Stratejik Planlama

www.MaximumBilgi.
com
ARATIRMA SERS No.52
Stratejik Planlama
Aratrma Serisi No.52
Stratejik Planlama
BLM I PLANLAMA KAVRAMI VE TANIMI
Genel anlam ile planlama, bir hedefe ynelmi dzenli almalardr. rgtn faaliyetlerin yn ve geliimi, amalara ulamak iin uyguland genel yaklamlar planlama ile belirtilir. Planlama nce dnmeyi ngren zihni bir almadr. yi bir planlama, yneticisinin sorun ve krizlerle uramasn engelleyerek amalara ulamay kolaylatrr. ada ynetici ilerini rastlantlara brakmaz. yi planlama ile daha bandan sorunlarn ortaya kmasn engeller veya ortaya km sorunlar yine iyi bir planlama ile ortadan kaldrr. (lgar, 1996: 42) Planlama ussal bir ynetim biiminin temelidir. Ynetici bu yntem sayesinde ne yapacan ve neler yapmak istediini nceden dnmek olanan bulur. Bu nedenle planlamay, bir alma planna nceden belirten bir analiz olarak da tanmlayabiliriz. Planl alma benimsendii zaman, isabetli karar almak iin dnme ve deiik zm yollarn inceleme olana bulunur. Yaplacak iin niin, hangi koullarda ve nasl yaplacana ve nelere gereksinimler duyulacana nceden karar verilmi olur. Planlama ileriyi nceden grmek, bir baka deyimle belirli bir hareketi, yrtme srasnda deil, nceden kararlatrmaktr. rgtlerin ynetilmesi iin, nce amalarn saptanmas, izlenen politikann gelitirilmesi ve bir yrtme plannn hazrlanmas zorunludur. (Tortop ve dierleri , 1993: 51) Planlama belirlenen amalara ulamak iin, gerekli aralarn ve yollarn kararlatrlmas, neyin nasl yaplacan nceden saptanmas olarak ifade edilebilir. Planlama, nceden belirlenmi amalar gerekletirmek iin yaplmas gereken ilerin saptanmas ve izlenecek yollarn seilmesidir. Bu zellii ile planlama, gelecee bakma ve olas seenekleri saptama srecidir. Planlama sahip olunan snrl kaynaklarn en rasyonel kullanm salamaya ynelik bir sretir. Bu srecin temelinde amal, bilinli ve sistemli bir eylem yatmaktadr. (alk, 2003: 252) Andersona (1968:10) gre planlama baz amalara ulamak iin gelecekte uygulanacak bir dizi kararlar hazrlamaktan oluan bir sretir. Yazar bu srecin ierdii temel eleri de yle sralamaktadr (Adem, 1997: 25-26): 1) Planlama gelecee ynelik bir almadr. 2) Planlama daha ok eylem zerinde duran bir uygulamadr. 3) Hedef alnan bir ama olduuna gre, planlama tartlm bir aba ister.
__________________________________________________________________
WWW.MAXIMUMBILGI.COM
Stratejik Planlama
4) Planlama birbirine bal bir dizi kararlar birlikte getirir. 5) Planlama snrl kaynaklarn eitli programlar arasnda dengeli bln, yani maliyetleri dikkate almak zorundadr. Planlama venlerin gznde koordinasyon, yerenlerin gznde kollektifizim aracdr. Baz yazarlara gre planlama aslnda bir seme ve karar eylemidir. Uygulamadan nce dnmeyi ngren zihinsel bir sretir. Planlama gelecee ilikin kararszl azaltr veya tmden ortadan kaldrr, dikkatin amalar zerinde toplanmasn salar, ekonomik iletmeye yol aar ve kontrol kolaylatrr. (Bursalolu, 1982: 137) 1.1 Planlamann lkeleri Planlama rgtn etkinlii ykseltmeyi amalamaktadr Planlama iin gereken ilkeler unlardr (Baaran, 1989: 238): 1) Amaca yneliklik: Planlamann yn kesinlikle rgtn amalar olmaldr. 2) Btnlk: Planlama, rgt btnyle ele almamaldr, rgtn hibir birimi, blm veya alt sistemi plan dnda kalmamaldr. 3) llebilirlik: Planlamada hedefler ulamay, hedeflerden sapmay, bunlar iin yaplacak almalar lecek yntemler, aralar gsterilmelidir. Plann gsterdii hedeflere ne oranda ulaldnn bilinebilmesi ynetim asndan ok nemlidir. 4) Gelitirilebilirlik: Hibir planlama sreci kusursuz olumaz. Planlama sreci plan
uygulanncaya dek srer. Eer plan yeniden uygulanacak ise sre yeniden balar. Bylece plann srekli geliime ak, esnek yapda olmas zorunludur. 5) Sreklilik: Planlama sreci hem uzun bir sreyi kapsamal hem de sreklilik gstermelidir. Planlama ynetimi srekli uradr. Planlama kesintisiz olumaldr. 6) Gvenilirlik: Planlama srecinde doru bilgiler doru yntemler kullanlmaldr. Planlamada en geerli yntem, bilimsel yntemdir. Bu yntemle toplanacak bilgiler ynetimin gvenebilecei bilgilerdir. 7) Tutumluluk: Hem planlama srecinin kendisi, hem de ortaya kacak plan az masrafl elde edilmelidir. Planlamann amac, rgtn kt kaynaklarn en etkin biimde kullanlmasn salamaktr.
__________________________________________________________________
Stratejik Planlama
8) Yalnlk: Bir plann ierii, kulland yntemleri, uygulanmas, izlenmesi, denetimi, deerlendirilmesi, uygulanan her igrence iyice anlalabilmelidir. Neyin, nasl, kim tarafndan, ne zaman, nerede, ne kadar srede yaplaca aka ortaya konmaldr. Bursalolu (1982: 137) ise planlama etkisinin ilkelerini u ekilde zetlemektedir. 1) Her plan ve sonular, rgt amalarnn gereklemesine olumlu katkda
bulunmaldr. 2) Planlama ynetim srelerinin kanlmaz bir basamadr. Plan ve kontrol birbirinden ayrlamaz, nk plansz eylem kontrol edilemez. 3) Planlama her yneticinin grevidir, bu grevi olmayan kimsenin yneticilii tartmaya aktr. 4) Planlama eylemi yneticiyi doyuran ve moralini ykselten etkenlerden birisidir. 5) Planlama giriilen yklenmelerin gereklemesini kestirebilecek kadar uzun bir zaman srecini kapsamaldr. 6) Planlar kontrol edilemeyen evre deikenlerine uydurulabilecek kadar esnek olmaldr. Bu esnekliin derecesi, yklenmenin oylumu ile dz orantldr. 7) Ynetici plan uygulamasn srekli olarak kontrol edebilmeli ve plan nceden kararl amalara gre deitirebilmelidir. 1.2 Planlamann Yararlar Planlamann yararlar unlardr (Tortop ve dierleri, 1993: 52) 1) Manta ve akla uygun bir planlama yneticinin almasn nemli lde basitletirir. almalarda birlii salar. 2) Belirtilen sreler ierisinde almalar gerekletirmek, izlemek ve egdm salamak olanan bulur. 3) gcnn, personelin malzeme, para ve yerin en etkili ve en ekonomik biimde kullanlmasn salar. Gelecekteki ihtiyalarn nceden bilinmesi zmlerin nceden bulunmasna yardmc olur. 4) Alt derecede alan memurlarn kararlara katlmas olanaklar salar. 5) Kamu hizmetlerinin kiilere ve bunlarn takdirlerine gre uygulanmasna engel olur. Erene (2001: 160) gre, planlamann yararlar unlardr:
__________________________________________________________________

