MEVSMLER VE OLUUMU

Mevsimler Gnein gn dnm ve gece gndz eitlii noktalar arasndan geileri arasndaki srelerdir. Mevsimlerin olumasnn temel sebebi eksen eiklii ve Dnyann Gne evresindeki hareketi (Yllk Hareket)dir. Gece ile gndz ayran snra Aydnlanma emberi ad verilir. Dnyann Gne evresindeki hareketi srasnda, gne nlar farkl enlemlere dik gelirken, aydnlanma dairesi, kutup daireleri ve kutup noktalar arasnda yer deitirir. Aydnlanma dairesi ve gne nlarnn geli asna bal olarak ayn anda farkl yarmkrelerde farkl mevsimler yaanr. Kuzey Yarmkre yaz yaarken, Gney Yarmkre k yaamaktadr. Ayn ekilde birinde sonbahar yaanrken dieri de ilkbahar yaanr. Kuzey Yarmkre lkbahar Yaz Sonbahar K Mevsim Snrlar 21 Mart - 21 Haziran 21 Haziran - 23 Eyll 23 Eyll - 21 Aralk 21 Aralk - 21 Mart Gney Yarmkre Sonbahar K lkbahar Yaz

Dnyann eksen eiklii ve yllk hareketine bal olarak drt nemli gn ortaya kar. Bu gnler mevsim balangc olduu iin Gndnm ad da verilir. 21 Mart ve 23 Eyll Ekinoks tarihleri, 21 Aralk ve 21 Haziran Solstis tarihleridir. Gndnm 1

(solstis) tarihleri gndz srelerinin uzamaya veya ksalmaya dnd tarihlerdir. Ekinoks tarihleri ise gne nlarnn Ekvatora dik dt ve btn Dnyada gece ve gndz srelerinin eit olduu tarihlerdir. Eer eksen eiklii olmasayd, Dnya gne etrafnda dolanrken, gne nlarnn yere dme as deimeyecek, scaklk deiimleri gereklemeyecek, bylece mevsimler de olumayacakt. 21 MART (LKBAHAR EKNOKSU) Dnyann yrnge zerindeki konumu nedeniyle eksen eikliinin etkisi ortadan kalkar ve gne nlar Ekvatora dik gelir.

1. Gne nlar le vakti Ekvatora dik a ile der. 2. Dnyann her yerinde gece ve gndz eitlii yaanr. 3. Gne her iki kutuptan da grnr. KKNnda Gne domaya; GKNnda Gne batmaya balar. 4. Kuzey Yarmkrede ilkbahar, Gney Yarmkrede sonbahar balangcdr. 5. Aydnlanma emberi kutup noktalarndan teet geer. 6. Kuzey Yarmkrede gndzler gecelerden; Gney Yarmkrede geceler gndzlerden daha uzun olur. 7. Bir meridyen zerindeki btn noktalarda Gne ayn anda doup, ayn anda batar. 8. Glge boyu Ekvatorda 0, Ekvatorla 45 enlemi arasnda cismin boyu glgenin boyundan byk, 45 enlemlerinde cismin boyu glge boyuna eit, 45-90 enlemleri arasnda ise glge boyu cismin boyundan uzundur.

21 HAZRAN (YAZ SOLSTS) Dnyann yrnge zerindeki konumu ve eksen eiklii nedeniyle Kuzey Yarmkre Gnee dnktr ve gne nlar Yenge Dnencesine dik gelir.

1. Gne nlar le vakti Yenge Dnencesine dik a ile der. 2. Ekvatordan gneye gidildike geceler uzar, gndzler ksalr. 3. Ekvatordan kuzeye gidildike gndzler uzar, geceler ksalr. 4. Kuzey Yarmkrede yaz, Gney Yarmkrede k balangcdr. 5. Aydnlanma emberi kutup dairelerine teet geer. 6. Kuzey Kutup Dairesinin tamam Gnei grrken, Gney Kutup Dairesinin tamam karanlkta kalr. 7. Gne KYKde ufuk dzlemi zerindeki en yksek, GYKde en alak konumuna gelir. 8. Glge boyu KYKde en ksa, GYKde en uzun durumdadr. 9. KYKde en uzun gndz, en ksa gece; GYKde en ksa gndz, en uzun gece yaanr. 10. Bu tarihten sonra KYKde gndzler ksalmaya, geceler uzamaya; GYKde gndzler uzamaya, geceler ksalmaya balar. 11. Bu tarihten sonra KYKde gne nlarnn geli alar klmeye; GYKde bymeye balar. 23 EYLL (SONBAHAR EKNOKSU) Dnyann yrnge zerindeki konumu nedeniyle eksen eikliinin etkisi ortadan kalkar ve gne nlar Ekvatora dik gelir.

