TMH

PREFABRKE ELK UZAY KAFES SSTEMLER VE UYGULAMADA KARILAILAN SORUNLAR

Zeki AY (*) - Glhan DURMU (**) ZET Gnmzde, geni aklkl mekanlarn rtlmesi genellikle uzay kafes sistemlerle gerekletirilmektedir. Uzay kafes inaatnda, ekonomik, hzl, estetik ve gvenli zmler ise prefabrike elik uzay sistemlerle mmkn olmaktadr. Bylece, prefabrike elik uzay sistemlerle, ada teknoloji, mimarinin hizmetine sunulmaktadr. Uzay kafes sistemlerde her dm noktas dorultuda gelen ubuklarla tutulmaktadr. Bu nedenle, dm noktalar yksek hiperstatiklik derecesine sahip olduklar iin mafsall kabul edilmeleri doru bir yaklam olmaktadr. Byk aklklarn geilmesinde geleneksel elik at konstrksiyonlar gibi sistemler, gnmzde yerini prefabrike elik uzay sistemlere brakmtr. lkemizde orta ve byk lekli yaklak yirmiye yakn prefabrike elik uzay kafes sistem imalat ve montaj yapan firma mevcuttur. Bu firmalar tarafndan, her yl, gerek yurt iinde, gerekse yurt dnda ok sayda prefabrike elik uzay kafes sistem yap inaa edilmektedir. Dier taraftan, az sayda da olsa, deiik nedenlerden dolay, prefabrike elik uzay kafes sistem yapnn ya tamamen ya da ksmen gt de bir gerektir. Bu almada balangtan, montaj sonuna kadar, prefabrike elik uzay kafes sistemlerde, daha ekonomik ve daha gvenli zmler elde edilememesi ile ilgili uygulamada karlalan sorunlar tartlacak ve baz nerilerde bulunulacaktr. GR "Prefabrike elik Uzay Kafes Sistemler", stabilitesi olduka yksek yaplardr. eitli geometrilerdeki geni aklklarn kolonsuz geilerek, kapal mekan olarak kullanlmasnda olduka ekonomik zmler salarlar. Ayrca bu sistemler, prefabrike standart elemanlardan meydana geldii iin, dizayn, imalat ve montaj sreleri ok ksa olmakta ve zellikle iilik hatalarndan kaynaklanan problemler en aza inmektedir Uzay Kafes Sistemler, zel geometrik ekillerde tekil edilen dm noktalarnda ubuklar, perinli, kaynakl ya da dm noktalar zerine alan yuvalara (*) Y. Do. Dr., (**) n. Mh. Sleyman Demirel niversitesi, naat Mhendislii Blm vidalanmak ekliyle tekil edilir. boyutlu kafes sistemlerin ilk uygulamas 1907 ylnda Graham BELL tarafndan gerekletirilmitir. BELLin ina ettii kule basit uzay kafes sistem tarznda bir sistemdir. Almanyada ok katl uzay kafesler 1942 ylnda MENGERIN-GHAUSEN tarafndan inaa edilmitir. Bu sistemde zel olarak imal edilen dm noktalarna eksantrisite oluturmadan 18 adet ubuk balanabilmektedir. Bu sistemin rijitlii fazla olduundan, birok yapda kullanm alan bulmutur. Prefabrike Uzay Kafes Sistemler, elik makas sistemlerden farkl olarak ayn dzlemde olmayan boyutlu ubuklarn bir noktada birlemesinden oluan modler sistemlerdir. Avrupa ve Amerikada yaklak krkbe yldr yaygn olarak kullanlan bu sistemler ok geni bir uygulama alanna sahiptir. Byk aklklarn geilmesinde eskiden kullanlan n gerilmeli beton, klasik elik at konstrksiyonlar veya benzeri sistemler gnmzde yerini uzay kafes sistemlere brakmtr. Uzay kafes sistem tasarmlar geilecek akla gre (bir veya iki ynl byk aklklar) tek ynl byk akl olan depo, hangar, fabrika vs. yaplarda uzay kiri olarak yaplabildii gibi, iki ynl byk aklklar iin modllerin birlemesinden meydana gelen uzay kafes sistemi oluturulabilir. Bu sistem mimari veya statik konstrksiyona bal olarak piramit, kresel kabuk, silindirik veya ok katl olabilmektedir. Sanayi tesisleri, fabrikalar, uak-helikopter hangarlar, yzme havuzlar, spor salonlar, depolar, tribnler, tiyatro-opera binalar, sinemalar, benzin istasyonlar, sergi standlar, maaza, dershane, okul yaplar, laboratuarlar ve fuar reyonlar olarak uygulanabilmesi nedeniyle ok geni ve farkl sahalarda kullanma imkan tanr ve ayrca bu yaplardaki uygulamalar iin son derece uygun ve ekonomiktir. Dekoratif bir yapya sahip olmas kullanm alann geniletmitir. boyutlu hafif bir yaps olduu iin byk aklklar geebilme zelliine sahiptir. ki ynl byk aklklar geebildii iin, orta mekanda kullanm alann artrarak rahatlk salar. Yapnn durumuna gre, drt bir taraftan 15mden fazla konsollar dzenlenebilmektedir. malat ve montaj ynnden az sayda farkl eleman olmas nedeniyle byk kolaylklar salar. Uzay sistem ile atya istenilen form verilebilir. Tek ynde veya iki ynde eimli at, beik at, kresel at, tonoz, piramit formunda yaplar kolaylkla gerekletirilebilmektedir. Uzay sistem iinden klima kanallar, tesisat ve