haberleme ve koordinasyon salar.
Stratejik Planlama
1) Planlama komite tarznda rgtlenirse icradan sorumlu yneticiler arasnda dzenli bir
2) cradan sorumlu yneticiler planlama srecine katlrsa, hiyerariyi yukardan aaya harekete geirir ve motive eder. 3) Planlama aratrma ve yeni alternatifler retme srecidir. En iyi kararlar almaya ve uygulamaya yneltir. 4) yi planlama yetki devrini kolaylatrr. Uygulama ilerini astlara yaptrlmasn yolunu aar. 5) Planlama yolu, genel ve uluslararas evre faktrlerini deerlendirme ve kuruluun etkinliini arttrma aracdr. 6) Planlama, en uygun strateji seimi ve kaynaklarn bu strateji etrafnda optimum dalmn salar. lkere (1990: 65) gre planlamann yararlar ise yledir: 1) Ynetim srecinde rastgele hareket edilmesine olanak vermez. 2) Ynetici dnmeye, olaylarn olu biimine karmaya ve onlar kendi amalarna uygun biimde ynlendirmeye zorlar. 3) Rasyonel ve ekonomik davran zendirir ve olanakl klar. 4) Zaman tasarrufu salar. 5) Kontrol srecini kolay ilemesini salar. 6) Faaliyetlerin uyumlu gereklemesini salar. 7) lerin yrtlmesinde yeni yntem ve aralarn kullanlmasna ve kaynaklar arasnda uyumlu bir btnlemenin salanmasna olanak verir.(Elma&Demir, 2003: 280-281)
__________________________________________________________________
Stratejik Planlama
BLM II STRATEJ KAVRAMI VE TANIMI
Yunanca stratos (ordu) ve ago (gtmek) szcklerinden olan strateji, Trke Szlkte yle tanmlanmtr: (1) nceden belirlenen bir amaca ulamak iin tutulan yol. (2) Bir ulusun veya uluslar toplumunun, bar ve savata benimsenen politik, ekonomik, psikolojik ve askeri gleri bir arada kullanma bilim ve sanatdr. Strateji seilen hedeflere ulamak iin ynetimin eylem plann belirtir. rgtn nasl iletilecei ve altrlaca; giriim, yar ve ilem alanna nasl yaklalaca: rgt arzu edilen duruma getirmek iin hangi eylemlerde bulunulacan gsterir. Strateji, bir anlamda ayrntl bir yol haritas ve etkinlikleri ynetirken rgtn izlemeye alt dorultudur. (Aksu, 2002: 3) Strateji, kelime anlam itibariyle, sevk etme, yneltme, gnderme gtrme ve gtme demektir. Kelimenin eski Yunan generallerinden Strategosun bilgi ve sanatna atfen kullanld sanlmaktadr. Baz kaynaklarda ise, stratejinin Latince yol, izgi veya nehir yata anlamndaki stratum dan geldii belirtilmektedir. Kelimenin kkeni konusunda ihtilaf olmasna ramen genel bir yaklamla, her iki tanmlamann da benzer anlamlar tad sylenebilir. Bu da istikamet gstermeyle ilgilidir. (Diner, 1998: 14) Stratejik kavram yzyllarca askeri bir kavram olarak kullanlmtr. Websters New International Dictionary gre strateji, bir savata sonuca gitmek iin taraflarn askeri gcn artlara uygun, elverili olarak yerletirmesi bilim ve sanatdr. Genel anlamda strateji, bir kurumun gtt siyasete uygun olarak setii hedeflere ulamak zere ald her alandaki tedbirler ve her trl aracn kullanlmas olarak ifade edilmektedir. Her trl siyasi ve ekonomik faaliyetler toplumun refahna, talebine ve eilimlerine yneldii iin stratejinin bugnk alan psikolojik, sosyal, iktisadi, ideolojik, askeri ve idari konular da kapsamaktadr. (Gl, 2003: 66) Stratejik ynetim konusunda nemli bir yeri bulunan, Ansoff, iki deiik stratejik tanm
vermektedir. Saf strateji ve genel (karma) strateji. Ansoffa gre saf strateji; letmenin bir hareketi veya belirli hareketler dizisi dir. Genel veya karma strateji ise, iletmenin belirli bir durumda hangi tr saf stratejiyi seeceini gsteren istatistiki bir karar kuraldr. Chandler stratejiyi, letmede uzun dnemli ama ve hedefleri belirleme ve bu amalar gerekletirebilmek iin ihtiya duyulan kaynaklar tahsis ederek uygun faaliyet programlarn hazrlama olarak tanmlamaktadr. (Diner, 1998: 7) Strateji ile aslnda ifade edilmek istenen ey, belirlenmi bir ama veya hedefin baarlmas iin insan ve insan d aralarn tmnn kullanlmas ile izlenecek yol ve yntemlerdir. Gnlk dilde bile
__________________________________________________________________
Stratejik Planlama
insanlarn kendi gelecekleri ile ilgili zellikle bir sorunun zm konusunda izlenecek yol ve yntemlerle ilgili bu szc kullandklar grlmektedir. Stratejik kavramnn ieriinde uzun dnemli dnme, evreyi iyi alglama ve hedefi buna gre iyi grme yatmaktadr. Dolaysyla stratejiden sz edildiinde vizyonu ak, gelecee ynelmi, planlanm hareket yol ve yntem ile belirlenmi hedef ve amalardan sz edildii anlalmtr. (evik, 2001: 310) Strateji tutarl bir btnlk iinde olaylarn ard arda gelmesi, rgtn ana hedefleri ile politikasn birletiren plan yada modellerdir. Mintzberge gre strateji; plandr, modeldir, grtr, durumdur, planlanm bir davran biimidir.(Elma&Demir, 2003: 281) Aksuya (2002: 4) gre strateji, seilen hedeflere ulamak iin ynetimin yapt bir eylem plandr.rgtn nasl iletilecei ve altrlacan; yar ve ilev alanna nasl yaklaacan; rgt arzu edilen duruma getirmek iin hangi eylemlerde bulunacan gsterir. Strateji, rgtn misyonunu ileriye gtrme, dsal ve isel gler nda rgt iin amalar belirleme, rgtn amalarna ulamasnda zel politikalar saptama ve rgtn temel hedefleri ve amalarnn baarlabilmesi iin bunlar en uygun ekilde uygulamaya geirme srecidir. (alk, 2003: 253) 2.1 Askeri Bir Kavram Olarak Strateji Askeri anlamda strateji, dmana saldrmak iin hava, deniz ve kara glerinin btnletirilmesini salama veya lkenin snrlarn koruma gibi, dmanla savamak iin kullanlan tm yaklam yada aralarla ilgiliyken; ordu kaynakl dier bir kavram olan taktik stratejiyi yrtmenin belli bal aralaryla ilgili olabilmektedir. lke topraklar nasl savunulacaktr? Toprak, deniz veya hava saldrlar nasl uygulanacaktr? Ka tane uak, gemi veya tank bulundurulacaktr? vb. Strateji ve taktik konusu en iyi ordudan renilebilir. kinci dnya savanda General George Patton tarafndan sylenen u szlere dikkat edelim. Taktiklerimiz yetkinlikle uygulanm olsa da, yanl strateji kullanarak bir sava kazanmak olanakszdr. Taktik hatalar ise eer doru strateji uygulanrsa sava kaybetmenize neden olmaz. Sz ordudan almken, bir strateji dehas olan Mustafa Kemal ATATRKden bahsetmeden gemek olmaz. Atatrk, tm dnyaya doru bir strateji ile, daha az g kullanm ve en uygunsuz koullarda bile daha byk gler yenilerek hedefe ulalabileceini; bunlar baarmak iin sahip olunan glerin yetebileceini gstermitir. (Aksu, 2002: 3) Yunan dilinde strategia komutanlk anlamna gelmektedir. Yukarda da belirtildii gibi, General Strategosun adndan hareketle kelime tremitir. Bu sebeple de strateji kavram, yzyllar boyunca askeri bir kavram olarak kullanlmtr. Buna gre strateji, sava sanat ve bir savata sonuca gitmek iin yaplacak askeri harekatn planlanmas ve uygulanmas bilimidir. Gerekte, M.. 500lerde Sun Tzu tarafndan ortaya konulan sava sanat, bugnk askeri ve iletmecilik anlamndaki stratejiyi olduka iyi aklar. Sava sanat, devlet asndan hayati nem tar. Sava sanat, bir lm kalm meselesidir, gvenlik ierisinde yaamak ya da yok olmak, sava sanatnn ne lde bilindiine ve uygulandna baldr... nce dmann, sonra da kendini tart ki, yenilgi yz grmeyesin. (Diner, 1998:14)
__________________________________________________________________
Stratejik Planlama
20.yzyln balarnda askeri bir kavram olarak literatrmze giren strateji kelimesi, dmann ne yapabileceini veya ne yapamayacan belirleyerek, buna gre genel bir plan yapmak, kendi glerini yerletirerek gerektiinde harekete geirmek demektir. Kelime 1970li yllardan itibaren sosyal bilimlerde kullanlmaya balanmtr. (Diner, 1998: 15) 2.2 Stratejinin Benzer Kavramlarla likisi Strateji, baz kavramlarla sk sk kartrlmaktadr. Bu kavramlardan bazlar ynetim literatrnde kullanlan politika, taktik, program, yntem ve plandr. 2.2.1 Strateji ve Politika: Strateji ve politika ynetim alannda birbiriyle ok kartrlan iki kavramdr. Politika yol gsterme ve belirlenmi amalara ulamak iin izlenen yol veya genel plandr. Bu bakmdan uygulamalarla ilgili ilkeler dizisini ve kurallar toplamn meydana getirir. Strateji ilerde meydana gelebilecek btn durumlarn nceden tahmin edilemedii ksmi belirsizlik koullarna alnan karar trdr. Halbuki politika yeter lde tanmlanm ve gerekli bilgilerle donatlm belirlilik ortamnda alnan ve devaml kararlardan olumaktadr. Strateji bir iletmenin amalarnn ve politik ynelmelerinin toplamn oluturur. Politika ise saptanm amalara ulamak yollar olarak belirlenir. u halde strateji politikay da ieren daha genel bir kavram oluturmaktadr. Strateji, politikann zerinde daha ziyade tasarlama ve ileriyi ngrme veya sezme ile ilgili bir kavramdr. Politika ve strateji arasnda en nemli fark olarak; politikalarn karar vermede bir dnme rehberi olduu, stratejinin ise bu rehber dorultusunda amalarn oluturulmas ve kaynak kullanm kararlarnn verilmesini salad sylenebilir. 2.2.2 Strateji ve Taktik: Taktik, usul ve teknik bakmdan stratejiden ayrntldr. Strateji amalara ulamak iin eldeki glerin ve kaynaklarn datm plandr. Taktik ise, bu yerletirilen glerin harekete geirilmesi yani uygulanmas ile ilgilidir. Taktik daha zel ve daha ksa fikirlerden ve uygulama sanatndan oluur. Her stratejiyi uygulamaya koyacak mutlaka bir takm taktikler gerekir. Bu yzden taktik, stratejiyi gerekletiren bir ara, onun vazgeilmez devamdr. 2.2.3 Strateji ve Program: Program, sreli belirlemek, ayrntl faaliyetlerin uygulanacaklar yer ve zamanlar ve bunlarn kimler tarafndan nasl yaplacana saptamaktr. Program tam belirlilik hallerini ve ok ksmi riskleri iermektedir. Bir olayn en ince ayrntlarn yer, zaman, ahs ve usul gstererek belirlemektedir. Ksa sreyle ilgilidir. Strateji iletmede meydana gelebilecek btn olay ve hareketlerin uzun sre iinde ngrlmesini ve bunlarn iletmenin amalar ynnde deerlendirilmesini ve seilmesini gerektirir. Programlar daha alt kademelerde ve uygulamalarla ilgilidir. Programlarn baka bir zellii bir defa kullanlan planlardan oluudur. Bu ynyle de politikalardan ve stratejilerden ayrlrlar. 2.2.4 Strateji ve Yntem: Yntem kullanl zellii asndan politikaya benzer, politika ve strateji geni bir alan yada temel bir sorunu ele almasna karlk, yntem olarak politikann ve stratejinin uygulan ekli ile ilgilidir. Bu bakmdan strateji ve politika kapsam bakmndan yntemden daha genitir.
__________________________________________________________________

ilemi ilgilendirmeleridir. nemli hususlardan
Stratejik Planlama
de yntemin zellikle stratejiye nazaran
Yntem ile programn birbirlerine benzer ynleri, uygulamaya daha yakn olmalar ve bir ii veya bir biri standartlatrlma zelliinin olmasdr. 2.2.5 Strateji ve Plan: Strateji uzun sreli seimler ve amalarla ilgilidir. Plan ise amalara ulamak iin aralar ve yollarn kararlatrlmas ve kabaca neyin nasl yaplacan saptanmasdr. Plan kavram genel olarak strateji, politika, yntem ve program olarak izah edilen btn kavramlar kapsamaktadr. nk plan iletmenin evresiyle veya evresel gelimesiyle sk skya ilgilidir. Bu yn onu stratejiye yaklatrr. Planda da stratejide olduu gibi bir risk ve belirsizlik derecesi mevcut bulunmaktadr. (Gl, 2003: 68-69) Benzer kavramlar aras ilikiler ekil 1de gsterilmitir.
__________________________________________________________________

