Tarih ncelemeleri Dergisi Cilt/Volume XXV, Say/Number 1 Temmuz /July 2010, 15-38

XVII. YZYILIN LK YARISINDA TOSKANA GRANDUKALIINDA TRK ESRLER Mikail ACIPINAR*

zet XIV. yzyldan itibaren Akdenizde Trkler ve talyan ehir devletleri arasnda youn siyasi ve ticari ilikiler yaanmtr. XVI. yzylda Osmanl Devletinin Akdenizde bir deniz gc olarak ortaya knn ardndan bu ilikilerin boyutu da genilemitir. Bu dnemde, Akdeniz havzasnda tartmasz bir g olarak varln kabul ettirmi olan Trklerle olumlu veya olumsuz bir iliki iinde olma mecburiyeti Floransa Devletini de dorudan etkilemekteydi. ki devlet arasnda olduka dostane bir ekilde balayan mnasebetler zamanla farkl boyutlar kazanmtr. Makalede, bu ilikiler neticesinde XVII. yzyln ilk yarsnda Toskana korsanlar tarafndan esir edilen Trklerin zgrlne kavuturulmas amacyla yaplan giriimler ve bunlarn ticarete etkileri ele alnacaktr. Anahtar Kelimeler: Osmanl Devleti, Floransa, Toskana Grandukal, Akdeniz, Esaret Abstract Turkish Slaves in Grand Duchy of Tuscany during the first half of the 17th Century Intensive political and commercial relations had existed between the Turkish and Italian city states in Mediterranean after the 16th century. Especially after the Ottoman Empire appeared as a rising power in Mediterranean, dimensions of these relations had extended. Florence has been also affected by the obligation of having a negative or positive relationship with the Turks whose superiority in the Mediterranean region was accepted. Initial friendly relations which had begun between these two states, have gained different dimensions in time. In this paper, the attempts to save the Turks enslaved by Tuscan corsairs and the influences of these events in terms of commercial relations during the 17th century will be held. Key Words: Ottoman Empire, Florence, Grand Duchy of Tuscany, Mediterranean, Slavery

Giri XVII. yzyln balarnda Akdeniz, Trk korsan gemileri ile Toskana Grandukalna bal St. Stephen Tarikat valyelerinin1 korsan gemileri
* 1

Ar. Gr., Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blm, Bornova-ZMR. talyanca ismi, I Cavalieri di Santo Stefano veya LOrdine di Santo Stefanodur.

Mikail Acpnar

arasnda cereyan eden sk ve iddetli mcadelelere sahne oldu. Toskana Grandukas I. Ferdinando (1587-1609) dneminden itibaren bir devlet politikas olarak tarikat gemileri Osmanl pazarlarna yeniden giri yapabilmek ve Osmanl idaresi ile dorudan ilikiler kurabilmek amacyla denizlerde Trklere kar saldrgan bir politika takip etmeye balamt2. XVI. yzylda Kuzey Afrikada Cezayir, Tunus ve Trablusgarbda kurulan ocaklar yannda Fas topraklarnn da bir ksm ksa bir sre Osmanl hkimiyeti altnda idi. Osmanllarn zellikle Akdenizdeki siyaseti asndan bu ocaklarda tekilatlanan Trk leventleri nemli bir rol ifa etmekteydiler 3. Olduka kark bir konu olmakla birlikte, bu dnemde Akdenizde faaliyet gsteren ve hem Hristiyan hem de Mslman dnyasnda korsan olarak ifade edilen kimselerin aslnda sadece babo serseriler srs olmayp, siyasi bir otoriteye bal olarak alan denizciler olduklar da bilinmektedir 4. Devrin artlarna gre farkllaan g dengeleri iinde Akdeniz havzasndaki irili ufakl birok siyas teekkle bal olarak veya bunlardan bamsz bir biimde hareket eden korsanlarn faaliyetleri, asker ve siyas bask unsurlar olarak n plana kabilmekteydi5. Osmanl ve Venedik gibi devletler iin denizlerde ticari karlarn korunmasnn yan sra ordu iin gereken askeri birlikler ile bunlara ait tehizatn nakliyesinin salanmas da ok mhim konulardand. XVI. yzylda Adriyatikte ortaya kan ve siyasi gelimeler sonucunda XVII. yzyln ilk yllarndan itibaren bana buyruk gruplar halinde hareket etmeye balayan Uskoklar, bu gvenlii olduka ciddi boyutlarda tehdit etmekteydi. Habsburglarn, Papann da destei ile, Trklere kar Hristiyan dnyasnn savunucular gzyle bakt Uskoklar, zamanla anlamazla dtkleri Venedikliler tarafndan da haydut olarak nitelendirilmilerdi6. Daha 1560larda talya yarmadasnda ticar faaliyetler yrten Trk tacirler Uskoklarn saldrlarna maruz kalyor ve esir ediliyordu7.
2

XVII. yzyln ilk yars boyunca Floransal Medicilerin takip ettii Akdeniz politikas iin bkz. Mangio 2001, 113-128; Capponi 2001, 131-144. 3 XVII ve XVIII. yzyllarda Garb Ocaklarnn Avrupa Devletleri ile olan ilikilerini ele alan bir alma iin bkz. Bouazi 2002. 4 XVI. yzylda korsan kavram iin bkz. Bostan 2009, 17-19; Bostan 2004, 64; Bozkurt 2002, 210-211; Baz zamanlarda Osmanl idaresinin gnderdii emirlere ramen bu korsanlar balarna buyruk hareket edebilmekteydiler. Bkz. Mantran 1988, 689. 5 XVI-XIX. yzyllar arasnda Akdenizde korsan gruplarn ilevleri hakknda bkz. Bono 2006, 213-222. Ayrca bkz. Altu 2005, 293-294. 6 Adriyatikteki Uskok varl ve faaliyetleri hakknda daha kapsaml bilgi iin bkz. Bostan 2009, 97-113; Bracewell 2009; Ayrca bkz. akirolu 1984, 101. 7 25 Austos 1567 (19 Safer 975) tarihli Venedik Dojuna yazlan hkm iin bkz. BOA., MD VII, 41/116; Uskok saldrlarna kar Hersek Beyine yazlan 5 ubat 1568 (6 abn 975) tarihli hkm iin bk. MD VII iinde bkz. 279/790. Avusturya Kralna yazlan nme-i

