DOAL SSTEMLER Ders Notlar 1

CORAFYA (GEOGRAPHIE), Geo" ile yazlarak izilerek tanmlama (betimleme) anlamna gelen "Graphie" szcklerinin birlemesinden olumutur. Corafya, insann iinde yaad evrenin doal zelliklerini, insan-doal evre etkileimini ve bu etkileim sonucu insann ortaya koyduu beeri ve ekonomik etkinlikleri kendi prensipleri erevesinde inceleyerek sonularn aklayan bilimdir. Ksaca corafya doal ortamlar ile insanlar arasndaki karlkl ilikileri inceleyen bilimdir. CORAFYANIN LKELER Corafya biliminin ilkesi vardr. Aratrmalarn bu ilkelere gre yapar ve ortaya kan sonular sentez halinde ifade eder. Bu prensipler srasyla; 1. DAILI: Corafyaya zg en nemli ilkedir. Corafya tm corafi olay ve olgularn dallarn harita ile gstermek zorundadr. Dal yaplabilen her trl olgu ve olay corafyann konusunu oluturur. 2. KARILIKLI LG(BALANTI): Corafi olaylarn birbirleriyle karlkl ilikilerini aratrr. Rzgarn basnla, bitki rtsnn iklimle, yam nemle balants gibi. 3. NEDENSELLK: Corafi olay ve olgularn tamam bir nedene dayanr. Niin byle olmutur? Ne zaman byle olmutur? Bu olayn sonucunda neler ortaya kmtr? Sorunlarn zm nerileri nelerdir? Gibi sorularn cevaplar nedensellikle ilgilidir. DOAL SSTEMLER Litosfer(Ta Kre): Doal unsurlarn banda dalar, tepeler, platolar, ovalar ve vadiler gibi eitli yer ekilleri gelir. Yer ekilleri eitli zellikteki ta ve tabakalardan oluurlar. Yer kabuunun bu kat blm ta kre (litosfer) olarak ta ifade edilir. Hidrosfer(Su Kre): evremizde akarsular, gller ve denizler kaynak sular ve yeraltnda da su bulunmaktadr. Bunlarn hepsine birden su kre (hidrosfer) denir. Atmosfer(Hava Kre): eitli gazlarn karm olan atmosferdeki hava, insanlarn yan sra dier canllarn yaayabilmeleri iin ilk kouldur. Biyosfer(Canllar Kresi): evremizde bitkiler ve hayvanlar da vardr. Bunlar biyosferi oluturur. Bu canl unsurlarla birlikte evrenin imdiye kadar belirtilmi olan unsurlarnn hepsi birlikte doal sistemleri olutururlar. FZK CORAFYA DALLARI VE NCELED DOAL ORTAMLAR FZK CORAFYA DALLARI Jeomorfoloji (Yer ekilleri Bilimi) Klimatoloji (klim Bilimi) Hidrografya (Sular Corafyas) Biyocorafya (Canllar Corafyas)

Litosfer (Takre)

Atmosfer (Havakre)

Hidrosfer (Sukre)

Biyosfer (Canlkre)

DOAL SSTEMLER

FZK CORAFYA: Doal ortamn unsurlar ile doal ortamda meydana gelen ve insan topluluklarn etkileyen doal olaylar, fiziki corafyann konulardr. Fiziki corafyann balca dallar unlardr: Jeomorfoloji (Yer ekilleri Bilimi): Yer ekillerinin oluumunu, geliimini, bunlarn yerin yapsndaki talarla ve iklimle ilikilerini aratran fiziki corafya daldr. Hidrografya(Sular Corafyas): Akarsular, gller ve denizlerin zelliklerini ve daln konu alan fiziki corafya daldr. Klimatoloji (klim Bilimi): Yeryznde bulunan eitli iklim tiplerini, bunlarn zelliklerini ve yeryzndeki daln aratran fiziki corafya daldr. Biyocorafya (Canllar Corafyas): Yeryznde bulunan bitki ve hayvan topluluklarn, bunlarn zelliklerini, dier corafi faktrlerle ilikilerini ve yeryzndeki daln inceleyen fiziki corafya daldr NN CORAFYA RENYORUZ? Corafya, evremizi insanlar ve yeryzn daha iyi tanmamza, yaadmz ortamla ilgili problemleri anlamamza yardmc olan ve insan etkinlikleri asndan yeryzn inceleyen bir bilimdir. Corafya bilimi insan iinde bulunduu doal evre ve insanla bark halde yaamay, ksaca doal ve beeri sistemlerle uyum iinde olmay retir. Corafya retiminin amac, yaadmz alandan balayarak, lkemiz ve dnya ile ilgili corafi bilin kazandrmaktr. Bu ama dorultusunda; *Doay ve insan tanyp anlayarak mekn (yerel, ulusal, kresel) doru ve etkin kullanmak, *nsan ve doa arasndaki ilikiyi fark etmek,
www.cografyakulubu.com
mehmetaliercan@hotmail.com