YNTEMLER
Stratejik Planlama
GEM YILLARLA LGL TECRBELER
EVRESEL DEME VE GELMELER
STRATEJ E
yazl m
STRATEJK PLANLAMA
POLTKALAR
E
yazl m
-ORGANZASYONEL -KTAPLAR -YNETMELKLER -TAMMLER -SRKLER
TAKTK
yazl m
TAKTK PLANLAMA BLM PLANLARI
PROGRAM
yazl m
RETM VE SATINALMA VE SATI LE LGL PROGRAMLAMALAR
SONULARIN SAPTANMASI VE KONTROL
2.3. letme in Stratejinin nemi Stratejiye sahip olmayan bir iletme amalarn aka ve kesinlikle saptayamaz, ama saptamak iin gerekli hesaplamalar yapamaz ve bylece yeni giriimlerine nc olacak kurallardan yoksun kalr. Stratejinin bulunmad iletmelerde kaynaklar etkin ve verimli kullanlmazlar. nk mali ve beeri gleri veya kaynaklar ekonomik biimde kullanacak derinlie bir stratejik analiz yaplmamaktadr. kincisi uygun bir rn-pazar politikas yerine mteri oaltma alan geni tutulacaktr. Belirlenmeyen bir strateji, amalar saptayarak faaliyetlerini ona gre dzenleyip yararl grnen anslar arayacak yerde, onlar farkna varmadan geitirecektir. ncs, nceden hibir hazrlk ve plan yapmadan kararlarn
__________________________________________________________________
10
Stratejik Planlama
gnlk bilgiler zerine kurmulardr. Bu nedenle, piyasann en nemsiz dalgalanmalarndan ve tehlikelerinden de byk lde etkilenirler. (Eren, 1997: 18) 2.4. Stratejiye Sahip Olmann Yararlar yi bir stratejiye sahip olan iletme, aratrma ve gelitirme faaliyetlerini nceden planlamaya mecbur olduundan deimeler karsnda hazrlanmak ihtiyacn duymayan btnlemi ve ahenk iinde alan bir firmadr. yi bir stratejiye sahip olmann en byk yarar karar almann tehlikelerini minimuma indirmesinde grlebilir. Byk iletmelerde bal kurulular arasndaki ibirlii kolayca salanamadndan, eitlilik ve farkllatrma (rn ve pazar bakmndan) sadece bir tek retim kayna ynnden .yaplmadndan zellikle holding irketlerde strateji tayini portfy teknikleri yoluyla yatrm kollar bakmndan yaplr. Her holdingin uzun sreler iin bir takm amalar kesin olarak hesap edip saptamas gerekir. Bu tr irketler geni bir esnek seim yolunu tutarak arzu edilmeyen bal kurulular elden karma yolunu tutarlar. (Eren, 1997: 20) 2.5. Strateji Yokluunun Dourduu Olumsuz Sonular Ciddi bir stratejiye sahip olamamann iletmeye getirdii olumsuz sonular u ekilde aklayabiliriz. (Eren, 1997: 19) 1) Stratejinin yokluu iletmenin yapsndan evresine kadar her yerde kendisini hissettirir. Byle iletmeler nasl aratrma ve analiz yapacaklarn bilemediklerinden pasif olarak kalrlar ve mcadeleleri de etkisiz olur. 2) Stratejiden yoksun iletmelerin yneticileri gereki olmak yerine kiisel dncelerine ve ar tutkularna uygulama eilimine girerler. Baz ekingen kiilie sahip olan yneticiler de zarar ve risklere ar deer bierek, o ii kafi derecede denemeden veya ele almadan brakrlarken gzpek kiilie sahip yneticiler de maliyet ve risklerin nceden iyi bir hesabn yapmadan risklere dncesizce atlarak iletmelerini tehlikeye sokarlar. 3) Seyrek frsatlarn ve gelecekte ele geirilecek iyi anslarn deerini lme kriterlerinden yoksun olunacandan ya zamansz yatrm yapma eilimine giderler, veyahut ta ksa sreli program ve btelerin etki ve basklar nedeniyle yatrmdan vazgeerek bu frsatlar bouna harcarlar. 4) Devresel (periyodik) deerlemelerin yokluu nedeniyle iletme rn hayat erisinin geliimini takip etmeksizin ya mrn tamamlam rnlerin retimine devam eder, yada en verimli devresinde olan baz rnlerin retimine kaynaklarn yatrma bilgisinden ve gvenliinden yoksun kalrlar.
__________________________________________________________________
11
Stratejik Planlama
5) letme ileride meydana gelecek baz deiiklikleri bilemedii veya gremediinden, bu deiikliklere nceden hazrlanm olamaz. 6) Holdingler ve yatrm irketleri de stratejik portfy analizleri yapmadklar takdirde amalarn gerekletirecek cazip yatrm alanlar ve endstrileri bulamazlar ve kaynaklarn verimsiz alanlara kanalize ederler.
__________________________________________________________________
12
Stratejik Planlama
BLM III STRATEJK PLANLAMA
3.1. Stratejik Planlama ve Tanm Kalknma plan hazrlamakla kalknma salanamayaca gibi, strateji belirlemekle baarl olunacann da garantisi yoktur. Bu bir gerekliliktir. Nasl planlamaya ihtiya varsa, planlamada strateji gelitirmek bir gerekliliktir. Bu, ynetimin baars asndan son derece nemlidir. rgt etkileyen btn i ve d deikenlerin stratejik planlanma srecinde yer almas gerekir. Stratejik planda srekli deiik ve gelimelere ayak uydurup, gerekli dzeltmeler yaplmak zorundadr. st dzey planlar stratejiye ynelik olurken, alt dzey planlar bu stratejileri gerekletirecek taktiklerle urar. Kademelere gre planlama trleri aadaki ekilde gsterildii gibidir. (Elma&Demir, 2003: 286) ekil 2-Kademelere gre planlama tipleri (Elma&Demir, 2003: 287)
Kademeler st ynetim
Planlama Tipleri Amalar, politikalar, uzun dnemli planlar, programlar, tamamlayc amalar, politikalar,. Projeler, ksa dnemli amalar, almaya tamamlayc politikalara ilikin planlar.
Orta kademe Ynetim ilk kademe ynetim
Stratejik planlama, sistemli bir biimde gelecee ilikin en geni bilgiyle risk alc kararlar verme, bu kararlar uygulamak iin gereksinim duyulan abalar sistemli olarak rgtleme ve rgtl, sistemli bir dnt yoluyla, bu kararlarn beklentiler karsndaki sonularn lmeye ynelik srekli bir sretir. Wick ve Lawsona gre, zor zamanlarda elde edilebilen ve risk gerektiren i frsatlar zerinde odaklanmak iin kullanlabilecek bir tekniktir. Yeni rn ve hizmetler gelitirmek yada varolan rn ve hizmetler iin pazar salamak ve pazar korumak amacyla anlamla stratejiler oluturmada da zel i sahipleri ve yneticilere yardmc olabilir. (Aksu, 2002: 28)
__________________________________________________________________
13
Stratejik Planlama
Goodstein ve dierleri stratejik planlamay, bir kurumun paydalarnn geleceklerini hayal etme ve bu gelecei baarmak iin gereken ilem ve uygulamalar eletiren bir sre olarak tanmlamaktadrlar. Bu ynyle stratejik planlama hemen her rgtte, tepe ynetim veya idareciler tarafndan belirlenen ve paylalan ileriye dnk varlmas planlanan genel amalar ierir. Stratejik planlama, bir rgtn yelerinin, rgtn geleceini tahmin ettikleri ve o tahmine ulamak iin gerekli ilemleri tasarladklar bir sretir. Bu sre, rgtn stratejik amalarn ve buna ilikin eylem planlarn incelemeyi kapsar. rgtn en alt birimlerinden en st ynetime kadar tm alanlar ilgilendiren bu kapsaml sre, rgtn geliimini salamak amacyla, sorunlulua, mteri ihtiyalarna ve uzun dnemli dnmeye odaklanmay gerektirir. (alk, 2003: 253) Stratejik planlar dier planlardan ayran en nemli zelliklerden birisi, bu planlarn ayrntdan ziyade hedeflere ve gelecee ynelik olduu, zellikle Neyin Yaplaca konusuna odakland vurgulanarak, bunun nasl, nerede, ne zaman, ne ile ve kim tarafndan yaplaca zerine ayrntl bir biimde durmad grlmektedir. Stratejik planlarn bir baka ayrc zellii olarak, bu planlarn kapsadklar srenin daha uzun olmas ve ierikleri rgtsel faaliyetlerin ayrntl olmaktan ziyade, rgtn stratejisi ile ilikili olduklarna iaret edilmektedir. (Ayka, 1999: 74) Stratejik planlar, genel amalara erimek iin rgtsel faaliyet alanlarn ve pazarlarn belirlemek ve rgtsel kaynaklar bu faaliyet sahalarna tahsis etme abalaryla ilgilidir. Stratejik planlar iletmenin st kademeli yneticileri tarafndan uzun faaliyet dnemleri iin hazrlanr. Dier planlar ise stratejik planlarn ayrntlarn ve onu gerekletirmeye yardm etmek amacyla hazrlanr. (Eren, 2001: 161) Stratejik planlama mevcut durumdan veya yakn gelecekten daha ok, rgtn daha uzun bir gelecekteki geliim ynn etkileyecek olan temel sorunlarla ilgilidir. rgtn kontrol dndaki unsurlarn etkisiyle meydana gelebilecek gelimelerin rgt olumsuz ynde etkilememesi iin gerekli nlemlerin alnmasn ngrr. Siyasi ve teknolojik gelimeler, i ve d evre koullar, insan gc potansiyelinde meydana gelebilecek deimeler, rgtsel ve toplumsal deime ihtiyac gibi, rgtn geleceini dorudan etkileyebilecek nitelikte olan unsurlarn, rgtn amalarna ulamasn olumsuz ynde etkileme, rgtn bu gelime ve deimelere ayak uyduramamak, zamannda gerekli nlemleri alamamasndan kaynaklanabilecek olumsuzluklar giderebilmek iin, stratejik planlardan yararlanma yoluna gidilmektedir. Bu adan bakldnda, stratejik planlarn en belirgin zelliklerinden birisinin, bu planlama srecinin subjektif bir nitelik tamasdr. nk bu planlarn, bilimsel ve somut varsaymlara dayanmasndan ziyade, gelecee ynelik tahmin, sezgi ve deneyimlere dayal olarak yaplmalar, bu planlarn Sui Generis (kendine zg) bir zellii olarak belirtilebilir. Stratejik planlamann bir baka zellii olarak da ; gelecein, rgt yneticilerinin istedii ve ngrd bir biimde ina edilebilmesi ve evreye uyumunun salanabilmesi iin, rgtsel deiimin ynlendirilmesinin, en etkili bir arac olmasdr. Stratejik planlamann baarl sonu vermesi iin, rgtn st ynetimince benimsenmesi,
__________________________________________________________________
14
Stratejik Planlama
rgt kltr ile uyumlu olmas ve uygulanabilir bir ierikte olmas ne srlrken; stratejik planlamay baarsz klan unsurlarn banda, plann rakamlara boulmu olmas ve plann ortak kademe yneticiler ve danmanlarn benimsedii bir plan olmasnn yer ald ne srlmektedir. (Ayka, 1999: 76-77) 3.2. Stratejik Planlamann Temel zellikleri rgtsel etkililiinin salanmasnda nemli bir yeri olan stratejik planlama srecinin temel zellikleri yle sralanabilir: (alk, 2003: 254) 1) Stratejik planlama, u anda alnacak kararlarn gelecei ile ilgilenir. Gelecekte arzu edilen durumu ve ona ulamann yollarn tasarlar. 2) Stratejik planlama, devamllk gsteren bir sretir. 3) Bir davran ve hayat tarzn ifade eden plan felsefesidir. 4) Ksa ve orta vadeli bte ve faaliyet planlarn birbirine balar. 3.3. Stratejik Planlama le Dier Planlar Arasndaki Farklar Stratejik planlama dier plan trlerinden bir ok ynyle ayrlmaktadr. Erene (2000: 46) gre stratejik planlamay dier planlama trlerinden ayran 4 temel zellik unlardr (alk, 2003: 254): 1) Zaman sresi veya ufku: Stratejik planlama, uzun sreli bir planlama tr olmas dolaysyla dier plan trlerinden ayrlr. 2) Verilerin yaps: Stratejik planlar, amalarna ve ilevlerine gre farkl verilerden oluur. 3) Verilerin says ve miktar: Stratejik planlama, faaliyette bulunduu evrenin sosyal, ekonomik ve politik btn verilerini ierdiinden, dier planlama trlerine oranla daha fazla sayda veri ile ilgilenir. 4) Organizasyon seviyesi: Stratejik planlama, daha ok sonulara ynelmi durumdadr. Bu nedenle, uzun sreli amalar ve ileride meydana gelebilecek sonular kapsar. Birbirine ok yakn gzkmekle birlikte birbirinden farkl olan iki tr planlama vardr. Bunlar; Stratejik planlama ve Taktiksel planlamadr. Bu iki planlama arasndaki farklar aadaki ekilde gsterildii gibidir. (Elma&Demir, 2003: 287)
__________________________________________________________________
15
Stratejik Planlama
ekil 3- Stratejik Planlama ile Taktiksel Planlama arasndaki farklar (Elma&Demir, 2003: 287)
FARKLILIK ALANI
STRATEJK PLANLAMA
TAKTKSEL PLANLAMA
Katlan Bireyler
Temel olarak st dzeyce gelitirilir.
Daha alt dzey ynetimce gerekletirilir.
Planlamaya temel olacak gerekler.
Gereklerin bir araya getirilmesi gtr.
Gerekler grece olarak daha kolay toplanr.
Plandaki Ayrntlar
Geneldir, ok az ayrntya deinir.
Temelde ayrntlara arlk verir.
Plann kapsad sre
Uzun dnemlidir.
Ksa dnemlidir.
Geleneksel planlama yaklam, genellikle d evreyi incelemeyen mevcut ama ve hedeflerin belirlenmesinde dayanak noktas olarak i evreyi temel alan bir planlama yaklamdr. Stratejik planlama, etkin ve uygulanabilir bir stratejinin gelitirilmesine ilikin faaliyetler ve kararlar dizinidir. Strateji, sonular elde etmek iin kullanlan ara; stratejik planlama ise, sonular ile aralar arasnda lojistik ilikiyi ve balanty kuran faaliyettir. (Elma&Demir, 2003: 288) 3.4. Stratejik Planlamann Yararlar Aksu (2002: 34) Stratejik planlamann drt temel yararndan bahsetmektedir. (alk, 2003: 254) 1) Stratejik dnce ve eylemi gelitirmesidir. Bylece, rgtn dsal ve isel evresi ve eitli yelerin karlar, rgtn gelecekteki ynnn aa karlmas, rgtsel renmeye yksek dzeyde ilgi ve eylem iin rgtsel nceliklerin oluturulmas konusunda sistemli bilgi toplamaya gtrr. 2) Gelimi karar verme salanr. Stratejik planlama, rgtn karlat nemli sorunlar ve meydan okumalara ilgi zerinde younlar ve kilit karar vericilere bunlara ilikin ne yapmalar gerektiini renmeleri iin yardm eder. 3) Stratejik planlama abas ierisindeki rgtler, temel rgtsel sorunlar aa karma ve ele almaya yreklendirilir; sel ve dsal sistem ve basklara aklc yantlar vererek hzl deien durumlarla etkili biimde baa kmaya alrlar. 4) rgtteki insanlar stratejik planlamadan dorudan yararlanabilir.
__________________________________________________________________