16

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

Osmanl Devletinde sava dnemlerinde, gerek esas donanmaya katlmak gerekse belirli slerde toplanmak suretiyle, levent ve korsan filolarndan da destek alnmaktayd. Denizlerde kontrol ele geirmek iin yelken aan esas donanma devlete maddi yk getirmekte ve donanmann zayflamasna neden olmaktayd. Levent ve korsan filolar ise bu olumsuz etkenleri en az seviyede yaamaktayd. Dou Akdenizdeki ynetimler tarafndan korsan kaptanlar ile resmi donanma kaptanlar arasnda ak bir ayrm yaplmaktayd. Ky kesimlerindeki yerel idareciler merkezi idarenin politikas gerei olarak bu korsanlarla ibirlii halindeydi8. Akdenizde etkin olmaya alan en nemli gler arasnda hi kukusuz Osmanllar ve eitli talyan ehir devletleri n sralarda yer almaktayd. Venedik ve Ceneviz gibi gl donanmalara sahip devletlerin yan sra belirli bir dnem iin Floransa Devleti de bu mcadele iinde yer edinmeye alm ve zaman zaman Osmanl Devleti ile gerginlikler yaamtr9. St. Stephen Tarikat ve Trk Esirler Osmanl Devleti ile Floransa Devleti arasnda yaanan Akdenizdeki mcadelelerde, Medici hanedanndan Toskana Grandukas I. Cosimo (15371574)nun abalaryla askeri ve ticari karlar salamak amacyla 1562 ylnda resmen kurulan St. Stephen valyeleri Tarikat bir dnm noktas oluturmutur. Kutsal Askeri (Deniz) Tarikat10 olarak vcuda getirilen diniaskeri ierikli bu tarikatn merkezleri Pisa ve Livorno ehirleriydi11. Tarikatn kuruluundaki ilk ama Trkler ve Kuzey Afrikadaki ocaklara kar mcadele etmek, ayn zamanda Livorno limanndaki ticareti de korumakt12. Granduka I.
hmayn iin bkz. BOA., MD VII, 988/2729. Daha nce Osmanl idaresine bavuran Venedikli idareciler gvenlik amacyla nihayet kend tarafmzdan Uskok ekyas ve gayri levendt zabt u rabt eylemek in drt pre kadrga tayn eyleyelim eklinde taahhtte bulunmulard. Buna karlk iki devlet arasnda vech-i merh zere ahidnme-i hmaynumuz virilp ve iki taraftan muhfazaya gemiler tayin olunup ol makle Uskok ekyasna ve levend frkatelerine rast geldiklerinde iinde olanlar kldan geirilp ve gemileri rast geldikleri mahalde ihrk olunmaa karar verilmesine ramen, XVII. yzyln ilk yarsna gelindiinde, Venediklilerin bu ahde uymayp drt kadrgay muhafazadan kaldrmalar ve Uskoklara yardm etmeleri Osmanl hkmetinin tepkisine neden olmutu. Bkz. A.S.V., Documenti Turchi, Busta 10, no. 1184 ve 1185. Bu konuda ayrca bkz. Bostan 2009, 110-117 (dipnot 49). 1184 nolu belgenin yeni harflere evirisi iin bkz. Bostan 2009, 201, Ek 30. 8 Brummett 2009, 141-151. 9 Bono 1987, 840. 10 Orijinal ad, Il Sacro Militare Ordine di Santo Stefano Papa e Martire. 11 Diaz 1987, 192-302; Bono 2003, 41-81; Tarikatn Akdenizdeki rol hakknda bkz. Bono 2001, 21-29. 12 Diaz 1987, 193.

17

Mikail Acpnar

Ferdinando (1587-1609), yzyln sonlarna doru toplad askerlerle kendi filosunu kurmu ve St. Stephen valyelerini de emri altnda toplamt. yle ki bu donanma 1599 ylnda Osmanl Devletinin elinde bulunan Sakz Adasn bir sre kuatm fakat baz nedenlerden dolay ele geirememiti13. XVII. yzyln balarna gelindiinde tarikatn artan faaliyetleri nedeniyle blgede iki devlet arasndaki ilikiler olduka gerilmiti. zellikle Garp ocaklarndaki Osmanl yneticileri ile Toskana Grandukalar arasnda hzl bir haberleme trafii yaanyordu. Bu youn trafiin ana nedenleri arasnda ticaret, esirler ve bunlarn esaretten kurtarlmalar konular yer almaktayd. Akdenizde meydana gelen korsan savalar yalnzca bu denizde yelken aan asker ve ticar gemilere zarar vermek iin deil ayn zamanda kylarda bulunan yerleim birimlerine ynelik yama saldrlarnn korsanlarn geim kayna olmasyd. Bu nedenle saldr korkusunu ok yakndan hisseden talya kylarndaki birok ehirde korunakl kaleler ina edilmi ya da mevcut kaleler tahkim edilmiti. phesiz bu savalardaki en kymetli ganimet ele geirilen esirlerdi. Bunlarn byk ksm Kuzey Afrikadaki Trklerin elinde bulunan Hristiyan ve Avrupadaki eitli devletlerde alkonulan Mslman esirlerdi. Kuzey Afrikadaki ehirlerin varlklarn srdrebilmeleri iin esirler ve nitelikli zanaatkrlar olduka hayati bir nem tayordu. zellikle gemi yapm ve tamirinde uzmanlam dlger ve kalafatlar ilk srada gelmekteydi. Bu esirlerden bazlar zamanla kazandklar gven sayesinde efendilerinin i ve mallarnn idaresinde eitli sorumluluklar stlenebiliyorlard. rnein, 1617 ylnda Messinal Andrea Melandrino, Tunus hkimi Yusuf Beyin bakatibi olarak hayatn devam ettiriyordu. 1625 ylnda Cezayirde karmza kan Giacomo Colombin de yirmi yldan beri gemilerin kontrolnden sorumlu ustaba olarak Cezayir donanmasna hizmet vermekteydi. talyadaki Mslman klelere gelince, bunlarn byk ksm gemilerde kree konulduundan Cenovadan Livornoya, Civitavecchiadan Napoliye uzanan denize kys olan blgelerde toplanmlard. Gemilerde krek ekenlerin dnda kalanlarn belirli bir ksm ise zel maliknelerde efendilerine hizmet ediyor veya dnem dnem Pisa Limannda eitli ilerde altrlyordu. Bazen de Kuzey Afrikadaki talyanlar gibi gven ve sorumluluk isteyen ilerde kullanlyorlard14.
13

Kuatmaya dair geni bilgi ve resmi yazmalar iin bkz. Argenti 1934; Griswold 2000, 62-63; Tarihi Mustafa Selnik Efendi eserinde bu kuatma hakknda bilgi vermekte fakat Floransa yerine Frana ismini kullanmaktadr. Bkz. Selnik 1999, II, 805-806. 14 Angiolini 1997, 79; Bono 2000, 5; Osmanl kle ticareti asndan Dou Akdenizdeki nemli kle pazarlarndan birisi de Kbrs Adas idi. Farkl din ve milletten insanlar burada toplanarak kle pazarlarnda satlrd. Kbrstaki kle pazarlar ve ticareti iin bk. Erdoru 1998, 121-128.

