalar

K LI I

A N

IR

IC

Kuramsal/ kavramsal yap Uygulamaya ilikin sonular

V G EN K L R L

Aratrma sorularnn gelitirilmesi

Sonularn snrlandrlmasanalitik genellemeler Bulgularn yorumlanmas

Alann/ rneklemin belirlenmesi

ARATIRMA PROBLEM

Bulgularn tanmlanmas Veri analizi

Aratrmac rolnn belirlenmesi

Veri toplama GEERLLK

Veri toplama ara/stratejilerinin belirlenmesi

rneklem

nicel

Olaslk temelli

amal

nitel

sekisiz sistematik tabaka kme

amal rnekleme yntemleri

Ar ya da aykr durum Maksimum eitlilik rneklemesi Benzeik rnekleme Tipik durum rneklemesi Kritik durum rneklemesi Kartopu / zincir rnekleme lt rnekleme Dorulayc ya da yanllayc durum rneklemesi Kolay ulalabilir durum rneklemesi

nitel aratrmalarda geerlilik

D geerlilik veri toplama aracnn benzer
gruplarda benzer sonular ortaya karmas

geerlilik llmek istenen verinin kullanlan

arala gerekten llebilirlii Aratrmac esneklii ! Aratrmacnn kendisini ve sreci eletirel gzle sorgulamas ve raporlandrmas

nitel aratrmalarda gvenilirlik

sonularn tekrarlanabilirlii D gvenilirlik sonularn benzer ortamlarda
ayn ekilde elde edilmesi

gvenilirlik ayn verilerle baka aratrclarn

ayn sonuca ulamas nitel aratrmann temel ilkeleri ile eliki!

nsan davran ve alglarndaki farkllklar d ve i gvenilirlii deitirir D gvenilirlik iin: aratrmac konumunun ak hale getirilmesi veri toplanan bireylerin sosyal ortam ve srelerin verilerin analizinde kullanlan kavramsal ereve ve varsaymlarn veri toplama ve analiz yntemlerinin tanmlanmas

i gvenilirlik iin: verilerin nce yorumsuz sunumu birden fazla aratrmac gzlemlerin grmelerle onaylanmas analizde baka aratrmac kullanm nceden oluturulmu ayrntl kavramsal ereveye bal veri analizi

eitleme (triangulation) !

nitel aratrmada veri toplama

grme gzlem dkman inceleme

grme

nceden belirlenmi, ciddi bir ama iin yaplan, soru sorma ve yantlama tarzna dayal karlkl ve etkileimli bir iletiim sreci

 Sk yaplandrlm
herkese nceden belirlenen ayn sorular

Gevek yaplandrlm
baz ak ulu sorular vardr baz konularda derinleilir

Yaplandrlmam
sorular serbest, istenilen konuda derinleilir, yantlar ynlendiricidir

Olumlu
Esneklik Yant oran Szel olmayan davran Ortam zerindeki kontrol Sorularn sras Anlk tepki Veri kaynann onaylanmas Tamlk Derinlemesine bilgi

Olumsuz
Maliyet Zaman Olas yanllk Kaytl ve yazl bilgileri kullanamama Zaman ayrma gl Gizliliin kayb Soru standardnn olmay Bireylere ulamada glk

gzlem
herhangi bir ortam ya da kurumda oluan davran ayrntl olarak tanmlamak amacyla kullanlan bir yntemdir
ayrntl kapsaml zamana yaylm resim

gzlem trleri
2 boyutu var gzlem ortam
doal yapay

aratrmacnn yapsal kararlar

Yaplandrlm yaplandrlmam

gzlem trleri
Ortamn kendisiyle ilgili yap

Ortama ilikin yap

Doal ortam (Alan almas)

Yapay ortam (Laboratuvar almas)

yaplandrlmam

Tr 1: Tamamen yaplandrlmam alan almas (aratrmacnn katld) Tr 2: Yaplandrlm alan almas (aratrmacnn darda kald)

Tr 3: Yaplandrlmam labaratuvar almas (aratrmacnn darda kald) Tr 4: Tamamen : yaplandrlm labaratuvar gzlemi (aratrmacnn darda kald)

yaplandrlm

Gzlemle veri toplama teknikleri

yazl tasvirler video kaytlar fotoraf ve malzemeler yazl kaynaklar

Gl yanlar
szel olmayan davran doal evre uzun sreli analiz

Zayf ynleri
kontroln olmamas saysallatrma gl rneklem kkl alana giri gl gizliliin ortadan kalkmas

dokman inceleme
aratrlmas hedeflenen olgu ya da olgular hakknda bilgi ieren yazl materyallerin analizini kapsar Dier dokmanlar film video fotoraf

olumlu
tepkisellik olmamas uzun sreli analiz rneklem bykl bireysellik ve zgnlk grece dk maliyet nitelik

olumsuz
seilmilik eksiklik ulalabilirlik rneklem yanll snrl szel olmayan davran standart format yokluu kodlama zorluu

kolay ulalamayacak zneler olas yanllk

veri analizi
betimleme- veriler aratrma problemine ilikin
olarak neler syler, hangi sonular ortaya koyar?

analiz kavramsal kodlama sonras temalarn

ilikileri

yorumlama- sylenen /gzlenenin anlam

analiz sreci
verilerin ilenmesi grsel hale getirilmesi sonu karma ve onaylama

Betimsel analiz erik analizi

betimsel analiz
verilerin temalara gre zetlenip yorumlanmas dorudan alntlar neden sonu ilikilerinin belirlenmesi temalarn ilikilendirilmesi ileriye ynelik tahminler

ierik analizi
ama toplanan verileri aklayabilecek kavramlara ve ilikilere ulamak Veriler kavramsallatrlr organize edilir veriyi aklayan temalar saptanr

nitel aratrmalarn kullanm

bir aratrma tr aratrma balangc sonularda ayrntya ulama teknii

Nitel ve nicel aratrma yntemleri birbirini tamamlayc yntemler olarak dnlmelidir!