255)
16
Stratejik Planlama
Nartgn (2000: 288-289) stratejik planlamann yararlarn u ekilde aklamaktadr. (alk, 2003:
1) Ynetimi nceden sistemli bir ekilde dnmeye zorlar. 2) Kurum iin gsterilen abalarn daha iyi koordine edilmesini salar. 3) Denetim iin baar standartlarnn gelitirilmesi sonucunu yaratr. 4) Kurumun temel hedeflerini ve politikalarn daha kesin biimde saptamaya yneltir. 5) Beklenmedik gelimelere kar daha hazrlkl olunmasn salar. 6) Kaynaklarn en etkin biimde kullanlmasna yardmc olur. Bircan (1995,1993) stratejik planlamann yararlarn aadaki gibi belirtmitir. (Elma&Demir, 2003: 289) 1) Firma, kurum ve kuruluta igc maliyeti tasarrufu salar. 2) stihdam edilenlerin i doyumu salamalar gerekletirir. 3) Ynetimi gelitirir. 4) Kurumun performansn etkiler. 5) Etkili personel yetitirmeyi ve amalara uygun kullanmay kolaylatrr. 6) Stratejik planlama ile bugn yaplanlarla, yarn, gelecek yl, hatta gelecek 10 ylda meydana geleceklere yn verilebilir. 7) Bugnn eilimleri gelecei yordamada yardmc olur. 8) Bugnnn kararlar gelecekte bizim iin en iyisi olacak amalar gerekletirmemize yardmc olabilir. Dier yandan, Tan (1990: 5) stratejik planlamann yararlarn farkl bir yaklamla aadaki gibi ortaya koymutur. (Elma&Demir, 2003: 289) 1) Stratejik planlama ile karar verme srecinde kavramsal yap gelitirilebilir. 2) Stratejik planlama bir sistem yaklamdr. Yneticilerin bir araya gelerek tasarladklar plan etkisiz ya da zararl yanlar iyiletirilebilir yada tamamen ortadan kaldrlabilir. 3) Stratejik planlama rgtlere bir anlam kazandrr.
__________________________________________________________________
17
Stratejik Planlama
4) Stratejik planlama rgtlerin grevlerini dzenlemek yada szerek adaptasyon yapmak iin dnmeyi ve tartarak sorunlara zm bulmay salar. 5) Stratejik planlama rgtn isel ve dsal imajn gelitirebilir. 3.5. Stratejik Planlama Sreci Stratejik planlama sreci , plan sistemi, planlama sreci, karar alt sistemi, ynetsel bilgi sistemi, kolaylatrc rgtsel yap ve planlama alt sistemi olmak zere alt temel eden olumaktadr.Aada ki ekilde, bu srecin eleri ve aralarndaki ilikiler gsterilmitir.(alk, 2003: 255) ekil 4- Stratejik Planlama Sisteminin eleri (alk, 2003: 255)
Plan sistemi
Planlama sreci rgtsel alt sistem Planlama ynetim sistemi Bilgisel alt sistem
Karar alt sistemi
Stratejik planlama sreci ekil-5de gsterildii gibi kurum grevi ile balar, alnan grevlerin deerleri, politikas, hedefler ve amalar ile ciddi baar faktrleri hedefleri baarmada uygulanabilir. Bunlar kendi aralarnda da ilikilidir. Bu iliki rgtn evresindeki deiikliklere cevap verecek ekilde dzenlenmeli ve gncelletirilmelidir. (Elma&Demir, 2003: 290)
__________________________________________________________________
18
Stratejik Planlama
ekil 5-Stratejik Planlama Sreci (Elma&Demir, 2003: 290)
GREV
EVRE .Teknoloji .Yenilikler .Kaynaklar .Performans
DEERLER POLTKALAR HEDEFLER ELETRSEL BAARI FAKTRLER
DI EVRE .Ekonomi .Rekabet .Siyasal .Sosyal
ANALZ .Dayanaklar .Zayflklar (Eksilikleri)
STRATEJK KONULARIN TANIMLANMASI
DI ANALZ .Frsatlar .Tehlikeleri
ALTERNATF STRATEJLERN LSTELENMES VE DEERLENDRLMES
STRATEJLERN SELMES
STRATEJLERN YERNE GETRLMES
STRATEJLERN KONTROL EDLMES
Stratejik planlama sreci genellikle sekiz aamada ele alnmaktadr. Goodstein ve dierleri (1993: 8), stratejik planlama srecinin basamaklarn aadaki gibi formle etmektedirler. (alk, 2003: 255256) Plan iin plan: Stratejik planlamada en nemli noktalardan biri, st ynetimden destek alnmasdr.st ynetimden destek vermedii srece plann baarl olmas imkanszdr.Bu nedenle
__________________________________________________________________
19
Stratejik Planlama
planlamann ilk aamasnda, planlamaya ilikin bir plann yaplmas gerekmektedir.lk basaman amac, kapsaml stratejik planlama abas ve nemli planlama basamaklar hakknda i ve d paydalar arasndaki anlamay salamaktr. Deerlerin incelenmesi: Bu srete yaplmas gereken, ilgili taraflarn (tm paydalarn) deerlerin neler olduunun analizi ve planlama srecinin bu deerlerle ortak paydalarda buluturulmasdr.Bu deerlerin tm alanlar tarafndan bilinmesi , amalar dorultusunda eylemlerin daha iyi koordine edilmesine salayabilir. Misyon formlasyonu: Bu aamada kurumun vizyon ve misyonunun belirlenmesi gerekir.Bu misyon ve vizyonun igrenler tarafndan paylalmas, rgtn amalarna daha kolay ulamasn salayabilir. Stratejik iletme modeli: Stratejik iletme modelinde, misyon erevesinde rgtn stratejik amalar ve uygulamaya ynelik stratejik hedefleri belirlenir.BU aamada, kurumun stratejik profili ve stratejik hedeflerinin oluturulmas gerekir. Performans deerlendirme ve fark analizi: Bu aamada yaplmas gereken, kaynaklarn analiz edilmesi, gl ve zayf ynlerinin ortaya konmasdr. Entegre ilevsel planlar: Bu aamada, stratejik amalarnn nasl eylem planlarna dntrlecei zerinde younlalr. Baka bir ifade ile, rgtn eylem planlarnn performans gstergeleri ile ilikilendirilmesi gerekir. Durumsal planlar: Bu aamada yaplmas gereken, deien koullar gz nne alnarak planlamann etkili olmamas durumunda devreye sokulacak alternatif planlarn gelitirilmesidir. Uygulama: Son aamada ise, deiimin gerekletirilmesi iin gerekli plan etkinliklerin program, belli tarih ve sreler belirtilerek hazrlanr.Deiim iin gerekli etkinliklerin batan sona ne zaman gerekletirilecei, ak bir ekilde belirtilir.Uygulama plannda misyon, amalar, temel stratejiler, program ak ve sorumluluklar gibi her trl unsur yer alr.Uygulama plannda gerekli maliyet de yer almaldr. 3.6. Eitimde Stratejik Planlama Deiim denilen olgu, bata ekonomik byme olmak zere toplumsal, siyasal, ynetimsel gelimeyi iermektedir.Bu gelimeyi salamak iin gelimekte olan insan ve madde kaynaklarnn hedefler dorultusunda optimal kullanmn artrmak planlamay zorunlu bir ihtiya haline getirmektedir.Bu zorunluluk sonucu, planlama konusundaki almalar giderek artmaya ve nem kazanmaya balamtr.Ancak klasik planlamann bu deime ve gelimeleri karlamada istenilen dzeye ulaamamas, yeni bir planlama anlaynn gelimesine olan ihtiyac ortaya karmtr.1984
__________________________________________________________________
20
Stratejik Planlama
ylnda Morrison ve arkadalar tarafndan hazrlanan Stratejik Planlama Sreci ve Gelecek Aratrmas adl raporla ilk kez stratejik planlama gndeme gelmitir.(Elma&Demir, 2003: 291) Eitim alanlar iin planlarn kapsamn gsteren ekil-6 , King ve Cleland tarafndan 1978 ylnda gelitirilmitir.Altplanlarn karlkl ilikisi ve okul sistemi iin plan elerinin incelenebilecei ekilden, zellikle eitim yneticilerinin yararlanabilecekleri dnlmektedir. (Aksu, 2002: 37) ekil 6- Planlarn Kapsam (Aksu, 2002: 38) Stratejik Planlar
zgrev Plan (5 yl ve tesi) 1. Hedefler 2. Geni anlamda roller ve zgrevler 3. Bugnn rgtsel durumundan gelecekte arzulanan duruma gelmek iin gereken stratejinin ifade edilmesi 4. rgtsel planlama iin lnler 5. Niteliksel, niceliksel veri temelleri 6. evresel saytl ve yordamlar
Gelitirme Planlar (1 5 yllk) 1.Yeni program ve hizmetler iin strateji 2. Yeni evre ve hizmetler iin gerekli olan rgtsel koullar 3. Eski program ve hizmetlerden kurtulma 4. Gelecek plana rehberlik 5. levsel plana rehberlik 6. Tek tek okul planlar ve amalar
levsel Planlar (1 2 yllk) 1. retim Plan 2. retimsel destek 3. renci hizmetleri 4. hizmetleri 5. retim 6. Toplum hizmetleri (Var olan okul sisteminin etkililii)
Program ve Proje Planlar (ksa, orta, uzun dnemli )