18

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

Akdenizdeki eitli milletlere mensup kiilerin korsanlk faaliyetleri neticesinde ele geirilen tutsaklar arasnda, kree konulan sradan insanlar dnda idareciler, askeri kesimden kimseler ve din adamlar dahi bulunabilmekteydi. Burada o dnemde talyada ve dier Avrupa lkelerinde Mslmanlar tanmlamak iin Trk adnn yaygn bir ekilde kullanlmakta olduunu da belirtmek gerekir. Etnik anlam dnda Trk kelimesi Mslman olan btn toplumlar ifade etmekte ve ele geirilen kleler resmi kaytlara bu isim altnda yazlmaktayd. Ele geirilen esirler arasnda Osmanl tebaas olan Hristiyan ve Yahudiler de bu devletler iin Trk idiler. Akdenizde Osmanl tebaas olarak yaamn srdren Yunanllar da, Hristiyan olmalarna ramen, esir muamelesi grmekten kurtulamamlard. Bu kadaryla da kalmayp onlar hem Trk hem de imansz kimseler olarak kabul edilmekteydiler 15. te eitli snf ve etnik gruplardan oluan bu esir Trkler, Toskana Grandukalnn farkl ehirlerinde ev ve tarlalarda kle olarak altrlrken ok nemli bir ksm da St. Stephen Tarikatnn kadrgalarnda kreki olarak hayatlarn srdrmekte veya hayatta kalma mcadelesi vermekteydi. Tutsak den Trk esirlerin ilk toplanma yeri veya son dura, Grandukaln denize alan en nemli kaps olan Livorno liman idi. Ayrca, buras o dnem iin Akdenizin en byk hapishanelerinden birine sahip olmas bakmndan da kayda deerdir 16. Byk ksm XVII. yzyla ait olan ve bu esirlerin serbest braklmalarn konu alan Floransa Devlet Arivindeki Trke belgeler az da olsa konuya k tutmaktadr. Bu Trke belgelerin varl ilk olarak talyan tarihi Alessio Bombacinin dikkatini ekmi ve 1939 ylnda Tunus Vilayeti yneticilerinden Medici dukalarna gnderilen be adet belgeyi inceledikten sonra eski harflerle daktilo edip talyanca evirilerini ekleyerek yaynlamtr 17. Bunun zerinden krk yl getikten sonra Aldo Gallotta bu belgelerin devam olarak, Cezayir Eyaleti yneticilerinden Toskana Grandukalarna gnderilen dier bir ksm Trke belgeyi A. Bombacinin tevikiyle yaynlamtr18. Kuruluunun ardndan St. Stephen Tarikat Akdenizde aknlar dzenlemeye ve baarl aknlarn ardndan ele geirdikleri esirleri ganimet olarak lkelerine gtrmeye balamlard. Toskana Grandukasnn tevikleriyle her yl dzenli olarak Akdenizde Trklere kar yaplan yama
15 16

Ricci 2005, 7; Bono 2003, 60-65. XVII. yzyln balarnda Cezayir ve Livorno arasndaki ilikiler iin bkz. Salvadorini 1982, 67-104; Ricci 2005, 122-133. 17 Bombaci 1939, 199-217 + 5 tpkbasm. 18 Tarafmdan incelenen Floransa Devlet Arivindeki Osmanlca belgelerin tpkbasmlar A. Gallotta tarafndan yaymland iin, asllarna yeniden atfta bulunulmamtr. Bkz. Gallotta 1979, 167-205+ XII tpkbasm.

19

Mikail Acpnar

aknlar sonucunda ele geirilen birok Trk esir Livorno limanna gtrlmekteydi19. skenderiyeden Adriyatike kadar bu sularda seyreden Trklere ait askeri ve ticari gemiler tarikatn esas hedefleri arasndayd. XVI. yzylda kurulularnn zerinden henz birka yl gemiken St. Stephen valyeleri ele geirdikleri bir Trk gemisinde 220 kiiyi tutsak etmilerdi. ki yl aradan sonra buna benzer bir deniz aknnda da ayn derecede bir baar elde etmilerdi. 1602 ylna gelindiinde skenderiye civarnda baskn yaplan iki Trk gemisinden 423 kii dukalk topraklarna kle olarak gtrlmt20. Tarikat gemilerinin 1608 ylnda Mekkeye hac tayan Trk gemilerini Rodos aklarnda ele geirmeleri stanbulda gergin bir hava yaratmt. Ertesi yl Osmanl idarecileri arasnda, Toskana korsanlarna kar Hristiyan dnyasnda tepki uyandrmak umuduyla, Hristiyan haclarn Kudse gidilerini engelleme konusunda fikirler ileri srlmeye balanmt21. 1611 ylnda Floransa gemileriyle ittifak halinde Akdenizde sefere kan Malta kadrgalar Korint ehrini yama etmiti. 1612 ylnda ise bu defa Floransa kadrgalar Osmanl Devletine tbi stanky Adasna saldrarak kaleyi ele geirmi ve 1200 kiiyi esir almt. Yaanan bu gelimeler zerine denize almas emredilen Kaptan- Derya kz Mehmed Paa, otuz kadrgadan oluan bir donanma ile Floransal kaptan Prosperay malup etmesine ramen ertesi yl Duka II. Cosimo (1609-1621)nun emriyle hazrlanan alt kadrgadan mteekkil dman donanmas Malta, Fransz ve ngiliz uyruklu gemicilerin de katlmyla Akdenize tekrar yelken amt. Amalar bir yl nce kz Mehmed Paann ele geirerek krk kadar Floransaly idam ettirdii Silifkenin Aa Limanna taarruz etmekti. Liman muhasara eden dman donanmas olduka fazla kayp verdikten sonra buray ele geirmeyi baard. Bu harekt sonucunda Trk kadrgas ellerine dt gibi 300 kadar Trk de tutsak edilerek Floransaya gtrlmt22. Korsan faaliyetlerini her yl dzenli olarak srdren Floransa kadrgalar en nemli vurgunlarn 1616-1617 yllarnda gerekletirdiler. Murad Reisin Cezayire atanan yeni Paay Cezayire gtrmekle grevli olan gemisi ile bir ba kadrga, Eriboz Adas civarnda valyeler tarafndan 216 tutsakla birlikte ele geirilmiti23. 1633 Ekim ay sonlarnda valyelere ait kadrgalar Ege Denizinde, yedi saat sren bir mcadelenin ardndan, her biri 450 tonluk iki Trk karamrselini ele geirmilerdi. Bu iki karamrselden fidye deeri yksek
19 20

Galluzzi 1882, 187. Bono 1987, 840-41; Bono 2003, 84-85 21 Braudel 1990, 155. 22 Uzunarl 1954, 148. 23 Bono 2003, 89.

