Professional Documents
Culture Documents
Aklclk
Usculuk, Aklclk veya rasyonalizm olarak da adlandrlan, bilginin doruluunun duyum ve deneyimde deil dncede ve zihinde temellendirilebileceini ne sren felsefi gr.
Aklclk tmdengelimli ynteminin de nde isimlerindendir. Ayrca Aristoteles'ide aklcln kurucu isimlerinden biri olarak belirtmek gerekir.
Kantgil rasyonalizm
Ana madde: Immanuel Kant Rasyonalizm konusunda en temel eletirileri, kendisi de zgl bir rasyonalist olan Kant'tan gelir.Kant Saf Akln Eletirisi (1781) isimli eserinde bu noktadaki temel eletirisini ortaya koymu ve felsefi ilkelerini aklamtr. Hem amprizmin hem de rasyonalizmin felsefi problemleri eletirel bir ekilde deerlendirilerek Kant felsefesinde almaya alld grlr.Bu bakmdan eletirel felsefe olarak adlandrlan felsefe geleneinin kurucusu Kant'tr ve o bu yolla ampirizmin ve rasyonalizmin yetersizliklerinden kurtulmaya almtr. Kant insan bilgisinin snrlarn ve yapsn sorutururken, bir yanda akln kuramsal statsnn belirlenmesi ile ilgilenmi te yandan da her tr deneyimin kuramsal snrlarn belirlemeye almtr. Saf Akln Eletirisi'de zellikle deneyimin zorunlu doasnn incelenmesine ynelik kapsaml bir giriim vardr. A priori ve a posteriori bilginin varln kabul eden Kant, bunlar farkl bilgi trleri olarak snflandrr ve nceki felsefe geleneklerinin yetersizliklerini bu kategoriler ekseninde deerlendirir.
Aklclk
Hegelci rasyonalizm
Rasyonalizm gelenei Parmanides'ten Hegel'e uzanan bir geliim cizgisi gsterir, bu izgi zerinde birbirinden ok farkl aklclk anlaylaryla karlalr. Farkl rasyonalizm tanmlarna ramen; doruluun lcsn akl olarak ele almasn bu felsefe geleneinin ortak bir esi olarak ele alrsak, szkonusu dncenin doruk noktasnda Hegel ile karlalr. Hegelci diyalektik yntem rasyonalizmin kendi iinde kendini temellendirmesinin bir yntemi olarak ortaya kmtr. Hegel'in nl sav sz, "Gerek olan her ey ussal, ussal olan her ey gerektir" deii, tm bir rasyonalizm geleneinin en zl ifadesi olarak grlr.
Aydnlanma ve rasyonalizm
Ana madde: Aydnlanma a Aydnlamaclk ile birlikte akl ve aklclk kavramlar farkl bir anlam daha kazand. Felsef bir vurgudan te, feodal ve din messese ve uygulamalar ile sosyal ve politik uygulamalar akl nda ve akl baz alarak eletiren kiilere rasyonalist ad verilmeye baland ve bu tip eletirel yaklam da rasyonalizm olarak anlmaya baland. Burada felsefi ilkelerin ayn zamanda toplumsal dzenlemelerde yeni bir ynelimin kurucu ilkeleri haline gelmesi szkonusudur.Bu anlamda rasyonalizm akl kurucu ilke olarak benimseyen ve dinsel toplumsal rgtlenmelere kar aklc toplumsal dzenlemelerini temel alan yaklamlar ifade eder.Kant'n Aydnlanma Nedir? sorusuna verdii, "insann kendi akln kullanmasdr" eklindeki cevab, akl'n aydnlanmaclkta felsefi bir ilke olduunu gsterir.Buna gre evrensel bir dayanak noktas olan akl, toplumsal yaamn herkes icin geerli olabilecek aklc bir dzenlemesini mmkn klabilecektir.
Kaynaka
Ana kaynaklar
ngilizce Vikipedi'deki 7 Eyll 2006 tarihli Rationalism maddesi [1]
kincil kaynaklar
Bourke, Vernon J. (1962), "Rationalism", p. 263 in Runes (1962). Cassam, Quassim "3. Rationalism, Empiricism, and the A Priori" isimli makale, iinde bulunduu eser: Boghossian, Paul ve Christopher Peacocke. New Essays on the A Priori. Oxford: Oxford University Press, 2000. Hatfield, Gary "Rationalism" isimli makale, iinde bulunduu eser: Encyclopedia of Enlightenment, Ed. Alan Charles Kors. Oxford University Press, 2003. 11 Eyll 2006 <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t173.e592> Lacey, A.R. (1996), A Dictionary of Philosophy, 1st edition, Routledge and Kegan Paul, 1976. 2nd edition, 1986. 3rd edition, Routledge, London, UK, 1996. Runes, Dagobert D. (ed., 1962), Dictionary of Philosophy, Littlefield, Adams, and Company, Totowa, NJ.
Kaynaklar
[1] http:/ / en. wikipedia. org/ w/ index. php?title=Rationalism& oldid=74246840
Lisans
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/