1. 2. 3. Belirli bir amaca sahip olan temel yap blou planlar Tanmlanabilir maliyet, zaman, baarm parametreleri Blgesel / ile / mahalle / okul dzeyinde ilevsel ballk
__________________________________________________________________
21
Stratejik Planlama
Kaufman, Herman ve Wattersa gre (1996) eitim srecinde, gemite yaplmakta olanlarn biraz daha iyisini yapma uras verilmektedir.Oysa kendisi ile birlikte evresi de deien eitim sisteminde, gemii yanstmak deil, yarna odaklanmak gerekmektedir.Eitimciler daha iyiye ulama abas iinde, programlar, okul gnleri ve yllarn uzatlmas, retmenlerin snavla seimi gibi konular zerinde tartmalar yapmakta, neriler gelitirmektedir. Ancak eitim sistemleri hala, ocuklar ve genleri gelecee hazrlama istenilen baary gsterememektedir.Bu balamda stratejik planlama, ngrl bir yaklamla istenilen ama sonular tanmlama ve baarmada iten katlmlar konusunda igrenleri zendirerek, iyi bir gelecein yatrmn aratrma gizil gcn tamaktadr. Bylece stratejik planlama, daha iyi bir dnyay tanmlama ve yaratma dorultusunda sistemli etkinlik ve eylemlere yardmc olur.Kaufman ve dierlerine gre (1996:8), stratejik planlama, eitimde uygulanan dier planlama yaklamlarna yeni boyutlar eklemektedir.Stratejik planlama yaklamnda toplumsal rn yada rnler zerinde younlalr; ideal bir ngrye (vizyon) gre, en geni ereveden okul dzeyine dek planlama etkinlikleri gerekletirilir.Bu balamda gelecee ilikin ngr yarnn ocuklar iin istenilen dnyann niteliini tanmlar ve eitim sistemi yoluyla sonuca ulalabilecek ksmn seer. (Tural, 2002: 318) Gnmzde eitim planlamas anlay deimektedir.Bu deiim, ihtiyalarn deimesi ile paralellik gstermektedir.Eitime duyulan talep ve arzn nitel ve nicel boyutu deitike, merkezi yada merkezi olmayan ulusal planlamann rol de deimektedir.nk geleneksel eitim sisteminde belirleyici rol olan planlamann hem anlam hem de kapsam deimitir.Bununla birlikte stratejiler de deimitir.Deien stratejilerle birlikte eitim planlamas artk yalnzca tmdengelim yntemine dayal teorik ve analitik temelli modellere dayanmamaktadr. (Elma&Demir, 2003: 291) Eitimde planlama yaplrken eitimin drt zelliinin gz nnde bulundurulmas gereklidir. (Adem, 1997: 26-27) 1) Eitim, insann bilgi edinme istei nedeniyle bir tketim maldr. Ayn zamanda, bireye uzmanlk, beceri, kiilik kazandrma, ada, teknik ve toplu yaama zorunluluu nedeniyle de retim etmenidir. 2) Eitim insann kendi kendine hakim olma yeteneini gelitirmekte, grn geniletmekte, bireye yeni olanaklar amakta, hatta i piyasasnda istihdam olana yaratmaktadr. 3) Eitim bir maliyet fiyat vardr. Bu nedenle lkenin ekonomik, toplumsal evrimine gre, deien eitim verimlilii nemlidir. Bireylerin yetenek ve bilgilerinden tam olarak yararlanamayan bir toplumda eitim verimlilii dk olabilir. 4) Eitim kendi bana bir btn olarak kltrn kopmaz bir parasdr. Bu nedenle verimin rakamlarla llmesi son derece g, hatta bazen de olanakszdr.
__________________________________________________________________
22
Stratejik Planlama
lkemizin bu hzl deiim srecinde ayakta kalabilmesi iin, eitimde kkl bir yeniden yaplanma hareketine balamas gerekmektedir.bunun iin de eitimin vizyon, misyon ve temel deerlerinin, ksaca stratejik planlamasnn vakit geirilmeden yaplmas gerekmektedir. Okullar toplumda oluan kltrel, siyasal,ekonomik ve ynetsel deiikliklerden ok abuk etkilenirler.Toplumsal yaamdaki deimeler, teknolojik deimeler eitim sisteminin deimesini zorunlu klmaktadr.Dier yandan okullar bulunduu evrenin, toplumun deimesine katkda da bulunurlar.Eitim rgtlerinin bu deiimlere cevap verebilmesi stratejik planlama ile olanakldr. (alk, 2003: 259) Ulusal planlamann bir eksiklii de kurumun evresinde gelien olaylar ve eilimleri tam olarak deerlendirememesidir.Bu tr planlamay kullanmak kurumlarn gelime ve ilerleme yarnda geri kalmasna yol aabilmekte iken, ulusal planlamann yerini alan stratejik planlama, tm kurum ve kurulularda tam olarak anlalamamakta ya da uygulanamamaktadr. Bunun nedeni planlama yaplrken, stratejik planlamann bir gerei olan en alt birimlere kadar inilmemesi ve geleneksel planlama anlay ile hareket edilerek kat zerinde planlama yaplmaya allmas olarak gsterilmektedir.Bu amala kullanlmas istenen stratejik planlama, eitim retim sisteminin rnleriyle, onun kullanclar ve reticiler arasndaki uurumu kltecek gibi grnmektedir. (Elma&Demir, 2003: 291) Okullarn stratejik planlama dorultusunda dikkat etmeleri gereken nokta, bulunduklar mevcut konum ile varmak istedikleri nokta arasndaki farktr.Ayrca, varlmak istenen noktaya ne ekilde, hangi yol ve aralarla varlaca da stratejik planlamada nemli yer tutmaktadr.Bu nedenle, okullarn baarsnda etkili bir stratejik planlama sreci gerekmektedir. (alk, 2003: 267) Stratejik planlama, eitimin her aamasnda ve lke dzeyinde olabildii gibi il baznda ya da okul baznda da uygulanabilir.Bu durumda planlama dzeyde gerekleebilir.Bu planlama dzeyleri ierisinde uygulanmas dnlen eitim sisteminin uygulamada baarl olabilmesi iin, planlamann yerel ya da kurum boyutunda dnlmesi daha doru olur.nk tmevarm yntemi altnda dnecek olursak kk sorunlarn zlmesi byklere gre ou zaman daha kolay olur. Ancak merkeziyeti bir eitim sistemimizin olduunu da dnrsek uzun dnemli planlama ile ksa dnemli planlamay bir ahenk ierisinde birletirmenin daha uygun olduu ortaya kar.Ancak ilk ve orta retimin merkeziyeti ynetimle idare edilmesi stratejik planlamann uygulanmasn gletirmektedir.nk stratejik planlamann znde esneklik ve deiebilirlik yatmaktadr.Karar verme yetkisi snrl olan bu kurumlarn bu planlamay kullanmas zor grnmektedir. (Elma&Demir, 2003: 291-292)
__________________________________________________________________
23
Stratejik Planlama
ekil 7- Planlama Dzeyleri (Elma&Demir, 2003: 292)
Planlama Tr
Sorumluluk
Sonu
Cevap verilen sorular
Stratejik Planlama (Nereye gidiyoruz?)
Geni ve tm gruplarn katk -sy la ynetenler
Stratejik planlama komisyonunun ortaya konmas hedef ler, kararlar Eitim program personel
Doru yne gidiyor muyuz?
Merkezi personel Program planlama (nasl ulaacaz?) retmen ve personelin katksyla okul mdrleri Toplum , ebe- veyn ve renci- lerin katksyla Program Uygulama planlar (Ulamak iin ne yapmalyz?) retmenlerin danman personelde olabilmesi
gelitirme plan.Bte Donanm
Misyonumuza ulamak iin doru eyi yapyor muyuz? (Geerlik)
Ders planlar planlar
leri doru yapyor muyuz?
Stratejik planlama srecinin uygulanmas , rgtte deerlerin incelenmesini, ilevsel ve durumsal planlarn yaplmasn ve etkili bir iletiim ann oluturulmasn gerekli klmaktadr. Stratejik planlama konusunda etkili iletiimin, st ynetimin desteinin ve eitimle ilgili tm taraflarn planlama sreci hakknda bilgilendirilmi olmalar gerekmektedir.Ayrca, stratejik planlama iin gerekli alt yapnn oluturulmas, okul evresinin bilinlendirilmesi, baarl almalarn desteklenmesi ve taraflarn gnll katlmlarnn cesaretlendirilmesi gerekmektedir. (alk, 2003: 267) 3.7. Yksekretimde Stratejik Planlama Demokratik toplumlarda, yksekretim planlamasnn ilk amac, eitim hizmeti sunulurken, herkese frsat ve olanak eitlii salamaktr. kinci ama, lkenin gereksinme duyaca insan gcn esas alarak eitim-retimi buna gre ynlendirmek ve gerekletirmektir. Yksek retimde stratejik planlama niversitenin almalarnn ilerliinin az yada hi mdahale gerektirmedii sayltsyla balar. Bu nedenle, dikkat az sayda problemler ve frsat alanlar zerinde odaklaabilir. Bu yaklam, planlama evresine zor tahmin ve kontrol edilebildiini, planlamann ekip almas gerektirdiini, mevcut kaynaklarn snrl olduunu ve bu kaynaklarn en yksek etkililiini salayacak ekilde bir araya getirilmesi gerektiini varsayar. Bu yaklam, karar vermede geleneksel niversite
__________________________________________________________________
24
Stratejik Planlama
komitesini kullananlara benzer. Burada hem kiisel hem de ilenmi bilgi kullanlr. yle ki bu tip planlama, retim yeleri ve dier personelin kapsaml deneyim ve teknik bilgilerini ie koulmasyla yksek renim kurumunu idari ileyi moduna kolayca sokar. Stratejik planlama kararlarn alnd ve uyguland prosedre zel bir dikkat gstererek planlama sresiyle rn arasndaki dengeyi salar. Stratejik planlama youn yatay ve dikey iletiim ve paylama dayal ak bir hiyerarik rgt yapsn varsayar. letmecilik becerileri zerinde durulur. Stratejik planlama niversite yelerinin genellikle normal ynetim kurulu karar organyla yaratcl, esneklii ve paylamcl vurgular. yi bir stratejik planlamada nerilen ama ve aralar, sorun ve uygulamalarla balantlanrken gelecekteki risk azaltlr. Gnmzde niversite, toplumun en etkin aratrma ve kltrel iletiim merkezi haline gelmitir. stn nitelikli insan gc yetitirme, bilgi retme ve yayma yannda topluma hizmet niversitelerin temel grevleri arasndadr. niversitelerde planlama yaplrken sorun olan baz faktrlerin gz nnde bulundurulmas nemlidir. Bu faktrler: 1) renci Ak: Eitim iin yksek oranda talep vardr. Bu sistemdeki yneticiler sadece kurtarma ve lojistik problemlerle ilgilenmekte, eitim sisteminin kalitesi ve etkinlii zerinde hi durmamaktadrlar. Bu da renci akn azaltmak yerine arttrmaktadr. 2) Kaynak Azl: renci ak srekli artmasna ramen eitime aktarlan kaynaklardaki art yeterli olmamaktadr. Bu yetersizlik taleplere cevap verilmesini engellemektedir. 3) Ykselen Fiyatlar : renci bana den gerek harcamalarn amansz bir ekilde artmasndan dolay kaynaklar da hzla azalmtr. Bunlarn sonucunda eitim gerilemeye balamtr. 4) Eitim ktlarnn Uyumsuzluu : Bu koullar altnda eitim-retim sonucunda elde edilen ktlar zamana ve koullara uygun olmaz. Eitim sisteminin ktlar kanlmaz bir ekilde salksz, deien ihtiyalara cevap veremez durumdadr. 5) Hareketsizlik ve Etkisizlik : Eitim sistemine verilen tepkiler allm i yntemi eklinde yrtlmekle birlikte artk bu yntem ilerliini yitirmitir. Eskiden iyi ileyen yntemler artk ihtiyaca cevap veremez hale gelmitir. Bu eski yntemler iinde ynetim sistemi, dersler, mfredat, retim yntemleri, snflar ve retmen yetitirme modelleri geliyor. Bu allm i gibi grlen metod gerekte allmtan daha kt i konumunda ve kaliteyi drc bir nitelik tamaktadr. niversitelerdeki yneticiler, grevlerini baaryla yerine getirebilmek iin belirsizlikleri mmkn olduunca en aza indirgeyerek, gelecekteki eilimleri ve olaylar en iyi biimde tahmin etmek durumundadrlar. Bundan dolay gelecein alternatifli tahminlerine yapmak zorunluluu ortaya kmaktadr. Bu yaklam benimseyen yneticiler, kurum ve evre arasnda sk bir etkileimin varln
__________________________________________________________________
25
Stratejik Planlama
kabul ederek, evreden gelecek olumsuzluklar ve evrenin kurum iin oluturaca olumlu frsatlar deerlendirir. Bu aamada rgtn zayf ve kuvvetli yanlarn gz nnde bulundururlar. Gelecekle ilgili tahminler ne kadar salkl olursa olsun, beklenmeyen olaylar ve gelimeler ortaya kabilmektedir. Yneticiler bu tr ihtimalleri de gz nne alarak, planlamay, yeni duruma uyum salayabilecek deiiklikleri yapmaya elverili yapda yapmak durumundadrlar. niversitelerde planlama almalar sonucunda mevcut durum saptanabilmekte ve hedeflere ne kadar ulald anlalabilmektedir. Planlama almalarnn en nemli arac, niversitelerde kaynaklarn etkin kullanlmasn salamak ya da bu konuda katkda bulunmaktr. Planlama konusunda yaplan her trl faaliyetin getirecei maliyet, salanacak yarardan her zaman daha kk kald iin planlama almalarna gereken nem verilmeli ve yeterli kaynak ayrlmaldr. (Elma&Demir, 2003: 293-296)
__________________________________________________________________
26
Stratejik Planlama
BLM IV STRATEJK YNETM
4.1. Ynetim Kavram ve Tanm Ynetim evrensel bir kavramdr. nceden ne yapacann kestirilmesi olduka zor olan insanla urar. nsann toplumsal yaama gerei olan dier kiilerle ilikilerini, onlar eitli etmenler altndaki davranlarn inceler. Bu anlamda hepimiz birer ynetici saylrz. Ustalmz, zamanmz ve faaliyetimizi planlayp, rgtler, onlar ynlendirir ve kontrol ederiz. Bylece kendimizi ynetiriz. Anababa ilerini, ev faaliyetlerini ve ocuklarn ynetirler. renciler okulda eitli konu ve derslerde baarl olmak iin zamann kullanmay ynetmek ve denetlemek zorundadr. Daha st dzeyde ele alnrsa ba hekim hastaneyi, mstear bakanln, ziraat iftliini, dekan fakltesini ynetmek zorundadr. Bu eitli uralar farkl alanlara aitmi gibi grnse de hepsinin ortak yn, farkl amalara ynelik rgtsel abann ynetilmesidir. (Gl, 2003: 63) rgtler evrelerine uyum salayabilmek, yeniliklerden yararlanabilmek, beklenmedik olaylardan az etkilenmek veya bu tr olaylara kar hazrlkl olabilmek, ksaca amalarna tam ulaabilmek iin gelitirilen yeni ynetim yaklamlarn uygulama gerei ile kar karya kalmtr. Bu yeni yaklamlar uygulama ii ynetimin grevidir. Ynetim bir rgtte, nceden belirlenmi amalar gerekletirecek ileri yapmak iin bir araya getirilen rgtleri egdmleyerek eyleme geirme srecidir. (Elma&Demir, 2003: 301) Ynetim en knden (aile, iletme gibi), en byne (devlet, uluslararas rgtler gibi) kadar tm rgtlerde geerli ve gerekli bir ilevdir. Ynetim, rgtlerin amalarna etkin ve verimli ulaabilmeleri asndan zorunlu bir ilevdir. Dier bir deyile ynetim, rgtler iin hayati bir neme sahiptir. Bir toplumun rgtlerindeki ynetim anlay ve uygulamalaryla, o toplumun kalknmlk dzeyi arasnda dorusal bir iliki olduunu sylemek mmkndr. Ynetim kalitesi tm toplumu etkiler. Ynetim ksaca rgtsel kaynaklarn, rgtsel amalar baarmak iin kullanlmasdr. rgtlerin deiime uyum salayabilmeleri iin 1900l yllardan beri uygulanan yaklamlar belirterek, stratejik planlama ve ynetim yaklamnn yerini belirlemek gerekir. nk stratejik ynetim yaklamna gelinmeden ok sayda yaklam ortaya atlm ve uygulanmtr. Bu yaklamlar unlardr (Elma&Demir, 2003: 301) : 1) Eski Yaklamlar : Bilimsel letme, Ynetim Sreleri, Brokratik rgt.
__________________________________________________________________