20

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

olan kad ile birlikte 63 Trk esir edilmi, 2850 Toskana altn scudisine24 eit deerde sekiz top kuma ele geirilmiti. Bu atmada ayrca seksen Trk ve otuz Toskanal hayatn kaybederken, Trklerin elinde bulunduu anlalan, elli kadar Hristiyan Rus da kurtarlmt25. Bu aknlar sonraki yllar boyunca da dzenli olarak birbirini takip etmiti. Dou Akdenizden Toskana topraklarna giden binlerce Mslman ve Trk esirin artk kurtarlmay beklemekten baka areleri kalmamt. Esaretten zgrle Bir Mcadele Esirlerin kurtarlmas Osmanl idarecilerinin ve esir yaknlarnn giriimlerine muhtat. zellikle Cezayirdeki ocak aalar esirlerin kurtarlmasnda ne kmaktayd. Buradaki Osmanl yetkilileri esaret altndaki vatandalarn kurtarmak iin mcadele ederken, baz zamanlarda kendileri de bu pazarlklarda kurtarlmay bekleyen kimseler olabilmekteydi. Cezayir-i Garb Yenieri Aas dris tarafndan Livornoda esir bulunan Cezayirli Rum Hasan Aaya cevaben gnderilen 26 ubat 1633 (16 aban 1042) tarihli bir mektupta, kendisinin serbest braklmasna karlk ellerinde bulunan dokuz nefer tccar ve kendisiyle baa ba takas iin bir papazn gemi ile Livornoya gnderildiini ve mektubun kendisine ulamasndan sonra Livorno hkimi ile iletiim kurup durumu aklamas ve serbest braklmasn talep etmesi tenbih edilmektedir. dris Aa mektubunda, Hasan Aann serbest braklmamas durumunda ellerinde bulunan Hristiyan esirlerin akbetinden kendilerinin sorumlu olmayaca ynnde tehditkr cmlelere de yer vermekteydi26. Rum Hasan Aann zgrlne kavumasnn ne kadar nem arz ettii Yenieri Aas drisin ayn tarihli baka bir mektubundaki tepkisinden anlalmaktadr. Sz edilen ilk mektubun gnderildii tarihte, bu defa da Livorno hkiminin ricasn ieren bir mektuba karlk, yeni bir mektup yazma ihtiyac hissedilmiti. Mektupta imdiye kadar Rum Hasan Aann braklmadn, esir ve tccar arasndan serbest braklan dokuz nefer kimsenin mektupla birlikte kendilerine ulanca Aann derhal serbest braklmasn aksi takdirde bundan sonra fidyeleri dense bile, hibir esirin gnderilmeyecei bildirilmekteydi27. Daha sonraki belgelerde Rum Hasan Aa ile ilgili grmeler sz konusu edilmedii iin kendisinin zgrlne kavutuu sonucunu karmamz mmkndr.
24 25

Toskana Grandukalnda kullanlan altn para. Capponi 2001, 143. 26 Gallotta 1979, 171-173+ Belge I. 27 16 aban 1042 (26. II. 1633) tarihli dier mektup iin bkz. Gallotta 1979, 174-176+ Belge II.

21

Mikail Acpnar

1633 ylnn Temmuz ay sonlarnda esir tlakna bu defa da Toskanada tutsak olan ve daha nce Rum Hasan Aa ile birlikte esir alnan Sar Ali isimli bir Trk konu olmutu. Duka II. Ferdinando (1621-1670)ya Yenieri Aas Ahmed tarafndan yazlan mektupta, Sar Alinin zgrlne kavumas iin bir sandk ekerin fidye-i necat olarak gnderildii belirtilerek esirin braklmamasnn aradaki dostluk ve antlamaya uygun olmad nemle vurgulanmtr. Sar Alinin serbest braklmas bizzat Duka Ferdinandodan talep edilirken, serbest braklmamas durumunda gnderilen bir sandk ekerin parasnn geri denmesi istenmekteydi28. Bu olay karsnda grmelere konu olan esir Sar Alinin mi yoksa zgrlne kavumasnn bedeli olarak gnderilen bir sandk ekerin mi nemli olduu ilgin bir mevzudur. Bu mektupla ayn gn Cezayir-i Garb beylerbeyi Hseyin Paa mhryle gnderilen dier bir mektup da ayn istekleri yanstmaktadr. Fakat sonraki tarihlere ait belgelerde ne Sar Aliden ne de bir sandk dolusu ekerden bahsedilmedii iin Sar Alinin akbetini bilemiyoruz29. Bundan sonraki belgelerde Sar Aliden sz edilmezken, Ferdinando de Mediciden bu defa da baka bir esirin serbest braklmasna dair yardm talep edildiini gryoruz. Dman topraklarnda esaret zdrab eken Mehmed isimli Trkn kurtarcs da yine sandklar dolusu eker olacaktr. Belgelerde sk sk ad Pedri veya Pedro (Pietro) olarak geen bir tacir vastasyla Mehmedin zgrl iin sandk eker Toskana yetkililerine yollanmt. Dukadan da tutsak Trkn serbest braklmasna icazet vermesi, bu yaplmad takdirde sz konusu ekerlerin bedellerinin gnderilmesi nazik bir dille rica edilmiti30. Bu dneme ait belgeler arasnda yer alan tarihsiz bir mektup ise dierlerine gre hayli farkl bir esir pazarlndan bahsetmektedir. Bizzat Dukann kendisine teslim edilmek zere yazlm olan bu mektupta Trk yetkilisinin ismi gemektedir. Mektup yazlmadan -drt ay nce Toskana topraklarnda bulunan Mehmed, Piri Efendi ve Koca Kad Abdurrahman Efendi Grandukann daveti zerine meclisinde bulunmular ve iki defa kendisiyle grme frsatn yakalamlard. Bu yzyze grmeler srasnda

28

ASF., MP 4274/A, Ins. I, c. 33; 18 Muharrem 1043 (25. VII. 1633) tarihli belge iin ayrca bkz. Gallotta 1979, 179-181+ Belge IV; Bono 2003, 473-474. 29 18 Muharrem 1043 (25. VII. 1633) tarihli mektup iin bkz Gallotta 1979, 181-183+ Belge V. 30 18 Muharrem 1043 (25. VII. 1633) tarihli belge; Gallotta 1979, 185-186+ Belge VII; Ayrca bkz. s. 186-188+Belge VIII. Tpkbasm verilen ilk vesikada belgenin numaras VI ikincisinde ise VII olarak kaydedilmitir. erii ayn olan belgelerin ilkinde Mirimiran Hseyin Paa, ikincisinde ise Yenieri Aas Ahmed imzas bulunmaktadr.