46

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 418 - 2002/2

TMH
elektrik borular rahatlkla geebilir. Doal aydnlatma salanabilir. zerine her trl at kaplamas uygulanabilir ve i mekanda asma tavan rahatlkla dzenlenebilir. Is deiimi ynnden dier sistemlere gre daha esnek bir yapya sahiptir. ubuk boylar birbirine yakn olduu iin dm deplasmanlar ok kk olmaktadr. malatlar prefabrike olduu iin demonte yaplarak, kolaylkla yapnn yerini deitirmek mmkndr. Montaj ok kolaydr. Sadece somun anahtar kullanlarak, binlerce metrekarelik uzay sistemler rlebilmektedir. Montaj yerde olabildii gibi, yerinde rlerek de yaplabilir. Farkl inaat koullarna uygunluu asndan bu nemli bir kstastr. malat ve montaj sreleri ok ksald iin zamanla meydana gelen fiyat artlarnn nne geilmektedir. Ayrca, klasik sistemlerdeki atlara gre iskele, kalp, tabliye betonu, ahap at konstrksiyonu, kaplama tahtas ve kiremit rt maliyetini de ortadan kaldrd iin, ekonomik olma dzeyi yksektir. Tesisin daha ksa srede iletmeye alnmas gerek yatrmclara, gerekse lke ekonomisine byk katk salamaktadr. ELK UZAY SSTEMLER elik Kubbe Sistemler eliin kubbe inasna girii l8ll yllarna rastlar. Pik, ya da kaba demir elemanlarn kullanld ilk yllardan sonra, elik retim teknolojisindeki hzl gelimelerin olduu 19. Yzylda, byk aklklarn rtlmesinde de ok deiik tipteki elik kubbe sistemlerin kullanldn gryoruz. Bu yzylda (1867-1871) yaplm ve hala ayakta duran Royal Albert Hall rten Londra kubbesi eksen uzunluklar 76 ve 56 m olar oval bir plana sahiptir. elik kubbeler genellikle, dizayn edenlerin adlaryla anlrlar. Fble, Zimmerman, Fuller, Mohr Kubbelerini rnek olarak verebiliriz. elik Kubbe Sistemlerin Snflandrlmas Makowskiye gre elik kubbe sistemler drt ana grupta snflandrlmaktadr. a- Tek hatl kubbeler b- ift hatl kubbeler c- Gerdirilmi deri tipinde kubbeler d- zel formda yzeye sahip kubbeler elik kubbe sistemlerin snflandrlmas bu alanda hala karklklara neden olmaktadr. nk, gerek kubbenin geometrisinde srekli yeni yeni formlarda elde edilmesi, gerekse tayc sistemde, deiik konstrksiyonlarn ve dm sistemlerinin kullanlmas snflandrmada belirli bir standarda gitmeyi zorlatrmaktadr. Yukardaki snflandrmaya gre en ok kullanlan birinci tip kubbelerdir. Genellikle 100 mye kadar aklklar gemek iin kullanlrlar. 100 mden daha fazla aklklar gemek iin ise ikinci tip kubbeler kullanlr. kinci tipe bir rnek vermek istersek, New Orleans spor stadyumunu rten dnyann en byk kubbesinin net akl 213 m'dir. Dier taraftan son yirmi ylda ina edilmi elik kubbeler gzden geirilirse pratikte en ok kullanlanlarnn drt veya be tip olduklar grlr. Bunlar, Nervrl kubbeler, Schwedler kubbeler, dorultuda Izgara kubbeler, Paralel-lamella kubbeler, Geodezik kubbeler, ift hatl kubbelerdir. Uzay Kafes Tayc Sistemler Uzay kafes sistemler, dzlem ya da eri birbirine paralel iki ubuklar a ile bu alarn birbirinin dm noktalarna balayan ubuklardan kurulu tayc dzenlerdir. Her iki ubuklar ann ayn biimde olmas zorunlu deildir. Bu tayc sistem, Amerika Birleik Devletlerinde Le Ricolais, Fransada S. du Chateau ve ngilterede Z. Makowski nin almalaryla 1950den beri hzl bir gelime tanmtr. Balangta, dm noktalar geleneksel birleimler olarak bulonlar ya da kaynakla gerekletiriliyordu. Aamal olarak, bu tayc dzene ilgi ekici bir endstrileme olana salayan ok sayda zel birleim dzenlemelerinin ortaya kt grld. Bu teknolojik gelime, doal olarak standartlama ve hazr yapma yol at. Hazr yapm ya dm noktalar ve ubuklar gibi basit elemanlara ya da gen veya drtyzl gibi birleik elemanlara dayanmaktadr. Modllendirme tayc dzenlerin biim deiimini kolaylatrmaktadr. Uzay kafes sistemler birok stnlk gsterirler. Bunlardan en nemli iki tanesi hafiflik, rijitliktir. Bir elemann yetersizlii durumunda bir mukavemet ihtiyat salayan yksek mertebeden hiperstatiklik yaratma olana, hemen hemen hibir eilme eleman bulunmamas nedeniyle, malzemeden en uygun yararlanma, biimlendirme ve izimde byk zgrlk, hazr yapm ve montaj kolaylklar, skme ve deitirme kolaylklar, balangtaki sakncalar aamal olarak yok edilmitir. Deiik uzay alar yapan ubuklarn birleimlerinden doan teknolojik zorluklar, piyasaya kan ok sayda yapm sistemi sayesinde zmlenmilerdir. Hesap zorluklar, bilgisayarlarn kullanmnn yaygnlamasndan sonra artk bir engel deildir. (Arda, 1985) elik Uzay Sistemlerdeki Dm Sistemleri elik Uzay Sistemlerin imalatndaki en byk zorluklardan biri dm noktalarnn tekilidir. Uygun