Takas, rgtte Uyum.
27
Stratejik Planlama
2) Yeni Yaklamlar : nsan likileri, birlii, Rasyonel Karar, Sosyal Sistem, Hizmetlerin
3) Daha Yeni Yaklamlar : Enformasyon Teorisi, Sibernetik, Operasyonel Aratrma, Genel Sistem Teorisi, Ak Sistem Teorisi. Eski yaklamlar geleneksel, yeni yaklamlar davransal, daha yeni yaklamlar ise modern yaklamlar olarak niteleyebiliriz. Bu yaklamlarn teorik temelleri ekil-8de grld gibidir. (Ayka, 1999: 82) ekil 8- Ynetim Yaklamlarnn Teorik Temelleri (Ayka, 1999: 82)
KLASK YAKLAIM
MODERN YAKLAIM
1.rgt teknik ve ekonomik bir yap zellii tar.
1.rgt ayn zamanda, -Bir retim aracdr, -Sosyal bir yaps vardr, -Politik bir sistemdir.
2.rgtn evresi ayn zamanda rekabetin pazardr.
yer
2.evreyi meydana getiren btn aktrler, rgtle sk bir iliki ierisinde ve birbiri ile karlkl etkileim ierisinde olan aktrlerdir. rgt toplum ierisinde yer alr.
ald bir pazardr. Bunun sonucu olarak rgt bir
3.rgtn stratejisi pazarda yer alan aktrlerle mcadele etmektir.
3.rgtn stratejisi, rgt yneticileri tarafndan belirlenen strateji olup, bu strateji dier aktrlerle mcadele veya ibirlii eklinde olabilir.
4.rgt stratejisi, rgtn lehine olan alanlara hangi rgt kaynaklarnn tahsis edileceini belirler.
4.rgt stratejisi, rgtn evresi ile uyumlu olmas iin ekonomik, teknik, politik ve sosyal koullarn en iyi performansa ulama amacyla belirler.
5.Strateji zerinde durulmann asl nedeni, pazarda daha iyi bir pay almaktr. Stratejik analizler bu amaca olurlar. ulamak iin rgtn faaliyetlerini hzlandracana veya yavalatacana yardmc
5.Strateji zerinde durulmasnn nedeni, i ve d evre aktrleri arasnda geni bir kabul alan elde etmek ve rgtn konumunu daha iyi duruma getirmektir. Stratejik analizler, rgtn gelecekte daha iyi bir duruma gelebilmesi iin fren veya motor
__________________________________________________________________
28
Stratejik Planlama
rol oynayacak aktrleri belirlemektir.
6.evrenin yararl ve sakncal ynleri, rgtn gl ve zayf ynleri bilimsel olarak belirlenir. Buradaki stratejik aklclk teknik ve ekonomik aklclktr.
6.Analizler faktrlerin ve aktrlerin zelliklerini dikkate alan ift ynl bilimsel analizlerdir. Buradaki stratejik aklclk karma bir aklclk olup, teknikekonomik olduu kadar sosyo-politik aklclktr.
4.2. Stratejik Ynetim Kavram ve Tanm Stratejik ynetim kavram, 1980 ylndan bu yana ynetim literatrne girmitir. Stratejik ynetimin baz yazarlar tarafndan deiik tanmlar yaplmtr. Balcya gre (1995:171), stratejik ynetim, rgtn bir btn olarak desen yada toplam stratejisinin onun hali hazr ve gelecekteki evresel isteklerine gre gelitirilmesi ve uygulanmas olarak tanmlanmtr. Dinere gre (1997: 17), stratejik ynetim, etkili stratejiler gelitirmeye, uygulamaya ve sonularn deerlendirerek kontrol etmeye ynelik kararlar ve faaliyetler btndr. Eren (1990: 16) ise stratejik ynetimi, stratejilerin planlanmas iin gerekli aratrma, inceleme, deerlendirme ve seim abalarn, planlanan bu stratejilerin uygulanabilmesi iin rgt ii her trl yapsal ve motivasyonel nlemlerin alnarak yrrle konulmasn, daha sonra da stratejilerin uygulanmadan nce amalara uygunluu asndan bir defa daha kontrol edilmesini kapsayan ve iletmenin st dzey kadrolarnn faaliyetlerini ilgilendiren sreler toplam olarak tanmlamaktadr. (Elma&Demir, 2003: 303) Stratejik ynetim, rgtsel zgrevin (misyon) yerine getirildii bir ortamda, rgtn kaynaklarnn ynetilmesine ilikin bir karar srecidir. Stratejik ynetimle ilgili kiiler, ncelikle ynetim kurul, rgtn planclar ile kdemli ve st dzeyde olan yneticilerdir. Stratejik ynetim, aslnda rgtn baar sorumluluunu tayan kiilerin iidir. Stratejik ynetim, rgt evresinin meydan okumalarna uyarlayabilmek iin, srekli ve yinelenen abalar anlatan bir kavramdr. evre, en azndan ylda bir, stratejik planlama srecini gerektiren deiimi olmad bir durumdadr. Stratejik ynetim, rgtn gelecei yetkinletirecek eylemlerde bulunma yeteneini gelitirmek amacyla tasarlanr. Stratejik ynetim, stratejiler ile ilemleri birbirine balar. Ynetim kararlar, stratejik plann bir sonucu olarak ve plana gre verilir. Bu kararlar stratejik palan ve elerinin, igrenin gnlk ilemlerini etkileme derecesine kout bir etki yaratr. Blm daima, planlama ve uygulamada e zamanl bir sre iinde olmaldr. Stratejik ynetim sonulara odaklanr. Stratejik yneticiler, bu yapabilmek iin deien i ve d evreye tepki gsterirler. (Aksu, 2002: 7) Stratejik ynetimde gelecei karlamak yerine onu ngrlen ekilde biimlendirmek, kendi geleceine sahip olmak btn organizasyonun hedefi olur. Gnmzde her tr ve byklkteki firmalarn baarl olabilmeleri, stratejik olarak ynetilebilmelerine baldr. (alk, 2003: 71)
__________________________________________________________________