22

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

Grandukadan Maazac Sankn31 Mehmed isimli bir kimsenin serbest braklmasn rica etmilerdi. Granduka ad geen Mehmedi, Floransada bulunan bir esiri -drt ay eittikten sonra bir ake talep etmeden salvereceine sz vermiti. Grmenin ardndan -drt ay gemi ve Grandukann saraynda misafir ettii Trklere vermi olduu sz kendisine hatrlatlarak, Maazac Sankn Mehmedin serbest braklmas ynnde bu ahs tarafndan bir mektup kaleme alnmtr. Mektupta ad geen esirin asl vazifesi ve eitmekle ykml olduu esirin kim olduuna dair bir bilgi bulunmamaktadr32. Granduka Cosimoya gnderilen tarihsiz iki belgede, esir alnarak kree konulan Karadenizli Kara Mahmudun annesinin, olunun kurtarlmas iin gsterdii aba esaretin sosyal adan da o dnem Trk toplumunu nasl etkilediine bir rnek tekil etmektedir. Kaptan Paann hizmetinde olup ne suretle denizde bulunduu tam olarak anlalamayan Kk aban Reisin gemisi Trk sularna dnerken Floransa kadrgalar tarafndan ele geirilmi ve iindeki mrettebatla birlikte Toskanaya gtrlmt. Gemi mrettebat arasnda Karadenizli Kara Mahmud isimli kimse de Toskana kadrgalarna kreki olarak yerletirilmiti. Esir Trkn fakir bir de annesi bulunmaktayd. Olunun esir olmas, anneyi olunu kurtarmak zere Osmanl yneticilerine bavurmaya sevk etmiti. Mektubun yazld Osmanl idaresine birka defa bavuruda bulunan yal kadnn srarlar neticesinde Toskana ynetimine Kara Mahmudun serbest braklmasna dair daha nce yazlan bir mektup, esirlerin kurtarlmasnda arac olan Gaspar (Kaspar) isimli bir tacirle yollanmasna ramen bir sonu elde edilememiti. yle ki kendilerine teklif edilen para da bir ie yaramamt. Yal annenin ricalar neticesinde olunun salverilmesi iin olduka yumuak ifadeleri ieren son mektupta herhangi bir durumda Osmanl lkesine Grandukann ii dm olsa idi bunun bir ekilde halledilmi olaca vurgulanmaktayd. Siyasi bir slupla yazlan her iki mektupta da bu ricann geri evrilmemesi ve esirin ad geen tacirin adam Aleksandro ile gnderilmesi istenmekteydi33. Bundan nceki dier yazmalarda olduu gibi Kara Mahmudun akbetine dair baka bir belgeye rastlanamamtr. Bu nedenle kendisinin durumu hakknda bildiklerimiz bu kadarla snrl kalmaktadr. Tabi ki sz konusu esirler sadece Trklerden ibaret deildi. Cezayir bata olmak zere dier garp ocaklarnda da birok talyan tutsak bulunmaktayd. 5 Haziran 1607 tarihinde Benedetto Savignano di Arenzano kaptanlndaki S. Caterina Buona Ventura isimli gemi Livornoya giri yaptnda beraberinde
31 32

Kelime iin bkz. Ek II. ASF., MP 4274/A, Ins. VI, c. 20; Ayrca bk. Gallotta 1979, 188-190+ Belge VIII. 33 ASF., MP 4274/A, ns. VI, cc. 17-24.

23

Mikail Acpnar

bir ksm ticari emtia dnda fidyeleri denen iki Hristiyan tutsa da getirmiti. 1609 yl Ekim aynda ise iskeleye yanaan Santa Maria gemisinden tutsaklktan fidye karl kurtarlan kii inmiti34. Buna benzer yazmalar gsteren Trke belgeler XVII. yzyl boyunca srp gitmektedir. rnekleri oaltmak mmkn olmakla birlikte esir pazarlklar sadece bu konu zerinde younlamamaktadr. Belgeler incelendiinde tutsakln yan sra her eye ramen, ticaretin zarar grmemesine gsterilen dikkat ve esirlerin kurtarlmasnda nemli bir rol oynayan tccar taifesinden kimseler de gze arpan dier mhim konulardr. Esaret Baka Ticaret Baka Daha nce belirtildii zere tutsaklk siyas, asker ve ticar bir gerek olmakla birlikte Akdenizle herhangi bir ekilde ba olan lkeler arasndaki siyasi mnasebetlerin ynn belirleyen en nemli unsurlarn banda ticari menfaatler gelmektedir. Mevcut belgelerde sz konusu esir tlak veya mbadelesine dair zaman zaman her ne kadar sert sluplar kullanlsa da, yazlan mektuplarn bir kenarnda ksaca bahsedilen ticari karlar bu konularn dnda tutulmaya allmtr. Mektuplarda esirlerin kurtarlmasna dair istek ve ricalar sralanrken sk sk tccara emanmuz emandur, iskelelerimiz aukdur; gelp gitsnler35, Bazirgana asla sz yokdur, iskeleler bozulduuna rzamuz yokdur; sizn dahi rzanuz olmaya 36 ve tccar dahi asde hal zere varup geleler37 gibi ticaret ve alveriin korunmasnn bu konular dnda tutulmasn arzulayan ifadeler sralanmaktadr. Toskana ve Cezayir Eyaleti arasndaki ticaret akna baz zamanlarda ekya da zarar verebilmekteydi. XVII. yzyln ikinci yarsnda yazmalara konu olan Pedro (Pietro) isimli bir haydut, Osmanl yneticilerinin cann olduka skmt. Cezayire Floransa bayra altnda gelen Pedronun nasl bir ie kart pek aklanmamtr. Ancak yukarda bahsedilen Rum Hasan Aann kurtarlmasna dair Cezayir-i Garb Yenieri Aas dris tarafndan Livorno hkimine yazlan 26 ubat 1633 tarihli ilk belgede; ve Pedro senn sancaun ile ve emanla gelmidr ve bizm sancamuz ile bir gemi eman zere varup byle hynet etmi olsa idi biz na bir hakaret iderdk ki hara ibret olurdu38 eklinde bir ifade kullanlmtr. Bununla da yetinilmeyip olayn
34 35

Salvadorini 1982, 71-72. Gallotta 1979, 171-173+ Belge I. 36 Gallotta 1979, 174-176+ Belge II. 37 Gallotta 1979, 181-183+ Belge V. 38 16 aban 1042 tarihli belge iin bkz. Gallotta 1979, 174-176+ Belge II.