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 418 - 2002/2

47

TMH
bir dm noktas montajda kolaylk ve sistemin maliyetinde nemli bir etkiye sahiptir. zellikle kubbelerin inaasnda uygun dm noktasnn tekili ok nemli bir problem olmaktadr. Prefabrike elik uzay kafes yaplarda ok sayda dm sistemi kullanlmaktadr. Bunlardan bazlar, Wachsman, Oktaplatte, S.D. C, Triodetic, Varitec, Unistrut, Gero, Mero ve Nodus dm noktas sistemleridir (Arda, 1985) UYGULUMADA KARILAILAN SORUNLAR lkemizde, ounlukla, prefabrike elik uzay kafes sistem inaat, Milli Eitim Bakanl, Bayndrlk Bakanl, Gelik ve Spor Genel Mdrl, l zel dareleri, Belediyeler ve zel Sektr tarafndan inaa ettirilmekte veya kontrolu yaplmaktadr. zellikle, Bayndrlk Bakanl, Gelik ve Spor Genel Mdrl bnyesinde veya kontrolunda ok sayda prefabrike elik uzay kafes sistem inaat gerekletirilmektedir. Herhangi bir prefabrike elik uzay kafes sistem inaat gndeme geldii zaman, konu ile ilgili kii veya kurum, talebini zellikleri ile birlikte prefabrike elik uzay kafes sistem retimi yapan firmaya ulatrmakta, retici firma gelen istei deerlendirerek nce yapy projelendirmekte, sonra fabrika veya atlyesinde retimini yapmakta, daha sonra da montaj yaparak prefabrike elik uzay kafes sistem inaat tamamlamaktadr. Yukardaki ifadelerden anlalaca zere, bir prefabrike elik uzay kafes sistem inaat esas aamadan meydana gelmektedir. Bunlar, projelendirme, retim(imalat) ve montaj aamalardr. Dolaysyla uygulamada karlalan sorunlar da bu aamalara gre irdelelemek doru olacaktr. Projelendirme Aamas lkemizde, genellikle, prefabrike elik uzay kafes sistem statik projeleri Framecad program kullanlarak gerekletirilmektedir. Gerekli mimari bilgiler ilgili naat Mhendisine verilerek bu bilgiler erevesinde Framecad program kullanlarak statik proje almalar balatlr. Kullanlan bilgisayar programlarnn doru zmler yapt kabul edilse bile, statik tasarm yapacak olan mhendisin mesleki formasyonu, program hakimiyeti gibi zellikleri yaplan zmn doruluunu olumlu ya da olumsuz olarak etkileyecektir. Burada, hemen u gerein altn izmekte fayda var. niversitelerimizin bir ounda, branlamaya ynelik eitim yaplmamaktadr. Bunun sonucu elik yaplar veya daha zelde, prefabrike elik uzay kafes sistemler ile ilgili yeterli bir eitim verilmemektedir. Dolaysyla, prefabrike elik uzay kafes sistemler konusunda alacak bir mhendis kendisini niversite sonrasnda yetitirmek zorunda kalmaktadr. Bununda salkl bir yaklam olmayaca aktr. Prefabrike elik uzay