4.3. Stratejik Ynetim Sreleri ve Aamalar
29
Stratejik Planlama
Stratejik ynetim sreci ekil-9da grld gibi stratejiyi formle etme, uygulama ve deerlendirme aamalar birleik, blnm ve ilevsel dzey olmak zere dzeyde ele alnmaktadr. (Elma&Demir, 2003: 303) ekil 9-Stratejik ynetimin sreleri (Elma&Demir, 2003: 304)
BRLEK DZEY
Stratejiyi formle etme
Stratejiyi uygulama
Stratejiyi deerlendirme
BLNM DZEY
Stratejiyi uygulama
LEVSEL DZEY
Stratejiyi uygulama
Eren stratejik ynetimi aamada ele almtr. (Eren, 1990: 16) 1) Stratejik Planlama 2) Politika oluturma ve uygun yap aratrma abalar, 3) Karlatrma ve kontrol
__________________________________________________________________
30
Stratejik Planlama
ekil 10- Stratejik ynetim sreleri (Eren, 1990: 16)
rgt Amalarnn Belirlenmesi
evresel Analizler
rgt Deerlemesi Zayf ve Gl Ynlerin Analizi
Stratejik Alternatiflerin Dikkate Alnmas ve Deerlemesi
Stratejinin Kontrol
Strateji Seimi
rgtsel Yapnn Kurulmas
Politikalarn Belirlenmesi
4.4. Stratejik Ynetimin zellikleri Stratejik ynetim, genel anlamda ynetim kavramnn btn zelliklerini tamas gereken bir ynetim yaklamdr. Bu adan bakldnda stratejik ynetimde de geleneksel ynetimin fonksiyonlar olarak bilinen; planlama, rgtleme, yneltme, koordinasyon ve denetim fonksiyonlarnn gereinin tam ve eksiksiz olarak yerine getirilmesi sz konusudur. Stratejik ynetim proje ynetimi, fonksiyonel ynetim ve modern ynetim teknikleri olarak bilinen dier yaklamlardan farkl bir zellik tamaktadr. Bu farkllklarn neler olduunun anlalabilmesi iin stratejik ynetiminin zelliklerinin belirtilmesi gerekir. Bu zellikler unlardr (Ayka, 1999: 82-85) 1) st dzey ynetimin bir fonksiyonudur. 2) Gelecekle ilgilidir. 3) rgt bir sistem olarak grr.
__________________________________________________________________

rehberlik eder.
31
Stratejik Planlama
4) rgtsel amalarla toplumsal karlar bir btn olarak ele alr, alt kademe yneticilerine
Dinere (1998: 36-38) gre, stratejik ynetimin her eyden nce, genel ynetimin sahip olduu zellikleri de kapsad belirtilmelidir. Ancak bu zelliklerden farkl olarak stratejik ynetimin kendi has bir takm zelliklerinden de bahsetmek mmkndr. Fonksiyonel ynetim ve proje veya program ynetiminden farkl olarak, stratejik ynetimi ayrt etmeye yarayan zellikler unlardr. 1) Stratejik ynetim her eyden nce, tepe ynetiminin bir fonksiyonudur. 2) Gelecek ynelimlidir ve iletmenin uzun vadedeki amalar ile ilgilidir. 3) letmeyi bir sistem olarak grr. 4) letmeleri ak sistem olarak tanmlar. 5) letmenin amalaryla toplumun menfaatlerini bir btnlk ierisinde ele alr. 6) Alt kademe yneticilerine rehberlik eder. 7) letmenin kaynaklarnn et etkili bir ekilde datmyla ilgilidir. 8) Karar vermede kulland bilgilerin kaynak ve verileri farkldr. Fonksiyonel ynetim ile stratejik ynetim arasndaki farklar ekil 11de gsterildii gibidir. (Diner, 1998: 37) ekil 11-Stratejik Ynetim ve Fonksiyonel Ynetim (Diner, 1998: 37)
FONKSYONEL YNETM
STRATEJK YNETM
Odak Noktas
Amalara
bal ve
hedeflerin gnlk
Uzun dnemli yaama ve gelime problemleri ve yeni ama ve stratejiler
gerekletirilmesi problemlerin zm
Amalar
Gemi
tecrbelere
dayal
bir
Gelecee ynelik karllk ve byme
dnceyle uygun bir karllk
Snrlamalar
Mevcut kaynaklar ve evre
Muhtemel kaynaklar ve evre
Sonular
Etkililik, verimlilik ve denge
Byme, gelime, sreklilik
__________________________________________________________________

Bilgi Kayna mevcut artlar.
32
Stratejik Planlama
letme, blmler ve gelecekteki frsat tahminleri.
letme birimine ait ilem ve kaytlar,
Veri yaps
ok fazla sayda olmayan blm verileri
ok sayda deiik ve ok kaynakl
rgt yaps
Brokratik, durgun
Yeniliki ve esnek
Liderlik
Geleneksel, grev ynelimli
Deimelerden etkilenir, ak
Problem
Acil, ksa dnemli, somut, aa yukar benzer nitelikte.
Tehir edilebilir, uzun dnemli, soyut, birbirinden farkl,
Problem zme
Tepe niteliinde ve gemi tecrbelere dayanarak
Katlmc, yeni zm yollar arayarak.
Zaman, Risk
Ksa vadeli, dk risk
Uzun vadeli, yksek risk
Stratejik ynetim, stratejik dnmenin yaama geirildii sistematik bir yaklamdr. Bu yaklam belli aamalar ieren bir sretir. Bu aamalar unlardr. (Gl, 2003: 77-78) ekil 12-Stratejik ynetim sreci (Gl, 2003: 77)
Strateji retme
Strateji Uygulama
Stratejik renme
__________________________________________________________________

4.4.1. Strateji retme a) Vizyon oluturma b) Misyon oluturma c) Uzak evre analizi d) Yakn evre analizi e) Swot analizi
33
Stratejik Planlama
f) Strateji gelitirme projelerinin retilmesi g) Strateji alternatiflerinin belirlenmesi h) Strateji alternatiflerinin karlatrlmas i) Strateji seimi
4.4.2. Strateji Uygulama a) Belgeleme b) Donanm hazrlama c) Eitim, yetitirme d) Tantm 4.4.3. Stratejik renme e) Strateji izleme f) Strateji deerlendirme g) Stratejik neden analizi h) Strateji gelitirme projeleri retme i) j) Strateji gelitirme projeleri uygulama Stratejik iyilemeyi kurumsallatrma
Hatipolu ise stratejik ynetim sreci aamalarn aadaki gibi belirlemitir. (Gl, 2003: 78)
__________________________________________________________________

1) evrenin analizi 2) Amalarn belirlenmesi 3) Stratejik seeneklerin analizi
34
Stratejik Planlama
4) Stratejik seenekler arasnda seim yaplmas 5) Stratejilerin uygulanmas 6) Kontrol ve deerlendirme 4.5. Stratejik Ynetimin Temel eleri Stratejik ynetimin temel eleri; tepe yneticileri, rgtn misyonu ve amalar d evre faktrleri ve kaynaklar olarak belirlenmitir. (Gl, 2003: 75-76) 4.5.1. Tepe Yneticileri : Stratejik ynetimin en temel esi tepe yneticileridir. yi bir ynetici her eyden nce kendini ynetebilen biri olmak zorundadr. Verimlilik ve zamanla problemlerini zm ve toplam kalite anlayn kendi hayatna uygulayabilmi biri olmas gereklidir. Tepe yneticisi, bilgi toplama, analiz etme ve karar verme rol nedeniyle, iyi bir stratejist, mimar ve koordinatr olarak, sezgisel ve katc ynyle kresel bir ynetici olmaldr. 4.5.2. rgtn Misyonu ve Amalar : Bir organizasyon misyonu, kendisini dier ayn tip irketlerden ayran eilimidir. letmenin veya iin kendisini tanmlayabilmek iin Ne tr bir iletmeyiz?, letme ne olmak istiyor? ve Niin bu ii yapyoruz? sorularna cevap vermek gerekmektedir. 4.5.3. D evre Faktrleri: D evre faktrlerindeki deime ve gelimeler stratejik ynetimin karar ve uygulamalarnda en belirgin elerden bir tanesidir. Frsatlar ve tehditlerin deikenlii ynetimin karar vermesinde daima baz tekil ederler. 4.5.4. Kaynaklar : rgt sahip olduu kaynaklar rn-pazar bileimlerinde rasyonel olarak kullanmaldr. Diner (1998: 40) bu elere ek olarak mamul-pazar stratejisi esini de eklemitir. Bu e ile ilgili olarak u hususlar gz nne alnmaldr: 1. gerekir. 2. Mamul-pazar ile ilgili gelime vektrnn, yani faaliyet sahas belirlendikten sonra Amalara uygun mamul-pazar alannn bulunmas veya faaliyet sahasnn seilmesi
ynelecei istikametin tespit edilmesi gerekir.
__________________________________________________________________

3. 4.
35
Stratejik Planlama
letme mamulle ilgili olarak rekabet stnl kazanmaya almaldr. Faaliyetler arasnda sinerji gz nne alnmaldr.
4.6. Yneticilerin Stratejik Ynetim Sorumluluu Stratejik ynetim teknikleri, zgn olarak karmak byk rgtler iin getirilmise de, her byklkteki rgte uygulanabilecek niteliktedir. Bugnn yar basksna yant vermeye yardm eden karlkl ilikili bir sre olarak, rgt etkili biimde ynetmek iin yeni yollar salar. Aslnda stratejik ynetim, yneticilerin aadaki temel ilere sahip olduklar bir ynetim biimidir. (Aksu, 2002: 9-10) 1) rgt iin oluturulan amalar gerekletirmek ve rgtsel zgrevi yerine getirmek. 2) rgtn isel ve dsal evresi arasnda denge oluturmak. 3) rgtn ilevlerini yerine getirmek ve gelitirmek. 4) Ana stratejiyi oluturmak, uygulamak ve denetlemek. 5) Kaynaklarn en uygun biimde kullanlmasna olanak veren ilevleri btnletirmek. 6) zgrevin yerine getirilme durumunu belirlemek iin denetim, deerlendirme ve dnt srecini ynetmek. Stratejik yneticiler, blm ierisinde gelecekteki yetkinlii yaratmann anahtar niteliinde ok nemli baar etmenleri olduu gereini de bilirler. Bu konuda yneticilere aadaki maddeler nerilebilir. (Aksu, 2002: 7-8) 1) Az deil, ok bilgi veriniz. 2) Hazr bulunmayan bir takm yesi hakknda konuuyor iseniz, yapc yorumlarda bulununuz. 3) Korkudan kurtulmasnn iyi ve gerekli olduunu bilerek iyerinden uzaklanz. 4) Bakalaryla ibirlii yapnz, katlmda bulununuz ve iletiim kurunuz. 5) rgtn her yesinin, zamanna sayg gsterilmesini beklediin unutmaynz. 6) En iyi abalarn, sorun ya da karar hakknda kilit hak sahiplerinin tmnden veri alndktan sonra ortaya kacan anmsaynz. 7) Gl duygular iletme, tartma, farkl grte olma, kant gsterme arzu edilen davranlar ise de; kiisel saldrlar asla srecin bir paras haline getirmeyiniz.
__________________________________________________________________