1. Gne nlar le vakti Ekvatora dik a ile der. 2. Dnyann her yerinde gece ve gndz eitlii yaanr. 3. Gne her iki kutuptan da grnr. KKNnda gne batmaya; GKNnda gne domaya balar. 4. Kuzey Yarmkrede sonbahar, Gney Yarmkrede ilkbahar balangcdr. 5. Aydnlanma emberi kutup noktalarndan teet geer. 6. Kuzey Yarmkrede geceler gndzlerden; Gney Yarmkrede gndzler gecelerden daha uzun olur. 7. Bir meridyen zerindeki btn noktalarda gne ayn anda doup, ayn anda batar. 8. Glge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45 enlemi arasnda cismin boyu glgenin boyundan byk, 45 enlemlerinde cismin boyu glge boyuna eit, 45-90 enlemleri arasnda ise glge boyu cismin boyundan uzundur. 21 ARALIK (KI SOLSTS) Dnyann yrnge zerindeki konumu ve eksen eiklii nedeniyle Gney Yarmkre Gnee dnktr ve gne nlar Olak Dnencesine dik gelir. 1. Gne nlar Olak Dnencesine dik der. 2. Ekvatordan kuzeye gidildike geceler uzar, gndzler ksalr. 3. Ekvatordan gneye gidildike gndzler uzar, geceler ksalr. 4. Kuzey Yarmkrede k, Gney Yarmkrede yaz balangcdr. 5. Aydnlanma emberi kutup dairelerine teet geer.

6. Gney Kutup Dairesinin tamam gnei grrken, Kuzey Kutup Dairesinin tamam karanlkta kalr. 7. Gne GYKnde ufuk dzlemi zerindeki en yksek, KYKnde en alak konumuna gelir. 8. Glge boyu GYKnde en ksa, KYKnde en uzun durumdadr. 9. GYKde en uzun gndz, en ksa gece; KYKde en ksa gndz, en uzun gece yaanr. 10. Bu tarihten sonra GYKde gndzler ksalmaya, geceler uzamaya; KYKde gndzler uzamaya, geceler ksalmaya balar. 11. Bu tarihten sonra GYKde gne nlarnn geli alar klmeye; KYKde bymeye balar. NOT 1: 21 Mart23 Eyll tarihleri arasnda Kuzey Kutup Noktas 6 ay gndz, Gney Kutup Noktasnda ise 6 ay gece yaanr. 21 EyllMart23 tarihleri arasnda Kuzey Kutup Noktas 6 ay gece, Gney Kutup Noktasnda ise 6 ay gndz yaanr. NOT 2: Gne nlar dnenceler arasndaki her noktaya yl ierisinde iki defa dik derken, dnencelere bir defa dik der. Gne Inlarnn Geli Asnn Hesaplanmas: 1. Gne nlarnn hangi enleme dik dt bilinecek. 2. Dme as sorulan yerin enlemi ile gne nlarnn dik dt nokta arasndaki enlem fark bulunacak. 3. Bulunan enlem fark 90 den karlacak. 5

rnek: Gney Yarmkrede gndzlerin ksalmaya balad tarihte Trkiyenin en kuzeyine gne nlar ka derecelik a ile der. zm: Bu tarih 21 Aralktr ve gne nlar Olak Dnencesine dik der. 42 + 23 = 65 90 65 = 25 21 Aralk tarihinde Trkiyenin en kuzeyi olan 42 kuzey enlemine gne nlar 25 lik bir ayla derler. Gece Gndz Durumu: 1. Eer Dnyann gnlk hareketi olmasa srekli bir yznde gndz bir yznde gece yaanrd. 2. Dnyann yllk hareketi ve eksen eiklii nedeniyle gece gndz srekli uzayp ksalr. Ekvatorda yl boyunca 12 saat gece, 12 saat gndz yaanr. Trkiyede gece gndz arasndaki fark 16 saate 8 saat olarak yazla k arasnda deiir. 66 33 enleminde 24 saat gece ve 24 saat gndz yaanr. 90 enleminde ise 6 ay gece ve 6 ay gndz yaanr. 3. Dnyann eksen eiklii olmasayd srekli 12 sat gece 12 saat gndz yaanrd.. 4. 21 Aralkta Kuzey Kutup Noktasna gidildike gndzler ksalr, Gney Kutup Noktasna gidildike gndzler uzar. 21 Haziran tarihinde ise tam tersi yaanr. 5. Dnyann dn hznn kutuplara doru gittike yavalamasndan dolay, Gnein doma ve batma sreleri kutuplara doru gittike uzar. KLM KUAKLARI 1. Matematik klim Kuaklar Matematik iklim kuaklar Ekvator, kutuplar, dnenceler ve kutup dairelerine gre belirlenen iklim kuaklardr. Yl boyunca gne nlarnn dme asnda grlen deimeler matematik iklim kuaklarn oluturmaktadr. Buna gre Ekvator ve dnenceler aras Tropikal Kua, dnenceler ile kutup daireleri aras Orta Kua, kutup daireleri ile kutup noktalar aras ise Kutup Kuan oluturur.

2. Scaklk Kuaklar Scaklk kuaklar deniz seviyesine indirgenmi scaklk deerlerine gre belirlenir. Scaklk kuaklarnn oluumunda, Dnyann ekli, kara ve denizlerin dal, okyans akntlar ve genel hava dolam etkili olmutur. Buna gre 30 30 K paraleli ile 27 G paraleli arasnda kalan alan Scak Kua oluturur. KYKde 30 30 K paraleli ile 68 30 K paraleli aras ile GYKde 27 G paraleli ile 48 G paraleli aras Ilman Kua oluturur. KYKde 68 30 K paraleli ile 90 K paraleli aras ile GYKde 48 G paraleli ile 90 G paraleli aras Souk Kua oluturur. Scaklk kuaklarnn yarmkrelere gre farkllk gstermesinin temel nedeni kara ve denizlerin yarmkrelere dzenli dalmamasdr.