kafes sistem firmalarnda alan inaat mhendislerinin ok az konusunda yeterli dzeydedir. Firmalarn personel politikalar veya dier sebeplerden dolay yetimi elamanlarn inaat mhendisliinin dier meslek dallarna gemeleri sonunda, prefabrike elik uzay kafes sistem firmalarnda yetimi eleman ihtiyac her zaman nemli bir sorun olmaktadr. Dier taraftan, lkemizdeki gerek yasal boluklar, gerekse piyasa artlar hem prefabrike elik uzay kafes sistem firmalarn hem de mteahhit veya taeronlar ne pahasna olursa olsun para kazanmak mant erevesinde hareket etmelerine sebep olmaktadr. Bu durumda, zlerek belirtmek gerekir ki, statik tasarmda ama, gvenli ve ekonomik bir yap ortaya koymak olamamaktadr. Kontrol tekilatlarnda, bu alanda yeterli sayda yetimi inaat mhendislerinin olmay da, haksz kazan salamak isteyenlerin iini kolaylatrmaktadr. Ksa zamanda yasal boluklar giderilip gerekli dzenlemeler yaplmaz ve ilgili personel bu alanda eitilmez ise her yl az sayda da olsa prefabrike elik uzay kafes sistem inaatn gmesi kanlmaz olacaktr. ou zaman, prefabrike elik uzay kafes sistem ile kapatlacak bir yapnn mimari projesinde, prefabrike elik uzay kafes sistem tekniine uygun ekilde deil, yasak savma eklinde gsterilmektedir. Bunun en nemli nedeni, mimar projeyi hazrlayan mimarlarmz da prefabrike elik uzay kafes sistem konusuna yabanc olmalardr. Ayrca, yine mimarlarmzn yapnn geometrisinin prefabrike elik uzay kafes sistemin deiik ykler altnda davrann nasl etkilediini bilmemektedirler. Yani, hem mimari proje hazrlanrken, hem de prefabrike elik uzay kafes sistemi tayacak esas tayc sistem statik projesi hazrlanrken, prefabrike elik uzay kafes sisteminden bamsz davranlmaktadr. rnein, 40-50 m aklndaki bir spor salonunu tek eimli olarak tasarlar ve bu yapy da prefabrike elik uzay kafes sistemle kapatmak isterseniz zellikle atnn bir blgesinde biriken kar yk gibi beklenmeyen etkiler karsnda elik at gmek zorunda kalacaktr. Burada hemen hatrlatmak isterim ki, gerek Bayndrlk Bakanl gerekse Gelik ve Spor Genel Mdrl tip projelerini gzden geirmelidirler. Hem mimari zellikler, hem de betonarme tayc sistem asndan ykma davet karan yap tipleri varsa bunlar iin en ksa zamanda gerekli tedbirler alnmaldr. Bir prefabrike elik uzay kafes sistem, statik projesinin hem ekonomik hem de gvenlik asndan uygun olmas iin ncelikle kullanlan bilgisayar programnn doruluu, statik projeyi hazrlayan mhendisin mesleki formasyonu ve programa hakimiyeti byk nem tamaktadr. Projede alnan ykler gerei