ibirlii yapmalsnz.
36
Stratejik Planlama
8) Bireysel olarak kart bir gre sahip olabilirisiniz, ancak tm kararlarda bir takm olarak
9) Kiisel konular dnda, ile ilgili hibir sr olamayaca kuralna uyunuz. 10) evredekileri de dnerek, kabul edilebilecek bir grlt dzeyi belirleyiniz. 11) Takmnzn tm yelerinden, dorular paylama ve yeteneklerini en st dzeyde sergilemelerini bekleyiniz. 12) Elence ve mizahn gerekli olduunu bilerek uygun biimde srdrme ve paylamay ihmal etmeyiniz. 13) Takm yeleri olarak stn baary itenlikle tanynz, kabul ediniz ve kutlaynz.
__________________________________________________________________
37
Stratejik Planlama
BLM V STRATEJK YNETM-STRATEJK PLANLAMA LKS
Stratejik ynetim ve stratejik planlama karlkl yer deitirilebilir gibi kullanlmakta ise de, gerekte farkl kavram ve srelerdir. Stratejik planlama, dsal evrelerdeki deimelerle baa kmas iin rgtlerin yrtt periyodik etkinlikleri betimler. Stratejik ynetim ise, deien evresiyle rgtn uygun ve olanaklar lsnde en fazla stnle sahip olan giriimleri ieren srekli bir sretir. Ayrca rgtn kendisinin isel deimeler yoluyla dsal evreye uymasn salar. Btn bunlarn nda, stratejik ynetimin daha geni kapsaml bir kavram olduu anlalmaktadr. Stratejik ynetim gerektiinde stratejik kararlar zerinde odaklanr. Stratejik planlama ise, bunlar uygulamaya koymaya younlar. Stratejik karar verme basit olarak bir A noktasndan B noktasna nasl ulalacan belirlemeye ilikindir. Stratejik planlama, Adan Bye ulamann ayrntlarn belirlemeyle ilgiliyken; stratejik ynetim, tm
srecin ve ona ulalmasnn denetiminden oluur. Buradan, stratejik ynetim uygulanmadan da stratejik planlama yaplabilecei anlalmaktadr. zellikle gnmzde TKY felsefesini benimseyen rgtlerin, ie stratejik planlama ile balamalar rastlant deildir. Stratejik planlama, strateji seeneklerini oluturma ve deerlendirme, stratejiyi semek ve uygulamaya koymak iin ayrntl bir plan gelitirmeyi kapsar. Stratejik ynetim ise, tam tersine en dk dzeyde stratejik planlama ve stratejik denetim salamaktadr. nk, ynetsel ve stratejik herhangi bir plana, etkili denetim olmakszn ulalamaz. Stratejik denetim, seilen stratejinin doru uygulanmasn ve arzulanan sonular yaratmasn salamaktr. Etkili denetim altnda bulunmaya planlar, mrettebatsz bir gemi gibidir. Kaptan A noktasndan B noktasna seyir plan yapabilir, fakat sefer sreci olan denetleme, onu oraya gerekten neyin gtrdne ilikindir. Gerekte denetim, planlanm durumlarla gerek durumlar karlatrma, farkll zmleme ve gerekli deiiklikleri yapma srecidir. (Aksu,2002. 27)
__________________________________________________________________
38
Stratejik Planlama
BLM VI ETMDE STRATEJK PLANLAMA VE YNETM
Eitim sistemi, nitelikli insan gcn yetitiren sistemdir. Eitim sisteminin dier sistemler gibi hzl deiim sreci iinde bulunmas, eitimde verimlilik kavramnn nem kazanmas, geleneksel eitim ynetimi yaklamlarnn yannda daha etkili ynetim yaklamlarn gerektirmektedir. Bu yaklamlardan biride stratejik planlama ve ynetim yaklamdr. Toplum yaam hzl ekonomik, sosyal ve teknolojik gelime ve deimelerde kar karyadr. Eitim rgtleri de bu deiimlere uyum salamak ve toplumu bu deiimlere hazrlamak zorundadr. Eitim kurumlarnn amac toplumu, deiimleri gznne alarak gelecee hazrlamaktr. Stratejik ynetim, okulun i ve d evresini inceleyerek gereki politikalar oluturulmasna olanak salar. Okulun baar ve verimliliin arttrlmas yannda gelecekte de canl kalmasn amalar. Okullarn bulunduu evrenin toplumun deiimine katkda bulunurlar. Dier yandan toplumsal yaamdaki deiimler, teknolojik deimeler eitim sisteminin deimesini zorunlu klmaktadr. Eitim rgtlerinin bu deiikliklere cevap vermesi stratejik planlama ile olanakldr. Okullar toplumda oluan kltrel, siyasal, ekonomik ve ynetsel deiikliklerden ok abuk etkilenirler. Eitim siyasal tartmalarn en ok yaand alanlardan biridir. Sosyo-ekonomik yapdaki dalgalanmalar eitimi dorudan etkiler. Stratejik ynetim anlay ile okullar kendilerini gelecee ynlendirebilirler. evre incelemesiyle toplumu ve eitimi etkileyen koullar i ve d evre olmak zere iki boyutta ele alnr. D evre incelemesi ekonomik, demokratik, sosyal, siyasal ve eitimsel alandaki gelimeleri ortaya koyan analizleri ierir. Bir okul iin d evre incelenirken; toplumun genel durumu, ulusal ve blgesel dzeydeki gelimeler, evredeki frsat ve ihtiyalar, okulun geleceini etkileyen tehlikeler aratrlr. lk evre incelemesi, okulun durumunun saptanmas ve ne yaptnn belirlenmesi zerine odaklar. lk evre incelemesi ile okulun nasl alt konusunda bilgi salanarak, personel ve program asndan durumu incelenir. Eitim rgtlerinde stratejik ynetimin baaryla uygulanabilmesi iin yneticilerin bu yaklam iyi tanmas ve yararlarna inanmas gerekir. Stratejik ynetim anlaynn yneticilerle birlikte retmenler tarafndan paylalm, ortak deer ve anlay olarak benimsenmi olmaldr. Okulun imdiki ve gelecekte oynayaca roln ne olaca sorusuna verilecek cevap, misyonu oluturur. Bir okul, en iyi okul olmak , en baarl okul olmak gibi stratejiler belirleyerek okulun verimini ve baarsn artrarak okulun yenilemesini salar.
__________________________________________________________________
39
Stratejik Planlama
Eitim rgtlerinde stratejik deerlendirme sreci btnlk tar. Stratejinin planlamas, uygulanmas bir btn olarak deerlendirilir. Stratejik ynetimin amac, benimsenen etkili stratejilerle okulun verimini ve baarsn artrmaktr. Okul, stratejik deerlendirme ile hedeflere ne derece ulatn grr ve gelecee ynelik eilimleri belirlemeye alr. Eitim rgtleri imdiki ve gelecekteki evreye uyum salayabilmek ve daha verimli olabilmek iin stratejik planlama ve ynetim yaklam ile ynetilmelidir. (Elma&Demir, 2003: 308-310)
__________________________________________________________________
40
Stratejik Planlama
SONU
Gnmz dnyasnda ou lkelerde kamu ynetimleri rettikleri mal ve hizmetlerde kaliteyi, verimlilii, etkinlii ve hakkaniyeti en ndeki hedefler olarak grmektedirler. Bunu baarmak iinde yeni anlaylar gelitirilip benimsenmektedir. zellikle zel sektrde gelitirilen yntemler kamu sektrndeki rgtler tarafndan adapte edilmeye allmaktadr. Bunlardan en nemlisi belki de stratejik ynetim anlaydr. Stratejik ynetim anlay ile kamu rgtlerinde uzun dnemli stratejiler gelitirilerek vizyon oluturulmas amalanmaktadr. Bylece stratejik planlarn en iyi ekilde nasl uygulanaca ve hedefleri baarmak iin yaplmas gerekenler stratejik ynetimin konusu olmutur. (Gl, 2003: 81) rgtler evrelerine uyum salayabilmek, yeniliklerden yararlanabilmek ve gelimelere kendini hazrlayabilmek iin yeni ynetim yaklamlar uygulamak zorunda kalmtr. Stratejik planlama ve ynetim, rgtleri hzl deiimlerin yaand gnmzde amalarna ulatrmada en geerli ynetim yaklam olarak grnmektedir. Stratejik ynetim, i ve d evredeki deimelerin rgt yaamnda oynad roln artmas sonucu nem kazanmtr. Eitim rgtlerinde stratejik planlama ve ynetim yaklam verimi ve baary gelecee de tayabilecek bir yaklam olarak grlmektedir. (Elma&Demir, 2003: 310)
__________________________________________________________________

Stratejik Planlama

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Stratejik Planlama

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.MaximumBilgi.

ARATIRMA SERS No.52

Aratrma Serisi No.52

BLM I PLANLAMA KAVRAMI VE TANIMI

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

BLM II STRATEJ KAVRAMI VE TANIMI

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

EVRESEL DEME VE GELMELER

-ORGANZASYONEL -KTAPLAR -YNETMELKLER -TAMMLER -SRKLER

TAKTK PLANLAMA BLM PLANLARI

RETM VE SATINALMA VE SATI LE LGL PROGRAMLAMALAR

SONULARIN SAPTANMASI VE KONTROL

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

BLM III STRATEJK PLANLAMA

Orta kademe Ynetim ilk kademe ynetim

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Temel olarak st dzeyce gelitirilir.

Daha alt dzey ynetimce gerekletirilir.

Planlamaya temel olacak gerekler.

Gereklerin bir araya getirilmesi gtr.

Gerekler grece olarak daha kolay toplanr.

Geneldir, ok az ayrntya deinir.

Temelde ayrntlara arlk verir.

Plann kapsad sre

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Karar alt sistemi

Aratrma Serisi No.52

ekil 5-Stratejik Planlama Sreci (Elma&Demir, 2003: 290)

EVRE .Teknoloji .Yenilikler .Kaynaklar .Performans

DEERLER POLTKALAR HEDEFLER ELETRSEL BAARI FAKTRLER

DI EVRE .Ekonomi .Rekabet .Siyasal .Sosyal

ANALZ .Dayanaklar .Zayflklar (Eksilikleri)

STRATEJK KONULARIN TANIMLANMASI

DI ANALZ .Frsatlar .Tehlikeleri

ALTERNATF STRATEJLERN LSTELENMES VE DEERLENDRLMES

STRATEJLERN YERNE GETRLMES

STRATEJLERN KONTROL EDLMES

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Program ve Proje Planlar (ksa, orta, uzun dnemli )

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

Aratrma Serisi No.52

ekil 7- Planlama Dzeyleri (Elma&Demir, 2003: 292)

Cevap verilen sorular

Stratejik Planlama (Nereye gidiyoruz?)

Geni ve tm gruplarn katk -sy la ynetenler

Doru yne gidiyor muyuz?

gelitirme plan.Bte Donanm

Misyonumuza ula- mak iin doru eyi yapyor muyuz? (Geerlik)

Ders planlar planlar

leri doru yapyor muyuz?

Aratrma Serisi No.52