DOAL SSTEMLER Ders Notlar 1

*Gelecei dnerek evreyi korumak, *Milli deerlere bal, coraf deerlerin vatan bilincinin kazanlmasndaki nemini zmsemek *Dnyann ve insanln korunmasnda sorumluluk sahibi olmak, *lkelerin oluturduklar blgesel ve kresel dzeyde etkin olan, evresel, kltrel, siyasi ve ekonomik rgtlerin coraf adan uluslararas ilikilerdeki roln kavramak *Dnya gelindeki insanlar, yerler ve evrenin birbirleriyle olan etkileimini anlamak, *Harita okumak, bilgi teknolojilerini kullanmak, corafi bilgileri sorgulamak, entelektel ve sosyal becerilere sahip bireyler yetitirmek *Kalknma srelerinin doayla uyumlu klnmasnn nemini kavramak *Blgesel ve kresel ilikiler asndan Trkiyenin konum zelliklerini kavrayarak sahip olduu potansiyellerle coraf bir birikim ve sentez lkesi olduunun bilincine varmak iin corafya renmek zorundayz. CORAFYANIN DER BLMLERLE LKS Corafya doal ortam, doal ortam ile insan arasndaki etkileimleri incelerken birok bilimden de faydalanr. imdi bunlardan bazlarn grelim Fizik: Yerekimi, merkezka kuvveti, hareket, g, enerji gibi konularda, Kimya: Su, znme, kelme, karstik ekillerin oluumu gibi konularda, Biyoloji: Bitkilerin ya halkalarndan iklim artlarna ulama, hayvan ve bitki dal gibi konularda, Matematik: Dnya'nn ekli, boyutlar, yerel saatler, haritalarda uzunluk, alan, eim bulma, scaklk hesaplama gibi konularda, Tarih: Gemi dnemlere ait corafi olaylarn ortaya karlmasnda, Astronomi: Dnya'nn gemii, gne sistemi, ay, gne tutulmas, ay tutulmas gibi konularda, Jeoloji: Yerkabuunun yaps ve oluumu gibi konularda, Meteoroloji: Atmosfer olaylarnn incelenmesinde, klim artlarn oluturan verilerin toplanmasnda, Trke, Edebiyat: Doaya ait betimleme, iir gibi konularda Ekonomi: Geim kaynaklarnn belirlenmesi, mallarn retilmesi, datlmas, pazarlanmas turizm gibi konularda, statistik: lkeye ait eitli corafi verilerin tespit edilip rakamlarla ifade edilmesi gibi konularda, Sosyoloji: Toplum hayatnda meydana gelen deiimler, yerlemeler gibi konularda, corafyayla balantldrlar. Ayrca; Jeofizik: Yerkrenin fiziksel zelliklerini inceler Botanik: Bitkileri inceleyen bilim daldr. Zooloji: Hayvanlar inceleyen bilim daldr. Hidroloji: Suyu inceleyen bilim daldr. Petrografi: Talan inceleyen bilim daldr. Pedoloji: Toprak ve oluumunu inceler. Demografi: Nfusu inceleyen bilim daldr. Hemen hemen her bilimle corafyann biraz da olsa balantl olmas ynyle corafya bir bilimler topluluudur.

Petrograf i statistik

Jeoloji

Jeodezi Jeofizik

Edebiyat

Hidroloji

Tarih

Corafyann FaydaFl Faydaland Bilimler

anlan Bilimler

Meteoroloji

Matematik

Fizik

Ekonomi Kimya Astronomi Ekoloji Pedoloji

Biyoloji

Kaynaklar: Corafya 1(Zambak Yay.), Corafya 9(MEB Ders Kitab), 9. Snf Corafya (Esen Yaynlar), Corafyaya Giri(Ders Notlar) www.cografyakulubu.com
mehmetaliercan@hotmail.com