48

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 418 - 2002/2

TMH
yanstmaldr. eitli nedenlerden dolay; projelerde ya gereinden fazla ya da gereinden az yklerin alnd da bir gerektir. Bu nedenle de, yaplan zmler ya gvenlik snrlarnn altnda, ya da ar konstrksiyonlar olmaktadrlar. Bazen de, hem ar hem de gvenlik snrlarnn altnda olan yaplarla karlalmaktadr. lkemizde yrrlkte olan TS 498, TS648 ve TS3357 gibi elik yaplarla ilgili artnamelerin gvenli elik yaplar tasarlamak iin yeterli olduunu sylemek mmkn deildir. Bu artnameler, ya gnn ihtiyalarna ve bilimsel gelimelere uygun olarak yeniden dzenlenmeli ya da Avrupa artnamelerinin kullanlmas zorunlu hale getirilmelidir. nk, bugnk koullar altnda, lkemizde yrrlkte olan TS 498, TS648 ve TS3357 gibi elik yaplarla ilgili artnamelere uygun olarak statik tasarm yaplan bir elik yapnn gvenli bir yap olduunu da sylemek mmkn deildir. Prefabrike elik uzay kafes sistemler asndan durum daha da vahimdir. Her ne kadar, firmalarca ortaya konan bir prefabrike elik uzay kafes sistem teknik artnamesi mevcut ise de, bu artnamenin de yeterli olmas mmkn deildir. Bu artnamenin, firmalar asndan ne derece balayclnn olduu da ayr bir konudur. Bu noktada, bizim nerimiz, Ksa zamanda, dier ilgili artnamelerle uyumlu bir Prefabrike elik Uzay Kafes Sistem artnamesi hazrlanp uygulamaya konulmaldr. nk, gelimi lkelerde, deiik yaplar iin deiik artnameler kullanlmaktadr. Hesaplarda alnacak ykler, sehim, gerilme ve dier konstrktif esaslar ak bir ekilde ortaya konmad srece hem haksz rekabet ortam yaratlm olmakta, hem de gvensiz veya ekonomik olmayan yaplar yaplmaktadr. retim Aamas Prefabrike elik uzay kafes sistem retimi hassas iilik isteyen bir retimdir. Eer proje doru hazrlanm ve buna gre fabrikaya veya atlyeye i emirleri dzgn iletilmi ise, retim esnasnda hata yapma olasl olduka dktr. Yaplan her hangi bir hata varsa bu hata montaj annda ortaya kar ve yap kullanma almadan ortadan kaldrlr. Dier taraftan, retim aamasnda, haksz rekabet koullar veya ok para kazanma istei, retici firmalar baz yanl seimler de itmektedir. Bu yanl seimlerin banda hatal boru kullanm gelmektedir. Hatal borular, deforme olmu, korozyondan dolay kesiti zayflam veya yeterli kumlama yaplmadan boyanm veya yetersiz boyanm borulardr. zellikle, koniklerin boruya kaynaklarnda da hatalara rastlanmaktadr. Bazen dk kaliteli konik elemanlarn kullanld da grlmektedir. Prefabrike elik uzay kafes