24

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

duyulmas zerine Pedronun Cezayirde bulunan babas ve kardei hemen tutuklanmt. Hemen ardndan Mirimiran Hseyin Paa tarafndan II. Ferdinandoya yazlan bir mektupta ad geen Pedronun yandalar ile birlikte Toskana hkmeti tarafndan yakalanarak tutuklanmas memnuniyetle karlanm, iki lke arasndaki ticari mnasebetlerin devam etmesi iin Toskanal tccarn emniyet iinde Cezayire gelebilecekleri ve bunun iin Cezayir hkmetinin gerekli tedbirleri alaca teminat verilmiti39. Pedro meselesi kapandktan sonra esirlerin kurtarlmasnda fidye-i necat olarak Toskanaya gnderilen bir sandk dolusu ekerler de daha nce tutuklanan Pedronun tacir kardei ile yollanmt. Burada konunun zmlenmesi zerine bu kimsenin Cezayir ynetimi tarafndan hem serbest brakld hem de kar taraftaki baka bir Trk esirin kurtarlmas iin arac olarak kullanldn varsayabiliriz40. Baz talyan devletleri Trk idarecilerle girdikleri karlkl olumlu ilikiler mnasebetiyle hediyeler gndermeyi det edinmilerdi. Bu hediyelemelerde tutsak olan birka yurttan zgr braklarak gnderilmesi de grlmekteydi. Bir iyi niyet gstergesi olarak bu tr hediyelemeler her iki taraf iin de bir gelenek halini almt. rnein, 1622 ylnda Toskana Grandukas II. Ferdinando, Cezayir Days Yusufa hediye olarak serbest brakt on iki esiri gndermiti41. II. Ferdinando, ayrca Hseyin Paaya yirmi drt endaze uha ile yirmi drt endaze yeil kadife krk yollamt. Bu hediyeler Trk yneticilerini bir hayli memnun etmi olmal ki Toskanadan gelen tacirlere her trl kolayln salanaca ve oradan talep edilecek her trl metan hemen hazr edilecei bildirilmekteydi. Gelen hediyelerin karl olarak ise drt-be adet doru at gnderilmiti42. Tabi ki bu durum her zaman geerli olmayp, siyasi ve ticari mzakerelerde esirler iki lke arasnda sorun yaratabilmekteydi. Duka I. Francesconun 1575 ylnda Osmanl Devleti ile ticari ilikilerini dzenlemek amacyla stanbula gnderdii elisi burada hi de beklemedii bir durumla yz yze gelmiti. nk daha nce Toskanada kle olarak bulunan ve ayn tarihte serbest braklarak stanbula gelen Trkler, Osmanl yneticilerine tutsaklk dnemlerinde yaadklar kt muamelelerden bahsedince eli olduka zor duruma dmt43. XVII. yzyln ilk yarsnda St. Stephen valyelerinin
39 40

18 Muharrem 1043 (25. VII. 1633) tarihli mektup iin bkz. Gallotta 1979, 177-179+ Belge IV. ASF., MP 4274/A, Ins. I, c. 33. 41 Bono 1987, 847. 42 ASF., MP 4274/A, Ins. VI, c. 3; Ayrca bk. Gallotta 1979, 183+Belge V; Doru at gvdesi kzl, ayaklar ve yelesi kara olan atlar iin kullanlan bir tabirdir. 43 Bono 2003, 269.

25

Mikail Acpnar

Floransa kadrgalaryla yaptklar faaliyetler ve Arnavutlarla olan ilikilerine ramen, Toskana Grandukas hala Osmanl Devletinden ticari antlamalar koparmaya almaktayd44. Esir Mbadelesinde Araclar Esirlerin karlkl veya tek tarafl serbest braklmalar srasndaki teslimatta nasl bir yol izlendii de olduka ilgin bir konudur. Bu mevzu daha geni kapsaml ayr bir alma konusu olaca iin burada sadece ele alnan dneme ait belgelere yansyan bilgiler erevesinde ilenecektir. Belgelerden anlald kadaryla bu teslimatlar genellikle iki lke arasnda ticaretle megul olan ve itimat kazanm gayrimslim tacirler vastasyla yaplmaktayd. Genellikle esirin kendisini kurtarmak isteyen akrabalar veya arkadalarnn araclara bavurusu zerine grmeler balamaktayd. XVI. yzyln sonunda Tunuslu Murad, Livornoda krek mahkumu olan kardei Koca Aliyi kurtarmak iin talyan araclara toplam bedelin yaklak yars olan 300 scudilik bir kaparo demiti. Buna karlk Tunuslu Trk korsanlarn elinde bulunan baz Toskanal esirler de olduka iyi bir kefaretle serbest braklmaktaydlar. Mesela, 2 Ocak 1615 tarihinde Usta Muradn Floransal Battista Zanobi Conte isimli klesi, Battista della Torre tarafndan 285 spanya altn scudisi karlnda kurtarlmt45. 1626 ylnda ise baka bir Magribli yine Livornoda esir olan yeeninin kurtarlmas karlnda, bir yl sreyle geerli olacak bir antlama ile Floransal Yahudi bir arac olan Iacob di Ciofes sraele 275 scudi demeyi kabul etmiti46. Artk bir i kolu haline gelmi olduu anlalan araclk sayesinde baz kimseler Mslman esirleri lkelerine gtrp kazan elde etmek zere onlar toplu olarak Toskana Dukalarndan satn alabilmekteydiler. 1630 ylnda buna rnek olmak zere, Yahudi olduu anlalan Moise Sansone doksan kadar Trk majestelerinden satn almay baarmt. Tabi ki buradaki ama kurtarlan esirleri kendi lkelerinde kefaret bedeli karl satmak idi47. zgrle kavumaktaki dier bir yntem ise dei-tokulard. Bu yntem her zaman sonuca ulaamayp karklklar da ortaya karabilmekteydi. Bir tarafn elinde bulunan bir esir dier taraftaki dier esirleri kurtarmas ve bir bedel demesi artyla serbest braklrd. Serbest braklan esir lkesine dndkten sonra anlama gerei kurtarmakla ykml olduu esirleri
44 45

Jorga 2005, 326. Riggio 1938, 339. 46 Bono 2003, 470-476. 47 Bono 2003, 492-493.