sistemlerin en nemli elemanlarndan biride dm noktas elemanlardr. lkemizde genellikle mero dm sistemi kullanlmaktadr. Dolu kre sistemlerde bulonlarda di syrmas, bo krelerde kre patlamasna rastlanlmaktadr. zellikle, yn deitiren ykler altnda, bo kreli sistemlerin iyi tahkik edilmesi gerekir. Bilindii gibi, kreler, plastik kvama kadar stlan ve daha sonra preslerde dvlerek ekillendirilen elemanlardr. Malzemenin plastik kvama getirilmesi aamasnda, gereinden fazla yaplan bir stma ilemi, malzemenin kalitesini olumsuz ynde etkileyecektir. Dier taraftan yeterli stma veya dzensiz bir dvme ilemi de krenin kalitesini dolayyla tama gcn olumsuz ynde etkiyecektir. Prefabrike elik Uzay Kafes Sistemlerde kullanlan dier bir dm sistemi elemanlar da bulon ve pimlerdir. Bunlar genellikle piyasadan hazr olarak alnmaktadr. zellikle bu elemanlarn kalitesine ok nem vermek gerekir. nk, prefabrike elik uzay kafes sistemlerin gme nedenlerinin banda bulonlarn kesilmesi ve di syrmas gelmektedir. Montaj Aamas Prefabrike elik uzay kafes sistemlerin gme nedenlerinden biride montaj aamasnda yaplan hatalardr. Mkemmel bir proje, mkemmel bir retim yapm olsanz bile montaj aamasnda yaplacak hatalar yapnzn gmesine sebep olabilir. Maalesef, ou zaman, retici firmalar, montaj aamasndaki hatalar denetlemekte zorlanmaktadrlar. Montaj aamasnda, prefabrike elik uzay kafes sistemin oturaca tayc sistemdeki hatalarn ortadan kaldrlmas nemli bir problem olmaktadr. Eer, prefabrike elik uzay kafes sistem, projesinde n grld gibi, dzgn bir ekilde kendisini tayacak sisteme oturtulmaz ise, elemanlar projede n grlen dayanm snrlarn aarak tama glerini kaybeder ve yap gebilir. Montajda en ok rastlanlan hatalar; eksik boru kullanlmas, dm noktalarndaki bulonlarn kreye iyi bir ekilde balanmamas ve pimlerin kullanlmamas, mesnet noktalarnn mesnet plaklarna dzgn bir ekilde oturtulmamas, mesnet plakalarnn esas tayc sistem elemanlarna dzgn bir ekilde oturtulmamas, mesnet plakas bulonlarnn sklmamas, boya rtularnn ihmal edilmesi, yerinde yaplan kaynaklarn gerektii ekilde yaplmamas, modler montajda modllerin deforme olmas saylabilir. SONULAR VE NERLER Bir yapnn projelendirilmesinden ama, yapnn faydal mr boyunca kendisine gelebilecek her trl etkiyi emniyetli karlamasn, ekonomik ve fonksiyonel olmasnn salamaktr. Prefabrike elik uzay kafes sistemler iin de ama ayndr. lkemizde, elik yaplar alannda, nitelik ve nicelik asndan yetimi mhendis

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 418 - 2002/2

49

TMH
ve dier teknik personel saysnn azl, sektrde elik yap ile ilgili gerekli alkanlklarn olumam olmas gibi sebeplerden dolay elik yap uygulamalar hak ettii noktalara gelememitir. Dolaysyla, gelimi lkelere gre, bu alanda ilerlemeler olduka yavatr. Prefabrike elik uzay kafes sistemler lkemizde yaklak son yirmi yl iinde yaygn uygulama alan bulmu sistemlerdir. Deiik nedenlerden dolay, hem retim ve uygulama hem de yaplan ilerin kontrolunda da yeterli sayda teknik eleman bulunamamaktadr. Prefabrike elik uzay kafes sistem ii, elik yaplar bilim dalnn bir alt dal durumunda, kendine zg zellikleri olan bir alma alandr. Bu nedenle, zellikle devletin kontrol tekilatlar, yeterli sayda elemann bu alanda yetitirmek zorundadrlar. Prefabrike elik Uzay Kafes Sistem Konstrksiyonlar, genellikle, Milli Eitim Bakanl, Bayndrlk Bakanl, Gelik ve Spor Genel Mdrl, l zel dareleri ve Belediyeler az sayda da zel Sektr tarafndan yaptrlan yaplarda uygulama alan bulmaktadr. Dier taraftan, zellikle Milli Eitim Bakanl, Bayndrlk Bakanl, Gelik ve Spor Genel Mdrl kontrolunda yaplan yaplarn ou tip yaplardr. Toplamda bu yaplardaki tip says onu gemezken, ayn blgede ayn zellikteki iki yapnn bile birim alandaki elik malzeme gideri arasnda byk farklar olmakta; buna bal olarak maliyetler anormal derecede artmaktadr. Bu karlatrmay ayn zellikteki zel sektr yaps ile yapacak olursak aradaki fiyat fark ok daha bymektedir. Bu durumda, bizim nerimiz, zellikle yukarda adn saydmz yatrmc kurulularmz, yaplarnn tiplerine ve blgelere gre, Prefabrike elik Uzay Kafes Sistem Projelerini nceden hazrlayp veya hazrlatp, retimi yapacak firmalara bunlar vererek, retimini yaptrmak olmaldr. Devletin bu iten ne kadar kazan salayacan bu alanda uraanlar iyi bilmektedir. Bylece hem lkemizde ekonomik ve gvenli prefabrike elik uzay kafes sistem yaplar retmek mmkn olacak, hem de sektrdeki firmalar arasnda haksz rekabet ortadan kalkacaktr. Yeterli donanma ve personele sahip olmayan kii ve kurulular da sektrden uzaklatrlm olacaktr. KAYNAKLAR Arda, T., S., 1985. Uzay Kafes Tayc Sistemler, II. elik Yaplar Semineri, Cilt 2, stanbul. Akar, G., 1985. elik Uzay Tayc Sistemler, II. elik Yaplar Semineri, Cilt 2. stanbul. Ay, Z., 1993. Uzamsal elik Uzay Yaplarn Serbest Titreimlerinin ve Impulsive Ykler Altnda Dinamik Davranlarnn ncelenmesi. stanbul Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi, 123 s, stanbul. Ay, Z., 1998. elik Uzay Sistemler Ders Notu(taslak), Sleyman Demirel niversitesi., Isparta.(Baslmam) AY. Z., 1998. Ekonomik elik Yap Tasarmnda Temel lkeler. TMMOB Dergisi. ANTALYA DEMR ., AY Z., Deiken Topoloji Dzlem Kafeslerin Tasarmnda Algoritmik Yeni Bir Yaklam, Isparta Mhendislik Fakltesi 6. Mhendislik Haftas Isparta -1990 BRNC F., DEMR ., AY Z., Optimum ekil Tasarmnn Dzlem Kafes Sistemlere Uygulanmas Isparta Mhendislik Fakltesi 7. Mhendislik Haftas Isparta - 1998 AY Z., BRNC F., DEMR ., Uzamsal elik Uzay Yaplarn Serbest Titreimleri Drdnc Ulusal Deprem Mhendislii Konferans, 1997 FENKL M., AY Z., DURMU G., elik Elemanlarn Betonarme Elemanlara Mesnetlenmesinde Kimyasal Dubel Kullanm, Antalya naat Mhendisleri Odas Dergisi - Nisan 2000 AY Z., Verilmi Bir Endstri Yapsnda elik Malzeme Ynnden En Ekonomik zmlerin Aratrlmas,Yksek Lisans Tezi, .T.. FBE-1988 AY Z., Uzamsal elik Uzay Yaplarn Serbest Titreimlerinin ve mpulsif Ykler Altnda Dinamik Davranlarnn ncelenmesi,Doktora Tezi, .T.. FBE-1994 Mcguire, W., Gallagher, R., H., Ziemian, R., D., 2000. Matrix Structural Analysis. 460 S. John Wiley&Sons, Inc. USA Makowski, Z.,S. Raumliche,Tragwerke,aus,Stahl, 1963 Verlag Stahleisen m.b.H., Dsseldorf, Germany Makowski, Z., S., 1988. History of the Development of Barced Domes, Proceedings of IA.S-S.-M.S.U. Symposium, stanbul. Malla, R., B., Pai, S., S., 1995. Probabilistic Response of Truss-Type Space Structure With Joint and Member mperfections Meek, J.,L., Loganathan, S., 1988 Geometrically Nonlinear Behavior of Geodesic Domes, Proceeding of IA.S-S.-M.S.U. Symposium, stanbul. Odaba, Y., 1997. Ahap ve elik Yap Elemanlar. Beta Basm Yaym Datm, stanbul. zgen, A., Akar, G., 1983. elik Karkas Yaplar. I. elik Yaplar Seminer Notlar, stanbul. Pakandam, P D., Retif., D., I., Ashraf., M.,1988 ., Structural Behavior of A Geodesic Domes, Proceeding of IA.S-S.-M.S.U. Symposium, stanbul.

50

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 418 - 2002/2