26

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

kurtarmaktan imtina da edebilmekteydi. Bu durumda madur taraf, aldatlmln verdii fkeyle, bunun acsn sahip olduu dier esirlere ceza vererek karmaktayd48. Buna benzer bir rnek de mevcut belgeler arasnda yer almaktadr. Daha nce bahsi geen Pedro isimli ekyann Cezayirde tutuklu bulunan tacir kardei, Pedronun yakalanmasndan sonra serbest braklmt. Tabi lkesine gnderilirken orada bulunan Trk esir Sar Alinin kefareti iin bir sandk eker de kendisiyle gnderilmiti. Bu tr araclar Osmanl Devleti tarafndan da desteklenmekteydi. 22 Mays 1631 tarihli bir hkmde; stanky Adasnn Batnos kynden olan Nikola isimli bir gayrimslimin, stanky kadsnn izniyle harb kffar elinden yedi Mslman kurtarmak zere grevlendirildii bildirilmekte ve bu amala Cezayir ya da Tunus eyaletlerine geldii zaman kendisine mdahale edilmemesi hatta tehlikeli blgelerden geerken kendisine yardmc olunmas istenmekteydi49. Fakat bu gibi kimseler ilerini yaparken baz yerel yneticilerin engellemelerine taklabilmekteydiler. 5 Eyll 1604 tarihli bir hkmden anlald kadaryla Gaspar veled-i Anton isimli bir zmm Frengistanda harb kefere elinde tutsak olan Trkleri kurtarmak zere sk sk buraya gitmekteydi. Dmanlarn elinde esir olan Mslmanlara bir kefaret bedeli tayin ettirmekte ve onlar beraberinde Osmanl topraklarna getirmekteydi. Getirilen esirlerin kefaret bedellerini tahsil eden Gaspar daha sonra bu paralar yerlerine teslim etmek zere tekrar Frengistana gitmekteydi. Bunu kendisine meslek edinen zmmnin en byk sorunu ise yol zerinde bulunan Osmanl grevlilerinin kendisine mdahalesiydi. Gasparn ikyeti zerine Osmanl hkmeti kendisine bu trl skntlarn yaatlmamas ynnde gerekli grevlilere uyar mahiyetinde bir hkm karmt50. Arabulucu Gasparn ad Floransa Arivinde muhafaza edilen Trke belgelerde de sk sk gemektedir. ki ayr merkezden farkl yerlere yazlan bu belgelerdeki ismin ayn kiiye ait olmas, kesin olmamakla birlikte, kuvvetle muhtemeldir 51. Tabi ki talyada da bu ileri takip eden kimseler bulunmaktayd. Cezayirli Hac Yusuf ile ortaklk yapan ve Livornoda yaayan Sima di Giuseppe Levi isimli bir Yahudi Cezayir-Tunus-Livorno hattnda karlkl olarak tutsaklarn fidye-i necat karlnda zgrlklerine kavumas iin almaktayd. Sima Levinin 1609 ylnda lene kadar iki taraf arasnda bu almalarn srdrd de bilinmektedir52.
48 49

Bono 2003, 501. 20 evval 1040 tarihli hkm iin bkz. BOA., MD. LXXXV, 190/464. 50 10 Rebil-hr 1013 tarihli hkm iin bkz. BOA, KK. 70, 126. 51 ASF., MP 4274/A, ns. VI, cc. 17-24. 52 Salvadorini 1982, 75 vd.

27

Mikail Acpnar

Sonu Sonu itibariyle XVII. yzyln ilk yarsnda St. Stephen valyelerinin faaliyetlerinin de etkisiyle Osmanl Devleti ile Floransa arasndaki siyasi ve ticari ilikiler olduka gergindi. Yine ayn dnemde Osmanl hakimiyetindeki Lbnanda Osmanl idaresine ba kaldran Emir Maanolu Fahreddinin Toskana hkmeti tarafndan himaye ve be yl Floransada misafir edilmesi de bu durumu iinden klmaz bir hale getirmiti53. Bu gerginlik her ne kadar iki devlet arasndaki menfaatleri olumsuz etkilese de ilikiler zellikle Cezayir ve Tunus ocaklarndaki yneticiler araclyla devam ettirilmeye allmaktayd. Byle bir dnemde hem ticari hem siyasi faaliyetler i ie girmiti. Yukarda ele alnan ilikiler daha ok tutsaklk zerinde younlasa da ticari mnasebetlerin zarar grmemesi iin iki taraf yneticilerinin de olabildiince yumuak bir tavr taknd grlmektedir. Osmanl Devleti Akdenizdeki etkinliini bata devletin el altndan destekledii Garp Ocaklarndaki leventlerin de iinde bulunduu bir siyasetle devam ettirme abas ierisindeydi. Buna karlk Floransa Devleti yneticileri de kendi abalaryla kurduklar St. Stephen valyelerini, denizlerdeki ticari karlarn korumak ve Trklere kar bir tehdit oluturabilmek zere kullanmaktayd. Bu mcadeleler sadece bahsedilen blgede deil btn Akdenizde srp gitmekteydi. Zaman zaman bu siyaset ksr bir dng halini de alabilmekteydi. almamzda denizlerdeki bu siyasetin doal bir neticesi olarak tutsak edilen Trklerin esaret hayat ve bunlara bal olarak iki taraf arasnda srdrlmeye allan ticaret arlkl mnasebetler de ortaya konulmaya allmtr. Bu bilgiler talya Yarmadasnn sadece bir blgesi ve belirli bir dnemi iin geerli olup, ileride yaplacak daha geni kapsaml almalara dier denizci talyan devletlerinin de dahil edilmesiyle olduka nemli sonular ortaya kacak ve blgenin btnn gsteren bir panorama sunulabilecektir.

53

Emecen 1995, 81; Galluzzi 1882, 191-201.

28

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

BBLYOGRAFYA a. Ariv Belgeleri 1- BOA. (Babakanlk Osmanl Arivi) MD (Mhimme Defteri) VII, MD LXXXV, KK (Kamil Kepeci) 70. 2- ASF (Archivio di Stato di Firenze) ASF., Mediceo del Principato 4274/A, ns. I, c. 33; ns. VI, c. 3, c. 17, c. 20, c. 24. 3- A.S.V. (Archivio di Stato di Venezia) A.S.V., Documenti Turchi, Busta 10, no 1184 ve 1185. b. Basl Eserler Altu 2005

Angiolini 1997 Argenti 1934

Bombaci 1939

Bono 1987

Bono 2000

Bono 2001

Bono 2003

Uur Altu, Osmanl mparatorluunun Akdeniz Siyasetinde Korsanlarn Rol, Dou Bat Dnce Dergisi, Yl: 9, Say: 34, Kasm-Aralk-Ocak, 289-95. Franco Angiolini, Slaves and Slavery in Early Modern Tuscany (1500-1700), Italian History & Culture 3, 67-86. Philip P. Argenti, The Expedition of the Florentines to Chios (1599) described in Contemporary Diplomatic Reports and Military Dispatches, London. Alessio Bombaci, Diplomi Turchi del R. Archivio di Stato di Firenze, I. Lettere da Tunisi ai Granduchi di Toscana (1626-1703), Rivista degli Studi Orientali, Vol. XVIII, 199-217. Salvatore Bono, Yeniada talyada Trk-Mslman Tutsaklar, ev. Mahmut akirolu, Erdem 3/9 (Eyll), 837-48. Salvatore Bono, LItalia e il Maghreb dal XVI al XIX Secolo, Levante, Rivista del Centro per Le Relazioni Italo-Arabe dellIsIAO, Anno XLII/1 (Dicembre), 1-15. Salvatore Bono, Cavalieri di Santo Stefano nella Storia del Mediterraneo, Atti del convegno LOrdine di Santo Stefano e il Mare (Pisa, 11-12 maggio 2001), Quaderni Stefaniani, Anno Ventesimo, 21-29. Salvatore Bono, Yenia talyasnda Mslman Kleler, ev. Betl Parlak, letiim Yaynevi, stanbul.

29

Mikail Acpnar

Bono 2006

Bostan 2004

Bostan 2009 Bouazi 2002

Bozkurt 2002 Bracewell 2009

Braudel 1990 Brummett 2009

Capponi 2001

Diaz 1987 Emecen 1995 Erdoru 1998

Gallotta 1979

Salvatore Bono, Malta e Venezia fra Corsari e Schiavi (Secc. XVI-XVIII), Mediterranea, Ricerche Storiche, Anno III, Agosto, 213-222. dris Bostan, Akdenizin Zorlu Korsanlar Uskoklar Adriyatikte Korsanlar ve Deniz Gazileri, Toplumsal Tarih, 127, Temmuz, 64-71. dris Bostan, Adriyatikte Korsanlk Osmanllar, Uskoklar, Venedikliler 1575-1620, stanbul. Brahim Bouazi, XVII ve XVIII. Yzyllarda Garb Ocaklarnn Avrupa lkeleri ile Siyasi ve Ticari likileri, Dan. dris Bostan, stanbul ni. SBE. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul. Nebi Bozkurt, Korsan, TDV A., C. 26, 210-212. Catherine Wendy Bracewell, 16. Yzylda Adriyatikte Korsanlk ve Ekyalk Senjli Uskoklar, ev. Mehmet Moral, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul. Fernand Braudel, Akdeniz ve Akdeniz Dnyas, ev. M. Ali Klbay, C. 2, stanbul. Palmira Brummett, Osmanl Denizgc Keifler anda Osmanl Denizgc ve Dou Akdenizde Diplomasi, ev. H. Nazl Pikin, stanbul. Niccol Capponi, Strategia Marittima, Logistica e Guerra Navale sotto Ferdinando II de Medici (16211670), Atti del convegno LOrdine di Santo Stefano e il Mare (Pisa, 11-12 maggio 2001), Quaderni Stefaniani, Anno Ventesimo, 131-144. Furio Diaz, Il Granducato di Toscana-I Medici, Torino. Feridun Emecen, Fahreddin, Manolu, TDV A, C. 12, 80-82. M. Akif Erdoru, Chattel Slavery in Ottoman Cyprus (1580-1680), Archiv Orientalni, Supplementa VIII, Academy of Sciences of The Czech Republic Oriental Institute, Praha, 121-128. Aldo Gallotta, Diplomi Turchi dellArchivio di Stato di Firenze, Lettere da Algeri ai Granduchi di Toscana (XVII Secolo), Studi Magrebini, XI, 167-205.

30

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

Galluzzi 1822 Griswold 2000 Jorga 2005 Mangio 2001

Mantran 1988

Ricci 2005, Riggio 1938

Salvadorini 1982

Selnik 1999

akirolu 1984 Uzunarl 1954

Riguccio Galluzzi, Storia del Granducato di Toscana, Tomo Quinto, Libro Sesto, Firenze. William J. Griswold, Anadoluda Byk syan 15911611, ev. lkn Tansel, stanbul. Nicolae Jorga, Osmanl mparatorluu Tarihi (15381640), Haz. Erhan Afyoncu, stanbul. Carlo Mangio, Alcune considerazioni sulla politica Mediterranea di Cosimo II e di Ferdinando II, Atti del convegno LOrdine di Santo Stefano e il Mare (Pisa, 1112 maggio 2001), Quaderni Stefaniani, Anno Ventesimo, 113-128. Robert Mantran, XVII. Yzyln kinci Yarsnda Dou Akdenizde Ticaret, Deniz Korsanl ve Gemiler Kafileleri, Belleten LII/203, 686-695. Giovanni Ricci, Trk Saplants Yenia Avrupasnda Korku, Nefret ve Sevgi, ev. Kemal Atakay, stanbul. Achille Riggio, Tabarca e il Riscatto degli Schiavi in Tunusia da Kara-Othman Dey a Kara-Moustafa Dey 1593-1702, Atti della R. Deputazione di Storia patria per la Liguria, III, 255-346. Vittorio Salvadorini, Traffici e schiavi fra Livorno e Algeria nella prima decade del 600, Bolletino Storico Pisano, LI, 67-104. Selnik Mustafa Efendi, Tarih-i Selnik (10031008/1595-1600), Haz. Mehmet pirli, stanbul (TTK Yaynlar). Mahmut S. akirolu, Uskoklar, Trk Ansiklopedisi, C. 33, 101. . Hakk Uzunarl, Osmanl Tarihi, C. III/2, Ankara (TTK Yaynlar) Mikail Acpnar

31

Mikail Acpnar

EKLER EK-I

ASF., MP 4274/A, Ins. VI, c. 3.

32

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

EK-II

ASF., MP 4274/A, Ins. VI, c. 20.

33

Mikail Acpnar

EK-III

ASV, Documenti Turchi, Busta 10, no 1184.

34

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

EK-III (belgenin devam)

35

36
Mikail Acpnar

EK-IV

Bona Seferinden Dnen valyeler (Baldassare Franceschini, 1640 civar)

XVII. Yzyln lk Yarsnda Toskana Grandukalnda Trk Esirler

Ek 5: Trk ve Toskana gemilerinin mcadelesi. F. Fontana, I Pregi della Toscana, Firenze 1701, adl eserden.

Ek 6: M: Tunus kadrgas, G: Murat Reisin kadrgas: ve Toskana kadrgalar. Fulvio Fontana, I Pregi della Toscana, Firenze 1701, adl eserden.

37

Mikail Acpnar

EK-VII

Pietro Taccann I. Ferdinando ve drt mslman esiri simgeleyen I Quattro Mori isimli ant (Livorno 1623), Fotoraf: Giovanni DallOrto

38